COS april 2016

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

VIRTUAL REALITY BRENGT LEREN TOT LEVEN Lesidee basisonderwijs: Koningsdag Lesidee voortgezet onderwijs: examens Interactief lezen, schrijven en samenwerken met PLOT26 ‘Samen maken we van Nederlands een supervak’ Jaargang 33 | Nummer 86 | April Februari 2016 2016

Interessante twitterberichten geselecteerd

tweetscoop André Slegers & Michelle Clement | KEii info@keii.nl | @keiionder wijs

5 6

Jelle Sjollema @djsjollema 14-03-16 11:18 experimenteren met geluid, muziek en programmeren musiclab.chromeexperiments.com

Kennisnet @kennisnet 14-03-16 11:01 Waarom is problemen oplossen een belangrijke 21e eeuwse vaardigheid?

Lees ons interview met @arjanvandermeij. kn.nu/isr4y

Basisonderwijs @PO_nieuws 14-03-16 11:01 Toptalenten steeds beter bediend op school dlvr.it/Kn21Df #basisonderwijs #nieuws #PO pic.twitter.com/ l37taluWTb

Prowise @Prowise_NL 07-03-16 14:40 Wauw, vanaf nu kun je het karakter in onze programmeertool CodeWise voorwerpen op laten pakken, zich laten verkleden en nog veel meer!

8

frans schouwenburg @allfrans 26-01-16 15:14 Hoe gebruiken scholen Taalzee en Rekentuin? Boeiende podcast met Marthe Straatemeier @Oefenweb kennisnet.nl/ artikel/adapti… @kennisnet

10 14

John Evans @joevans 14-03-16 10:58 If you can do PowerPoint, you can do #3D #design | ZDNet | @scoopit sco. lt/6Heqvp #makered

Erik Meester @Meestertweet 14-03-16 09:50 Wat werkt in professionaliseringstrajecten? @AcademicaBC duurzaamonderwijs. com/2016/03/10/wan… (via @thebandb) pic.twitter.com/MAuNnNcTIh

Volg ook @ Cosonline op t wit ter

22

COS COS JAARGANG JAARGANG 3333 NUMMER NUMMER 8 08 – 2016 – 2016

12 16

Inhoud 5 Bits & Bites

18

Grappige, nuttige of slimme snufjes

6 Virtual reality

22

‘Een prachtkans voor docenten’

8 Koningsdag

Lesidee voor het basisonderwijs

10 Girlsday 2016

10.000 meiden zijn er klaar voor!

12 Q&A met Hanna Jochmann-Mannak ‘Gebruiksvriendelijkheid is belangrijker voor kinderen dan een leuk webdesign’

20

14 Dit jaar doe ik eindexamen…

Lesidee voortgezet onderwijs

16 PLOT26

‘Zeker geen boek achter glas!’

18 De Digitale Topschool

24

Meer uitdaging voor toptalenten

20 Les in de typecaravan

27

‘Niemand kan nog om het toetsenbord heen’

22 How to... Revisely

Online het schrijfwerk van leerlingen nakijken

24 Juf Marita’s ‘digitale koffiekamer’

‘Ik hoop dat de ICT-golf ook doorvloeit naar de onderbouw’

27 Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot

Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict.

Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.

COS twittert @cosonline

Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Suzanne de Boer, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Marguerite Irrgang, Jannie Kroes, Esmee Roetman, André Slegers, Contact redactie cos@edg.nl

Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Vormgeving Tom Venema Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl

Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2016 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80.

Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van ­minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de ­abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen?

Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl

Projectors

Kijkt u mee?

Dit is dé projector voor uw school Duurzaam, zuinig, onderhoudsvriendelijk en precies wat uw leraar wil

Leerkrachten besteden hun tijd graag efficiënt. Dat betekent zo veel mogelijk aandacht voor leerlingen en zo min mogelijk voor randzaken. De praktijk wijst echter uit dat het vaak technologie is die dit belemmert. Een belangrijk voorbeeld is de projector; essentieel voor het overbrengen van kennis. Aan u als ICT-verantwoordelijke de taak om te zorgen voor een optimale oplossing. Een oplossing die niet alleen de leraren blij maakt, maar ook tegemoetkomt aan uw belangen. Die oplossing is er nu.

Duurzaam besparen

midden in de klas hangt en de leraar om de haverklap in de lamp kijkt of in

Casio ontwikkelde een projector, speciaal gericht op interactief lesgeven

het beeld staat. Bevestig de projector eenvoudig aan elk standaard inter-

in het klaslokaal: de XJ-UT310WN. Deze ultra short throw projector voldoet

actief whiteboard of via een montageset aan het plafond. Daarnaast is de

aan alle eisen die een school vandaag de dag heeft. Allereerst zijn daar

projector snel aan te zetten en binnen enkele seconden geeft hij een

kwaliteit en duurzaamheid. De kwikvrije hybride laser- en led-lichtbron in

scherp beeld met volledige lichtopbrengst. Nog een lichtpuntje: het klas-

de Casio-projector behoudt zijn hoogwaardige lichtkwaliteit – 3.100

lokaal hoeft niet eerst donker te zijn voordat de projector aangaat – het

ANSI-lumen – circa 20.000 uur. Dat is maar liefst negen keer langer dan

apparaat past zich ter plekke aan op de lichtomstandigheden. Ook kan de

een standaard kwiklamp met dezelfde lichtintensiteit. Met andere woorden:

leraar nu tijdens de les de projector uitzetten: doordat er geen afkoeltijd

als je deze projector elke dag zes uur gebruikt, ben je voor zo’n vijftien jaar

meer nodig is, reageert de projector bij het aanzetten direct.

voorzien van een projector.

Milieuvriendelijk alternatief Nog beter nieuws voor uw portemonnee: met de Casio-projector bespaar

Door de kwikvrije lichtbron en het lagere stroomverbruik vormt de

je ook nog eens circa veertig procent op je energiekosten ten opzichte van

XJ-UT310WN van Casio een milieuvriendelijk en duurzaam alternatief voor

standaardlampen. Ook houdt de geheel stofbestendige behuizing de

uw huidige lampenprojectoren. Bovendien zijn kwikhoudende lampen

hybride laser/ledlichtbron vrij van stof. Hierdoor wordt de tijd verkort die

volgens het Minamata-verdrag vanaf 2020 niet meer toegestaan zodat u

u moet steken in onderhoud. Minder onderhoud en minder uitval door

met deze projector klaar bent voor de 21ste eeuw.

defecte lampen, waardoor de tijd dat u de projector niet kunt gebruiken, nog verder verkort wordt.

Meer informatie Meer weten over de mogelijkheden van de XJ-UT310WN voor uw school?

De ideale projector voor uw klaslokaal

Check de website voor meer informatie: www.casio-projectors.eu/nl of

Ook voor de leraar biedt dit apparaat volop voordelen. Zo projecteert de

neem contact op met Casio Benelux B.V. - 020 - 545 10 70 of e-mail

XJ-UT310WN al scherp vanaf zeer korte afstand, waardoor hij niet meer

­verkoop@casio.nl.

Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties?

Mail cos@edg.nl

Virtual reality: dé hit van 2016

Onder redactie van Harry Dubois

Vorig jaar bracht ik, in het kader van de Dag van de Bouw, een bezoek aan de bouwplaats van het vernieuwde winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht. Er waren diverse stands, maar één

Mediaspeler op een stickie

stand sprong er voor mij uit: een bedrijfje dat een applicatie had gemaakt op basis van VR, virtual reality. Ik kreeg een VR-bril op

In het vorige nummer van COS sprak ik over Kodi, de open

en kon zo door het moderne winkelcentrum heen lopen. In korte

source mediaspeler. Je kunt Kodi installeren op diverse

tijd is het aantal toepassingen én de hoeveelheid VR-brillen

­besturingssystemen, echter ook op een HDMI-stick. Daarvan zie

enorm toegenomen en hebben ook pretparken er nu hun oog

je er steeds meer in de winkel liggen. Voor rond de €100,- heb je

op laten vallen. Zo start Six Flags met achtbanen waarin je een

een complete mini-pc waar Android, Linux en zelfs Windows (10)

VR-bril kunt dragen. De VR-bril wordt geleverd door Samsung (de

op draait. Het is verbazingwekkend dat zo’n klein apparaatje

Gear VR die ook in Nederland te koop is, kost rond de €100,-).

zoveel kan. En het zegt natuurlijk wel wat dat een groot bedrijf

Six Flags is niet meer actief in Nederland, maar wel in de

hier ‘brood’ in ziet. Misschien is de stick ook een ideaal middel

Verenigde Staten, Canada en Mexico, dus je moet er even voor

om snel computers klaar te

reizen om deze bril op te kunnen zetten. Dit YouTube-filmpje ziet

zetten voor het onderwijs en in te

er wel veelbelovend uit! bit.ly/sixflagsVR.

zetten als toetscomputer? Een voorbeeld van een mini-pc is de Compute Stick van Intel. Op de website van Computer Totaal

Nog een harde schijf nodig?

kun je een handleiding vinden hoe je deze Compute Stick Kodi

De ontwikkeling van de SSD (Solid State Disk) staat niet stil, zeker

kunt installeren. In deze handleiding is tevens te lezen dat er één

niet bij Samsung die nu voor de

groot minpunt is aan de Compute: hij heeft geen ethernet-poort.

professionele markt komt met

Dat wil zeggen dat het streamen van video via wifi wel eens

een 2.5” SSD met 15,36 TB aan

kan haperen. Het artikel van Computer Totaal is hier te lezen:

opslag. Let wel, dit soort schijven is

bit.ly/hdmistick.

bedoeld voor de zakelijke gebruiker en wordt meestal in een netwerk­ server gestopt. De schijf heeft een 12 Gbit per seconde SAS interface, dus het kan data zeer snel lezen en schrijven.

Afspreken in Outlook Microsoft voegt regelmatig kleine uitbreidingen toe aan Outlook, dé mailcliënt van het Office-programma. Zo is er nu Findtime, de mogelijkheid om een afspraak te maken. Ook websites als datumprikker.nl en afspreken.nl helpen bij het maken van een afspraak. Via Findtime maak je echter een afspraak binnen Outlook. Je plant een nieuwe afspraak in en Findtime zoekt in

Elektronische circuits op je mobiel Voor de lessen natuurkunde wellicht interessant: het bouwen van elektronische circuits, maar dan op je mobiel. Dat kan met de AR Circuits app. Bijzonder aan deze app is dat op de website zogenaamde componenten te downloaden zijn: kleine kaartjes die een leerling op zijn bureau kan neerleggen en daarmee de circuits kan nabootsen.

De app controleert vervolgens of de leerling de kaartjes in de goede volgorde heeft gelegd. De app is hier te downloaden: bit.ly/arcircuits.

Op de website arcircuits.com zijn de componentenkaartjes in ­PDF-formaat te downloaden.

de agenda’s van de geadresseerden. Alles werkt met een Office 365 account. Voor meer informatie: findtime.microsoft.com.

‘Virtual reality is een prachtkans voor docenten om hun lessen aantrekkelijk en levendig te maken’ Wandel tussen de neanderthalers tijdens de geschiedenisles of ontleed een virtueel skelet bij biologie: 2016 is hét jaar van virtual reality! Ook zonder dure headsets en apparatuur valt er een hoop moois te beleven in de klas.

Door Lieke Steijvers ‘Wow, wat ik vandaag heb gedaan op school! Ik liep gewoon op

zich razendsnel. Meer mensen delen hun VR-materiaal, zoals

de Chinese Muur met een virtual reality-bril. Super vet! Wist je

360 graden video’s of VR-apps, zodat er steeds meer materiaal

dat die 6.000 kilometer lang is en het Chinese keizerrijk moest

beschikbaar is voor de verschillende vakken op school.

beschermen? Nou kijk zelf maar eens! Dat wist je niet hè?’

Je lessen zoveel impact geven dat leerlingen er nog lang over

WAT IS VIRTUAL REALITY?

napraten, dat kan met virtual reality in de klas. Geef eens een

Virtual reality of virtuele werkelijkheid is een techniek waarbij

aardrijkskundeles over vulkanen terwijl de leerlingen door de lava

met behulp van een computer een omgeving wordt gecreëerd.

en as banjeren. Of train leerlingen te spreken in het openbaar

De gebruiker ziet deze wereld door een speciale bril. Het beeld

door ze voor een virtuele groep te laten staan. En wat te denken

is hetzelfde, maar de kijkhoek is anders waardoor je diepte

van een rekenles met een virtuele blokkendoos die je alle moge-

kunt zien en 360 graden om je heen kunt kijken en bewegen.

lijke richtingen op kunt draaien? Virtual reality (VR) is volgens

VR werkt anders dan bijvoorbeeld 3D, waarbij het beeld twee

experts dé techniek van 2016. De grote merken in de wereld

lagen toont, één voor elk oog, waardoor de illusie van diepte

van VR lanceren de eerste generatie headsets voor het grote

wordt gewekt. VR is ook iets anders dan Augmented Reality,

publiek en ook VR-toepassingen voor de smartphone ontwikkelen

waarbij computergraphics op de werkelijkheid worden ‘geplakt’.

TIP!IGHEID

LET OP DUIZEL

ico met draagt een ris Virtual reality mige mensen dat is dat som zich mee, en worden. Dat misselijk van er duizelig of weging zien, onze ogen be komt doordat Het is goed am stil staat. maar het licha te hier at tent op om leerlingen ity al re l ua met virt maken als je . at aan de slag ga

Kennisnet introduceert

gratis les

Welke rol kan virtual reality spel en in het onderwijs? Kennisnet heef t een gratis les gemaakt voor scholen in het basisen voor tgezet onderwijs over VR. De les is hier te downloaden: kn.nu/virtualreality

VR: DOE HET ZELF!

BALANS

Ook zonder kostbare hardware is het mogelijk om virtuele

Wat is er nodig om VR in jouw eigen klas te introduceren?

ervaringen te beleven. Met een smartphone kun je al heel

Nijland raadt scholen af om meteen groots te investeren in dure

veel leuke dingen doen. Een aantal mogelijkheden op een rij:

pc’s met headsets. ‘Elke docent kan goedkoop en efficiënt aan

• Panoramafoto’s: maak panoramafoto’s met gratis apps

de slag met virtual reality’, zegt Nijland. ‘Iedereen met een

voor Android of iOS en bekijk deze in 360 graden met

smartphone kan in de wereld van VR stappen met bijvoorbeeld

bijvoorbeeld de Google Cardboard viewer.

panoramafoto’s of 360 graden filmpjes. Er komen ook steeds

• 360 graden video’s: neem een instructie- of informatie­

meer educatieve apps die je in de klas kunt gebruiken.’

video op met een speciale 360 graden camera. De

Google heeft een eenvoudige VR-bril op de markt gebracht:

selectie van deze camera’s wordt steeds uitgebreider.

de Cardboard viewer, letterlijk een VR-headset van karton. Je

Je kunt ook gebruikmaken van de vele gratis video’s

plaatst je Android smartphone in de bril, waardoor deze als

op bijvoorbeeld YouTube.

VR-bril gaat werken. De Google Cardboard is voor een tientje

• Apps: maak gebruik van de vele educatieve VR-apps

te koop. ‘Het is een goedkope manier om VR te beleven, maar

voor Android of iOS en bekijk ze met een Google

de viewer is ook erg kwetsbaar in de klas. Kies liever voor een

Cardboard viewer.

oplossing die je langer kunt gebruiken, bijvoorbeeld plastic houders in plaats van karton’, meent Nijland. Nijland raadt docenten aan om virtual reality een plek te geven binnen het

PRACHTKANS

eigen lesprogramma, maar het vooral niet te forceren. ‘Het is

VR-expert is een bedrijf in het oosten van het land dat zich

een mooie toevoeging op de reguliere lessen, leerlingen zullen

specialiseert in virtual reality en bedrijven plus scholen

het prachtig vinden, maar de truc is om een balans te vinden

­begeleidt in toepassingen van deze techniek. ‘Virtual reality is

tussen entertainment en educatie.’ <<

een prachtkans voor docenten om hun lessen aantrekkelijk en levendig te maken, waardoor de stof veel beter blijft hangen.’

Aan het woord is Tim Nijland, eigenaar van VR-expert en groot

VR-TIPS

fan van alles wat met VR te maken heeft. ‘De mogelijkheden

• De gratis app van de New York Times, NYT VR, biedt

zijn eindeloos’, zegt hij. ‘Op dit moment werken we met een

indrukwekkende 360 graden documentaires. Een

school die leerlingen opleidt tot personeel op de binnenvaart.

­spectaculaire film is The Displaced: een verhaal over

We hebben een 3D-applicatie van een zuiginstallatie gemaakt,

kinderen die hun huis hebben verloren door oorlogen

die de leerlingen vervolgens virtueel uit elkaar konden halen en konden bestuderen.’ Virtual reality leent zich voor elk (vak) gebied. ‘Er is op dit moment veel materiaal beschikbaar van de wereld waardoor vakken als aardrijkskunde en biologie goedkoop en eenvoudig interessanter gemaakt kunnen worden’, aldus Nijland. ‘Maar er zijn ook toepassingen voor bijvoorbeeld de creatieve vakken, waarbij leerlingen virtueel experimenteren

en aanslagen.

• De sectie equirectangular op fotosite Flickr biedt een scala aan panoramafoto’s die gratis te bekijken zijn.

• De video applicatie VRSE biedt geweldige virtual realitycontent waarbij naast entertainment serieuze onderwerpen onder de aandacht worden gebracht.

• De Google Cardboard app is een must-have voor VR

met allerlei materialen. Voor de talen zijn er mooie games op

met het Cardboard. Er is een bioscoopzaal waarin je

de markt, waarbij een leerling in een virtuele kamer staat. De

YouTube-filmpjes kunt bekijken en met Google Earth

leerling hoort bijvoorbeeld woorden in een nieuwe taal en moet

kun je een rondvlucht over de wereld maken.

rondkijken en zoeken naar het object dat bij het woord hoort.’

SCHOOLREISJE OVER DE WERELD Google brengt virtual reality in de klas met een nieuw programma: Google Expeditions. Met een speciale app en met een Google Cardboard kunnen leerlingen virtuele tours maken over de hele wereld. Er komt een specialist naar het klaslokaal die alle smartphones tegelijk activeert, zodat de klas het gevoel heeft samen de reis te maken. Het is nu nog niet mogelijk om Nederlandse scholen aan te melden voor het programma, maar het is zeker iets om in de gaten te houden! Meer informatie op google.com/edu/expeditions.

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

7

LESIDEE VOOR HET BASISONDERWIJS

Koningsdag

Wel iets meer dan alleen een vrije dag Koningsdag is een nationale feestdag en wordt op 27 april gevierd. Maar waarom eigenlijk?

Waar komt deze traditie vandaan? En waarom is oranje onze nationale kleur? In dit lesidee wordt dit uitgebreid besproken.

Door Suzanne de Boer Foto’s Art Babych / Shutterstock.com

Prinses of gravin?

Op 27 april vieren we de verjaardag van Zijne Majesteit Willem-

Nederland heeft in de laatste eeuw drie koninginnen gehad: Wilhelmina,

Alexander Claus George Ferdinand, Koning der Nederlanden,

Juliana en Beatrix. De mannen van deze koninginnen moesten zich ‘prins’

Prins van Oranje-Nassau en Jonkheer van Amsberg

noemen, maar nu Willem-Alexander koning is, is zijn vrouw Máxima

(parlement.com/id/vg09llxsqztx/koning_willem_alexander).

koningin. Hoe zit dit? De grondwet noemt het Nederlandse staatshoofd

Scholen en universiteiten zijn op Koningsdag gesloten en de

altijd ‘koning’, of het nu een man of een vrouw is. Om verwarring te

meeste mensen hebben een vrije dag. Er worden festiviteiten

voorkomen tussen bijvoorbeeld koningin Beatrix (de koning) en haar man

georganiseerd in het hele land. De koning, koningin en hun

Claus, kreeg de man van de koningin de titel ‘Prins der Nederlanden’.

drie dochters worden in Nederland feestelijk onthaald. Dit jaar

Daarom heette Claus ‘prins Claus’ in plaats van koning Claus. Prinses

bezoeken ze Hanzestad Zwolle (hanzesteden.info/nl/hanzesteden).

Amalia, het oudste kind van het koninklijk paar, is momenteel de Prinses

Doordat dit bezoek rechtstreeks op televisie wordt uitgezonden,

van Oranje, de troonopvolgster. Zij zal ook koning worden, maar dus

kan Zwolle laten zien wat de stad en zijn omgeving allemaal te

koningin worden genoemd. Zie ook willemwever.nl/koning-willem-alexander.

bieden heeft. Maar niet alleen in Nederland is het feest; ook

Alexia en Ariane, de twee andere dochters van Willem-Alexander en Máxima,

op diplomatieke posten in het buitenland en op Aruba, Curaçao

worden prinses genoemd. Maar de kinderen van de broers van de koning

en Sint Maarten is het feest. Het Koninkrijk der Nederlanden

(prins Johan Friso en prins Constantijn), krijgen de titel prins of prinses

bestaat namelijk ook uit deze drie landen plus Bonaire, Sint

niet. Zij krijgen de titel graaf of gravin (koninklijkhuis.nl/leden-koninklijk-huis).

Eustatius en Saba, die samen Caribisch Nederland heten (entoen.nu/surinameantillen/b1).

Download dit lesidee ook via

www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties

voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.

(Zie entoen.nu/willemvanoranje, nl.wikipedia.org/wiki/Willem_ van_Oranje, hetkoninklijkhuis.webnode.nl/leuke-weetjes/ de-naam-oranje-nassau en koninklijkhuis.nl/onderwerpen/ oranje-nassau/inhoud/ontstaan-naam). Eeuwen later staat er nog altijd een van Oranje-Nassau aan het hoofd van het land,

VAN PRINSESSEDAG TOT KRONINGSDAG

al is de macht van koning Willem-Alexander beperkt. In

Ver voor Koningsdag, op 31 augustus 1885, werd op de vijfde

Nederland hebben we namelijk een constitutionele monarchie,

verjaardag van prinses Wilhelmina voor het eerst Prinsessedag

een staat waarin de macht van de vorst door de grondwet

gevierd. Er waren allerlei activiteiten georganiseerd rondom haar

wordt bepaald. De regering bestaat verder uit ministers en een

verjaardag. Het initiatief kwam van de hoofdredacteur van een

minister-president die democratisch door het volk gekozen

lokale krant met als doel de nationale eenheid te benadrukken.

zijn. De koning is meer een nationaal ­symbool. Met koningin

Deze eerste editie vond plaats in de stad Utrecht. In de jaren

Máxima zet Willem-Alexander zich in voor onderhoud of

erna namen andere plaatsen dit over. De eerste Koninginnedag

­verbetering van relaties met andere landen. Zo doen ze

werd in 1890 gevierd na het overlijden van Wilhelmina’s vader

mee aan handels­m issies, waardoor het Nederlandse

Willem III. Koninginnedag was toen vooral een feestdag voor

bedrijfsleven aandacht krijgt. Dit is goed voor onze economie

kinderen, omdat het indertijd ook de laatste dag van de school­

(hetkoninklijkhuis.webnode.nl/waarom-koninklijk-huis-). De

vakantie was. Zie ook rijksoverheid.nl/onderwerpen/koninklijk-huis/

koning is het visitekaartje van Nederland.

vraag-en-antwoord/wat-is-koningsdag. Nadat koningin Juliana haar moeder Wilhelmina in 1948 had opgevolgd, werd Koninginnedag gevierd op haar verjaardag, 30 april. Terwijl ­koningin Wilhelmina nooit bij de festiviteiten aanwezig was, stond koningin Juliana

Laat leerlingen eens een stamboom van

jaarlijks met de Koninklijke familie op het bordes van Paleis

hun eigen familie maken. Neem die van

Soestdijk. Burgers, fanfare­korpsen en bedrijven liepen langs en

de Koninklijke familie als voorbeeld:

lieten cadeaus en vooral bloemen achter (youtube.com/watch?v=

surfsleutel.nl/content/6-8/weten/jijenik/samenleving/geschiedenis.

3e6mszqA1i4). Terwijl Koninginnedag in de naoorlogse jaren nog

Kunnen de leerlingen bedenken wie in hun familie koning en koningin zijn,

een gewone werkdag was, kregen in de loop der jaren steeds

prins of prinses, graaf of gravin? En wie is de troonopvolger?

meer mensen vrij, zodat 30 april kon uitgroeien tot een landelijke feestdag. Ook tijdens de regeringsperiode van Beatrix viel Koninginnedag op 30 april. Op 31 januari, haar eigen verjaardag, was het te koud voor evenementen in de openlucht. De voor­ lopig laatste Koninginnedag viel samen met de Kroningsdag van Willem-Alexander, op 30 april 2013. De eerste Koningsdag werd gevierd op 27 april 2014, de 47ste verjaardag van de koning (nos.nl/artikel/2032737-wat-was-ernou-zo-nieuw-aan-koningsdag-nieuwe-stijl.html).

NATIONAAL SYMBOOL Straks is het weer Koningsdag en gloeit Nederland van de oranje hoedjes, boa’s, T-shirts en ballonnen.

Maar waarom is oranje onze nationale kleur? Dat gaat ver terug. Willem de Zwijger (1533-1584) was een ambitieuze, rebelse edelman die het prinsdom Orange in Zuid-Frankrijk erfde, samen met de titel Prins van Oranje. Hij werd vereerd als de Vader des Vaderlands, grondlegger van een nieuwe Nederlandse staat en stamvader van het huis Oranje-Nassau.

Oranje boven dus!

10.000 meiden klaar voor Girlsday Meiden die er bewust voor kiezen om te gaan werken in de bèta, techniek en ICT; het zijn er nog steeds niet veel. Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek (VHTO) zet zich daarom al jaren in om het aandeel meisjes en vrouwen in bèta, techniek en ICT te vergroten.

Het bureau organiseert ook dit jaar weer de landelijke Girlsday. Bijna 10.000 meiden tussen de 10 en 15 jaar oud stappen 14 april in de wereld van de wetenschap en technologie.

Tekst Marguerite Irrgang Foto’s Liesbeth Dingemans

VHTO probeert meisjes te overtuigen van de positieve kant van wetenschap en technologie. Nederland bungelt nog steeds onderaan als je kijkt naar vrouwen die in de techniek werken.

Op dit moment is het ongeveer 23 procent. Cocky Booij is directeur van VHTO en strijdt al jaren voor een hoger percentage.

‘Op dit moment zijn er iets meer meiden die doorstromen naar het hoger onderwijs. Vooral op het vwo. Twee op de tien meisjes kiest voor bèta. Op de havo is dat percentage iets lager en op het mbo is het helemaal laag. Er zijn diverse redenen waarom natuurprofielen onder meiden niet populair zijn. Allereerst moet je al heel jong kiezen voor een profiel dat je toekomst bepaalt.

Op die leeftijd is de belangstelling voor bèta bij meiden echter nog niet groot. Daarnaast zie je dat heel veel scholen de techniek veel te eenzijdig presenteren. Leg bijvoorbeeld eens uit dat in de zorg ook vaak met techniek wordt gewerkt. Een echo maken is voor een gedeelte ook een technisch vak. Gelukkig moeten basisscholen vanaf 2020 vakken als wetenschap en technologie gaan aanbieden. Dan komen meiden op jonge leeftijd al in aanraking met techniek. In Nederland is het vaak zo dat ouders nog steeds denken dat techniek niet bij een meisje hoort.

Maar als je breed denkt, dan zie je ook dat er veel werk is in

naar Girlsday. ‘We gaan voor de derde keer naar Cisco. Dit

deze sector. Daar denken ouders vaak niet over na en dat is

bevalt heel erg goed. Het bedrijf investeert in het programma

jammer’, legt Booij uit.

en deze keer benaderen ze de meiden van te voren via social media’, zegt Wiersma.

ONDERGEDOMPELD IN ICT

10

Girlsday klinkt voor veel scholen wat onhandig in de oren. Want

OVER DE STREEP TREKKEN

waar laat je de jongens op die dag? Het Eerste Christelijk

Wiersma selecteert de meiden die meegaan naar Cisco. De

Lyceum in Haarlem (ECLH) pakt dat heel goed aan. Alle lessen

meiden die hij uitkiest, vertonen over het algemeen al interesse

gaan gewoon door en uit alle klassen worden vier meiden

in de bètavakken. ‘Soms is een meisje nog niet zeker en dan

gehaald. Het vergt wat organisatiekunde, maar dat heeft de

weet zo’n bezoek haar over de streep te trekken. Ik investeer

school ervoor over. Precies 32 meiden van deze school in

echt in die meiden, omdat ik zie dat ze soms bangig zijn voor

Haarlem gaan op bezoek bij ICT-bedrijf Cisco in Hoofddorp.

bèta. Ik probeer in mijn lessen de stof zo toegankelijk mogelijk

Cisco is gespecialiseerd in netwerkapparatuur voor grote

te maken. Onderzoek naar de zuurtegraad van cola of andere

bedrijven en telecombedrijven. Daar worden de meiden de hele

voeding is een manier van lesgeven die meiden heel erg

dag ondergedompeld in de wereld van ICT. Roy Wiersma is

­aanspreekt. In de scheikundelessen is het ‘nieuwe scheikunde’

docent science en scheikunde. Hij gaat voor de zesde keer

geïntroduceerd. Hierbij wordt het scheikundeonderwijs rond

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

BELEVINGSWERELD Het Eerste Christelijk Lyceum is een middelbare school met een kunst- en cultuurprofiel. Toch kiest op deze school meer dan de helft van de meiden voor een natuurprofiel. ‘Het aantal meiden dat voor bètavakken kiest, wordt steeds groter. Aan activiteiten zoals Girlsday hechten we daarom veel waarde’, vertelt Wiersma. ‘We hopen dat de intrinsieke motivatie ook echt wordt aangezwengeld. Het aanbod van Cisco sluit heel goed aan bij de belevingswereld van de meiden. Ze maken bijvoorbeeld gebruik van social media en Facetime. Ik nodig ook altijd twee meiden uit die al gekozen hebben voor een bètaprofiel. Die meiden neem ik mee naar Girlsday, omdat ik hoop dat ze de twijfelaars kunnen krachtige contexten opgebouwd. In de derde klas doen we

overtuigen.’ <<

bijvoorbeeld een kwanti­tatief onderzoek naar eiwitten in drankjes.

Dit sluit goed aan bij de leefwereld van de meiden’, legt Wiersma uit. Toma Nesterova is systeem engineer bij Cisco en is betrokken

VHTO organiseert niet alleen Girlsday. Gedurende het

bij de organisatie van Girlsday. Binnen Cisco is diversiteit van

hele jaar zijn er bijeenkomsten voor meiden om zo nader

groot belang en daarom doet het bedrijf voor de zesde keer mee

kennis te maken met de bètakant. Daarnaast heeft

aan Girlsday. ‘We ontvangen de meiden in de ochtend en geven

VHTO een lessenserie Talentenkijker. Zowel op het

een introductietour en een workshop programmeren. In de

niveau van het basisonderwijs als op dat van het voort­

middag gaan we naar het Rijksmuseum in Amsterdam. Ons

gezet onderwijs. Ook zijn er websites waar meiden

bedrijf ondersteunt de technologie binnen het museum’, aldus

zichzelf nog beter kunnen oriënteren. Is de docent

Nesterova. ‘Zelf kom ik uit Rusland en daar is het veel normaler

zelf niet zo thuis in de bètakant, dan geeft het bureau

dat meiden kiezen voor de bètakant. Hier merk ik dat het voor

­t rainingen en nascholing voor schoolteams over

meiden niet logisch is om die kant te kiezen. Er is wel veel werk

­t alentontwikkeling in de wetenschap en technologie.

in de sector en dat weten de meiden in Rusland. Hier zie je toch

Voor meer informatie: vhto.nl en ditdoeik.nl.

dat meiden sneller kiezen voor een ander beroep.’

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

11

Q&A WizeNoze Hanna Jochmann-Mannak

‘Gebruiksvriendelijkheid is belangrijker voor kinderen dan een leuk webdesign’ Hanna Jochmann-Mannak werkt als kind- en computerinteractie-expert bij WizeNoze en heeft in 2014 de Victorine van Schaickprijs gewonnen voor haar proefschrift: Websites for children:

Search strategies and interface design. Ze vertelt over haar missie ‘om het internet beter te maken voor kinderen’.

Tekst Mandy de Bruijn

Wie is Hanna Jochmann-Mannak?

Hoe kwam je op dit idee?

‘Ik ben getrouwd met Jaap en een trotse

‘Een oud-collega van de Universiteit

moeder van twee kinderen: een meisje

Utrecht stuurde me een vacature toe

van 4 jaar en een jongen van 9 maanden

voor een promotieproject over het online

oud. Tijdens mijn studie Communicatie-

zoekgedrag van kinderen. Het project

en Informatiewetenschappen (2001-

werd gefinancierd door de Vereniging

2005) heb ik mij gespecialiseerd in het

van Openbare Bibliotheken vanuit een

onderzoeken van de gebruiksvriendelijk-

concrete behoefte naar fundamenteel

heid van digitale informatie, met name

onderzoek naar de manier waarop

van websites. Daarna heb ik als junior

kinderen digitaal bediend zouden moeten

onderzoeker gewerkt bij de Universiteit

worden. Die maatschappelijke basis voor

Utrecht waar ik studeerde en vervolgens

het project vond ik helemaal te gek en ik

ben ik als adviseur gaan werken voor

ben dus ook superblij dat ik de kans heb

het digitaal loket bij de gemeente Den

gekregen dit onderzoek uit te voeren.’

Haag. Maar, het onderzoek bleef lonken, dus ben ik op zoek gegaan naar een

Hoe heb je dit onderzocht?

promotieonderzoek.’

‘Ik onderzocht wat de status quo van het web was voor kinderen op dat moment.

12

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

Je hebt twee jaar geleden de Victorine

Ik had daar geen helder beeld bij.

van Schaickprijs gewonnen, kun je

Daarvoor heb ik de kenmerken van 100

uitleggen waarvoor?

nationale en internationale kinderwebsites

‘Daar ben ik heel trots op! Het heeft de

zeer gedetailleerd in kaart gebracht om

maatschappelijke relevantie van mijn

patronen te ontdekken. Daarna heb ik

onderzoek zo mooi bevestigd. Ik heb

heel open gekeken naar het zoekgedrag

deze prijs gewonnen, omdat ik onderzoek

van kinderen op bestaande kinder­

heb gedaan naar het zoekgedrag van

websites en dit gedrag afgezet tegen hun

kinderen op het internet, bijvoorbeeld

gebruik van Google. Uiteindelijk heb ik

wat het effect van webdesign is op het

een experiment uitgevoerd en het zoek-

succes waarmee kinderen informatie

gedrag van kinderen met verschillende

vinden en de mate waarin kinderen het

webdesigns met elkaar vergeleken. Ik

leuk vinden om een website te gebruiken.’

keek naar het succes in het vinden van

informatie en de mate waarin kinderen

internet geschikt is voor een bepaalde

zoekmachine is. Voor navigatie naar

het gebruik van de website leuk vonden

leeftijd. Binnen dit technische bedrijf

sites als YouTube of spelletjes als

of niet. Ook keek ik naar het verschil in

maak ik de vertaalslag naar het kind.

Minecraft hebben ze jouwzoekmachine.nl

het gebruik van een zoekmachine en het

Alles wat we doen, test ik met kinderen.

niet nodig. Wel voor het zoeken naar

navigeren via een menu.’

Mijn taak is de ontwikkelaars goed op de

informatie voor een werkstuk of spreek-

hoogte te houden van de wensen van de

beurt. Het selecteren van een relevante,

eindgebruiker: de kinderen.’

geschikte en betrouwbare bron is erg

Wat was de meest opvallende conclusie?

lastig voor kinderen en vaak is de

‘Uit dit onderzoek bleek dat er geen effect is van design op het succes in

Jullie missie is om kindvriendelijk

­gevonden informatie ook nog eens te

het vinden van informatie. Op een zeer

internet te ontwikkelen. Hoe vordert

moeilijk. Daar biedt jouwzoekmachine.nl

speelse manier informatie aanbieden

de missie?

een oplossing voor.’

met veel animaties zorgt dus niet voor

‘Omdat wij de meeste zoekmachines niet

meer succes. Een creatief ontworpen

geschikt vonden voor kinderen, hebben

Wat zijn de volgende stappen?

website voor kinderen, waarbij de om­geving

we jouwzoekmachine.nl ontwikkeld waar

‘Met alleen het lanceren van een

eerder op een spel lijkt dan op een

kinderen alleen informatie aan­geboden

kindvriendelijke zoekmachine zijn we er

informatieve website, werkt juist eerder

krijgen die betrouwbaar en geschikt is.

natuurlijk nog niet. Het aantal bronnen

averechts, Kinderen willen uiteindelijk

Deze zoekmachine zoekt alleen naar

dat we nu geschikt achten voor kinderen

gewoon snel en gemakkelijk informatie

informatie in de door ons geschikt

is nog beperkt. We willen organisaties

vinden. Gebruiksvriendelijkheid is

bevonden websites. Daarnaast kunnen

in staat stellen om eenvoudig

belangrijker voor kinderen dan een leuk

kinderen aangeven hoe oud ze zijn,

geschikte informatie voor kinderen te

webdesign.’

waardoor ze informatie aangeboden

maken met behulp van onze content

krijgen op hun niveau. Dit werkt op basis

editor. Dit is een tool waarbij het

Je bent kind- en computerinteractie-

van tekstclassificatie. Onze algoritmes

niveau van een tekst wordt geanaly-

expert bij WizeNoze. Wat houdt deze

kunnen analyseren voor welk lees­-

seerd en suggesties worden geboden

functie in?

niveau een tekst geschikt is. Samen

hoe de tekst eenvoudiger te maken is

‘Na mijn promotieonderzoek ben ik gaan

met het ANP brengen we ook nieuws

voor kinderen in een specifieke groep

werken bij WizeNoze. Dat is een IT

voor kinderen. Google steunt het project

of klas. Zo hoeven bedrijven geen dure

startup. In totaal werken er 14 mensen,

met geld uit een speciaal fonds dat het

tekstbureaus in te huren. Hun eigen

waarvan er 10 (wetenschappelijk) pro-

bedrijf heeft opgezet voor innovatieve

redacteuren kunnen voor kinderen

grammeur zijn. Zij houden zich onder

media­projecten, het zogeheten Digital

schrijven, zonder dat ze specifieke

meer bezig met zoekmachinetechnologie,

News Initiative.’

kennis nodig hebben van het taalniveau en de woordenschat van kinderen. Op

machine learning en natural language processing. Deze ‘whizzkids’ bouwen

Is deze zoekmachine ook handig om

die manier komt er steeds meer begrij-

zeer slimme algoritmes om automatisch

klassikaal te gebruiken?

pelijke informatie online beschikbaar

te kunnen bepalen wanneer een tekst op

‘Ja, juist omdat het een informatieve

voor kinderen.’ <<

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

13

LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS

Dit jaar doe ik eindexamen…

Je zou verwachten dat examens.nl gevuld is met informatie over allerlei examens in Nederland. Helaas is dat niet het geval. Van dit nadeel kun je ook een voordeel maken door dit domein te kopen. Dat kan via domeinenbank.nl. Als je dit domein in bezit hebt, kun je er misschien nog wel geld mee verdienen ook! Voor de meeste Nederlanders lukt geld verdienen pas als ze diploma’s in bezit hebben. In de maanden april, mei en juni ­worden er op het voortgezet onderwijs duizenden examens afgenomen. In dit lesidee ­leggen we uit welke examens dat zijn en hoe je je er (digitaal) op kunt voorbereiden.

Door Henk Botter Foto Human Touch Photograpy

EXAMENS: WAT EN WANNEER?

doen. Deze informatie staat in de eindexamenprogramma’s,

Op tkmst.nl kun je je voorbereiden op je toekomst. Je vindt

bijvoorbeeld die van biologie, niveau vmbo TL: ­bit.ly/1QAokFK

er informatie over studiekeuze, werken, huiswerkhulp en

of klassieke culturele vorming op het vwo: bit.ly/1RkylE4.

­examens. Als je op examens klikt, kun je het overzicht van

Een handige website is mijneindexamen.nl. Via deze website

alle examens in 2016 bekijken. Je ziet dat je op vijf niveaus

kun je gemakkelijk op je smartphone of tablet een overzicht

eindexamen kunt doen: vmbo BB, vmbo KB, vmbo GL/TL en

krijgen van welk examen je wanneer gaat afleggen. Door eerst

havo of vwo. De centrale praktische examens mogen al vanaf

je eindexamenvakken te kiezen, krijg je een agenda te zien met

1 januari starten, maar voor de meeste leerlingen wordt het

een overzicht van de vakken en de daarbij behorende data.

spannend vanaf donderdag 12 mei. Op examenblad.nl kun je

Ook kun je precies zien welke hulpmiddelen je voor elk vak mag

veel details vinden over de examens. Voor elk onderwijsniveau

gebruiken. Zo mag je bij het examen Nederlands vmbo GL/TL

is er een tabblad beschikbaar in het menu en kun je klikken op

op 17 mei tussen 13.30 uur en 15.30 uur bijvoorbeeld een

bestanden onder de volgende onderdelen: onderwerpen, talen,

geodriehoek en een rekenmachine meenemen, maar of dat

exacte vakken, maatschappijvakken, kunstvakken en lo en

handig is... Ook mag je een eendelig verklarend woordenboek

rekenen. Bij vmbo BB, KB en GL zijn er ook nog verschillende

Nederlands meenemen en dat is natuurlijk wel handig! Erg

profielen: landbouw, techniek, zorg en welzijn, economie en

nuttig zijn ook de links naar de oefenexamens van vorige jaren.

nw beroepsgericht. In welke vakken en op welk niveau je ook

Je kunt er gebruikte examens met antwoorden vinden; met de

examen gaat doen: je doel is altijd om te slagen! Om te slagen

scrollende jaarkalender linksboven in de hoek kun je van

zijn er voor alle schooltypes aangescherpte exameneisen sinds

diverse jaren de examens zo vinden.

1 augustus 2011: bit.ly/21cs2KB. Zo moet je gemiddelde centraal examencijfer een 5,5 of hoger zijn en mag je voor de

OEFENEN EN VOORBEREIDEN

vakken Nederlands, Engels en wiskunde maximaal één 5 als

Via examenblad.nl kun je veel officiële informatie van de

eindcijfer behalen op havo en vwo.

overheid over examens vinden, maar er zijn veel meer mogelijkheden om te oefenen voor je eindexamenvakken. Kijk bijvoor-

14

EINDEXAMENPROGRAMMA’S

beeld eens bij: examens-oefenen.nl. Voor elk niveau vind je

Je staat er trouwens van te kijken in welke talen je examen

daar de examens van de afgelopen tien jaar. Als je een examen

kunt doen. Nederlands, Engels, Frans en Duits klinken logisch,

kiest om te oefenen, kun je de antwoorden invullen, na laten

maar Italiaans en Russisch verwacht je niet zo snel. Uiteraard

kijken en het cijfer laten bepalen. Uiteraard moet je bij open

kun je ook in de taal Fries examen doen. Voor elk vak kun je op

vragen wel heel precies en eerlijk nakijken. Dat doet als het

examenblad.nl zien wat je moet weten om er examen in te mogen

goed is je docent ook. Via examenbundel.nl kun je de boeken

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

natuurlijk het best. Eigenlijk word je op school vier, vijf of zes jaar lang (voor sommigen nog langer) voorbereid op je eindexamen.

Vaak kun je op je eigen school extra examentrainingen volgen en extra uitleg van docenten krijgen. Als dat allemaal nog niet voldoende is, ku­n je ook bij een instituut buiten school je voorbereiden op je examens. Dat is helaas niet gratis en het kost jou extra inspanning, maar de beloning is als het goed is wel een diploma met goede cijfers. Kijk eens bij alleexamens.nl van de Universiteit Leiden en Stichting Studiebegeleiding Leiden naar de mogelijkheden van een examencursus. Als je bij Google ‘examentraining’ intypt, krijg je links naar allerlei instituten en websites om extra examentrainingen te volgen.

Via examentraining.nl kun je per niveau en per vak een overzicht samenstellen met locaties en data.

EXAMEN DOEN Als het goed is, geeft jouw school je alle informatie over de examens en welke stof je moet bestuderen. Hierboven heb je al heel veel mogelijkheden gezien om je op je examen voor te bereiden. Maar hoe voorkom je examenstress en hoe word je je zenuwen de baas? Als je bij Google zoekt op ‘examenstress voorkomen’ krijg je tientallen tips. Een mooie titel daarbij is: ’10 tips om zonder stress door de examens te spartelen’. Elk jaar doen ongeveer 200.000 scholieren eindexamen en elk jaar gaan er zaken mis. Dat er opeens een hagelbui losbarst op het dak van de gymzaal waarin je examen wiskunde doet is heel vervelend, net als wanneer er de hele middag heipalen van het nieuwe ziekenhuis naast de school in de grond worden geramd.

Het LAKS, Landelijk Aktie Komitee Scholieren, krijgt elk jaar duizenden klachten binnen van scholieren in de examentijd. Elk jaar zitten er in de examenperiode acht scholieren klaar om alle klachten via de eindexamenklachtenlijn of via examenklacht.nl ‘examenbundel’ en ‘samengevat’ bestellen. Daarin staan per

te noteren. Je kunt je klachten ook spuien via examenklachten.nl.

vak en niveau de examens van de afgelopen jaren. Door de

Natuurlijk moet je je klacht wel goed kunnen omschrijven. Als

samenwerking met uitgeverij ThiemeMeulenhoff kun je ook

je alleen maar zegt dat wiskunde ‘veel te moeilijk’ was, is dat

digitaal oefenen voor je digitale examens. Kijk maar eens op:

geen goede klacht. Elk jaar blijken er ondanks allerlei controles

bit.ly/1LEhOGs. Voor prijzen tussen de 10 en 15 euro kun je

toch fouten voor te komen in de examens. Ook docenten

een jaar lang oefenen voor een vak waarin je op het vmbo

klagen daarover.

digitaal examen gaat doen.

GESLAAGD! NOG MEER OEFENEN…

Als alles goed gaat, ben je uiteindelijk geslaagd. Als je pech hebt,

Via examenflow.nl kun je online en gratis voor examens oefenen.

ben je gezakt of moet je een herexamen doen. Via examenblad.nl

Wel moet je een account aanmaken. Ook in de omgeving van

kun je zien wanneer er nieuwe kansen worden aangeboden.

Facet kun je digitaal oefenen op de website van het College

Als blijkt na je herexamen dat je toch gezakt bent, kun je op

voor Toetsen en Examens: bit.ly/1Qeao22. Op schooltv.nl kun

dezelfde school een jaar overdoen of alleen voor je zwakke

je veel video’s vinden. Door te zoeken op ‘examen’ vind je per

vakken naar een opleiding voor volwassenen gaan. Zoek maar

vak allerlei filmpjes die de stof van een onderwerp goed uitleg-

eens via Google op ‘vavo’ voor meer informatie daarover.

gen. Erg handig dus. Tot slot kun je natuurlijk ook zelf gaan zoeken in Google. Als je ‘examen + vak + niveau’ intypt, kun je allerlei links met handige informatie vinden. Ook kun je zoeken op de lesmethode die je gebruikt voor elk vak. Van de website

Maak met behulp van mijneindexamen.nl een overzicht van je examens.

scholieren.com kun je ook wijzer worden, maar je moet je wel

Maak daarna in je digitale agenda een planning: wat ga je wanneer leren?

realiseren dat het materiaal op deze site vooral door scholieren

Je kunt ook in Excel of Word een tabel maken met een overzicht. Noteer

voor scholieren wordt aangeleverd. Of die samenvatting van dat

niet alleen wat je moet leren en wanneer je examens zijn, maar ook handig

hoofdstuk uit je aardrijkskundeboek dus helemaal klopt, weet

is om te noteren welke websites jou kunnen helpen bij de voorbereiding.

je nooit helemaal zeker… Als je dat gaat controleren, leer je

Download dit lesidee ook via

www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties

voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.

PLOT26: ‘Zeker geen boek achter glas!’

‘Vanaf het moment dat ik door het smalle luik de vliering opkruip, heb ik een vreemd gevoel in mijn buik. Dat komt vast doordat ik van oma hier nooit mocht komen. Het is ook raar om in haar huis rond te snuffelen terwijl ze er niet meer is. Ik denk weer terug aan de ­crematie van afgelopen zaterdag, de muziek, de speech van papa en de tranen van mama.’

Door Studio Stampij Dit is het begin van een les Nederlands van de nieuwe

cineerd door verhalen, of het nou gaat om mondeling overge-

methode PLOT26. Het verhaal wordt ondersteund door filmpjes

brachte vertellingen of het scenario in een game. Daarom zijn

en andere digitale middelen om het extra kracht te geven. Zo

verhalen het uitgangspunt geworden van onze methode. We zijn

wordt het een manier om leerlingen

op zoek gegaan naar hoe we leer­lingen écht kunnen raken en

te motiveren aan de slag te gaan

hoe we emotie kunnen oproepen, omdat we geloven dat de

met taal. ‘Verhalen zijn typisch

leerstof beter blijft hangen als je wordt geraakt. Het vak

voor taal’, zegt uitgever Yvonne

Nederlands wordt over het algemeen ervaren als saai en

Gerridzen over PLOT26, een

moeilijk. Daar willen we graag verandering in brengen.’

methode Nederlands voor het

16

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

voortgezet onderwijs. ‘Verhalen

MOORD OPLOSSEN

grijpen je bij de strot en sleuren je

PLOT26 is een digitale en interactieve lesmethode Nederlands

mee naar een andere wereld. Al

voor alle vo-richtingen van vmbo-basis tot gymnasium en wordt

eeuwenlang worden mensen gefas-

uitgegeven door Blink uit Den Bosch. De methode bestaat uit

vier verhalen per leerjaar die worden afgewisseld met cursussen

CO-CREATIE

lezen, schrijven, spreken en fictie. Zo gaat er een verhaal over

Om de aansluiting met leerlingen zo optimaal mogelijk te

een moordzaak die de leerlingen stukje bij beetje moeten zien

maken, werkt Blink al tijdens het creëren van de methode

te ontrafelen. Daarvoor zetten ze verschillende taalvaardigheden

samen met scholen. ‘Verschillende scholen werken momenteel

in. Ze halen bijvoorbeeld de essentie uit een getuigenverklaring,

met de lessen die worden ontwikkeld voor het tweede leerjaar.

ze ontrafelen raadselachtige aanwijzingen, schrijven een zakelijke

We vragen overal feedback voor: of lessen niet te lang duren,

e-mail aan de officier van justitie en brengen verslag uit aan de

teksten niet te moeilijk zijn, een letter wel goed leesbaar is

rest van de klas.

en of een onderwerp wel interessant genoeg is. Alle feedback wordt doorlopend verwerkt, dat is mogelijk als je een digitale

METHODE ZONDER BOEKEN

methode maakt gebaseerd op co-creatie. Samen maken we

‘Voor PLOT26 heb je minimaal een digibord en goede wifi

van Nederlands een supervak’, meent Gerridzen. <<

nodig’, vertelt Yvonne Gerridzen. ‘De opdrachten kunnen worden gemaakt op papier of op devices als iPads of laptops.

Iedere leerling kan werken in zijn eigen omgeving en vindt in

PRIJZENPAKKER

de toolbox extra theorie, uitleg en hulp om de opdrachten te

In februari won Blink een IPON award in de categorie

maken. PLOT26 is zeker geen boek achter glas. We hebben

Innovatie van het leren VO met PLOT26. In 2015 werd

alle ICT-mogelijkheden optimaal benut. ICT is geen doel op

PLOT26 ook al beloond met een medaille tijdens de

zich, maar een prachtige manier om de werkelijkheid van de

Europese Comenius EduMedia Award-uitreiking.

wereld dichterbij de leerlingen te brengen.’

PLOT26 in de praktijk

‘Mijn leerlingen zitten in de startblokken!’

Bas Prins, docent Nederlands aan het Agnieten College in Nieuwleusen, deed vorig schooljaar mee aan een pilot van PLOT26 met een brugklas havo/vwo en gebruikt de methode nu voor alle brugklassers. ‘Leerlingen zijn niet altijd even geïnteresseerd in wat ik ze moet vertellen. Ik ben ervan overtuigd dat het makkelijker is om je de stof eigen te maken als je enthousiast bent en begrijpt wat je eraan hebt. Ik heb veel geëxperimenteerd met hoe ik mijn vak het beste kan over­brengen en ik heb in PLOT26 een goede methode gevonden. Ik vind dit echt een voorbeeld van betekenisvol leren. De leerlingen zijn zo bezig met het verhaal dat ze niet eens doorhebben dat ze allerlei vaardig­heden aan het oefenen zijn en kerndoelen raken. Ze komen de klas binnen, klappen hun laptop open en gaan zelf al klaar zitten om te beginnen. Ik heb geen ordeproblemen en de leerlingen hebben de hele les een actieve leerhouding. Wat wil je nog meer?’

GRAAG TERUG NAAR SCHOOL ‘Grammatica en spelling zitten goed in de methode verwerkt. Die principes slijten zo vanzelf in en de meeste leerlingen hoeven er thuis niet veel meer aan te doen. De focus ligt bij PLOT26 op lezen en schrijven. De leerlingen moeten ook veel samenwerken. Ik vind het belangrijk dat ze die vaardigheid goed onder de knie krijgen. Ook is het goed dat de vormgeving van PLOT26 appelleert aan de smaak van jongeren.

Het is spannend, er zit competitie in, de filmpjes zijn goed geacteerd en sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen. Dat maakt de methode aantrekkelijk voor leerlingen én docenten. Mijn dochter zit nu ook in de brugklas en is enthousiast over het vak Nederlands. Zelfs mijn vrouw zegt af en toe: ‘Ik zou willen dat ik nog op school zat!’

De methode PLOT26 is nog volop in ontwikkeling. De lessen voor het eerste leerjaar zijn klaar, die voor het tweede leerjaar worden nu getest en zijn in het nieuwe schooljaar beschikbaar. Kijk voor meer informatie op plot26.nl.

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

17

EVALUATIE

De Digitale Topschool: meer uitdaging voor toptalenten Iedere leerling verdient het om het beste uit zichzelf te halen. Ook een talentvolle leerling.

Plusleerlingen hebben minder uitleg en minder herhaling nodig om nieuwe dingen te leren.

Zonder uitdaging gaan veel van deze leerlingen zich vervelen. Deze groep heeft verrijkingsstof nodig waarbij vooral een beroep wordt gedaan op inzicht.

Door Mandy de Bruijn Foto Human Touch Photography De meeste basisscholen bieden voldoende zorg aan leerlingen

worden jaarlijks benaderd of zij vrijwillig mentor willen worden

die achterstanden vertonen. Deze leerlingen krijgen bijvoorbeeld

voor de leerlingen die nu meedoen aan de Digitale Topschool.

extra uitleg, remedial teaching, extra begeleiding en extra

Het is de bedoeling dat de opdrachten op school worden

lestijd. Echter, er zijn nog weinig scholen die beschikken over

gemaakt en de leerling pedagogisch onder begeleiding blijft

goed lesmateriaal om de plusleerlingen te kunnen helpen en

van de eigen groepsleraar. De opdrachten zijn zo gemaakt dat

dat terwijl deze groep leerlingen net zo goed het gevaar loopt

de leerling nauwelijks begeleiding op school nodig heeft. Ze

om uit te vallen als leerlingen met een achterstand. Onder­

hebben ongeveer één lesuur nodig om de opdracht te maken

presteren ligt op de loer als plusleerlingen niet worden uitgedaagd.

en leveren het vervolgens in bij de TOP-leraar die het werk

Deze groep leerlingen verdient het ook om beter te worden

nakijkt. Het team achter de Digitale Topschool is geen voor-

begeleid. Het is van belang om te weten welk lesmateriaal

stander van het maken van deze opdrachten na schooltijd of in

beschikbaar is voor deze talentvolle leerlingen. De Digitale

het weekend thuis. Leerlingen moeten juist op school worden

Topschool is een voorbeeld van pittig online lesmateriaal waar

uitgedaagd en zich thuis ‘vervelen’ en niet andersom.

talentvolle leerlingen hun tanden in kunnen zetten.

HOE GEBRUIK JE DE DIGITALE TOPSCHOOL? Als je in de klas een leerling hebt die in aanmerking komt voor de Digitale Topschool, moet je deze leerling als groepsleraar eerst zelf inschrijven (dedigitaletopschool.nl). De betreffende leerling zal hierover een e-mail ontvangen, zodat hij of zij kan inloggen met een e-mailadres en wachtwoord in een eigen omgeving. Het profiel kan nog worden aangevuld met persoonlijke gegevens die alleen door de TOP-leraar kunnen worden gezien. Het eerste scherm dat verschijnt, is nog vrij leeg en moet worden gevuld met allerlei opdrachten. Deze opdrachten moeten worden uitgezocht door op de zoekknop te drukken. Er zijn opdrachten voor verschillende vakgebieden, zoals psychologie, biologie,

18

WAT IS DE DIGITALE TOPSCHOOL?

robotica en filosofie. Ze zijn ingedeeld in categorieën en in

De Digitale Topschool is een idee van Theo Capel om talentvolle

verschillende moeilijkheidsgraden. De ­nieuwste opdrachten

leerlingen in de bovenbouw van de basisschool uit­d agende

worden steeds bovenaan gezet. De moeilijkheids­graad van een

opdrachten te geven, waarmee ze de tijd die ze overhouden,

opdracht is niet zichtbaar, omdat de Digitale Topschool vindt

constructief kunnen vullen. Hierdoor zijn ze op hun eigen

dat hoogbegaafde leerlingen naar eigen ­interesse een opdracht

niveau bezig en hebben daardoor een stevigere basis voor het

moeten uitzoeken. Dit kan de leerling bepalen door een kleine

voortgezet onderwijs. De filosofie achter de Digitale Topschool

uitleg bij elke opdracht te lezen. Dit wordt weergegeven als een

is dat menselijk contact noodzakelijk blijft om effectief te

voorproefje waarin een klein deel van de opdracht te zien is. Als

kunnen leren. De opdrach­ten die via de Digitale Topschool

de leerling een opdracht van zijn of haar interesse heeft gevonden,

worden aangeboden, zijn een middel om de leerling in contact te

wordt het vervolgens gekoppeld aan een TOP-leraar. Met deze

brengen met een leraar op afstand: een zoge­heten TOP-leraar.

leraar heeft de leerling contact op afstand en kan hij of zij

Dit zijn deelnemers uit de Toptoetsen uit het verleden en deze

vragen stellen over de opdracht. De TOP-leraar zal vervolgens

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

reageren met een hint. Blijkt de opdracht die is uitgekozen toch te hoog gegrepen en kan de leerling er niet mee uit de voeten, dan kan het via deze TOP-leraar vragen om een andere opdracht uit te zoeken.

LEREN VAN FOUTEN De groepsleraar ondersteunt de leerling. Er kan worden gekozen voor een open of een gesloten opdracht. De gesloten opdrachten bevatten vaak quizvragen of rekenopdrachten. Voor veel opdrachten heb je een computer nodig en moet je verbonden zijn met het internet. Bij enkele opdrachten is de computer niet

leraar, waardoor je aandacht besteedt aan een plusleerling en

nodig en kan worden volstaan met een stuk papier of een

op de hoogte blijft van de resultaten en vorderingen, maar toch

schrift. Als de opdracht af is, moet deze worden ingeleverd op

bijna niets hoeft te doen. Alleen in het begin is hulp nodig om

de website van de Digitale Topschool. Dit kan op twee manieren:

de website te ontdekken. Daarna kunnen de leerlingen zelfstandig

door de antwoorden in Word te typen en te uploaden op de

aan de slag en worden ze begeleid door leraren op afstand.

website of door de antwoorden te typen in een speciaal

Het werk wordt gecontroleerd door de TOP-leraren en dit geeft

­antwoordenveld. De TOP-leraar kijkt de opdracht na en keurt

meer ruimte om tijd te besteden aan andere leerlingen. Door de

de opdracht goed of fout. Als de opdracht wordt afgekeurd,

Digitale Topschool te gebruiken, kunnen leerlingen worden

moet de leerling een andere aanpak kiezen om de opdracht

uitgedaagd en raken ze meer gemotiveerd om wat te leren.

wel goed uit te voeren. Dit gaat net zolang door totdat de

Met dit online lesmateriaal kun je op een verantwoorde wijze

opdracht goed is. Voor veel leerlingen is dit wennen, maar

talentvolle leerlingen hun talenten nog verder laten ontwikkelen.

ze leren hier heel veel van!

De opdrachten zijn uitdagend en afwisselend en nodigen uit tot onderzoek en uitwisseling van kennis en ervaringen. Positief is

CONCLUSIE

ook de inzet van ICT. Deze neemt bij de Digitale Topschool

Met de Digitale Topschool bezitten basisscholen goed door-

een belangrijke plek in. Door de uitdagende opdrachten leren

dacht lesmateriaal dat kan worden gebruikt als ver­rijking voor

leerlingen veel nieuwe vaardigheden waarbij vooral het creatieve

plusleerlingen. Leraren hebben met de Digitale Topschool

denkvermogen moet worden aangesproken, zoals plannen,

uitstekend materiaal in handen waarmee ze uitmuntende

complexe opgaven analyseren, creatief denken, structureren,

leerlingen de aandacht kunnen geven die ze verdienen. Een

oplossingsstrategieën ontwerpen, reflecteren en fouten maken.

groot voordeel is dat het programma laagdrempelig is voor de

Vaardigheden die juist bij deze groep leerlingen verder mogen worden ontwikkeld. Er wordt een basis gelegd om straks in het voortgezet ­onderwijs een goede start te kunnen maken.

Met de Digitale Topschool worden de leerlingen niet alleen lekker bezig gehouden, ze leren ‘leren’. <<

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016 19 Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

De typejuf geeft les in haar typecaravan ‘Niemand kan nog om het toetsenbord heen’ Iedereen schrijft vroeg of laat een e-mail, bereidt een presentatie voor of laat een bericht achter op Facebook: het zijn slechts een paar van de dingen waarbij het toetsenbord onmisbaar is. Wel zo handig als je daar dan ook vaardig mee om kunt gaan. Gelukkig is er de typejuf.

Door Erik Ouwerkerk

Ingrid van Deelen werd opgeleid tot docent Machineschrijven en rijdt jaren later met haar typecaravan rond Deventer, Apeldoorn en Zutphen van school naar school om leerlingen les te geven in typevaardigheid en Word. De caravan is ­vandaag neergestreken bij de openbare basisschool in WilpAchterhoek, zodat ze les kan geven aan de leerlingen van groep 7 en 8.

VOOR LATER Toen Sil Poortinga voor het eerst in groep 5 van de typelessen hoorde, had hij er al meteen zin in. Op de kruk in de caravan voor zijn beeldscherm vertelt hij: ‘Mijn zus had het ook gedaan, dus ik had al een paar keer geoefend.’ Ilan Simons zit op een plek naast hem en volgt de les geconcentreerd. ‘Op het voortgezet onderwijs wachten de werkstukken en schrijfopdrachten’, weet hij. Later wil Ilan boer worden. Daar heb je toch geen computer voor nodig? ‘Nou, eigenlijk wel’, antwoordt Ilan beslist. ‘Je hebt het ook nodig als je boer wilt worden.’

‘Straks op het voortgezet onderwijs gaan de leerlingen werkstukken maken, boekverslagen schrijven en noem maar op’, aldus Van Deelen. ‘En op het werk komen de vaardigheden vaak nog meer van pas. Jammer dat daar aan voorbij wordt gegaan terwijl programmeren bijvoorbeeld wel op de onderwijsagenda staat. Om het toetsenbord kun je niet heen en daarom zou er vanzelfsprekend aandacht voor moeten zijn, net zoals voor de manier waarop je een pen vasthoudt en een mooi en duidelijk handschrift hanteert. Daar wil ik de leerlingen bij helpen. Overigens niet alleen met typen, maar met alles over tekstverwerken in Word, bijvoorbeeld ook de sneltoetsen en bewerkings- en opmaaktoepassingen.’

VERPLICHTE TYPELESSEN Van Deelen ziet graag dat de typelessen verplicht worden op scholen. Vanuit twee organisaties wordt gewerkt aan het organiseren van een dag voor alle typedocenten om het ­ministerie daar warm voor te krijgen. ‘Zo ver is het nog lang niet’, weet de typejuf. Daarom werft ze nieuwe leerlingen

20

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

voorlopig nog via flyers en mond-tot-mondreclame. In Wilp-

Van Deelen is op een belangrijk punt aangekomen. ‘Als ze

Achterhoek is ze inmiddels een begrip en heeft ze al diverse

uiteindelijk het diploma halen en dingen kunnen waarvan ze

broers en zussen leren tekstverwerken. Bert Becker is directeur

dachten dat het ze nooit ging lukken, dan weet ik: daar doe ik

van de openbare basisschool en roosterde de typelessen in

het voor. Natuurlijk heeft iedereen ontzettend veel baat bij de

van 12:30 uur tot 13:30 uur: gedeeltelijk tijdens de pauze en

typelessen, maar het doet me deugd om te weten dat het ook

gedeeltelijk tijdens de reguliere les. ‘Het levert ze zoveel gemak

zeker de ‘zwakkere’ leerlingen vooruit helpt. Onderzoek van

op. Ze hebben al een voorsprong op andere leerlingen als ze

Henny van der Meijden van de Radboud Universiteit Nijmegen

naar het voortgezet onderwijs gaan. Ouders weten dat en

wijst uit dat als het typen volledig geautomatiseerd is, er

hebben het cursusgeld er graag voor over.’

100 procent aandacht kan worden besteed aan de woordkeus, formulering en stijl. Die vooruitgang zie je bij alle leerlingen, maar nog meer bij vmbo-leerlingen. Iedereen kan bij mij terecht om snel en zorgvuldig te leren typen. Ook de leerlingen met bijvoorbeeld dyslexie, concentratieproblemen en lichamelijke handicaps maken grote stappen. Dat maakt mijn vak zo boeiend.’

RECHTE RUGGEN In de vrolijke caravan heeft Van Deelen van alles: van voetenbankjes en draaikrukken tot beeldschermen en netwerk­ installering. Met een kaarsrechte rug - één van de voordelen van een begeleide les - zitten de leerlingen klaar voor de challenge. Met gemak halen ze scores van 200 apm (aanslagen per minuut), blind en met een foutmarge van slechts 0,2 procent.

‘De basis wordt hier gelegd. Als ze eenmaal op het voortgezet onderwijs zitten, gaan die scores langzaamaan naar 400 apm

ZELFVERTROUWEN

of hoger’, aldus de typejuf. ‘Daar staan de leerlingen nog niet

Van Deelen zorgt er met haar didactische vermogens, geduld

zo bij stil, zij genieten nu al volop van hun nieuw geleerde

en methoden voor dat iedereen meekomt in de klas en zijn

vaardigheden, klaar voor de toekomst.’ <<

typediploma haalt. Tijdens de veertien lessen oefenen de leerlingen alvast met dat waar ze twee weken later thuis mee aan de slag zullen gaan. Daar wacht hen het online lesprogramma Typeworld, dat werkt met eilanden die stuk voor stuk veroverd moeten worden. Elk eiland herbergt meerdere dorpen met verschillende soorten oefeningen en games. Als de leerlingen 70 procent van de oefeningen volbrengen, mogen ze door naar het volgende eiland. Van Deelen past de opdrachten achter de schermen eventueel aan op het niveau van de leerlingen zodat iedereen gemotiveerd blijft. Met het offline programma QMTT geeft ze de leerlingen regelmatig nog wat extra werk mee. ‘Dat is vaak maar tijdelijk hoor, want met het extra oefenen volgen de succeservaringen en met het zelfvertrouwen stijgen de resultaten en motivatie vanzelf.’

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

21

In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl

How to… Revisely Met Revisely kunnen docenten online het schrijfwerk van leerlingen nakijken en voorzien van feedback. To revise betekent nakijken, herzien, reviseren of inspecteren. Als je bijvoorbeeld als docent Nederlands of Engels een tekst van een leerling nakijkt, constateer je vaak veel zaken die beter kunnen. In de nakijkomgeving van Revisely zoekt de app automatisch naar fouten op het gebied van spelling en grammatica én kun je als docent ook zelf de ­teksten voorzien van eigen feedback en opmerkingen.

Door Henk Botter

DE EERSTE STAPPEN

vatting van de inhoud

Via de website revise.ly kom je terecht op revise.ly/nl waar je een

en heel belangrijk: de

demoversie van één maand gratis kunt aanvragen. De website is

evaluatiecriteria met

ook beschikbaar in het Engels en Spaans. De homepage heeft een

de weegfactoren die

aantal onderdelen: wat, hoe, wie, over, blog, mijn Revisely en

het cijfer bepalen. Ook

demo aanvragen. Via de laatste optie kun je een account aan­

kun je documenten en

maken. Daar kun je jouw gegevens invullen en krijg je een duidelijke

websites plaatsen op

samenvatting van de mogelijkheden te zien: ‘Revisely is een online

het opdrachtprofiel en

applicatie om digitale teksten mee na te kijken, bijvoorbeeld

het geheel uiteraard koppelen aan een groep/klas. Via het menu

opstellen. De software ondersteunt docenten bij alles wat er komt

ga je terug naar het dashboard. Onder ‘let op’ zie je dat twee

kijken bij schrijfopdrachten, van het aanmaken van de schrijf­

teksten nog niet ingeleverd zijn voor de einddatum, dat vier

opdracht tot en met het geven van de feedback. Met de krachtige

­teksten nog nagekeken moeten worden en dat nul teksten zijn

nakijktool kunnen docenten observaties toevoegen aan teksten

nagekeken. Je klikt vervolgens op de teksten die nog nagekeken

van leerlingen/studenten en

moeten worden. Daar kun je zien dat je zelf ook als zogenaamde

ze zo meer en relevantere

leerling bent toegevoegd en dat er nog een schrijfopdracht moet

feedback geven. Revisely

worden nagekeken. Om dit te doen klik je op het vergrootglas

werkt online in de browser,

onder ‘opties’ en kom je in de nakijkomgeving terecht. Hier

je hoeft het niet te instal-

kun je de tekst vinden die je als leerling fictief hebt geschreven.

leren en je kunt het gebrui-

Rechtsboven in de hoek zie je dat je de tekst bekijkt als docent

ken op desktop computers,

en dat de standaardoptie ‘nakijken’ is. Later kun je de onderdelen

laptops, tablets en iPads.’

‘cijfer’ en ‘plagiaat’ bekijken. Onder de informatieknop zie je de lengte van de tekst in pagina’s, zinnen en woorden. Ook is hier te

DE EERSTE VERKENNING

zien welke observatiecriteria er gebruikt worden en voor hoeveel

Na aanmelding krijg je een mailtje met een bevestigingslink. Als je

procent die meetellen en/of hoe vaak elk criterium positief of

daarop klikt, kom je in de testomgeving terecht. In dit testvoorbeeld

negatief is beoordeeld.

geef je zogenaamd les op de Trial School. Bij ‘naam’ kies je voor

22

groep Nederlands en zie je dat er twee opdrachten gepubliceerd

NAKIJKEN

zijn: een schrijfopdracht over een schoolreis naar Engeland en een

Als je de tekst leest, kom je een spellingsfout tegen: vrijdag is

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

balansverslag literatuur. Door

met een hoofdletter geschreven. Je klikt op dit woord en ziet dat

te klikken op het pennetje

er verschillende menuopties beschikbaar zijn. Wanneer je klikt op

achter het eerste verslag kun

‘tekst’ kun je feedback geven en dit bevestigen. In de kantlijn van

je de detailinstellingen zien,

de leerlingentekst verschijnt nu jouw opmerking. Op deze manier

het zogenaamde opdracht­

kunnen diverse opmerkingen toegevoegd worden aan de tekst.

profiel. Hier kun je allerlei

Je kunt ook nog even kijken naar de titel van de tekst om die te

zaken instellen, bijvoorbeeld

beoordelen. Na de selectie ervan, klik je op het icoontje ‘positief’.

de begin- en einddatum,

In het nieuwe venster kun je vervolgens de titel beoordelen met

plagiaatcontrole, een samen-

behulp van drie tabbladen. Bij ‘favorieten’ staat nog niets, maar

bij A-Z zie je ‘aantrekkelijke titel’ staan en bij ‘op categorie’ vind

menu ga je vervolgens naar ‘beheer leerlingen/studenten’. Je kunt

je onder structuur: titels en aantrekkelijke titel. Als je de laatste

daar handmatig leerlingen toevoegen en importeren. Voor het

aanklikt, verschijnt in de kantlijn van de tekst deze waardering.

importeren is een CSV- of XLS-bestand (Excel) nodig met de

Door op een geselecteerd deel van de tekst te klikken kun je die

volgende gegevens: voornaam, tussenvoegsel, achternaam, leerling-

waardering (observatie) verwijderen of aanpassen. Tijdens het

of studentnummer en e-mailadres. Dit bestand kun je eenvoudig

correctiewerk zag je al een keer dat het werk automatisch werd

uit de leerlingenadministratie lichten en importeren. Je kunt ervoor

opgeslagen, daar hoef je je dus niet druk om te maken. Een

kiezen om leerlingen meteen uit te nodigen middels een mailtje.

optie om de tekst op te kunnen slaan ontbreekt daarom ook.

Leerlingen klikken op de link in dit mailtje en kiezen een wacht-

Rechts bovenin bij ‘nakijken’ kun je klikken op ‘plagiaat’. Hier

woord. Hier krijgen ze via de mail een bevestiging van binnen en

wordt ­gecontroleerd of de tekst in zijn geheel of gedeeltelijk

vervolgens kunnen ze inloggen.

terug te vinden is in bronnen op het internet. Omdat je in een testomgeving zit, is dat hier niet betrouwbaar. Daarom ga je door naar ‘cijfer’ en hier kun je de observatiecriteria met ­beoordelingen zien. Als docent vul je op basis van de positieve en negatieve beoordelingen een cijfer in per criterium. In dit geval tellen de meeste onderdelen voor 14 procent mee. Als je fictieve cijfers invult, zie je dat het eindcijfer meteen wordt berekend en getoond. Onder de beoor­d elingen kun je nog ­algemeen commentaar typen en kun je de tekst klaarzetten om feedback te versturen.

WAT ZIET DE LEERLING? Rechtsboven in het scherm klik je op jouw naam en klik je op leerling/student Trial School. Je ziet dat de schrijfopdracht ‘schoolreis naar Engeland’ is nagekeken en dat een andere opdracht nog moet worden gecorrigeerd. Ook moeten er nog twee opdrachten worden ingeleverd.

Je klikt op de nagekeken

Als docent ga je naar het dashboard, daar klik je op ‘nieuwe opdracht’

opdracht. In het

en vul je de algemene gegevens in. Bij de evaluatiecriteria zijn er

volgende scherm

zeven vaste criteria die je aan of uit kunt zetten, ook kun je eigen

zie je de formele

criteria toevoegen en de weegfactoren bepalen waarbij de som

gegevens van de

natuurlijk 100 procent moet zijn. Je vult alles in en voegt ook een

schrijfopdracht

instructiedocument toe. Uiteraard koppel je de juiste klas aan

(einddatum, evaluatie­

deze opdracht en sla je het geheel op. Daarbij moet de opdracht

criteria) en door op

wel op ‘publiceren’ gezet worden. Een leerling van de nieuw aan­

‘tekst bekijken’ te

gemaakte klas ziet nu op zijn dashboard dat er nog een opdracht

klikken, zie je hoe

moet worden ingeleverd en kan op de bijbehorende link klikken. De

de docent jouw werk

opdracht kan nu geschreven en opgemaakt worden. Door bij ‘status’

heeft beoordeeld.

voor ‘inleveren’ te kiezen en vervolgens voor ‘opslaan’ is de opdracht

Per criterium zijn de

voltooid. Als docent zie je nu dat een leerling een opdracht heeft

punten te zien en

gemaakt en kun je die opdracht beoordelen zoals dat hierboven is

het bijbehorende

beschreven. Let op: de eigen aangebrachte selectiecriteria krijgen

cijfer plus het

geen punten, omdat die criteria niet voor­komen in het nakijksysteem

eindcijfer. Ook de

van Revisely. Als leerling zie je nu dat de docent jouw werk heeft

tekst met diverse

gecorrigeerd. De beoordelingen op de criteria zijn zichtbaar evenals

feedbackpunten

de feedback in de tekst en het eindcijfer.

is zichtbaar.

CONCLUSIE EEN NIEUWE OPDRACHT

Revisely is een handig instrument voor docenten en leerlingen om

Van Revisely heb je een gratis testmaand gekregen en je kijkt of

samen digitaal aan de slag te gaan met schrijfopdrachten. Door de

je al het een en ander voor een klas kunt inrichten. Als docent

vele standaard evaluatiecriteria is nauwkeurig beoordelen en

Nederlands ga je een bestaande klas aanmaken en er een schrijf-

feedback geven mogelijk. Wel zal het van docenten en leerlingen

opdracht voor formuleren. Via het menu ga je naar ‘beheer alle

enige oefening vergen voordat daadwerkelijk tijdwinst wordt

groepen’. Daar kun je klikken op de knop ‘nieuwe groep’. Via het

geboekt. <<

Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

Juf Marita’s ‘digitale koffiekamer’

‘Ik hoop dat de ICT-golf ook doorvloeit naar de kleuterklassen’ Als het aan Marita Teunisse ligt, zou elke kleuterklas in Nederland actief met iPads en een digibord werken. Volgens haar doe je leerlingen tekort als je ICT in de klas negeert. Marita inspireert graag andere onderwijsmensen. Ze twittert, heeft een website en Facebookpagina, ze geeft workshops en verzorgt via Periscope regelmatig een live uitzending. ‘Ik wil collega’s in heel Nederland op weg helpen met ICT.’ Door Mariska Bloemberg – Van der Hulst Wie is juf Marita?

‘Ik ben Marita Teunisse, 50 jaar en ik werk als leerkracht in het cluster 2-onderwijs van Auris De Spreekhoorn in Breda. Ik geef les aan leerlingen met taalontwikkelingsachterstanden en ik geef les aan slechthorenden. Dit doe ik al 29 jaar met erg veel plezier. Het is vooral leuk omdat je dieper in het dossier van leerlingen kunt kruipen. Gemiddeld heb ik een klas van vijftien leerlingen in de leeftijd van vijf en zes jaar oud.’

Je maakt volop gebruik van ICT in de kleuterklas, waarom?

‘ICT is niet meer weg te denken uit de huidige maatschappij.

Kinderen groeien ermee op. Je doet een leerling tekort als je ICT in de klas negeert. Met iPads of een digibord kun je de lesstof visueel ondersteunen en interactiever maken. Ik gebruik

Hoe zet jij het digibord in?

een flexibel digibord met touchscreen. Ontzettend handig, want

‘Ik gebruik het digibord bij de dagopening. We bekijken bijvoorbeeld

het bord is alle kanten op te draaien. Veel leerkrachten gebruiken

een liedje met gebaren en vullen de kalender in. Ook werk ik

een digibord helaas alleen voor het afspelen van filmpjes. Maar

veel met digibordlessen die aansluiten bij onze kringactiviteiten

je kunt er zoveel meer mee!’

of het huidige thema. Ik gebruik de lessen ook tijdens een werkles met één of twee leerlingen. De digibordlessen van ­digibordonderbouw.nl zijn heel leuk. Ik maak eveneens veel gebruik van Yurls. Per project maak ik een themapagina aan op onze groeps-Yurls: kleutergroep2.yurls.net. Deze is bestemd voor onze eigen groep. Op deze Yurls-pagina heb ik allemaal links verzameld die we gebruiken in de klas. Ik gebruik ze bij activiteiten en thema’s. Een soort flipping the classroom voor kleuters.’

Je werkt ook met Gynzy, wat kun je er zoal mee?

‘Gynzy is een softwareprogramma dat je kunt toepassen op het digibord, de pc of tablet. Het is een zeer krachtig instrument om digitale lessen mee te maken en die klaar te zetten voor leerlingen. Je kunt er heel handige tools mee inzetten, zoals rijmen, meten en tellen. Ze zijn kant-en-klaar aanwezig binnen Gynzy. Leerlingen kunnen deze tools uitvoeren als weektaak of als les tussendoor.’

24

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

MARITA’S TOP 10 VOOR LEUKE APPS

­herhaling, werkt dit goed. Voor het maken van instructie­

Om zelf spellen op maat te maken:

filmpjes maak ik gebruik van de app Explain Everything. Ik

1 TinyTap

koppel het filmpje aan een QR-code, zodat leerlingen het

2 Bitsboard

eenvoudig met de iPad kunnen opzoeken. De iPad levert je

3 Omnidu

dus ook tijdwinst op.’

4 Woordwijs 5 Book Creator

Op je website schrijf je enthousiast over de app Kahoot.

Wat kun je ermee?

Om direct mee aan de slag te gaan:

‘Het is een app waarmee je een quiz kunt maken over de

6 Letterschool of Tracy (fijne motoriek en schrijven)

lesstof die je wilt behandelen. Je kunt de inhoud helemaal

7 Apps van Toca Boca (thema aanbod of coöperatief werken)

afstemmen op het niveau van de leerlingen. Veel apps zijn in

8 Apps van My PlayHome (woordenschat en taalstimulering)

onze klas te lastig voor de leerlingen, ze zijn vaak te talig. Maar

9 Apps van Bobo (meerdere leerdoelen)

met Kahoot kun je alle leerstof op maat maken. Ik werk bijvoor-

10 Apps van Juf Jannie (meerdere leerdoelen)

beeld veel met plaatjes. De vragen zijn zichtbaar op het digibord en de leerlingen kunnen de quiz spelen op hun iPad. Ze vinden het geweldig en zijn super enthousiast over deze werkmethode,

Vanaf groep 3 werken jullie leerlingen met een iPad die ze

de lesstof beklijft beter.’

meenemen tot in groep 8. Op welke manier gebruik jij de iPad bij kleuters?

Je laat leerlingen kennismaken met programmeren en

‘We hebben vier iPads in de klas. Ze geven me de mogelijkheid

gebruikt daarvoor de Bee-Bot. Hoe werkt dit?

om leerlingen heel gericht en zelfstandig aan het werk te

‘De Bee-Bot is een robot in de vorm van een bijtje. Leerlingen

zetten. Een goed voorbeeld is de app Letterschool waarmee

leren via een simpele instructie hoe ze het apparaat in de klas

kleuters leren om letters en cijfers te schrijven. Dat doen ze

kunnen bedienen. Ze kunnen de robot een bepaalde route

door letters over te trekken. Deze app is eveneens geschikt

laten rijden en ze kunnen er allemaal opdrachtjes mee uitvoeren.

voor het oefenen van de fijne motoriek. Als één van de leerlingen

De kleuters zijn aan het programmeren en tegelijkertijd oefenen

met Letterschool bezig is, heb ik weer tijd voor andere leerlingen.

ze met tellen, zijn ze bezig met hun ruimtelijk inzicht en denken

Ik gebruik de iPad ook als extra instructiemiddel. Zeker bij

ze logisch na. Leerlingen vinden het een uitdaging om met de

leerlingen die visueel zijn ingesteld en baat hebben bij

Bee-Bot te werken!’

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

25

maken met je telefoon, tablet of iPad. Ik gebruik het om ­onderwijsthema’s te bespreken. Ik heb bijvoorbeeld uitzendingen over mindmapping gemaakt, het inrichten van de huishoek en het gebruik van een digibord. Mensen kunnen tijdens zo’n uitzending via een livestream meechatten en vragen stellen.

De filmpjes blijven 24 uur online, daarna verdwijnen ze van het web. De filmpjes zijn via katch.me/marita2308 nog terug te kijken. Ik kondig mijn uitzendingen vooraf aan via Twitter en via mijn Facebookpagina. Het zou leuk zijn als meer onderwijs­ mensen hun inspiratie delen via Periscope. Het is bovendien een leuke manier om jezelf te promoten.’

Je hebt ook een eigen bedrijf en geeft workshops aan ­leerkrachten in het hele land. Waarvoor kunnen mensen jou inschakelen?

‘Je kunt mij inhuren voor inspiratieworkshops. Ze zijn gericht op het gebruik van ICT in de klas. Denk daarbij aan de inzet van een digibord, Yurls, iPads, tablets en Gynzy. Ook volg ik een opleiding tot i-coach bij Arno Coenders. Dat doe ik met allemaal enthousiaste ICT-coördinatoren en ICT-onderwijsmensen.

We gaan bijvoorbeeld in op mediawijsheid, verschillende ­c oachingstechnieken en de innovaties en mogelijkheden die ICT te bieden heeft.’

Wat is volgens jou de rol van ICT in het onderwijs over ongeveer vijf jaar?

‘Die rol wordt steeds groter, het zal ons werk als leerkracht simpeler maken. Zowel het nakijkwerk als het maken van groepsplannen wordt bijvoorbeeld veel eenvoudiger. Denk ook Je inspireert graag andere onderwijsmensen. Wat is je drive?

aan samenwerken via Skype, in de Cloud of programmeren.

‘Het geeft mij enorm veel voldoening om mensen enthousiast

De iPad is ongeveer vijf jaar geleden op de markt gekomen en

te maken voor het gebruik van ICT in het onderwijs. Ik wil

nu zijn er al veel scholen die iPads en tablets hebben ingevoerd.

collega’s in heel Nederland op weg helpen, er liggen zoveel

Als dit in vijf jaar kan, dan kunnen we van 2021 nog veel meer

mogelijkheden! Daarom begon ik mijn website jufmarita.nl. Hier

verwachten. Ik heb er nu al zin in!’ <<

leg ik uit hoe ik ICT in de klas gebruik. Ik bespreek praktijk­ voorbeelden en maak gebruik van filmpjes. Ook twitter ik heel actief. Ik noem dit ook wel mijn digitale koffiekamer. Door anderen te inspireren, hoop ik dat de ICT-golf ook doorvloeit naar de onderbouw. Veel mensen zijn van mening dat kleuters alleen maar moeten spelen, dat beeld is ontzettend vastgeroest.

Begrijp me niet verkeerd, kleuters moeten inderdaad veel spelen.

Maar dat kan ook via ICT.’ Je werkt soms met Periscope, een app waarmee je live video’s kunt uitzenden. Hoe zet je het in?

‘Ik gebruik Periscope als een soort webinar. Het is een heel leuke social media tool waarmee je direct uitzendingen kunt

TIPS VAN MARITA VOOR ICT IN DE KLAS 1 Begin simpel met visuele ondersteuning bij een gesprek, bijvoorbeeld afbeeldingen op je digibord of foto’s van thuis.

2 Kijk op Yurls-pagina’s (jufmarita.yurls.net) en zoek met een trefwoord bovenin het zoekvenster naar jouw onderwerpen.

3 Gebruik schoolbordportaal.nl of de afgeleide versies, zoals kleutertabletportaal.nl.

4 Zoek digibordlessen, digitale prentenboeken of leuke routines, zoals de dagopening, en zet dit structureel in bij jouw lessen als visuele ondersteuning.

5 Durf dingen uit te proberen. Gynzy is een mooi krachtig middel en Prowise Presenter is ook een aanrader. Voor Gynzy kun je een gratis account aanmaken en een maand lang alles uitproberen.

26

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs

Mystery Math Museum Een leuk spel waarmee je spelenderwijs ook nog eens rekensommen kunt oefenen. Een klein spookje vraagt je hulp bij het redden van alle vuurvliegjes. Deze zitten vast in potjes verspreid over verschillende gebouwen. Je kunt musea bezoeken met acht verschillende thema’s. Variërend van dinosaurussen tot het Wilde Westen, de ruimte en kunst. Met behulp van getallen die je op weg kunt verzamelen, kun je sommen maken waardoor je deuren kunt openen, trappen kunt beklimmen of een lift kunt gebruiken. De sommen zijn de sleutels die je nodig hebt om toegang te krijgen tot de verschillende ruimtes.

Beck and Bo Met deze app kun je jonge kinderen al in aanraking laten komen met de Engelse taal. Er worden leuke thema’s aangeboden die passen bij de reguliere Je moet eerst alle vuurvliegjes in een museum helemaal vrijgespeeld

onderwerpen in de onderbouw: strand, safari, pretpark,

hebben, voordat je toegang krijgt tot de volgende ruimte. Het is mogelijk

tuin, supermarkt, slaapkamer, onder water, op straat,

om meerdere spelers met eigen spelinstellingen aan te maken. Je kunt

trein en de speeltuin. Als je hier een keuze uit maakt,

variëren in somtype en moeilijkheidgraad. Het spel bevat sommen van

kom je terecht in een bijpassende setting. De kinderen

0 tot 50 en alle bewerkingen. Tijdens je zoektocht naar de vuurvliegjes

Beck en Bo kun je in deze omgevingen dingen laten

kun je punten verzamelen waarmee je portretten kunt krijgen om je eigen

beleven. Als je op de afbeeldingen klikt, krijg je het

galerij mee op te sieren. Deze app is geschikt voor leerlingen tussen

Engelse woord te horen. Je kunt zelf ontdekken wat

de 6 en 12 jaar. Voor €2,99 is de app verkrijgbaar in de App Store.

er allemaal te beleven valt bij elk thema. Ook kun je eigen scènes samenstellen. Doordat de inhoud van de ­thema’s goed aansluit bij de belevingswereld van jonge kinderen, zullen de situaties voor hen herkenbaar zijn en zullen ze uitgedaagd worden om op ontdekking te

3D Molecules Edit Lite

gaan. Als je alle woorden binnen een thema gevonden

Een handige app voor het scheikundeonderwijs. Met deze app

hebt, verdien je een ster. De app is verkrijgbaar voor

kun je 3D-modellen van moleculen zichtbaar maken, maar ook leerlingen

zowel Apple als Android devices en kost €2,99.

zelf moleculen laten bouwen. Je maakt een keuze uit één van de elementen uit het periodiek systeem en bepaalt welk type binding je wilt maken met een ander element.

Door met de modellen te experimenteren, zullen leerlingen een beter beeld krijgen van de leerstof. De app wordt duidelijk visueel ondersteund. Gebouwde modellen zijn te delen via e-mail en ze zijn printbaar. Binnen de app is er ook de mogelijkheid om te oefenen en jezelf te toetsen op kennis. Dit is een gratis versie van een uitgebreidere en betaalde app. Deze kost €2,99 in de App Store.

COS JAARGANG 33 NUMMER 08 – 2016

27

www.schoolsupport.nl

VOOR HET DAGELIJKSE HERSENONDERHOUD! Nu ook als uitdagend kaartspel verkrijgbaar

BRAINSNACKS IN KAART

!

1

Stel jezelf een vraag.

2

Bekijk de strategie.

3

Hulp nodig? Gebruik een tip!

4

Zelfcorrectie op de achterkant!

ÓÓK ONLINE!

ONLINE

4

Iedere dag een breinsnack: Ga naar schoolsupport.nl/ brainsnacks_online

1

VOORDELIG! 2

3

BREINSPORT OP Z’N BEST!

Bestel de schoolset: Ga naar schoolsupport.nl/brainsnacks