COS januari 2016

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Interview Tineke Netelenbos over

digitaal vaardigheidsbewijs EERSTE EDITIE HACKGLOW

Power to the Techies Zelf lessen samenstellen (en delen) met

Listr

Juf Jannie

goes Apple TV!

DIGILES VOORTGEZET ONDERWIJS

ONDERZOEKEN, ONTWERPEN ÉN DOEN! HEB JIJ DE OPLOSSING VOOR GLOBAL WARMING? Jaargang 33 | Nummer 5 | Januari 2016

5

Interessante twitterberichten geselecteerd

tweetscoop André Slegers & Michelle Clement | KEii info@keii.nl | @keiionder wijs

4 6

Erik Meester @Meestertweet 14-12-15 10:24 Duik samen met je leerlingen in het onderzoeksproces naar de evolutieleer van #Darwin, prachtig materiaal! onderzoekinbeweging. be/?s=evolutielee…

Prodas21 @Prodas21 14-12-15 09:53 Nieuwe video over het Ontdeklab youtube.com/watch?feature=… prodas21. wordpress.com/2015/12/14/nie…

Juf Maike @JufMaike 14-12-15 12:49 Handig filmpje om de breuken te leren met lego. fb.me/GKSkY2vo

John Evans @joevans 14-12-15 12:12 Quit Blaming the Devices | John Spencer | @scoopit sco.lt/7uAdGb

8

Willem Karssenberg™ @trendmatcher 14-12-15 11:26 Er is weer een @kennisnet podcast: Is een #Chromebook de ideale schoolcomputer? goo.gl/yorZMe Zie dan ook: trendmatcher. nl/2015/11/mijn-g…

Erik Woning @erikwoning 14-12-15 12:22 Leuk! Maak je eigen Jeopardy spel voor in de klas! Weer eens iets anders dan @GetKahoot jeopardylabs.com

ANP Pers Support @ANPPersSupport 14-12-15 10:41 Zelfvertrouwen en autonomie belangrijk voor innoverende leraren #promotie @OU_Nederland #onderwijs #ounl perssupport.nl/apssite/permal…

Volg ook @ Cosonline op t wit ter

22

COS COS JAARGANG JAARGANG 3333 NUMMER NUMMER 5 05 – 2016 – 2016

14 16

Inhoud 4 Bits & Bites

Grappige, nuttige of slimme snufjes

18

5 Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot

6 Interview Tineke Netelenbos:

‘Digitaal vaardigheidsbewijs moet voor iedereen te halen zijn’

22

8 Eerste editie HackGlow

Power to the (jonge) techies

14 Digiles voortzet onderwijs

Klimaatverandering en global warming

16 Winnaar Talent Docent Trofee

Matijs Lips geeft alleen nog digitaal les

18 How to - Edpuzzle

24

Zo zet je eigen vragen in YouTube-filmpjes

22 School of Understanding

Wie word je en wie wil je zijn?

24 Gratis hulpmiddel Listr

Stel je eigen lessen samen

26 Juf Jannie

26

Zet eerste stappen op Apple TV

Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict.

Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.

COS twittert @cosonline

Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Suzanne de Boer, Brigitte Bloem, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Tefke van Dijk, Harry Dubois, Mariska van der Hulst, Gerard Koster, Jannie Kroes, Hans Moot, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Malini Witlox Contact redactie cos@edg.nl

Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Vormgeving Tom Venema Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl

Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2016 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80.

Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van ­minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de ­abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen?

Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl

Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties?

Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois

Koppel je laptops De computers van tegenwoordig zijn zo krachtig, dat ze steeds kleiner worden. Gemiddeld verbruiken we vijf digitale apparaten per persoon, tenminste dat was in 2012. Ik vermoed dat dit aantal wellicht hoger

Maak van je PC een Chromebook

is geworden. Startech speelt in op deze ontwikkeling en komt met een dockingstation waar je twee laptops (Windows of Mac) op aan

Via Twitter kreeg ik van Willem Karssenberg (@trendmatcher) de tip

kunt sluiten, zodat er één werkstation ontstaat. De meegeleverde

om eens te kijken naar CloudReady, een product van het Amerikaanse

software zorgt er bovendien voor dat je razendsnel bestanden kunt

bedrijf Neverware. CloudReady maakt het mogelijk om van een gewone

kopiëren tussen de laptops onderling. Er zitten vijf USB 3.0-poorten

PC een Chromebook te maken. Je downloadt het installatiebestand, zet

in het dockingstation en een gigabit netwerkaansluiting.

dit op een USB-stick. Start dan de computer op vanaf deze USB-stick en daarna kun je CloudReady installeren. Let op: al je bestanden op je PC worden dan gewist; CloudReady installeert immers Googles besturingssysteem Chrome OS. CloudReady is gratis te gebruiken. Wil je deze

Projector van karton

computers centraal beheren via de admin console van Google Apps for

Of het echt iets is, heb ik niet kunnen testen, maar het idee is wel grappig;

Education, dan kost dit 59 dollar per device (lifetime) of 25 dollar per

een projector van karton mét een echte lens. Uitgeklapt kun je

jaar. Wel is het zo dat de software ook op oudere computers werkt.

daar je mobiel in stoppen, zodat deze de videobeelden vanuit je

Wellicht een idee voor scholen? Je kunt namelijk ook deze speciale

telefoon kan projecteren op de muur. Vooral voor kleine

Chromebooks opstarten in ‘Kiosk’-mode; je kunt dan bijvoorbeeld

groepjes lijkt me dat in het onderwijs wel handig. Na

alleen naar bepaalde URL’s surfen, daarbuiten is niet mogelijk.

gebruik kun je hem weer handig in elkaar vouwen. Op

Instructie en downloadbestand zijn te vinden op www.neverware.com.

YouTube zijn er diverse filmpjes waarin wordt getoond hoe je zelf van karton zo’n projector kunt bouwen. Iets voor het vak beeldend?

Kleinste Raspberry Eind november kwam de Raspberry-organisatie met zijn kleinste minicomputer op de markt, de Pi Zero. Wellicht zegt de naam iets over de prijs: de Pi Zero kost namelijk 5 dollar. In Engeland werd deze Zero verkocht met het blad The MagPi, binnen 12 uur was dit blad niet meer te krijgen. Dat zegt iets over de populariteit van dit apparaatje. In de vorige Bits en Bytes werd de grotere broer, de Pi2,

Online foto’s bewerken

besproken. Deze Pi Zero heeft 512 MB intern geheugen, 1 Ghz

Via http://digi-tip.blogspot.nl kwam ik terecht op www.BeFunky.com;

ARM-processor, een slot voor een micro SD-kaart, en micro

een online foto-editor. Het is een prachtige tool voor leerlingen en

USB-aansluitingen voor stroom en data. Wel is het zo dat de

docenten: intuïtief en snel. Bovendien is er een integratie met

­functionaliteit van de Zero identiek is aan de Pi2. www.raspberrypi.org

Dropbox, Google Drive of zelfs Facebook. De basis - gratis - versie is prima om mee te werken. Wil je meer functionaliteit (randjes, filters etc.), dan is de betaalde versie te overwegen. Zoek je nog foto’s, kijk dan ook eens naar https://pixabay.com.

Daar staan 520.000 gratis afbeeldingen die je gewoon vrij kunt gebruiken.

4

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs

English for kids In deze app voor kinderen in het basisonderwijs zijn de meest gebruikte Engelse woorden en korte zinnen opgenomen. De leerling krijgt het woord te zien en te horen en kiest het bijpassende plaatje. Er volgt direct feedback. Als er een goed antwoord wordt gekozen, krijg je een beloningsplaatje in beeld. De onderwerpen die zijn opgenomen in de app zijn het menselijk lichaam, voeding, mensen, school, huis, kleuren en cijfers. De app is gratis en verkrijgbaar voor iPhone, maar ook op de iPad te gebruiken. Er zit veel herhaling in de oefeningen en er is gebruik gemaakt van duidelijke foto’s. De beloninganimaties die getoond worden, zijn wel erg gericht op jonge kinderen. Er is een Pro-versie verkrijgbaar voor € 4,99 en die is gericht op oudere gebruikers en bevat meer categorieën met woorden.

Plickers Met behulp van deze app kun je leerlingen laten stemmen zonder dat zij daar een tablet of telefoon voor nodig hebben, alleen de leerkracht heeft een apparaat nodig met

De Aarde

daarop de app. Plickers werkt met uitgeprinte kaarten waarmee

Onderzoek de aarde digitaal met deze app. Leer over

de leerlingen hun antwoord kunnen aangeven. Door een andere

plaattektoniek, erosie en andere interessante natuurverschijnselen

kant van de kaart boven te houden, kan de leerling zijn keuze

zoals wind en stroming. Je kunt in deze app zelf ontdekken hoe

duidelijk maken. De leerkracht scant met zijn telefoon of tablet

het werkt door in aardlagen te graven en geologische krachten

de kaarten die door de leerlingen getoond worden en krijgt

te ontdekken. Echt een app voor jonge en oudere verkenners

direct de input per leerling te zien. Elke kaart is gekoppeld aan

om spelenderwijs thuis te raken in deze materie. Je kunt door

een leerlingnummer, waardoor je via de site en app altijd terug

woestijnen lopen, rivieren

kunt halen wat individuele leerlingen geantwoord hebben. Je

laten meanderen en oceanen

kunt steeds nieuwe vragen toevoegen. De kaarten zijn iedere

en gletsjers laten ontstaan in

les opnieuw te gebruiken. Om Plickers te kunnen gebruiken

enkele minuten. De app is

dien je je eenmalig gratis te registeren. Er zijn op het internet

prachtig vormgegeven en

en via de site van de ontwikkelaar filmpjes te vinden die je

door zijn opbouw ook zeker

kunnen helpen als je deze app voor het eerst gaat gebruiken.

geschikt voor jongere kinderen.

De app is gratis en verkrijgbaar voor Android en IOS.

Bij alle onderwerpen zijn mooie animaties opgenomen.

Je wordt mee op reis genomen door diverse landschappen en kunt door te klikken, inzoomen en zo de aarde verder bekijken of de doorsnede bestuderen. De woorden die verschijnen als je op het label drukt, zijn beschikbaar in 40 talen, dus ook op taalgebied valt er met deze app volop te leren. De aarde van Tinybop kost € 2,99 in de Appstore. Via de website van de makers en vanuit het oudergedeelte van de app, is een bijpassend handboek te downloaden dat je in de klas kunt gebruiken, op dit moment al verkrijgbaar in diverse talen, helaas nog niet in het Nederlands.

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

5

Tineke Netelenbos: ‘Het digitaal vaardigheidsbewijs moet zo ontwikkeld worden dat iedereen het, net als het fietsdiploma, kan halen.’

Om te zorgen voor een veilige digitale toekomst is nú onderwijs nodig in digitale vaardigheden.

Dat stelde de Nationale Cybersecurity Raad (CSR) begin november in een advies aan de staatssecretarissen Dijkhoff van Veiligheid en Justitie en Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘Kinderen en jonge mensen moeten worden voorbereid op het leven dat ze gaan leiden in een snel digitaliserende maatschappij’, licht Tineke Netelenbos in een ­interview met COS toe.

Tekst Tialda Hoogeveen Foto Sjoerd van der Hucht

Een zaak in Rotterdam onderstreepte de noodzaak van het CSR-advies. Daar werd een man aangehouden die op internet tientallen meisjes en jonge vrouwen zou hebben verleid tot seksuele handelingen in ruil voor een vrijkaartje voor de ­b oyband B-Brave. Wie trapt daar nou nog in, zou je kunnen denken, maar kennelijk is dit nog altijd een gevaar en zal de boodschap eindeloos herhaald moeten worden, totdat dit soort voorvallen tot het verleden behoort.

KEERZIJDEN Om kinderen en jongeren te doordringen van het nut van een veilige interneteconomie, zijn nog altijd niet voldoende stappen gezet, bevestigt Dick Schoof, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid in een persverklaring: ‘We moeten verder kijken, we moeten jongeren volledig digitaal bewust maken.’ Volgens Schoof hebben jongeren nog te weinig kennis van de risico’s van internet. Ook zijn nog te weinig jongeren geïnteresseerd in een opleiding cyberveiligheid. Schoof heeft, net als Tineke Netelenbos, zitting in de CSR, een onafhankelijk adviesorgaan waarin veertien medewerkers uit overheid, bedrijfsleven en ­wetenschap samenwerken. ‘Internet is ontzettend mooi en kansrijk’, vertelt Tineke Netelenbos. ‘Maar kinderen moeten zich ook goed bewust worden van de keerzijden

6

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

ervan. Op social media moeten ze voorzichtig zijn met wie je welke informatie deelt. Iemand kan zich voordoen als heel iemand anders. Ze moeten leren dat je je privacy goed moet beschermen en je gegevens niet laat stelen. Ze moeten leren dat ze niet zomaar veel geld uitgeven aan games en apps. Cyberpesten zal helaas, net als gewoon pesten, niet snel helemaal verdwijnen maar we moeten kinderen wel duidelijk maken dat wat op het net staat nooit gaat verdwijnen en dat mensen daar de rest van hun leven last van hebben.’

VANZELFSPREKEND Netelenbos vindt dat kinderen sterk moeten worden gemaakt om om te gaan met de digitale wereld, de wereld waarin zij leven, mede vanuit het besef dat ouders dat niet altijd kunnen, doordat hun eigen schooltijd plaatsvond in de analoge wereld.

‘Daarom hebben scholen hierin een grote verantwoordelijkheid.

Ouders en leerkrachten hebben er met de huidige digitale

Co-voorzitter van de Cybersecurity Raad, Eelco Blok, overhandigt het advies aan

ontwikkelingen een groot vraagstuk bij.’ Om kinderen verant-

Dick Schoof, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.

woord te laten deelnemen aan internetverkeer, pleit de CSR ervoor dat kinderen op school een digitaal vaardigheidsbewijs

BURGERINITIATIEF

halen, waarmee een veilig wachtwoord, maatregelen tegen

Een nieuwe generatie leerkrachten goed uitgerust voor de klas

phishing, bescherming van de privacy enzovoort voor iedereen

zetten is één ding, maar ook nu moet er al iets gebeuren. Veel

vanzelfsprekend worden. De raad denkt met zo’n diploma

andere landen wachten niet op stappen van het onderwijs of

kinderen te stimuleren goed om te gaan met veiligheid in

de overheid, maar initiëren zelf manieren om kinderen te

de digitale wereld. ‘Ik denk overigens dat kinderen het heel

trainen in mediawijsheid en cyberveiligheid. ‘In Engeland is

erg leuk vinden, daar ligt dan ook geen bezwaar’, aldus

digitale mediawijsheid nu verplicht gesteld binnen het onderwijs’,

Netelenbos. ‘Het vaardigheidsbewijs moet zo ontwikkeld

legt Netelenbos uit, ‘maar ooit is het begonnen in buurthuizen,

worden dat iedereen het, net als het fietsdiploma, kan

waar ouders die in de ICT-wereld werken in de weekenden

halen.’ Hoe zo’n diploma eruit moet zien, ligt nog open.

programma’s aanboden om kinderen les te geven. Dat bleek

Staatssecretaris Dijkhoff van Veiligheid en Justitie zei in een

zo’n succes dat het onderwijs al snel volgde. Het zou fijn zijn

reactie op het CSR-advies dat Nederland steeds afhankelijker

als in Nederland ook zo’n burgerinitiatief ontstaat.’

wordt van ICT en hij om die reden dit advies gaat bespreken binnen het kabinet.

ONDERWIJS OP MAAT Overigens ziet het CSR-lid naast de eerdergenoemde nadelen

BIJSCHOLING

van digitale wereld ook vele voordelen. ‘Denk aan digitaal

Hoewel het vaardigheidsbewijs een op zichzelf staand iets is,

onderwijs. Kinderen in het speciaal onderwijs, maar ook

net als een verkeersdiploma, hoeft cyberveiligheid geen apart

­kinderen die juist erg makkelijk leren, kunnen goed vooruit

vak te worden, maar moet het geïntegreerd worden met al

met tablets, omdat ze daarmee in hun eigen tempo kunnen

bestaande vakken. Netelenbos: ‘Je kunt het overal inzetten.

leren. Onderwijs op maat, daar waren we al heel lang voor!’

Denk aan begeleiding bij verdieping van de leerstof voor

In het verlengde daarvan pleit Netelenbos ervoor dat alle

­bijvoorbeeld een spreekbeurt of een typediploma. Op de

scholen glasvezelkabel tot hun beschikking moeten krijgen

middelbare school kun je digitaal pesten onderwerp maken van

en meer computers tot hun beschikking moeten krijgen.

maatschappijleer, net als cybercriminaliteit.’ Om leer­krachten

‘Daar moet geld voor worden vrijgemaakt.’ <<

goed uit te rusten voor lessen in cyberveiligheid, moeten zowel pabo’s als leerkrachten betrokken worden. ‘Bijscholing lijkt me wel de bedoeling! De hele digitale wereld vraagt van ieder

Tineke Netelenbos (1944) is PvdA-politica en sinds

beroep constante scholing en bijscholing. De voorspelling is

2009 voorzitter van het platform Digivaardig en

dat over vijf jaar alle beroepen totaal ­anders zijn. We moeten

Digiveilig en voorzitter van ECP (Platform voor de

daarom docenten (bij)scholen om de basisprincipes te integreren

Informatiesamenleving), een platform van bedrijfsleven,

in het onderwijs’, aldus Netelenbos. SLO, het nationaal expertise-

overheid en maatschappelijke organisaties dat tot doel

centrum leerplan­ontwikkeling, is daarom bezig de leergang voor

heeft het gebruik van ICT in de Nederlandse samenleving

het basis­onderwijs uit te rollen, die een belangrijke leidraad gaat

te versterken. Uit monde van ECP heeft zij zitting in de

vormen voor pabo’s. En de Academie voor Media en Maatschappij

Nationale Cybersecurity Raad (CSR).

ontwikkelt momenteel een cursus voor basisscholen.

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

7

Power to the techies De Arduino Uno, een RaspberryPi, een MakeyMakey en het DMX-protocol. Duizelen de woorden nu al door je hoofd? Wen er maar aan, want over vijf jaar zijn het normale termen in de klas.

Zeventien techies van 8 tot 15 jaar oud gingen er bij de eerste editie van HackGlow in Eindhoven al mee aan de slag, met vallen en opstaan.

Door Malini Witlox Foto’s MAD Amergent Art Center

Een vrouw kijkt verwonderd naar het dak van de bushalte waar rode en witte lampjes uitbundig beginnen te flikkeren. Een reclamestunt zal ze misschien denken. Het is echter een signaal dat de bus er bijna aankomt. Het idee voor de verlichting komt van deelnemers aan HackGlow, waarbij whizzkids met provisionele middelen drie kunstprojecten met licht op moesten zetten. In twee dagen kwamen ze van niets tot idee en uitvoering, geholpen door vrijwillige coaches. Deze vrijdagmiddag zijn in wind, regen en hagel de laatste draadjes van de verlichting gekoppeld aan MakeyMakey’s en Arduino’s.

BONTE VERZAMELING Koen van den Berk (13) weet het vrij zeker. Hij gaat later informatica studeren en apps bouwen. Het bedrijfsleven doet er wijs aan om hem snel aan te nemen. Talentvol, jong en supergemotiveerd. Zes dagen geleden ontmoette hij zijn teamgenootjes voor HackGlow voor het eerst. Een bonte verzameling, variërend in leeftijd en allemaal met een basiskennis van programmeren. Speciaal voor deze techies werd het project georganiseerd, workshops voor kinderen die nog helemaal niet kunnen programmeren zijn er volgens de ­organisatoren al genoeg.

OPENBAAR VERVOER GEHACKT Bedenken, bouwen en programmeren, was de taak voor de eerste workshopdag. In no time werden groepjes gemaakt en gingen de kinderen aan de slag. Koen toont zijn kunstproject, de bushalte direct tegenover de Portierloge, het pand waar de sessies plaatsvonden: ‘We wilden een interactieve licht­ installatie maken. Er gaan drie bussen. Door de lichtshow weet je precies hoe ver de bus nog weg is en wanneer die komt.’

8

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

van het openbaar vervoer in Eindhoven. ‘Met die API kunnen verschillende computerprogramma’s met elkaar communiceren en wissel je informatie uit. Maar we bleken geen wifi bij de bushalte te hebben. Daardoor baseren we ons nu op de ­reguliere dienstregeling. De hele dag blijken de bussen met vertraging te rijden, dan is de lichtshow al aan en komt de bus pas twee minuten later.’

YOUTUBE EN JORCADEMY Tim Kolijn (10) en Bart Huls (13) zijn twee andere deelnemers.

Samen hebben ze aan een interactieve drukplaat gebouwd.

Vier dubbele houten planken liggen naast elkaar, met een metalen plaat ertussen. Door op de zelfgebouwde geprogrammeerde drukplaten te springen, laadt een virtuele balk op. Als Er stoppen drie bussen aan de Torenallee, ieder om het half

die vol is, springt de lichtshow aan. ‘We hebben een software-

uur. ‘Ideaal voor een loop’, aldus Koen. De lichtshow omvat

probleem’, zegt Bart een beetje treurig. ‘We zoeken nu naar

170 lampjes. ‘Ik had thuis al vaak met Java-spelletjes gepro-

een oplossing.’ Het leggen van de verbindingen tussen de

grammeerd. Mijn idee was om nu met Java een programma te

geprogrammeerde lichtsoftware en de LED-schermen is een

schrijven voor de lichtshows. Het was wel moeilijk om alles te

probleem. Autodidact Bart Huls leerde zichzelf via YouTube en

testen, want we moesten steeds een half uur wachten.’ Een

online tutorials programmeren. Wat kan hij hierover op school

spelletje programmeren is heel iets anders dan een lichtshow

(vmbo) nog leren? ‘In de klas kregen we een uitleg over Word,

matchen met de dienstregeling van bussen. ‘We hebben een

maar dat beheerste ik al. Ik heb van de leraar iets anders te

DMX aangesloten op een Arduino, daar had ik nog nooit mee

doen gekregen, Photoshop. Nu heeft hij twee boeken voor

gewerkt. Uiteindelijk bleek dat programmeertaal Java niet met

me besteld over html. Ik wil later ook een technisch beroep,

de Arduino-computer matchte. Toen heeft onze coach het nog

in de richting van programmeren.’ Tim Kolijn: ‘Ik heb leren

opnieuw geprogrammeerd in C.’ Voor de niet-techies onder ons:

programmeren via YouTube en Jorcademy. Er loopt vanaf de

een DMX wordt gebruikt als seriële communicatiebus tussen

drukplaten een kabel naar het switchbord. We wilden eigenlijk

verschillende apparaten in de theater- en discotheeklichttechniek.

een spel spelen, waarbij je iedere keer een andere show

Een Arduino is hardware die je via een USB-kabel aan je computer

krijgt. We hebben voor het programmeren een MakeyMakey

hangt en C is een programmeertaal. Het was eerst de bedoeling

gebruikt. Met deze uitvinderskit kun je met geleidende

dat de lichtinstallatie met de real time dienstregeling van de

voorwerpen, zoals een banaan, zelf een toetsenbord of muis

bussen geschakeld zou worden. Koen hackte hiervoor de API

voor de computer maken.’

>>

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

9

ROBOT PROGRAMMEREN In zijn vrije tijd maakt Tim al heel wat websites, vooral over verschillende landen die hij op vakanties bezocht. ‘Ik programmeerde altijd in html, maar ik heb deze week ook de beginselen van programmeertaal Python geleerd, dat is noodzakelijk voor de Raspberry Pi waarmee de drukplaten werken.’ Later wil hij ‘iets’ met informatica en robots gaan studeren. Hij maakte al kennis met zorgrobot Zora, die door zijn vader mee naar huis werd genomen van zijn werk. ‘Die robot kost 4.000 euro en kan alleen zorgtaken uitvoeren. Dat moet anders. Een klein robotje kost een tientje, ik wil die zo programmeren dat die verschillende taken uit kan voeren, van stofzuigen tot zorg.’

SPACERACE Buiten trapt Kevin Smits (11) zich inmiddels suf op een crosstrainer annex spaceship. Samen met Kevin Vrieswijk (11) en twee andere kinderen vormen ze team SpaceRace. Beiden deden met hun basisschool mee aan de techniekweek en kregen zo een uitnodiging voor HackGlow. Op de eerste dag bedachten ze dit project. Voor 5 euro werd op Marktplaats de crosstrainer gekocht. Kevin Smits: ‘Twee jaar geleden ben ik gestart met programmeren. Ons spaceship heeft drie variaties.

Als je langzaam fietst of helemaal niet fietst, branden er een aantal lampjes. Bij een gemiddelde snelheid komen daar nog meer lichtjes bij en bij een maximale snelheid bereikt het ruimteschip de lichtsnelheid en wordt de hele hal verlicht.’

Kevin Vrieswijk legt het verder uit: ‘Op de fiets zit een sensor die de trapbewegingen per seconde kan tellen, die trap­ bewegingen zijn gekoppeld aan animaties. De sensor is ­gekoppeld aan een Arduino. De animaties hebben we met ColorPlay-software gemaakt.’

LEERZAAM Rond 21.00 uur slaat het aggregaat af die het lichtproject bij het bushokje voorziet van de nodige energie. Dat is voor de organisatie de cue om alle projecten af te breken en op te ruimen. Organisator Fleur Besters: ‘We hebben ontzettend veel geleerd. Na twee dagen was geen enkel project klaar, maar iedereen vond het geweldig en veel kinderen hebben contacten uitgewisseld, dat is het belangrijkste.’ << Bekijk hier een video van de bouwdagen: https://youtu.be/fELnLpYJTgs

10

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

www.schoolsupport.nl

VOOR HET DAGELIJKSE HERSENONDERHOUD! Nu ook als uitdagend kaartspel verkrijgbaar

BRAINSNACKS IN KAART

!

1

Stel jezelf een vraag.

2

Bekijk de strategie.

3

Hulp nodig? Gebruik een tip!

4

Zelfcorrectie op de achterkant!

ÓÓK ONLINE!

ONLINE

4

Iedere dag een breinsnack: Ga naar schoolsupport.nl/ brainsnacks_online

1

VOORDELIG! 2

3

BREINSPORT OP Z’N BEST!

Bestel de schoolset: Ga naar schoolsupport.nl/brainsnacks

Microsoft Microsoft Microsoft Surface Surface Surface ProPro 4Pro4 4 De Surface DeDe Surface Surface Pro 4Pro is Pro een 4 is 4 is tablet een een tablet tablet die die die helemaal helemaal helemaal ingericht ingericht ingericht is opisefficient is opop efficient efficient werken. werken. werken.

Het schitterende Het Het schitterende schitterende design design design gecombineerd gecombineerd gecombineerd met met een met krachtige een een krachtige krachtige processor processor processor maakt maakt maakt de Surface dede Surface Surface Pro tot Pro Pro tottot een waardige een een waardige waardige vervanger vervanger vervanger van elke van van elke elke notebook. notebook. notebook.

• • • • •

Intel • • Intel Core Intel Core i5Core processor i5 i5 processor processor 128GB • • 128GB 128GB SSD SSD SSD 4• GB • 4DDR3 GB 4 GB DDR3 RAM DDR3 RAM RAM 12.3” • • 12.3” display 12.3” display display Windows • • Windows Windows 10 Pro 1010 Pro Pro

1.139,1.139,1.139,-

1.089,1.089,1.089,-

629,- 629,629,-

499,499,499,400400 G1 400SFF G1 G1SFF SFF • • • • •

i3-4160 • • i3-4160 i3-4160 processor processor processor 4GB • • RAM 4GB 4GB RAM RAM 1TB • • HDD 1TB 1TB HDD HDD DVD(RW) • • DVD(RW) DVD(RW) Windows • • Windows Windows 7 Pro7 Pro 7 Pro

Alle prijzen Alle Alle prijzen zijn prijzen onder zijnzijn zijn voorbehoud onder onder voorbehoud voorbehoud van typefouten van van typefouten typefouten en incl. en BTW. en incl. incl.

Geldig BTW. BTW. tot Geldig Geldig en met tottot tot en 14en en met februari met 1414 14 februari 2016 februari of2016 zolang 2016 of of de zolang ofzolang zolang voorraad dede de voorraad strekt voorraad strekt strekt Alle prijzen onder voorbehoud van typefouten en incl.

BTW. Geldig met februari 2016 voorraad strekt

639,639,639,- 639,-

749749749- 749-

609,609,609,609,-

699,699,699,699,450 G2 i5i5 450 450 G2 450 G2 i5 G2 i5 •• •• •• •• ••

• • • • •

i5-5200U i5-5200U i5-5200U • i5-5200U 500GB HDD 500GB 500GB • HDD 500GB HDD HDD 4 GB RAM 4 GB 4 •GB RAM 4 RAM GB RAM 15.6” HD scherm 15.6” 15.6” • HD 15.6” HD scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7Pro Pro7 Pro

729,729,729,- 729,-

699,699,699,699,-

450 G2 450 450 G2 450 G2 i3i3 i3 G2 i3 • •• • •• • •• • •• • ••

i3-5010U i3-5010U i3-5010U • i3-5010U 1TB HDD 1TB 1TB •HDD HDD 1TB HDD 4 GB RAM 4 GB 4 •GB RAM 4 RAM GB RAM 15.6” HD scherm 15.6” 15.6” • HD 15.6” HD scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 7 7Pro 7Pro Pro7 Pro

• • • • •

389,299,299,- 299,-

•• •• •• •• ••

i5-5200U i5-5200U i5-5200U • i5-5200U 500GB HDD 500GB 500GB • HDD 500GB HDD HDD 4 GB RAM 4 GB 4 •GB RAM 4 RAM GB RAM 13.3” scherm 13.3” 13.3” • HDHD 13.3” HD scherm scherm HD scherm Windows 77 Pro Windows Windows • Windows 7 Pro Pro7 Pro

517,417,417,- 417,-

309,240,240,240,-

459,361361361-

tot 3 jaar garantie

tot 3 jaar garantie

8460p i5 + 32GB Docking iPhone iPhone iPhone 55 32GB 5 32GB Station •• • 32GB 32GB • 32GB i5-2520M processor •• • Meerdere Meerdere • Meerdere kleuren kleuren kleuren beschikbaar! beschikbaar! beschikbaar!

320GB HDD •• • Approved • DDR3 Approved Selection Selection Selection 4 Approved GB • 14” HD scherm • Windows 7 Pro • + 90W 2012 Docking Station!

430 G2 430 430 G3 430 G3 i5i5 i5 G3 i5

8470p i5 + 16GB Docking Station iPad iPad 4iPad 4 16GB 16GB 4 • • • •

•• •• •• •• • •

16GB 16GB • 16GB i5-3320M processor 9.7” 9.7” • 9.7” 320GB HDD WiFi •+ 4G + WiFi 4G + 4G 4WiFi GB DDR3 Meerdere Meerdere • HDMeerdere kleuren kleuren kleuren beschikbaar! beschikbaar! beschikbaar!

14” scherm Windows 7 Pro + 90W 2012 Docking Station!

Hardware Hardware Hardware koopt koopt u koopt ubij bij Infotheek! uInfotheek! bij Infotheek!

Hardware koopt ubij Infotheek!

Of het het nu Of nu het gaat gaat nu om gaat om 33laptops, 3laptops, om laptops, 3 laptops, iPads iPads voor iPads voor uw voor uw leerlingen leerlingen uw leerlingen ofof of nieuwe nieuwe of nieuwe desktops desktops desktops voor voor alle voor alle leerkrachten, leerkrachten, alle leerkrachten, OfOf het nu gaat om iPads voor uw leerlingen nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek Infotheek Infotheek heeft heeft het heeft het ruimste ruimste het ruimste assortiment assortiment assortiment in in Nederland!

Nederland! in Nederland!

Duizenden Duizenden Duizenden scholen scholen scholen gingen gingen gingen u al u al voor, voor, u alleer voor, leer snel snel leer snel Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer waarom! waarom! waarom! waarom!

Bent Bent uuBent benieuwd ubenieuwd benieuwd u benieuwd naar naar de naar de mogelijkheden mogelijkheden de mogelijkheden die die Infotheek Infotheek die Infotheek u ukan ukan kan bieden? ubieden? bieden? kan bieden?

Neem Neem dan Neem dan vrijblijvend vrijblijvend dan vrijblijvend contact contact contact opop op op Bent naar de mogelijkheden die Infotheek Neem dan vrijblijvend contact met met het het met Onderwijs Onderwijs het Onderwijs Team Team van Team van Infotheek Infotheek van Infotheek via via 071 071 via 800 800 071 1440 1440 800 of 1440 of stuur stuur of een stuur een mail mail een naar mail naar info@infotheek.com naar info@infotheek.com info@infotheek.com met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar info@infotheek.com

LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS

Global warming en klimaatverandering Een lid van de Amerikaanse Senaat had bij een vergadering een sneeuwbal meegenomen om te bewijzen dat er niets aan de hand was met het klimaat. De Verenigde Staten hadden net een zeer koude en sneeuwrijke winter achter de rug. Hoezo warmt de aarde op? In dit lesidee ga je kijken wat het verschil is tussen weer en klimaat en wat global warming is. In een presentatie laat je zien wat de gevolgen van de opwarming voor een land zijn. Ook bedenk je creatieve oplossingen.

Door Henk Botter

WEER EN KLIMAAT

was, terwijl het in andere jaren amper 7 graden was. Als je

Eigenlijk legt de titel van het volgende Schooltv-filmpje het

kijkt naar de hoogste gemiddelde temperaturen per maand, dan

helemaal duidelijk uit: www.schooltv.nl/video/weer-en-klimaat-

zie je in allerlei lijstjes jaartallen na 2000 staan. Bij de laagste

in-nederland-het-weer-verandert-per-dag-het-klimaat-niet/

temperaturen zijn het vaak jaartallen van de 20ste eeuw. Kijk

De definitie heb je bij aardrijkskunde waarschijnlijk al geleerd:

maar eens bij http://bit.ly/1Qf4RHU om verschillende maanden

het klimaat is het gemiddelde weer over een lange periode

en jaren te vergelijken.

(meestal dertig jaar). Op www.knmi.nl/nederland-nu/klimatologie

14

kun je vier onderdelen bekijken: Metingen & Waarnemingen,

ONGEMAKKELIJKE WAARHEID

Kaarten & Grafieken, Overzichten en Ranglijsten. Zo kun je zien

In 2006 kwam de Amerikaan Al Gore met een film An inconvenient

dat de gemiddelde temperatuur in november en december

truth (een ongemakkelijke waarheid) over de opwarming van de

2015 in een groot deel van Nederland boven de 10 graden

aarde (global warming). Een korte samenvatting van ongeveer

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 â&#x20AC;&#x201C; 2016

tien minuten kun je hier zien: https://youtu.be/Jxi-OlkmxZ4. Er

voor dieren en planten. De biodiversiteit neemt af en sommige

kwam wereldwijd veel meer aandacht voor klimaatveranderingen.

dieren en planten krijgen het moeilijk: http://bit.ly/1IqLzOJ.

Sommige mensen vonden echter dat Gore overdreef. Hij

Volgens http://bit.ly/1Q2fyyZ gaan ijsberen hun menu veranderen

gebruikte bijvoorbeeld beelden uit de film A day after tomorrow

en eten ze steeds vaker eieren.

(https://youtu.be/Ku_IseK3xTc) die met de computer waren gemaakt. De mens krijgt vooral de schuld van de opwarming: door

OVERSTROMINGEN

bepaalde gassen uit te stoten, werkt de atmosfeer nog sterker als

Voor laag gelegen landen als Nederland en Bangladesh kunnen

broeikas. Dat wordt het versterkte broeikaseffect genoemd.

door de zeespiegelstijging overstromingen een steeds groter probleem worden. Als je bij Google Afbeeldingen ‘zeespiegel­

BEREKEN JE EIGEN UITSTOOT

stijging Nederland’ intypt, krijg je verontrustende kaartjes van

Greenpeace is duidelijk: ‘De aarde heeft altijd warmere en

een overstroomd Nederland te zien. De dijken en duinen van

koudere periodes gekend. De situatie waarin we nu leven, is

Nederland worden goed onderhouden, maar als de zeespiegel

echter anders: wij mensen blijken in staat om klimaatverandering

in de komende honderd jaar met twee meter zou stijgen,

flink te beïnvloeden door op grote schaal fossiele brandstoffen

krijgen de Nederlanders wel een probleem. Bangladesh kampt

te verbranden. We moeten nu onze wereldwijde CO2-uitstoot

nu al jaarlijks met grote overstromingen: grote delen van de

terugdringen.’ Volgens Greenpeace (http://bit.ly/1NJ5oDf) zijn er

kust overstromen en door de grote hoeveelheden smeltwater

twee belangrijke zaken die voor te veel CO2-uitstoot zorgen: het

uit de Himalaya overstromen ook de rivieren zeer regelmatig.

verbranden van steenkool en olie en de grootschalige veeteelt.

Als de global warming doorzet, smelt er nog meer gletsjerijs

De fossiele brandstoffen en de veeteelt zijn dus de grootste

van de hoge bergen ten noorden van Bangladesh en stijgt de

boosdoeners, maar ook de huishoudens zorgen voor veel

zeespiegel hierdoor nog meer. Op http://bit.ly/1XJs1qI kun

CO2-uitstoot. Op de site van Milieu Centraal kun je de uitstoot

je kaartjes van Bangladesh zien die de gevolgen van een

van je eigen huishouden berekenen: http://bit.ly/1FqUiiy.

zeespiegel­stijging van 1 meter en 1,5 meter laten zien. Een

Op de site van de ANWB kun je zien wat zuinige auto’s zijn:

groot deel van het land zal dan onder water verdwijnen.

http://bit.ly/1Qg1YHd. Zoals je weet is een Duitse autofabrikant behoorlijk slecht in het nieuws gekomen, doordat ze hadden

OPLOSSINGEN

gerommeld met de software van hun dieselauto’s. De woorden

Op www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/achtergrond/klimaat

‘dieselgate’ en ‘sjoemelsoftware’ leveren in Google veel hits op!

kennis-paraat-in-10-vragen heeft het KNMI allerlei zaken rond het klimaat op een rij gezet. Bijzondere aandacht gaat er naar

GLETSJERIJS

de ‘twee-gradendoelstelling’. Tijdens verschillende klimaat­

Dat de aarde opwarmt, blijkt uit allerlei metingen, maar je

vergaderingen komt dit agendapunt langs. De wereldtemperatuur

kunt het ook laten zien. Op https://nl.wikipedia.org/wiki/

mag niet meer dan twee graden stijgen als je het vergelijkt met

Terugtrekking_van_gletsjers_sinds_1850 vind je foto’s en een

het tijdperk van voor de industrie. Sinds 1750 is de opwarming

video waarop te zien is dat er in zo’n veertig jaar veel gletsjerijs

van de aarde al één graad. Als daar een tweede graad bij komt,

is verdwenen. Op http://bit.ly/1Qf4RHU kun je in een time-lapse

heeft dat grote gevolgen. Dé oplossing om de opwarming te

zien hoe de Kronebreengletsjer in Noorwegen in drie jaar tijd

stoppen is ervoor zorgen dat de CO2-uitstoot sterk afneemt.

bijna één kilometer is gekrompen. Als je bij Google Afbeeldingen

Je kunt daarvoor auto’s zuiniger maken, geen fossiele brand-

als zoekopdracht ‘gletsjers krimpen’ intypt, kun je helaas nog

stoffen meer gebruiken en stoppen met veeteelt. Dat zijn

veel meer voorbeelden vinden. Als je toch aan het zoeken bent,

erg drastische oplossingen. Je kunt het ook creatiever en

kijk eens bij Wikipedia bij IJskap. Er zijn twee grote ijskappen:

origineler aanpakken. Een Belgische site heeft een aantal

op Groenland en op Antarctica. Als die gaan smelten, heeft dat

leuke oplossingen op een rij gezet: bedek gletsjers met een

grote gevolgen. Bekijk https://youtu.be/2TE3hUbm_JI maar eens.

deken, stuur zonneschermen de ruimte in om de zonnestralen tegen te houden, zaai zelf wolken en ga verticaal boeren. Op

GEVOLGEN

http://bit.ly/1LQBJkb kun je het zelf bekijken.

Op www.droogtestudie.nl/het-klimaat-veranderd/ krijg je een goed overzicht te zien in vijf stappen: opwarming van de aarde, oorzaken van klimaatverandering, gevolgen van klimaatverandering,

LESIDEE: HEB JIJ DE OPLOSSING?

aanpassen aan klimaatverandering en bestrijden van klimaat-

Laat leerlingen in kleine groepjes onderzoeken wat global warming is en daar

verandering. Bij elke stap zie je de belangrijkste zaken op een

een presentatie van maken. Zoom in op Nederland, Bangladesh of een ander

kaartje van Nederland ingetekend. Tien gevolgen van de

land dat veel hinder kan gaan ondervinden van de stijgende temperaturen.

op­warming van onze planeet vind je op: http://bit.ly/1MY0qiu.

Laat in de presentatie de gevolgen naar voren komen voor het gekozen land.

Het zal je niet verbazen dat daar overstromingen bij staan en

Bij de presentatie hoort ook een oplossing! Wat zijn volgens leerlingen

dat gletsjers gaan verdwijnen, weet je inmiddels ook al. Nieuw

­creatieve en originele manieren om de toekomstige problemen te tackelen?

is bijvoorbeeld: vluchtelingenstromen en conflicten. Volgens de Britse prins Charles is de burgeroorlog in Syrië veroorzaakt

Stuur jullie beste presentatie naar cos@edg.nl! Het meest creatieve idee

door de klimaatveranderingen: http://bit.ly/1OI4nsg. Op de

wordt gepubliceerd in het magazine en op de site www.computersopschool.nl

site van het Wereldnatuurfonds is er natuurlijk vooral aandacht Download dit lesidee ook via

www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties

voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.

Winnaar Talent Docent Trofee Matijs Lips geeft alleen nog digitaal les Hoe motiveer je leerlingen voor de Nederlandse taal? Met wat lef, aandacht en volledig ­digitale lessen, is het antwoord van Matijs Lips, docent Nederlands aan het Nassau College in het Drentse Beilen. Deze docent Nederlands weet als geen ander hoe je leerlingen ­uitdaagt en bij de Nederlandse les houdt. Daarom won hij de Talent Docent Trofee 2015 van uitgeverij Malmberg. De prijs is voor Matijs een bevestiging van zijn visie op onderwijs. Zijn moderne manier van lesgeven is uitdagend en sluit aan bij het onderwijs van morgen.

Door Marguerite Irrgang

‘Ik geef nu vier jaar Nederlandse les op de mavo, havo en vwo.

We geven hier sinds drie jaar les op de iPad. De lesmethode Talent van uitgeverij Malmberg gebruik ik sinds twee jaar.

Tijdens de invoering van deze digitale methode heb ik veel contact gehad met Malmberg. Ik heb de uitgeverij veel ­feedback gegeven. Eigenlijk waren de rollen omgedraaid. De methode luisterde dit keer naar de docent en niet andersom.’

OVER DE STREEP ‘Ik noem mezelf geen digitaal wonder. Een collega en ik zijn de enige twee die alles echt digitaal doen. Er zijn collega’s die veel meer de kat uit de boom kijken. Ik hoop dat deze trofee

‘Je hebt wel lef nodig bij i­nvoering van vernieuwing’

mijn collega’s ook over de streep gaat trekken, want digitaal les­ geven is wat mij betreft ideaal.

Ik geef per week drie uur Nederlands. Daarnaast zijn er twee uren facultatief. Deze

methode leent zich daar uitstekend voor, want leerlingen kunnen heel zelfstandig werken. Er zijn instaptoetsen en daardoor kunnen leerlingen op hun eigen niveau werken.

Zo kunnen goede leerlingen ook opdrachten overslaan.’

21STE EEUWSE VAARDIGHEDEN ‘Tijdens de drie vaste lesuren geef ik een uur klassikaal les en er zijn twee werklessen. Ik probeer de klassikale lessen zoveel mogelijk te beperken. Mijn lessen zijn heel divers.

Leerlingen kunnen kiezen uit de lesstof die ze willen doorlopen.

Ze kunnen oefeningen doen aan de hand van de studiewijzer of een andere digitale opdracht. Mijn leerlingen doen niet

16

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

alleen oefeningen uit de methode, maar krijgen ook andere

heb je nodig bij het invoeren van vernieuwing. Ik kies er bewust

opdrachten. Zo maken ze allemaal een eigen website. Op die

voor om ook ander digitaal materiaal te gebruiken. Er zijn

website bouwen ze een schrijfportfolio op. Ze kunnen een

diverse sites waar ik gebruik van maak. Ik gebruik de site van

boek lezen en daar een verwerkingsopdracht bij maken. Dat is

Jonge Jury (jongejury.nl) voor leuke boekentips en nieuwtjes/

vaak een ouderwets boekverslag in een uitgetypte versie. Dat

blogs over boeken. Ook ga ik veel in op de actualiteit. Niet

mag ook, maar ik probeer de leerlingen te motiveren door ze

alleen zaken als gram-

bijvoorbeeld een blog te laten schrijven of een filmpje te laten

matica, spelling en

maken. Beschouwen vind ik heel belangrijk ik in mijn les.

werkwoordsvormen

Daarnaast vind ik dat leerlingen ict-geletterd moeten worden.

zijn dus van belang. Ik

Niemand levert bij mij nog iets in op papier. Dat vind ik fijn,

vind dat leerlingen ook

‘Eigenlijk zit overal een laagje 21ste eeuwse vaardigheden over heen.’

want ik krijg online een veel beter overzicht van de kwaliteiten

moeten kunnen debat-

van de leerling. Met een druk op de knop zie ik de resultaten

teren en beschouwen. Naar aanleiding van de aanslagen in

per leerling. Een ander voordeel is het feit dat de leerling niet

Parijs heb ik gediscussieerd over vrijheid. Ik vroeg aan de

hoeft te printen, want vaak is er iets aan de hand met de

leerlingen wat vrijheid is. Ik heb toen een verwerkingsopdracht

printer of is hun printtegoed weer op. Eigenlijk zit overal een

gegeven. Leerlingen konden een gedicht schrijven of een

laagje 21ste eeuwse vaardigheden over heen. Zonder digitale

filmpje maken. Een jongen heeft toen een app gevonden

middelen kan ik niet meer. Digitale toepassingen horen bij

waarmee je een verhaal kon tekenen. Weer een ander koos

deze tijd.’

voor een gedicht dat ze maken met het programma Adobe Voice. Dat kan allemaal op de iPad.’

DISCUSSIE OVER VRIJHEID ‘De methode Talent is voor mij geen doel, maar een middel.

MEER TIJD VOOR FEEDBACK

Ik merk dat ik soms ook afstand neem van de methode en

‘Waar een goede les aan moet voldoen? Dat is een goede

bepaal zelf wat ik functioneel vind. Natuurlijk houd ik altijd de

vraag. Een goede les is zeker niet meer klassikaal. Hij moet

kerndoelen in de gaten, maar ze zijn niet meer zo heilig voor

uitdagend zijn voor de leerlingen en er moeten onderdelen in

mij. Ik vind dat lef hebben in het onderwijs belangrijk is. Lef

zitten als reflecteren en beschouwen. De laatste tijd probeer ik veel aandacht te besteden aan debatteren. Dat hoort ook bij deze tijd. Ik heb gemerkt dat ik leerlingen zo kan enthousiasmeren. Door digitaal te werken is er veel afwisseling in werkvormen. Digitaal leren vinden ze daardoor leuk. Leerlingen zeggen dat ze mij tof vinden, omdat ik me inzet voor de relatie met de leerling. De Talent-methode heeft mij veel mogelijk­ heden gegeven voor feedback. Niet alleen bij de opdrachten, maar ook één-op-één. Doordat leerlingen zelfstandig aan opdrachten werken op hun eigen niveau, bespreek je ook veel met de leerlingen. Daarnaast vind ik dat elke leerling elke les het gevoel moet hebben dat ie gezien wordt. Ik eindig veel van mijn lessen met een Kahoot quiz. (www.getkahoot.com) Dit is een site waarop je quizzen of toetsen kunt samenstellen.

Leerlingen weten al dat ze moeten inpakken als ik een muziekje opstart en Kahoot op het digitale board verschijnt.

Zo eindigt de les met een online quiz. De ene keer is het een wedstrijd in spelling en de andere keer vraag ik naar een woord dat hun weekeinde samenvat. We eindigen zo met positieve energie en daarom gaan ze weer fris de klas uit. Ze zijn allemaal gehoord. Aan het einde van het jaar krijgt de winnaar een leuke beker.

TOEKOMST ‘Wij zijn als school al best ver met het invoeren van iPadonderwijs en kunnen daarom goed gebruikmaken van digitale methodes. Ik ben naar een prachtige school geweest in Wijk bij Duurstede en daar zag het er geweldig uit. Toch vond ik dat ze in het onderwijs nog niet genoeg gebruik maakten van de iPad en de digitale mogelijkheden. Er is nog een hele wereld te verkennen. Digitaal lesgeven en leren is wat mij betreft de toekomst. We moeten nieuwsgierig blijven en open minded.’ <<

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

17

In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl

How to - Edpuzzle Met Edpuzzle kun je als docent meerkeuze- en open vragen aanbrengen in YouTube-video’s.

Die video’s kun je koppelen aan een klas en daarna kunnen deze leerlingen op hun eigen device het filmpje bekijken en de bijbehorende vragen beantwoorden. Als docent kun je ­achteraf de antwoorden en scores van de afzonderlijke leerlingen analyseren en de ­leerlingen van nuttige feedback voorzien. We lopen er stap voor stap doorheen.

Door Henk Botter

STAP 1 AANMELDEN EN ORIËNTEREN

filmpje te gaan gebruiken en klikken daarvoor op Use it. We krijgen

Op de openingspagina van Edpuzzle zien we twee opvallende knoppen:

nog een keer een korte visuele uitleg van de mogelijkheden en

Teacher, start now en I’m a student. Onderin het scherm zien we in

klikken op Funtastic! omdat we snel verder willen. Het gekozen

een bordkrijttekening waar het in Edpuzzle om draait: een filmpje

filmpje staat al klaar en standaard is de eerste optie het trimmen

afspelen en daar quizvragen of andere audio bij gebruiken. We klikken

van het filmpje. Aan het begin en eind van het filmpje zien we rode

op Teacher, start now (Free). We krijgen een tour van vier schermen te

markeringen staan en aan het eind een schaartje. Die schaar zien

zien waarin duidelijk wordt dat we op elk moment in een filmpje een

we ook bovenin het scherm: dat is de optie die we al eerste kunnen

vraag kunnen toevoegen en dat we het filmpje kunnen trimmen. We

gebruiken. Bij het gekozen filmpje is het trimmen of croppen eigen-

kunnen er dus de niet-bruikbare delen uitknippen.

lijk niet nodig. Het mooie van Edpuzzle is dat de hinderlijke YouTube-

We klikken op Create my first lesson om te starten met ons eerste

reclames achterwege blijven, die hoef en kun je er dus niet afknippen.

filmpje. Uiteraard moet je daarvoor eerst een account aanmaken.

Met het microfoonicoontje (audiotrack) kun je zelf de bestaande

Dat kan met je Google- of met je Edmodo-account, maar we kiezen

audio bij een filmpje overschrijven. Zo zou je de Engelstalige tekst

er toch voor om een eigen (school)account aan te maken. We

van een filmpje zelf in het Nederlands opnieuw kunnen inspreken.

vullen de gegevens in en kunnen daarbij ook Nederlands als taal

Een punt van aandacht is wel dat je de hele film van nieuwe audio

kiezen. We zien na inlog een klein wit scherm waarin nogmaals de

moet voorzien, wil je het kunnen opslaan. Daarom is het icoontje

mogelijkheden worden getoond. We klikken meteen op Get started!

met de luidspreker (audio notes) ook toegevoegd. Hiermee kun je

Bovenin het scherm kunnen we een zoekopdracht geven of een

korte stukjes eigen tekst toevoegen. Uiteraard is daar een micro-

URL intypen. Links zien we de verschillende videokanalen: YouTube

foon bij nodig, maar dat zou eventueel ook goed kunnen met de

uiteraard, maar ook Khan Academy, National Geographic en Vimeo.

ingebouwde microfoon van een tablet of smartphone. Zo kun je een eigen uitleg bij delen van een video toevoegen of aan het eind van

18

STAP 2 EEN VIDEO MONTEREN

een filmpje nog een conclusie of een opdracht toevoegen.

Voor onze aardrijkskundeles zoeken we een filmpje over vluchtelingen.

De mooiste optie is toch wel de Quizzes-optie: hiermee kun je op

Als we op een geschikt filmpje gaan staan, verschijnt er een Use

allerlei tijdstippen in de video eigen vragen toevoegen. Dat kunnen

it-knop. Als we klikken, opent zich een eenvoudig wit venster met

open vragen zijn, maar ook meerkeuzevragen of vragen naar een

daarin het filmpje van YouTube. Boven het filmpje staat een korte

mening van de leerlingen. Bij de open vragen kun je ook met de

toelichting en eronder een afspeelbalk met de tijd. Ook is het moge-

opmaak knutselen: vet, cursief en onderstrepen is mogelijk,

lijk om de video in een volledig scherm te bekijken. We besluiten dit

evenals super- en subscript. Ook kun je een hyperlink naar een

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl website toevoegen en zo kun je ook een afbeelding van je PC of

of een link die je kunt delen via Google+, Twitter of via je mail­

een internetlink van een afbeelding toevoegen. Met de FX-knop

programma. Het is het handigst om de code op het digibord te

kun je allerlei formules en speciale tekens invoeren. Voor wis-

projecteren. Leerlingen melden zich aan bij Edpuzzle op de site of

kunde- en nask-docenten is dit een ideale toevoeging. Door te

via de app en gebruiken jouw code om zich aan te melden voor

klikken op Feedback kun je een tip of een deel van een antwoord

jouw klas en jouw filmpje.

toevoegen. Nadat we hebben geklikt op Save zien we hoe de vraag met een afbeelding, een hyperlink en feedback komt uit te zien. Met de Edit-knop kunnen we nog zaken aanpassen of met de Continue-knop verder gaan. We laten het filmpje verder afspelen en kiezen een moment voor een meerkeuzevraag. Zo’n vraag biedt dezelfde mogelijkheden als een open vraag. Het mooie hier is dat je zelf het aantal alternatieven kunt bepalen en dat je bij elk alternatief ook weer feedback kunt geven. Ook de meningsvraag heeft dezelfde opmaakmogelijkheden als de vorige twee vraag­ types, alleen ontbreekt hier logischerwijs een feedbackoptie. Als we alle audio en vragen hebben toegevoegd, klikken we links bovenin het scherm op Finish. We kunnen ons bewerkte filmpje aan een klas toewijzen, delen met iedereen, een vinkje zetten voor Prevent skipping (zeker doen!) en eventueel een verwerkingsdatum toewijzen aan het filmpje. Met de knop Add class kun je een naam van een klas intypen en het filmpje toewijzen aan een klas. Let op: als je een filmpje koppelt aan een klas, is het niet meer mogelijk om het filmpje met de vragen te bewerken.

Daarvoor is het handig om een kopie van je

STAP 4 DE LEERLINGRESULTATEN ANALYSEREN

bewerkte filmpje

Als leerlingen in de klas of thuis jouw filmpje hebben bekeken en

te maken dat niet

de vragen hebben beantwoord, kun je de resultaten ervan inzien.

gekoppeld is aan

Je klikt daarvoor op My classes en klikt op de juiste klas. Achter

een klas. Door het

het bekeken filmpje zie je een blauwe knop Progress staan, ook

filmpje weer te

kun je al zien hoeveel procent van de leerlingen het filmpje hebben

openen, kun je

gemaakt. Via Progress kun je twee lijsten bekijken: Students en

klikken op Duplicate

Questions. Bij Students kun je zien welke leerlingen de film bekeken

en kun je de aan­

en gemaakt hebben. Als je vervolgens op één van de namen klikt,

gebrachte vragen

kun je de resultaten nader analyseren. Je kunt zien hoeveel keren

bewerken en

een leerling een deel van de video heeft bekeken, voordat er een

opnieuw opslaan en

antwoord werd gegeven. Uiteraard kun je ook de gegeven antwoor-

eventueel koppelen.

den van de betreffende leerling inzien. Via Back kun je vervolgens klikken op Questions. Door op een vraag te klikken kun je alle antwoorden van de leerlingen onder elkaar zien op de betreffende

STAP 3 EEN VIDEO KLAARZETTEN

vraag. Handig voor op het digibord!

De filmpjes die je bewerkt hebt, vind je terug onder het menukopje My content. Onder My classes kun je je klassen aanmaken, beheren en na afloop van een les waarin je filmpjes hebt gebruikt, de

TIPS

resultaten inzien. We maken bij My classes een testklas aan door

• Laat leerlingen de Edpuzzle-app gebruiken op hun smartphone of tablet.

op de knop Add class te klikken. Met Assign a lesson! kunnen we nu

• Bij de analyse van de leerlingresultaten kun je met de knop Grade snel

een filmpje uit My Content uitkiezen door in het nieuwe venster de knop Assign/Share te gebruiken. We kiezen onze testklas en via Send zien we wat er geregeld is. Dit filmpje is gekoppeld aan de juiste klas. We kunnen alsnog skipping toestaan, er een datum aan hangen en het filmpje nog een keer uitproberen door op Watch as a student te klikken. Vervolgens kunnen we studenten/leerlingen

de gegeven antwoorden op open vragen nakijken.

• Via de menuknop Share kun je collega’s uitnodigen, maar ook een ­Workshopknop aanklikken. Je krijgt dan toegang tot vijf mappen met extra uitleg en informatie (pdf en video) in Dropbox.

• Via de knop Create kun je zelf een video uploaden, maar ook een project aanmaken voor de leerlingen.

uitnodigen door op Invite your students! te klikken. Het volgende venster is belangrijk: hier staat de code die je als docent moet

ALTERNATIEVEN

delen met je leerlingen. Het is een code van letters en/of cijfers

• De Khan Academy (www.khanacademy.nl) biedt min of meer vergelijkbare mogelijkheden als Edpuzzle.

• Met EduCanon (www.educanon.com) kun je ook interactieve video’s ­aanmaken voor je leerlingen.

1

Apple Solution Experts Maatwerk voor het onderwijs Werken in het onderwijs betekent werken in een constant veranderende omgeving.

Een belangrijke ontwikkeling, die razendsnel gaat, is de inzet van IT binnen en buiten de school en het gebruik van individuele digitale leermiddelen. Implementatie van IT kan echter een complex en langdurig proces zijn. De Apple Solution Experts in onderwijs (ASE’s) bieden de oplossing.

Voor een optimale invoer en uitrol van IT op school, heeft Apple een landelijk netwerk van ASE’s ontwikkeld. Deze Apple Solution Experts in onderwijs zijn verkooppunten van Apple technologie waar teams van technische en inhoudelijke specialisten zich exclusief bezighouden met het adviseren en begeleiden van IT-projecten met Apple binnen het onderwijs.

Veel scholen zijn momenteel aan het onderzoeken hoe ze IT zo goed mogelijk kunnen implementeren. Simpelweg meer of nieuwere materialen aanschaffen, biedt geen garantie voor het creëren van onderwijskundige meerwaarde. Wat willen we als school? Is de juiste content beschikbaar? Is het betaalbaar?

Wie gaat het betalen? Hoe bereiden we onze leerkrachten hierop voor? Wanneer informeren we ouders? Is een pilot zinvol? Wat voor netwerk hebben we nodig? Hoe kunnen we het beheren? Zijn er voorbeeldscholen die we kunnen bezoeken? Hiervoor zijn de ASE’s u graag van dienst.

Onderwijskundige meerwaarde Een ASE onderwijsteam bestaat uit minimaal drie adviseurs en twee technische specialisten die uw project vanaf de eerste kennismaking kunnen begeleiden. Naast kennis beschikken ASE’s ook over veel contacten en ingangen binnen het onderwijs en bij voor het onderwijs van belang zijnde derde partijen. Uw ASE kan u hierdoor adviseren en koppelen aan andere specialisten, onderwijskundigen, referentiescholen en

andere partijen die u kunnen helpen bij het maken van uw keuzes. ASE’s zijn ook kundig op het vlak van financiering binnen een onderwijsomgeving. Zij kunnen samen met u bepalen wat de kosten zijn van uw plannen en hoe hiermee om te gaan. Zij kennen de regels rondom financiering en ouderbijdrages, kunnen diverse financieringsconstructies aan u voorleggen en kunnen adviseren rondom een mogelijke aanbesteding. Ook kunnen ASE’s een specifieke bestelomgeving verzorgen waar ouders rechtstreeks de benodigde apparatuur kunnen bestellen en afrekenen. ASE’s zijn op elk vlak de aangewezen partij om samen met u verder te werken aan de toekomst van uw school en uw leerlingen.

Device Enrollment Program (DEP) ASE’s zijn ook dé partijen die het Device Enrollment Program (DEP) voor onderwijsinstellingen aanbieden en inrichten. Hiermee worden iPads en Macs van de onderwijsinstelling automatisch aangemeld en geconfigureerd, zodat ze binnen enkele minuten volledig van alle gewenste leermiddelen en andere content zijn voorzien. Apple Solution Experts informeren u graag over de beheersmogelijkheden van Apple-hardware en stellen samen met u een passend beheersplan voor uw onderwijsinstelling op.

2

Uw Apple Solution Experts assisteren bij de aankoop, installatie en ondersteuning van een volledige onderwijsoplossing, binnen uw bestaande werkomgeving. Hier vindt u de verschillende ASE’s met daarbij wat ze voor u kunnen betekenen.

Amac heeft zich de afgelopen jaren bewezen als deskundig aanbieder van technologische oplossingen voor het onderwijs. Bij Amac hebben we inzicht in de problemen die men in de dagelijkse praktijk tegenkomt en daardoor kunnen we Apple oplossingen en beproefde werkwijzen aandragen die uitkomst kunnen bieden.

Uitdagend onderwijs kan niet zonder gebruik van IT. Veel scholen vragen zich af of hun digitale leeromgeving wel op orde is.

Kunnen alle docenten er mee overweg? Hoe voorziet u leerlingen van het juiste device? En wat doet u bij schade? Studywise neemt deze zorgen uit handen. Zo kunt u focussen op lesgeven en inhoud en bent u toch klaar voor het onderwijs van morgen.

Infotheek biedt specifieke Apple oplossingen voor het onderwijs. Van het inrichten van iPad scholen tot de integratie van Apple binnen mixed omgevingen en van het inrichten van WiFi tot de verhuur van Apple. Daarnaast levert Infotheek de allernieuwste Apple hardware direct uit voorraad.

Met Xando haal je de beste cijfers voor IT. IT-specialisten voor het onderwijs zijn er genoeg. Het gaat er om, dat die specialist zijn kennis ook over kan brengen. Dat hij u prettig vertrouwd maakt met uw IT. Xando is dé Apple expert voor geheel Nederland én thuis in het onderwijs. We komen onze kennis graag met u delen.

Skool Automatisering is de Apple Solution Expert die de behoeftes van basisscholen door en door kent. Als netwerkbeheerder voor het basisonderwijs levert Skool de producten en oplossingen van Apple en integreert deze in de klas. Met CampusShop.nl zijn we een ervaren partner voor het VO, middelbaar en hoger onderwijs.

IVIZI staat klaar voor het Limburgse onderwijs, van basisschool tot universiteit. Wij ondersteunen onderwijsinstellingen met het succesvol implementeren van Apple technologie.

Wilt u direct weten bij welke Apple Solution Experts u terecht kunt?

www.mijnase.nl

Van Dijk Educatie is marktleider in de distributie van leermiddelen in het VO, MBO, HBO en WO. Vanuit onze pragmatische aanpak begeleiden wij scholen in de transitie van folio naar digitaal ondersteund onderwijs. Met tablet4learning leveren wij als Apple Onderwijspartner in Nederland complete ontzorging voor tablets, digitale leermiddelen en ondersteunende dienstverlening.

School of Understanding, Compassie als kompas Op de School of Understanding in Amstelveen staat de levenshouding van het kind centraal.

Werken aan jezelf en een bijdrage leveren aan de wereld om je heen is het motto. Of zoals het prominent op de website van de jonge, tweetalige school staat: compassion is our compass. Je eigen bestemming bepalen, de zeilen strijken en omgaan met tegenwind leer je er elke dag weer.

Tekst Erik Ouwerkerk Wie een school opricht, staat nog eens flink stil bij het waarom

Er worden steeds nieuwe vaardigheden en kennis verwacht, en

van het onderwijs, het bestaansrecht van de school. Welke

via de (social) media komt er enorm veel op de kinderen af.

kennis is belangrijk voor de kinderen, welke bagage moeten ze

Het is daarom belangrijk dat ze daarmee om kunnen gaan, zich

meekrijgen? Dat betekent dat er afscheid

niet van de wijs laten brengen door al die stimuli,

wordt genomen van bestaande werkvormen

maar standvastig hun eigen koers blijven varen

terwijl andere inzichten worden ingebracht

op basis van wat ze zelf kunnen en willen.’

of afgestoft, om leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op de samenleving van de

GROEIEN

toekomst. Met samen meer dan honderd

Jezelf blijven onder druk van anderen is niet

jaar onderwijs- en bestuurservaring werkten

eenvoudig wanneer het even tegen zit. Uitgaan

bestuursvoorzitter Klaas Degen, Joke

van eigen interesses en talenten is mooi maar

Hagedoorn en Tijl Koenderink na talloze

heeft alleen kans van slagen als kinderen ook

uren van overleg met elkaar, ouders en

leren doorzetten. ‘Hoe ga je om met tegenslag?

betrokken onderwijsmensen aan een visie die vanaf dit school-

Dat is een essentiële vraag. Zoek je toch weer de weg van de

jaar in Amstelveen in de praktijk is gebracht.

minste weerstand, ga je datgene doen wat je al kon of val je terug op oude patronen? Daar heeft de leraar een sleutelrol’,

ZELFBEWUSTZIJN

aldus Degen. ‘De leraar begeleidt de leerlingen in hun drang

Op de School of Understanding ligt de focus op ‘Wie word je/

naar ontwikkeling. Zij bespreken met de kinderen wat zij willen

wie wil je zijn?’ in plaats van op ‘Wat weet je?’ Om die vraag

bereiken en helpen hen daarbij, leren ze een plan maken,

te beantwoorden werken de kinderen elke dag weer aan

stimuleren het leerproces. Gaan de dingen niet zoals gepland,

­zelfbewustzijn. Bestuursvoorzitter Klaas Degen licht het graag

dan is het zaak weer op te krabbelen, een andere oplossing te

toe: ‘We willen dat de kinderen een sterk besef hebben van

vinden, hulp te vragen bij medeleerlingen of de leraar.’ Degen

wie ze zijn, dat ze sterk in hun schoenen staan. Dat moet wel

heeft het over het creëren van een andere mindset en verwijst

in deze tijd, want de wereld om ons heen verandert razendsnel.

daarbij naar de bekende inspirator en psycholoog van de Stanford University, Carol Dweck. ‘Je kunt geloven dat vaardigheden, intelligentie en talent al vaststaan, dat je die slechts in een gelimiteerde hoeveelheid hebt. Met als gevolg dat leerlingen willen laten zien dat ze slim zijn en vooral niet dom. Met een mindset van groei begrijpen ze echter dat ze met doorzettingsvermogen en goede leraren ver kunnen komen. Niet om per se de nieuwe Einstein te worden maar om persoonlijk te groeien, op cognitief en sociaal-emotioneel niveau.’

POSITIEF Het uitgaan van eigen kracht is een optimistische visie die haaks staat op wat er volgens Degen helaas nog vaak gebeurt.

22

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

‘Als iets niet lukt, wordt dat vaak vertaald naar ‘ik kan het niet’, naar ‘ik ben ook niets waard’ en dat kan zelfs leiden tot depressie. Bij ons leer je om zelfbewust en weerbaar in het leven te staan. Je wordt gestimuleerd om over jezelf en anderen na te denken. Om respect te hebben voor verschillen, zelf je ruimte in te nemen en die ook anderen te gunnen. Over hoe je zelf kunt bijdragen aan je eigen geluk, maar ook aan dat van de

‘Alle leerlingen hebben hun eigen Chromebook, daarop zien ze bij binnenkomst wat ze die dag gaan doen.’

wereld om je heen. Wij zetten het pedagogische aspect weer op de voorgrond en leggen minder nadruk op didactiek en

en Edufax.’ De bestuursvoorzitter is tevreden maar heeft een

prestaties van de laatste jaren. Rekenen en taal zijn belangrijk

andere leeromgeving voor ogen. ‘Het is allemaal goed en mooi,

en wij hebben ook wel degelijk kerndoelen te behalen, maar de

maar het kan beter. Uitgevers vormen hun papieren versies nog

sociaal-emotionele ontwikkeling staat centraal en van daaruit

te vaak om naar een digitale versie waardoor je als het ware

komen alle kennis en vaardigheden voort.’

met een digitale versie van een boek werkt. Apps zijn spannend en leerzaam, maar ze komen en gaan: er is nog geen complete

AANWEZIGHEIDSTAG

digitale leerlijn in bijvoorbeeld lezen of rekenen. We zijn in

Vanuit eigen kracht een koers bepalen, betekent dat ieder

gesprek met Edufax en oriënteren ons op digitale platforms in

kind met een unieke snelheid een unieke route aflegt. In een

Singapore, de Verenigde Staten en Estland. ICT is niet alleen

uniform onderwijssysteem is dat lastig werken maar ICT is een

een hulpmiddel ter ondersteuning van het leerproces, we

prachtig hulpmiddel, vindt Degen, die ook betrokken is bij de

stimuleren ook de ontdekkingstocht naar nieuwe technologie.

iPad-scholen van Maurice de Hond. ‘Om te beginnen zijn de

‘s Middags werken de kinderen samen in een onderzoeksgroep

docenten nauwkeurig geselecteerd en uitgebreid getraind om

aan aardrijkskunde, geschiedenis en de creatieve ontwikkeling,

op onze school te werken, daar hoort ICT-vaardigheid ook

vanuit het International Primary Curriculum. Hier leren kinderen

bij. Alle leerlingen hebben hun eigen Chromebook, daarop

bijvoorbeeld de eerste stappen van het programmeren in een

zien ze bij binnenkomst wat ze die dag gaan doen, dat geeft

project met robots. Welke opdrachten kun je geven aan een

al meteen een fijne werkstructuur.’ De leerlingen komen

robot?, vragen we dan bijvoorbeeld. Hoe wil je dat ze eruit

­overigens niet allemaal op hetzelfde moment binnen, met een

zien? Dan bedenken ze vervolgens hoe de hoofden van de

aanwezigheidstag geven ze aan dat ze binnen zijn en begint

robots eruit zien, dat is weer een heel creatief proces. Dat kun

hun schooldag. Een mooi voorbeeld van een flexibele indeling

je ook niet los van elkaar zien, er is een situatie en een wens

voor een flexibele toekomst. ‘s Ochtends gaan de kinderen op

om die te verbeteren. Daarbij heb je niet alleen een rekenmodel

basis van hun leerplan met hun Chromebook aan de slag met

nodig maar ook een creatieve geest. Je gaat puzzelen, overlegt,

de cognitieve vakken in de stilteruimte of de werkgroepruimte

loopt tegen een muur op en probeert het weer vanuit een

waar een docent aanwezig is. ‘We gebruiken o.a. De wereld

andere invalshoek. Uiteindelijk boek je vooruitgang en leer

in getallen en Veilig leren lezen voor de oudere kinderen die

je als vanzelf, op een natuurlijke en prettige manier, en ga

instromen vanuit andere scholen. We hebben Singapore Math

je met zelfvertrouwen weer de volgende uitdaging aan.’ <<

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

23

‘Listr schept orde in woud van digitaal lesmateriaal’ Met het gratis hulpmiddel Listr kunnen docenten eigen lessen samenstellen en delen. De tool is ontwikkeld voor leerlingen en docenten van basisonderwijs tot universiteit. ‘Listr schept orde in het woud van digitaal lesmateriaal’, aldus Marie-Louise Kok, managing director bij Listr.

Tekst Mariska Bloemberg – Van der Hulst

De tool is nog maar enkele maanden beschikbaar en nu al wordt Listr gebruikt door duizenden mensen. De gratis online applicatie is populair onder docenten, omdat ze er op een simpele manier lesmateriaal mee kunnen samenstellen. ‘Je kunt er bijvoorbeeld je eigen biologie- of wiskundeles mee maken en dat delen met collega’s en leerlingen’, aldus MarieLouise. ‘De docent kan bovendien zien welke leerlingen de les hebben gevolgd en hoever ze zijn.’ Listr is vanaf 2013 volgens de Lean Startup-methode ontwikkeld en uitgebreid getest op scholen met docenten en leerlingen. ‘Sinds de tool officieel gelanceerd is, verwelkomen we iedere dag nieuwe gebruikers, docenten en leerlingen. We voorzien echt in een behoefte.

Listr schept orde in het woud van digitaal lesmateriaal.’

­teksten, spreadsheets en Prezi’s. Maar bijvoorbeeld ook mindmaps, quizzen, toetsen en instructies kunnen eraan worden toegevoegd. Je kunt dus allerlei content gewoon van internet plukken en gebruiken in je les.’ Listr bevat inmiddels al vele leerlijsten van gebruikers die door andere Listr-gebruikers gekopieerd kunnen worden. ‘Heeft een docent bijvoorbeeld een biologieles gemaakt over het thema ‘longen’, dan kan een ander dit overnemen. Met het maken van de kopie word je eigenaar en bewerker van deze leerlijst. Je kunt vervolgens onderdelen vervangen door eigen presentaties of onderdelen verschuiven voor eerdere of latere behandeling in de les.’

Docenten kunnen kiezen wie ze wél of niet toegang geven tot een leerlijst.

GRATIS DIGITAAL HULPMIDDEL PLAYLIST VAN LESMATERIAAL

Het gebruik van Listr is gratis. Waarom eigenlijk? ‘We willen

Docenten die aan de slag willen met het hulpmiddel, maken

echt toegevoegde waarde bieden aan de docent en leerling.

een gratis account aan en kunnen daarna meteen een leerlijst maken. Een leerlijst in Listr is een soort playlist maar dan met educatief materiaal zoals teksten en oefeningen. ‘Beschik je

VOORBEELD VAN HOE JE LISTR KUNT INZETTEN

over eigen lesmateriaal, dan heb je de les binnen enkele

Sommige docenten maken een leerlijst waarbij ze offline

minuten klaar’, legt Mari-Louise uit. ‘Listr dwingt je om heel

lesmethodes en -middelen combineren met het online

gestructureerd te werken. Je maakt een titel en vervolgens

hulpmiddel Listr. Een voorbeeld:

plaats je er je lesmateriaal in. Een leerlijst kan bestaan uit

Les 1. pak je boek en lees paragraaf xyz op bladzijde xyz;

vele soorten content: pdf’s, YouTube-video’s, websites,

Les 2. bekijk het volgende filmpje xyz; Les 3. ga naar lokaal xyz en start met de volgende opdracht...

24

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

Van links naar rechts: Sander Bontje (lead developer), Marie-Louise Kok (managing director) en Bas Verhoeven (founder). Foto: Listr

Het schoolbudget is klein, daarom dragen we graag bij met een

WELKE TOEGEVOEGDE WAARDE BIEDT LISTR VOOR DOCENTEN?

gratis digitaal hulpmiddel’, zegt Marie-Louise. Docenten kunnen

• Je kunt eigen en ander lesmateriaal in een georderende en gestruc-

volgens haar zelf besluiten om Listr te gebruiken, zonder daarbij

tuureerde lijst plaatsen.

toestemming of budget aan te hoeven vragen bij de school-

• Je kunt gebruikmaken van de leerlijsten die reeds in Listr staan.

leiding. ‘Hierdoor groeit het aantal docenten in Listr snel en

• Je blijft binnen de applicatie en maakt geen ‘uitstapjes’, hierdoor houd

kunnen we leren van het gebruik van de applicatie. In de toekomst zullen we zoeken naar een passend verdienmodel. We zouden Listr bijvoorbeeld kunnen uitbreiden met een (open)

je het overzicht.

• Je kunt bepalen wie wel/geen toegang krijgt tot de leerlijst. Je kunt ervoor kiezen om de leerlijst niet openbaar te zetten.

marktplaats waar aanbieders van educatieve content gratis of

• Je kunt de progressie van leerlingen volgen.

betaald hun lesmateriaal aanbieden. Listr ontvangt dan een

• Er is een bibliotheek met (nu nog) wiskundeclipjes; deze bibliotheek

commissie over de verkoop.’ Een andere optie is dat Listr kiest

wordt geleidelijk uitgebreid.

voor het premiummodel. In dat geval wordt de gratis versie

• Het is uitvoerig op gebruiksvriendelijkheid getest.

verder uitgebreid met meer functionaliteiten tegen betaling. Of er

• Je kunt Google drive-documenten embedden.

komt een verbruiksmodel dat vergelijkbaar is met Dropbox. ‘Je

• Je kunt samenwerken met meer docenten aan één leerlijst.

vraagt dan geld voor het aantal MB’s dat een docent nodig heeft

• Je kunt zelf labels toevoegen aan items om ze van elkaar te onderscheiden.

om zijn lesmateriaal op onze server te plaatsen. Maar eerst

• Het is gratis.

willen we goed kijken naar gedrag en behoeftes van gebruikers.’

CO-CREATIE

aldus Marie-Louise. ‘Verder hopen we partnerships aan te gaan

Het Listr-team, dat naast Marie-Louise bestaat uit Sander

met ontwikkelaars van educatief materiaal, zodat we Listr

Bontje (lead developer) en Bas Verhoeven (founder), is

kunnen verrijken met heel veel (lokale) content.’ Een grote

­ambitieus. Voor 2016 ligt hun focus bij het verder ontwikkelen

wens van het Listr-team is om de tool uit te breiden in samen-

van het platform door goed te kijken naar de wensen van

werking met producenten voor onderwijs met kwalitatief goede

docenten en daarop in te spelen. ‘Co-creatie is voor ons erg

content. Denk daarbij aan films en ander visueel lesmateriaal,

belangrijk, want we ontwikkelen graag samen met de gebruiker’,

e-books, (oefen)toetsen en pdf’s. Listr.nl sluit volgens hen naadloos aan bij de strategische agenda van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘Volgens minister Jet Bussemaker wordt onderwijs beter als docenten hun kennis uitwisselen. Ze is er voorstander van dat docenten hun digitale onderwijsmiddelen vrij beschikbaar stellen, via een (inter) nationaal platform. We hopen dan ook dat docenten onze gratis applicatie gaan uitproberen. En als er specifieke wensen of vragen zijn, laat het ons weten!’ <<

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

25

Juf Jannie zet eerste stappen op Apple TV Op de site van Juf Jannie staan educatieve apps voor kinderen centraal. Na ruim 150.000 downloads voor Android en Apple begon het team achter de populaire lerares eind 2015 met het maken van leerzame applicaties voor Apple TV. Tekst Erik Ouwerkerk

‘Daar kunnen we ook apps voor ontwikkelen’, beschrijven Vanesa en haar man Tayari Alberga hun reactie toen Apple in september 2015 de vierde generatie van hun tv’s lanceerde met de woorden ‘de toekomst van tv is apps’. Het bevlogen tweetal zag direct nieuwe mogelijkheden voor kinderen om via een ander medium spelenderwijs kennis te maken met letters, kleuren, cijfers en de grote wereld om hen heen.

Drie maanden later vertellen ze over het programmeren met Swift en hoe de jongste generatie weer gezellig samen met anderen kan leren.

INSTRUCTIEPAKKET Met de komst van Apple TV werd het tijd voor nieuwe apps.

Tayari: ‘Normaal gesproken geen probleem, we werken graag met en voor Apple. Maar waar te beginnen wanneer je het

nu in de keuken of op hun slaapkamer zaten. Dat is nu wel

apparaat waar je voor ontwikkelt nog niet eens in huis hebt?

veranderd: ouders zullen vaker samen in de woonkamer met

We kregen de kans van Apple om ons in te schrijven voor hun

hun kroost voor de tv zitten en het apparaat bedienen. Dat is

instructiepakket voor ontwikkelaars. Dat was daarna snel

mooi, ouder en kind zullen vaker samen spelen. Het heeft de

geregeld, ik denk dat de fabrikant ons graag van dienst wilde

gezelligheid van een gezelschapsspel en een aantal visuele

zijn omdat we al succesvol zijn.’ Vanesa voegt er tevreden aan

eigenschappen van spelcomputers. Met dat in gedachten

toe: ‘En de Apple TV kregen we er voor een vriendenprijsje van

gingen we aan de slag.’

1 euro ook nog bij.’ Vanesa en Tayari ontdekten dat het nieuwe

26

medium ­waarschijnlijk vaker dan de iPad of iPhone samen met

NAVIGATIE

de ouders gebruikt zal worden. Vanesa: ‘De apps die we tot nu

Letters en klanken leren oefenen was de eerste tvOS-app

toe ontwikkelden, waren erg geschikt voor kinderen om in

voor Apple TV. Daarna volgde Afrika, dieren en landschappen.

een mum van tijd zelfstandig op hun tablet of smartphone

‘Daarmee maak je kennis met dieren en de natuur. Dat week

mee aan de slag te gaan. Ze leerden en speelden overal, of ze

wat af van de spellen die we normaal bedenken - die richten

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

TOEKOMST Gelukkig heeft de programmeur van de populaire Juf geen moeite gespaard zodat Juf Jannie ook nu weer voorop loopt met de nieuwste technologie. ‘We wilden de stap naar tv al langer zetten’, aldus Vanesa, ‘zodat we meer mensen kunnen bereiken. Ik dacht ook aan tv op school, zoals bijvoorbeeld SchoolTV en Het Klokhuis worden ingezet in de les. Helaas is het onderwijssysteem soms wat conservatief en vergt het tijd voordat nieuwe technologie daadwerkelijk een plek heeft. Ik verwacht echter dat scholen in Nederland, in navolging van de Verenigde Staten, Apple TV vaker zullen inzetten. Als dat eenmaal in gang is zich meer op lezen en schrijven -

gezet, zal Juf Jannie

maar het was voor ons heel

vaker in het klaslokaal

geschikt om de mogelijkheden

te zien zijn.’ En is de

van het nieuwe apparaat te

toekomst van tv ook

verkennen. Onze vele bestaande

echt apps, zoals

apps konden namelijk niet worden

­Apple-baas Tim Cooks

omgebouwd’, stelt Tayari die de

beweert? Tayari: ‘Het

technische kant van Juf Jannie

maakt tv wel inter­

voor zijn rekening neemt. Hij

actiever en kan rele-

moest nieuwe software bouwen

vante informatie bij het

voor een soepele navigatie in een

tv-kijken direct leveren.

andere omgeving. ‘Het mooie van de smartphones en tablets van Apple en Android is dat ze werken met een touchscreen waar je eenvoudig mee kunt swipen en slepen, heel gebruikersvriendelijk en intuïtief ­allemaal. Sterker nog, door het gemak waarmee onze zoon van twee een jaar of vijf geleden met mijn iPhone in de weer was, zijn we destijds begonnen met Juf Jannie. Voor deze nieuwe vorm van tv is Apple afgestapt van het touchscreen en werkt het met een touchpad op de afstandsbediening. De lay-out van het keuzemenu lijkt meer op het ouderwetse dvd-menu. Ik moest van die basis uitgaan en kon het verder zelf invullen, al was ik aan een aantal richtlijnen gebonden.’ Het blijft tenslotte Apple, waar ze Design met een hoofdletter schrijven. ‘Een

Voor bijvoorbeeld sportwedstrijden worden statistieken van de

cursor mocht ik bijvoorbeeld niet gebruiken’, geeft de digitale

spelers en teams zo tevoorschijn getoverd. De toekomst van tv

ontwikkelaar aan. ‘Het programma is geschreven met Swift,

is misschien wel apps, maar niet andersom. Wij gaan dus nog vol

dat ging goed samen met de x-code. Apple ondersteunt haar

liefde en overtuiging door met het ontwikkelen van steeds weer

developers online volop. Tel daar het verkregen instructie­

nieuwe originele, mooie, plezierige en leerzame digitale omge-

pakket bij op en je kunt relatief vlot een code schrijven voor

vingen. Ook voor de ‘ouderwetse’ smartphones en tablets.’ <<

een degelijke applicatie. Wil je er echter iets moois van maken, dan kost dat meer moeite.’

www.jufjannie.nl

COS JAARGANG 33 NUMMER 05 – 2016

27

2016

VAKBEURS VOOR ONDERWIJSINNOVATIE & ICT

De IPON leermiddelenbeurs • De Klas voor de Toekomst • Het Leren van Nu plein • De Expertise Summit • De Gewoon Speciaal conferentie • De IPON Awards 2016

MELD JE GRATIS AAN OP WWW.IPON.NL SPONSORS

Het IPON congresprogramma is gevalideerd door Register Leraar.