COS oktober 2016

Programmeren met HTML Henk in de CodeQube

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Onderzoekend en ontdekkend leren in virtuele labs Leren van elkaar met webapp OnzeKlas

HOE MEDIAWIJS IS JOUW KLAS? Jaargang 34 33 | Nummer 02 6 | | Februari Oktober2016 2016

Nieuw:

Ambrasoft Typen School De unieke typecursus voor groep 6 t/m 8 Typen School is de nieuwe online typecursus voor scholen. Met het Ambrasoft typediploma zijn uw leerlingen in staat te typen met minimaal 100 aanslagen per minuut met een nauwkeurigheid van 99%.

De unieke opzet met vlogs (video blogs) over het leven van middelbare scholier en acteur Julian Ras, zorgt ervoor dat uw leerlingen gemotiveerd blijven de cursus succesvol af te ronden.

Typen School is flexibel in te zetten door leerkrachten.

De leerlingen volgen de cursus zelfstandig en hebben geen begeleiding nodig.

Vraag een offerte aan via www.ambrasoft.nl/typenschool 20% klantenkorting op een licentie Typen School als u ook Ambrasoft Rekenen & Taal School gebruikt.

• Gratis thuisgebruik • Unieke beleving door vlogs • Voorbereiding op middelbare school • Inclusief typediploma • ECDL gecertificeerd

Inhoud 4 Bits & Bites

Grappige, nuttige of slimme snufjes

6 MediaMasters

Hoe mediawijs is jouw school?

9 Reanimeren met serious game Held

6

Steeds meer scholen geven les in reanimeren

10 Webapp OnzeLes

‘Het is niet eng om je kwetsbaar op te stellen’

12 Powerpoint en Prezi, move over!

Tien alternatieve presentatievormen

14 How to... Plickers

Nieuwe manier van quizzen

16 CodeQube

16

Van afstudeeropdracht tot programmeersucces…

18 Jong geleerd is oud gedaan

Evaluatie Engels leren met Emma

20 Q&A met Nadira Saab

‘Samenwerkend en ontdekkend leren met de computer kan resulteren in betere onderwijsresultaten’

22 Lesidee voortgezet onderwijs

Ben jij de nieuwe programmeermiljonair?

24 Virtuele Go-Lab

‘Maak je eigen leeromgeving door virtuele labs te combineren met filmpjes’

26 Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot

Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict.

Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.

COS twittert @cosonline

Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Henk Botter, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Marguerite Irrgang, Jannie Kroes, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Lieke Steijvers, Malini Witlox, Contact redactie cos@edg.nl

24 Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Vormgeving Tom Venema Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl

Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2016 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80.

Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van ­minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de ­abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen?

Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl

Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties?

Mail cos@edg.nl

iPad met retro toetsenbord

Onder redactie van Harry Dubois

Je moet er maar op komen: je tablet koppelen aan een toetsenbord.

Dat is op zich niet vreemd, maar wel als het toetsenbord een IBM

Speakertjes met een jasje Wij zijn allemaal wel eens toe aan iets anders en dat kan nu

Model M is! Dit toetsenbord is in 1984 in productie gegaan, dus meer dan 30 jaar geleden. Op de website zie je wat je nodig hebt om de koppeling te realiseren: vowe.net/archives/015855.html.

ook met je geluidsboxen. Die kun je gewoon van een ander jasje voorzien. De firma Libertone komt met de Zipp en zijn kleinere broertje de Zipp Mini. Kwalitatief prachtig geluid uit

Opslag voor de gewone man

een klein boxje. Ze werken ook via wifi

Voor de zakelijke computermarkt

en je kunt meerdere boxen aan elkaar

was een 10TB harddisk al

‘linken’ via zogenaamde Soundspaces.

beschikbaar, maar nu ook voor

Dit kan met een druk op de knop bovenop

consumenten. Harddisk-producent

de Zipp of via je mobiel. Goedkoop is

Seagate komt met drie smaken:

het niet! De Zipp kost rond de 270

de Barracuda Pro (voor in de pc),

euro, de Mini 199 euro. Wil je een

de Iron-wolf voor in een NAS en

ander jasje? 29 euro!

de SkyHawk voor opnames van beveiligingscamera’s. Prijzen liggen rond de 500 euro.

Opnames maken in Windows 10 Bij toeval kwam ik erachter dat je echte screencasts (opnames van wat je doet op je computer) kunt maken binnen Windows 10 zónder dat je daarvoor software moet kopen. Dit kan namelijk via de Windows 10 app Xbox. Deze app is oorspronkelijk bedoeld voor het maken van opnames van games, maar kan ook voor andere opnames gebruikt worden. Start de app en via een toetsenbordcombinatie kun je beginnen met opnemen. Na de opname wordt het bestand als MP4 bewaard. Vergeet niet bij de settings je microfoon aan te zetten. Bekijk hier het instructiefilmpje: bit.ly/win10screenrecorder.

Over Big Data gesproken Loop een route met je leerlingen

Ben je fervent gebruiker van Excel? Kijk dan eens naar Power Bi; de online Office-uitbreiding van Microsofts Office 365. Power Bi kan met

Afgelopen zomer heb ik veel plezier gehad van de app Route.nl.

grote datasets overweg, maar het bevragen van de data doet Power Bi op

Deze is in staat om online gemaakte wandelingen te downloaden

een ‘natuurlijke’ manier. Je kunt gewoon een vraag stellen en Power Bi

naar je mobiel. Meld je aan bij www.route.nl en maak via de

probeert visueel te laten zien wat het antwoord is. Bijvoorbeeld, je hebt

routeplanner een route aan met

een Excelsheet gemaakt van alle medaillewinnaars van de afgelopen

een begin- en eindpunt. Deel

Olympische Spelen in Rio. Je vraagt dan om alle gouden medailles te

deze route vervolgens met alle

zien van Nederland, met de daarbijbehorende sporten en namen van de

bezoekers en je krijgt per route

winnaars. Power Bi is erg geliefd bij grote bedrijven die zo hun databases

een QR-code te zien. Deze kun

kunnen ‘bevragen’. Het lijkt mij ook prachtig materiaal om een paar

je met je mobiel in de Route.nl

economielessen mee te vullen, zeker omdat er ook een gratis versie is

app (= gratis) inlezen en zo

van Power Bi: powerbi.microsoft.com. Tip: Power Bi is ook beschikbaar

middels GPS de route lopen.

als app voor op de tablet.

Hoe mediawijs is jouw klas?

Doe mee aan MediaMasters 2016!

‘Je had het hier moeten horen, de kinderen waren echt door het dolle heen!’ Judith Meijer-Senn (60) herinnert zich nog goed het kabaal dat losbarstte toen haar klas de laatste MediaMasters Game won. Dit jaar doen de leerlingen van groep 7 en 8 van Panta Rhei uit Zeewolde opnieuw een gooi naar de prestigieuze titel. Judith blikt nog eenmaal terug op de voorbije jaargang.

Hoelang doet u met uw klas al mee aan de MediaMasters Game?

‘Vanaf de eerste editie, dus inmiddels al zes jaar. MediaMasters sluit heel goed aan bij wat we met onze manier van doceren nastreven: de school de wereld in en de wereld de school in.

In het eerste jaar werden we tweede van Nederland, dus kennelijk zijn we er goed in. Wat ik zo leuk vind aan de MediaMasters Game is dat het van het positieve uitgaat en niet van wat slecht is aan het internet en sociale media. De mogelijk­heden staan centraal.’

Hoe ervaren de leerlingen de deelname aan de game? elkaar naar het filmpje en gaan dan met de opdrachten aan

WAT STEKEN LEERLINGEN OP VAN DE MEDIAMASTERS GAME?

de slag. Het is daarbij leuk om te zien dat de leerlingen

• Kritisch leren kijken naar media en snappen hoe deze

‘Ze zijn ontzettend fanatiek! We kijken elke ochtend met

elkaar helpen. Ze willen graag winnen, maar ook niet dat

werken (analyse)

er iemand buiten de boot valt. Dat is fijn!’

• Het effect (bedoeld of onbedoeld) van media ervaren

Sluit de game goed aan bij waar de leerlingen zich dagelijks

• Inzicht krijgen in eigen mediagedrag (gedrag)

mee bezighouden?

• Praten over media, thuis en in de klas (dialoog)

‘Het thema verschilt, maar elk jaar worden leerlingen zich

• Zelf media kunnen inzetten, maken en delen (creatie)

en begrijpen (bewustwording)

spelenderwijs bewust van een aantal belangrijke zaken. Zo ging het vorig jaar onder meer over delen. De leerlingen leerden dat ze zelf eigenaar zijn van hun foto’s. En dat ook bijvoorbeeld

Inmiddels hebben bijna al mijn leerlingen een smartphone en

ouders die niet zo maar online mogen zetten. Het besef dat je

geloof me, ze lijken ermee vergroeid te zijn. Soms is dat een

zelf de baas bent over wat je online doet, vind ik erg belangrijk,

beetje eng om te zien. We gaan elk jaar op schoolkamp en dan

of het nu gaat om gamen of het gebruik van je telefoon.

mogen de telefoons niet mee. Dit jaar waren een paar meisjes Foto Jorgen Koopmanschap

daar echt van geschrokken, ze wisten niet hoe ze dat gingen volhouden. Aan de andere kant stimuleren we het ook om smartphones juist in de klas te gebruiken. Bij rekenen, om wat op te zoeken, maar ook om af en toe een game te spelen. Het belangrijkste is dat leerlingen hem weg moeten kunnen leggen als dat nodig is. Je moet geen slaaf van je mobieltje worden.’

Wat vindt u als leerkracht zo belangrijk aan mediawijsheid in het onderwijs?

‘Inmiddels sta ik al zo’n dertig jaar voor de klas. En al sinds de jaren zeventig en tachtig heb ik het idee dat we af moeten stappen van alleen een klassikale benadering van lesgeven.

6

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

WEEK VAN DE MEDIAWIJSHEID FEIT, FAKE OF FILTER: HOE WORD JIJ BEÏNVLOED? Dit jaar wordt er tijdens de Week van de Mediawijsheid stilgestaan bij hoe beïnvloeding werkt in onze wereld vol media. We klikken, liken, kijken, delen en zoeken er op tussen feit en fake te kunnen maken. Sociale media, kranten, tv, online gemeenschappen en filters oefenen bovendien grote invloed uit op hoe wij onszelf, de ander of de wereld zien. Mediawijzer.net, initiator van de Week van de Mediawijsheid, roept iedereen op om mee te doen aan de campagne. De Week van de Mediawijsheid vindt plaats van 18 t/m 25 november 2016. Doe als onderwijs­ instelling mee aan de vele activiteiten of organiseer een ouderavond waar kinderen met hun ouders mee kunnen doen aan de Ouder & Kind-quiz. Kijk voor een overzicht op www.weekvandemediawijsheid.nl

Foto Jorgen Koopmanschap

los. Het is steeds lastiger geworden om het onderscheid

SNEAK PREVIEW VAN MEDIAMASTERS 2016 De 12-jarige Selma is een echte mediamaker! Zij en haar vrienden vloggen, skypen, gamen en programmeren er op los.

Maar dan gaat het mis in de winkel van haar vader. Ze hebben alle kennis over mediawijsheid nodig om dit op te lossen. Zal het jouw

Dankzij nieuwe media liggen hier enorme kansen, waardoor de leerkracht meer de rol van coach kan aannemen in plaats

klas lukken om Selma en de winkel van haar vader te redden?

Wil jij weten hoe dit verder gaat? Bekijk de trailer en geef je op via www.mediamasters.nl.

van de rol van kennisoverdrager. Kennis kunnen kinderen van internet halen en de leraar kan hen helpen om ervoor te zorgen dat ze dit op de juiste manier doen. Als een coach. Dan moet je je als leerkracht wel bij blijven scholen. Daarom heb ik een

Soms zie je dat ouders er vooral op letten hoe lang hun kind

opleiding tot mediacoach gevolgd. Zo spijker ik mijn kennis

­bijvoorbeeld aan het gamen is, maar geen idee hebben wát ze

rond media om de zoveel tijd bij en blijf ik goed op de hoogte.’

eigenlijk aan het doen zijn op hun telefoon of op de computer.

Terwijl het volgens mij juist belangrijk is om daar met kinderen

Ziet u dat ook bij uw collega’s?

over te praten. De Ouder & Kind-quiz die onderdeel is van

‘Misschien heb ik het geluk dat ik een bovengemiddelde interesse

MediaMasters vormt een goed middel om dat soort gesprekken

in computers heb, maar ik vind dat je je als leerkracht moet

te stimuleren.’

kunnen verplaatsen in de belevingswereld van je leerlingen.

Toch zie je dat het voor sommige collega’s lastig is en dat

Hoe hebben jullie uiteindelijk de overwinning binnengesleept?

ze de behoefte voelen om rigoureus te werk te gaan. Dan

‘Dat is lastig te zeggen. Ik denk omdat we sowieso veel tijd

worden mobieltjes verboden in de klas of is er nooit ruimte om

aan mediawijsheid besteden. En de leerlingen weten gewoon

bijvoorbeeld een game te spelen. Op die manier verlies je volgens mij het contact. Neem een spel als Pokémon Go. Dat leeft enorm in de klas,

‘MediaMasters sluit aan bij wat wij nastreven: de school de wereld in en de wereld de school in’

veel, daar sta ik soms echt van te kijken. Dan herkennen ze spam tijdens een opdracht en weten ze dat ze er dus niet op moeten klikken. Daar zijn ze heel scherp en snel in. Ook

dus dan vind ik dat ik het ook moet spelen om de leerlingen

hebben we veel aandacht aan tactiek besteed, bijvoorbeeld

beter te kunnen begrijpen en er met ze over te kunnen praten.

wanneer je de jokers het beste kunt inzetten. Ik was (en ben)

Daar is natuurlijk ook een taak voor ouders weggelegd.

echt supertrots op de klas toen bekend werd dat we hadden gewonnen. Je had het hier moeten horen, de leerlingen waren echt door het dolle heen.’

NA MEDIAMASTERS! Een klas die lid is van de MediaMasters Club heeft het hele

Wat hebben jullie als meest mediawijze klas van

schooljaar toegang tot extra opdrachten en MediaMissies.

Nederland gewonnen?

Op deze manier wordt elke twee maanden laagdrempelig

‘Met de klas kregen we een dagje Hilversum cadeau. Daar

vervolg gegeven aan de thema’s die spelen in MediaMasters.

kregen we een rondleiding in het Nederlands Instituut voor

Deelname is gratis. De MediaMasters Club bevat geen

Beeld en Geluid met onder meer een workshop memes maken,

competitie-element of filmische verhaallijn, zoals de

wat erg leuk was. Ook zijn we achter de schermen bij The

MediaMasters Game. Dat geeft leerkrachten de vrijheid

Voice of Holland langs geweest en hebben we de kandidaten

om zelf te bepalen wanneer ze met het Clubmoment aan

ontmoet. Dat vonden de leerlingen echt geweldig. Het was een

de slag gaan.

hele mooie dag.’ <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

7

Rekensprint Basis Bestel nu de vernieuwde en uitgebreide versie

Weekkaarten

8 Weekkaarten

Week 8 tijd

Dag 1

Dag 2

Dag 3

2 min

Tel verder met sprongen van 2: 2-4-6 ..... 20 Tel verder met sprongen van 5: 5-10-15 ..... 50

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel terug met spron- Tel verder met gen van 10: sprongen van 3: 94, 84 .....

3-6-9 ..... 30 Weekkaarten 87, 77 .....

73, 63 .....

59, 49 .....

65, 55 .....

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 8, 7

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 5 6 7 10

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd tijd (zonder kaartjes):

Selectie van 20 sommen tot 10

Selectie van 20 sommen tot 10

Selectie van 20 sommen tot 10

2 Blauwe kaartjes en 3 Gele kaartjes

2 Blauwe kaartjes en 3 Gele kaartjes

2 Blauwe kaartjes en 2 2 min 33 Gele kaartjes

Sprong over tiental tot 20 erbijsommen 6+8, 7+9 etc.

Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc.

Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc.

Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16 4 min

Selectie van 10 5 Rode kaartjes

Selectie van 10 5 Rode kaartjes

Familiesommen + tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen!

12+7: 2+7=9, dus 12+7=19.

4 Paarse kaartjes erbijsommen.

Familiesommen tot 100, somtype: 26+40; 47-20 Het eerste getal blijft heel.

Familiesommen tot 100, somtype: 26+40; 47-20 Het eerste getal blijft heel.

Alle familiesommen tot 20 en 100 door elkaar. Flits de kaartjes! Tempo!

Selectie van 20 9 Lichtgele kaartjes

Selectie van 20 9 Lichtgele kaartjes

Selectie van 20 4 Paarse en 7 Lichtgroene en 9 Lichtgele kaartjes

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8= 6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Sprong over tiental tot 100, erbijsommen en erafsommen.

Antwoord op de volgende manier: 68+5=68+2+3=73 53-7=53-3-4=46

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8=6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Klokkijken: 1 Grijze kaartjes Hele en halve uren, kwart vóór tot 10, Erafsommen alleen kaartjes met: -1, -2, -3, -4

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58.

Eerste getal heel laten!

80-27=80-20-7=53

Klokkijken: Hele en halve uren, kwart vóór

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58.

Eerste getal heel laten!

80-27=80-20-7=53

11 Donkergele kaartjes

Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

11 Donkergele kaartjes

min 1 Grijze 5kaartjes

Familiesommen -tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen!

19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Familiesommen + 7 min tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen!

12+7: 2+7=9, dus 12+7=19.

Familiesommen - tot Erbijsommen tot 10.

20:Noem Geef op de volde uitkomst. gende manier antwoord, dus zonder te tellen!

2 Blauwe kaartjes 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Erbijsommen tot 10.

Noem de uitkomst.

Erafsommen tot 10, alleen kaartjes met: -1, -2, -3

2 Blauwe kaartjes

3 Gele kaartjes

4 Paarse kaartjes erafsommen.

4 4 Paarse kaartjes erbijsommen.

4 Paarse kaartjes erafsommen.

10 11 12 13 14 15 16 17

7

8

9

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

blauw

grijs

▼ ▼ ▼ ▼ 9 10 11 12 13 14 15 16 17 14/07/16 14:43

grijs

donkergeel

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

donkeroranje

8

lichtblauw

▼ ▼ ▼ ▼ 4 5 6 7

roze

3

10 11 12 13 14 15 16 17

lichtblauw

6

roze

5

groen

4

paars

▼ ▼ ▼ 1 2 3

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 1

donkergeel

Rekensprint

2

groen

1

paars

Rekensprint

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 17

grijs

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

14/07/16 14:43

blauw

9

Vrijwel dagelijks gebruiken 3000 scholen Rekensprint Basis als remediërend leermiddel ter bevordering van het automatiseren van de basale rekenvaardigheden.

Rekensprint Basis is vanaf dit schooljaar vernieuwd!

14/07/16 14:43

grijs

8

3 Gele kaartjes Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

donkeroranje

7

grijs

6

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Splitskaartjes van 3, 4, 5

paars

geel

Tel terug met 10: 520-510 ..... 400

Familiesommen Getallen tot 100:tot 20 toten 1005 door 25en = 20 elkaar.

Geef meteen 43 = 40 en ... het 38 antwoord. = Flits 83 =de kaartjes!

65 = Selectie 56 = van 20 4 en 98Paarse = 7 89Lichtgroene = kaartjes 76 = 67 = Sprong over tiental tot erbijsomTel100, terug: men en..... erafsommen.

49, 48 40 Antwoord op de vol43, 42 ..... 37 gende 32, 31manier: ..... 25 68+5=68+2+3=73 21, 20 ..... 15 53-7=53-3-4=46 16, 15 ..... 7 89, 88 ..... 80 Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes Splitskaartjes van 5, 6

1 Grijze kaartjes

▼ ▼ ▼ ▼ 2 3 4 5

blauw

Tel verder met 10: 320-330 ..... 400

Splitskaartjes van 4, 5

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 8

grijs

Tel terug met 10: 210-200 ..... 100

Selectie van 10 5 5 Rode kaartjes

donkeroranje

1

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel verder met 10: 100-110 ..... 200 Dag 4

Tel verder: 35, 36 ..... 46 28, 29 ..... 35 19, 20 ..... 27 48, 49 ..... 54 66, 67 ..... 72 87, 88 ..... 95

lichtblauw

Rekensprint

Dag 4

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

3 min Getallen tot 100: 83 = 80 en 3 41 = 40 en ...

33 = 29 = 67 = 23 = 58 = 95 = 74 = 27 = 5 min Tel terug: 44, 43 ..... 38 93, 92 ..... 86 85, 84 ..... 78 76, 75 ..... 68 64, 63 ..... 57 56, 55 ..... 47

roze

4 min

Dag 3

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

Dag 3

groen

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

5 min

Dag 2

Tel verder met sprongen van 4: 4-8-12 ..... 40

Getallen tot 100: 75 = 70 en 5 31 = 30 en ...

53 = 27 = 68 = 24 = 59 = 96 = 73 = 24 =

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

3 min

Dag 1

2 min

Week 1

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd Dag 1kaartjes):4, 5 (zonder

1

tijd

Dag 2

2 min

De beste basis voor dagelijks automatiseren van rekenen

17

Week 17

100: JeGetallen moet 10tot overhou86 Hoeveel = 80 en 6moet den. = 40 en ... er45 weg?

1732....= 14 ....

28 = 12 ....

18 ....

1569....= 16 ....

1921....= 11 ....

56 = 98 = van 20 somSelectie 79 = men tot 10 25 = 2 Blauwe kaartjes en verder: 3 Tel Gele kaartjes 68, 69 ..... 75 Sprong tiental 79, 80over ..... 84 tot45, 20,46erbijsommen ..... 53 6+8, etc.

67,7+9 68 .....

78 Antwoord 85, 86 .....op 94de volgende manier: 58, 59 ..... 67 6+4+4=14 7+3+6=16 Splitskaartjes van 3, 4 Selectie van 10 5 1 Rode kaartjes Grijze kaartjes

6 7 8 10

paars

Vul de volgende getallen aan tot 10: 2 ....

3 ....

4 ....

6 ....

8 ....

5 ....

9 ....

1 ....

donkergeel

2 min

Dag 4

sommen tot

100 z.o. antwoo

1

rden

07

SERIE

Uitgebreid en vernieuwd!

3+5=8

38

.nl

tal tot 20,

© Schoolsupport

Spron

port.nl

ndd 10

1

n.indd

oorde

25 22/06/16 n 14:11

IT21-IT22

22:53

0

25

z.o. antwoorden

IT6-IT

16

10 – 9

.schoolsu t – www

– www.schoolsupport.n l

pport.nl

12

27/06

olsuppor

/16

tot 10

1

aloog

voor

het?

/ over,

vijf vo

or / ov

er (he

le en

w.schoo lsup

dd 12

oolsupp ort

– ww

10 9 8

IT11 Rekens

print

7

11 12

6

halve

print

Rekens

1 n) d ure

03.ind

port.nl

at is

: tien

5

1

4

IT11

2

splitsen 53

48 16 22:

21/06/

10

© Schoolsupport – www.schoolsu pport.nl

en, an

=

17:18

16

07 antwoorden.in

© Sch

mmen

01

21/06/16 22:34

1

Hoe la

Rekensprint

erafso

27/06/16 17:19

13.indd 12

sommen tot 100

SER

22:36

2x3=

4

03

21/06/16

IE Rekens printKlokkijk

10 – 9 = /16

antw

6=2

SERIE

erafsommen tot 10

21/06

eraf

Rekensprint

79

IT1 .indd 1 01 antwoorden

© Schoolsupport – www.schoolsupport.nl

•Extra kaartensets voor het oefenen met het automatiseren van tijd.

ij en

SERIE

© Schoolsupport

03

SERIE

0, erb

–3–

24

1

7+2=9

3 Rekensprint

1

tot 10

print

12 an

print

02.indd

bbel)

= 33

Rekens

07 SERIE

twoorde

Rekens

ntal (du

© Scho

10

– www.schoolsupport

=

n tot

© Schoolsupport

port.nl www.sc hoolsup ort – oolsupp © Sch

•Aansluiting bij de Bareka toetsen

omme

.nl

erbijs

rden

het tie

3–9

IT13

© Sch

3

oorden.i

g over

9=3

w.schoo lsup – ww oolsupp ort

splitsen antwoo

2+2

50 –

.nl

– www.schoo © Schoo

1

01

06 antw

t/m 10 12

SERIE

IE

83 –

SERIE

02

SERIE

Tafels van 2

13

10

Rekensprint

.indd 07 antwoorden

Rekensp rint

•Visuele en digitale koppeling met het Rekenmuurtje

oorden

12 SER

7

lsupport

eraf antw

– www.schoolsupport

lsupport.nl

•Nu met digibord versie voor groeps- of klassikaal gebruik

over tien

3=7

© Schoolsupport

sprong

13 – 3 –

– www.schoolsupport

06

SERIE

12

7

22/06/16 14:11

.

Rekensprint

3

01.indd 53

NIEUW!

le Nu met digita omgeving!

03.indd 1

16.indd

12

21/06/16 22:48

21/06/16 22:35

28/06

/16

15:42

helpt!

De vernieuwde versie van Rekensprint Basis ligt voor u klaar!

Bestel de speciale IB/RT-set of de uitgebreide Schoolset. Ga voor alle informatie en voor het plaatsen van uw bestelling naar www.schoolsupport.nl/rekensprint+basis

Leren reanimeren met serious game Held Elke week krijgen driehonderd mensen een hartstilstand buiten het ziekenhuis. Als binnen zes minuten wordt gestart met reanimeren, is de kans op overleving het grootst. Daarom geven steeds meer scholen les in reanimeren. En dat kan met de serious game Held van de Hartstichting.

‘Een vaardigheid als reanimeren is erg geschikt om via een game te leren’, zegt Simon Tiemersma, projectleider bij Gamelab van de TU Delft en een van de ontwerpers van de game. ‘Het gaat om handelingen die je stap voor stap correct moet kunnen verrichten in verschillende situaties. Door de game te spelen, kun je dit steeds opnieuw oefenen.’ De TU Delft ontwierp Held in opdracht

Download de gratis game Held via de Appstore of Google Play. Kijk voor het project Reanimatieonderwijs op www.hartstichting.nl/reanimatie onderwijs

van de Hartstichting. Dankzij de game hoeven scholen slechts twee in plaats van vier lesuren in te ruimen om scholieren te leren reanimeren. Docenten kunnen nadat zij de game als huis-

ZELF ONTDEKKEN

werk hebben meegegeven, via een docentenportal terugzien

Het spel kan meteen gestart worden. ‘Deze generatie gaat

welke scholieren de game daadwerkelijk hebben gespeeld en wat

gelijk aan de slag en wil alles zelf ontdekken’, zegt Tiemersma.

de prestaties zijn. Omdat alle theorie al in het computerspel aan

‘Daarom geven we pas na afloop van een spel feedback op wat

bod is gekomen, wordt in de klas vooral geoefend op reanimatie-

er fout ging en waarmee ze bij het volgende spel meer punten

poppen. ‘Reanimeren is natuurlijk een heel fysieke handeling’,

kunnen halen. Op die manier doen ze alsnog de theoretische

zegt Tiemersma. ‘Daarom is de praktijkles net zo belangrijk als

kennis op. Het voordeel van zelf ontdekken, is dat kennis beter

het spelen van de game. Het vult elkaar mooi aan.’

blijft hangen. Leerlingen moeten steeds zelf nadenken wat een logische volgende handeling is.’ De TU Delft deed tijdens de

SINTERKLAAS, ELVIS OF EINSTEIN

ontwikkeling onderzoek naar de stijl en het effect van de game.

In de game help je verschillende personen met een hartstilstand

Het bleek dat scholieren het spel het liefst zo realistisch

op steeds een andere plek, binnen, buiten, een voetbalveld, park,

mogelijk wilden. Uit het onderzoek met de drie testscholen

tennisbaan. Ligt een slachtoffer in een slaapkamer dan leert de

bleek ook dat leerlingen even goed kunnen reanimeren na

speler hem/haar eerst van bed af te halen voordat er gereanimeerd

het spelen van de game én twee lesuren praktijk als na vier

kan worden. Als de persoon op straat ligt, moet hij eerst op de

­lesuren reanimeren. De game is onderdeel van het project

stoep worden gelegd. Ook de personen wisselen, van gewone

Reanimatieonderwijs op school. Via het bijbehorende les­

burgers tot zelfs aan Sinterklaas, Elvis of Einstein. Aan het eind van

programma van de Hartstichting leerden zo’n 30.000 leerlingen

elke reanimatie hoort de leerling hoeveel procent goed ging. Ook

de afgelopen drie jaar op school reanimeren. Ruim 700 leraren

volgt er uitleg over wat fout ging. Als een klas de game als huis-

werden door de Hartstichting opgeleid tot instructeur. Door

werk krijgt, kunnen leerlingen zien wat de scores van klasgenoten

scholieren te leren reanimeren wil de Hartstichting een nieuwe

zijn. ‘Zo ontstaat een gevoel van competitie’, zegt Tiemersma.

generatie vertrouwd maken met levensreddende handelingen.

‘Want iedereen wil natuurlijk hoog in de scorelijst komen.’

Held is gratis en te spelen op telefoon, tablet en computer.

Leerling en leraar leren van elkaar met webapp OnzeLes

‘Het is niet eng om je kwetsbaar op te stellen’ Leerlingen om feedback vragen kan goed zijn voor jouw manier van lesgeven. Toch gebeurt het nog niet heel veel. Jammer, want leerlingen naar wie geluisterd wordt, zijn gemotiveerder.

Daarnaast versterkt luisteren de band tussen docent en leerling. Om het geven van feedback te stimuleren, lanceerden het LAKS, JOB, CNV Onderwijs, de Algemene Onderwijsbond en Stichting LeerKRACHT de webapp OnzeLes. En dat werkt! Op de site onzeles.nl hebben zich al ­duizenden docenten aangemeld.

Door Marguerite Irrgang OnzeLes is ontwikkeld door Jonas Voorzanger. Hij werkt voor de

woord laten komen. Doordat de leerlingen anoniem kunnen

Stichting LeerKRACHT. Het doel is om een feedbackcultuur op

reageren, is die drempel een stuk lager geworden’, aldus Jonas.

scholen te ontwikkelen. Voor docenten is OnzeLes een middel

10

om in gesprek te gaan met de leerlingen. Door vaker gebruik te

DELEN

maken van de app kan de docent zijn of haar lessen verbeteren

Leerlingen en docenten bepalen samen de vragen die gesteld

door middel van constructieve feedback. ‘Een docent krijgt regel-

worden. De webapp kan hierdoor ook gebruikt worden als

matig commentaar van leerlingen, maar dat zijn meestal steeds

lesvorm. Jonas: ‘Veel mentoren gebruiken de app in een van de

dezelfde leerlingen. Met deze app willen we alle leerlingen aan het

eerste lessen. Je kunt namelijk samen met de klas vaststellen

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

wat belangrijk is in een les. Je kunt deze kennis weer delen

‘De app werkt heel fijn, omdat leerlingen gedwongen worden

met andere docenten. Op die manier kunnen zij er ook hun

om tips en tops in te vullen. Een docent kan dus nooit hele-

voordeel mee doen. De lijst met vragen en de antwoorden zijn

maal worden afgebrand. Leerlingen leren genuanceerd te zijn.

voor alle leerlingen zichtbaar. Bijvoorbeeld op het digibord in de

Ze geven zelf ook aan dat fijn te vinden. Het gebruik van de

klas. Het werkt het beste als de resultaten gelijk besproken

app heeft mij veel inzicht opgeleverd. Ik heb ook gelijk wat met

worden. Het bespreken van de uitkomst geeft leerlingen het

de tips gedaan. Zo vroegen leerlingen of ze oefeningen vaker in

gevoel dat er echt naar hen wordt geluisterd. Als een docent in

rust mochten maken, met hun oortje in. Dat vinden ze fijn. Een

de volgende les dan laat blijken dat hij dingen heeft aangepast,

prima idee. Ook mijn grammatica-uitleg mocht wel wat korter.

voelen leerlingen zich gehoord.’

Dat had ik me nooit gerealiseerd. Mijn collega’s willen de app ook gaan gebruiken. Het is handig om de app een paar keer

EVALUEREN

per jaar in te zetten. Dan ontstaat er een wisselwerking. De

Sterre Teunissen is algemeen bestuurslid bij het LAKS, dat

docent kan zien of de veranderingen zijn aangeslagen en de

betrokken was bij de lancering van OnzeLes. Zij hoopt dat

leerling kan aangeven of het goed gaat en of er nog verbeter-

steeds meer docenten gebruik gaan maken van deze manier van

punten zijn. Door de vragenlijst een paar keer te herhalen krijg

evalueren. Niet alleen vanwege de motivatie van de leerlingen, maar ook om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. ‘We zijn er bij het LAKS van overtuigd dat leerlingen prima kunnen evalue-

‘Het gebruik van de app heeft mij veel inzicht opgeleverd, waar ik gelijk wat mee heb gedaan’

je goed inzicht in hoe je beter met een bepaalde klas kunt samenwerken. Wij zijn zogenaamde ‘early adaptors’.

Waarschijnlijk staan wij daarom ook iets meer open voor het

ren. Zeker met deze nieuwe app. De afgelopen maanden

gebruik en de evaluatie van leerlingen. Het is niet eng om je

hebben we OnzeLes geïntroduceerd tijdens leerlingraden en via

kwetsbaar op te stellen. Met deze vorm van evalueren doe je

social media. We vinden het een heel goed systeem, omdat

dat wel, maar op een mooie manier. Leerlingen zijn niet

zowel plus- als minpunten worden besproken. De docent en de

­negatief. Door dingen bespreekbaar te maken, gaan er deuren

leerling bedenken samen de vragen en bespreken de evaluatie.

open en het levert goodwill op. Je moet wel altijd wat met de

Voor sommige docenten is dit moeilijk. Je stelt je toch wat

resultaten doen. Doe je dat niet, dan levert het alleen maar

kwetsbaar op. Vooral beginnende docenten vinden dit soms

weerstand op en werkt het averechts. Als je A zegt, moet je

lastig. Toch horen we veel positieve geluiden en we hopen dan

dus ook gelijk B zeggen. Het is goed om je dat te realiseren’,

ook dat zowel leerlingen als docenten dit najaar gaan evalueren

adviseert Jesper.

en het regelmatig laten terugkomen gedurende het hele ­schooljaar. Deze app is een goede manier om leerlingen meer

DEVICE-ONAFHANKELIJK

te betrekken bij het onderwijs.’

OnzeLes is een webapplicatie en is daarom niet te vinden in de appstore. De app werkt wel gewoon op smartphones en tablets,

GOODWILL

net zoals op pc’s en mac’s. Er is bewust voor deze vorm

Een van de vroege gebruikers is Jesper Ahsmann. Hij is docent

gekozen om de app zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij

Engels aan het Oosterlicht College in Vianen. Hij heeft de

alle verschillende apparaten op scholen. Op de site onzeles.nl

webapp de afgelopen tijd twee keer ingezet. Met zijn leerlingen

is veel informatie te vinden in de vorm van tekst en filmpjes

is hij in gesprek gegaan over wat een goede les is. Samen

plus een uitgebreide handleiding. De OnzeLes-app is te vinden

hebben ze een lijst met ongeveer tien punten in de app gezet.

via app.onzeles.nl. <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

11

Powerpoint en Prezi, move over!

Tien alternatieve presentatievormen Powerpoint is sinds de jaren ‘80 amper geëvolueerd en het bekende Prezi heeft ook ­beperkingen. COS bekeek 21 andere gratis presentatieprogramma’s en presenteert er tien.

Disclaimer: met onderstaande tools zijn zowel prachtige als saaie presentaties te maken.

Uiteindelijk ben jij als docent de inspirator!

Door Malini Witlox

MOOVLY

gesproken tekst terugluisteren. Via hun eigen mobiel kunnen

Kies een keer een andere presentatievorm, ga voor een

leerlingen vragen stellen en deelnemen aan polls.

­animatiefilmpje! En dat is met Moovly heel eenvoudig. Je kunt verschillende plaatjes, tekst en geluiden kiezen of uploaden,

NEARPOD

daarna werk je met verschillende tijdlijnen voor ieder plaatje.

Als je als docent een presentatie maakt in Nearpod, krijg

Daardoor krijg je beweging in het beeld, een plaatje verdwijnt

je een code toegewezen. Als de leerlingen deze code

of komt. Nadeel is wel dat Moovly vooral geschikt is voor

invoeren op hun computer of smartphone, downloaden zij de

basisanimaties, verwacht geen Disney-film.

presentatie. Ze moeten hun naam opgeven, als docent zie je dus meteen of iedereen meedoet. Als de docent naar de

THINGLINK

volgende slide gaat, dan doet de app dit bij de leerlingen ook.

Met dit programma kun je eenvoudig tekst of video’s toevoegen

Je kunt er allerlei presentaties mee maken, variërend van een

aan een afbeelding. Neem bijvoorbeeld als afbeelding een

Powerpointachtige presentatie tot een interactieve slide met

kaart van Europa of het menselijk lichaam. Dan kun je punten

quiz, meerkeuzevragen, open vragen en polls. De antwoorden

selecteren waar je iets over wilt vertellen, bijvoorbeeld hart en

van de leerlingen kun je weer delen met de klas. Een tien

lever. Bij de plattegrond kun je plaatsen kiezen. Wat gebeurde

voor interactie!

er bijvoorbeeld in 1945 in Berlijn en in Londen. Je vat zo alles voor de leerling samen in één beeld. Je kunt je leerlingen er

TIPTILE

ook zelf mee laten werken als huiswerk.

Bij deze intuïtieve presentatievorm worden tekst, afbeeldingen, geluid en video getoond in een mozaïek van fototegels. Het

12

PRESENTAIN

programma is met name geschikt voor gebruik op een tablet,

Wil je interactie met je leerlingen, dan is dit een uitstekende

alle afbeeldingen zijn te draaien. Een simpele TipTile kan in

keuze. Je bedient de presentatie met je telefoon en alles wat

tien minuten klaar zijn. Vooral geschikt voor gebruik op basis-

je zegt, wordt opgenomen. Zo kunnen leerlingen je slides met

scholen en in de lagere klassen van de middelbare school.

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

EMAZE Naar eigen zeggen heeft Emaze wereldwijd al vijf miljoen gebruikers en zijn er 20 miljoen presentaties mee gemaakt. De prachtige presentaties zouden in een professionele brochure niet misstaan. What do you want to create? is de vraag die je

mail

voorgeschoteld krijgt, waarna je kunt kiezen uit een presentatie,

verstuurd

mini-site, e-card, game en visueel verhaal. Vervolgens kun je

werd. Ook moet je

een template kiezen of kiezen voor een leeg scherm en alles

Adobe Flash Player instal-

zelf doen. Maar waarom het wiel zelf uitvinden? Op het gebied

leren. Heb je die hordes eenmaal

van onderwijs staan er prachtige basistemplates klaar! Fijn

overwonnen, dan krijg je een vrijwel leeg

is dat de presentaties in de cloud hangen en vanaf ieder

scherm voorgeschoteld met icoontjes. Je kunt

apparaat, van desktop tot tablet, beschikbaar zijn. Bang voor

onder meer een quiz maken of presentaties maken met

bugs bij een overstap? Emaze biedt speciale software om

foto’s, video en geluid. Je kunt de schermen delen met de

een presentatie die je eerder in Powerpoint hebt gemaakt te

tablets of smartphones van je leerlingen. Het is vrij eenvoudig

herontwerpen in Emaze.

om de lessen die gemaakt zijn in Powerpoint te importeren en presenteren. Het programma zou wel intuïtiever mogen werken.

BUNKR Als je start met een presentatie krijg je vier slides met

GOOGLE PRESENTATIES

­verschillende opmaak voorgeschoteld. Daarna kun je eenvoudig

De software lijkt op die van Powerpoint. Je kunt uit verschil-

content uit de cloud of van je eigen pc toevoegen. Denk daarbij

lende templates kiezen of starten met een leeg scherm.

niet alleen aan foto’s, maar ook aan grafieken en audio. Het

Visueel is de presentatie echter minder aantrekkelijk. Het blijft

programma werkt fijn en de link met de cloud is geweldig. Met

grotendeels bij bullets en grafiekjes. Jammer, van Google zou

een paar drukken op de knop voeg je content van applicaties

je meer verwachten.

als Dropbox, Evernote, Flickr of Instagram toe. Het is wel jammer dat er geen grotere keuze uit templates is. Bij complexe

SMORE

­presentaties wil je meer dan het aangebodene.

Met Smore maak je presentaties die op een digitale flyer lijken. Fijn is dat je video, formulieren en foto’s toe kunt

PROWISE PRESENTER

voegen. Heel flitsend is het niet, maar als je een keer wat

Prowise biedt, in tegenstelling tot de andere tools, helaas geen

anders wilt, is het wel een aardige presentatievorm. Ook goed

mogelijkheid om in te loggen met je Facebook- of Google-account,

te gebruiken om digitale folders te maken over een nieuwe

je moet een apart account aanmaken. Bij de test duurde het

cursus, werkweek of uitnodigingen te versturen voor het

vervolgens meer dan een uur voordat de activatielink per

jaarlijkse eindbal. <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

13

In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl

How to… Plickers Er zijn veel websites en apps waarmee je met behulp van een digibord, pc, tablet en/of smartphone meerkeuzevragen kunt stellen en de antwoorden digitaal kunt verzamelen.

Een bijzondere loot aan deze stam is Plickers. Bij Plickers stel je de vragen digitaal of ­mondeling, laat je de leerlingen antwoorden door een papieren codekaart op te steken en scan je als docent met je smartphone of tablet deze kaarten. Geen gedoe dus met leerlingen die niet kunnen inloggen op het wifi-netwerk, lege accu’s of berichtjes die onderling worden verstuurd, maar een combinatie met ‘ouderwets’ papier.

Door Henk Botter

Als vragensteller verzamel je de antwoorden van je leerlingen en die kun je presenteren op je digibord en bespreken. De antwoorden worden digitaal bewaard, zodat je die kunt analyseren en gebruiken in je bespreking.

OPSTARTEN We gaan naar www.plickers.com. Op deze site wordt in woord en beeld

14

uitgelegd wat de mogelijkheden van de tool zijn. Je ziet ook meteen

We keren terug naar het tabblad waarop we zijn ingelogd nadat we in

dat je een app moet installeren vanuit de Appstore of Google Play,

een paar seconden de Plickers-app op onze iPad hebben geïnstalleerd.

maar op de computer maken we eerst een account aan. We gaan

In die app is namelijk aangegeven dat we de klassen en andere zaken

daarvoor naar het menu-item Sign Up dat rechtsboven in het scherm

op de website moeten regelen. Op de website klikken we op Cards en

te vinden is. We vullen daar onze gegevens in. We klikken op Sign Up

zien daar een voorbeeld. Een kaart laat een groot zwart vierkant zien

en zijn ingelogd. Het scherm is verdeeld in drie kolommen. Links zien

waarin enkele vierkantjes zijn gewist. Langs de vier kanten staan de

we de Library met een structuur: New Folder, Mobile Uploads en

letters A, B, C en D en het nummer van de kaart. Je kunt verschillende

Archive. In het midden staat My Library waarin we nieuwe vragen

kaartensets downloaden die genummerd worden van 1 tot 40 of van

kunnen aanmaken en deze ook in folders kunnen opslaan. De rechter-

1 tot 63. Er zijn standaardkaarten, kaarten met grotere letters en

kolom is de Question Queue waarin zich al een demoklas bevindt.

grote kaarten. Je kunt een set downloaden als pdf en uitprinten.

Bovenin het scherm zien we het menu met de onderdelen Library (de

Doe dat enkelzijdig en het is slim om ze te lamineren, maar doe dit

inhoud is hierboven beschreven), Reports, Classes en Live View. Ook

wel met een matte versie van het plastic.

zijn er de opties Cards en Help. We klikken op Help om in een nieuw

Glanzende kaarten worden slecht of matig

tabblad te zien wat de beste volgorde is om verder te kunnen werken.

gescand.

We zien twaalf tegels waaronder uitleg is gegeven. Uiteraard is de

We klikken nu op Classes en klikken daar

eerste tegel Getting Started. Daarvan kunnen we de Guide bekijken en

op Add New Class. We typen een naam

zien we in welke volgorde we moeten gaan werken: de app installeren

van de klas in, kiezen een schooljaar,

(alleen voor docenten dus!), de kaarten printen, een klas toevoegen,

onderwerp en een kleur en bewaren deze

vragen toevoegen, de vragen stellen en de antwoorden verzamelen en

instellingen. Je kunt de leerlingen stuk

tenslotte de resultaten bekijken. Voor deze onderdelen zijn via de

voor stuk intypen, maar via de knop Add

Helpfunctie uitlegtegels beschikbaar.

Roster kun je ze ook in een venster

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

invoegen. Met een beetje slim kopiëren en plakken vanuit het school-

In de klassensituatie is het

administatieprogramma kun je zo in enkele minuten alle leerlingen van

meestal handig om het panel

deze klas toevoegen. Nadat je hebt geklikt op Save krijg je een over-

met de resultaten te verbergen

zicht te zien van alle leerlingen met hun nummer en kun je dit eventu-

en dat pas te laten zien als je

eel ook printen. Elke leerling heeft dus een vast nummer gekregen en

alle resultaten hebt gescand en

bij het uitdelen van de kaarten is het erg belangrijk dat de nummers

binnen hebt. Op deze manier

van de kaarten corresponderen met jouw overzicht op de pc. In de

voorkom je dat de leerlingen

praktijk kun je met één gelamineerde set van kaarten volstaan en zo

hun keuze wijzigen op basis van

met meerdere klassen Plickers gebruiken (voortgezet onderwijs). In het

de gegevens op het digibord. Je

basisonderwijs kun je, wanneer je les geeft aan één klas, ook de

kunt trouwens ook klikken op

namen van de leerlingen op de kaarten schrijven en ze dan lamineren.

Reveal/Hide answer bij Graph

Waar al onze voorbereidingen eigenlijk om draaien, zijn de vragen die

om dit probleem te omzeilen.

we gaan stellen aan de leerlingen. We klikken in het menu op Library,

Op je tablet bepaal je de volgorde van

maken daar eerst een nieuwe map aan en klikken vervolgens op de

de vragen die je gaat stellen en zie je

rode knop +New Question. Je kunt hier je vraag typen (meerkeuze of

dus steeds meteen na het scannen of

goed/fout) en de antwoordopties en aankruisen welk antwoord

dat scannen gelukt is. Tijdens het

juist is. Dit kun je opslaan en vervolgens een nieuwe vraag toevoegen.

scannen van een kaart zie je op je

Na het maken van een zevental vragen klikken we op Save en zien

tabletscherm de naam van de leerling in

deze vragen in onze aangemaakte map staan. Elke vraag kunnen we

een rood of groen kader verschijnen. Je

bewerken, verplaatsen, archiveren en wissen door op het pijlpuntje te

ziet dus meteen of een leerling de vraag

klikken in de rechterbovenhoek. Als we klikken op Add to Queue

juist beantwoord heeft. Als je alle vragen

kunnen we kiezen aan welke klas de vraag moet worden toegevoegd.

hebt gesteld, kun je de resultaten tonen

We zien die vraag dan ook meteen rechts in ons scherm in de

op je digibord door op je tablet de vraag

Question Queue van de gekozen klas staan.

aan te klikken bij het tabblad History en zo de resul­taten doornemen.

Dat laatste kan ook op je pc met digibord door in het menu op Reports, Question History te klikken: per vraag zie je dan welke antwoorden er gekozen zijn. Je ziet overigens niet aange­ geven welk antwoord juist had moeten zijn.

IN DE LES

Ten slotte kun je via Reports ook kiezen voor Scoresheet en zo een

Het wordt tijd om al onze voorbereidingen te gaan testen in de klas.

overzicht genereren van de klas. Je ziet van alle leerlingen de gekozen

We openen de app weer op ons tablet, verversen even de inhoud en

antwoorden van alle vragen. Per leerling zie je het percentage goede

zien de door ons aangemaakte klas staan. We klikken op deze klas en

antwoorden en per vraag zie je dat percentage ook. Dit overzicht kun

op de eerste vraag. Die vraag zien we op het scherm van het tablet,

je als CSV-bestand opslaan. Ook kun je ervoor kiezen om prints te

maar nu ook op onze pc of digibord. Op het digibordscherm zien we

maken van de resultaten van de leerlingen afzonderlijk. <<

naast de vraag en de vier mogelijke antwoorden ook alle leerlingen staan met hun nummer. Maar we kunnen ook kiezen voor Graph zodat we niet de leerlingen zien, maar wel welke antwoorden door de ­leerlingen zijn gekozen bij de vier antwoordopties. Dit panel kunnen we

TIPS

verbergen met de knop Hide Panel en met de knop Full Screen toon je

• Via de Help-functie kun je zien wanneer er webinars plaatsvinden. Bij

in je browser alleen de vraag en eventueel het panel. Alle andere menuopties en balken zijn dan onzichtbaar: ideaal! We tonen dus de vraag op ons digibord, laten de leerlingen de vraag beantwoorden en

het schrijven van dit artikel werden er webinars aangekondigd voor elke dinsdag en elke donderdag.

• Na het aanmelden bij Plickers werd er een mail gestuurd naar het

scannen met ons tablet de antwoorden. We zien welke en hoeveel

adres dat behoorde bij dit account. In dat mailtje werd aangekondigd

leerlingen de vraag (juist) beantwoord hebben op ons tablet en op het

dat het delen van vragen binnenkort mogelijk wordt. Bij het schrijven

digibord zien we of alle leerlingen de vraag hebben beantwoord (doordat ze gescand zijn). Ook kunnen we bekijken welke vragen de meeste antwoorden hebben gekregen.

van dit artikel was deze optie nog niet aanwezig.

• Via youtu.be/bejiz2HzUz8 kun je een filmpje bekijken met de eerste instructies.

• Op plickers.app.box.com/v/presentationkit kun je onder andere kaartensets downloaden, maar ook andere informatie en bestanden.

CodeQube Van afstudeeropdracht tot programmeersucces…

In korte tijd kan er veel gebeuren: nog geen twee jaar geleden bedachten Sharina Kiesebrink en Jessica Eijgelsheim de CodeQube bij wijze van afstudeeropdracht voor hun studie Communicatie & Multimedia Design. Inmiddels gebruiken Coderdojo’s en scholen in het hele land de zeshoek om het programmeren letterlijk in de vingers te krijgen.

Door Erik Ouwerkerk Terwijl Jessica in Hengelo op schoolbezoek is, vertelt Sharina

laat staan dat kinderen het op die manier oppakken.’ De

in Breda over de zeshoek van de jonge educatieve onderneming.

theorie en praktijk gaan volgens de co-ontwikkelaar bij

‘Jessica en ik hebben als kind veel gehad aan kindertent.nl

CodeQube daarom hand in hand en brengen de gebruiker

om wegwijs te worden in het bouwen van websites. We zagen

steeds een stapje verder. Ter vergelijking: ‘Om Frans te leren

echter dat die site nu weinig meer te bieden heeft op dat gebied.

hoef je ook het woordenboek niet in je hoofd te stampen.

Sterker nog, ruim tien jaar later was het algehele aanbod voor

Begin je echter bij de basisgrammatica en -vocabulaire dan kun

kinderen die zelf digitaal aan de slag willen tot onze verbazing

je al snel je eerste croissantje bestellen en de weg vragen.’

nauwelijks gegroeid. Daar moest verandering in komen.’

HTML HENK

16

BASIS

Er is gekozen voor activerend onderwijs: kinderen vanaf tien

‘We wilden iets ontwerpen voor kinderen uit groep 7 en 8 van

jaar bevinden zich voortdurend rond de CodeQube waar ze aan

de basisschool, omdat we vonden dat er juist voor die leeftijd

één kant met een tablet werken die op een van de zes vlakken

maar weinig op de markt was. Scratch is een goed startpunt

ligt. Op dat scherm krijgen ze aanwijzingen van HTML Henk die

waar je op vroege leeftijd mee kunt beginnen, maar kinderen

ze de basisprincipes van programmeren uitlegt en ze met

hebben al rap in de gaten hoe dat werkt en vervolgens missen

opdrachten en spelletjes aan het werk zet. Samenwerken is

ze een uitdaging. Pas vanaf een jaar of veertien gaan ze op

het sleutelwoord: samen bekijken ze de instructies van Henk

de middelbare school dan eventueel verder met HTML en CSS.’

en gezamenlijk zoeken ze naar de magneten die bovenop de

Zo stonden vormgeefster Sharina en haar vriendin en program-

zeshoekige constructie liggen en leggen die in de juiste

meur Jessica voor de uitdaging kinderen tussen de tien en

­volgorde op een van de witte vlakken. Zo krijgen ze het

twaalf jaar vertrouwd te maken met het logische karakter van

coderen letterlijk in de vingers zonder dat er een laptop aan

programmeren zonder te vervallen in een abstracte en theore­

te pas komt: ze overleggen met elkaar, vullen elkaar aan en

tische oefening. ‘Met alleen een laptop, docent en een beamer

reflecteren zo al doende op waar ze mee bezig zijn. ‘Geheel

kreeg ik op (de hoge)school al geen feeling voor de materie,

in overeenstemming met de 21st century skills.’

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

ERROR

COMPLIMENT

Henk maakt programmeren begrijpelijk: links op het scherm

Tijdens de tweede helft van de les gaan de kinderen zelfstandig

van de tablet staan de armen, benen, romp en het hoofd van

een eigen website bouwen; dat doen ze aan de andere kant

Henk door elkaar heen gehusseld. Met de code-opdrachten

van de Qube. Ook hier weer een tablet. Links daarvan is ruimte

‘HEAD’ en ‘BODY’ is het nu aan de gebruiker de taak om

voor de schets van het ontwerp: hier een plaatje, daar een

HTML Henk ‘op te tuigen’. Ook een journalist van COS die zich

titel, daar de tabbladen... Rechts geven de magneten al een

meestal bescheiden aan de zijlijn opstelt, moet het kunnen.

fysieke weergave van de codering. Een goed begin is het halve

Eerste poging: Henk staat op zijn kop. ‘Je hebt ‘HEAD’ onder-

werk en dat betekent dat de kinderen op de kleine computer

aan je codering gezet, daarom gaat het mis’, legt de bedenker

in een mum van tijd daadwerkelijk hun eigen website hebben

uit. Tweede kans: oeps, Henk in de kreukels. ‘I’ve got an error’

gebouwd. ‘Het is belangrijk dat ze in de eerste les al resultaat

staat er op zijn shirt. ‘Dat komt omdat het sluitingsteken op de

zien, dat motiveert om door te gaan. In de vier vervolg­lessen

verkeerde plek staat’, lacht Sharina. Het begint me te dagen:

verfijnen en verfraaien ze de site met afbeeldingen, teksten,

het is eigenlijk heel logisch, net zoals mensen dezelfde

kleuren enz.’ De kinderen kunnen thuis inloggen en verder met

lichaamsopbouw hebben, geldt dat ook voor de taal van de

het programma. ‘Dat doen ze ook veel. Als de leerlingen ook al

computer. Het programma is speels opgezet maar didactisch

hun vrije tijd nog in het programmeren stoppen, is dat wel het

doordacht. Opmerkelijk want de oprichters hebben daar niet

grootste compliment dat je kunt krijgen.’ <<

speciaal voor gestudeerd. ‘We hebben overlegd met pedagogen en leerkrachten en werken samen met basisscholen. Daar hebben we veel van opgestoken, we hebben de hoeveelheid tekst bijvoorbeeld al flink teruggebracht naar heldere instructies voor de leerlingen.’

Meer info www.codeqube.nl

EVALUATIE

Engels leren met Emma Door jonge kinderen al vroeg Engels te leren, kun je ze voorbereiden op een samenleving waarin Engels een grote rol speelt. Het biedt hen straks meer mogelijkheden op de internationale arbeidsmarkt en zorgt voor een betere voorbereiding op het voortgezet onderwijs. Het is dus zinvol om jong te beginnen met het aanleren van de Engelse taal, en dat kan heel speels. Door de taal in spelletjes te verwerken, leren ze ongemerkt de taal te spreken en te begrijpen. Een leuke app die op het vroegtijdig aanleren van de Engelse taal inspeelt, is Engels leren met Emma.

Door Mandy de Bruijn

Engels leren met Emma is ontwikkeld door Leerkinderentalen.nl.

De mensen achter dit bedrijf maken apps om peuters en kleuters spelenderwijs nieuwe talen te leren. Oprichter Kees van Dieren ontdekte na research dat er geen goede apps op de markt waren, gericht op taal voor peuters en kleuters. Hij besloot samen met een team van vijf mensen apps te ontwikkelen voor kinderen die nog niet kunnen lezen, maar wel een taal kunnen leren. In september 2015 waren de eerste apps beschikbaar: Engels leren met Emma en Nederlands leren met

kan de kleuter zien en vervolgens nazeggen. Alle 16 woorden

Emma. Beide apps zijn beschikbaar voor iOS en Android.

die in het thema worden aangeleerd, komen stuk voor stuk voorbij. Is het spelletje klaar, dan komt het kind in een scherm

18

HOE WERKT DE APP?

met allemaal ballonnen en wordt er gezegd dat hij/zij het heel

Na het starten van de app kom je in een scherm waarin ver-

goed heeft gedaan. Het kind kan nog een keer spelen, voor

schillende themaâ&#x20AC;&#x2122;s staan waaruit je kunt kiezen; het thema

een ander thema kiezen of naar een volgend spelletje gaan. Bij

dieren, kleding, vervoer en kleuren. Elk thema bevat 16 nieuw

het spelletje memory is het de bedoeling om twee bij elkaar

te leren Engelse woorden. Na het kiezen van een thema komt

horende plaatjes te kiezen. In dit geval moet het kind een

de leerling terecht in een nieuw scherm met vier verschillende

kaartje met het Nederlandse woord en een kaartje met de

spelletjes. Je kunt kiezen uit een voorstelling, memory, een

Engelse vertaling bij elkaar zien te vinden. Voor kinderen die

puzzel of een quiz. Als je kiest voor de voorstelling, komt er een

kunnen lezen, staat het woord ook onder het plaatje. Is de

plaatje in beeld en het Engelse woord wordt uitgesproken. Dit

keuze fout, dan draaien de kaartjes weer terug. Is de keuze

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 â&#x20AC;&#x201C; 2016

goed, dan verdwijnen de kaartjes uit het spel. Maar als extra

thema’s waarmee wordt gewerkt in deze app spreken jonge

oefening kan het kind op een luidsprekertje drukken om de al

kinderen aan. Ook bevat de app speelse graphics en geluiden.

gevonden kaarten nogmaals te horen. De leerling kan drie

Kinderen leren veel Engelsen woordjes, het is daarom een

rondes spelen, waarbij elke ronde een stapje moeilijker wordt

goede app om te gebruiken in groep 2 tot en met 4. De

doordat er meer kaarten bij komen.

spelletjes zijn aantrekkelijk en leuk om langere tijd mee bezig te zijn. Er staat dat de app door kinderen zelfstandig te

PUZZEL EN QUIZ

gebruiken is, maar daar ben ik het niet helemaal mee eens.

Als het kind kiest voor een puzzel, dan komt hij/zij in een scherm

Het is beter om de introductie van nieuwe woorden samen te

waarin vormen van figuren staan weergegeven. Het puzzelstukje

doen. Hierdoor weten de leerlingen welke woorden ze gaan

moet naar de juiste vorm worden geschoven. Wanneer het stukje

leren. Het zou handig zijn als er een overzicht bij elk thema

goed wordt neergelegd, wordt het bijbehorende Engelse woord

komt van woorden die worden aangeboden. Daarnaast vind

uitgesproken. Er zijn vier puzzelstukjes die op de juiste plek

ik het spelletje, waarbij het kind een woord moet nazeggen,

moeten worden geschoven. Is alles goed, dan volgt er een

er eentje waar controle bij moet zijn van een volwassene.

applaus van kinderen en worden alle woorden nogmaals her-

Je kunt anders niet controleren of het kind het woord wel

haald. Het laatste spelletje dat het kind kan spelen, is een quiz.

goed uitspreekt. De feedback die de leerling krijgt in alle

Dit is eigenlijk een test om het geleerde te herhalen. Hierbij ziet

spelletjes is duidelijk. De leerling krijgt leuke opmerkingen

het kind vier plaatjes. Een vrouwenstem noemt een themawoord

als hij/zij iets goed doet. Ook is duidelijk te zien wanneer

in het Engels en het kind moet vervolgens het bijpassende

er een fout is gemaakt. Ze kunnen hierdoor zelf ervaren of

plaatje aanklikken. Wanneer het kind het goed doet, wordt het

ze goed bezig zijn. Wellicht is het een idee om in een latere

woord nog een keer uitgesproken en wordt de volgende vraag

fase ook iets te bedenken waardoor ouders/leraren de

gesteld. Wanneer het kind niet het juiste plaatje aanklikt, klinkt

voortgang van de oefeningen kunnen zien. Nu worden de

er een ‘bloep’-geluid, wordt de kaart rood, verdwijnt het foute

scores helaas nog niet bijgehouden. Dit mis ik wel in deze

plaatje en mag het kind het nog een keer proberen.

app. Erg positief vind ik dat er steeds nieuwe thema’s worden toegevoegd aan de app en dat er geen reclame en in-app

SAMEN DOEN

aankopen in de app zitten. Al met al een aanrader voor het

Engels leren met Emma is een leuke en educatieve app

onderwijs om in te zetten als extra oefenmateriaal voor het

waarmee je leerlingen heel goed kunt laten werken. De

leren van de Engelse taal. <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016 19 Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

Q&A Q&A met Nadira Saab

‘Samenwerkend en ontdekkend leren met de computer kan resulteren in betere onderwijsresultaten’ Nadira Saab is universitair docent op het ICLON, de Academische Lerarenopleiding van de Universiteit Leiden. Ze geeft les en doet onderzoek naar motivatie, samenwerkend leren en het gebruik van t­ echnologie in het onderwijs. Daarnaast is ze de oprichter van het bedrijf Zenith Education.

Door Mandy de Bruijn

Je bent gepromoveerd op je onderzoek

onderzoek, zoals een hypothese formu­

achter één scherm gezamenlijk opdrachten

naar samenwerkend leren in elektronische

leren, data verzamelen en vervolgens

maken. Maar zij kunnen ook op afstand

leeromgevingen. Hoe ben je op dit idee

conclusies trekken. Voor leerlingen in

samenwerken, bijvoorbeeld tijdens het

gekomen?

het voortgezet onderwijs is dit best

maken van huiswerk. Ze kunnen op

‘Ik heb destijds gesolliciteerd op een

moeilijk en samenwerkend leren kan hen

verschillende manieren met elkaar

promotieplaats waar onderzoek gedaan

hierbij helpen.’

communiceren: synchroon (chatten of videoconferencing) en asynchroon

zou worden naar samenwerkend leren gecombineerd met ontdekkend leren.

Wat was de meest opvallende conclusie

(e-mailen of gebruikmaken van een

Het gaat hier om ontdekkend leren op

uit dit onderzoek?

discussieforum). Deze manieren van

de computer, waarbij leerlingen verschil-

‘Tijdens mijn promotieonderzoek heb ik

communiceren zijn van invloed op het

lende activiteiten moeten uitvoeren die

de RISA-training ontwikkeld, een training

samenwerkend leerproces. Bij het

overeenkomen met wetenschappelijk

die het samenwerken op de computer

chatten reageren leerlingen direct op

moest bevorderen. Hierin werd aandacht

elkaar waardoor het samenwerkings­

besteed aan verschillende belangrijke

proces snel verloopt en de communicatie

aspecten van samenwerken (Respect

taakgericht is. Leerlingen zijn echter

voor elkaar, Intelligent samenwerken en

minder snel geneigd om te argumenteren.

argumenteren, Samen beslissen en

Bij asynchrone communicatie kunnen

Aanmoedigen). Uit het onderzoek bleek

leerlingen nadenken over hun reactie en

dat leerlingen inderdaad beter gingen

ook een uitgebreide reactie schrijven.

samenwerken en daardoor ook beter

Ook blijkt dat leerlingen vaak betere

waren in ontdekkend leren. Ze argumen-

leerresultaten halen als zij samenwerken

teerden echter niet veel, terwijl uit

op de computer dan wanneer zij indivi­

onderzoek blijkt dat argumenteren juist

dueel werken op de computer.’

effectief kan zijn voor het leerproces en betere leerresultaten kan opleveren.’

Hoe kunnen scholen effectief onderwijs geven met behulp van de computer bij

20

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

Waarom is het interessant om

samenwerkend leren?

­computers te gebruiken bij

‘Om het samenwerken effectief te laten

­samenwerkend leren?

verlopen is het belangrijk om leerlingen

‘Leerlingen kunnen in een klein groepje

regelmatig te láten samenwerken. Ze

doen dan meer ervaring op waardoor ze betere resultaten halen. Het is daarbij wel van belang dat de docent instructies geeft over hoe leerlingen effectief moeten samenwerken. Willekeurig leerlingen bij elkaar zetten is meestal niet effectief. Samenwerken in kleine groepjes (met name in tweetallen) werkt vaak het best. De docent kan ook rekening houden met de samenstelling van de groep door ervoor te zorgen dat het niveau van de leerlingen die samenwerken een klein beetje verschilt. Door dit (kleine) niveauverschil wordt er meer gepraat en van gedachten gewisseld waardoor beide leerlingen kunnen leren.

Dit leidt ertoe dat samenwerkend leren foto Human Touch Photography

met de computer kan resulteren in betere onderwijsresultaten. De gedachten van de leerlingen worden zichtbaar en hierdoor gaan zij of hun medeleerlingen mogelijke fouten zien. Ook zien leerlingen verschillende perspectieven en zijn ze gemotiveerder om de taak op te lossen. Verder is het belangrijk dat de communicatie­kanalen toegankelijk zijn, zodat de leerlingen gemakkelijk kunnen chatten of gebruik kunnen maken van video­conferencing. Wanneer leerlingen samen achter een computer zitten, is het

steuning te bieden is taakgerichte hulp.

heeft. Door van tevoren rollen te verdelen,

van belang dat de docent erop toeziet

Bijvoorbeeld de leerlingen samen een

zijn de taken duidelijk en zijn de leerlingen

dat de controle over de muis verdeeld

visuele representatie laten maken zoals

van elkaar afhankelijk. Tenslotte is het

wordt en dat niet één leerling alles doet.’

een conceptmap of de leerlingen tools

altijd mogelijk de leerlingen na het

bieden waarmee ze samen aan de slag

samenwerkingsproces een individuele

Je stelt dat leerlingen in het basis-

moeten om hypotheses te formuleren bij

opdracht te laten maken waardoor de

onderwijs beter gaan samenwerken

ontdekkend leren bijvoorbeeld. Ook kun

geleerde kennis op individueel niveau

met ondersteuning. Hoe zie je die

je leerlingen gezamenlijk een tekst laten

getoetst kan worden.’

ondersteuning?

schrijven met Google Docs of in Word

‘Leerlingen in het basisonderwijs hebben

met track changes.’

Hoe kan een docent vroegtijdig ­signaleren en op tijd ingrijpen als een

nog niet zoveel ervaring met computerondersteund samenwerken en daarom is

Als leerlingen samenwerken met behulp

leerling de kantjes er vanaf loopt?

ondersteuning van het samenwerkings-

van een computer, hoe kan de docent

‘Docenten kunnen tijdens of aan het

proces essentieel. Docenten kunnen

leerlingen individueel beoordelen?

eind van het samenwerkingsproces de

hulp bieden bij het samenwerkingsproces

‘Docenten kunnen bij samenwerkend

leerlingen vragen de andere leerlingen te

door het geven van een training of

leren zicht hebben op het samenwerkings­

beoordelen op het samenwerkingsproces.

instructie in effectief samenwerken,

proces en op het leerresultaat. Vaak kan

Hierdoor wordt duidelijk of iedereen

zoals de RISA-training. Ook is het moge-

de digitale communicatie tussen leerlingen

meedoet of mee heeft gedaan aan de

lijk een script aan de leerlingen te geven.

worden opgeslagen, zodat de docent kan

opdracht. Als dit tijdens het leerproces

Een script is een werkplan waarin staat

zien welke denkstappen leerlingen

gebeurt, kan de docent nog ingrijpen. Als

wat de leerlingen tijdens het samenwerken

nemen en of alle leerlingen wel een

het aan het eind gebeurt, kan dit van

moeten doen. Ze krijgen rollen zoals

bijdrage hebben geleverd. Bij groeps­

invloed zijn op het cijfer. Het is ook

voorzitter, ideeëngenerator en samen­

opdrachten is vaak niet direct te zien wie

mogelijk om de leerlingen een jigsaw-

vatter. Deze rollen staan precies

wat heeft gedaan. De ene leerling kan

taak te geven, waarbij de leerlingen in

beschreven in het werkplan waarin staat

bijvoorbeeld een grote bijdrage hebben

één team verschillende stukken infor­

wat iedereen moet doen en op welk

geleverd aan het denkproces vooraf,

matie krijgen, waardoor ze elkaar nodig

moment. Een andere manier om onder-

terwijl de andere leerling veel geschreven

hebben om de taak goed te maken.’ <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

21

LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS

Ben jij de nieuwe programmeermiljonair?

Half Nederland liep afgelopen zomer met gebogen hoofd en een smartphone in de hand rond.

Al die mensen, jong en oud, waren bezig met Pokémon Go. In dit spel moet je virtuele Pokémons zoeken, vangen en trainen. Dit spel is uitgebracht door Nintendo en is in 2014 bedacht als een soort 1 april-grap. Twee Japanse programmeurs mengden de Pokémon-figuren uit de jaren negentig slim met Google Maps en augmented reality. Ondertussen zijn de aandelen van Nintendo behoorlijk in waarde gestegen. En dat alles doordat die twee Japanners heel creatief en origineel kunnen programmeren! In dit lesidee krijg je informatie over programmeren en ga je ook zelf een computerspelletje of een app bouwen.

Door Henk Botter

CODEWEEK

een introductie, suggesties en een voorbeeldles. Onder Aan

Op codeweek.nl vind je heel veel informatie over programmeren.

de slag kun je de codedatabase inzien met een overzicht van

Dat programmeren doe je met codes, zo wordt daar uitgelegd,

code- en programmeerinitiatieven in jouw omgeving. Onder dit

en met die codes kun je alles maken en laten maken. Dus

menukopje is ook de DigiDuck te vinden. Dat is een speciale

niet alleen Pokémon Go, maar ook Facebook, software voor

uitgave van het stripweekblad Donald Duck over programmeren.

auto’s, programma’s voor robots en websites voor internet.

Je kunt de DigiDuck ook rechtstreeks downloaden via deze

De Europese Codeweek vindt plaats van 15 t/m 23 oktober

link: bit.ly/2bhIX64. De Codeweek wordt dus georganiseerd om

2016. Bij het onderdeel Kalender kun je zien welke ‘code

leerlingen te laten kennismaken met coderen en programmeren.

events’ er georganiseerd worden. Via codeweek.nl/codeweek-

Je kunt een programmeur in je klas uitnodigen en ook zelf aan

2016/toolkit kun je de toolkit gratis downloaden. Daarin vind je

de slag gaan met een programmeertaal. De organisatoren van de Codeweek willen graag dat meer leerlingen ICT gaan studeren.

Begin dit jaar maakten 1024 kinderen in de Ziggo Dome kennis met programmeren

Volgens de organisatoren is er rond het jaar 2020 werk voor

tijdens de MegaDojo.

ruim 800.000 ICT-vakmensen in Europa.

ZELF PROGRAMMEREN Programmeren is een onderdeel van computational thinking en hoort bij de 21e eeuwse vaardigheden. Op Kennisnet (kennisnet.nl/digitale-vaardigheden/programmeren-maken) vind je veel informatie, maar nog leuker is het om zelf aan de slag te gaan. Op kennisnet.nl en op Wikiwijs (bit.ly/2bBmI0v) vind je er meer informatie over als je zoekt op ‘programmeren’ en ‘computational thinking’. Kijk op YouTube bijvoorbeeld naar uitleg over herhalen, iets wat bij programmeren heel belangrijk is: bit.ly/2bOJuiJ, bit.ly/2bhJJEZ en bit.ly/2bVdEmB.

SCRATCH Op scratch.mit.edu kun je programmertaal Scratch uitproberen en voorbeelden van programmaatjes bekijken. Via het menuonderdeel Maak kun je meteen zelf aan de slag en bij Ontdek kun je tientallen probeersels bekijken. Ook op scratchweb.nl kun je informatie vinden en ideeën opdoen.

Ook op de site van Codekinderen vind je informatie over Download dit lesidee ook via www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.

Scratch: codekinderen.nl/leerling/programmeren/scratch. Via codekinderen.nl krijg je ook toegang tot meer programmeersites en -ideeën. Zo vind je er ook informatie over de gratis app Lego Movie, met deze app leer je een filmpje (stop animation) maken met klei, Legopoppetjes of andere attributen. Kijk maar eens naar dit voorbeeldfilmpje: youtu.be/iFXAphLg_iU. Eigenlijk is het maken van zo’n filmpje het heel vaak uitvoeren van herhalingen en het zetten van kleine stapjes: door het maken van een stop animation ga je al als een programmeur denken en voer je eigenlijk steeds allerlei codes uit. Met pivotanimator.net kun je zelf animaties maken. Helaas is de site in het Engels, maar de opzet is niet zo moeilijk. Op YouTube kun je voorbeelden vinden als je ‘pivot’ intypt als zoekterm.

IF THIS THEN THAT

Maven. Er is ook een filmpje met schermafdrukken en uitleg:

Ook in het Engels is de site www.ifttt.com. Volgens Kennisnet

vimeo.com/79058466. Via gethopscotch.com kun je aan de

kun je met ‘een website als If This Then That (IFTTT) op een

slag met Hopscotch. Je kunt je eigen minigames maken, space

simpele manier een programma schrijven (programmeren) dat

adventures, Minicraft-remakes en bijvoorbeeld 2-player combats.

ervoor zorgt dat je een sms krijgt die je laat weten dat het

Je kunt het programma gratis downloaden, maar als je meer

kortebroekendag is.’ Op de site staat: Put the internet to work

mogelijkheden wilt, betaal je zo’n acht euro (eigenlijk dollar) per

for you. Er wordt mee bedoeld dat je internet voor je moet

maand. Op het bijbehorende YouTube-kanaal vind je meer

laten werken. Gebruik niet alleen de standaardinstellingen van

uitleg: bit.ly/2bOOrbr.

apparaten en apps, maar bedenk koppelingen zodat er gebeurt wat jij wilt dat er gaat gebeuren. Via ifttt.com/recipes/259260-

STAPJE VERDER

print-a-photo-from-your-phone wordt uitgelegd hoe je een foto

Bij IFTTT zagen we al dat je apparaten op afstand kunt besturen.

van je smartphone op afstand kunt laten printen bij je oma

Via robomind.net/nl kun je nog een stap verder gaan. Met de

thuis. Als je een account aanmaakt op www.ifttt.com krijg je

educatieve programmeeromgeving RoboMind kun je een virtuele

het misschien voor elkaar om het koffiezetapparaat op afstand

robot programmeren. Begrippen als robotica en kunstmatige

te besturen of om buienradar jou een bericht te laten sturen

intelligentie worden op de site genoemd. Uiteraard kun je

als er een bui dreigt van school naar huis. In de Toolkit van

Wikipedia gebruiken om meer uitleg over deze begrippen

Codeweek vind je meer ideeën en mogelijkheden van IFTTT.

te krijgen. Onder de menu-optie Educatie vind je onder Voortgezet onderwijs voorbeeldprojecten. Er wordt uitgelegd

CODEMONSTER

dat je kunt ontdekken hoe Google zelfsturende voertuigen

Op crunchzilla.com/code-monster kun je als je de opdrachten

maakt (youtu.be/j5ytGG_UlVk) en hoe Fiat de nieuwe Panda

van het codemonster braaf volgt aardig doorkrijgen hoe je

door robots in elkaar laat zetten (youtu.be/NBpJdvwdapA).

programmeert en hoe de bijbehorende codes eruitzien. Op crunchzilla.com vind je ook Code Maven, Game Maven en Data

NOG MEER PROGRAMMEERSITES Hierboven zijn enkele programmeertalen en -websites besproken.

Er zijn natuurlijk veel meer sites te vinden waarop veel is verzameld over programmeren. Kijk bijvoorbeeld eens bij mediawijsheid.nl/programmeren. Daar staat ook de uitspraak: ‘Programmeren leert kinderen creëren in plaats van consumeren.’

Vaardigheden die geoefend worden, zijn bijvoorbeeld: creatief en logisch denken, ruimtelijk inzicht en samenwerken. Kijk ook eens bij programmerenvoorkinderen.nicolaas.net, gamewizards.nl/kinderen-zelf-leren-programmeren en bit.ly/1Lp6pgd. Daarnaast kun je natuurlijk ook zelf gaan zoeken op internet met Google of eens goed rondkijken in Wikipedia.

Wist je dat Angry Birds door een Fins bedrijf is ontwikkeld voor Apple en dat het sinds 2009 al meer dan 100 miljoen keer is gedownload in de Appstore? Hoeveel geld is daarmee niet verdiend?

Word jij de nieuwe programmeermiljonair? Maak een game met ­bijvoorbeeld Scratch en deel het met ons via social media op @cosonline!

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

23

Ontdekken en onderzoeken in het (virtuele) Go-Lab ‘Maak je eigen leeromgeving door virtuele labs te combineren met filmpjes, uitleg en verschillende tools’ Poets je scienceonderwijs op met Go-Lab, een nieuw internationaal project voor het basisen voortgezet onderwijs. Go-Lab is een portal met vierhonderd online labs. Het project bestaat uit software waarmee leerlingen online natuurwetenschappelijke experimenten kunnen uitvoeren. De mogelijkheden zijn eindeloos! Go-Lab is deels gefinancierd door de EU en gratis voor het basis- en voortgezet onderwijs.

Door Lieke Steijvers

Als docent kun je Go-Lab gebruiken om onderzoekend en

en het ­onderzoeksinstituut CERN. Go-Lab is sterk groeiend: er

ontdekkend leren te stimuleren. Je kunt je lessen verrijken en

zijn nu bijna tienduizend sessies per maand en meer dan tachtig-

demonstraties geven. Teken bijvoorbeeld een reeks tandwielen

duizend unieke gebruikers.

en kettingen en laat leerlingen zien hoe ze ten opzichte van elkaar draaien. Of leer je leerlingen over de Wet van Archimedes in

ERVARINGEN UITWISSELEN

een aquariumlab. En wat te denken van een biologie-experiment

Ton de Jong is hoogleraar Instructietechnologie aan de

over het leven op een eiland, waarbij leerlingen zelf de omstandig-

Universiteit Twente en projectleider van het Go-Lab Project,

heden bepalen? Op de portal van Go-Lab staan nu zo’n

officieel Global Online Science Labs for Inquiry Learning at

vierhonderd labs van over de hele wereld, met onder andere

School. ‘Onderzoekend leren met virtuele laboratoria is bewezen

veel labs uit de bekende PhET-collectie. De labs zijn meestal

effectief’, zegt hij. ‘Maar je moet de leerlingen wel goed onder-

virtueel, maar soms ook ‘echt’, maar dan op afstand. De labs

steunen. Daarom kun je in Go-Lab de virtuele labs combineren

maken gebruik van data van gerenommeerde onderzoeks­

met filmpjes, uitleg en verschillende tools en zo je eigen

instellingen, zoals de Europese ruimtevaartorganisatie ESA

leeromgeving maken.’ Leerkrachten kunnen leeromgevingen die ze zelf hebben gemaakt, toevoegen op de Go-Lab website.

Anderen kunnen de les weer kopiëren of aanpassen aan de

SNELLE START!

eigen behoeften. De Jong: ‘Als docent hoef je niet zelf het wiel

Deze tips zijn handig voor een eerste snelle oriëntatie op Go-Lab. • Ieder lab biedt een preview, waarin je in vogelvlucht ziet wat er te doen valt.

• Ook van elke leeromgeving die door een docent is gemaakt, kun je een demo bekijken.

• Sorteer de labs op de zoekterm ‘most popular’. Je krijgt dan een lijstje

GO-LAB PORTAL De Go-Lab Portal Golabz is het startpunt van alle activiteiten met Go-Lab. Hier kun je de labs bekijken en zoeken op vakgebied, moeilijkheidsgraad of leeftijd. Ook kun je er de

met veelgebruikte labs. Handig, omdat je zeker weet dat deze labs in de

tools (apps) voor onderzoekend leren vinden die je in een

klas werken als een trein! Ook zijn er bij deze labs al vaak leeromgevingen

leeromgeving kunt opnemen. Op dit moment vind je op

door docenten ontwikkeld.

Golabz al ongeveer 350 leeromgevingen die door docenten

• Op de Go-Lab Portal staan onder ‘About’ een serie tutorialfilmpjes waarop je snel ziet wat de mogelijkheden zijn

24

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

zijn gemaakt. www.golabz.eu

DE TIEN POPULAIRSTE LABS OP EEN RIJ 1 Electrical Circuit Lab Maak een elektrisch circuit in een handomdraai! Leerlingen doen metingen en verwerken de resultaten in grafieken.

2 Splash Laat objecten vallen in buisjes met vloeistof en zie wat er gebeurt.

Leerlingen kiezen zelf de eigenschappen van de objecten en de ­vloeistoffen, zoals de massa, het volume en de dichtheid.

3 GearSketch uit te vinden. Sommige labs zijn al door veel docenten gebruikt en aangepast aan verschillende lesdoelen. Er is ook een

Teken zelf een reeks tandwielen en kettingen en bestudeer hoe ze ten opzichte van elkaar draaien.

tutoringen-gebruikersforum op Go-Lab om ervaringen uit te

4 Gravity Force Lab

wisselen.’

Bestudeer het effect van de zwaartekracht. Leerlingen kunnen zelf de eigenschappen van objecten veranderen en zien meteen het effect

FLEXIBEL

hiervan.

Casper de Jong is docent economie en ICT-coördinator aan de

5 Craters on Earth and Other Planets

Canisius scholengemeenschap in Tubbergen en werkt met

Wat gebeurt er als een asteroïde op de aarde knalt? Of op de maan?

Go-Lab. Hij is enthousiast. ‘De leerlingen moeten zelf bedenken

In dit lab, dat gebruikmaakt van satellietdata van Europese ruimte­

wat er nu precies tijdens een experiment gebeurt en wat er zou

vaartorganisaties, kunnen leerlingen de knal visualiseren en de kraters

kunnen gebeuren. Ik vind dat leerlingen meer en beter leren.

analyseren.

Sommige proeven kunnen ze ook thuis achter de computer

6 Acid-Base Solutions

doen.’ Go-Lab groeit snel en werkt enthousiasmerend voor

Ontdek het verschil tussen sterke en zwakke zuurtegraden door stukjes

docenten, zegt Ton de Jong. ‘Vooral de flexibiliteit vinden ze

papier te dippen in een oplossing.

een pluspunt. Je kunt Go-Lab zo groot of klein maken als je

7 Bond

wilt. Sommige docenten gebruiken een Go-Lab leeromgeving

Onderzoek de oplosbaarheid en de uitscheiding van zouten in ‘Bond’,

van start tot eindconclusie, anderen laten alleen het lab zien

het lab met een database van duizenden zouten en de meest voor­

en vertellen er zelf een verhaal bij. Het kan allemaal.’

komende ionen.

8 The Color of the Light Laat leerlingen zien hoe licht en kleur werkt en hoe wij kleuren beleven.

BLIJF OP DE HOOGTE

9 WebLab-DEUSTO-Aquarium

• Like de Facebookpagina van Go-Lab en blijf up-to-date

Leer over de Wet van Archimedes met dit aquariumlab. Leerlingen

met tips, nieuws en ervaringen van Go-Lab www.facebook.com/GoLabProject • Meld je aan voor de Go-Lab nieuwsbrief (in het Engels) op go-lab-project.eu/newsletter • Algemeen contactadres: info@golabz.eu.

gooien ballen in het water en zien met eigen ogen de gevolgen!

10 Galaxy Crash Doe zelf voorspellingen over de vorming en ontwikkeling van sterren­ stelsels in het universum. Dit lab maakt gebruikt van data van de Faulkes Telescoop.

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

25

Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs

Naar buiten met Digi doe In deze app van het Instituut voor Natuureducatie (IVN) vind je 50 kaarten met daarop activiteiten om buiten te ondernemen met kinderen. Elke kaart heeft op de voorkant een afbeelding en als je de kaart omdraait, lees je de activiteit.

De kaarten kunnen in willekeurige volgorde worden gedaan en in elk type gebied en jaargetijde, hoewel sommige kaarten beter tot hun recht komen in het bos of in een specifiek seizoen. De opdrachten gaan altijd over dieren, planten of andere dingen uit de natuur en zijn geschikt voor leerlingen van de basisschool. Leuk om in te zetten bij een herfstwandeling of andere buitenactiviteit.

Het geeft direct inspiratie om samen wat te doen. Via www.kleutersdigitaal.nl kun je een pdf ­d ownloaden waardoor je eventueel een geprinte versie van de kaarten kunt gebruiken. De app is gratis beschikbaar in de Appstore.

Digitaal poppenhuis My Playhome is een digitaal poppenhuis waarbij de speler vrij kan bepalen welke activiteiten hij of zij in huis wil uitvoeren. Je kunt naar alle ruimtes lopen, andere figuren plaatsen en bepalen of het dag of nacht is of welke muziek er

Mattie, de leiding over afleiding

speelt. Je kunt eieren bakken, in bad gaan of zelfs naar buiten gaan. De app is vooral voor jonge kinderen. Het gebruik wijst

Meer en meer communiceren we met elkaar via

zich vrij snel en er is geen reclame of in-app aankopen. Van

sociale media. Met name jongeren hebben te maken

deze ontwikkelaar zijn nog drie andere apps verschenen die

met een voortdurende stroom aan berichten via Instagram,

op eenzelfde manier werken. Er is een winkelcentrum-, een school-

Facebook, Snapchat, WhatsApp. Het managen van deze

en een ziekenhuisversie. Leuk is dat als je verschillende apps

berichten­stroom is een behoorlijke klus. Ben je bezig met je

koopt, de

(huis)werk, geeft je mobiel een seintje dat er weer een berichtje

omgevingen

is. Dan is direct je hele focus verdwenen. Mattie is een app

gekoppeld

die je helpt bij het omgaan met met deze

worden,

afleidingen tijdens de momenten dat er

waardoor de

gewerkt moet worden. Uitgangspunt voor

speler vanuit

deze app is de Pomodorotechniek waarbij

het huis naar

maximaal 25 minuten gefocust gewerkt

het ziekenhuis

wordt en daarna vijf minuten ontspanning.

kan gaan. Erg goed inzetbaar

Je kunt in Mattie aangeven hoe lang je aan welke taak wilt werken. Zodra je dit gedaan hebt en instelt dat je aan het werk

bij taalactiviteiten in een kleine kring in de kleuterbouw, maar

gaat, blokkeert de app alle berichtgevingen van je mobiel voor

ook voor oudere kinderen om zelf verhalen te maken. My

de tijd die je hebt aangegeven. Na deze periode geeft Mattie je

Playhome kost € 3,99 en is verkrijgbaar in de Appstore, Google

een berichtje dat het tijd is om even te pauzeren en komen je

Play en Windowsstore.

berichten weer binnen. De app is gratis verkrijgbaar in Google Play en in ontwikkeling voor iOS.

26

COS JAARGANG 34 NUMMER 02 – 2016

Digiwijs met Donald Duck!

Bestel het unieke bewaaralbum inclusief lesmateriaal!

Tijdens de Week van de Mediawijsheid (18 tot en met 25 november 2016) wordt voor de bovenbouw van het basisonderwijs een Donald Duck gelanceerd waarin digitale wijsheid centraal staat. Digiwijs met Donald Duck helpt leerlingen op humoristische (eigen)wijze veilig te navigeren door de digitale wereld.

Door digitale kennis en cybersecurity onderdeel te laten uitmaken van het curriculum maak je leerlingen bewust van de vele

voordelen van de online wereld, maar waarschuw je hen ook voor de gevaren. Donald Duck, de Zware Jongens, Katrien, Dagobert,

Goofy en de Duckies nemen de leerlingen in verschillende strips mee op hun avonturen. Leerlingen leren dat ze altijd moeten opletten voor Zware Jongens die wachtwoorden proberen te kraken en dat het wereldwijde web een olifanten­geheugen

heeft waardoor een onhandige actie je nog jaren kan achtervolgen.

In diverse stripverhalen laten de beroemde karakters zien wat

de gevaren kunnen zijn. Zo ondervindt Katrien hoe het is om ‘gecatfished’ te worden en brengen de Duckies de eventuele

gevolgen van gevaarlijke stunts omwille van een vlog onder de aandacht. De neefjes begeven zich, net als leerlingen, in de

wereld van social media met Instagram, Facebook, WhatsApp

en Snapchat. Met dit album worden leerlingen zich beter bewust van wat ze posten en wie het ziet. Deel nooit te veel online, luidt

de Duckwijsheid. Behalve déze informatie, die mag je met iedereen gedeeld worden.

LESMATERIAAL

Digiwijs met Donald Duck is voorzien van een handleiding en een digiles waarmee de leerkracht digitale

vaardigheden als Basiskennis van ICT, Informatievaardigheden, Mediawijsheid en Computational thinking onder de aandacht kan brengen. Deze bijzondere uitgave is gemaakt in samenwerking met Donald Duck

Weekblad en PrimaOnderwijs. Partijen als Mediawijzer.net, SLO, Politie, NTR Schooltv, ECP | Platform voor de Informatie Samenleving, De Koninklijke Bibliotheek, T-Mobile en SIDN hebben ook een bijdrage geleverd aan deze editie en het bijbehorende lesmateriaal.

Bestel!

Digiwijs met Donald Duck is exclusief voor scholen ontwikkeld en is niet in de winkel verkrijgbaar. Het album is voor maar € 1,50 per stuk inclusief btw verkrijgbaar via www.primaonderwijs.nl/donaldduck Mis hem niet!

Dé vakbeurs voor professionals in het KO, PO, VO en MBO

Noteer nu alvast in uw agenda!

Vijf dagen inspiratie, de nieuwste trends en ontwikkelingen.

Nu ook aandacht voor ‘Het jonge kind’.

Mis het niet!

24-28 januari 2017 Jaarbeurs | Utrecht www.not-online.nl