w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l
The Hour of Code: Samen met de hele wereld één uur programmeren
Kijkje bij: Bomberbot in de praktijk op IJpleinschool Amsterdam
Patsboem! ontwikkelt interactieve non-fictie boeken voor iPads
Haal kerst de klas in met deze lesideeën voor PO en VO!
PROGRAMMEERLES VOOR BASISSCHOOLLERAAR
VAN KARTONNEN ROBOT NAAR COMMANDO’S EN ALGORITMES Jaargang 33 | Nummer 4 | December 2015
5
Interessante twitterberichten geselecteerd
tweetscoop André Slegers & Michelle Clement | KEii
4
info@keii.nl | @keiionder wijs
6
MeeMetICT @PeterLakeman 12-11-15 12:45 upvoter bit.ly/1HJEQtG The quick and simple way to make decisions on anything with anyone. MeeMetICT’s insight: snel, eenvoudig…
Erik Woning @erikwoning 12-11-15 13:12 What Educators Want from Digital Tools (2.0) collegeready. gatesfoundation.org/2015/10/what-e…
Mediawijzer.net @Mediawijzer 12-11-15 14:04 @kidsenjongeren vatte het boek Focus on Teens en het model van Carat samen. Lees meer over de vier typen jongeren: ow.ly/UygW5
Feeny @feenynl 12-11-15 13:34 Een agenda of #huiswerk app op je smartphone of tablet bit.ly/Y6LXXb
8
Justine Pardoen @JustineP 12-11-15 12:25 Tip: mentorles over grooming, nav Undercover in NL (afl. 1 november) bureaujeugdenmedia.nl/mentorles-over…
Pauline Maas @4pip 12-11-15 12:21 Mijn blog over het ontzettend leuke inspirerende Teacher Maker Camp van vorige maand weblog.4pip.nl/teachermaker-… @waag
Cobie van de Ven @hetdigilab 12-11-15 11:31 #scratch heel handig als je begint met scratchlessen: de facilitator guides (een stukje naar beneden scrollen) scratch. mit.edu/hoc/
Volg ook @ Cosonline op t wit ter
22
COS COS JAARGANG JAARGANG 3333 NUMMER NUMMER 4 04 – 2015 – 2015
10 14
16
Inhoud 4 Bits & Bites
Grappige, nuttige of slimme snufjes
18 20
5 Sn@ppen!
Handige, educatieve apps gespot
6 Leerkrachten krijgen programmeerles
Via kartonnen robots naar commando’s en algoritmes
8 IJpleinschool in Amsterdam
Vanaf groep 6 leren programmeren
10 Q&A met Michaël Krens
‘Zelfs sceptische leraren zijn na The Hour of Code doorgegaan met programmeren’
14 VerkeersLokaal
Ontwerp je eigen verkeerssituatie
16 Digitaal vaardig in speciaal onderwijs
22
Must of no-way?!
18 How to… Spiral
Een nieuwe Engelse loot aan de ict-stam
20 Rogier Borggreve van Heutink ICT:
24
‘Ict in onderwijs is geen revolutie, eerder evolutie’
22 Een online bieb vol e-books
Patsboem! ontwikkelt interactieve non-fictie boeken
24 Lesidee voortzet onderwijs
26
Kerstkaarten maken anno nu
26 Lesidee basisonderwijs Geef een oud feest nieuwe tradities
Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.
COS twittert @cosonline
Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Suzanne de Boer, Brigitte Bloem, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Tefke van Dijk, Harry Dubois, Mariska van der Hulst, Gerard Koster, Jannie Kroes, Hans Moot, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Malini Witlox Contact redactie cos@edg.nl
Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Vormgeving Tom Venema Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl
Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2015 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80. Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen? Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl
Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties? Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois
Popcorn in je netwerk Met het programma Popcorn Time kun je films via internet bekijken.
Neem je eigen PC mee
Popcorn maakt daarbij handig gebruik van het bittorrentnetwerk. Echter, het downloaden van deze films (én het uploaden daarvan) is
In de vorige editie schreef ik ‘neem je eigen beeldscherm mee’.
verboden. Veel leerlingen zullen daar geen boodschap aan hebben
Dat gaat nu ook gebeuren met devices die kunnen functioneren
en met de toename van BYOD in het onderwijs, is het belangrijk ook
als een volwaardige PC. Kijk maar eens naar de Ockel Sirius B,
het netwerk van school beter te beveiligen tegen illegaal gebruik.
een apparaatje dat past in je broekzak, maar wel met
Op de firewall op mijn school is het gebruik van Popcorn Time niet
Windows 10 erop. Deze ‘zakpc’ weegt 120 gram, heeft wifi,
toegestaan, maar lees vooral deze pagina’s eens door om meer te
HDMI, USB, audio, flashopslag én opslag via een SD-slot. Er
weten te komen over het fenomeen: http://bit.ly/popcorn_netwerk
zit geen ventilator in deze computer, dus het is lekker stil op je bureau. Intern zit een Intel Atom Bay-trail quad-core en 2GB aan RAM. Het lijkt me voor studenten een ideaal apparaat, al heeft natuurlijk niet elke school losse beeldschermen, toetsen-
Geschiedenis online
borden en muizen liggen... Wel is het een volledig Nederlands
Ben jij geschiedenisdocent? Wijs je leerlingen dan eens op het
product dat via crowdfunding gerealiseerd wordt. Informatie is
themakanaal van de NPO: www.npogeschiedenis.nl. Deze site
te vinden op http://bit.ly/broekzakcomputer.
levert een schat aan bronnen op. Zo staan nog steeds alle afleveringen van de serie De Gouden Eeuw op deze site (rechtstreeks te zien op: http://goudeneeuw.ntr.nl/). Grappig zijn hier de filmpjes die gemaakt zijn van JP Coen.
Leer programmeren De minicomputer Raspberry Pi leent zich bij uitstek om leerlingen te laten werken met Linux. Je kunt leerlingen bovendien laten programmeren. Hiervoor zijn diverse handleidingen geschreven. Een voorbeeld is de uitgave
Google Drive rechtstreeks in Office
Raspberry Pi voor beginners. Hier leer je stap
Binnen Microsoft Office was het al langer mogelijk om bestanden
voor stap om de Pi te installeren. Ook online zijn
rechtstreeks te benaderen die in de Microsoft Cloud waren
er opstarthandleidingen te vinden, onder andere
opgeslagen, maar nu is er een plug-in beschikbaar om een koppeling
op http://bit.ly/raspberry-beginnerscursus. Van
te maken met de Google Cloud. Je kunt de plugin hier downloaden:
de Raspberry is er in januari een nieuwe versie
https://tools.google.com/dlpage/driveforoffice. Bij mijn Office 2016
uitgekomen, met 1GB aan intern geheugen, een
werkte deze plugin. Wel is het zo dat de integratie beperkt is tot
quad-core processor, 4 USB-poorten, 1 HDMI-
.doc-documenten.
poort, en een micro-SD-slot voor het besturingsysteem en opslag.
Documenten die in Google
Natuurlijk is er ook een netwerkkaart aanwezig. Van dit kleine appa-
Drive zijn gemaakt, Google
raatje zijn er al meer dan 4 miljoen verkocht, vooral aan onderwijs
Document, worden in de
instellingen. Wil je meer weten over de Raspberry, kijk dan eens op
browser geopend, binnen
de officiële website: www.raspberrypi.org/resources/teach/.
Google Drive. Na installatie is er een extra optie in
4
het menu zichtbaar: COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Google Drive.
Sn@ppen! Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs
FotoButtons Met deze app maak je gemakkelijk een spelletje waarmee kleuters de woorden bij een thema kunnen oefenen. De app is oorspronkelijk ontwikkeld voor jonge kinderen en daardoor erg gebruiksvriendelijk. Je kunt na het kiezen van een achtergrond het scherm aanraken en er verschijnt een kleurige knop. Zodra je de knop weer aanraakt, zie je een plaatje en hoor je een bijpassend geluid. Dit kan een gesproken woord zijn of een geluid dat het onderwerp op de foto maakt. Je kunt maximaal twintig knoppen in je scherm tevoorschijn toveren. Door met je iPad te schudden, krijg je weer een leeg scherm en kun je weer verder gaan. De app is zeker interessant voor het onderwijs, doordat je via instellingen (de knop 2 seconden vasthouden) zelf knoppen kunt maken. Op deze manier kun je je eigen woordenschatoefenmateriaal maken.
Muse
Je kunt foto’s toevoegen van de woorden die je wilt aanbieden
In deze app zijn 200 details van wereldberoemde
en de woorden inspreken. Doordat er standaard babygeluiden
schilderijen in hoge resolutie opgenomen. Als je de app
zijn toegevoegd bij het opstarten van de app, is de app op dit
opstart, kun je een leeg schildersdoek aantikken en een
moment nog niet geschikt voor wat oudere leerlingen. Als
keuze gaan maken via images. In het menu heb je de cate
deze geluiden via instellingen ook uitgezet zouden kunnen
gorieën omgeving, lucht, mensen, dieren en objecten, die elk
worden en als ook de optie om makkelijk knoppen met tekst
weer afbeeldingen bevatten. Je kunt met de afbeeldingen uit
te maken zou worden toegevoegd, zou de app nog breder
de app zelf een compositie maken op je lege canvas. Kies
kunnen worden ingezet. Gratis verkrijgbaar in Appstore.
bijvoorbeeld een lucht van Rembrandt, een omgeving van Van Gogh en dieren of objecten uit andere meesterwerken. Alle door jou gekozen items kun
ComicBook
je op een
Een leuke manier om leerlingen de leerstof te laten
gewenste
presenteren of een verslag te maken van een uitstapje, is
grootte
met behulp van een stripboekmaker-app. Met ComicBook kun
maken en
je in enkele stappen een leuke eigen strip creëren. Je kunt
een plek
eigen foto’s invoegen en bewerken tot stripafbeeldingen. Je
geven in je
hebt de keuze uit allerlei sjablonen om de strip zo te maken
schilderij.
als jij wilt. Doordat er een grote hoeveelheid stickers en
Als je twee
verschillende lettertypes in de app zijn opgenomen, kun je
keer tikt
het comiceffect naar wens versterken. Als je klaar bent, kun
op een ingevoegd object, kun je via het i-tje ook meer informa-
je vanuit de app het resultaat bewaren en delen op verschil-
tie over het oorspronkelijke kunstwerk krijgen. Je moet het
lende manieren. Het is ook mogelijk om via een druk op de
detail dan als een puzzelstukje in het origineel slepen en je
knop de strip te
ziet de naam, het jaartal, de kunstenaar en de plaats waar je
printen. Deze app
het meesterwerk kunt zien. Deze informatie is Engelstalig.
kost €2,99 en is
De app is leuk om spelenderwijs kennis te maken met de
verkrijgbaar in de
oude meesterwerken. Let er wel even op dat sommige
Appstore, maar het
persoonsf iguren die je kunt invoegen er voor jonge leerlingen
aanbod is groot,
wat akelig uit kunnen zien en er zijn ook wat naakte figuren
ook voor andere
te kiezen. Kijk zelf goed of dit passend is voor jouw doel-
platformen.
groep. Gratis en verkrijgbaar in de Appstore voor de iPad.
NewTechKids en TomTom leren basisschoolleerkrachten een programmeerles te geven
Via kartonnen robots kennismaken met toetsenbordcommando’s en algoritmes Tijdens de Codeweek in oktober hebben NewTechKids en TomTom 2.000 leerlingen laten kennismaken met coderen. NewTechKids trainde leerkrachten, TomTom leverde kantoorruimte, trainingslocatie, leermaterialen, vrijwilligers én heeft het project financieel gesponsord. ‘Met onze gezamenlijke kennis kunnen wij leerkrachten op gang helpen’, aldus Josette Udo, Director Navigation User Interface bij TomTom. Tekst Tialda Hoogeveen Technologiebedrijf TomTom en NewTechKids, een onderwijs instituut in Amsterdam dat kinderen van 4 tot 12 jaar leert over technologie, bundelden tijdens de Codeweek de krachten om leerlingen te laten kennismaken met aspecten als coderen, ontwerpen, commando’s, algoritmes en automatisering. Niet door zelf voor de klas te gaan staan, maar door 75 leerkrachten voorafgaand aan de Codeweek te trainen. Deborah Carter, medeoprichter van NewTechKids: ‘Veel leraren denken dat ze technische vaardigheden nodig hebben om programmeerles te kunnen geven. Onze benadering leert ze om de aspecten van coderen spelenderwijs aan kinderen te introduceren. Dat is een heel goede manier om kinderen te laten begrijpen hoe programmeren werkt.’ Om leerkrachten te leren een programmeerles te geven in plaats van ict-specialisten voor de klas te zetten, is voor Carter een logische keuze. ‘Zij kennen de leerlingen, zij weten hoe je moet lesgeven.’
INTRO IN CODEREN Om onderwijzers vertrouwd te maken met de materie hebben Carter en haar compagnon het programma ‘Intro in Coderen’ ontwikkeld voor basisschoolleraren, waarmee ze handvatten kregen aangereikt om hun leerlingen kennis te laten maken met coderen. De leerkrachten hebben daartoe in september deelgenomen aan een speciale trainingssessie. De leerkrachten
6
hadden geleerd de kinderen via spelletjes te laten kennismaken
VOOR DE VOLGENDE GENERATIE
met toetsenbordcommando’s en algoritmes. ‘Je aankleden,
Om de training mogelijk te maken, zocht NewTechKids de samen-
een boterham smeren: in feite zijn het allemaal algoritmes’,
werking met TomTom. Samen bereikten zij zo’n 2.000 leerlingen
vertelt Carter. ‘Ze vonden het uiteindelijk makkelijk, terwijl ze
in Amsterdam en Delft. ‘De methode van NewTechKids is een
van tevoren dachten dat het moeilijk of onmogelijk zou zijn.’ Zo
uitstekende manier om leraren te trainen en de volgende generatie
was een van de laagdrempelige opdrachten die de leerkrachten
voor te bereiden op een carrière in technologie’, aldus Josette
hun leerlingen in oktober lieten uitvoeren, robothoofden
Udo van TomTom. Carter vult haar aan: ‘We wilden de leerkracht
ontwerpen van kartonnen dozen, zodat kinderen ‘letterlijk’
trainen in plaats van kinderen om hen comfortabel te maken met
een robot konden worden.
de lesstof op een niveau dat het toepasbaar is voor hen.
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Kinderen weten heel goed hoe ze met een apparaat moeten
banen op programmeer- en codeergebied zijn heel interessant.
omgaan, dat hoeven wij ze niet te leren. Maar wij willen graag dat
Het hele vakgebied groeit en ontwikkelt zich constant. Het zijn
ze ook snappen hoe het werkt. Dat ze ook innovators worden en
bovendien goed betaalde banen. Maar Nederlanders krijgen die
dingen leren creëren. Wat zit er achter de techniek? Hoe werkt
baan niet als je nu niet investeert in de toekomst. Natuurlijk
zoiets? Dat is een heel ander niveau. Daar wilden we leerkrachten
hoeft niet iedereen programmeur te worden. Maar we hebben
graag bij helpen met de training, waarmee zij op hun beurt weer
ook designers en projectmanagers nodig. In de ict-wereld is
leerlingen wegwijs konden maken in deze materie.’
samenwerken volgens een heel nieuw systeem essentieel. Logisch denken en denken in stappen zijn vaardigheden die nodig zijn voor de toekomst, op iedere afdeling. Ook juridische zaken en marketing krijgen te maken met computertechniek, net zo goed als een medewerker in de zorg. Ook al wordt een kind later niet computerscientist, ze gaan hoe dan ook werken in teams waarvan dat onderdeel is. Daarom is het zo belangrijk dat we nu al de hele flow van basisscholen, middelbare scholen én universiteiten betrekken bij deze ontwikkeling. Alleen dan krijgen wij in Nederland goed gekwalificeerd personeel voor de toekomst. Daarom zijn wij actief in het onderwijs.’
Josette Udo links en Deborah Carter rechts.
GIRLS DAY TomTom participeert ook bij initiatieven binnen het onderwijs als Girls Day, een project geïnitieerd door onderwijsminister Jet Bussemaker. Een dag lang komen middelbare scholieren, meiden, op bezoek bij TomTom om kennis te maken met werken in de techniek. TomTom houdt contact met de universiteiten door regelmatig als gastspreker op te treden en is supporter van de World Solor Challenge voor TU Delft. Kinderen van jongs af aan vertrouwd maken met coderen en programmeren, leemtes op de arbeidsmarkt vullen, nu en later... Het zijn niet de enige punten waar Udo haar motivatie uit haalt. ‘Mijn ouders zijn onderwijzers, mijn moeder op de basisschool, mijn vader op de middelbare school. Door hoe ik ben opgegroeid, ben ik altijd bezig met coachen en trainen. Ik ben gewend kennis niet bij mezelf te houden, maar te delen. Dat zit in mijn genen.’ Udo’s vader leerde haar omgaan met techniek. ‘Hij leerde me heel basic programmeren. Hoe vroeger je daarmee begint, hoe beter. Dat geldt nog meer voor meisjes dan voor jongens. Dat weinig meisjes kiezen voor een opleiding of loopbaan in de techniek is heel Nederlands. In Azië en Oost-Europa is de verhouding fiftyfifty. Bij TomTom is het moeilijk om geschikte Nederlandse vrouwen te vinden, ze zijn haast niet te vinden. Ook daarom wil ik op scholen laten zien dat techniek niet iets is waar je altijd vuile handen van krijgt, maar dat ook werken bij TomTom techniek is. Met onze kennis kunnen wij leerkrachten op gang helpen. Als we dit gefaseerd aanbieden aan leerkrachten, dan begin je niet met een heel moeilijk en hoog niveau, maar werken we er in stappen naartoe.’
NASCHOOLSE CURSUS CONCURRENTIE
Hamvraag is natuurlijk of de doelgroep, de kinderen, het leuk
Een argument voor TomTom en NewTechKids om Nederlandse
vonden. ‘Ja!’ beaamt Carter. ‘Het is de manier van leren die ze
leerlingen te betrekken bij de ontwikkelingen op ict-gebied is
kennen.’ NewTechKids biedt haar programma dan ook wekelijks
dat Nederland wordt ingehaald door het buitenland. Carter:
aan als naschoolse cursus in Amsterdam. Ook de medewerkers
‘Bulgarije, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld
van TomTom waren enthousiast. ‘Een collega van me zei: ‘Ik
omarmen engineering skills op basis- en middelbare scholen
dacht wel dat ik het leuk zou vinden, maar ik vond het geweldig!
al.’ Udo loopt in de praktijk van haar werk al tegen de voor-
Ik kreeg een knuffel van een kind. Ze zei: bedankt dat je ons
sprong uit het buitenland aan. ‘Als ik het niet in Nederland
wilde helpen.’ TomTom en NewTechKids onderzoeken dan ook
vind, zoek ik het in het buitenland. Dat is heel jammer, want de
meerdere mogelijkheden voor verdere samenwerking. << COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
7
Programmeren op IJpleinschool in Amsterdam
‘Kinderen leren dat ze invloed hebben’ Opgroeien in de 21ste eeuw stelt meer eisen aan het lesaanbod dan alleen leren lezen en rekenen. ‘Wij bieden kinderen vanaf groep 6 ook lessen programmeren aan,’ vertelt Frank Meulepas (31), docent aan de IJpleinschool in Amsterdam-Noord, waar we een kijkje nemen hoe dat er in de praktijk aan toegaat. Door Suzanne de Boer ‘Kinderen van nu groeien op in een snel veranderende wereld’, vertelt Frank. ‘De ene technologische ontwikkeling volgt de andere in een razend tempo op. Als leerlingen die nu in groep 6, 7 en 8 zitten, over een jaar of tien, vijftien gaan solliciteren, dan is de computertechnologie nog weer vele stappen verder. Kennis en technologie kunnen niet meer zonder elkaar, dus is het belangrijk dat je tijdig bekend raakt met computers en programma’s, dat het je leert interesseren. En dat gaat het best als je er ook iets van begrijpt.’
BOMBERBOT Dit schooljaar zijn ze op de IJpleinschool begonnen met programmeerlessen in de klas. Frank: ‘Voor de zomervakantie zijn de plannen om te programmeren, opgenomen in het schoolplan. In een ictnetwerkoverleg maakte ik kennis met Bomberbot, een programma waarbij leerlingen een robot een opdracht moeten laten uitvoeren.’ Het robotje ziet er op het scherm
‘Als de robot doet wat de opdracht was, geeft dat een kick. Doet de robot iets anders, dan vergt dat een kritische blik.’
vrolijk uit. Hij staat alleen stil. De kunst is nu om hem aan de praat te krijgen, hem een bepaalde route te laten lopen. Maar hoe doe je dat? Frank: ‘De leerlingen leren dat com puters niet uit zichzelf denken
en werken, maar een programma nodig hebben om te doen wat jij wilt. Een programma bestaat uit een serie regels, in vaktaal een sequentie van instructies. Vergeet je een instructie, dan zal de robot niet doen wat je bedoeling was.’ Deze werkwijze oefent essentiële vaardigheden. ‘Leerlingen leren goed de opdracht lezen, ze moeten de inhoud begrijpen, anders kunnen ze geen goede instructies schrijven. Wanneer ze aan de slag gaan, zien ze dat ze direct invloed hebben op de beweging van de robot. Als de robot doet wat de opdracht was, dan geeft dat de leerlingen een kick. Doet de robot iets anders of niks, dan vergt dat een kritische blik: waarom doet hij niet wat de bedoeling is? En: hoe gaat me dat wel lukken? Als ik die instructie in de sequentie wijzig, wat gebeurt er dan? Ze gaan over iets nadenken, doen een beroep op hun creativiteit, hun probleem-
8
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Programmeertaal is lastig. Met het schrijven, het coderen van een programma, ben je uren bezig. Dan is het fijn als je dat in een beperkt aantal duidelijke stappen kunt doen. Diezelfde efficiënte, actieve instelling kun je in het dagelijks leven goed gebruiken. De consumptiemaatschappij is niet meer van deze tijd. We moeten goed kijken naar ons verbruik: waarom zou je meer gebruiken dan je nodig hebt? Waarom zou je iets wat je niet meer gebruikt niet nog voor iets anders kunnen gebruiken? En waarvoor dan? Dan kun je versteld staan van je eigen creativiteit: als je iets zelf bedenkt en vervolgens zelf uitvoert, kun je daar bijzonder trots op zijn. Duurzaam leven wordt steeds belangrijker en kan iedereen, maar dat moet je wel leren. Het is leuk, je kunt er een sport van maken zo min oplossend vermogen. En werken ze met een groepje, dan leren
mogelijk afval te hebben bijvoorbeeld of minder te koken, dan
ze samenwerken. Ze leren goed naar elkaar te luisteren, de
gooi je ook minder weg. Of je eet de restjes de volgende dag
kracht van de ander kennen en elkaar te motiveren: het is niet
op. Bewust duurzaam leven levert veel voldoening op.’
erg als iets niet lukt, maar hoe gaat het ons wél lukken? Omdat Bomberbot op een computerspelletje lijkt, zijn leerlingen
KRITISCHE BLIK
snel enthousiast. Dat stimuleert enorm, ze geven niet snel op.
Het is dezelfde kritische blik als die bij het programmeren
Zo gaat de digitale geletterdheid van instructies en sequenties
wordt ingezet: is wat ik doe wel handig? Is het wel goed?
verder met het maken van algoritmes en loops. En door die
Frank: ‘Leerlingen leren reflecteren op hun eigen handelen.
weer te verfijnen kunnen leerlingen een code, app of andere
En op dat van anderen. Ze zijn alert, leren over iets nadenken,
software schrijven.’
nemen niet alles klakkeloos voor waar aan. Dat prikkelt hun nieuwsgierigheid. Ze gaan op zoek naar andere oplossingen.
EFFICIËNT
Het maakt kinderen ook zelfverzekerd. Ze hebben al op jonge
Dat voorbereiden op de toekomst, op het leven in de 21ste
leeftijd, in dit geval met Bomberbot, geleerd dat ze invloed
eeuw, heeft niet alleen betrekking op het begrijpen van techno-
hebben, dat ze processen in gang kunnen zetten en bijsturen.
logie. Het heeft ook te maken met een duurzame instelling,
Kritisch denken en een goed gevoel hebben over het eigen
volgens Frank: ‘Bij programmeren is efficiëntie van belang, je
kunnen, zijn een geweldige combinatie om de toekomst mee in
doel in zo min mogelijk aantal stappen bereiken.
te gaan.’ <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
9
Q&A Programmeur en SignRequest-oprichter Michaël Krens
‘Zelfs sceptische leraren zijn na The Hour of Code doorgegaan met programmeren’ Michaël Krens zet zich elk jaar in om tijdens The Hour of Code kinderen kennis te laten maken met programmeren. Het wereldwijde event vindt dit jaar plaats van 8 t/m 14 december. Michaël kijkt ernaar uit. ‘Ongelooflijk hoe snel kids dit oppakken.’ Tekst Mandy de Bruijn De eerste vraag ligt voor de hand.
organisatiepsychologie kon doen -
Wie is Michaël Krens?
ontdekte ik pas het programmeren.
‘Programmeur, entrepreneur,
Sindsdien ben ik verslaafd.’
levensg enieter en bowler.’ Wat is er zo verslavend aan? Wanneer is jouw passie voor
‘Programmeren is voor mij hetzelfde als
programmeren ontstaan?
een computerspelletje. Het is één grote
‘Dat begon eerst met een interesse
puzzel! Als je net begint met program-
voor techniek in het algemeen. Tijdens
meren, zie je al snel resultaten van wat
mijn master human factors & media
je hebt geleerd. Uit het niets maak je
engineering - het meest technische
opeens iets. Je komt snel op het punt dat
dat ik met mijn bachelor sociale en
je een website kunt bouwen of spelletjes.
“In fifteen years we’ll be teaching programming just like reading and writing . . . and wondering why we didn’t do it sooner.” — Mark Zuckerberg
Als je daar voldoening uit haalt, word je steeds enthousiaster. Ik programmeer zelf overigens geen spelletjes, maar bedenk dingen die het leven van anderen, en mezelf, gemakkelijker kunnen maken. Zo kun je repetitieve taken door een computerprogramma laten oplossen. Het
Anybody can learn!
10
Start with an Hour of Code COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
http://code.org © Code.org. Code.org®, the CODE logo and Hour of Code™ are trademarks of Code.org
“Don’t just
is een kwestie van het probleem opdelen
play on your phone, program it.”
in alle afzonderlijke handelingen en deze stapsgewijs automatiseren. Met als resultaat dankbare mensen.’ Is jouw bedrijf SignRequest.com ook zo ontstaan? ‘Het idee ontstond toen mijn compagnon een overeenkomst moest tekenen om een auto te kunnen huren. Hij vond het vreemd dat dit niet digitaal kon en vroeg
— President Barack Obama
mij of dat niet makkelijker zou kunnen. Ik herkende meteen het probleem en dacht: ja, dat kan zeker! SignRequest.com is een online dienst om documenten als contracten en opdrachtbevestigingen te ondertekenen. Het is niet meer nodig om een pdf-je uit te printen, te onder
Anybody can learn!
tekenen, in te scannen en terug te
Start with an Hour of Code
mailen. Je kunt een SignRequest sturen
http://code.org © Code.org. Code.org®, the CODE logo and Hour of Code™ are trademarks of Code.org
Als programmeur zet je je vrijwillig in voor
kids het oppakken. Het is fantastisch
The Hour of Code. Wat houdt dat in?
om hier als vrijwilliger een bijdrage aan
‘Tijdens The Hour of Code maken basis-
te kunnen leveren.’
schoolleerlingen over de hele wereld in een lesuur kennis met programmeren.
Vind je dat programmeren een apart
De organisatie levert hiervoor het lesma-
schoolvak moet worden?
teriaal. Bill Gates, Mark Zuckerberg en
‘Programmeren kan juist heel goed
president Barack Obama ondersteunen
samen gaan met een ander vak,
dit initiatief en hebben hun bijdrage
b ijvoorbeeld rekenen/wiskunde.
eraan verleend. Doordat de wereld in
Uiteindelijk gaat het bij het programmeren
een rap tempo is gedigitaliseerd, is het
om logisch en procesmatig denken,
nodig dat er veel nieuwe programmeurs
instructies geven, oorzaak en gevolg. Dat
worden opgeleid. Kinderen die al vroeg
neemt niet weg dat het een uitdaging is
met programmeren in aanraking komen,
om in te voeren, maar het is zeker de
kunnen enthousiast worden gemaakt om
moeite waard om te proberen. Er zijn
op latere leeftijd te kiezen voor het vak
genoeg slimme koppen in het onderwijs
programmeur. Het lesmateriaal van The
en er zijn ook genoeg programmeurs die
Hour of Code wijst zich eigenlijk hele-
graag wat terugdoen om het vak te
maal vanzelf. Je hebt alleen per tweetal
promoten. Waar een wil is, is een weg.’
een computer nodig. Oordopjes zijn ook
naar relaties, die ontvangen een link naar
handig trouwens. Vrijwilligers/leraren
Kan een school ook leren programmeren
moeten de les wel zelf een keer hebben
als ze niet de beschikking hebben over
gedaan, zodat ze kunnen helpen wanneer
goede ict-middelen?
er vragen zijn. Ik zou zeggen, probeer
‘Als ze die middelen nog niet hebben, dan
een les en ervaar het zelf!’
moeten die er komen! Als de overheid of
https://hourofcode.com/nl
gemeente niet helpt, zijn er genoeg grote ict-bedrijven die hun steentje willen
de online applicatie en kunnen met de muis, via een touchscreen of door een
Hoe zijn de ervaringen tot nu toe?
bijdragen. Daar ben ik van overtuigd. In
plaatje te uploaden het document onder-
‘Tot nu toe alleen maar positief. Ook
de toekomst hebben deze bedrijven
tekenen. Zodra alle partijen dat hebben
leraren die in het begin sceptisch waren,
nieuwe programmeurs nodig en daar
gedaan, krijgt iedereen het getekende
vinden het nu leuk om zelf na de les
willen ze best in investeren. Hier moet
document in de mail. Wel zo makkelijk.’
door te gaan. En ongelooflijk hoe snel
geld voor te vinden zijn.’ <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
11
ProBook ProBook ProBook 6570b 6570b 6570b De HP DeDe ProBook HP HP ProBook ProBook 6570b 6570b 6570b is deis is dede maandaanbieding maandaanbieding maandaanbieding bij Infotheek! bijbij Infotheek! Infotheek! DezeDeze topprijs Deze topprijs topprijs geldtgeldt alleen geldt alleen alleen voorvoor voor scholen scholen scholen en slechts enen slechts slechts tot 18 tottot december 1818 december december 2015. 2015. Profiteer 2015. Profiteer Profiteer snel!snel! snel! • • • • • •
Intel • • Intel Core Intel Core i5Core processor i5 i5 processor processor 500GB • • 500GB 500GB Harde Harde Harde schijfschijf schijf 4• GB • 4DDR3 GB 4 GB DDR3 RAM DDR3 RAM RAM DVD(RW) • • DVD(RW) DVD(RW) 15.6” • • 15.6” display 15.6” display display Windows • • Windows Windows 7 Pro7 Pro 7 Pro
639,639,639,-
549,549,549,-
329,- 329,329,-
429,- 429,429,-
277,277,277,-
349,349,349,-
8000 8000 8000 Elite Elite Elite SFFSFF SFF • • • • •
DualCore • • DualCore DualCore E8400 E8400 processor E8400 processor processor 4GB • • RAM 4GB 4GB RAM RAM 120GB • • 120GB 120GB SSD SSD SSD DVD • • DVD DVD Windows • • Windows Windows 7 Pro7 Pro 7 Pro
8200 8200 8200 Elite Elite Elite SFFSFF SFF • • • • •
i5-2400 • • i5-2400 i5-2400 processor processor processor 4GB • • RAM 4GB 4GB RAM RAM 120GB • • 120GB 120GB SSD SSD SSD DVD • • DVD DVD Windows • • Windows Windows 7 Pro7 Pro 7 Pro
Alle prijzen Alle Alle prijzen zijn prijzen onder zijnzijn zijn voorbehoud onder onder voorbehoud voorbehoud van typefouten van van typefouten typefouten en incl. en BTW. en incl. incl. Geldig BTW. BTW. tot Geldig Geldig en met tottot tot en 18en en met december met 1818 18 december december 2015 of2015 zolang 2015 of of de zolang ofzolang zolang voorraad dede de voorraad strekt voorraad strekt strekt Alle prijzen onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig met december 2015 voorraad strekt
639,639,639,- 639,-
749749749- 749-
609,609,609,609,-
699,699,699,699,450 450 450 G2 G2 450 G2 i5 i5i5 G2 i5 •• •• •• •• ••
• • • • •
i5-5200U i5-5200U i5-5200U • i5-5200U 500GB 500GB 500GB • HDD 500GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB RAM RAM 4 RAM GB RAM 15.6” 15.6” 15.6” • HD HD 15.6” HD scherm scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro
•• •• •• •• ••
• • • • •
i3-5010U i3-5010U i3-5010U • i3-5010U 1TB 1TB 1TB •HDD HDD HDD 1TB HDD 44GB 4 GB •GB RAM RAM 4 RAM GB RAM 15.6” 15.6” 15.6” • HD HD 15.6” HD scherm scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro
• • • • •
i5-5200U i5-5200U i5-5200U • i5-5200U 500GB 500GB 500GB • HDD 500GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB RAM RAM 4 RAM GB RAM 13.3” 13.3” 13.3” • HD HD 13.3” HD scherm scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro
517,517,517,- 517,-
309,309,309,309,-
459,459,459,459,-
tot tot3 tot 3jaar jaar 3 jaar garantie garantie totgarantie 3 jaar garantie
8460p 8460p 8460p 8460p i5 i5i5 +++ Docking Docking i5 Docking + Docking Station Station Station Station i5-2520M i5-2520M i5-2520M • i5-2520M processor processor processor processor 320GB 320GB 320GB • HDD 320GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB DDR3 DDR3 4 DDR3 GB DDR3 14” 14” 14” HD •HD HD scherm 14” scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro ++90W + 90W •90W 2012 2012 + 2012 90W Docking Docking 2012 Docking Docking Station! Station! Station! Station!
430 430 430 G3 G3 430 G3 i5 i5i5 G3 i5 •• •• •• •• ••
tot tot3 tot 3jaar jaar 3 jaar garantie garantie totgarantie 3 jaar garantie
• • • • • •
699,699,699,699,-
450 450 450 G2 G2 450 G2 i3 i3i3 G2 i3
389,389,389,- 389,-
•• •• •• •• •• ••
729,729,729,- 729,-
8470p Docking Station 8470p 8470p 8470p i5 i5i5 +++ Docking Docking i5 + Docking Station Station Station •• •• •• •• •• ••
• • • • • •
i5-3320M i5-3320M i5-3320M • i5-3320M processor processor processor processor 320GB 320GB 320GB • HDD 320GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB DDR3 DDR3 4 DDR3 GB DDR3 14” 14” 14” HD •HD HD scherm 14” scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro ++90W + 90W •90W 2012 2012 + 2012 90W Docking Docking 2012 Docking Docking Station! Station! Station! Station!
Hardware Hardware Hardware Hardware koopt koopt koopt u koopt ubij ubij bij Infotheek! Infotheek! uInfotheek! bij Infotheek! Of OfOf het het het nu Of nunu het gaat gaat gaat nu om om gaat om 33laptops, 3laptops, om laptops, 3 laptops, iPads iPads iPads voor voor iPads voor uw uw voor uw leerlingen leerlingen leerlingen uw leerlingen of ofof nieuwe nieuwe nieuwe of nieuwe desktops desktops desktops desktops voor voor voor alle alle voor alle leerkrachten, leerkrachten, leerkrachten, alle leerkrachten, Infotheek Infotheek Infotheek Infotheek heeft heeft heeft het het heeft het ruimste ruimste ruimste het ruimste assortiment assortiment assortiment assortiment in inin Nederland! Nederland! Nederland! in Nederland! Duizenden Duizenden Duizenden Duizenden scholen scholen scholen scholen gingen gingen gingen gingen uual ualal voor, voor, voor, u alleer leer voor, leer snel snel snel leer snel waarom! waarom! waarom! waarom! Bent Bent Bent uuBent benieuwd ubenieuwd benieuwd u benieuwd naar naar naar de de naar de mogelijkheden mogelijkheden mogelijkheden de mogelijkheden die die die Infotheek Infotheek Infotheek die Infotheek uukan ukan kan bieden? bieden? ubieden? kan bieden? Neem Neem Neem dan Neem dan dan vrijblijvend vrijblijvend vrijblijvend dan vrijblijvend contact contact contact contact op opop op met met met het het het met Onderwijs Onderwijs Onderwijs het Onderwijs Team Team Team van van Team van Infotheek Infotheek Infotheek van Infotheek via via via 071 071 071 via 800 800 800 071 1440 1440 1440 800of of 1440 of stuur stuur stuur ofeen een stuur een mail mail mail een naar naar mail naar info@infotheek.com info@infotheek.com naar info@infotheek.com info@infotheek.com
EVALUATIE
VerkeersLokaal Goede verkeerseducatie is belangrijk. Er zijn veel methodes, ook digitaal, zoals deze VerkeersLokaal, waarbij het extra leuk is om foto’s uit de verkeersomgeving van de leerlingen te gebruiken. Besproken door Mandy de Bruijn, leerkracht en ict-juf
Doelgroep: Groep 7/8 en brugklas
verkeerslessen op school. VerkeersLokaal kan gratis worden
Prijs: Abonnement (± €28,- per groep/klas). Scholen
aangeschaft. Dit is afhankelijk van de gemeente waarin de
kunnen deze methode via de gemeente ook gratis krijgen.
school staat. Informeer vooraf dus bij jouw gemeente of
Website: www.verkeerslokaal.nl
verkeerseducatie wordt gesubsidieerd.
VerkeersLokaal bestaat uit drie pijlers: • Een verkeersquiz met vragen over verkeerssituaties die leerlingen kunnen tegenkomen. • Routes die leerlingen kunnen intekenen in het programma. Hierbij kun je denken aan een woonroute of schoolroute. • Een priksysteem. Hierbij gaan de leerlingen op zoek naar verkeerslocaties in hun eigen leefomgeving die ze gevaarlijk vinden en geven deze online aan op de kaart door er een punt op te prikken.
185 QUIZZEN VerkeersLokaal is op verschillende manieren te gebruiken. Als leerkracht bepaal je of je een quiz klassikaal wilt spelen of dat leerlingen de quiz individueel maken. Je kunt er ook voor kiezen om één onderdeel te oefenen, omdat dit nog niet zo goed wordt beheerst door je groep of om alleen extra te oefenen voor het fietsexamen in groep 7 of 8. De site bestaat op dit moment uit meer dan 185 quizzen, dus er is altijd wel een geschikte quiz te vinden. Bij het openen van het programma, kun je kiezen uit drie modules: twee voor de leerlingen en één voor de leerkracht.
In VerkeersLokaal is een speciale leerkrachtmodule ingebouwd. Hier kun je de vorderingen van de leerlingen volgen. Om de betrokkenheid extra te verhogen, biedt de maker (verkeerskundig adviesbureau Bureau De Groot Volker) de mogelijkheid om een verkeersquiz te maken met foto’s uit de eigen omgeving van de leerlingen. Er worden zelfs lokale competities op scholen gehouden. Daarnaast verzorgt VerkeersLokaal op verzoek
14
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Module 1 bevat alle quizzen. Module 2 is het puntenprik
Is een vraag onduidelijk of snappen leerlingen iets
systeem waarbij de leerlingen via Google Maps op een kaart
niet aan de situatie, dan kun je een opmerking bij de
van de schoolomgeving, de school-thuisroute in kaart kunnen
vraag zetten. Leuk detail is dat je diploma’s kunt
brengen en kunnen aangeven welke verkeerspunten zij als
uitreiken aan het eind van een quiz. Deze kunnen via
gevaarlijk of moeilijk ervaren. Module 3 is voor leerkracht. Na
de leerkrachtmodule worden uitgeprint.
het openen van de eerste module, verschijnt een vraag- en antwoordspel. Als er foto’s van de schoolomgeving zijn
CONCLUSIE
gemaakt, dan zijn de vragen gericht op de eigen leefomgeving
VerkeersLokaal is toegankelijk, informatief en het materiaal is
van de leerlingen. Er kunnen natuurlijk ook foto’s worden
heel simpel in je lesprogramma te integreren. De optie om je
gebruikt van algemene verkeerssituaties die leerlingen overal
eigen foto’s te gebruiken is een waardevolle toevoeging evenals
kunnen tegenkomen. De quiz is te spelen met of zonder tijds
de mogelijkheid om individuele vorderingen van de leerlingen
limiet. De meerkeuzevragen worden verduidelijkt met scène-
goed te volgen. Nog een sterk punt is de ingebouwde feed-
foto’s, tekeningen en geluidsfragmenten. De vragen die gesteld
back. Hierdoor weten de leerlingen meteen of een antwoord
worden, gaan voornamelijk over de verkeersregels, maar testen
goed is of wat ze precies fout hebben gedaan. Kortom, het is
ook of de leerlingen voor veilig en verantwoord gedrag kiezen.
het belletje met je gemeente zeker waard.
Leerlingmodule 2 is vooral interessant om klassikaal uit te voeren. Hierbij kunnen leerlingen samen overleggen welke verkeerssituaties zij als onveilige punten bestempelen binnen
VERKEERSLES OVER SMARTPHONEGEBRUIK
hun gemeente. Een goede verwerking van deze lesmodule zou
Veilig Verkeer Nederland werkt aan nieuw lesmateriaal voor groep 7 en 8
kunnen zijn dat de leerlingen de gemeente laten weten wat
dat inhaakt op de gevaren van smartphonegebruik tijdens het fietsen. De
deze verkeersonveilige plekken zijn en wellicht kan er dan snel,
leerlingen leren in de interactieve verkeersles waarom het belangrijk is om
door de gemeente zelf, naar een oplossing worden gezocht.
in het verkeer je aandacht op de weg te houden en hoe snel je afgeleid bent. ‘We richten ons bewust op de laatste groepen van de basisschool. Dan zijn we er op tijd bij. Het is makkelijker om kinderen het gewenste gedrag aan te leren dan het ze later weer af te leren’, zegt Felix Cohen, directeur van VVN. Het thema smartphones in het verkeer wordt momenteel uitgevoerd als pilot in 3 regio’s. De resultaten van de pilot worden verwerkt als onderdeel van de Jeugd Verkeerskrant van Veilig Verkeer Nederland. De verkeersles komt tevens beschikbaar voor scholen die niet met deze methode werken.
Als leerlingen de quiz individueel maken, is het mogelijk de vorderingen van de leerlingen bij te houden. Gebruik je de methode klassikaal via het digibord, dan kun je de quiz op elk moment stopzetten om meer over de situatie te vertellen of een discussie te starten. Als het antwoord op een vraag goed is, wordt er meteen feedback gegeven en verschijnt er naast het woord ‘goed’ een verklarende tekst in beeld waarbij de regel nogmaals wordt uitgelegd. Is het antwoord niet correct, dan komt er een extra uitleg in beeld en kan het juiste antwoord alsnog worden gekozen. Is het antwoord weer fout, dan wordt het goede antwoord gegeven met een uitleg waarom.
Foto: Nongnut Moijanghan/Shutterstock.com
DIPLOMA PRINTEN
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015 15 Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl
Digitaal vaardig in het speciaal onderwijs:
must of no-way?!
‘De aanwezige digitale middelen zijn op onze school minimaal en ik ben zelf geen ster op dit gebied’, zegt een mentor. ‘Die quiz bij Aardrijkskunde met onze mobiele telefoon, die was leuk en leerzaam. Dat moeten we veel vaker doen!’ roept een leerling. Beide reacties zijn afkomstig van een school voor voortgezet speciaal onderwijs, cluster 4. Twee voorbeelden waarin een groot verschil is te zien tussen leraren die wel en niet digitaal vaardig zijn. Maar hoe word je dan als leraar vaardig genoeg om de digitale wereld in je les te kunnen integreren? En in hoeverre is het van belang dat leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs digitaal vaardig zijn? Vragen waarnaar Rotterdamse leraren op zoek zijn gegaan. Door Marjolein Jansen, MSc en drs. Esther van Efferen-Wiersma, medewerkers onderzoek, innovatie en advies bij de CED-Groep te Rotterdam
Voor iedereen biedt de digitale wereld een grote hoeveelheid
alle leerlingen een mobiele
aan nieuwe mogelijkheden. Ook voor leerlingen met specifieke
telefoon hebben. 75 procent
onderwijsbehoeften, zoals leerlingen met een autismespectrum
van de leerlingen heeft een
stoornis of leerlingen met een verstandelijke beperking.
smartphone. In de lagere
Misschien zelfs juist voor deze leerlingen. Bijvoorbeeld als het
groepen is dit nog minder dan
DRAAIBOEK
wijSOnline Samen digitaal vaardiger in het (voortgezet) speciaal onderwijs
75% (v)so leerlingen heeft smartphone Meest gebruikte social media onder (v)so leerlingen:
voor hen moeilijk is om contact te maken. Of als
de helft van de leerlingen,
leerstof goed gevisualiseerd moet zijn voordat zij het
maar in de hogere klassen
kunnen onthouden. De digitale wereld biedt hiervoor
heeft nagenoeg iedereen een
veel manieren waarvan gebruik gemaakt kan worden.
smartphone. Alle leerlingen
• Whatsapp • Facebook • Instagram
Ook binnen de les. Maar maken leerlingen daar zelf
die de vragenlijst hebben
• Google+/Youtube
ook al gebruik van? Dat gingen we het afgelopen
ingevuld, maken thuis gebruik
schooljaar na op drie scholen voor (voortgezet)
van digitale hulpmiddelen,
speciaal onderwijs (afgekort: (v)so). Hun bevindingen
zoals een tablet, iPad of
zijn samengevoegd in het Draaiboek wijSOnline dat
(spel)computer. Zij gebruiken
sinds september dit jaar gratis te downloaden is
deze digitale middelen het
vanaf de landelijke website van de Gezonde School:
meest voor spelletjes,
www.gezondeschool.nl/primair-onderwijs/gezondheidsthemas/
filmpjes bekijken, muziek
werken-aan-mediawijsheid
luisteren, met anderen praten, informatie opzoeken, social media, foto’s maken en bewerken. In mindere mate maken zij
16
ZIJN (V)SO LEERLINGEN ONLINE?
gebruik van online shoppen en geldzaken. In de groepen 7
Totaal vulden 76 leerlingen uit zeven verschillende groepen van
heeft slechts 30 procent een account op social media. Vanaf
drie cluster-4 scholen een digitale vragenlijst in. Het niveau van
de brugklas stijgt dit percentage naar gemiddeld 90 procent
de leerlingen varieerde van vmbo basisberoepsgerichte leerweg
van de leerlingen. De meest gebruikte social media zijn
t/m havo. De jongste leerling was 10 jaar (groep 7) en de
Whatsapp, Facebook (messenger), Instagram, Skype/Face
oudste leerling 18 jaar (5 havo). Het invullen gebeurde op de
Time, Google+/YouTube, e-mail en Snapchat. Leerlingen geven
eigen school op een tablet geïntegreerd in een zuil, zodat het
aan hier dagelijks gebruik van te maken. Leerlingen binnen het
invullen anoniem kon. Vanuit de vragenlijsten blijkt dat bijna
(v)so zijn dus zeker online!
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Tips van goed bruikbare websites en apps binnen het (v)so • Kahoot • Mentimeter • Les: It’s up to you • Prezi • Brainscape • Whatshappy
DIGITAAL VAARDIG TIJDENS DE LES?
dit inzicht en geven aan dat vooral samenwerking met ouders
In navolging op de antwoorden die leerlingen gaven in de
de manier is tot het vergroten van de digitale (online) vaardig-
vragenlijst, vond met 16 leerlingen een verdiepend interview
heid van de leerlingen.
plaats. In dit interview zijn de wensen, aandachtspunten en mogelijkheden van de digitale wereld binnen het onderwijs met
WAT KUN JE DOEN AAN M EDIAWIJSHEID?
de leerlingen besproken. Het blijkt dat leerlingen graag een
Het is vooral van belang dat scholen de online wereld niet
online community willen waar ze huiswerk en cijfers kunnen
buiten houden maar dat zij deze integreren binnen hun
vinden en opdrachten kunnen maken. Maar vooral waar ze
o nderwijs. Digitale middelen zijn onmisbaar in onze
vragen kunnen stellen aan klasgenoten en leraren. Opvallend
maatschappij en een groot onderdeel van de toekomst
is dat veel leerlingen het veel gebruikte Whatsapp geen goed
en dus zullen leerlingen, en leraren,
middel vinden voor het stellen van vragen aan de leraar. ‘Dat is
moeten leren hoe zij hiermee op een
niet echt iets voor school, meer persoonlijk. Je bent dan ook
adequate manier kunnen omgaan.
veel te veel afgeleid door al die berichten’, aldus een leerling.
Verbied dus niet standaard de mobiele
Een van de scholen gebruikt Magister, wat de leerlingen een
telefoon tijdens de les, maar ga de
heel prettig middel vinden. Een andere mogelijkheid voor het
mogelijkheden na hoe je tijdens je les
gebruik tijdens de les zijn online quizzen. Leerlingen geven aan
hiervan gebruik kunt maken. Dat vraagt
dat vooral het competitie-element zorgt voor een betere motivatie
natuurlijk om een duidelijke visie van
om de lesstof tot je te nemen. Ook zijn deze digitale quizzen
het gehele schoolteam en een helder
actiever en minder saai dan uit een boek. Veel leerlingen geven
beleid. Maar de school moet ook aan
aan dat ze het ook leuk vinden om iets met de hele klas te
de randvoorwaarden voldoen. Zo gaf
doen. Het zorgt voor afwisseling in een les. Verder noemen de
een van de leraren aan: ‘Wij hebben
leerlingen dat zij het belangrijk vinden om les te krijgen over
geen wifi op school waardoor het
social media. Vooral om hierover met de klas te praten: wat
gebruik van de digitale wereld lastig
Digitale mogelijkheden binnen het onderwijs volgens (v)so-leerlingen nline quiz zen tijdens •O de les • Een online community met zowel leraren als klas genoten. Hierbij is online beveiliging zeer belangrijk • Lessen over social media
wordt er allemaal gezegd op
is. Wellicht zal hier in de toekomst
social media en hoe komt dat
verandering in komen, maar op
over? Vormen hiervoor zijn de
dit moment beperkt dit wel onze
voorbeeldlessen It’s up to you
mogelijkheden.’ Wanneer steeds meer
Randvoorwaarden voor gebruik digitale middelen
• Heldere visie op ict • Goede ict-infrastructuur • Bruikbare hardware
• Professionalisering team • Ict-ondersteuning voor leraren • Helder internetprotocol
en Whatshappy. Over het
leraren vinden dat ook binnen het (v)so digitale middelen
gebruik van social media is
onmisbaar zijn, zullen zij dit dus als prioriteit bij de directie
voor hen één les voldoende.
neer kunnen leggen. Samen werken aan randvoorwaarden
Veel leerlingen geven aan dat
en tegelijkertijd aan visie en beleid kan in een korte tijd
ouders/verzorgers ook een
veel opleveren. Lastig om te beginnen? Raadpleeg het
belangrijke rol spelen in de
gratis Draaiboek wijSOnline voor praktische tips in de klas,
opvoeding van het omgaan
handreikingen voor het schoolteam en aandachtspunten
met social media. Het is niet
voor de samenwerking met ouders. Door stap voor stap
alleen de taak van school.
de digitale wereld samen te verkennen, zul je ook samen
Veel leraren staan achter
digitaal vaardiger worden binnen het (v)so. <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
17
In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl
How to… Spiral Inmiddels zijn Socrative en Kahoot behoorlijk ingeburgerd en gebruiken veel docenten en leerlingen deze programma´s. Een nieuwe Engelse loot aan de ict-stam is Spiral.ac. In deze How to.. bekijken we de mogelijkheden ervan. Door Henk Botter
DE EERSTE STAPPEN
lijst. We klikken op de groene knop Next en zien de logindetails
We gaan naar http://spiral.ac
van de leerlingen. In de eerste kolom staan de namen voluit, in
en bekijken eerst het promo-
de tweede kolom staan de gebruikersnamen. Standaard is dat
tiefilmpje, daarna scrollen we
‘NameLastname’, maar je kunt ook kiezen voor ‘First name and
naar beneden op de website.
last name initial’ en ‘First initial and then full last name’. Voor
Twee apps, Quickfire en
onze leerlingen is de tweede optie de handigste. We klikken op
Discuss, worden geïntro
Generate om de loginnamen aan te laten passen. In de derde
duceerd en vervolgens
kolom heeft elke leerling het wachtwoord ‘spiral’ gekregen. Als
krijgen we uitleg over de
de leerlingen een eerste keer inloggen, kunnen ze dit wachtwoord
werking van Spiral. We
aanpassen. We klikken weer op Next en krijgen nu een overzicht
klikken op Join free en
te zien van alle leerlingen in het tabblad Students. Er zijn nog twee
kunnen kiezen of we een
tabbladen: Planning en Theme. Daar kijken we later naar, eerst
docent of een leerling zijn.
klikken we op Teach en gaan inloggen op een tablet als leerling.
We kiezen uiteraard voor I’m
Op onze iPad gaan we naar http://spiral.ac en klikken daar op
a teacher en vullen onze
Login en kiezen vervolgens voor Student login. Als leerling typ je
schoolgegevens in. Daarna
eerst de naam van je school in en selecteert die. Vervolgens typen
moeten we onze persoonlijke
we onze inlognaam en wachtwoord en bevestigen het vinkje voor
gegevens invullen. In het
Remember me. Als leerling ben je nu ingelogd en kun je door op
volgende scherm zien we
Join te klikken deelnemen aan de activiteiten van jouw klas. Op
de Quickfire- en Discuss-
het scherm staat: ‘Waiting for your teacher to start an activity’.
icoontjes en kunnen we een
18
eerste klas invoeren. We
QUICKFIRE
typen de klasnaam, kiezen
Op onze docentenpc
een jaar (lastig: keuze uit
zien we nu dat er één
1 tot 12) en een onderwerp/
leerling is ingelogd en
vak. Door op de naam van de klas te klikken, kunnen we in het
we klikken op de oranje
volgende scherm leerlingen toevoegen of je vraagt aan leerlingen
balk met Quickfire. We
om naar http://spiral.ac te gaan en je laat de leerling zichzelf
werken in Internet
registreren. We kiezen er nu eerst voor om zelf leerlingen aan te
Explorer onder Windows
maken. We kunnen daarvoor de voor- en achternamen van de
7, maar zien in de witte
leerlingen invullen en het leerjaar. Omdat dit voor een klas van 29
invoegregel geen tekst
leerlingen een hele klus is, kijken we even of het ook met het te
verschijnen. Wordt de
downloaden spreadsheetbestand eenvoudiger kan. We klikken op
tekst in witte letters
Download en openen het bestand, in ons geval in Excel. We zien
getypt en zie je die niet
een werkblad met drie kolommen: First Name, Surname en Year
op een witte onder-
Group. Via ons schooladminstratieprogramma beschikken we over
grond? In ieder geval
een Excelklassenlijst en kopiëren de gevraagde gegevens in het
lukt het wel in Google
Spiralwerkblad. Vervolgens klikken we in de site van Spiral op
Chrome en we typen
Upload en binnen een seconde staan onze 29 leerlingen in de
daar onze eerste oefen-
klassenlijst. Voor het gemak zetten we onszelf ook als leerling in de
vraag: ‘Hoeveel maanden
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl in een jaar hebben 28 dagen?’ We starten Quickfire en zien op ons
waarin we dia’s kunnen vullen met tekst (een titel). Als we op New
leerlingdevice de vraag verschijnen en typen ons antwoord in. Op
slide klikken, zien we meer mogelijkheden. Er zijn zes verschillen
ons docentenscherm zien we als we op Answer wall klikken de
lay-outs beschikbaar voor de dia’s en we kunnen media (afbeeldingen
antwoorden van de leerlingen. Het mooie is dat die antwoorden
en filmpjes) van Google, Wikipedia, YouTube, Vimeo en Flickr gebruiken
anoniem worden weergegeven. Dit scherm kunnen we namelijk ook
na een zoekopdracht. Ook is het mogelijk om afbeeldingen te
op ons digibord laten zien. Als je op een leerlingantwoord klikt als
uploaden. We maken een lesje voor het vak Nederlands met als
docent, krijgt de leerling in het Engels het verzoek om het antwoord
onderwerp ‘Fictie of Non-fictie’. Vanaf onze computer uploaden we
uit te leggen. Nadat de leerling de uitleg heeft getypt en gepost,
een afbeelding van bijvoorbeeld de maanlanding en een grote
komt de uitleg op het scherm te staan. We stellen een tweede
tsunamigolf. Deze afbeeldingen kunnen we naar een dia slepen en
vraag en klikken daarvoor op New question onderin ons scherm
daar een discussievraag bij stellen. Nadat we zo een voorraadje
en typen de vraag in. Door te klikken op Start Quickfire zien de
vragen/dia’s hebben samengesteld, klikken we op Save and exit.
leerlingen de vraag ook weer en kunnen die beantwoorden.
We kunnen nu instellen dat leerlingen hun commentaar kunnen
Rechtsboven in ons docentenscherm kunnen we zien hoeveel
bewerken en of ze op elkaar reacties kunnen reageren. We vinken
leerlingen een antwoord hebben gegeven. Door pas op View
beide opties eerst af. Wel wijzen we deze discussie toe aan onze
answer wall te klikken als iedereen heeft geantwoord, voorkom je
klas en klikken op Save. De discussie wordt bewaard met de titel
als docent dat leerlingen antwoorden van je scherm gaan overtypen.
van de openingsdia. Door op Teach te klikken, kunnen we nu deze
Bij elke vraag kun je ook de timer instellen van 15 seconden tot
discussie starten als we op de blauwe balk met de naam van de
5 minuten. Ook kun je de antwoorden weergeven in een scorelijst
discussie klikken. De presentatie start op het docentenscherm en
of als cirkelgrafiek. Daarnaast kun je ook de pauzeknop gebruiken.
de leerlingen kunnen hun antwoorden posten. Als docent zie je
Als je op het kruisje rechtsboven in de hoek klikt, stop je de
hoeveel leerlingen hebben gereageerd en door op Show Answers
Quickfire-sessie. Helaas ontbreekt er een knop om je vragen op te
te klikken, krijgen we een vergelijkbaar scherm als bij Quickfire.
slaan, maar als je op Timeline boven de oranje Quickfire-balk klikt,
De antwoorden van de leerlingen staan op het scherm en met
kun je zien dat het wel is opgeslagen. Zo kun je de resultaten
de Shuffle-knop kunnen die worden gehusseld. Ook kunnen alle
nogmaals inzien. In de helpfunctie wordt duidelijk uitgelegd dat
antwoorden worden gewist. We gaan naar de volgende dia: we
Quickfire geen voorbereiding behoeft: het gaat om snelle antwoorden
laten een foto zien en klikken op Start discussion om de leerlingen
van leerlingen in de les. De naam Quickfire is veelzeggend.
te laten antwoorden. Bij een filmpje wordt op een leerlingdevice alleen de still getoond, op het docentenscherm of digibord is het
DISCUSS
filmpje wel te zien. Door op het kruisje rechtsboven in de hoek te klikken, stop je de discussieopdracht. Je kunt ervoor kiezen om deze discussie nog een keer te gebruiken in dezelfde klas of om de resultaten op te slaan en af te sluiten. We hebben nu beide mogelijkheden, Quickfire en Discuss, van Spiral uitgeprobeerd en we klikken nog een keer op het Spiral-logo om te zien wat we gedaan hebben en hoe het is opgeslagen. We zien onze klas met daarachter Teach en er onder de beide logo’s van de apps. We klikken op Teach en zien al onze leerlingen en daaronder Activities ready to go (dat is altijd Quickfire) en de Timeline. Bij de Timeline zien we nu onze Quickfire-sessies staan, maar ook onze Discussie. Die kunnen we opnieuw gebruiken door op Relaunch te klikken. De datasheet laat ons de dia’s zien met de resultaten van de leerlingen. Dit is ook te printen. <<
TIPS! • Gebruik Google Chrome om bij Quickfire de vragen leesbaar op het scherm te kunnen laten zien. We klikken op het Spiral-logo links bovenin de hoek om terug te keren naar onze homepage. Daar zien we ook de app Discuss staan en klikken erop. We zien de melding dat we nog
• Bedenk van tevoren enkele discussievragen en kopieer die vanuit een tekstverwerker in Quickfire. • Gebruik een eigen tablet naast de computer die aan het digibord zit om zonder dat de leerlingen het zien, te kunnen reageren op wat de leerlingen als antwoorden intypen. • Klik op Help om meer informatie over de (toekomstige) mogelijkheden te krijgen.
geen activiteiten hebben voorbereid en klikken daarom op Create new Discuss. We komen in een soort PowerPoint-achtige omgeving
ALTERNATIEVEN • Programma’s als Kahoot! en Socrative kennen vergelijkbare opties. • Nearpod biedt ook de mogelijkheid om een serie schermen te delen met de leerlingen.
Starten met gepersonaliseerd leren? Experimenteer! Gepersonaliseerd leren wordt vaak in één adem genoemd met ict, maar het begint niet met ict. Het begint met de gedachte dat kinderen beter af zijn als ze op maat worden bediend. De praktische invulling is nog niet zo eenvoudig, weet Rogier Borggreve, algemeen directeur Heutink ICT. ‘Iets compleet anders doen is lastig, dat gaat niet in één keer. Er moet een knop om in het hoofd.’ Door Tefke van Dijk
Bij gepersonaliseerd leren gaat het erom dat je de leerling op
verbindingen, passende apparaten én een eigen inlog voor
maat bedient met datgene waar hij behoefte aan heeft. Dat is
ieder kind. Borggreve benadrukt: ‘Ict is altijd faciliterend.
heel breed en het kan voor iedere school anders uitpakken. Op
Gepersonaliseerd leren kan ook op papier, al is dat vaak wel
internet zijn veel verschillende definities te vinden. Van de term
complexer en het kost veel tijd. Digitaal kun je een filter aan-
‘onderwijs op maat’ tot ‘passend onderwijs’. Rogier Borggreve:
brengen op basis van de behoeften van een kind. Vervolgens
‘Om in de praktijk invulling te geven aan gepersonaliseerd
kun je de leerling passende contentblokjes aanbieden.’
leren, heb je om te beginnen de juiste content nodig. Leerlingen leren vaak vooral visueel of tekstueel of auditief.
VERANDERING WERKT VAN ONDERAF
Nu is het lesmateriaal vaak one size fits all, één methode voor
Om gepersonaliseerd leren goed te kunnen implementeren
de hele groep. Terwijl bepaalde hoofdstukken van een andere
moet er nog wel veel gebeuren. ‘Iets compleet anders doen,
methode, en dus van een andere uitgever, soms beter aan
is lastig, dat gaat niet in één keer’, aldus Borggreve. ‘Er moet
sluiten bij de leerbehoefte van een leerling.’
een knop om in het hoofd. Leerkrachten vinden het niet altijd makkelijk om ieder kind apart te bedienen. Ook zijn de
CAFETARIAMODEL
m ogelijkheden vanuit uitgeverijen vaak nog beperkt. Bij
Borggreve pleit voor een leerarrangement waarbij iedere
arrangeren wil je niet de hele methode afnemen en alleen
methode in stukjes is gehakt, zodat je in de klas alles op maat
betalen voor wat je gebruikt. Adaptief leren gebeurt nog maar
kunt aanbieden. ‘Op die manier kun je het onderwijs individueel
minimaal in Nederland. Er zijn nu eenmaal veel redenen om
arrangeren: je zoekt voor ieder kind de juiste stukjes content.
iets niet te doen. Verandering werkt van onderaf beter dan van
Als een cafetariamodel: verschillende smaakjes voor verschil-
bovenaf. Scholen en leerkrachten moeten het echt willen, dat
lende kinderen.’ Voor gepersonaliseerd leren heb je een device
betekent een attitudeverandering. Je moet bereid zijn om het
nodig, denken veel mensen meteen. Digitale componenten
anders te doen, overtuigd zijn en er energie in willen steken.
brengen zeker voordelen met zich mee, maar het moet wel
Leerkrachten zien het nu vaak als iets heel complex en de tijd
goed gefaciliteerd zijn op school. Dat betekent goede wifi-
van leerkrachten is beperkt.’
GEEN KANT-EN-KLARE OPLOSSING Gepersonaliseerd leren is een brede ontwikkeling en een complex iets met veel partijen: scholen, uitgeverijen en zelfs de overheid. Voor gepersonaliseerd onderwijs is geen kant-en-klare oplossing, er zijn geen draaiboeken voor. Iedere onderwijs organisatie is anders en iedere leerkracht is anders. De belangrijkste vragen zijn: kan ik dit, wil ik dit en wanneer wil ik dit? Als je ermee wilt starten, begin dan klein en experimenteer. Met wereldoriëntatievakken kun je eenvoudiger experimenteren dan met taal en rekenen. Kom uit je comfortzone en ga zoeken op internet. Je merkt snel genoeg of het past of niet. Het hoeft ook niet direct digitaal. Met een papieren portfolio kun je het ook uitproberen. Kijk op heutink-ict.nl onder actueel voor de blogserie over het ict in het onderwijs.
20
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
‘Laat je de kop niet gek maken en duik nergens blindelings voor 100 procent in’
GELUKKIGER
TRENDS EN HYPES
Met gepersonaliseerd onderwijs kun je het maximale uit een
In een blogserie op de eigen website wil Heutink ICT aandacht
kind halen, meent Borggreve. Door het in zijn kracht te zetten
besteden aan uitgesproken trends en soms misschien hypes
en het een uitdaging te bieden, heb je gelukkigere kinderen, en
in onderwijs en ict. Over welke trends en hypes hebben we
gelukkigere volwassenen. Een kind dat heel goed is in rekenen en
het dan? ‘Er zijn zoveel ontwikkelingen in onderwijsland, zoveel
slecht in taal zal later eerder een accountant worden dan vertaler
trends. Bring your own device, talentontwikkeling, passend
of redacteur. ‘Gepersonaliseerd leren betekent dat je in je eigen
onderwijs, 21st century education. Mooie kreten, maar wat wil
tempo en op eigen niveau je basiskennis opdoet. Van daaruit
je ermee? Leerkrachten zien vaak door de bomen het bos niet
ontstaat differentiatie eigenlijk vanzelf, doordat kinderen sneller
meer en in de praktijk betekent dat soms dat ze niets meer
gaan in zaken waar ze goed zijn. Natuurlijk is een bepaalde
doen. Wij willen diverse onderwerpen naar een normaal niveau
basiskennis heel belangrijk maar daarna kun je zo snel mogelijk
brengen, de rust bewaren. Het onderwijs in Nederland is niet
gaan differentiëren, zodat je het maximale haalt uit datgene waar
slecht, en vernieuwing is niet altijd beter. Laat je de kop niet
je goed in bent. In de doorlopende leerlijn is gepersonaliseerd
gek maken en duik nergens blindelings voor 100 procent in.
leren vervolgens ook nodig in het voortgezet onderwijs. Een kind
Pak het gefaseerd aan. Ict in onderwijs is geen revolutie,
kan dan rekenen op vwo- en qua taal op vmbo-niveau zitten.’
eerder evolutie.’ <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
21
Patsboem! ontwikkelt interactieve non-fictie boeken voor iPads
‘Op scholen met tablets is een online bieb vol e-books een must’ Liesbeth Rosendaal runt met haar collega’s Annemiek de Groot en Juul Lelieveld het bedrijf Patsboem!. De dames ontwikkelen educatieve materialen voor kinderen en stonden aan de wieg van Ontdekmedia.nl. Afgelopen jaar waren ze met hun multi-touch e-books genomineerd voor de Gouden Apenstaart. COS sprak met Liesbeth Rosendaal. Door Mariska Bloemberg - Van der Hulst
Wat is de kracht van Patsboem!?
tijdlijn en pop-ups. We hebben nu twaalf
‘We maken content die kinderen aan-
boekjes gemaakt met thema’s zoals
spreekt in hun eigen taal. Daarbij
paarden, vulkanen, friet en de ruimte.
h ouden we rekening met taal- en
Er is zelfs een boekje over de dood.
leesvaardigheid en woordenschat. We
Zes boekjes zijn vertaald in het Engels.’
hechten grote waarde aan kwaliteit. De materialen die we ontwikkelen, moeten
Vanwaar de naam Duh!?
hout snijden. Patsboem! is een klein
‘Het staat voor De Ultieme Hersenkick.
bedrijf. Annemiek, Juul en ik hebben
De term Duh wordt ook vaak uitgesproken
ieder onze eigen expertise. Annemiek
door kinderen. Zo van: ‘Dat is toch
komt uit de journalistiek, Juul heeft
logisch, duh!’ Kinderen weten namelijk
geschiedenis gestudeerd en ik heb
al heel erg veel. En dat moet je serieus
veel ervaring in het basisonderwijs.’
nemen. Het klinkt een beetje brutaal, en dat vonden we wel passend.’
Jullie hebben de serie ‘Duh!’ ontwikkeld, waarom?
Wat is het voordeel van dit soort e-books
‘Het is ontstaan uit een frustratie die bij
ten opzichte van gewone boeken?
ons leefde. Bij het maken van een spreek-
‘Het uitgangspunt van onze Duh!-boekjes
beurt of werkstuk gebruiken kinderen vaak
is dat kinderen moeten blijven lezen. Er
veel potentie hebben in het onderwijs.
bronnen die te moeilijk of verouderd zijn.
moet bovendien iets te leren zijn. We
Docenten en leerlingen kunnen de
Non-fictie is in schoolbibliotheken beperkt
hebben gemerkt dat kinderen die niet
content gebruiken voor hun lessen, in
aanwezig en vaak ook erg saai. ‘Dat
van lezen houden, onze boekjes toch van
presentaties, projecten en voor werk-
kunnen wij beter’, dachten we, samen
voor tot achter uitlezen. De informatie
stukken. Een boekje van Duh! is bijvoor-
met onze collega Marc ter Horst. Dus
wordt op een speelse, interactieve
beeld aan te sluiten op het digibord.
ontwikkelden we de serie Duh!.’
manier aangeboden. We proberen de
Scholen kunnen in plaats van een
kinderen aan het denken te zetten. Het
fysieke boekenkast met verouderde
Hoe werkt een boekje van Duh!?
grote voordeel van onze boekjes is dat
boeken, heel eenvoudig een online
‘Als kinderen het boekje openen, zien
ze constant actueel worden gehouden.’
bibliotheek beheren. Voor veel onderwijsinstellingen die met tablets werken, is
ze altijd eerst een filmpje om Duh! te
22
introduceren. Ze kunnen vervolgens
Worden e-books op scholen de
zo’n digitale boekenkast een must. Het
kiezen uit acht tot tien hoofdstukken.
toekomst?
wordt tijd dat de educatieve e-books
Elk hoofdstuk heeft een eigen interactie
‘Dat is lastig om te zeggen, maar ik ben
ontdekt worden, er zitten echt juweeltjes
zoals filmpjes, fotogalerij, 3D-vormen,
ervan overtuigd dat e-books ontzettend
tussen.’
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
praktijk van alledag. Bestaande werk vormen hebben wij omgezet in het werken met mediatools. We krijgen heel veel positieve reacties van leerkrachten, ict-coördinatoren en mediacoaches. Ze vinden de tools en hulpmiddelen op Ontdekmedia erg bruikbaar en speciaal. Op dit moment zijn de werkvormen ‘groepjes maken’ en ‘kunst kijken’ het meest populair. De mediatool Capzels wordt ook veel gebruikt.’ Wat denk jij dat de rol van ict in het onderwijs zal zijn over pakweg vijf jaar? ‘Er komt een steeds hardere roep om gepersonaliseerd leren, maar dat zal nog geen algemeen goed zijn over vijf jaar. Ik denk dat het klassikale onderwijs verdwijnt en scholen zullen met behulp Liesbeth Rosendaal, Annemiek de Groot en Juul Lelieveld
van ict een nieuw pad gaan bewandelen. Ik vrees wel dat goedkope oplossingen
Jullie waren dit jaar genomineerd voor
was dat een erkenning. Mensen hadden
nog een tijd in de weg zullen zitten van
de Gouden Apenstaart, hoe was dat?
ons toch gevonden. Het voelde als een
de kwaliteit. Dus over vijf jaar zullen er
‘We waren met de serie Duh! inderdaad
klop op onze schouders en het stimu-
waarschijnlijk grotere verschillen zijn
in de race voor de beste online content
leerde ons om verder te gaan.’
tussen scholen. Wij zijn in ieder geval verheugd over de eerste ideeën van
voor kinderen. Dat gaf ons een enorme boost! We merken namelijk dat e-books
Jullie zijn partners in het project
nog erg onbekend zijn. Je kunt ze vinden
Ontdekmedia.nl dat vanaf 1 januari
in de iBooks Store en iTunes Store,
2015 operationeel is. Hoe gaat het?
www.patsboemeducatief.nl
maar dat weten veel mensen niet. Toen
‘Ontdekmedia wil de leerkracht helpen
www.duhboekjes.nl
we hoorden dat we genomineerd waren,
om de digitale tools in te zetten in de
www.ontdekmedia.nl
platform Onderwijs2032.’ <<
JURYRAPPORT GOUDEN APENSTAART Patsboem! greep met de Duh!-boekjes net naast de Gouden Apenstaart voor beste online content. Maar het juryrapport was lovend: ‘Boeken krijgen met deze informatieve multi-touch e-books voor de iPad een extra dimensie. Ze zijn gemaakt met iBooks Author en er is optimaal gebruik gemaakt van de digitale, interactieve mogelijkheden (beeld, geluid, interactie, beweging). Deze kleine uitgeverij heeft een groots product gemaakt, zij snappen hoe je een interactief boek moet maken. Lang niet iedereen weet dat je in de iTunes-store zulke pareltjes kunt vinden.’ Patsboem! heeft inmiddels twaalf educatieve Duh!-boekjes ontwikkeld voor de iPad. Ze zijn voor 3,49 euro per stuk aan te schaffen in de iBooks Store en iTunes Store.
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
23
LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS
Kerstkaarten maken anno nu Vorig jaar heeft 84% van alle Nederlanders één of meer papieren kerstkaarten verstuurd. In totaal werden er zo’n 130 miljoen kerstkaarten op de bus gedaan, maar dat waren er wel 15 miljoen minder dan in 2013. Ontvangers van kerstkaarten worden vooral blij van een onverwachte kaart met een persoonlijke boodschap. En dat kan natuurlijk ook digitaal. Door Henk Botter De allereerste kerstkaart werd volgens www.kerst.org verstuurd
euro per velletje van 10 zegels kun je je helemaal uitleven.
in 1843 in Londen. De tekst komt je vast bekend voor:
Je kunt een eigen afbeelding uploaden of er een uit een
‘A Merry Christmas and a Happy New Year to You.’ Een traditie
catalogus kiezen, een achtergrondkleur en tekst toevoegen,
was geboren. Je zou kunnen zeggen dat op de drukste bezorgdag
een rand kiezen en er een gegomde of een zelfklevende
van het jaar elke Nederlander één poststuk ontvangt. Op die
postzegel van maken. Let er wel op dat je alleen kerstzegels
dag halen we samen namelijk 16,7 miljoen poststukken van
mag plakken op kaarten tot 50 gram. Wist je trouwens dat je
onze deurmatten. Op de site van Post.nl (http://bit.ly/1RhSLMP)
tegenwoordig je gewone postzegels ook digitaal kunt bestellen
kun je lezen dat vorig jaar veel basisschoolleerlingen een
op http://postkantoor.nl? Als je er genoeg bestelt, worden ze
handgeschreven kerstkaart hebben verstuurd. Dat kwam
gratis thuisbezorgd!
ook door het lespakket Kerst in de klas.
ONLINE VERSTUREN De marktleider in Nederland voor het versturen van kaarten is Greetz. Via www.greetz.nl kun je met een account inloggen en op allerlei manieren een digitale kaart kiezen of zelf maken. Die digitale kaart wordt wel als een papieren kaart in een envelop verstuurd. Als je bij Greetz de zoekopdracht ‘kerst’ geeft, krijg je bijna duizend resultaten. Keuze genoeg dus en hoe meer dezelfde kaarten je bestelt, hoe goedkoper het wordt. Je kunt ook zelf afbeeldingen uploaden en eigen teksten Foto: Bert Borger
toevoegen. Op je eigengemaakte kaart kun je dan ook nog een eigengemaakte postzegel van Post.nl toevoegen. Een andere grote speler op de kaartenmarkt is Hallmark (www.hallmark.nl). Net als bij Greetz kun je met je account inloggen en online een kaart op allerlei manieren aanmaken en laten versturen. Daarnaast kun je ook een e-card aanmaken en versturen. Volgens de Veelgestelde vragen over e-cards is het aanmaken en versturen gratis en kun je er zoveel sturen als je maar wilt. Op handgeschreven kerstkaarten plak je natuurlijk kerstzegels.
Als ontvanger van een e-card zijn er enkele zaken waarop je
In 2015 zijn die vanaf 24 november te koop. Elke zegel heeft
moet letten om geen virussen en dergelijke binnen te krijgen:
een waarde van 0,64 euro en zo betaal je per verstuurde kaart
de link naar de kaart moet met www.hallmark.nl beginnen en
5 eurocent minder. Op ruim 16 miljoen verstuurde kaarten
niet met een nummer; Hallmark e-cards hebben geen bijlagen
scheelt dat best veel!
en echte e-cards bevatten de naam van de verzender. Als je
Nog leuker is het om je eigen unieke kerstpostzegel te ontwerpen.
dus een e-card ontvangt met een tekst ‘Een goede vriend
Dat kan via http://post.nl/persoonlijkepostzegel. Voor 9,95
stuurde je deze kaart’ moet je de link niet openen.
Dit lesidee voor het voortgezet onderwijs kun je ook downloaden op www.computersopschool.nl. Handig want de linkjes zijn dan direct klikbaar.
24
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
Op zoek naa een crea r tieve kerstles voor het basisond erwijs? Blader n aar pagina 2 6!
AFBEELDINGEN VINDEN
KERSTPOSTZEGELS
Als je bij Greetz of Hallmark zelf een kaart ontwerpt, kun je zelf
We hebben al gezien dat je via Post.nl
een tekening maken of een eigen foto gebruiken. Iedereen kent
kerstzegels kunt kopen en ontwerpen.
Google Afbeeldingen, maar wist je ook dat je geavanceerd kunt
Veel landen brengen speciale kerst
zoeken in Google? Als je bijvoorbeeld de woonplaats van de
zegels op de markt. Op http://usps.com
Kerstman intypt (Rovaniemi), krijg je veel afbeeldingen te
kun je bijvoorbeeld A Charlie Brown
zien. Door op de het instellingenwieltje te klikken en dan
Christmas postzegelvelletje kopen
Geavanceerd zoeken kun je je zoekresultaten verfijnen. Vooral
(http://1.usa.gov/1OGbweI). Ook in
de opties Afbeeldingsformaat en Beeldverhouding kunnen je
Groot-Brittannië worden er al sinds
helpen om scherpe en bruikbare foto’s te vinden voor je
1966 speciale kerstzegels uitgebracht
kerstkaart. Op een liggende kerstkaart wil je natuurlijk geen
door de Royal Mail. Vanaf 3 november
onscherpe foto van een hoge rechtopstaande kerstboom,
is de Christmas 2015 Stamp Set te
toch? Op de fotosite www.flickr.com staan miljoenen foto’s.
koop met zes traditionele scènes uit
Na het invoeren van een zoekterm staat je scherm al snel vol
het kerstverhaal: http://bit.ly/1PUn6nj.
met honderden foto’s. Via het menu-item Any license kun je
Als je via Google Afbeeldingen
zien welke foto’s vrij te gebruiken zijn voor je kerstkaart. Via
‘christmas stamps’ intypt, is de keuze
www.facebook.com/GratisKaarten kun je gratis kaarten als
bijna eindeloos. Geen wonder dat het
online kaarten versturen aan je Facebookvrienden.
sparen van speciale kerstpostzegels
Screenshot van https://www.facebook.com/GratisKaarten
een internationale hobby is. Verwacht echter niet dat je met het sparen van dit soort zegels rijk gaat worden. Van kerst postzegels worden er gewoon te veel van verkocht. De duurste postzegel ter wereld is een postzegel waar er maar een van is en die is ruim 9 miljoen euro waard
LESIDEE Ontwerp je eigen kerstkaart en je eigen kerstpostzegel. Je kunt zelf aan de slag gaan in een tekenprogramma als Paint of online een geschikte afbeelding of foto opzoeken en die via de genoemde sites van bijvoorbeeld Greetz of Hallmark versturen. Als je een echt unieke kerstzegel ontwerpt en die lang genoeg bewaart wordt deze zegel misschien wel veel geld waard. Veel belangrijker is het natuurlijk om elkaar goede feestdagen en een gezond 2016 te wensen!
LESIDEE VOOR HET BASISONDERWIJS
Kerst: geef een oud feest nieuwe tradities Er zijn van die onderwerpen die elk jaar weer terugkomen, zoals kerstmis. En dan is het wel zo fijn als je niet steeds terug hoeft te grijpen op hetzelfde verhaal dat je al jaren vertelt. Begin nog dit jaar en geef een oud feest nieuwe tradities. Door Suzanne de Boer Buiten wordt het steeds later licht en vroeger donker. De
voorkomen, en tel bijvoorbeeld van 7 december af naar 17 of
temperatuur daalt. Binnen maken we het warm, we doen
18 december. Maak met de hele klas een kalender met vol-
een lamp aan, laten wat kaarsjes branden en verheugen
doende vakjes en laat elke dag een andere leerling een luikje
ons op kerst, wanneer we de geboorte van Jezus vieren:
openmaken. Op www.pinterest.com vind je onder ‘Advent
www.youtube.com/watch?v=BawwoIiHWTY. Iets moderner
Calendar’ de simpelste en origineelste adventskalenders.
wordt het kerstverhaal verteld in het volgende filmpje:
In elk zakje, doosje of rolletje stop je, op een onbewaakt
www.youtube.com/watch?v=0mq95X67dY4.
moment, een poppetje of dier voor de kerststal, of een versiersel voor de kerstboom. Doe bij enkele figuren ook de
26
MAAK JE EIGEN ADVENT CALENDAR
titel van een kerstliedje. ‘De herdertjes lagen bij nachte’ bij
Zeker jonge kinderen kijken uit naar een feest als Sinterklaas
een herder en ‘Engelkens door ’t luchtruim zwevend’ bij een
of Kerstmis. Samen aftellen naar de kerstvakantie of het
engeltje of ster. Alle bekende kerstliedjes zijn te vinden op
kerstdiner dat op veel scholen gehouden wordt, is dan natuurlijk
www.kerstliedjes.nl. De muziek vind je op www.janwolters.nl
helemaal leuk. Begin net na Sinterklaas, om feestverwarring te
en www.kinderliedjes.overtuin.net/kerstliedjes.html, zodat je er
COS JAARGANG 33 NUMMER 04 – 2015
dienden die vooral om ongeluk te weren. Kwade geesten en heksen zouden bang zijn voor spiegels en uit de buurt blijven: www.isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis_van_de_kerstbal.
DIY Op www.pinterest.com en www.google.com staan allemaal DIY-ideeën voor kerstversiering en andere kerstknutselwerken. Daar kan de klas de kerstboom en het lokaal ook mee versieren.
ook een muziekles aan op kunt hangen. Of stop in het laatste vakje naast een poppetje ook het kerstverhaal dat je vervolgens voorleest. Heel bijzonder kan het zijn om het kerstverhaal na te spelen. Op www.123lesidee.nl/index.php/site/links/2952 vind je onder ‘Het Kerstverhaal’ een heel scenario inclusief rolverdeling en podiumindeling.
HEKSENBALLEN Als het stalletje is gevuld en de boom vol hangt, is het bijna kerst. Maar waar komen die tradities van een kerstboom in huis halen en optuigen nu precies vandaan? Het is leuk leerlingen daar iets over te vertellen. Zo zou de spar, die wij kennen als kerstboom, oorspronkelijk iets te maken hebben met het winterzonnewendefeest in Scandinavië: thuisinzweden.wordpress.com/2013/12/18/yule en yule.heidensweb.nl/oorsprong.html. Op 21 december is de kortste dag en met vuren vierden de mensen het moment
Of download en print één van de
waarop het weer steeds lichter zou worden. Later koppelden
vele kleurplaten voor je leerlingen.
Christenen de kerstboom aan de komst van Jezus en kregen
Je maakt de sfeer helemaal met
ook de versierselen een eigen betekenis: www.arendlandman.
een open haard voor op het
nl/2011/12/kerstboom-symboliek-en-oorsprong. Tot die tijd
digibord www.schoolbordportaal.nl/
werden er wel (heksen)ballen in de boom gehangen, maar
openhaard-op-het-digibord.html <<
Download dit lesidee ook via
www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site COSvind JAARGANG je nog 33veel NUMMER meer 04 lessuggesties – 2015 27
voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.
www.schoolsupport.nl
*
NU 3 MAANDEN GRATIS NIEUWS VAN DE WEEK De wekelijkse online nieuwsdienst van Schoolsupport!
!
WAT BIEDT NIEUWS VAN DE WEEK ONLINE?
1
Wekelijks drie aansprekende en actuele nieuwsitems voor groep 5 tot en met 8;
2
Verschillende nieuwsitems verdeeld over verschillende leesniveaus voor differentiatie in de klas;
3
Diverse verwerking mogelijk: woordenschat, spelling, tekstbegrip, leesstrategie, algemene kennis en links naar verdieping, beeld-, kaart- en filmmateriaal;
>
4
Als aanvulling op uw methode te gebruiken of als extra oefening of extra uitdaging;
5
Online beschikbaar voor digibord en zelfstandig werk;
6
Maakt begrijpend lezen nog leuker en is betaalbaar.
ACTIE
Extra verwerking!
*) Kijk voor meer informatie én een gratis proefabonnement van
3 maanden op schoolsupport.nl/nieuwsvandeweek. Bestel artikel COSNIEUWS’. NW03 en gebruik voor de gratis proefperiode de kortingscode ‘COSNIEUWS’. Actiecode is geldig t/m 31 december 2015
)