COS3406 by EDG Media

Aandacht voor ICT in de lerarenopleiding

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Zelf aan de slag met infographics en datavisualisaties Leren hacken voor een goede zaak

DE VERKIEZINGSSTRIJD BARST LOS!

OOK IN DE KLAS! Jaargang 34 33 | Nummer 06 6 | | Februari Februari2016 2017

TIJDELIJK

â&#x201A;Ź 100

RETOUR!* Revolutionair kabel management

36 Gefaseerd opladen

Charging Carts

voor Tablets, Chromebooks en Laptops

Kiest u voor 31 maart 2017 voor een Aver Charging Cart, dan ontvangt u maar liefst â&#x201A;Ź 100,- retour! Bij bestelling van de C36i en of de C20i met actiecode 2017COSQ1 * Vraag naar de algemene voorwaarden

tel: +31 40 261 9676 - aver@houseofcompanies.nl - averbenelux.nl

Inhoud 4 Bits & Bites

Grappige, nuttige of slimme snufjes

6 ICT in de lerarenopleiding

Met het iXperium is de praktijk nooit ver weg

8 De verkiezingsstrijd barst los

Ook in de klas!

10 In zes stappen naar een bright idea!

De challenge is online, op maat gemaakt voor het digibord

12 Moji Bingo Math

App om elementaire rekenvaardigheden te oefenen

14 Scholenopdekaart.nl

Leraar cruciaal voor ouders bij schoolkeuze

16 How to... Easel.ly

Zelf aan de slag met infographics en datavisualisaties

20 Lesidee voortgezet onderwijs

Duizend woorden in één beeld!

22 Lesidee basisonderwijs

Carnaval: van Alaaf tot Zwetsland

24 Responsible disclosure

Leren hacken voor een goede zaak

26 Sn@ppen!

Handige, educatieve apps gespot

Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.

COS twittert @cosonline

Uitgever: Erik Trimp Hoofdredactie/coördinatie Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Vormgeving Tom Venema Medewerkers Suzanne de Boer, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Tefke van Dijk, Harry Dubois, Jannie Kroes, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Lieke Steijvers, Malini Witlox Contact redactie cos@edg.nl

22 Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl

Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2017 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80. Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen? Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl

Rekensprint SERIE vernieuwd en uitgebreid 8 Weekkaarten

Week 8 Dag 2

Dag 3

Tel verder met sprongen van 2: 2-4-6 ..... 20 Tel verder met sprongen van 5: 5-10-15 ..... 50

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel terug met spron- Tel verder met sprongen van 3: gen van 10: 94, 84 ..... 3-6-9 ..... 30 Weekkaarten 87, 77 ..... 73, 63 ..... 59, 49 ..... 65, 55 .....

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 8, 7

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 5 6 7 10

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd tijd (zonder kaartjes): 6 2 min 7

Selectie van 20 sommen tot 10

2 Blauwe kaartjes en 3 Gele kaartjes

2 Blauwe kaartjes en 2 min 33 Gele kaartjes

Sprong over tiental tot 20 erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16 4 min

Selectie van 10 5 Rode kaartjes

Familiesommen + tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 12+7: 2+7=9, dus 12+7=19. 4 Paarse kaartjes erbijsommen.

Tel terug met 10: 210-200 ..... 100

Tel verder met 10: 320-330 ..... 400

Tel terug met 10: 520-510 ..... 400

Familiesommen Getallen tot 100:tot 20 toten 1005 door 25en = 20 elkaar. Geef meteen 43 = 40 en ... het 38 antwoord. = Flits 83 =de kaartjes! 65 = Selectie van 20 56 = 4 en 98Paarse = 7 89Lichtgroene = kaartjes 76 = 67 = Sprong over tiental tot erbijsomTel100, terug: men en..... erafsommen. 49, 48 40 Antwoord op de vol43, 42 ..... 37 gende 32, 31manier: ..... 25 68+5=68+2+3=73 21, 20 ..... 15 53-7=53-3-4=46 16, 15 ..... 7 89, 88 ..... 80 Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes Splitskaartjes van 5, 6

Familiesommen tot 100, somtype: 26+40; 47-20 Het eerste getal blijft heel.

Alle familiesommen tot 20 en 100 door elkaar. Flits de kaartjes! Tempo!

Selectie van 20 9 Lichtgele kaartjes

Selectie van 20 4 Paarse en 7 Lichtgroene en 9 Lichtgele kaartjes

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8= 6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Sprong over tiental tot 100, erbijsommen en erafsommen. Antwoord op de volgende manier: 68+5=68+2+3=73 53-7=53-3-4=46

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8=6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Klokkijken: 1 Grijze kaartjes Hele en halve uren, kwart vóór tot 10, Erafsommen alleen kaartjes met: -1, -2, -3, -4

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58. Eerste getal heel laten! 80-27=80-20-7=53

Klokkijken: Hele en halve uren, kwart vóór

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58. Eerste getal heel laten! 80-27=80-20-7=53

11 Donkergele kaartjes

Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

11 Donkergele kaartjes

Splitskaartjes van 4, 5

Splitskaartjes van 3, 4, 5

1 Grijze kaartjes

min 1 Grijze 5kaartjes

Familiesommen -tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Familiesommen + 7 min tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 12+7: 2+7=9, dus 12+7=19.

Familiesommen - tot Erbijsommen tot 10. 20:Noem Geef op de volde uitkomst. gende manier antwoord, dus zonder te tellen! 2 Blauwe kaartjes 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Erbijsommen tot 10. Noem de uitkomst.

Erafsommen tot 10, alleen kaartjes met: -1, -2, -3

2 Blauwe kaartjes

3 Gele kaartjes

4 Paarse kaartjes erafsommen.

4 4 Paarse kaartjes erbijsommen.

4 Paarse kaartjes erafsommen.

.indd

oolsup

port

– ww

lsup w.schoo

– www.schoo lsupport.nl

/16

int

tot 100,

– 9 = 33

erbij en

lsupport.nl

eraf antw

–3–6=

oorden

ndd 25

/16

16.indd

IT6-IT16

17:18

02.indd

grijs

SERIE

erbijsomm

erafsom

en tot 10

10 – 9 =

tot 10

sommen

rint

z.o. antw

SERIE

oorden

10 7

erafsom

10 – 9 = rint

int

oorden.i

men tot

Rekensp Rekenspr

IT11

07 antw

IT1

splitsen

tot 100

SERIE

79 Rekensp

Rekensp rint 28/06/16 15:42

03.indd

7+2= men

IT11

ndd 12 03.indd

int

22:36 21/06/16 27/06/16

donkeroranje

blauw

lichtgeel

lichtgroen

lichtblauw e uren)

2+2= Rekenspr

22:53

le Nu met digita omgeving!

e en halv

27/06/16 17:19

rint

21/06

Rekensp rint

/ over (hel

SERIE

Rekensp

oorden.i

11 12 1

vijf voor

lsupport.nl

(dubbel)

14:11

NIEUW!

lsupport

IT21-IT22 tiental

– 9 = 33

lsupport

22/06

over het

12 antw

nspr

.indd

– www.schoo

83 – 50

int

10 9

/ over,

lsupport

Sprong

IT13

Reke

rden

twoo

06 an

tot 20

rden

twoo

07 an

ntal

n 10

: tien voor

is het?

port.nl

nspr

Reke

3–3

13 –

er tie

Rekensprint

13.indd 12

06IE

SER

g ov

oorde

n, analoog

oolsup

spron

antw eraf

SERIE

port

– ww

lsup w.schoo

port.nl

SER

Klokkijke

Hoe laat

2x3=

– www.schoo lsupport.nl

SERIE

07IE

=8 3+5

Tafels van 2 t/m 10 12

hoolsupport.n t – www.sc

en tot

somm

• Automatisering van basisvaardigheden tot referentieniveau 1F. Voor rekenen met grote getallen, vermenigvuldigen, delen, breuken, procenten, kommagetallen, metriek stelsel, tijd en geld • Voor wie: voor leerlingen vanaf groep 7 in het basisonderwijs en leerlingen in de eerste klassen van het voortgezet onderwijs die referentieniveau 1F nog niet beheersen • Aansluiting bij de Bareka toetsen • Digibordversie voor de hele groep of verlengde instructie

– www.schoo

blauw

Rekensprint 1F

SERIE

nieuwe uitgave!

14/07/16 14:43

• Automatisering van basisvaardigheden tot 100 • Voor wie: voor groep 4 en 5 of voor leerlingen in de bovenbouw met achterstanden • Visuele en digitale koppeling met het Rekenmuurtje en de Bareka toets • Digibordversie voor de hele groep of verlengde instructie • Extra kaartensets voor het oefenen met het automatiseren van tijd oorde

lichtblauw

▼ ▼ ▼ ▼ 9 10 11 12 13 14 15 16 17

roze

10 11 12 13 14 15 16 17

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

blauw

Rekensprint Basis

oranje

grijs

donkeroranje

lichtblauw

roze

groen

paars

donkergeel

▼ ▼ ▼ 1 2 3

grijs

▼ ▼ ▼ ▼ 4 5 6 7

groen

paars

donkergeel

Rekensprint

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 17

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 1

antw

remediërend leermiddel ter bevordering van het automatiseren van de basale rekenvaardigheden. Rekensprint Basis is uitgebreid en Rekensprint 1F is een geheel

14/07/16 14:43

rood

donkergeel

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

Rekensprint

. 0 z.o

Vrijwel dagelijks gebruiken 3000 scholen Rekensprint als

10 11 12 13 14 15 16 17

paars

geel

blauw

3 Gele kaartjes Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

grijs

Selectie van 10 5 5 Rode kaartjes

▼ ▼ ▼ ▼ 2 3 4 5

blauw

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel verder met 10: 100-110 ..... 200 Dag 4

Tel verder: 35, 36 ..... 46 28, 29 ..... 35 19, 20 ..... 27 48, 49 ..... 54 66, 67 ..... 72 87, 88 ..... 95

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 8

grijs

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

3 min Getallen tot 100: 83 = 80 en 3 41 = 40 en ... 33 = 29 = 67 = 23 = 58 = 95 = 74 = 27 = 5 min Tel terug: 44, 43 ..... 38 93, 92 ..... 86 85, 84 ..... 78 76, 75 ..... 68 64, 63 ..... 57 56, 55 ..... 47

grijs

Dag 4

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

Dag 3

donkeroranje

Rekensprint

Dag 3

Tel verder met sprongen van 4: 4-8-12 ..... 40

Getallen tot 100: 75 = 70 en 5 31 = 30 en ... 53 = 27 = 68 = 24 = 59 = 96 = 73 = 24 =

lichtblauw

4 min

Dag 2

2 min

Dag 2

roze

5 min

Dag 1

100: JeGetallen moet 10tot overhou86 Hoeveel = 80 en 6moet den. = 40 en ... er45 weg? 1732....= 14 .... 1228....= 18 .... 1569....= 16 .... 1921....= 11 .... 56 = 98 = van 20 somSelectie 79 = men tot 10 25 = 2 Blauwe kaartjes en verder: 3 Tel Gele kaartjes 68, 69 ..... 75 Sprong tiental 79, 80over ..... 84 tot45, 20,46erbijsommen ..... 53 6+8, etc. 67,7+9 68 ..... 78 Antwoord 85, 86 .....op 94de volgende 58, 59manier: ..... 67 6+4+4=14 7+3+6=16 Splitskaartjes van 3, 4 Selectie van 10 5 1 Rode kaartjes Grijze kaartjes

8 10

tijd

Week 1

groen

3 min

Week 17

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd Dag 1kaartjes):4, 5 (zonder

Vul de volgende getallen aan tot 10: 2 .... 3 .... 4 .... 6 .... 8 .... 5 .... 9 .... 1 ....

paars

2 min

Dag 4

– www.schoo lsupport.nl

Dag 1

2 min

tijd

De beste basis voor dagelijks automatiseren van rekenen

l hoolsupport.n t – www.sc

Weekkaarten

21/06/16

22:48

53 01.indd

22/06/16

22:35 21/06/16

14:11 21/06/16

helpt!

De vernieuwde versies van Rekensprint Basis en Rekensprint 1F liggen voor u klaar! Bestel de speciale IB/RT-set of de uitgebreide Schoolset. Ga voor alle informatie en voor het plaatsen van uw bestelling naar www.schoolsupport.nl/rekensprint

22:48

Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties? Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois

Kromme monitoren Eén van de grootste elektronicabeurzen ter wereld is net geweest:

Handig sleuteltje

de CES (Consumer Electronics Show), die jaarlijks in Las Vegas

Vanmorgen liep een docent binnen die begon over het extra beveiligen

wordt gehouden. Grote bedrijven als Samsung en Sony presen

van zijn docentenlaptop. Hij had op internet een hardwaresleutel

teren daar hun nieuwste producten. Zo staat de ontwikkeling

gevonden die het onmogelijk maakt in te loggen als je deze sleutel

van monitoren niet stil en bijzonder zijn de krommingen van de

niet hebt. Hij vroeg ons om advies. Het gaat hier om de Yubikey; een

computerschermen: ze geven je de indruk helemaal in het beeld

authenticatiesleutel, gemaakt in een USB-stick. Naast het inloggen

getrokken te worden. De monitoren van Samsung zijn eind maart

met gebruikersnaam en wachtwoord, voegt deze stick een extra

leverbaar in 27 en 31.5 inch, hebben een kijkhoek van 178

beveiligingslaag toe: alleen met deze stick kan de computer ontgrendeld

graden en een resolutie van 2.560 x 1.440 WQHD. WQHD staat

worden. De stick wordt door de computer gezien als een toetsenbord,

voor Wide Quad High Definition. Even ter informatie: HDTV is

daarom is voor het authentiseren geen aparte software nodig. De

gebaseerd op 1280 x 720 pixels (ook wel 720p genoemd).

sleutel ondersteunt niet alleen het inloggen in computers, maar kan

Full HD heeft

ook gekoppeld worden aan applicaties, zoals Gmail of Dropbox. Tevens

1920 x 1080

kun je de Yubikey configureren voor gebruik met wachtwoordenmanagers,

pixels (1080p).

zoals KeePass of Dashlane. Vooral KeePass is interessant, ook voor

Daarnaast

het onderwijs. Deze passwordmanager is gratis en de database kan

worden televisies

ook in de cloud worden opgeslagen. Deze centrale wachtwoorden

steeds dunner.

database wordt dan door middel van de Yubikey en het wachtwoord

LG komt met een

van deze Yubikey ontgrendeld. Yubikey werkt ook met de laatste

tv die maar 2,5

Windows-versies: na configuratie van de key, stop je deze in je laptop,

mm dik is! Het is

klik je met je vinger op de USB-stick en ben je ingelogd.

niet voor niets dat ze deze tv een ‘picture on the wall’ noemen!

360 graden fotografie Facebook ondersteunt het en daarom zal het ook wel heel populair worden in 2017: foto’s maken met een 360 graden camera. En wie was er vroeger goed in fotografie? Inderdaad: Kodak.

Stevige Chromebook

Het bedrijf lijkt uit de as herrezen na een bijna-faillissement.

Ook voor het onderwijs is er genoeg nieuws vanuit de CES. Acer komt

Kodak gebruikt een truc om het merk nieuw leven in te blazen:

met een robuuste Chromebook; deze zou bestand moeten zijn tegen

andere partijen fabriceren de spullen,

een gewicht van 60 (!) kg en kan tegen een stootje; je zou hem

maar er komt een label op te staan

van een tafeltje moeten kunnen laten vallen. De batterijduur is ook

van Kodak. Zo is de PixPro

behoorlijk: deze zou volgens de leverancier 12 uur zijn. Het scherm

4KVR360 geen echte Kodak, want het is gemaakt door

is volledig klapbaar en heeft een

JK Imaging. Dat neemt niet

resolutie van 1366 x 768. De

weg dat deze ‘Kodak’ een

laptop weegt 1,3 kg en is 22 mm dik. De prijs is ‘standaard’ voor een Chromebook: vanaf 249 euro.

bijzonder apparaatje is: het heeft twee lenzen (voor en achter; 235 en 155 graden) en kan deze combineren voor het genereren van een 360 video of foto. Maar je kunt de lenzen ook apart gebruiken. Opslag gebeurt op een microSD; je kunt 155 foto’s opslaan of 55 minuten video. Tevens zit er een 3-as stabilisator ingebouwd en is onderwater filmen mogelijk. Kortom, een mooi cameraatje voor het voorjaar.

Aandacht voor ICT in de lerarenopleiding ‘Met het iXperium is de praktijk nooit ver weg’ ‘Docenten zijn onvoldoende voorbereid op het didactisch inzetten van ICT, er is weinig aandacht voor op de lerarenopleidingen’, zei Joke Voogt, bijzonder hoogleraar ICT en curriculum aan de UvA in een eerdere editie van COS (juni 2016). Bij de lerarenopleidingen van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen heeft leren met ICT echter alle aandacht. In het iXperium/Centre

of Expertise Leren met ICT kunnen leraren, lerarenopleiders en studenten op verschillende manieren kennismaken en experimenteren met ICT-toepassingen voor het onderwijs. COS ging in gesprek met een lerarenopleider en een student van HAN PABO in Arnhem over wat het iXperium voor hen betekent. Door Erik Ouwerkerk

Wat leert een opleider aan de leraar van morgen?

Zie je veel verschillen tussen de studenten die hier binnenkomen?

Dennis Rutten, lerarenopleider: ‘In het onderwijs groeien we

‘We hebben in principe te maken met twee groepen: een deel

toe naar meer gepersonaliseerd leren. Hierin speelt ICT een

komt direct vanuit het voortgezet onderwijs en hun ervaring is

heel belangrijke rol. Een basisniveau ICT-geletterdheid van de

afhankelijk van wat hem of haar eerder op het vo en natuurlijk

toekomstige meesters en juffen is dan wel noodzakelijk.

nog daarvoor op de basisschool is aangeboden. Onbekend

Daarnaast moeten ze ook zelf keuzes leren maken: zet ik ICT

maakt soms onbemind, maar dat verandert al snel na de

wel of niet in, en wat dan, en op welke manier, voor welk

eerste kennismaking met het iXperium. Een ander groot deel

niveau en vooral met welk doel? In het eerste jaar leren de

van onze studenten komt vanuit het mbo en heeft al ervaring

studenten in algemene zin over mediawijsheid en informatie-

opgedaan in het onderwijs, vaak als onderwijsassistent, maar

vaardigheden, daarna gaat het meer om het didactische

ook zij profiteren volop van het iXperium. Met het iXperium is

gebruik van ICT. Zo ontwerpen studenten lessen die recht doen

de praktijk nooit ver weg. Studenten kunnen hier in een fysiek

aan verschillen tussen leerlingen.’

lab altijd terecht om hun lessen te ontwerpen of onderwijs

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

producten te maken. Ze nemen hun stageklas hier mee naar-

Soena is tweedejaars PABO-student.

toe of begeleiden een bezoekende schoolklas. Schoolbezoeken

Ben je inmiddels ICT-geletterd?

zorgen bovendien voor extra aandacht voor ICT van leraren, ouders

‘Ondertussen heb ik al een hoop onder de knie! Dat was heel

en onderwijsprofessionals die vaak meekomen naar Arnhem.’

anders toen ik begon aan de opleiding. Maar ik heb bijvoorbeeld geleerd hoe ik kinderen kan begeleiden bij het programmeren

Joke Voogt zei in een artikel in COS: ‘De enthousiaste leraren

met Mindstorm.’

redden zich wel en gaan zelf op onderzoek uit. Het gaat er juist om ook de middenmoot mee te krijgen.’ Wat is jouw

Weet je ICT al in te zetten naargelang de behoeften en

visie daarop?

capaciteiten van het kind?

‘Dat gebeurt steeds meer, dat zie je ook bij ons in de opleiding.

‘In het iXperium werk ik met leerlingen van scholen uit de regio

Voor mede-opleiders zijn we een paar jaar geleden gestart met

veel met film en foto, met programma’s als Monkeyjam en

de Pabo van de Toekomst. Iedere deelnemer gaat aan de slag

Moviemaker. Ze leren hierbij ook samenwerken, spreken hun

met een eigen ICT-ambitie voor hun eigen lessen en onderling

creativiteit aan… de 21th century skills komen flink aan bod.

worden ideeën getoetst, besproken en verbeterd. Waar ik een

Na een dag in de weer te zijn geweest met een klas, presenteren

paar jaar geleden nog moest lobbyen om mijn collega’s daar-

de leerlingen wat ze hebben gedaan en geleerd in de vorm van

voor te porren, hebben we nu al veel aanmeldingen voordat de

een nieuwsbericht voor het Greenscreen. Ze maken een

inschrijving open is.’

nieuwsbericht over wat ze die dag hebben gedaan.’

En dat sluit weer aan bij wat Jantien de Jong, lerarenopleider

Ga jij ICT later in de klas gebruiken?

aan het instituut voor Leraar en School van de HAN beweert:

‘Jazeker! Als je bij het iXperium bent, raak je meteen

‘Zet alles tegelijkertijd in gang.’

geïnspireerd door de rijke leeromgeving, de eindeloze

‘Dat klopt, ze doelt op de vele schakels die meedraaien in zo´n

inspiratieprikkels en mindblowing-mogelijkheden. En ook de

project. We zijn bijvoorbeeld begonnen met de professionalisering

leerlingen inspireren me: ‘Dit is nog leuker dan een school-

van lerarenopleiders toen de eindkwalificaties vaststonden.

reisje!’, zeggen ze vaak! In het iXperium denken ze niet

Je moet niet achter de feiten aan lopen, want alles verandert

alleen aan de huidige toepassingen, maar juist ook aan de

voortdurend. En het professionaliseringsproces heeft in dit

toekomstige ICT-behoefte.’

geval weer belangrijke feedback opgeleverd, juist voor die eindkwalificaties.’

Kijk voor meer informatie op ixperium.nl

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

De verkiezingsstrijd barst los Ook in de klas! Al mogen 18-minners nog niet stemmen, er is ook voor hen online veel interessants te vinden op verkiezingsgebied. Zo kun je als school meedoen aan de ‘echte’ kinder- of scholierenverkiezingen. Of speel online het coalitiespel met de klas, waarin de leerlingen samen moeten zorgen voor een stabiele Kamermeerderheid. Door Lieke Steijvers

KINDER- EN SCHOLIERENVERKIEZINGEN: 8-14 MAART 2017 Hoe ziet de Tweede Kamer eruit als jongeren het voor het zeggen hebben? Om hier achter te komen, organiseert ProDemos – huis voor democratie en rechtsstaat, schaduwverkiezingen onder kinderen en scholieren. Volgens ProDemos blijken de scholierenverkiezingen een verrassend goede voorspellende waarde te hebben voor de uitslag van de echte verkiezingen. De organisatie heeft een vergelijking gemaakt tussen de uitslag van de echte verkiezingen en de scholierenverkiezingen in de periode van 1977 tot 2012. Een aantal interessante conclusies: • Winst en verlies van de partijen vertonen bij scholierenverkiezingen ongeveer hetzelfde patroon als bij echte verkiezingen. Wel zijn de verschuivingen bij de scholierenverkiezingen heftiger: een partij die sterk wint, wint onder scholieren nog sterker. Omgekeerd geldt hetzelfde voor de verliezende partijen. • Scholieren zijn meer gecharmeerd van nieuwe partijen. Vooral de Partij voor de Dieren doet het goed bij jongeren. Als het aan scholieren lag, hadden ook Lijst Ratelband, Eén NL, Trots op Nederland en de Piratenpartij in de Tweede Kamer gezeten.

MEEDOEN • Deze verkiezingen zijn van 8 tot 14 maart 2017. • De kinderverkiezingen zijn voor leerlingen van groep 7 en 8, de scholierenverkiezingen voor het voortgezet onderwijs en mbo. • Docenten kunnen hun school gratis aanmelden. Na aanmelding krijg je een inlogcode voor de website met digitale oproepkaarten. Leerlingen stemmen via een speciale website. • De uitslagen zijn landelijk, regionaal en per school te bekijken in de database op de website van ProDemos. • Meer informatie op scholierenverkiezingen.nl

VERKIEZINGEN OP HET DIGIBORD

SPEEL HET COALITIESPEL

• Wandel over het Binnenhof, langs het Torentje en naar de Tweede

Hoeveel zetels krijgt de Partij van de Mandarijn? En kan

Kamer in Google Maps.

deze partij wel door een deur met de Partij van de

• Bekijk informatieve filmpjes over democratie en verkiezingen van

Smaragd?! Zorg voor een stabiele Kamermeerderheid in het

het Jeugdjournaal, Schooltv en de Derde Kamer op YouTube.

coalitiespel van de Derde Kamer. Leerlingen leren over wat

• Laat de klas stemmen over een stelling op het digibord, bijvoorbeeld met de laptop of via de mobiele telefoon. Dit kan via Twitter of maak

er gebeurt ná de verkiezingsuitslag: van het vormen van een coalitie tot het regeerakkoord en de onderhandelingen.

gebruik van online tools zoals Mentimeter, Socrative of Kahoot. • Bekijk in de aanloop naar de verkiezingen de peilingen op politiekebarometer.nl of peil.nl.

MEER INFORMATIE Op derdekamer.nl vinden leerlingen alles over hoe de

• Leer alles over coalitievorming op coalitiemeter.nl. Deze website maakt

Nederlandse democratie werkt. Voor docenten zijn er

zetelverhoudingen inzichtelijk en berekent ter plekke of coalities een

talloze lesideeën, lesmateriaal en lessen voor op het

meerderheid zouden kunnen hebben. Leuk om met de klas te schuiven

digibord te vinden. De Derde Kamer is een initiatief van

met partijen op het digibord.

de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal.

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

ORGANISEER JE EIGEN VERKIEZINGEN Hoe werken verkiezingen eigenlijk? Dat kunnen leerlingen ontdekken door zelf verkiezingen te organiseren. Dat betekent een partij oprichten, plannen

VERKIEZINGEN OP SOCIAL MEDIA

bedenken, reclame voor je partij maken en stemmen. ProDemos biedt op

Leuk en leerzaam om te doen in een paar loze minuten in de

haar website een uitgebreide handleiding met leuke materialen om uit te

klas: het bekijken van politieke partijen en politici op social

printen: een kandidatenlijst, een stempas en een inschrijving bij de Kamer

media. Plak er dan meteen een lesje mediawijsheid aan

van Koophandel van een politieke partij. prodemos.nl

vast en stel de leerlingen kritische vragen over een post of tweet. Vergeet ook vooral de commentaren niet te bespreken. • Geert Wilders (PVV) heeft meer dan 750.000 volgers op Twitter. Hiermee voert hij de lijst aan van twitterende

INFORMATIE OVER DE VERKIEZINGEN

politici.

Een spreekbeurt of werkstuk? Op zoek naar achtergrondinformatie?

• De Facebookpagina van de Partij voor de Dieren heeft de meeste volgers van alle partijen, met veel posts

Handige websites over politiek en de Tweede Kamer zijn: • verkiezingswijzer.nl. Hoe komen de verkiezingsprogramma’s tot stand?

over dieren en milieu. Interessant is om met de klas

Wie staan er op de kandidatenlijsten voor de Tweede Kamer? Op

te bekijken waarom deze pagina zo populair is.

verkiezingswijzer staat al het laatste nieuws en onafhankelijke

• Minister president Mark Rutte heeft ruim 80.000 volgers op zijn Facebookpagina en bericht over politiek en zijn leven. • Oud-minister Frans Timmermans heeft een Facebookpagina met meer dan 200.000 likes. Hij plaatst selfies, bericht waar hij naartoe reist en naar welke muziek hij luistert.

achtergrondinformatie over de Tweede Kamerverkiezing. • tweedekamer.nl. De officiële website van de Tweede Kamer der Staten Generaal, met een speciale pagina voor het onderwijs. • verkiezingsuitslagen.nl. Deze website is een databank waarin je de verkiezingsuitslagen vanaf 1848 kunt terugvinden. • stemwijzer.nl. De meest gebruikte stemhulp. Geef antwoord op dertig stellingen en vergelijk je standpunten met die van politieke partijen.

• Niet Nederlands, maar wel interessant om te bespreken

• kieskompas.nl. Ook een online stemhulp waarmee je je eigen

zijn de tweets van Donald Trump. @realdonaldtrump.

opvattingen kunt vergelijken met die van politieke partijen.

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

In zes stappen naar een bright idea! De bright ideas challenge daagt leerlingen van groep 7 en hun leerkrachten uit om creatieve uitvindingen en ideeën te bedenken voor actuele maatschappelijke problemen op het gebied van water, voedsel en energie. Met het gratis online lesprogramma worden leerlingen in zes overzichtelijke stappen tot de komst van hun bright idea begeleid. De challenge is online, op maat gemaakt voor het digibord. Door Vanessa Pelle

Aan de hand van filmpjes en een bright ideasboek vol tips

VIJF REGIO’S, VIJFTIEN WINNAARS

en inspiratie kunnen leerlingen zich in teams storten op

De bright ideas challenge volgt de vijf landsdelen van Techniekpact:

één van drie thema’s: schoon drinkwater en sanitair, geen

elke regio heeft zijn eigen startdatum en deadline. Zorg dat je

honger en schonere, betaalbare energie. In de eerste drie

bright ideas voor de deadline verzonden zijn. Daarna gaat de jury

korte stappen leren ze wat er speelt rondom de drie

druk in beraad om de beste bright ideas van de regio te kiezen.

wereldproblemen, doen ze inspiratie op door echte innova-

Drie thema’s, drie winnaars. De vijftien regionale winnaars zien hun

ties te bekijken en slaan hun eerste ontwerpslag bij het

bright idea daadwerkelijk uitgevoerd worden in een professionele

bouwen van een auto die op zoutwater rijdt. Daarna begint

Virtual Reality-visualisatie, die op het Generation Discover Festival

het echte werk. Aan de hand van ontwerpend leren, werken

2017 wordt getoond. Hier worden de uiteindelijke landelijke win-

de teams hun bright idea uit. Alles kan en alles mag! Naast

naars bekend gemaakt: de drie meest inspirerende, creatieve,

de online challenge kunnen een aantal speciaal geselec-

originele en innovatieve oplossingen voor grote wereldproblemen.

teerde klassen een bezoek brengen aan een ‘hub’ die vijf

De bright ideas challenge is onderdeel van het Generation

regio’s in Nederland aandoet. In deze hub kunnen de

Discover-programma van Shell. Hiermee wil Shell kinderen inspire-

leerlingen via diverse activiteiten inspiratie opdoen voor

ren over wetenschap en technologie en hen samen met hun ouders

hun eigen bright idea. In anderhalf uur verkennen ze

en leerkrachten betrekken bij de toekomst van energie en mobili-

wereldproblemen bij een dynamische halve globe, staan ze

teit. Door ze een concrete en bij hun leeftijd passende vraag voor

oog in oog met een robotquizmaster en bouwen ze samen

te leggen, zullen ze worden uitgedaagd om op een andere manier

aan de stad van de toekomst. De vijf plaatsen waar de hub

over hun (energie)toekomst na te denken. De leerlingen werken

komt te staan zijn Rotterdam, Eindhoven, Amsterdam,

samen in workshops aan uitdagingen op het gebied van mobiliteit

Enschede en Emmen. Kijk voor meer informatie op

en energie en houden zich zo bezig met een toekomst van innova-

generationdiscover.nl/brightideas.

tie en ontdekkingen. Zie ook generationdiscover.nl.

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

DE ZES STAPPEN VAN DE BRIGHT IDEAS CHALLENGE De challenge bestaat in totaal uit zes te doorlopen stappen. De stappen kunnen op elk moment gedaan worden tijdens de regionale periode van de bright ideas challenge, zolang

WAT JE MOET WETEN

je de laatste stap maar voor de deadline afmaakt. De

• De challenge is gratis en alle groep 7-leerkrachten kunnen

challenge vergt een tijdsbesteding van ongeveer 4 uur voor

zich aanmelden. • Je ontvangt na aanmelding een startpakket: deze biedt toegang tot de online lesomgeving, bright idea-werkboeken,

de leerlingen, verdeeld over een periode van maximaal zes weken, gemiddeld dus zo’n 40 minuten per week. De zes stappen zijn:

voor iedere leerling een zoutwaterauto en een lerareninstructie. • Leerlingen gaan in groepjes van maximaal 6 aan het werk met een van de 3 challenges (maximaal 2 groepjes per

Stap 1 – inspire (15 minuten) Ontdek voor welke uitdagingen de wereld staat.

onderwerp). • Het programma bestaat uit drie korte lessen van 15 – 30 minuten en drie langere lessen van 60 minuten, die zelf in

Stap 2 – amaze (15 minuten) Bekijk welke uitvindingen de wereld proberen te helpen.

te delen zijn over een periode van maximaal zes weken (ook mogelijk binnen 1 dag). • Het bright ideas-platform begeleidt de klas door de challenge

Stap 3 – create (30 minuten) Bouw een echte uitvinding: een auto die op zout water rijdt.

heen – als leerkracht is slechts minimale voorbereiding nodig. • Winnende ideeën worden werkelijkheid met een echte VR-visualisatie. • De challenge volgt de 21st century skills en de methode

Stap 4 – onderzoek en bedenk (60 minuten) Kies welk probleem jullie op gaan lossen, onderzoek het probleem en bedenk verschillende oplossingen.

van ontwerpend leren. • De challenge sluit aan bij de volgende kerndoelen basisonderwijs:

Stap 5 – kies en werk uit (60 minuten)

• Nederlands: 1 & 4

Kies één van de oplossingen en werk het uit tot jullie

• Oriëntatie op jezelf en de wereld: 39, 44, 45, 47, 48, 49

bright idea.

• Kunstzinnige oriëntatie: 54, 55 Stap 6 – film en verstuur (60 minuten)

MELD JE AAN!

Maak een korte film waarin je het idee presenteert en

De bright ideas challenge is onderzoekend en ontdekkend

stuur jullie bright idea in. Per regio worden door een jury

leren op zijn best! Het programma inspireert, zet aan tot

drie regiowinnaars gekozen. Uit die 15 regiowinnaars zullen

nadenken, stimuleert samenwerken en, wie weet, brengt jouw

drie inzendingen worden geselecteerd die op het festival in

school wel die oplossing waar de wereld op zit te wachten!

oktober in Den Haag in VR getoond zullen worden. Een jury

Meld je dus snel aan via primaonderwijs.nl/brightideaschallenge

zal daar ter plaatse de landelijke winnaar kiezen.

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

EVALUATIE MOJI BINGO MATH

Elementaire rekenvaardigheden oefenen Voor sommige leerlingen is rekenen één van de moeilijkste vakken. Extra oefenen helpt al vaak, maar wordt ook nog wel eens als saai beschouwd. Tegenwoordig heb je echter allerlei apps en spelletjes die in het rekenonderwijs zijn in te zetten, individueel of klassikaal. Juist een leuke app kan kinderen die meer tijd, instructie of oefening nodig hebben motiveren. Een educatief verantwoorde app die voor alle leerlingen een stimulans kan zijn om extra te o efenen met de rekenvaardigheden, is Moji Bingo Math. Door Mandy de Bruijn, Leerkracht en ICT-juf Moji Bingo Math is een gratis rekenapp, geschikt voor leerlingen

kom je terecht in een scherm waarin je weer kunt kiezen uit vier

van 6 – 9 jaar en heeft een eenvoudige structuur. De vier elementaire

verschillende niveaus, waarbij het oploopt in moeilijkheid. Bij

rekenkundige bewerkingen - optellen, aftrekken, vermenigvuldigen

plussommen bestaan de vier niveaus uit sommen onder de tien,

en delen - kunnen op een gemakkelijke manier worden geoefend.

sommen tot twintig met tiental overschrijding, sommen tot dertig

Daarnaast is er ook de mogelijkheid om het klokkijken te oefenen.

met tiental overschrijding en sommen tot vijftig met tiental

Elke oefening heeft vier moeilijkheidsgraden, zodat de app geruime

overschrijding. Bij de minsommen bestaan de 4 niveaus uit;

tijd kan worden gebruikt voor het inoefenen van rekenvaardigheden.

minsommen onder de tien, sommen tot twintig zonder tiental

Het doel is sommen op te lossen en de antwoorden te vinden op

overschrijding, sommen tot twintig met tiental overschrijding,

een bingokaart. Er moeten vijf juiste antwoorden worden verkregen

sommen tot dertig met tiental overschrijding. Bij de keersommen

in een rij om bingo te krijgen.

bestaan de vier niveaus uit de tafel van 1, 2 of 3 door elkaar, de tafel van 4 tot en met 10 door elkaar, de tafel van 1 tot en met

HOE WERKT DE APP?

14 door elkaar, sommen uit de tafels. Bij de deelsommen

Bij het openen van de app kom je in een vrolijk gekleurd scherm

bestaan de niveaus uit deelsommen uit de tafels tot en met

waarin je kunt kiezen uit verschillende oefeningen. Te weten

4, sommen uit de tafels tot en met 10, sommen uit de tafels van

plussommen, minsommen, keersommen, deelsommen, een

1 tot en met 10, sommen uit de tafels van 1 tot en met 20. Bij

combinatie van plus- en minsommen, een combinatie van keer-

de plus- en minsommen door elkaar en de keer- en deelsommen

en deelsommen en klokkijken. Na het kiezen van de oefening

door elkaar, zijn er ook weer vier opties mogelijk om uit te kiezen.

POEFFF WEG VOGEL Als je voor een niveau hebt gekozen, kom je terecht in een scherm met een rooster vol getallen. Bovenin staat een som waarvan het antwoord moet worden gezocht. Ook zie je bovenin vijf vogels zitten. Wanneer je het juiste antwoord vindt in het rooster, kleurt het getal en krijg je een apart geluidje te horen. Nu komen de bingoregels erbij kijken, want het is de bedoeling dat je getallen op een rij gaat verzamelen. Wanneer het antwoord fout is, gaat één van de vogels in rook op. Het is dus mogelijk om vijf foute antwoorden te geven. Wanneer alle vogels op zijn, is het Game Over en begint het spel opnieuw. Wat dan wel het juiste antwoord is, wordt helaas niet getoond. Hoe meer vogels je aan het eind van het spelletje over hebt, hoe meer sterren je voor het spelletje krijgt. Je hebt bingo wanneer je vijf getallen naast elkaar hebt weten te veroveren. Dit kan zowel verticaal, horizontaal of diagonaal. Heb je bingo, dan verschijnt er een bingosignaal.

GESCHIKT VOOR DIGIBORD De app is eenvoudig te begrijpen en te gebruiken. Mijn leerlingen vragen steeds vaker om ermee te mogen werken als ze vrije tijd hebben. De kinderen genieten van het spelletje. Er zijn echter ook leerlingen die van meer afwisseling houden en al snel zijn uit gekeken op het spelletje. Het heeft steeds dezelfde opbouw en biedt voor deze rekenaars niet echt uitdaging. Het verkrijgen van

leuke onderlinge

de sterren aan het eind van een oefening, is niet helemaal

gesprekjes uit over

duidelijk. Wat kan een kind daarmee? De app is te gebruiken op

hoe een bepaalde

een eigen device, maar ook in tweetallen te spelen. Er komen

som moet worden opgelost of waarom een antwoord fout is. Ook heb ik het spel via het digibord afgespeeld waardoor het een klassikale activiteit werd. Het leerrendement is bij de laatste twee opties groter. Fijn vind ik de keuze uit het aantal oefeningen. Er kan gekozen worden uit acht verschillende soorten oefeningen en ook zijn er nog combinatieoefeningen mogelijk. Dit motiveert kinderen om steeds een niveau hoger te gaan. Een nadeel vind ik dat de app geen save-functie heeft. In het onderwijs zou het dan heel goed kunnen worden gebruikt als diagnostisch materiaal. Nu begint elk spel weer opnieuw en onthoudt de app geen fouten. Ook krijgt de leerling niet te zien wat het juiste antwoord moet zijn als het een som fout heeft gemaakt. Feedback zit dus niet in de app. Jammer, want door gerichte feedback leren leerlingen sneller. Voor het rekenen geldt: oefening baart kunst en hier is de app Moji Bingo Math prima voor geschikt. Het is een zeer praktisch toepasbaar spel voor de lespraktijk. Absoluut een aanrader. Ook om kinderen thuis mee te laten oefenen! <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017 13 Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

PO-docent cruciaal voor ouders bij schoolkeuze Scholenopdekaart.nl - een website van de VO-raad waar alle middelbare scholen informatie over hun instelling delen - heeft onderzoek gedaan naar het oriëntatieproces van ouders op een middelbare school voor hun kind. Een belangrijke conclusie is dat veel ouders het oriëntatie proces best lastig vinden. Zij hechten veel waarde aan input uit hun directe omgeving. Opvallend is dat ouders met name de PO-docent als een zeer belangrijke informatiebron beschouwen. Verder geven ouders aan dat zij behoefte hebben aan een website waar zij een compleet beeld van scholen kunnen krijgen. Dat een dergelijke website er al is, is nog onvoldoende bekend. Reden genoeg om de website Scholenopdekaart.nl extra onder de aandacht te brengen.

Jaarlijks maken ruim 175.000 kinderen de overstap van groep

steunen op de basisschool om hen wegwijs te maken in de

acht naar de middelbare school. Begin van het nieuwe jaar

voor hen nieuwe wereld van het voortgezet onderwijs.

bereiden zij zich samen met hun ouders voor op de keuze voor

een passende middelbare school. Scholen op de kaart heeft

COMPLEET BEELD

onderzoek gedaan naar de behoeftes in dit keuzeproces dat uit

Online informatie speelt in de tweede fase een grote rol; het

drie fasen blijkt te bestaan. De leerkracht van de basisschool

bevestigen van de reeds verkregen informatie. 57 procent van

speelt met name een rol in de eerste fase van de oriëntatie,

de ouders bezoekt de websites van de middelbare scholen zelf

waarin ouders vooral afgaan op informatie die zij van bekenden

en ook het oordeel van de Inspectie van het Onderwijs wordt

en vertrouwde bronnen krijgen. 77 procent van de ouders geeft

online opgezocht. Hoewel andere online informatiebronnen

aan dat ze het proces niet makkelijk vinden. Bijna een kwart

nog bij weinig ouders bekend zijn, voorzien deze sites wel

van de ouders geeft aan dat zij niet goed weten waarop je

in een behoefte. 80 procent van de ouders geeft in het

moet letten bij schoolkeuze. Bijna de helft van de ouders weet

onderzoek aan gebruik te willen maken van een website waar

niet hoe zij scholen met elkaar kunnen vergelijken. Daarnaast

zij een compleet beeld van de school kunnen krijgen. Op

is het de vraag of, wanneer men informatie vindt, deze

Scholenopdekaart.nl publiceren middelbare scholen niet alleen

informatie goed weet te interpreteren. Ouders blijken dan te

harde cijfers afkomstig van DUO en de Inspectie van het

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

Onderwijs zoals examencijfers en slagingspercentages, maar

elkaar zetten op belangrijke aspecten als bijvoorbeeld

ook informatie over de sfeer op school, de open dagen, de

schoolklimaat en veiligheid, examencijfers en profiel en

tevredenheid van leerlingen en ouders, de onderwijsvisie en de

sectorkeuze. Een mogelijkheid waar 80 procent van de

normen en waarden van de school. Scholen lichten bovendien

ouders behoefte aan heeft. <<

de resultaten van de school toe. Juist deze combinatie van hardere cijfers en meer ‘zachte’ informatie over de school vinden ouders handig bij hun zoektocht, zo blijkt uit het

GRATIS MATERIAAL VOOR OP SCHOOL

onderzoek. De laatste fase is het schoolbezoek, de open

Via venstersvo.nl is voor scholen divers campagnemateriaal

dag. Dit bezoek weegt het zwaarst.

beschikbaar om ouders en leerlingen voor te lichten en te helpen bij hun keuze voor de middelbare school. Er

‘GOEDE’ SCHOOL VOOR IEDEREEN IETS ANDERS

zijn afbeeldingen te downloaden die speciaal voor een

De website Scholen op de kaart speelt in op het gegeven

Facebookpost zijn gemaakt en er zijn PDF’s met vraag

dat een ‘goede’ school voor iedereen iets anders betekent.

kaarten om desgewenst zelf te printen en te gebruiken op

Op de site kun je niet alleen veel informatie vinden per

een open dag.

school, maar kun je ook vijf verschillende scholen naast

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl

How to – Easel.ly Zelf aan de slag met infographics en datavisualisaties. Via de website Easel.ly kun je dit zelf doen. How? Dat gaan we je stap voor stap uitleggen in deze How to… Door Henk Botter

Als je naar de website easel.ly gaat, staat het scherm al vol met

lettertypes en templates beschikbaar zijn. Ook wordt de veiligheid

voorbeelden, zogenaamde infographic templates, die je kunt gebruiken

beter gewaarborgd en zijn er andere extra opties. We oriënteren

om zelf een infographic te maken. En als je verder naar beneden

ons eerst maar eens op de gratis mogelijkheden.

scrolt, komen er steeds meer templates bij. Gelukkig is er ook een zoekvenster en een mogelijkheid om per categorie te zoeken. Er

AAN DE SLAG

zijn vier links zichtbaar: een blog met tips, terms of use, een link

We willen een infographic maken over het milieu en Nederland.

naar een e-book over infographics en een link naar een e-book

Hoe gebruiken we energie, hoe gaan we om met ons milieu en hoe

over hoe je Easel.ly in je klas kunt gebruiken. Uiteraard gaan we

maken we Nederland duurzamer? Bij Choose category kiezen we

dat laatste e-book downloaden, maar in deze How to gaan we

eerst Environment en krijgen zo een voorraad templates te zien.

vooral zelf aan de slag. Eerst bekijken we daarvoor nog het

We krijgen zo wat ideeën, maar zien nog niet wat we nodig hebben.

YouTube-filmpje met een korte uitleg: youtu.be/ZEy5IDKgdFY.

Wellicht is er een template over Nederland te vinden. We typen

Omdat dit vooral een reclamefilmpje is, is het slim om ook nog

Netherlands in het zoekvak en vinden enkele Engelstalige infographics

dit filmpje te bekijken met meer uitleg: youtu.be/eE13J0SRLyk.

over Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog en Same Sex Marriage. Geen template met een kaart van Nederland, helaas. We typen daarom Nederland als zoekterm in. Ook nu geen kaart van Nederland. We gaan terug naar het vorige scherm en klikken op het eerste blauwe template: Start Fresh. Op ons artboard zien we drie cirkels: Vhemes (visual en themes), Objects en Text. Eigenlijk willen we een leeg scherm en daarop zelf onze afbeeldingen aan toevoegen. We klikken daarom op Clear om het werkblad leeg te maken. We klikken vervolgens op Backgrounds, dan op Uploads en klikken een geschikte kaart van Nederland aan op onze pc. Die kaart wordt de achtergrond op ons werkblad. Omdat Nederland wat vervormd wordt geladen, klikken we rechtsonderin op het driehoekje om de lengte en de breedte aan te passen.

We klikken op Sign Up Free om ons account aan te maken. Veel meer dan het invullen van je e-mailadres en een wachtwoord is er niet nodig. Nadat we zijn ingelogd, zien we onze inlognaam rechts-

boven in het scherm staan. We klikken eerst even op Go Pro! Daar

Infographics moeten gebaseerd zijn op data. We hebben gegevens

zien we dat je voor 3 dollar per maand 680.000 afbeeldingen kunt

gevonden over de energieverdeling in Nederland en willen die

gebruiken in plaats van de nu beschikbare 60 en dat er meer

presenteren in een cirkeldiagram. We klikken daarvoor op de knop

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je op www.computersopschool.nl

Charts bovenin het scherm. Helaas kunnen we in de gratis versie

AFRONDEN

alleen kiezen voor Bar, Column, Line en Radar, geen cirkeldiagram

We hebben de meeste mogelijkheden verkend en omdat we voor

dus! We kiezen dan maar voor Bar en slepen het icoontje ervan

een leeg werkblad hadden gekozen en niet beschikken over een

naar ons werkblad. Ondertussen verschijnt de melding op het scherm:

Pro-versie, waren die mogelijkheden enigszins beperkt. Om dit

To save your visual you must name it first! We klikken daarom eerst

werkblad (visual) af te sluiten, klikken we op Save en bewaren het

op Save, geven het geheel een naam en bewaren ons werk zo. We

nog een keer. We verkennen ook de andere mogelijkheden nog

klikken dubbel op de staafgrafiek om de gegevens aan te passen.

even: via Share zijn die behoorlijk uitgebreid. Je kunt een ander

We wissen kolommen en rijen, vullen de juiste gegevens in en

uitnodigen om je visual te bewerken, je kunt het delen via de mail,

klikken vervolgens op Save changes. In ons werkblad moeten we

een deelbare link maken, het in een browser bekijken, een embed

nog wel even het formaat aanpassen om de staafgrafiek goed

code aanmaken en het ook delen met een groep. Als je kiest voor

weer te geven. Om een titel boven het werkblad te plaatsen, klikken

het bekijken in een browser, opent zich een nieuw tabblad waarin

we op Text en kunnen dan kiezen uit zes mogelijkheden: Title,

jouw infographic met een link wordt getoond. Bovendien kun je het

Header, Body, Bullet, Number en Alphabet. We slepen Title naar

delen op Facebook of op Twitter en via de Edit-knop bewerken.

ons werkblad en typen dan onze titel, Nederland en het milieu.

Onder de knop Download kun je het geheel in hoge of lage kwaliteit

Wijzigingen in het lettertype, grootte en kleur zie je pas als het

downloaden. Je visual wordt als jpg-bestand gedownload op je pc,

venster waarin de tekst staat, verlaat. Daarna kun je het tekstvak

maar je krijgt ook een venster te zien waarmee je weer kunt delen

verslepen en van grootte veranderen. Omdat onze achtergrond-

op Facebook en Twitter of kunt mailen. Het downloaden als pdf

kaart Nederland een witte achtergrond heeft, is niet te zien wat de

kan alleen in de Pro-versie en kies je voor Export my work dan

grenzen van onze infographic precies zijn. We klikken daarom op

wordt jouw infographic als een *.ely bestand gedownload.

Present om te zien hoe het geheel eruit komt te zien. We verschuiven de titel en de grafiek om het geheel passend te maken. We willen de onderdelen van onze grafiek met onder andere aardgas en aardolie visueel maken. We klikken daarom op Objects. Helaas krijgen we daar niet zoveel mogelijkheden te zien. Alleen de onderdelen Banners en Animals laten een veertiental afbeeldingen zien. Je kunt klikken op See All, maar dan krijg je al snel de melding: Want more images? Go Pro! Bij de tien onderdelen van Objects zijn er dus helaas maar twee gevuld met een kleine voorraad afbeeldingen. Gelukkig kun je wel eigen afbeeldingen uploaden via, uiteraard, de knop Upload. Het geüploade bestand wordt vervolgens meteen in je werkblad geplaatst. Daar kun je het roteren en schalen.

We verlaten onze zelfgemaakte visual via Home, Leave en komen terug bij het overzicht van alle templates. Daar staat onze visual nu onder het kopje My visuals. Door op het gebogen pijltje te klikken, kun je het instellen als Private of als Public. Ook kun je nog meer weblinks aanmaken. Naast ons eerste probeersel staan nog twee knoppen: Present my work en Set costum size. Via Present krijg je een groter voorbeeld van je infographic te zien. Via Set costum size kun je de lengte en breedte in pixels, mm of inches instellen, bovendien kun je ook standaardmaten als A4 en A3 kiezen. Ten slotte duiken we nog eens in de voorbeeldtemplates om ons te bezinnen op een Pro-account. De conclusie is dat er in Vanuit de grafiek willen we pijlen plaatsen naar afbeeldingen bij

de gratis versie mogelijkheden zijn, maar dat de Pro-versie wel

de grafiek. We klikken daarvoor op Shapes en kunnen zo pijlen,

echt veel aanvullingen geeft. <<

cirkels of tekstballonnen naar het werkblad slepen. Zo’n object kun je door het aan te klikken van grootte en kleur laten veranderen via de menuopties. Een handige toevoeging voor het onderwijs is de mogelijkheid om linkjes aan te brengen op elk onderdeel van je werkblad. Je klikt op een foto, vervolgens op het icoontje hyperlink

ALTERNATIEVEN

en je kunt een website of een link van een YouTube-filmpje koppelen

Er zijn verschillende andere programma’s en/of websites waarmee

aan het onderdeel. In de Present-mode zie je aan je muishandje

je een infographic kunt maken. Enkele bekende zijn:

dat er een link is aangebracht op een onderdeel.

• piktochart.com • infogr.am • venngage.com • infoactive.co

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

advertorial

Een goed audio systeem levert meer op dan alleen goed geluid ‘Van gemotiveerde leerlingen en samenwerkende onder- en bovenbouwers tot talentvolle geluidsmensen en zelfs de winnaar van The Voice’ Dat een goed audio systeem meer oplevert dan alleen goed geluid klinkt misschien vergezocht maar op het Sint Vituscollege in Bussum is dat echt het geval. Deze middelbare school investeerde in een professionele geluidsinstallatie van BOSE. Het resultaat is natuurlijk een fantastisch geluid tijdens de vele eigen muzikale producties van de school, maar het gaat verder. Rector Petra Laseur: ‘Door die kwaliteit wíl iedereen meewerken aan een school productie, open dag of informatieavond. En dat werkt door in de hele school. Het samen werken wordt enorm gestimuleerd, de omgang onderling wordt versterkt en er ontplooit zich ontzettend veel talent. Van potentiële geluidstechnici tot de winnaar van The Voice; leerlingen krijgen hier de kans zichzelf te zijn en te laten zien!’

Ronald Kroon is technisch onderwijsassistent op het Vituscollege

Je wilt dat geluid alle mensen in de zaal bereikt en niet alle

en wist de school te overtuigen van de investering in de geluids

kanten op ketst. Dat is het bijzondere van deze installatie. Het

installatie van BOSE. ‘De oude installatie was echt helemaal

heet Bose RoomMatch® DeltaQ™ array loudspeakers, maar als

op en moest worden vervangen’, vertelt hij. ‘Toen ik het Bose

hier iemand op het podium staat te performen en je loopt boven,

geluid in het Hotel Theater Figi in Zeist hoorde, kreeg ik zo’n

dan vult het geluid ook daar de ruimtes, meer dan alleen een

wow-moment, dat wilde ik ook voor onze school. De aula van het

‘room’ dus. In combinatie met de akoestische cilinders aan

Vituscollege vraagt om een goed audio systeem. Het is een heel

het plafond is de geluidskwaliteit hier in de aula perfect!

bijzondere ruimte, met veel harde oppervlaktes, glas en metaal.

Daarvoor kon je elkaar niet verstaan.’

Van Bose RoomMatch®luidsprekers...

...tot akoestische cilinders...

...op het Vituscollege gaat het er professioneel aan toe.

De leerling aan de knoppen

Petra: ‘Wat het leuke is aan deze school, is dat het een rijke traditie heeft aan eigen producties. Zo hebben we bijvoorbeeld een Kleine Avond en een Grote Avond. De Kleine Avond is de theaterproductie gemaakt door de brugklassers. Alle eerste klassen doen daaraan mee. Iedereen heeft een rol. Deze productie wordt aangestuurd door leerlingen van de bovenbouw. We hebben in de bovenbouw altijd leerlingen die kunnen zingen, dansen, acteren, regisseren… Zij nemen een groep brugklassers onder zich en begeleiden hen bij het instuderen van een stuk, dat overigens ook weer door leerlingen is geschreven. Op hetzelfde moment storten andere leerlingen zich op het decor, licht en het geluid. Dan zie je leerlingen achter een mengpaneel met headsets op, schuiven aan allerlei knoppen. Fantastisch! De Grote Avond

Ronald Kroon en Petra Laseur van het Vituscollege.

gooit daar, zoals de naam al doet vermoeden, nog een schepje bovenop. Dat is een productie van en voor de hele school, waar ook

producties die wij in een jaar hebben, doe je het er als leerling

de docenten bij betrokken zijn, variërend van producent tot acteur.

niet even bij. In plaats van voetballen, hockeyen of roeien werken

Die samenwerking levert zoveel op! Gemotiveerde leerlingen,

ze aan producties. Daar ben ik wel trots op ja. Er zijn mensen die

enthousiasme en talentstimulering. Julia van der Toorn, die in

hier op school hebben gezeten die ook echt in het vak zijn gerold,

2013 The Voice of Holland won, stond ook op dit podium. Veel

die hebben hier hun basis gekregen.’

leerlingen vinden het hier fijn om hun talent te etaleren. We hebben dan ook een mooi podium, inclusief de theatrale gordijnen,

HUREN OF KOPEN?

en het Bose geluid… de hele setting klopt.’

‘Het is dus echt meer dan alleen een paar boxen’, benadrukt Petra. ‘Het is samenwerken, kunnen laten zien wie je bent, goed

BASIS

met elkaar omgaan... Natuurlijk zullen andere scholen nu zeggen

Onder leiding van Ronald is er nu een behoorlijke groep leerlingen

dat je daar geen goede boxen voor nodig hebt, en dat is ook zo,

die zich bezighoudt met het geluid. Petra: ‘Deze leerlingen

maar deze school investeert in de mooie traditie. Als je als school

nemen de regie helemaal in handen. Dan moet ik als rector

maar ééns per jaar een diploma-uitreiking hebt, kun je je inderdaad

speechen op een open dag of informatieavond en komen ze

afvragen of het wel nodig is. Er zijn veel scholen die hun evenementen

wapperend met mijn speech in hun handen naar me toe:

buiten de school organiseren of apparatuur inhuren. Als je de

‘Mevrouw, we hebben uw speech gelezen, maar u kunt beter

rekensom maakt en kijkt naar alle producties die wij maken, dan

eerst beginnen met...’ Ronald: ‘Bij elke gelegenheid gaan die

hebben wij de investering snel terugverdiend. Alles gebeurt hier,

leerlingen er helemaal in op. Het is een buitenschoolse activiteit,

in deze aula. Dat maakt de school de school.’

geen vak, dus ze kiezen er heel bewust voor. Gezien de voor bereidingstijd die de producties vergen en de hoeveelheid

Bose Professional Benelux. 0299-390139. Pro_nl@bose.com.

LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS

Duizend woorden in één beeld! Meeuw eet fish and chips: in de VPRO-serie Nederland van Boven kun je zien hoe een meeuw van Texel naar Amsterdam vliegt om daar een patatje te scoren. De meeuw zigzagt nog even boven Amsterdam en vliegt dan naar de Noordzee. Daar vliegt de meeuw achter een kotter aan om na de patat een visje te eten. Met een goed gevulde maag vliegt de meeuw langs de kustlijn terug naar het nest op Texel. In een minuut zie je alle vliegbewegingen met blauwe lijnen gemonteerd op een Google Earth-kaart van Noord-Holland. Om alles wat je ziet tot in detail te beschrijven heb je veel woorden nodig, maar door het te visualiseren kun je in één beeld samenvatten wat je met meer dan duizend woorden zou moeten beschrijven. In dit Lesidee kijken we hoe datavisualisaties en infographics met beelden ingewikkelde zaken kunnen uitleggen. Door Henk Botter

DATAVISUALISATIES De meeuw die een dagje Amsterdam doet, kun je hier bekijken: youtu.be/QSOEhoy_XcM. Hier is gebruikgemaakt van een datavisualisatie of informatievisualisatie. Een hoeveelheid gegevens, een dataset, die beeldend is gemaakt. Dus in plaats van een rij getallen, zie je lijnen, staafdiagrammen of cirkels met labels. In de serie Nederland van Boven kom je deze datavisualisaties regelmatig tegen. Via youtube.com/playlist?li st=PL2D2CF05B906DE9CF kun je de afspeellijst bekijken met verschillende voorbeelden. Bijvoorbeeld de visualisatie van het

Visualisatie van de steenkolenmijnen in Zuid-Limburg

thuisbezorgen van maaltijden op Nieuwjaarsdag: youtu.be/XTnKMw2OzCI?list=PL2D2CF05B906DE9CF Of hoe

STAAFJES EN BOLLETJES

de perfecte storm een ramp voor Nederland kan betekenen:

In 2016 startte de VPRO met een nieuwe serie: Onzichtbaar

youtu.be/GM_NzbLVmQI?list=PL2D2CF05B906DE9CF. Op

Nederland (vpro.nl/onzichtbaar-nederland). Je kunt in deze serie

vpro.nl/nederland-van-boven.html kun je alle afleveringen van

goed zien dat de techniek weer een stapje verder is dan enkele

de twee seizoenen terugvinden en op bit.ly/2hbo0lm een

jaren geleden. In de aflevering Energie komt een fraaie visualisatie

compilatie van diverse datavisualisaties uit deze serie.

voor van de steenkolenmijnen in Zuid-Limburg. Op YouTube is dit terug te vinden via youtu.be/iEH_lbJ-Gwg. Meer informatie over de steenkolenmijnen vind je op youtu.be/qIKAX96ivNw en op de site demijnstreek.nl. Een filmpje over het ontstaan van de Haarlemmermeer vind je op youtu.be/UXTBRjh-KOM, dat begint met een fraaie animatie over de nacht van 30 augustus 2015. In die nacht loosde een enorme onweersbui grote hoeveelheden neerslag in het gebied tussen Maas en Waal. In de aflevering Water van Onzichtbaar Nederland wordt dit zichtbaar gemaakt met opkomende blauwe staafjes in het gebied en rode bolletjes die de pompgemalen voorstellen die op maximale capaciteit hun werk doen. In ditzelfde filmpje is ook te zien hoe de Haarlemmermeer werd drooggemalen en

De perfecte storm

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

hoe Schiphol eruit zou zien als het meer weer vol zou lopen

met water. In Nederland van Boven en Onzichtbaar Nederland worden datasets visueel gemaakt en door gebruik te maken van de nieuwste technieken kun je zo een verhaal vertellen. In vpro.nl/onzichtbaar-nederland/lees/nieuws/in-gesprek vertellen de makers hoe dat in zijn werk gaat.

VERHAAL VERTELLEN Volgens Wikipedia geeft een infographic of een informatieve illustratie ‘een informatieve weergave van verschillende objecten met een combinatie van tekst en beeld. Dit kan voorkomen in

De visualisatie van het thuisbezorgen van maaltijden op Nieuwjaarsdag

de vorm van een kaart, grafiek, bord, instructieve tekening of een interactieve applicatie. Ze is bedoeld voor het overgedragen

site voor: statline.cbs.nl/statweb. Je wordt er bedolven onder

van informatie, data en kennis.’ Op de site van Studio Lakmoes

een stortvloed aan cijfers over de meest uiteenlopende onder-

(bit.ly/2hbmRtZ) wordt het als volgt verwoord: ‘Wat de meeste

werpen. Op de site van het CBS worden die cijfers regelmatig in

infographics met elkaar verbindt, is dat ze een verhaal vertel-

lijnen staafgrafieken getoond, maar het blijven droge gegevens.

len. Een infographic bevat een kop, een midden en een staart.

We keren daarom even terug naar de site met tips en trucs.

De lezer wordt als het ware door het verhaal heen geleid. Een

Voor het maken van een goede en mooie infographic moet je op

infographic bestaat vaak uit een duidelijke titel, een aantal

een aantal zaken letten zoals; het moet interessant zijn, simpel,

grafieken en iconen die verschillende aspecten van een verhaal

let op het gebruik van kleuren, lijn alles netjes uit, houd het

laten zien, begeleid van korte teksten, en een conclusie of

rustig qua lettertypes, zorg voor een heldere stijl en neem de

boodschap.’ Op de site van Studio Lakmoes staat een link

tijd. De auteur van dit artikel, Ray Meur, noemt drie geschikte

naar een pdf-bestand van 41 bladzijden vol met infographics

sites voor het maken van infographics: piktochart.com,

die door hun studio zijn gemaakt: bit.ly/1cLzspv. Ze verbeelden

infogr.am en easel.ly. Deze laatste site wordt in deze

vraagstukken over energie, voedsel en mobiliteit in Nederland.

uitgave van COS besproken in de rubriek How to… Op

Ze wonnen er de Infographics Jaarprijs van 2013 mee. In 2015

proseo.nl/6-tools-om-zelf-infographics-te-maken worden deze

werd deze prijs gewonnen met een infographic over suiker:

drie sites ook genoemd, maar ook venngage.com en infoactive.co.

bit.ly/2hZu8d3.

MOOIE VOORBEELDEN HOUD HET SIMPEL EN GRAPPIG

De Zweedse arts en professor Hans Rosling maakt data

Zelf een infographic maken is een hele klus. Op internet kun je tips en trucs vinden evenals tools en programma’s. Op bit.ly/2hSsZo3 vind je er enkele. Daar kun je lezen dat er voor een infographic twee zaken van belang zijn: de data en de vormgeving. Het verzamelen van data kun je beter overlaten aan instanties als het Centraal Bureau voor de Statistiek, het CBS. Onder het kopje Cijfers vind je, inderdaad, heel veel cijfers. Ze hebben daar een aparte

Lesidee

op een prachtige en humoristische manier zichtbaar. Zijn filmpjes op YouTube en TEDx zijn miljoenen keren bekeken. Een uitspraak

Laat de klas in groepjes een van hem is: ‘Chimpansees scoren nog onderwerp bedenken waarover ze beter als het gaat over kennis van de een infographic gaan maken met de wereld dan jullie!’ Op YouTube kun je site easel.ly. Let daarbij op de hierboven zijn filmpje over de wereldbevolking genoemde tips. Dus: de data moeten zien met de titel: ‘Don’t panic: the kloppen, het moet er aantrekkelijk maar truth about population’. Op youtu.be/ niet te ingewikkeld uitzien en absoluut jbkSRLYSojo laat Rosling zien hoe zijn filmpjes gemaakt worden. Meer inforhumor bevatten. Kijk voor een stapmatie over geanimeerde infographics voor-stap-uitleg uitleg van easel.ly vind je op youtu.be/4yhGrwi-f0Q. Het ook in de How to van begint met data, daarna moet je goed deze COS. nadenken over een script en een verhaal.

Uiteraard moeten de data echt kloppen, maar het is ook belangrijk om met humor die droge g egevens te presenteren. Het filmpje heeft een vrolijk melodietje op de achtergrond, dat kan een belangrijke toevoeging zijn. Dat je met humor van droge stof iets leuks kunt maken, kun je goed zien bij schooltv.nl. Als je daar als zoeko pdracht ‘clipphanger’ intypt, vind je meer dan 260 korte animatie filmpjes over allerlei onderwerpen. Kijk maar eens naar: schooltv.nl/video/clipphanger-hoe-reis-je-door-de-ruimte. Een droogkomische stem bij een getekend verhaal met een dosis Zo zou Schiphol eruit zou zien als het Haarlemmermeer weer vol

humor zorgt ervoor dat je in ruim één minuut saaie stof toch

zou lopen met water.

leuk gaat vinden. <<

Download dit lesidee ook via

www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties

voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.

LESIDEE VOOR HET BASISONDERWIJS

Carnaval Van Alaaf tot Zwetsland Vanaf 26 februari zwaait Prins Carnaval weer enkele dagen de scepter en wordt zwierig de polonaise ingezet. Maar wat is Carnaval eigenlijk? Waar komen al die gekke plaatsnamen vandaan? En waarom bruist het vooral onder de rivieren? Door Suzanne de Boer

Carnaval heeft te maken met de katholieke vastenperiode voor

CARRUS NAVALIS

Pasen. Het feest wordt vooral in de katholieke delen van ons

Het Carnavalsfeest is waarschijnlijk afgeleid van de voorjaars-

land gevierd, in Limburg en Noord-Brabant, maar ook in delen

feesten die oude beschavingen al ver voor de katholieken

van Gelderland en Zeeuws-Vlaanderen. Zoals Jezus veertig

vierden. Na een koude winter met steeds minder voedsel brak

dagen afzag in de woestijn, zullen katholieken veertig dagen,

er weer een vruchtbare periode aan met groeiende gewassen

behalve op zondag, weinig zoetigheid en minder vlees eten. Zo

en mooie oogsten. Zo vierden de oude Romeinen rond 21

bereiden ze zich voor op het Paasfeest. Op Vastenavond, de

maart een offerfeest ter ere van Saturnus, de god van de

avond voor de vastenperiode aanbreekt, mogen ze wél eten en

landbouw en het graan. Na het offeren vierden ze drie dagen

drinken. Er wordt een feest van gemaakt, dat in Limburg

feest, waarbij veel gegeten en gedronken werd. Er werden

Vasteloavend heet en elders Carnaval. Inmiddels duurt dit

optochten gehouden om Bacchus, de god van de wijn en

feest enkele dagen, al begint het in Maastricht bijvoorbeeld op

levensvreugde te eren. Bij de Grieken was het Dionysus die op

zondag en in Roermond al op zaterdag. Wel loopt Carnaval altijd

een scheepswagen, een carrus navalis (vandaar de naam

af op de dinsdag voor Aswoensdag, wanneer de katholieken in

Carnaval), door de stad getrokken werd en versnaperingen naar

de kerk hun askruisje halen. De as op hun voorhoofd is een

de mensen langs de kant gooide. Toen de mensen christelijk

teken van spijt voor verkeerde daden. Verder staat as voor het

werden, bleef men het offerfeest vieren, al werd het toen een

einde van dingen én voor nieuw leven, omdat as heel vrucht-

feest van de kerk. Die gaf er een christelijk tintje aan door het

baar is. Wanneer de kerkgangers thuiskomen, happen ze een

aan Vastenavond te koppelen.

haring, waarna de vastenperiode begint.

DE WERELD OP ZIJN KOP Wat bijzonder was, is dat de wereld gedurende het feest op zijn kop gezet werd. Bij de Romeinen waren slaven bijvoorbeeld die drie dagen vrij. Sterker, ze werden bediend door hun meester. In de late middeleeuwen werd tijdens narrenfeesten, fête des fous, zelfs de morele orde omgedraaid. Kerkelijke plechtigheden werden bespottelijk nagebootst, er werd gedobbeld bij het altaar en de lagere clerus, verkleed als zijn meerdere, stak de draak met zijn superieuren. Later werden ook burgerlijke hoogwaardigheidsbekleders op de korrel genomen. Die traditie bestaat nog steeds. In Maastricht bijvoorbeeld, neemt de burgemeester tijdens een bijeenkomst waar heel wat hoogwaardigheidsbekleders bij zijn, de daden van haar medepolitici op de hak. Ook zijzelf wordt niet gespaard tijdens een optreden van een tonneproater. Die houdt haar en haar wethouders hun fouten voor en mag hen, zonder angst straf te krijgen, ongezouten de waarheid zeggen. Vroeger hoopten de gezagsdragers zo in

de gunst van de goden te komen, vergiffenis te krijgen en

van hun bestuurders weer te geven. Het publiek aan de kant van

met een schone lei te beginnen. Tegenwoordig is het vooral

de weg maakt zich vervolgens vrolijk om de spitsvondigheden.

sympathiek als men zijn fouten toegeeft; we zijn immers

Wanneer de Prins en zijn gezanten de mensen met ‘Alaaf!’

allemaal maar mensen. Om die gelijkheid aan te geven,

groeten, kan de stemming helemaal niet meer stuk. Waarschijnlijk

verkleedt men zich met Carnaval. Zo kan iedereen zich in het

omdat alaaf van het getal elf komt, het getal der dwazen.

feestgedruis storten en danst de burgemeester met de kroeg-

Alleen een dwaas zou immers een optocht aanvoeren die zijn

baas en de autoverkoper met het hoofd van politie.

beleid ter discussie stelt. Prins Carnaval, die zich met cape en scepter kleedt als een vorst, is een nar, een joker, die voor zijn

PRINS CARNAVAL

burgemeester de klappen opvangt. Wanneer hij zichzelf aan het

Vlak voor het feestgedruis begint, neemt in veel gevallen Prins

eind van het feest opoffert door te verdwijnen, blijft alles weer

Carnaval de sleutel van de stad in ontvangst en is voor de duur

bij het oude. <<

van het feest burgemeester. Vaak wijzigt hij de plaatsnaam. Zo wordt Eindhoven Lampengat en Den Bosch Oeteldonk. Het Gelderse Westervoort heet Doldorp en het Noord-Brabantse Duizel Zwetsland - veel namen verwijzen naar zotheid

1 NEDERLAND, 3 SOORTEN CARNAVAL

(optochtenkalender.nl/carnaval/plaatsnamen.html). Een

In Nederland kennen we het Rijnlands Carnaval en het Bourgondisch Carnaval

beetje gek moet Prins Carnaval ook wel zijn. Als plaats

(zie voor de verschillen kunst-en-cultuur.infonu.nl/feestdagen/167068-hoe-

vervangend burgemeester stapt hij met zijn gevolg op een wagen,

is-carnaval-ontstaan.html en limburger.nl/cnt/dmf20161221_00031042).

vaak een ‘blauwe schuit’ (dbnl.org/tekst/oest001hple01_01/

En natuurlijk het tropische Zomercarnaval, dat dezelfde roots heeft,

oest001hple01_01.pdf) en voert een optocht aan. Een optocht

maar vanwege de Hollandse kou in de zomer wordt gevierd

waarin groepen burgers zich verkleed hebben en wagens

(rotterdamunlimited.com/en/zomercarnaval).

hebben getooid om hun onvrede ten aanzien van de activiteiten

Download dit lesidee ook via

www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties

voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.

‘Leren hacken voor de goede zaak met een responsible disclosure’ Responsible disclosure is niet nieuw in de ICT-branche. Het is een vorm van ethisch hacken, waardoor zwakke plekken in systemen kenbaar kunnen worden gemaakt. Ook in het onderwijs kunnen lekken optreden. Jeroen Slobbe en Dave Klingens van Deloitte Cyber Risk Services pleiten ervoor dat leerlingen leren om zwakke schakels in systemen te ontdekken (en deze vervolgens wel eerlijk te melden natuurlijk). Via de HackLab High School proberen Jeroen en Dave leerlingen de beginselen bij te brengen van het leren hacken voor een goede zaak. Door Mandy de Bruijn, ICT-juf

Voor Jeroen Slobbe begon responsible disclosure zelf ook op de

HackLabs via een Massive Online Open Course aan te bieden

middelbare school. ‘Het werd toen nog niet zo genoemd’, vertelt

op het internet, zodat het wereldwijd toegankelijk wordt.’

hij. ‘Na in eerste instantie wat kattenkwaad uitgehaald te hebben op het schoolnetwerk, werd er afgesproken met de systeem

Is leren hacken niet vragen om problemen?

beheerder dat - als ik fouten netjes zou melden - ik geen strafwerk

‘Volgens ons is dit juist eerder noodzaak. Des te eerder je

zou krijgen. Een win-winsituatie want op die manier kon ik

kinderen bewust maakt hoe een hacker te werk gaat, hoe beter

onderzoek doen naar de computerveiligheid, wat ik heel erg leuk

ze zich ertegen kunnen weren. Bijvoorbeeld door niet zomaar

vond en de systeembeheerder kon zijn netwerk verbeteren.’

in een phising mail te trappen of bewuster om te gaan met privacy. Als kinderen de maatschappij van de toekomst willen

Wat houdt responsible disclosure eigenlijk in?

begrijpen, zullen ze iets moeten weten van programmeren,

‘Door een responsible disclosure beleid te voeren, creëert een

internet, beveiliging en privacy en daar dragen wij graag aan bij.

bedrijf een vertrouwde sfeer waardoor hackers kwetsbaarheden

Daarnaast leren we kinderen ook dat hacken strafbaar is op

makkelijker durven te melden. Als een hacker vroeger een

systemen die niet van hen zijn en hoe je op een nette manier

kwetsbaarheid wilde melden aan een bedrijf, liep deze het

gevonden kwetsbaarheden kunt rapporteren, responsible

risico aangeklaagd te worden. Hierdoor werden lekken minder

disclosure, dus.’

snel gemeld en bleven systemen langer kwetsbaar.’ Er wordt onder andere geleerd hoe kinderen een klein

Een initiatief van Deloitte is ‘HackLab High School’. Wat is dit?

netwerk kunnen platleggen en hoe wifi-netwerken gehackt

‘De HackLab High School is een leuke dag over cyber security

kunnen worden. Wanneer je kinderen dit leert, zijn ze toch

waarbij we kinderen leren hacken. Ze leren dan ontdekken

illegaal bezig?

welke innovatieve mogelijkheden de wereld te bieden heeft. De

‘Door kinderen dit soort dingen in een gecontroleerde omgeving

kids worden ’s ochtends welkom geheten door de hackers van

te laten doen, kunnen we laten zien wat er mogelijk zou kunnen

Deloitte; de winnaars van de Global CyberLympics. Gedurende

gebeuren als iemand kwaad zou willen. We vertellen er altijd bij

de dag volgen de kinderen een aantal presentaties over hacking,

wat wel en niet geoorloofd is. We leren ze dat er - net als in de

privacy en social engineering. Er is ook een 3D-printer aanwezig,

echte wereld - altijd good guys en bad guys zijn. Het doel van het

een robot en je kunt een Oculus Rift opdoen (een virtual reality

HackLab is dan ook niet om de kinderen aan te sporen om

bril). Uiteraard wordt er tijdens deze dag ook verteld wat een

illegale dingen te gaan doen en aan de kant van de bad guys te

hacker wel en niet mag doen. Op dit moment hebben we een

staan. Het primaire doel is kinderen bewust te maken en de

HackLab High School gehouden voor zo’n 600 kinderen in

nieuwsgierigheid in innovatie en technologie naar boven te halen.

totaal. We zijn nu aan het kijken of het mogelijk is om de

Hierdoor proberen we de wereld een stukje veiliger te maken.’

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

Hackende leerlingen en onderwijs klinkt als een vreemde

In de zakelijke dienstverlening wordt met ethisch hacken ook

combinatie?

wel eens bedoeld: hackers die in opdracht van een bedrijf

‘De toegevoegde waarde aan het onderwijs is: jong geleerd

datzelfde bedrijf proberen te hacken, zodat ze hun beveiliging

is oud gedaan. Als je kinderen al jong nettiquette bijbrengt,

kunnen verbeteren.’

waaronder responsible disclosure, dan zullen ze daar eerder naar handelen dan wanneer je dat niet doet. Als leerlingen

Jullie zien responsible disclosure als interesseboost voor

experimenteren met de beveiliging van schoolcomputers

technologie. Hoe zien jullie dit?

binnen de juiste kaders kan het erg leerzaam voor ze zijn. Ook

‘Kinderen die enthousiast zijn voor technologie (waaronder dus

voor de school. Op het moment dat een leerling bij gevoelige

cybersecurity) moet je aanmoedigen. Als een school kinderen

bestanden kan, is dat juist het moment om deze lekken te

aanmoedigt om na te denken over RD en handvatten biedt voor

melden aan de systeembeheerder en dus geen misbruik te

nette meldingen, zullen kinderen eerder het gevoel hebben met

maken (zoals het vervalsen van gegevens). Bekijk het als

iets bezig te zijn waar toekomst in zit. Terwijl de andere kant

volgt: een leerling vindt een lek in de cijferadministratie.

van de medaille - het straffen van kinderen die niet juist mel-

Deze leerling heeft de optie om niets te doen of het netjes te

den - juist een afschrikkende werking kan hebben.’

melden. Stel dat de school geen RD-beleid heeft en makkelijk straf geeft dan zal de leerling niks met de gegevens doen.

Hoe maak je als school een responsible disclosure?

Hierdoor blijft het systeem kwetsbaar. Stel dat er wel een

‘De makkelijkste manier is om de standaard tekst van

RD-beleid is, dan kan de leerling dit gerust melden en is het

responsibledisclosure.nl te pakken en om te vormen naar

schoolsysteem een stukje veiliger geworden. Met RD-beleid

een passend format binnen uw organisatie.’

neem je in ieder geval een aantal barrières weg waardoor melden aantrekkelijker wordt.’

Stuiten jullie niet op veel kritiek? ‘Nee, responsible disclosure is al een tijdje gemeengoed. Veel

Wat is volgens jullie ethisch hacken?

bedrijven en overheden voeren al een responsible disclosure-

‘Ethische hackers maken geen misbruik van gegevens of

beleid. Er is zelfs een richtlijn vanuit het NCSC hoe je ermee

systemen en onderzoeken enkel de informatiebeveiliging ervan.

om kan gaan.’ <<

COS JAARGANG 34 NUMMER 06 – 2017

Sn@ppen! Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs

Amazing World Atlas by Lonely Planet Kids Met deze Engelstalige app kunnen kinderen de atlas en wereldkaart spelenderwijs leren kennen. Er zijn interactieve kaarten van alle continenten waarop veel te ontdekken valt over de landen en steden. Er kunnen diverse uitdagende spelletjes gespeeld worden. Zo zijn er quizjes, maar ook games waarbij de namen van de hoofd steden of landen geoefend kunnen worden, zoals memory of het vlaggenspel. Je kunt je kennis van de aarde ontwikkelen en testen met behulp van de kaarten en diverse spelletjes. Verder zijn er leuke feitjes over landen, culturen, voeding, bezienswaardigheden en de dieren in het land opge nomen. Bij het spelen van de spelletjes kun je sterren verdienen en zo nog meer plaatsen vrij spelen om te ontdekken. Op het moment van schrijven is de app gratis verkrijgbaar in de Appstore en voor €1,09 in Google Play.

Het zonnestelsel door TinyBop Het rijtje leerzame apps dat is ontwikkeld door TinyBop

Quiver Education Eerder beschreven we de ColarMix-app, een augmented

groeit aardig. Ook deze app over het zonnestelsel is een aanrader. Hij is los verkrijgbaar, maar ook als onderdeel van een bundel, zoals de Ontdekkingsreizigersbundel of de Nieuwsgierigheidskit.

reality-app waarmee je echte kleurplaten in 3D tot leven kunt brengen. Een superleuke, magische activiteit om kinderen kennis te laten maken met augmented reality. Deze app heet inmiddels Quiver en is gratis te downloaden in de Appstore. Er zijn nu twee varianten ontwikkeld, fashion en education. Met de eerste kunnen jonge modeontwerpers aan de slag. De education-app is speciaal voor het onderwijs ontwikkeld. Er zijn pagina’s voor biologie, meetkunde en planeten gemaakt. In tegenstelling tot de gratis ‘gewone’ Quiver-app, is de education-app betaald en vrij van in-app aankopen. Een fijne app om een fysieke kleur activiteit te combineren met de moderne augmented realitytechnologie. Quiver Education kost € 7,99 en is verkrijgbaar in de Appstore en Google Play. Er is ook een gratis Quiver Education

Alle apps in deze bundel zijn kindvriendelijk en geschikt om

starterpack, waarmee je gratis een en ander kunt uitproberen.

kinderen de wereld en het heelal te laten ontdekken. In de zonnestelselapp kunnen ze een bezoekje brengen aan acht planeten en de zon en zo het oppervlak en de kenmerken ontdekken. Je kunt meteorieten gooien en zien wat de zwaartekracht en atmosfeer doen. Ook kun je de baan van elke planeet rondom de zon bekijken en het verschil in tempo zien van het draaien van de planeten om de eigen as. De app bevat een ruimtehandboek en interactieve tekstlabels in meer dan 50 talen. Het spelen gaat zonder regels, er is vrijheid om met je eigen nieuwsgierigheid en creativiteit op ontdekking te gaan. De app heeft geen reclame of in-app aankopen. Het zonnestelsel kost € 2,99 in de Appstore

Bezoek de vernieuwde website van PrimaOnderwijs!

nummer 1 • januari 2017 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

nummer 6 • november 2016 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

Jelle Jolles over het tienerbrein

LAKS: ‘Als een nummerng eet• www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per+jaar • rli 4 • juniw2016 lee WIN rt, is lee j hi r waarvoo n boek zĳ d er ive ot hij ook gem óm te leren!’

nummer 5 • september 2016 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

redenen waarom je de NOT niet mag missen

nummer 3 • april 2016 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaa

Zo bereid jij je Ron Wierikx: voor op de digitale ‘Het is fijn om je hersenen adaptieve Centrale Eindtoets weer flink te laten werken’

Digiwijsheid met o.a digitale geletterdheid, ICT op school, leren programmeren in de klas, mediawĳsheid & tips voor veilig online

GEZONDE LEERLING PRESTEERT BETER

H e b ji j h e m a l? D ig iw ij s m et D o n a ld D u ck!

Doe mee aan de Bright Ideas Challenge Verwondering in de klas! Virtual reality, Muziekeducatie, Wetenschap & technologie, Go-Lab, Geo Future School & Maakonderwijs

DE LERARENBEURS

Design Thinking | Overdracht leerlingdossiers Curriculum kompas voor onderwijsontwikkeling GRATIS LESMATERIA AL Safe VAN: Aanvraagronde 2016/2017 gesta Unicef, Gratis lesprogramma & Social | Onderwĳ Meer meester Freerk! Vervolgtraject s2032 van start • Meer meesters in de klas Leren reanimeren door serious game • Digiwĳ s met Donald Duck Stichting KidsRights & Kerstserie Alleen op de wereld

MET:

De school als oefenplaats voor burgerschapsonder wijs

Adopteer een Monument + 4 & 5 mei denkboek 2017 in de maak!

Gratis Olympisch lespakket van NOC*NSF Samen werken aan een Gezonde School nieke zaalvoetbalcompetitie brengt scholieren in beweging EDG_JAN_001_Cover_v11.indd 1

EDG_NOV_001_Cover_v04.indd 1

Cover_v12.indd 1

11-05-16

HERDENKEN, VRIJDENKEN, BEDENKEN EN AANDENKEN DENKEN MET HET 4 & 5 MEI DENKB

GRATIS LESPROGRAMMA’S 16-12-16

EDG_SEP_001_Cover_v09.indd 1

23:01

13-10-16

17:31

14:11

Herdenken 2.0 met Eren en L Sociale burgers en een be we r e l d m e t Yo un g Im p

24-08-16

16:45

EDG_APR_001_Cover_v03.indd 1

Actueel nieuws voor iedere onderwijsprofessional!

Inhoud, inzicht & inspiratie!

Intel Inside®. Hoge productiviteit Outside.

Niet goed, geldterug-garantie

Optimaal leren. En anders krijgt u uw geld terug. Sprout Pro by HP. Gegarandeerd 100% tevreden. Sprout Pro by HP met Intel® Core™ i7-6700 processor is ontwikkeld om het projectgebaseerd leren te verbeteren, om mensen beter te laten samenwerken en om de creativiteit aan te wakkeren. Het werkt voor verschillende manieren van leren en biedt concrete technologie om leerlingen voor te bereiden op de toekomst. En als u niet 100% tevreden bent, dan kunt u het volledige bedrag terugbetaald krijgen (mits retourzending binnen 90 dagen).* Ga voor meer informatie en de actievoorwaarden naar hpbuyandtry.com/nl/nl/ pages/sproutpro of vraag een demo aan via hpspoutnl@hp.com.

© Copyright 2017 HP Development Company, L.P. Kijk voor de actievoorwaarden op hpbuyandtry.com/nl/nl/pages/sproutpro. Intel, het logo van Intel, Intel Inside, Intel Core en Core Inside zijn handelsmerken van Intel Corporation in de Verenigde Staten en andere landen.

Scan de QRcode voor een productuitleg.