COS september 2016 by EDG Media

Top tips voor wachtwoordbeheer w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

De leerkracht in de klassenapp

IS JOUW SCHOOL KLAAR VOOR DE DIGITALE ADAPTIEVE CENTRALE EINDTOETS? Jaargang 34 33 | Nummer 01 6 | | Februari September 20162016

Waar gaat jouw volgende les over? Maak in een paar minuten je eigen digitale les met video's, afbeeldingen, handige sites, slides en interactieve quizvragen.

Maak nu een gratis account aan op lessonup.nl!

Inhoud 4 Bits & Bites

Grappige, nuttige of slimme snufjes

6 Digitale adaptieve Centrale Eindtoets

Is jouw school er al klaar voor?

Bewegend leren met Rekentuin

‘Bijna alle leerlingen halen hogere scores’

12 ‘Digitale leerlijn is een must!’

Interview met meester Jasper

14 Naschools lesprogramma Cyber Pi

Programmeren met Raspberry Pi

16 Lesmateriaal voor het vak van de toekomst

Evaluatie Programmeren kun je leren

18 Top Tips voor wachtwoordbeheer

Hoe ga je goed met je wachtwoord om?

20 Vmbo-programma NextCulture

Creatief en kritisch met technologie

22 How to... TED-Ed

Ted-Talk video’s omgebouwd tot les

24 De leerkracht in de klassenapp

Doen of wegblijven?

26 Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot

Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.

COS twittert @cosonline

Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Mariska Bloemberg, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Marguerite Irrgang, Jannie Kroes, Erno Mijland, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Malini Witlox, Contact redactie cos@edg.nl

14 Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Vormgeving Tom Venema Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl

Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2016 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80. Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen? Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl

Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties? Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois

OneNote webclipper

Minecraft

Al vaker heb ik in deze rubriek gesproken over OneNote. Deze

Ook van Minecraft is er een speciale educatieve versie. Die bestond

applicatie maakt deel uit van de Microsoft Office Suite en is

al (MinecraftEDU), maar is nu uitgebreid en heet Minecraft: Education

gratis te downloaden via www.onenote.com. Handig is de

Edition. Het spel zelf was tot de maand september gratis, maar zal

speciale Webclipper: een extensie die voor de Chrome-browser

na september tussen de 1-5 dollar per gebruiker gaan kosten.

bestaat. Na installatie kun je snel informatie van een webpagina

Onduidelijk is of er kortingen te krijgen zijn via de licentiediensten

rechtstreeks opslaan in OneNote. Klik je op de knop Clip to

(zoals SLIM/SLBdiensten) in Nederland. Het spel is gericht op

OneNote, dan zie je drie opties: Volledige Pagina, Regio of

samenwerking tussen leerlingen; een docent kan zelf een ‘non-

Artikel. Je geeft dan aan in welke OneNote dit opgeslagen

playing-character’ aanmaken in het spel en zo zijn leerlingen begeleiden.

moet worden. Handig!

Informatie over het spel is te vinden op education.minecraft.net.

Backupschijfje van 8TB

Zet alles op een plankje

Zoek je nog een leuke, externe harde schijf voor het backuppen van

Leuk al die moderne devices thuis en in de school. Maar

je foto’s? Misschien is de nieuwe Seagate Innov8 een idee. Lekker

zonder stroom gaan ze niet werken. Helaas heeft elk apparaat

veel opslag, namelijk 8TB. Voordeel van deze harde schijf is dat er

zijn eigen oplader. De

geen aparte voeding voor nodig is,

firma Gelid heeft daar

die komt uit de USB 3.0 Type-

een leuke gadget voor

C-aansluiting. Prijzig zijn deze

gemaakt: de Zentree.

apparaatjes nog wel: ze zijn te koop voor ongeveer 400 euro.

Je kunt er maximaal vier apparaten tegelijk

Je krijgt er gratis 200GB

mee opladen. De prijs

OneDrive-opslag voor

is verrassend laag: je

twee jaar bij.

kunt de Zentree kopen voor rond de 35 euro. Onduidelijk is alleen wanneer deze in Nederland beschikbaar is.

Online gamen in de klas

Chromebook met 64GB

Voor de zomer waren er goede berichten over online gaming,

Asus heeft onlangs een nieuwe Chromebook uitgebracht, de

maar dan in combinatie met het onderwijs. Zo komt er in de

C301SA. Deze heeft voor Chromebook-begrippen een grote SSD-

loop van 2017

schijf van 64GB. Asus lijkt daarmee in te spelen op de nieuwste

een speciale

ontwikkeling binnen Chrome OS: de mogelijkheid om Android-

CivilizationEDU

applicaties te draaien op een Chromebook. Dit maakt Chromebook

uit, het online

een interessante optie voor het onderwijs. Naast de prijs (voor

strategiespel

300 euro heb je al een fatsoenlijke laptop) is er nu ook de mogelijk-

bekend van

heid om alle applicaties die in de Google Play staan te gebruiken.

Sid Meier’s

Het zijn dus dezelfde apps die ook gebruikt

Civilization V.

worden op de Android-telefoons en

Alles draait om het opbouwen van een maatschappij, maar dan

-tablets. Informatie over de ontwikkeling

vanuit educatief perspectief. Hier komen 21st century skills en

is te vinden op de blog over Chrome OS:

learning analytics aan te pas. Er liggen ook uitdagingen voor

chrome.googleblog.com. De Asus

vakken als geschiedenis en alle talen. Informatie over deze

C301SA heeft een 13 inch

nieuwe manier van lesstof aanbieden aan leerlingen, is te

scherm aan boord van

vinden op www.missionstart.nl. Daar staat ook info over de

1920 x 1080 pixels.

Gamification Conferentie in 2017.

Is jouw school al klaar voor de digitale adaptieve Centrale Eindtoets? De digitale adaptieve Centrale Eindtoets, die in 2018 wordt gelanceerd, doet menig o nderwijshart sneller kloppen. Maar al is de liefde nog zo groot, als school zul je de zaken wel op orde moeten hebben als je kiest voor deze eindtoets. Hoe staat het met de infrastructuur op jouw school, is de verbinding wel snel genoeg, op welke devices wil en kun jij toetsen? Ter voorbereiding op 2018 nam basisschool De Linderte in Raalte onlangs vast de proef op de som en deed zij mee aan de digitale proeftoets van het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Door Vanessa Pelle Foto’s Tom van Limpt De ontvangst op De Linderte is open, de leraren vragen

‘Ik denk dat iedereen dat doet. Die omslag kan echter niet van

nieuwsgierig wie wij zijn en wat we komen doen. De Linderte

de een op de andere dag, dus om daar in deze fase bij betrokken

heeft als academische school een onderzoekende houding.

te zijn en feedback op te kunnen geven, is natuurlijk geweldig.’

Het is niet verwonderlijk dat deze school meedoet aan de

ICT-coördinator Gerard Holtslag vult aan: ‘Als school staan wij

digitale proeftoets die dit jaar voor het eerst is afgenomen

open voor pilots. Dat zit er van oudsher in. Jaren geleden zijn

met Facet. Facet is het digitale toetsen examensysteem dat

wij al gaan testen met digitale toetsmodules, maar dat leverde

vanaf 2018 gebruikt zal worden voor de digitale adaptieve

toen veel frustratie op. We merkten bijvoorbeeld dat het

Centrale Eindtoets. De proeftoets is nog niet adaptief, zoals

zeer nauw luisterde of de leerling een punt of een komma

straks het geval zal zijn, maar stelt de school wel in staat om

gebruikte. Een computer is onverbiddelijk! Als je in een

een plan van aanpak te formuleren en eventuele problemen in

klassensituatie een schrift van een leerling ziet met punten in

kaart te brengen voor de afname van een digitale toets. ‘We

plaats van komma’s, snap je als leerkracht echt wel wat

kijken enorm uit naar het adaptief toetsen’, zegt Marja Tijs,

daarmee bedoeld is. We zijn toen teruggegaan naar toetsen op

leerkracht groep 8 en bovenbouwcoördinator van De Linderte.

papier. Nu er een adaptieve toets in ontwikkeling is, stellen wij ons daar weer voor open. Digitaal toetsen is de toekomst

ICT-coördinator Gerard Holtslag

en door het adaptieve element wordt de capaciteit van de leerling centraal gesteld, ook van leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften. Daar moet je zo vroeg en zo veel mogelijk vertrouwd mee raken.’

VOORWAARDEN Marian Koggel van De Linderte ontfermt zich als IB-er over het nog te vormen stappenplan. ‘We zijn druk bezig om te kijken hoe we digitaal toetsen gaan inzetten. We hebben intern een presentatie gegeven. Daarbij hebben we het belang van adaptief toetsen ook aan de hand van bestaande onderzoeken wetenschappelijk onderbouwd, wat bij ons als academische school erg past. Dat heeft ervoor gezorgd dat we nu met elkaar die keuze hebben gemaakt, mits er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan.’ Marja Tijs: ‘We hebben bijvoorbeeld een prachtig

Vanaf het najaar 2016 is er een quickscan beschikbaar via www.centraleeindtoetspo.nl. De quickscan helpt om in een paar minuten inzichtelijk te krijgen waar de school aan moet voldoen om de digitale adaptieve Centrale Eindtoets af te

kunnen nemen. COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

DOE DE OEFENTOETS! Maak jezelf en je leerlingen vast vertrouwd met digitaal toetsen en ga aan de slag met de online oefentoets in Facet.

bit.do/oefentoets IB-er Marian Koggel

ICT-lokaal. Daar passen veel kinderen in. Alleen wij hebben twee groepen 8 en die konden in de proeffase niet allemaal op

CENTRALE EINDTOETS

hetzelfde moment dezelfde toets afnemen. Wij hebben het

Voor leerlingen in groep 8 in het basisonderwijs is het

geluk dat we op een nieuwe school werken met veel computers

verplicht een eindtoets af te nemen voor Nederlandse taal

en laptops, maar er zijn ook scholen die dat niet hebben.’

en rekenen. Een eindtoets geeft een advies over welk type

Gerard: ‘Inmiddels hebben we er een heleboel refurbished

vervolgonderwijs het beste bij de leerling past. Ook laat het

laptops bij, dus als we alle laptops van de school zouden

resultaat van een eindtoets zien in welke mate leerlingen de

verzamelen, dan komen we een heel eind. In de situatie in 2018

referentieniveaus voor taal en rekenen beheersen. Het

kunnen scholen kiezen om in een bepaalde periode de digitale

College voor Toetsen en Examens (CvTE) biedt namens de

adaptieve Centrale Eindtoets af te nemen. Dan kun je groepen

overheid de Centrale Eindtoets aan en werkt hierbij samen

gaan splitsen. Een bijkomend voordeel is dat de toets dan echt

met Stichting Cito. In november maakt de minister voor

adaptief is, dus dan heb je ook niet dat leerlingen te dicht op

schooljaar 2016-2017 bekend welke eindtoetsen naast de

elkaar zitten en zouden kunnen spieken. Op meerdere momenten

Centrale Eindtoets toegelaten zijn. Route 8 van A-Vision en

in de toets wordt het niveau van de leerling bepaald, waardoor

IEP van Bureau ICE zijn al toegelaten. Scholen kunnen voor

iedereen zijn eigen maatwerktoets krijgt.’

2016-2017 in ieder geval kiezen uit drie eindtoetsen.

‘HET BLIJFT TECHNIEK!’

Leerkrachtonafhankelijk

‘Nog een voorwaarde is dat het werkt’, vervolgt Gerard. ‘Wij

De Centrale Eindtoets wordt tot en met 2017 afgenomen

hebben een draadloos netwerk dat vanuit een datacenter

op twee niveaus. De leerkracht kiest dan op welk niveau een

in Hengelo wordt gemonitord. Daar is een controller die de

leerling de toets maakt. Volgens de wet moet een eindtoets

capaciteit van de access points kan verplaatsen. Als er in een

vanaf schooljaar 2017-2018 leerkrachtonafhankelijk zijn.

bepaalde hoek van het gebouw meer capaciteit nodig is, dan

Vanaf dat schooljaar wordt de Centrale Eindtoets daarom

is dat technisch mogelijk. Je begint natuurlijk al met het testen

in twee varianten aangeboden:

van elke device. Je hebt een testprogramma dus dan weet je

- de digitale adaptieve Centrale Eindtoets, die zich aanpast

al of het werkt. Maar het blijft spannend. Ik kan me goed voor-

aan het niveau van de leerling. Deze toets is binnen

stellen dat een leerkracht heel graag wil dat er een ICT-er bij

de wettelijke periode voor een eindtoets flexibel door

is. Het blijft techniek! Op het moment dat er een update komt

de school af te nemen en wordt afgenomen in het

van bijvoorbeeld Microsoft kan de boel in één nacht overhoop worden gegooid.’ Marja Tijs: ‘De aanwezigheid van een ICT-er en een leerkracht is ook wenselijk voor de leerlingen, dat bleek

computersysteem Facet. - de papieren Centrale Eindtoets, die op 1 niveau en op vastgestelde afnamedata wordt afgenomen.

ook tijdens de proeftoets. Onze leerlingen zijn gewend om met computers om te gaan, maar bij een rekensom zag ik iemand toch een liniaal pakken en tegen het beeldscherm aan houden. Je moet dus wel alert zijn en zorgen voor structuur en begeleiding.

Lees meer over de Centrale Eindtoets op www.centraleeindtoetspo.nl >> COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

Leerkracht groep 8 en bovenbouwcoördinator Marja Tijs

Dit kun je overigens heel goed oefenen. Laat dit niet aan het

Marja Tijs: ‘Al het nieuwe is wennen. Facet was een nieuw

toeval over en begin hier op tijd mee. Er is een oefentoets van

woord voor mij. Dat programma moest geïnstalleerd worden en

het CvTE online beschikbaar, zo leer je leerlingen vast de

Gerard heeft dat ruim op tijd gedaan. ‘s Ochtends moest ik de

vaardigheden om ermee om te gaan.’

wachtwoorden invoeren en om eventuele problemen tijdig te kunnen ondervangen, zorgde ik dat ik ruim op tijd aanwezig

DEVICE ONAFHANKELIJK

was. Dat zal steeds makkelijker worden.’ Ze lacht: ‘Tot ik nog

Het bijbrengen van die digitale (toets)vaardigheden krijgt ook

maar vijf minuutjes eerder kom.’ Marian Koggel: ‘Ga daarom nu

in het plan van aanpak een prominente plek. Marian Koggel:

al samen met je team een gewenningstraject in. Breng aan je

‘Dat is ook een voorwaarde! Voor de leerling, maar ook voor

team over dat er stappen nodig zijn, onderbouw dit goed.

de leerkracht. We willen dat de kleuters al bekend raken met

Bedenk samen waar jullie willen beginnen. Als niet alle neuzen

computergebruik. Kinderen komen swipend binnen, maar moeten ook

TIP

leren omgaan met de muis.’ Overigens hoeft het swipen

SYSTEEMEISEN

helemaal geen belem-

Facet is een systeem voor digitale

mering te vormen voor

toetsen en examens, ontwikkeld door het CvTE en DUO. Met Facet zijn in het vo en mbo al ruim één miljoen toetsen en examens afgenomen. Vanaf 2018 zal ook de digitale adaptieve Centrale Eindtoets in Facet worden afgenomen. Bekijk op

bit.do/facetinfo aan welke systeemeisen je school moet voldoen om deel te kunnen nemen aan de adaptieve Centrale Eindtoets in 2018. Hoe is het nu op jouw school geregeld en wat heb je straks nodig?

het maken van de

dezelfde kant opstaan, wordt het moeilijk.’ Gerard: ‘Breng bijvoorbeeld het DNA van de school in kaart. Wat voor school wil je zijn, wat past bij jullie, waar willen jullie heen en wat is daarvoor nodig? Dan leg je echt een hele brede basis waarin je naar de visie van de school toe gaat werken. Het komt overeen met de Vier in balans-monitor van Kennisnet. Dat is ook een manier om de boel in beeld te krijgen.’

digitale adaptieve Centrale Eindtoets, weet het CvTE ons te

DE VOORDELEN OP EEN RIJ

vertellen. ‘De digitale adaptieve Centrale

De digitale adaptieve Centrale Eindtoets is:

Eindtoets wordt device onafhankelijk, al zijn we met bepaalde partijen nog in gesprek. We kijken goed

naar usability. Kun je zo’n toets ook goed maken op bijvoorbeeld een tablet? We zullen zorgen dat de digitale

… een toets op maat: • toegankelijk voor iedere leerling – ook in het speciaal (basis)onderwijs; • uitdagend en motiverend voor iedere leerling; • geschikt voor leerlingen met een disharmonisch profiel, die naast meerkeuzevragen andere itemtypes bevat.

adaptieve Centrale Eindtoets op diverse devices technisch mogelijk is, dat het veilig is en dat leerlingen niet tijdens de

… een toets die meer differentieert:

toets bijvoorbeeld op Wikipedia kunnen. Ook het gedrag van

• aan de onderkant en bovenkant van de vaardigheids-

de toets zal voorspelbaar zijn. De vraag moet er op een tablet niet opeens heel anders uitzien dan op een pc bijvoorbeeld.’

schaal <BB – VWO+; • op het niveau van subdomeinen taal en rekenen.

Het stemt Gerard gelukkig: ‘Wij blijven ons oriënteren op het gebied van devices en het is fijn dat we qua digitale

… een toets die goed aansluit bij:

toets niet tot een bepaalde keuze gedwongen worden.’

• toenemende digitalisering van leermiddelen;

Koudwatervrees hebben ze duidelijk niet op De Linderte.

• doorgaande leerlijn po-vo.

Deelnemen aan de proeftoets Centrale Eindtoets 2017? Medio september krijgen alle scholen een uitnodiging voor deelname en staat de informatie op www.centraleeindtoetspo.nl

Rekensprint Basis Bestel nu de vernieuwde en uitgebreide versie

Weekkaarten

8 Weekkaarten

Week 8 tijd

Dag 1

Dag 2

Dag 3

2 min

Tel verder met sprongen van 2: 2-4-6 ..... 20 Tel verder met sprongen van 5: 5-10-15 ..... 50

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel terug met spron- Tel verder met gen van 10: sprongen van 3: 94, 84 ..... 3-6-9 ..... 30 Weekkaarten 87, 77 ..... 73, 63 ..... 59, 49 ..... 65, 55 .....

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 8, 7

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 5 6 7 10

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd tijd (zonder kaartjes):

Selectie van 20 sommen tot 10

2 Blauwe kaartjes en 3 Gele kaartjes

2 Blauwe kaartjes en 2 2 min 33 Gele kaartjes

Sprong over tiental tot 20 erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16 4 min

Selectie van 10 5 Rode kaartjes

Familiesommen + tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 12+7: 2+7=9, dus 12+7=19. 4 Paarse kaartjes erbijsommen.

Familiesommen tot 100, somtype: 26+40; 47-20 Het eerste getal blijft heel.

Alle familiesommen tot 20 en 100 door elkaar. Flits de kaartjes! Tempo!

Selectie van 20 9 Lichtgele kaartjes

Selectie van 20 4 Paarse en 7 Lichtgroene en 9 Lichtgele kaartjes

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8= 6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Sprong over tiental tot 100, erbijsommen en erafsommen. Antwoord op de volgende manier: 68+5=68+2+3=73 53-7=53-3-4=46

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8=6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Klokkijken: 1 Grijze kaartjes Hele en halve uren, kwart vóór tot 10, Erafsommen alleen kaartjes met: -1, -2, -3, -4

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58. Eerste getal heel laten! 80-27=80-20-7=53

Klokkijken: Hele en halve uren, kwart vóór

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58. Eerste getal heel laten! 80-27=80-20-7=53

11 Donkergele kaartjes

Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

11 Donkergele kaartjes

min 1 Grijze 5kaartjes

Familiesommen -tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Familiesommen + 7 min tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 12+7: 2+7=9, dus 12+7=19.

Familiesommen - tot Erbijsommen tot 10. 20:Noem Geef op de volde uitkomst. gende manier antwoord, dus zonder te tellen! 2 Blauwe kaartjes 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Erbijsommen tot 10. Noem de uitkomst.

Erafsommen tot 10, alleen kaartjes met: -1, -2, -3

2 Blauwe kaartjes

3 Gele kaartjes

4 Paarse kaartjes erafsommen.

4 4 Paarse kaartjes erbijsommen.

4 Paarse kaartjes erafsommen.

10 11 12 13 14 15 16 17

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

blauw

grijs

▼ ▼ ▼ ▼ 9 10 11 12 13 14 15 16 17 14/07/16 14:43

grijs

donkergeel

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

donkeroranje

lichtblauw

▼ ▼ ▼ ▼ 4 5 6 7

roze

10 11 12 13 14 15 16 17

lichtblauw

roze

groen

paars

▼ ▼ ▼ 1 2 3

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 1

donkergeel

Rekensprint

groen

paars

Rekensprint

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 17

grijs

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

14/07/16 14:43

blauw

Vrijwel dagelijks gebruiken 3000 scholen Rekensprint Basis als remediërend leermiddel ter bevordering van het automatiseren van de basale rekenvaardigheden. Rekensprint Basis is vanaf dit schooljaar vernieuwd!

14/07/16 14:43

grijs

3 Gele kaartjes Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

donkeroranje

grijs

Splitskaartjes van 3, 4, 5

paars

geel

Tel terug met 10: 520-510 ..... 400

Familiesommen Getallen tot 100:tot 20 toten 1005 door 25en = 20 elkaar. Geef meteen 43 = 40 en ... het 38 antwoord. = Flits 83 =de kaartjes! 65 = Selectie 56 = van 20 4 en 98Paarse = 7 89Lichtgroene = kaartjes 76 = 67 = Sprong over tiental tot erbijsomTel100, terug: men en..... erafsommen. 49, 48 40 Antwoord op de vol43, 42 ..... 37 gende 32, 31manier: ..... 25 68+5=68+2+3=73 21, 20 ..... 15 53-7=53-3-4=46 16, 15 ..... 7 89, 88 ..... 80 Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes Splitskaartjes van 5, 6

1 Grijze kaartjes

▼ ▼ ▼ ▼ 2 3 4 5

blauw

Tel verder met 10: 320-330 ..... 400

Splitskaartjes van 4, 5

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 8

grijs

Tel terug met 10: 210-200 ..... 100

Selectie van 10 5 5 Rode kaartjes

donkeroranje

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel verder met 10: 100-110 ..... 200 Dag 4

Tel verder: 35, 36 ..... 46 28, 29 ..... 35 19, 20 ..... 27 48, 49 ..... 54 66, 67 ..... 72 87, 88 ..... 95

lichtblauw

Rekensprint

Dag 4

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

3 min Getallen tot 100: 83 = 80 en 3 41 = 40 en ... 33 = 29 = 67 = 23 = 58 = 95 = 74 = 27 = 5 min Tel terug: 44, 43 ..... 38 93, 92 ..... 86 85, 84 ..... 78 76, 75 ..... 68 64, 63 ..... 57 56, 55 ..... 47

roze

4 min

Dag 3

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

Dag 3

groen

5 min

Dag 2

Tel verder met sprongen van 4: 4-8-12 ..... 40

Getallen tot 100: 75 = 70 en 5 31 = 30 en ... 53 = 27 = 68 = 24 = 59 = 96 = 73 = 24 =

3 min

Dag 1

2 min

Week 1

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd Dag 1kaartjes):4, 5 (zonder

tijd

Dag 2

2 min

De beste basis voor dagelijks automatiseren van rekenen

Week 17

100: JeGetallen moet 10tot overhou86 Hoeveel = 80 en 6moet den. = 40 en ... er45 weg? 1732....= 14 .... 28 = 12 .... 18 .... 1569....= 16 .... 1921....= 11 .... 56 = 98 = van 20 somSelectie 79 = men tot 10 25 = 2 Blauwe kaartjes en verder: 3 Tel Gele kaartjes 68, 69 ..... 75 Sprong tiental 79, 80over ..... 84 tot45, 20,46erbijsommen ..... 53 6+8, etc. 67,7+9 68 ..... 78 Antwoord 85, 86 .....op 94de volgende manier: 58, 59 ..... 67 6+4+4=14 7+3+6=16 Splitskaartjes van 3, 4 Selectie van 10 5 1 Rode kaartjes Grijze kaartjes

6 7 8 10

paars

Vul de volgende getallen aan tot 10: 2 .... 3 .... 4 .... 6 .... 8 .... 5 .... 9 .... 1 ....

donkergeel

2 min

Dag 4

sommen tot

100 z.o. antwoo

rden

SERIE

Uitgebreid en vernieuwd!

3+5=8

.nl

tal tot 20,

Spron

port.nl

ndd 10

n.indd

oorde

25 22/06/16 n 14:11

IT21-IT22

22:53

z.o. antwoorden

IT6-IT

10 – 9

.schoolsu t – www

– www.schoolsupport.n l

pport.nl

27/06

olsuppor

/16

tot 10

aloog

voor

het?

/ over,

vijf vo

or / ov

er (he

le en

w.schoo lsup

dd 12

oolsupp ort

– ww

10 9 8

IT11 Rekens

11 12

halve

Rekens

1 n) d ure

03.ind

port.nl

at is

: tien

IT11

splitsen 53

48 16 22:

21/06/

en, an

17:18

07 antwoorden.in

mmen

21/06/16 22:34

Hoe la

Rekensprint

erafso

27/06/16 17:19

13.indd 12

sommen tot 100

SER

22:36

2x3=

21/06/16

IE Rekens printKlokkijk

10 – 9 = /16

antw

6=2

SERIE

erafsommen tot 10

21/06

eraf

Rekensprint

IT1 .indd 1 01 antwoorden

•Extra kaartensets voor het oefenen met het automatiseren van tijd.

ij en

SERIE

0, erb

–3–

7+2=9

3 Rekensprint

tot 10

12 an

02.indd

bbel)

= 33

Rekens

07 SERIE

twoorde

Rekens

ntal (du

– www.schoolsupport

n tot

port.nl www.sc hoolsup ort – oolsupp © Sch

•Aansluiting bij de Bareka toetsen

omme

.nl

erbijs

rden

het tie

3–9

IT13

oorden.i

g over

9=3

w.schoo lsup – ww oolsupp ort

splitsen antwoo

2+2

50 –

.nl

– www.schoo © Schoo

06 antw

t/m 10 12

SERIE

83 –

SERIE

Tafels van 2

Rekensprint

.indd 07 antwoorden

Rekensp rint

•Visuele en digitale koppeling met het Rekenmuurtje

oorden

12 SER

lsupport

eraf antw

– www.schoolsupport

lsupport.nl

•Nu met digibord versie voor groeps- of klassikaal gebruik

over tien

3=7

sprong

13 – 3 –

– www.schoolsupport

SERIE

22/06/16 14:11

Rekensprint

01.indd 53

NIEUW!

le Nu met digita omgeving!

03.indd 1

16.indd

21/06/16 22:48

21/06/16 22:35

28/06

/16

15:42

helpt!

De vernieuwde versie van Rekensprint Basis ligt voor u klaar! Bestel de speciale IB/RT-set of de uitgebreide Schoolset. Ga voor alle informatie en voor het plaatsen van uw bestelling naar www.schoolsupport.nl/rekensprint+basis

Pilot op OBS de Horizon in Asten Bewegend leren met Rekentuin Romy (groep 8) staat tussen twee bokspalen waarop zes aanraakgevoelige plaatjes zijn geplakt. Die corresponderen met de zes meerkeuzeantwoorden die ze op het digitale schoolbord geprojecteerd ziet. Romy speelt een setje van tien rekensommen in Rekentuin: niet zittend aan de computer, maar staand! Om antwoord te geven tikt ze links of rechts, gebukt, staand of naar boven reikend de plaatjes op de bokspalen aan. Tekst Erno Mijland Foto’s Josien van Geffen We zijn op openbare basisschool De Horizon in het Brabantse

Het project startte in februari met het verzamelen van eerste

Asten. De opstelling met de bokspalen en het digibord is het

ideeën om leerlingen in de bovenbouw meer te laten bewegen.

eerste resultaat van een project dat als doel heeft om leerlingen

Kuilder: ‘Ik was meteen gecharmeerd van de gedachte om

gedurende de schooldag meer te laten bewegen. ‘Bewegend

daarbij technologie te gebruiken. We willen een moderne

leren motiveert, geeft meer uitdaging en nieuwe energie’,

school zijn, de leerlingen meegeven dat iedereen met techno

constateert leerkracht Chris Peeters. ‘Vooral kinderen met een

logie slimme oplossingen kan maken.’ Kuilder zocht contact

innerlijke bewegingsdrang hebben er baat bij’, vult directeur

met Fontys University of Applied Science, waarna Maikel Kok,

Frank Kuilder aan. ‘Maar ik zie bij alle leerlingen die deze

tweedejaars student Game Design and Technology, als stagiair

beweeggame spelen een glimlach op het gezicht. Niemand

aan het project verbonden werd. Zijn opdracht: bedenk en

speelt met tegenzin. En dan blijkt uit onze eerste gegevens ook

maak een beweeggame bij een leermiddel dat de school al

nog dat bijna alle leerlingen hogere scores halen op rekenen.’

gebruikt. Al snel kwam Rekentuin in beeld. In dit programma kiest de leerling zelf de vaardigheid (bijvoorbeeld optellen en vermenigvuldigen) en het niveau (gemakkelijk, gemiddeld en moeilijk). Het programma werkt vervolgens adaptief: het past de moeilijkheidsgraad van de sommen aan door te ‘lezen’ hoe de leerling het doet. Maak je veel fouten, dan krijg je makkelijkere sommen. Kuilder: ‘We werken vanaf groep 2 met Rekentuin en hebben er goede ervaringen mee. Omdat leerlingen op maat worden uitgedaagd, kan iedere leerling succeservaringen hebben met rekenen. Dat is goed voor het zelfvertrouwen.’

NIET ZWETEN Voor het oefenen van de basisvaardigheden optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen kent Rekentuin één werkvorm: de speler krijgt een set van tien rekensommen en kiest telkens uit zes antwoorden het juiste. Kok: ‘Dat gebrek aan variaties in werkvormen was voor het ontwerpen van een eerste beweeggame een voordeel. De uitdaging was om zes verschillende bewegingen te koppelen aan de zes knoppen met de antwoorden op het scherm.’ Vanuit de projectgroep kreeg Kok nog een aantal ontwerpeisen mee: het hele lichaam moet in beweging zijn, maar de leerlingen moeten niet gaan zweten. Ze moeten het spel bovendien zelfstandig kunnen spelen. Gedurende het

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

proces werden de leerlingen actief betrokken. Ze dachten mee en kregen tussendoor van Kok nog een lesje programmeren.

MAKEY MAKEY Om het idee te kunnen realiseren, ging Kok op zoek naar beschikbare ‘motion controllers’, apparaten die de beweging van de leerling kunnen omzetten in opdrachten aan de computer. Kok: ‘Ik heb onder andere gekeken naar de Kinect, het Wii Balance Board en de Leap Motion. Voor de pilot kozen we uiteindelijk de Makey Makey. Dit is een printplaatje dat je via de USB-poort koppelt aan je computer. Het werkt via geleiding. Ik bevestig stroomgeleidende plaatjes op de bokspalen. Die verbind ik via draadjes aan de Makey Makey. De speler houdt een ander draadje tussen de vingers. Bij aanraking van een plaatje ontstaat een gesloten stroomcircuit. Die informatie vertaal ik in het programma naar het indrukken van een antwoordknop in Rekentuin.’

Ook snelheid wordt beloond. Kok: ‘Ik wilde nog een extra beloning toevoegen aan het programma. Kinderen houden

COMPETITIE

allemaal van muziek. De spelers krijgen een hoofdtelefoon. Ze

‘Je kunt niet zomaar aanpassingen maken in programma’s als

kiezen zelf een liedje via YouTube. Hoe meer punten ze halen,

Rekentuin’, vervolgt Kok. ‘Ik heb daarom een programma

hoe luider de muziek wordt gespeeld, uiteraard begrensd op

geschreven dat gebruikmaakt van de gegevens die op het scherm staan. Mijn software kopieert die, filtert en verwerkt

‘Bijna alle leerlingen halen hogere scores op rekenen’

een veilig maximum volume.’ Loraine (groep 8): ‘Ik kies wel voor een rustig muziekje, anders kan ik niet goed nadenken over de sommen.’ Als ze aan het spelen is, is ze direct

die. Zo kan ik onder andere een ranking maken van de hoogste scores van de dag.’ Met die

volledig geconcentreerd bezig, hardop hoofdrekenend tikt ze de

ranking heeft Kok een extra dimensie toegevoegd aan

antwoorden aan.

Rekentuin. ‘Dat speel je altijd alleen tegen jezelf. Als game designer zoek ik ook naar een competitie-element. Ik heb

BEWEGINGSVRIJHEID

gekeken naar de mogelijkheid twee leerlingen tegelijkertijd

De positieve ervaringen uit het project vragen om een vervolg.

tegen elkaar te laten spelen. Dat bleek niet eenvoudig. Het

Dat vindt ook Lauri (groep 8): ‘We zitten nog best veel tijdens

alternatief was om een lijst te maken met de beste scores

een schooldag, meer bewegen zou fijn zijn.’ Peeters: ‘Door dit

per sessie.’

project zijn we nog bewuster geworden van het belang om meer te bewegen tijdens een schooldag. Ik was daar al mee bezig,

BELONINGSSYSTEEM

bijvoorbeeld met energizers op muziek om leerlingen even te

Rekentuin kent een beloningssysteem met muntjes. Als je die

laten ontladen. Vooral de integratie van leren en bewegen in dit

voldoende hebt verzameld, kun je ze inleveren tegen badges,

soort games is veelbelovend. We zouden het Rekentuin-spel

virtuele prijzen die je in een persoonlijk kastje kunt ophangen.

kunnen gaan toepassen bij Taalzee. Maar als ik mag dromen, zie ik ook nieuwe concepten zoals een escaperoom waar je samen vraagstukken op moet lossen. Nog meer beleving, er is

PLATOO-LAB

technologisch zoveel mogelijk.’ Ook Kok denkt verder. ‘Nu we

Het project is onderdeel van het PlatOO-lab, waarin direc-

het concept getest hebben, zou een volgende versie uitgevoerd

teuren en leerkrachten binnen het PlatOO-scholenbestuur

kunnen worden met een Arduino. Bij deze oplossing hoeft de

in pitches voorstellen kunnen doen voor projecten rond

leerling niet meer een draadje vast te houden. Dat geeft meer

onderwijsinnovatie. Doel is om de opbrengsten van de

bewegingsvrijheid.’ ‘We willen aan leerlingen, ouders en de

projecten tussen de scholen te delen. Het bestuur wil met

buitenwereld laten zien dat het belangrijk is om te blijven

deze opzet het ondernemerschap in de scholen stimuleren.

ontdekken’, besluit Kuilder. ‘Door ruimte te geven aan verwon-

Hiertoe wordt samengewerkt met Stichting EduVenture.

dering en samen te experimenteren doe je de meest leerzame ervaringen op.’ <<

Het project loopt nog tot en met december 2016. In de komende maanden worden mogelijkheden onderzocht om het spel met twee of meer leerlingen te spelen en om het spel aan te sturen met andere interfaces, zoals een dansmat. Meer weten over dit project? Neem contact op met directeur Frank Kuilder van OBS De Horizon, directie@obs-dehorizon.nl.

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

Meester Jasper pleit voor digitale leerlijn in het basisonderwijs

‘Daar hebben leerlingen recht op’ Als het gaat om de ICT-basiskennis kunnen kinderen nog heel wat leren, vindt Jasper Bloemsma, leerkracht van groep 6 en groep 8 bij Consent in Enschede. ‘Ze hebben soms geen idee hoe Word werkt en andere educatieve programma’s kunnen ze niet goed bedienen.’ Bloemsma pleit daarom voor een doorlopende digitale leerlijn in het primair onderwijs. ‘Daar hebben leerlingen recht op.’ Tekst Mariska Bloemberg – Van der Hulst ‘Kinderen groeien op in een snelle maatschappij die gevuld is met computers. Internet is één van de mooiste uitvindingen. Het brengt talloze mogelijkheden’, zegt Jasper Bloemsma. ‘Maar je moet kinderen ook wijzen op de gevaren.’ Bovendien kunnen volgens Jasper nog veel kinderen op de basisscholen amper omgaan met educatieve programma’s. ‘In games en social media zijn ze heel bedreven, maar de ICT-basiskennis is ver te zoeken. Heel eenvoudige handelingen in bijvoorbeeld Word en PowerPoint lukken vaak nog wel, maar voor de meer ingewikkelde handelingen hebben ze echt les nodig. Een uitlegvideo of instructie op het digibord helpt meestal goed.’ Jasper vindt dat leerlingen recht hebben op een goede bege leiding. Hij pleit daarom voor een digitale leerlijn op de basisschool, waarbij de handelingen en vaardigheden zijn afgestemd op de leeftijd van de kinderen. ‘ICT hoort erbij, net als rekenen en taal.’ Als het aan Jasper ligt, moet de digitale leerlijn ingaan

century skills. We willen kinderen van alles leren, maar als de

op ICT-basisvaardigheden, mediawijsheid, programmeren en

basiskennis onder de maat is, wat hebben ze dan aan al die

informatievaardigheden. ‘Iedereen heeft het over de 21st

informatie? Je gaat kinderen in groep 3 toch ook niet meteen de encyclopedie laten lezen?’

WIJZEN OP RISICO’S Het gebruik van social media bespreekt Jasper regelmatig met zijn leerlingen. ‘In Nederland is social media onder de 16 jaar alleen toegestaan met toestemming van ouders. Ik denk dat kinderen het gerust kunnen gebruiken, als ze maar goed begeleid worden. Als je het verbiedt, zullen ze het juist opzoeken. Een paar jaar geleden twitterde een leerling dat ze in het donker alleen stond te wachten op de bus. Een ander twitterde dat hij alleen thuis was. Zulke uitlatingen bepraat ik uiteraard met de kinderen.’ In zijn klas is Jasper actief met ICT. Hij gebruikt iPads en zet veel presentatietools in als Popplet, Prowise presenter, Sway, Prezi en PowerPoint. Ook staan er op zijn website www.meesterjasper.nl uitlegvideos, bijvoorbeeld over het gebruik van Word, PowerPoint en virtual reality. Zijn filmpje op YouTube over PowerPoint is het meest populair, ook

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

onder ouders. Zij weten volgens de leerkracht vaak ook niet hoe het programma werkt. ‘Door het gebruik van ICT in de klas kan ik mijn lessen steeds leuker en mooier maken. Als je met een krijtbord werkt, dan ziet alles er steeds hetzelfde uit. Ik maak taal- en rekenspellen en interactieve quizzen. De leerlingen waarderen dat, hun belevingswereld wordt groter.’

‘VR IS EEN ENORME HYPE’ In de klassen van Jasper maken zijn leerlingen filmpjes met Replay, iMovie en Time-lapse of voegen hun stem toe aan animaties met Tellagami. Jasper is ook groot fan van virtual reality. Anderhalf jaar geleden begon hij daarmee. ‘Dat is echt fantastisch! De verwondering bij de leerlingen is enorm. Ze zijn vol verbazing als ze via de Streetview opeens in Parijs zijn. En als ze in een achtbaan zitten, gieren ze het uit van het lachen. Ook leer ik ze om 360 graden video’s en foto’s te maken.’ Met de augmented reality app Quiver kunnen de leerlingen kleur platen tot leven brengen. Het is volgens Jasper een leuke app

app ontwikkelen voor VR-verkeerslessen. Dan kunnen leerlingen

voor de onderbouw. Met Blippar en Aurasma kun je makkelijk

het verkeer écht beleven!’ ICT hoort er anno 2016 bij in de

zelf augmented reality maken in de bovenbouw. Ook over

klas, vindt Bloemsma. ‘Een digitale leerlijn in het primair

Nearpod, Thinglink en Titans of Space is hij enthousiast.

onderwijs is een must! Je kunt kinderen proberen weg te

‘VR is echt een enorme hype. Voor de middelbare school

houden van computers, programmeren en ICT, maar ze krijgen

bestaan er al veel leuke apps. Leerlingen kunnen met VR

er later wel mee te maken. Of ze nu stratenmaker worden of

bijvoorbeeld een motor in elkaar zetten. Voor het primair

stewardess, ze zullen computers tegenkomen. Dan moeten ze

onderwijs is er helaas nog niet zoveel. Het liefst zou ik een

wel weten hoe het werkt.’ <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

Amsterdams naschools lesprogramma Cyber Pi

Talentvolle achtstegroepers leren programmeren met Raspberry Pi Cyber Pi is een vooruitstrevend naschools lesprogramma voor talentvolle achtstegroepers uit de Amsterdamse Indische buurt. Elf kinderen krijgen de kans zich te storten in de wereld van computers en programmeren op een Raspberry Pi. COS bezocht ‘buurtcentrum’ Cybersoek, waar de kinderen zich iedere maandag verzamelen. Tekst Erik Ouwerkerk Foto’s Anko-Stoffels, Elmer-vd-Marel

De kinderen hebben er al een schooldag opzitten, dus genieten ze op een warme middag in de schaduw eerst nog gezellig van een ijsje met begeleiders Bas Beemsterboer en Samar Swidan van Cybersoek. Daan Willems en Bart Naus van XS4ALL, met Cybersoek en de Universiteit van Amsterdam de initiatiefnemers van het programma, bereiden de les ondertussen voor met informatica-student Jelle van Dijk. ‘We hebben gekozen voor de Raspberry Pi - de speciaal voor de onderwijsmarkt ontworpen single boardcomputer - vanwege de brede inzetbaarheid, de goede resultaten in Engeland en de lage kostprijs’, zegt Martha Swinkels, die als medewerker van dit buurtcentrum in Amsterdam-Oost betrokken is. ‘Het is heel toegankelijk en zo krijgen de kinderen een kans zich te ontwikkelen tot programmeurs in het tijdperk van the internet of things. Deze kids kunnen veel en zijn nieuwsgierig. Eerder dit jaar hebben

maakten met bètavakken, van biologie tot robotica. Ze waren

ze al meegedaan aan Cyberlab, waar ze op hoog niveau kennis

allemaal benieuwd naar de Raspberry Pi en hebben zich via hun meester of juf opgegeven voor dit project.’

COMPUTERTIPS Tijdens de eerste lessen hebben de schoolkinderen uit de buurt al kennisgemaakt met de programmeertaal van Python, muziek gecomponeerd, Minecraft gespeeld en een animatiefilmpje gemaakt. Vandaag leren ze omgaan met html en webservers. Senanur en Aaliyah zitten naast elkaar voor hun computer, die is aangesloten op de kleine boardcomputer. Ze maken hun eigen site in html. Het gaat ze vrij makkelijk af. Senanur wil graag nog een eigen site bouwen met spelletjes of een site waarop ze computertips geeft. Ze weet nog goed hoe trots ze was toen ze de Raspberry Pi voor het eerst kon aansluiten op de computer. ‘Ik zou er thuis ook graag mee aan de slag gaan, maar we mogen hem nog niet mee naar huis nemen. Dat mag pas als we klaar zijn met het hele programma.’ Een mooi vooruitzicht.

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

IDEE

filmpjes als online ondersteuning bij het handboek dat we

Merel begrijpt wat ze moet doen deze les, maar komt toch niet

maken, zodat scholen hier ook mee aan de slag kunnen.

veel verder: ‘Ik weet nog niet wat voor website ik wil bouwen.

Dit schooljaar zal een nieuwe groep met dit programma

Het idee is het moeilijkst, het maken zelf is niet zo ingewikkeld,

starten en daaropvolgend zullen we ook leerkrachten gedurende

dat is vooral typen’, zegt ze geroutineerd. Op haar scherm

tien lessen wegwijs maken. Op die manier hopen we het

staan vier velden: de twee zwarte met groene letters kenden

project te verfijnen en kunnen we via ons handboek, geheel in

we vroeger vooral van The Matrix, maar voor Merel is het

overeenstemming met de pionierende en open mentaliteit van

inmiddels de gewoonste zaak van de wereld geworden. De

programmeurs, onder een Creative Commons-licentie meer

twee overige raampjes zijn ‘normaal’. ‘Het is belangrijk ze

kinderen bereiken. In de praktijk van het (primair) onderwijs is

netjes naast elkaar te zetten, dan houd je het overzicht. En je

er namelijk nog maar weinig beschikbaar op het gebied van

kunt ze opslaan, dat bespaart je de volgende keer weer een

programmeren, vooral met gebruik van de Raspberry Pi.’

hoop tijd.’ Omaima en Soumaya vinden het programmeren niet zo heel spannend, zij vinden media veel leuker en interviewen

RESULTAAT ZIEN

en filmen in die hoedanigheid de andere deelnemers. Het

Bas is positief over het programma. ‘De leerlingen pikken het

editen hebben ze al onder de knie en doen ze (grotendeels)

snel op en ook wij blijven leren. De jonge programmeurs zijn

zelf. Abenet daarentegen heeft het programmeervirus te pakken.

onbevangen en nieuwsgierig. Houd dat ook zo, maak het niet te

‘Ik wil later software engineer worden.’ Begeleiders Bas: ‘De

droog. Dat zeg ik uit ervaring. In de tweede les vertelde ik over de

helft van de leerlingen wil door met programmeren. Dat is

command line van Linux zonder iets te laten zien. Dat werkt dus

prima. De andere helft die dat niet wil, hebben we net zo goed

totaal niet. Dat de computer direct reageert op een commando,

nodig in de toekomst, voor in de zorg bijvoorbeeld. Alle kinderen

vinden de kinderen juist zo leuk om te zien en zelf te ervaren.’ <<

krijgen hier skills mee. Zoals de twee meiden die veel bijleren op het gebied van media(wijsheid).’ Martha: ‘We gebruiken hun

Kijk voor meer informatie www.cybersoek.nl

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

EVALUATIE

Programmeren kun je leren Schoolsupport biedt een methode Programmeren kun je leren aan als lesmateriaal voor het vak van de toekomst. Het materiaal is bedoeld voor leerlingen tussen de 10 en 14 jaar. Het is in principe bruikbaar vanaf groep 6 tot en met klas 2 van het voortgezet onderwijs. In deze evaluatie lopen we stap voor stap door de methode en kijken we hoe de leerlingen de eerste beginselen van programmeren kunnen leren. Door Henk Botter De methode bestaat uit vier ‘Stap voor stap’-lesboeken voor

iPad-gebruikers gedacht.

de leerlingen en een handleiding. Het eerste boek gaat over

Hoewel het een leerlingen-

instructies geven, berichten in een code doorgeven en ver

boek is, staat er ook een

volgens worden de eerste beginselen van Logo en Scratch

waarschuwing in voor

geoefend. Het tweede boek gaat verder met beide programma’s

de leerkracht of ouder:

waarbij onderwerpen als lussen, herhalen en variabelen worden

‘Begeleid kinderen als ze

geoefend. In het derde boek werken de leerlingen verder in

op internet gaan, zeker

Scratch, maar werken ze ook met Python. Ze leren onder

als ze voor de eerste keer

andere keuzemogelijkheden inbouwen. Het vierde en laatste

een onbekende website

boek gaat over programmeertechnieken en webpagina’s maken

bezoeken’. De inleiding

in html en Javascript. De handleiding bestaat uit drie delen:

gaat over het geven van instructies. Dit wordt uitgelegd aan de

handleidingen bij de vier boeken, technische beschrijvingen van

hand van een tekening van de binnenkant van een computer

de gebruikte programma’s en een deel met antwoorden, extra

met diverse robotjes in actie. Het proces van invoer naar

informatie, belangrijke woorden en begrippen. De handleiding

uitvoer wordt zo visueel gemaakt. Op de volgende acht bladzij-

voor de vier boeken heeft een vaste opbouw. Per spread van het

den worden verschillende opdrachten over het geven van

leerlingenboek worden de leerdoelen, eventuele toelichtingen

instructies en het opvolgen hiervan aangeboden. Leerlingen

en extra opdrachten gegeven. Die extra opdrachten zijn

worden hier uitgedaagd om samen te werken en om met

meestal korte opdrachten die maximaal een kwart van een

behulp van codes te tekenen in het boek.

bladzijde in de handleiding beslaan. Ze staan niet op aparte opdrachtkaarten, als docent moet je er op een bepaalde

LOGO EN SCRATCH

manier voor zorgen dat die opdrachten te gebruiken zijn door

Vervolgens komt de eerste programmeertaal om de hoek

de leerlingen. Bovendien zijn er niet bij alle spreads extra

kijken: Logo. In het boek en de handleiding worden daarvoor

opdrachten en zijn de opdrachten vooral verdiepend.

drie sites genoemd, maar in de praktijk blijkt dat er ook nog verschillende versies te downloaden zijn. Je kunt dus op

HET EERSTE BOEK

internet aan de slag met Logo, maar je kunt het ook als pro-

In het eerste boek staat direct een overzicht van de benodigde

gramma installeren op de pc. Leerlingen gaan aan de slag met

software met de benodigde links. Ook wordt daarbij aan

de commando’s fd (forward), lt (left turn) en rt (right turn). Zo

COS-ONLINE JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

COMPUTATIONAL THINKING In Groot-Brittannië is men in 2014 gestart met computational thinking, een soort begrijpend programmeren. Van de Britten kunnen we volgens Kennisnet vier zaken leren op didactisch gebied. • Begin bij de praktijk, dat wil zeggen dat het doen en maken het belangrijkste zijn. • Werk groepsgewijs, laat de leerlingen samenwerken met duidelijke taken en laat ze hun werk presenteren en uitleggen. • Stimuleer discussies, er is nooit één oplossing om tot een resultaat te komen, dus deel de mogelijkheden. • Maak de lessen flexibel en zorg voor extra materiaal voor de snellere en langzamere leerlingen.

kun je figuren tekenen in het boek en in Logo. De volgende

IN DE PRAKTIJK

twaalf bladzijden wordt er gewerkt met Scratch, ook weer

Van boek 3 wordt in deze evaluatie de Random kunstopdracht

online te gebruiken of te downloaden. In Scratch laat je met

op bladzijde 26 en 27 uitgeprobeerd. Hiervoor wordt Scratch

commando’s een figuurtje (een sprite) bewegen. Kort, duidelijk

geopend. De opdracht is in acht stappen verdeeld met duide-

en visueel wordt uitgelegd hoe het programma werkt met een

lijke voorbeelden als afbeeldingen in het boek. Omdat de

speelveld, commandodeel en een scriptszone. Met duidelijke

stappen ook in zinnen worden verpakt, moet je nauwkeurig

schermafdrukken wordt stapsgewijs verteld hoe Scratch werkt

lezen, maar door de vetgedrukte woorden is het uitvoeren

en hoe je met codes kunt programmeren. In extra blokjes

prima te doen. Zonder problemen wordt een stippenschilderij

worden tips of korte samenvattingen aangeboden. Achterin dit

gegenereerd. In de handleiding staan de stappen van het

leerlingenboek staan de antwoorden. Deel 1 eindigt met de

leerlingenboek in één afbeelding uitgewerkt en kun je het als

belangrijke woorden met uitleg en een register.

leerkracht zelf snel uitproberen en controleren bij de leerlingen. Dit is de laatste opdracht van het derde boek. De leerling krijgt

PYTHON

de tip om andere getallen uit te proberen in de opdracht, maar

Deel 2 besteedt vier bladzijden aan Logo en twintig aan

in de handleiding ontbreekt een extra opdracht. Voor snelle

Scratch. Het boek kent verder dezelfde onderdelen als deel 1.

leerlingen is zo’n opdracht hier een welkome aanvulling. In

Deel 3 gaat verder met Scratch en introduceert ook Python,

boek 4 kun je na de inleiding een mooie zin lezen: ‘Je kunt nog

om daarna af te ronden met Scratch. De inleiding herhaalt het

wel uren lezen over tags, maar het is het handigste om maar

voorgaande en noemt de leerdoelen. Deel 4 gooit het over een

meteen te beginnen!’ Met het eenvoudige programma Kladblok

heel andere boeg met html en Javascript. In dit boek, dat

kunnen de leerlingen al in enkele stappen een basis ontwerpen

duidelijk moeilijker is dan de vorige drie, duik je in het maken

voor een eigen website door een tekstbestand op te slaan met

van webpagina’s en de opmaak hiervan. Lussen en variabelen

de extensie ‘html’. Op de volgende pagina’s krijgt de leerling

kwamen in deel 2 en 3 al aan bod, maar worden nu in Javascript

weer in duidelijke stappen uitgelegd hoe je een eigen website

verder uitgewerkt. Ook de optie Functies, een trucje om een

kunt ontwerpen en uiteindelijk ook kunt publiceren.

stuk code te herhalen met elke keer andere informatie, komt aan bod. Leerlingen leren ermee werken door een quiz te

CONCLUSIE

maken en door kleuren toe te passen. Daarna gaan de leerlingen

Op de boeken van Programmeren kun je leren staat nadruk-

een eigen dierensite ontwerpen waarbij ook het onderwerp

kelijk ‘stap voor stap’. Zo wordt de lesstof ook gepresenteerd

auteursrecht wordt besproken.

en kunnen leerlingen als ze goed lezen de eerste programmeer stappen zetten. Er zijn veel praktijkopdrachten, doen en maken zijn het belangrijkste. Het samenwerken en het bediscussiëren van elkaars producten wordt in de methode en ook in de handleiding niet goed benoemd. Dat moet een leerkracht vooral zelf regelen. Het zou logisch zijn als er een methodesite bij deze boeken zou zijn waarop de extra opdrachten van de handleidingen te vinden zijn en waarvandaan je ook de diverse programma’s kunt downloaden. Voor leerlingen zou dat ook een mooie ‘hangplek’ kunnen zijn waar ze hun probeersels kunnen delen met andere gebruikers. Dat gezegd hebbende is het een goede en duidelijke methode om leerlingen de eerste beginselen van programmeren te leren. << www.schoolsupport.nl/programmeren

JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016 COS-ONLINE Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

Top Tips

ered my Someone discov

PA S S WO R D

na m e my do g. N ow I have to re

voor wachtwoordbeheer

Met hetzelfde wachtwoord inloggen op mail en webwinkels... Het is makkelijk, want wie wil (en kan) er nou vijftig verschillende wachtwoorden onthouden? Maar als een hacker eenmaal één wachtwoord en gebruikersnaam heeft achterhaald, zal hij zo ook proberen

Hebben we over vijf jaar eigenlijk nog

op alle andere sites binnen te komen.

wel een wachtwoord nodig? Google

Jelle pleit voor een tussenoplossing

werkt aan het project Abacus, waarbij

‘Kies voor een paar moeilijke wacht-

je kunt inloggen zonder wachtwoord. In

woorden voor de echt belangrijke

plaats van het controleren van een

zaken, zoals voor het inloggen op je

wachtwoord, zullen apps op andere

computer of tablet en waar de cijfer

Er zijn verschillende wachtwoord

manieren checken of de gebruiker

lijsten worden bijgehouden. Kies een

generatoren online die helpen om een

toegang heeft. Zo wordt er gekeken

ander wachtwoord voor de 20 verschil-

veilig wachtwoord te kiezen. Als je

naar typepatronen, looppatronen en

lende webwinkels waar je komt, daar

aan alle criteria wilt voldoen, krijg je

locatie. Jelle: ‘Dat is een volgende

kunnen hackers minder mee doen.

b ijvoorbeeld 3iwDqM1V. Maar onthoud

stap naar hoe systeembeheerders en

die maar eens. Jelle heeft een andere

programmeurs het makkelijker kunnen

suggestie. ‘De problemen worden vaak

maken voor de eindgebruiker. De

bij de eindgebruiker gelegd, maar je

manier waarop je loopt, hoe schuin je

kunt ook voor slimme detectie aan de

je telefoon houdt, de wijze van typen…

Hoe kies je nu een goed wachtwoord?

achterkant kiezen in overleg met de

het is allemaal heel persoonlijk. Bij dit

De naam van de hond of kinderen is

softwareleverancier of bouwer van de

project worden sensoren gebruikt die

via social media vaak te achterhalen.

site/app. Log je bijvoorbeeld vanaf een

dat soort zaken combineert en scant.’

Een goed wachtwoord is volgens

andere locatie dan normaal in of op een

experts ten minste acht tekens lang –

raar tijdstip, dan is een waarschuwings-

langer is altijd beter. Gebruik geen

sms misschien iets. Of kies voor

gebruikersnaam of naam van een

toevoeging van zogenaamde multifactor

school en geen volledig woord. Het

authenticatie, waarbij je bijvoorbeeld

Steeds meer scholen werken met

wachtwoord moet anders zijn dan

een tweede, tijdelijk wachtwoord via

smartphones of tablets. Als die gelockt

eerder gebruikte wachtwoorden en

SMS krijgt, zodat diefstal van alleen

zijn, komen smsjes, apps en Facebook-

opgebouwd zijn uit hoofdletters, kleine

gebruikersnaam en wachtwoord niet

berichten vaak alsnog binnen. Je wilt

letters, cijfers en symb olen. ‘Hello2U!

genoeg is om een account te stelen.’

natuurlijk niet dat je leerlingen die

voldoet wel aan de criteria voor een

allemaal lezen als je even de klas uit

sterk wachtwoord, maar is zwak omdat

bent? Tablets en smartphones zijn zo

er een woord in staat. H3ll0 2 U! is

instelbaar dat de berichten bij een

sterker omdat een aantal letters in het

gelockte telefoon of tablet niet meer

woord zijn vervangen door cijfers en

direct op het vergrendelde scherm

het woord spaties bevat’, zo doceert

leesbaar zijn. Doe dat dus ook. Let

Microsoft over wachtwoordb eveiliging.

er sowieso op dat niemand over je schouders meekijkt als je de code op je tablet intikt.

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

Someone discovered my password. Now I have to rename my dog. Deze kreet heb je vast al eens voorbij zien komen op social media. Grappig bedoeld, maar het kaart wel een serieus probleem aan. Mensen kiezen vaak een te simpel wachtwoord, dat ze ook voor verschillende accounts gebruiken. Hoe ga je nu goed met je wachtwoord om? Waarom moet je eigenlijk zo vaak je wachtwoord wijzigen? En hoe ga je hier op school mee om? Jelle Niemantsverdriet, director cyber risk services bij Deloitte Nederland, geeft tips. Door Malini Witlox Cartoon XKCD

Jelle Niemantsverdriet

Biometrie, zoals vingerafdrukken, is

Het ideale wachtwoord?

ook een oplossing. Touch ID is de

Jelle pleit voor een

vingerafdruksensor van de iPhone en

combinatie van een

iPad. Het klinkt beetje CSI, maar je

aantal woorden achter

vingerafdruk wordt achtergelaten

elkaar, bijvoorbeeld het

telkens als je iets oppakt en sommige

welbekende voorbeeld

sensoren zijn voor de gek te houden

correcthorsebatterystable

met een nagemaakte vingerafdruk. Je

(zie de strip). Langere

kunt na zo’n incident een andere vinger

zinnen zijn moeilijker te

kiezen, maar die mogelijkheden zijn

kraken dan korte zinnen

letterlijk op twee handen te tellen.

met symb olen. Word je

Paranoia? Nee, het gebeurt echt! Eind

verplicht om de beruchte

2015 vond nog een geruchtmakende

combinatie van cijfers en

cyberinbraak bij het Amerikaanse

letters te kiezen, zoals

HR-orgaan voor overheidspersoneel

MLnCZQXl7BBz, probeer

plaats waarbij vijf miljoen vinger

dan een acroniem te maken.

afdrukken werden gestolen.

Badminton is mijn sport, kan worden

Wanneer je je wachtwoord bent vergeten,

omgezet in B@dm1nt()n=m’nsprt.

komt er vaak een geheime vraag in beeld. Terwijl we ons wachtwoord zorgvuldig hebben gekozen, gaat de geheime vraag vaak over zaken die makkelijk te achterhalen zijn, zoals de

Passwordmanagers bieden een oplos-

naam van de hond of de meisjesnaam.

sing aan mensen die veel wachtwoorden

Bovendien worden de databases waar

moeten onthouden. Er is een hoofd-

de geheime vragen zijn opgeslagen

wachtwoord, bijvoorbeeld om de brow-

vaak niet versleuteld, zodat ook de

ser te openen waarmee alle subwacht-

systeembeheerder het antwoord kan

woorden direct vrijgegeven worden. Het

uitlezen. Jelle: ‘Wachtwoorden zelf zijn

nadeel is dat als het hoofdwachtwoord

gelukkig meestal wel goed versleuteld.

gekraakt wordt, de kwaadwillende

Daarom moet je bij een vergeten

Om de twee maanden je wachtwoord

overal bij kan. De voordelen wegen

wachtwoord vaak ook een nieuw wacht-

veranderen, is volgens de CESG, de

vaak wel op tegen de nadelen – je

woord aanmaken. Als je een mailtje

informatietak van de Britse geheime

hoeft immers geen lange wachtwoor-

krijgt, waarin je je eigen wachtwoord

helemaal geen goed idee. Mensen

den meer te onthouden en je kunt

kunt lezen, is dat eigenlijk een teken

gaan dan makkelijke wachtwoorden

autom atisch voor elke site een ver-

dat de versleuteling niet goed geregeld

kiezen, voor juni password06 en voor

schillend wachtwoord gebruiken.

is. Die geheime vraag… tja, ze noemen

juli password07. Het middel is erger

het geheim maar het antwoord is vaak

dan de kwaal.

openbaar. Gebruik het niet.’

NextCulture leert vmbo-leerlingen kritisch met technologie omgaan Welke invloed heeft technologie op ons leven en hoe verandert het de manier waarop we tegen onszelf en de inrichting van onze samenleving aankijken? Naar welke digitale cultuur willen we eigenlijk toe? NextCulture zoekt en vindt antwoorden met het Globe College in Utrecht en het Hondsrug College in Emmen. Tekst Erik Ouwerkerk ‘Technologie is geen onvermijdelijk verschijnsel, het is geen natuurlijk fenomeen uit Silicon Valley waar wij maar mee moeten dealen. We kunnen zelf bepalen of en waartoe we producten en diensten gebruiken, en we kunnen onze maatschappij zelf vormgeven door zelf dingen te maken en te bedenken’, aldus Jelle van der Ster, algemeen directeur van SETUP, een stichting die met kunstprojecten streeft naar een digitaal bewust en kritisch publiek. In samenwerking met de penvoerder van het project, Rotslab Coöperatie – een netwerk gericht op social design en co-creatie – , het Cultuurparticipatiefonds en het Prins Bernard Fonds is het onderwijsproject NextCulture opgericht. Doel is dat vmboleerlingen kritisch en zelfsturend met technologie leren omgaan.

MINDSET

Op inspiratietour voor het huis van de toekomst

‘Met drones kun je mensen overal bespioneren terwijl de vliegende objecten op hun beurt jou weer in de gaten houden.

is bij NextCulture. Van der Ster: ‘Dit is jullie wereld, bouw zelf

Willen we naar zo’n samenleving of is het goed als er wetten

aan je toekomst, denk mee, laat je stem horen in het maat-

zijn die dit kunnen voorkomen? Dat zijn bij uitstek vragen voor

schappelijk debat. Die mindset willen we (helpen) creëren.’

de generatie die nu op school zit’, stelt Eva Vesseur, die vanuit Het Educatie Bureau met de onderwijstak van SETUP betrokken

VERNIEUWD VMBO De aanpak van het project past goed bij het Vernieuwd VMBO

Hunebedden scannen

waarin projectmatig onderwijs een grotere rol krijgt en probleem oplossend vermogen en burgerschap verweven worden door het schoolprogramma heen. Het praktische en behapbare karakter leent zich bovendien goed voor het middelbare schooltype. Er zijn vier thema’s die richting geven aan de vakoverstijgende leerdoelen: identiteit, maatschappij, erfgoed en actueel debat. Aangezien geen school hetzelfde is, zullen ook de thema’s op unieke wijze worden uitgewerkt. Het Hondsrug College in Emmen bijvoorbeeld printte hunebedden in het kader van cultureel erfgoed en ging de straat op om filmpjes te maken in het kader van een maatschappelijke discussie. In Utrecht wordt het schoolgebouw verbouwd. Leerlingen krijgen daar de gelegenheid om mee te denken over de inrichting ervan. ‘Daarmee komt de identiteit van de school en de leerlingen centraal te staan’, aldus Van der Ster.

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

‘Hé, laten we naar die brug gaan’, hoor je dan. Door ze meer los te laten, krijg je soms veel meer gedaan dan met een vooraf vastgestelde opdracht. We geven kaders voor leerlingen en docenten en daarbinnen worden ze uitgedaagd autonoom te handelen. Het grenst aan de principes van open-ended learning’, vindt Vesseur.

NEXT BIG THING Scholen en NextCulture zoeken steeds naar het midden: tussen kaders en invulling maar ook tussen zelfstandig werken van de docenten en steun van het onderwijsinitiatief. Vesseur: ‘De docenten moeten de omgang met technologie en digitale

‘We kunnen zelf onze digitale cultuur vormgeven’

cultuur straks zelf vorm kunnen geven, maar tegelijkertijd steunen we ze nu en kunnen ze bij ons terecht voor advies. Over virtual reality bijvoorbeeld. ‘VR-brillen zijn nu een hot item dus daar willen veel scholen iets mee. Waar kun je VR voor inzetten en wat leren de leerlingen daarvan? Een bril kun je voor veel onderwijstoepassingen inzetten. Maar wat betekenen

EXPERIMENT Rekening houden met de cultuur van de school bepaalt juist de kans van slagen’, aldus Vesseur. ‘De teamleider, docent beeldende kunsten en de cultuurcoördinator in Utrecht wilden werken aan concentratie en divergent denken. We stelden een plan samen om die doelen te bereiken. Door het autonoom en kritisch vermogen dat NextCulture centraal stelt, heeft dat soms tot gevolg dat de tieners door experimenten uit hun comfortzone worden gehaald. Niet alles van minuut tot minuut bepalen dus en niet telkens hetzelfde materiaal neerleggen in het technieklokaal. Of juist in een ander lokaal gaan zitten. Een groep scholieren ging naar Rotterdam. Ze kregen een blanco schetsboek mee en gingen op zoek naar inspiratie voor het huis van de toekomst. Verder mochten ze het zelf bepalen.

de uitstapjes naar de virtuele werkelijkheid voor hoe we naar onszelf kijken, verandert onze identiteit? En wat blijft er hangen van die technologie als straks the next big thing weer aan de deur klopt?’

WHITEPAPERS De organisatie geeft niet alleen dat zetje in de rug dat docenten verleidt de 3D-printer vanuit de bezemkast toch een keer een vaste plek te geven in de klas, maar leert docenten ook vooral vragen te stellen over wat technologie voor de school kan betekenen. Het project is halverwege de tweejarige pilotfase. ‘Van die leerervaring zullen we volgend jaar downloadbare whitepapers met de visie en werkwijze presenteren voor het onderwijs’, belooft Vesseur. Zij en Van der Ster blijven dan beschikbaar voor vragen, workshops en brainstormsessies. << Meer informatie over het project is te vinden op nextculture.rotslab.nl

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl

How to... TED-Ed We kennen allemaal de TEDx-video’s en bijeenkomsten wel waarin mensen op inspirerende wijze hun levenservaring en kennis delen. In het verlengde hiervan is TED-Ed opgezet. Met behulp van deze site kun je een les bouwen rond video’s van TED-Ed, TED-Talk of een YouTube-video. In deze How to bekijken we hoe je dit in je lessen kunt integreren. Door Henk Botter

OPSTARTEN

vragen toevoegen. Dit zijn meerkeuze- of open vragen. Bij Dig

Je kunt je registreren bij

Deeper kun je zelf tekst typen en hierin ook hyperlinks aanbrengen

TED-Ed (ed.ted.com) door

naar websites. Ook kun je hier afbeeldingen toevoegen. Bij Discuss

je Facebookaccount te

kun je al bestaande discussies toevoegen, maar uiteraard ook

gebruiken of door simpel-

nieuwe vragen. Je hebt daarvoor 750 tekens tot je beschikking.

weg je naam in te vullen

And Finally kun je gebruiken om tekst en gedachten binnen

en e-mailadres plus

1000 tekens te delen met je leerlingen.

wachtwoord door te geven. Na het overtypen van een controlegetal en het klikken op de link in de bevestigingsemail kun je aan de slag. Je moet nog even aanvinken dat je docent bent en vervolgens kun je beginnen met het maken van een les. Je klikt daarvoor op Create a lesson. In het scherm dat volgt kun je een zoekopdracht geven of een Youtube-URL invoeren. Volgens de website is het maken van een TED-Ed-les eenvoudig: je zoekt een video, voegt vragen en aanvullende bronnen toe, deelt je les met studenten en volgt vervolgens hun voortgang. Start je bijvoorbeeld in je lessen geschiedenis binnenkort met de VOC, dan voer je

Je bekijkt eerst de video en noteert een aantal vragen bij deze

dit onderwerp als zoekterm in en zoek je een aflevering van Het

aflevering van Het Klokhuis. Dit kun je eerst in het klad doen op

Klokhuis over dit onderwerp. Je klikt het aan door op de Play-knop

papier of in een tekstverwerker, maar dit kun je ook meteen in

te klikken en dan kun je de aflevering bekijken. Door op Continue

TED-Ed doen door op Think te klikken. De video wordt rechts in je

te klikken kun je het in TED-Ed gaan gebruiken. Je ziet dan opnieuw

scherm kleiner weergegeven (maar een schermvullende weergave

jouw geselecteerde video met diverse opties. Bovenin het scherm

is nog steeds mogelijk) en midden in je scherm staat een vak met

staat Create your lesson inclusief uitleg: je kunt onderdelen aan-

Create Question. Je start de video en na een kleine minuut formu-

en uitzetten, dat wil zeggen dat je een titel kunt toevoegen en een

leer je jouw eerste vraag. Dat wordt een meerkeuzevraag. Je typt

context, vragen kunt toevoegen, discussievragen kunt stellen en

de vraag in en vult ook de tijdcode in als hint voor de leerlingen.

andere bronnen kunt toevoegen. Wat je aan zaken toevoegt of

Rond dat tijdstip in de video is het antwoord van de vraag te

weglaat, wordt automatisch opgeslagen.

vinden. Als je geen tijdcode invult, moet de leerling bij twijfel over het juiste antwoord zelf de video gaan doorzoeken. In het tabblad

EEN LES INRICHTEN

Add answers typ je vier antwoorden in. Bij meerkeuzevragen

Je typt een eerste eenvoudige instructie achter Let’s begin.

moeten er minimaal twee mogelijke antwoorden worden gegeven

Daaronder wordt de video groot getoond met ernaast vijf onder

waarvan er één goed moet zijn. Met de tab Preview & Save bewaar

delen: Watch, Think, Dig Deeper, Discuss en And Finally. Achter

je de eerste vraag, nadat je vier van de vijf antwoordopties hebt

de laatste vier staat een knop met Exclude. Om je resultaten te

ingevuld. Uiteraard klik je het juiste antwoord aan, dat wordt groen

controleren is er een Preview-knop aanwezig en als alles naar

weergegeven. Je ziet daarna dat je deze vraag via Edit nog kunt

wens is ingericht, kun je de Publish-knop gebruiken. Je kunt de

aanpassen en met behulp van de knop Exclude ook kunt uitsluiten.

onderdelen even langslopen om te zien hoe je de zaken rond deze

Onderin zijn twee knoppen zichtbaar om de vraag helemaal te

video het beste kunt aanpakken. Bij Think kun je maximaal 15

wissen of om een nieuwe vraag toe te voegen.

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

MEERDERE VRAGEN TOEVOEGEN

LEERLINGEN

Tijdens het verder bekijken van de video maak je zo een tiental

Een leerling kan een video-opdracht gaan uitvoeren als hij een

open en meerkeuzevragen bij de video. Opvallend is dat het niet

mailtje met een link heeft ontvangen, maar de leerling kan ook de

mogelijk is om bij open vragen feedback te geven of om het juiste

link overnemen van bijvoorbeeld het digibord op zijn eigen device.

antwoord toe te voegen. Bij een open vraag kun je ook geen

De leerling moet wel een TED-Ed-account hebben of die aan

tijdcode toevoegen. Open vragen moeten dus algemener van aard

maken. Vervolgens ziet hij dan de video groot in zijn scherm met

zijn en het antwoord moeten de leerlingen eventueel zelf zien terug

daarnaast de door de docent aangebrachte onderdelen. Wanneer

te vinden in de video. Je voegt bij de aflevering van Het Klokhuis

de leerling klikt op Think, wordt de video kleiner en komt het

zo een tiental vragen toe. Vijf meerkeuze- en vijf open vragen. Je klikt

vragengedeelte midden in het scherm. Wanneer een leerling een

op de knop Preview om te zien hoe dit eruit komt te zien. In een

meerkeuzevraag foutief beantwoordt, kan hij klikken op Try Again,

nieuw scherm zie je de door jou geschreven intro met daaronder

maar ook op Video Hint. In dat laatste geval wordt de video

de tien knoppen van de opgestelde vragen. Als je met de muis

automatisch gestart op het tijdstip dat door de maker van de

over Think gaat, zie je ook dat er vijf open en vijf meerkeuzevragen

opdrachten is aangegeven. De leerling kan dan het fragment

klaar staan. Bij de meerkeuzevragen zie je geen tijdsaanduiding.

bekijken en beluisteren op de juiste plaats in de video, maar kan ook zelf verder spoelen of terugspoelen. Als de leerling de tien vragen heeft beantwoord en die steeds heeft bewaard, komt de mogelijkheid om naar de volgende sectie te gaan. Zo kan de leerling extra informatie bekij-

MOGELIJKHEDEN

ken en ook

Je klikt op Edit om ook de andere mogelijkheden te verkennen.

reageren op de

Bij Dig Deeper staat een tekstvak met de tekst: ‘Provide context

discussievraag.

to continue the learning experience and related content to

Bij dat laatste

explore’. Je voegt hier een kort stukje tekst toe met links naar

onderdeel moet

enkele websites over de VOC. In dit geval is dat de Bataviawerf in

de leerling zelf

Lelystad, het Scheepvaartmuseum in Amsterdam, Wikipedia en de

klikken op View discussion en

VOC-site. Je voegt een tweetal afbeeldingen toe. Dat kan door een

daarna op Respond. Zo kan een

link van een afbeelding van internet te kopiëren en te plakken,

leerling ook reageren op reacties

maar dat kan ook door een afbeelding vanaf je eigen computer te

van anderen.

gebruiken. Het is handig om bij weblinks in deze tekst ervoor te kiezen om de site in een nieuw scherm te laten openen. Via

Als docent kun je van je leerlingen

Preview kun je weer zien hoe de leerlingen dit voor hun neus

de resultaten terugzien door op

geschoteld krijgen. Met Edit ga je verder naar Discuss. Hier kies

Review Student Work te klikken.

je voor Add new discussions en typ je een stukje tekst over de

Als je de video in verschillende

VOC-mentaliteit. Je kunt daar ook extra uitleg aan toevoegen, maar

klassen wilt gebruiken, is het

helaas niet met een hyperlink. Met Add this discussion rond je ook

handig om de les te kopiëren en

dit deel af. Als laatste vul je een slotopmerking in bij And finally en

in de titel de naam van de klas

klik je op Publish om het geheel af te ronden. Je krijgt nu een

aan te brengen. Zo kun je achteraf

nieuw venster te zien. Jouw les is succesvol gepubliceerd en deze

zien wie welke video heeft gemaakt.

kun je delen via sociale media. Ook is er een link naar de les die in deze How to is gemaakt: ed.ted.com/on/Kul7gbz8. Je kunt e-mailadressen invullen om de link te versturen. Als je dit venster sluit, kom je in jouw eigen omgeving terecht op TED-Ed.

TIPS EN ALTERNATIEVEN

Je kunt daar alle activiteiten rond de video bekijken, de video-

• Bekijk goed de uitleg onder FAQ, bijvoorbeeld over het geven van

opdrachten via Edit verder aanpassen, bewerken, verwijderen en via Share delen.

feedback op de reacties van de leerlingen. • In het TED-Ed Blog wordt veel extra achtergrondinformatie gegeven. • In COS is EDpuzzle al eens besproken: edpuzzle.com. Het programma biedt vergelijkbare mogelijkheden.

De leerkracht in de klassenapp Een klassenapp is tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld. De ene leerkracht omarmt appen met de leerling, de ander weet nog niet of de voordelen opwegen tegen de nadelen. Martijn Schouwstra van Bureau Jeugd & Media geeft voorlichting over online media en deed onderzoek naar het contact tussen leerkrachten en leerlingen via WhatsApp. Door Marguerite Irrgang ‘Sommige leerkrachten zijn in het begin aarzelend

dat hij/zij praktische mededelingen doet. Bijvoorbeeld over

over de stap in de online wereld van hun leerlingen’,

huiswerk of over spullen die de volgende dag meegebracht

vertelt Martijn Schouwstra. ‘Dat is begrijpelijk, want

moeten worden naar school. Aan veel gesprekken hoef je als

het is een andere vorm van communiceren en het

leerkracht niet deel te nemen. Bovendien snappen leerlingen

vergt ook flexibiliteit. Gesprekken in de klassenapp

ook wel dat je als leerkracht vrije tijd hebt.’

vinden meestal buiten schooltijd plaats en dat is

Martijn Schouwstra

soms lastig. Op informatieavonden merk ik af en

BETER LEREN KENNEN

toe dan ook weerstand. Leerkrachten hebben het

Marit Mos is leerkracht op basisschool De Tolter in Meppel,

druk en bovendien hebben niet alle leerlingen

waar ze lesgeeft aan groep 7 en 8. Ze zit ook in de klassen-

een smartphone. Toch biedt de klassenapp veel

app. Voor Marit is het geen probleem dat ze buiten werktijd af

mogelijkheden als je je eenmaal over die bezwaren

en toe een appje moet beantwoorden. ‘Ik vind dat helemaal

hebt heengezet. Je krijgt als leerkracht snel inzicht in de online

niet zoveel tijd kosten en het valt qua hoeveelheid appjes ook

belevingswereld van leerlingen, hoe ze online communiceren en

best wel mee. Soms is er een vraag over huiswerk of over

wat er leeft.’

spullen die meegenomen moeten worden. Voor mij zijn er juist veel voordelen. Je leert je leerlingen beter kennen door mee te

INTERACTIE

lezen. Ook ben je toegankelijker omdat je ook één-op-één

Dat de interactie in de klassenapp vaak na schooltijd plaats-

appjes kunt beantwoorden. Sommige leerlingen durven mij

vindt, kan voor leerkrachten een reden zijn om weg te blijven

sneller aan te spreken in de klassenapp.’ Een ander voordeel,

van de klassenapp. Leerkrachten krijgen namelijk het gevoel

dat naar voren komt uit het onderzoek van Schouwstra, is dat

dat ze 24/7 beschikbaar moeten zijn. ‘In de werkelijkheid pakt

het veiligheidsgevoel op school wordt vergroot als de leerkracht

het vaak anders uit’, stelt Martijn. ‘Een leerkracht hoeft niet

ook in de klassenapp zit. Het pestgedrag wordt volgens zijn

overal op te reageren. Van de leerkracht wordt vaak verwacht

onderzoek minder.

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

SPECIALE STATUS

ONLINE GROEPSDYNAMIEK

Toen Marit Mos in de klassenapp van groep 8 stapte, waren de

Veel leerkrachten gebruiken volgens Martijn hun WhatsApp-

leerlingen sceptisch. ‘Ze dachten dat ik me overal mee ging

observaties en -bevindingen in de les. ‘Stel dat een leerling om

bemoeien, maar dat doe ik natuurlijk niet. Ik houd me op de

één uur ‘s nachts een appje stuurt. Dan ligt de gemiddelde

achtergrond en reageer alleen als het nodig is. Bij ons op

leerkracht echt al te slapen. Als je dat de volgende dag ziet,

school is hier geen beleid voor. We kiezen er zelf voor om mee

kun je zoiets bespreken. Je kunt zaken als tijdsbesef en slaap-

te doen of niet. Mijn stap in de klassenapp ging heel natuurlijk.

tekort aan de orde stellen. Je kunt bepaalde situaties gebrui-

De klas hoorde dat ik hun juf werd en vroeg gelijk of ik mee

ken voor de lessen mediawijsheid. Als er online gepest wordt,

wilde doen. Ik raad een leerkracht wel aan om eerst een tijdje

is het een goed moment om dat als voorbeeld te nemen.

mee te lezen. Je moet niet gelijk meepraten en ook niet bele-

Sommige leerlingen spammen en dat vinden anderen weer

rend worden. Je bent en blijft een leerkracht en leerlingen

irritant. Ook dat kun je bespreekbaar maken in de klas. De

kijken hoe je reageert. Het toelaten van een leerkracht is een

online groepsdynamiek kan gebruikt worden als lesmateriaal

proces. Ik merk wel dat de vertrouwensband met de klas beter

en dat is veel beter lesmateriaal dan alleen de lesstof. De

is geworden. Ze hebben ook kunnen zien wie ik ben door mijn

klassenapp kan dus ook lesstof opleveren. De leerkrachten die

reacties. Ik behandel veel vragen met humor. Af en toe maak ik

meededen aan het onderzoek zouden de sprong in ieder geval

ook wel een opmerking als ik bijvoorbeeld ’s avonds laat een

weer wagen.’ <<

appje krijg. ‘Slapen nu!’, was bijvoorbeeld mijn reactie. Dat is met humor maar ook gemeend.’

COS JAARGANG 34 NUMMER 01 – 2016

Sn@ppen! Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs

Onderzoekend leren Stapsgewijs helpt deze webapp de leerlingen door alle fases van zelfstandig onderzoek doen. De app is gebaseerd op het 7 stappenmodel van onderzoekend leren en ontwikkeld door het Wetenschapsknooppunt van de Universiteit van Wageningen. Op elk apparaat met toegang tot internet kan deze app gebruikt worden via www.onderzoekendlerenapp.nl. Voor het gemak zou je een koppeling in het beginscherm van de tablet kunnen zetten. Na het aanmaken van een gratis inlog kunnen de leerlingen aan de slag. Gedurende het stappen proces kunnen de jonge onderzoekers in hun logboek aantekeningen maken en foto’s van het onderzoek opslaan, zodat ze die weer even terug kunnen pakken. Aan het einde van het onderzoek kan het geheel geprint worden en ontstaat er een compleet onderzoeksverslag. Bij alle stappen is het mogelijk om wat extra uitleg te krijgen van de coach, waardoor duidelijker wordt waar het bij alle stappen om gaat.

Sommen oefenen Met Miner Birds leren leerlingen op een grappige manier sommen. Het leuke van deze app is dat twee of drie leerlingen het tegen elkaar kunnen opnemen. In het spel gaat

Gymapp

het erom wie er als eerste 20 wormen heeft verzameld. De spelers geven hun kip de opdracht om in de grond te graven

Op steeds meer plekken zie je dat technologie ook

naar plekjes waar de wormen verstopt zitten. Na het goed

wordt ingezet om de lessen bewegingsonderwijs te ondersteunen.

beantwoorden van een som kunnen ze verder graven. Het is

Zo is ook de LO-app ontwikkeld die bruikbaar is op het PO en op

mogelijk om sommen op

het VO. Binnen het onderdeel BO-video’s vind je korte animaties

5 niveaus te laten

(max. 2 minuten) waarin spelactiviteiten worden uitgelegd. Deze

oefenen, waarbij het

zijn prima te gebruiken om zelf ideeën op te doen, maar ook

makkelijkste niveau

tijdens de les, waar je eigen uitleg vaak toch meer tijd vraagt

bestaat uit sommen met

dan je zou willen. In

plus en min en het

de animatie wordt de

moeilijkste niveau

activiteit ook nog eens

optel- en aftreksommen,

visueel ondersteund. Je

vermenigvuldigen en

kan door een iPad of

breuken. Als je een stukje aarde kiest met meerdere wormen,

via het digibord in de

zul je een moeilijkere opgave krijgen dan een stuk waarin geen

gymzaal ook leerlingen

worm verstopt zit. Als je een fout antwoord geeft, krijg je de

zelf de instructie laten

wormen niet. Er zijn ook nog andere dingen op te graven

bekijken. Het onderdeel

waarmee het spel leuker wordt gemaakt. Je kunt ervoor kiezen

VO-video’s bevat

om de beschikbare tijd voor het oplossen van de sommen te

instructies voor spel

beperken of vrij te laten. In plaats van tegen elkaar kunnen

lessen voor oudere leerlingen. Bij het niveau is voor 12 activiteiten

kinderen ook tegen de computer spelen. Het is wel slim

op 3 niveaus beschreven en gefilmd hoe deze activiteit uitgevoerd

om een kladblaadje met een pen bij de hand te hebben.

kan worden. Zo kun je ook goed aan leerlingen laten zien

Beschikbaar in Appstore voor €1,99 en in GooglePlay voor €1,20

waaraan ze moeten voldoen om de activiteit op een hoger niveau uit te voeren. Verder zijn er ook nog leskaarten te vinden en tips voor andere apps, die in te zetten zijn tijdens de gymlessen. Gratis in de Appstore.

Nieuw:

Ambrasoft Typen School De unieke typecursus voor groep 6 t/m 8 Typen School is de nieuwe online typecursus voor scholen. Met het Ambrasoft typediploma zijn uw leerlingen in staat te typen met minimaal 100 aanslagen per minuut met een nauwkeurigheid van 99%. De unieke opzet met vlogs (video blogs) over het leven van middelbare scholier en acteur Julian Ras, zorgt ervoor dat uw leerlingen gemotiveerd blijven de cursus succesvol af te ronden. Typen School is ﬂexibel in te zetten door leerkrachten. De leerlingen volgen de cursus zelfstandig en hebben geen begeleiding nodig.

Vraag een offerte aan via www.ambrasoft.nl/typenschool 20% klantenkorting op een licentie Typen School als u ook Ambrasoft Rekenen & Taal School gebruikt.

• Gratis thuisgebruik • Unieke beleving door vlogs • Voorbereiding op middelbare school • Inclusief typediploma • ECDL gecertiﬁceerd

Acer raadt Windows 10 Pro aan.

EEN NIEUWE MANIER VAN LEREN TravelMate B117 Acer Education Suite software voor grotere interactie en efficiënt onderwijs Batterijduur tot 13 uur Dun, licht notebook met een 11.6 inch touch- of nontouchscherm Bescherming tegen vloeistoffen middels waterdoorlatend toetsenbord Kan tot 180 graden geopend worden voor flexibel gebruik Precision Touchpad voor betere vingertopnavigatie

Maak het mogelijk.