NOT Magazine 2019

?

MAGAZINE

BRIEF AAN MINISTER

Arie Slob

Sleutels voor goed onderwijs volgens sectorraden DE DOCENT, KLAS ÉN SCHOOL VAN DE TOEKOMST 22 T/M 26 JANUARI 2019:

Houd de starter binnenboord

NOT Magazine Final 2019.indd 1

De grootste onderwijsbeurs van Nederland 22-11-18 14:59

Geef uw leerlingen op school les over leren omgaan met geld!

Wijzer in geldzaken heeft lesmateriaal over omgaan met geld dat u gratis kunt bestellen!

Met ons lesmateriaal stimuleert u de financiële Bezo ek o nze vaardigheden van stan d uw leerlingen op een leuke en aantrekkelijke manier.

Hal 1 C05 0

gratis lesmateriaal en ontvang een speciale ‘geld-editie’ van de Kletspot: voor gezellige en interessante tafelgesprekken over geld!

weekvanhetgeld.nl

Doe mee met de Week van het geld!

In de Week van het geld worden in het hele land activiteiten georganiseerd om kinderen te leren omgaan met geld. Financiële professionals verzorgen op aanvraag gratis gastlessen en workshops tijdens de Week van het geld.

Doe je ook mee met de Week van het geld van  t/m  maart ? Kijk dan snel op www.weekvanhetgeld.nl en kom naar de stand van Wijzer in geldzaken.

Foto: Edith Pijl Photography

Bestel op onze stand

initiatief van

Week van het geld - 25 tot en met 29 maart 2019

NOT Magazine 2 7711-WIG NOT Final 20192019.indd 200x265mm.indd 1

22-11-18 12-11-18 14:59 17:22

18 17:22

Jouw sleutel tot de Nationale Onderwijs Tentoonstelling 2019!

Er is niet één sleutel tot beter onderwijs. Er zijn meerdere sleutels die deuren openen en daar draait het in 2019 om op de NOT. De grootste onderwijsbeurs van Nederland wordt van 22 tot en met 26 januari gehouden in Jaarbeurs Utrecht. Met een programma dat is samengesteld door 1500 professionals uit het onderwijsveld, kun je gedurende vijf dagen inspiratie opdoen, kennis vergaren, collega’s ontmoeten en workshops bijwonen om samen te ontdekken welke sleutels het beste bij jouw onderwijs passen.

Audrey Wilschut, Brandmanager Onderwijs Jaarbeurs

De NOT brengt iedereen die betrokken is bij het onderwijs samen onder één dak. Gezien de snelle ontwikkelingen in het onderwijs is het belangrijk om elkaar te ontmoeten, kennis op te doen én die te delen. Het onderwijs vraagt om heldere visies, ideeën en ruimte voor feedback. Daarom op de NOT 2019 volop aandacht voor de jonge leraar, hoe houd je die binnenboord? Er is een ‘Mancave’, of zoals ze het zelf zeggen, een ‘mengcave’ want iedereen is welkom, om meer meesters in de klas te krijgen. Er is aandacht voor teamleren en voor samenwerking met elkaar en het bedrijfsleven.

En hoe zien de klas, de school en het lokaal van de toekomst eruit? Er is een nieuwe samenwerking gestart met Partou en Kidsfoundation waardoor kinderopvang een nog prominentere plek heeft gekregen op de NOT. Nieuw is het Startersatelier, de Bloggerstraat, de Vacaturewand waar bezoekers vacatures kunnen doorgeven en een Innovatietunnel.

Op de NOT kun je pitchen wat jij zou doen als je één dag minister van Onderwijs zou mogen zijn. Wie weet wordt jouw idee uitgevoerd! Het ministerie van Onderwijs zal uiteraard op de NOT aanwezig zijn. In de aanloop daarnaartoe vragen lerarenambtenaren in een brief in dit magazine aan minister Arie Slob hoe hij dagelijks omgaat met vraagstukken vanuit het veld? Je leest de brief en het antwoord op pagina 10-11.

Om alles passend te krijgen en ruimte te geven om één of meer van de 500 sessies bij te wonen, de drie nieuwe hallen, de pleinen en de vele theaters te bezoeken, en elkaar te kunnen ontmoeten, hebben we dit jaar voor het eerst een extra avondprogramma op de woensdag. Wij weten hoe vol de agenda’s van leraren zijn en

Foto: Edith Pijl Photography

hopen hiermee een beetje ruimte te creëren om toch een bezoek te kunnen brengen.

Dit magazine geeft alvast een preview van enkele ‘sleutelspelers en -sprekers‘ op de beurs. In het bijgesloten gidsje vind je het programma, plattegronden en een volledige lijst van exposanten op de beurs. Volg ons ook op social media via #not2019 om van alle laatste ontwikkelingen op de hoogte te blijven.

Meld je gratis aan op not-online.nl voor jouw sleutel tot de NOT!

NOT MAGAZINE 2019 3

NOT Magazine Final 2019.indd 3

22-11-18 14:59

10

Leraar-ambtenaren schrijven brief aan Arie Slob (en die wordt beantwoord)

22

Stel met Wikiwijs je optimale leermiddelenmix samen

16

34

Nieuwe inzichten van

Interview lector Marco Snoek:

Kinderopvangorganisaties

‘Het onderwijs vormgeven doe je samen’

4 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 4

22-11-18 15:00

Inhoud 40

Stichting leerKRACHT: ‘Als individu ben je kwetsbaar, als team ben je sterk’

Meld je gratis aan op

28

not-online.nl vo or jouw sleutel tot de NOT!

Meester? Bezoek de Mancave

6 7 8 9 13 15 19 21 25 27

Innovatie Award & Route Computable Future Lab Ontmoet de edubloggers in de Bloggerstraat Nieuw op de beurs Passend onderwijs: deel jouw ervaring!

5 Tips voor een toekomstbestendige school Bewegen zou een schoolvak moeten zijn Drones en speelconcepten in het mbo Denken als een computer In wat voor gebouw wil jij lesgeven? Praat mee!

Colofon Het NOT Magazine en de NOT Beursgids zijn een uitgave van EDG Media en in samenwerking met Jaarbeurs tot stand gekomen.

EDG Media Niels Bohrweg 123 3542 CA Utrecht 020-2417020 Hoofdredactie Vanessa Pelle vpelle@edg.nl Vormgeving Martin Hollander

29 31 33 37 39 43 44 47 48 50

Kans op werk met een mbo-diploma Programmeeronderwijs: The next level Eén dag minister van Onderwijs, wat pak jij aan?

Young Professionals: Houd de starter binnenboord!

Leuke lessen… maar dan net even (ergens) anders Ontdek de voordelen van een Buitenlokaal Voorzitters sectorraden over sleutels goed onderwijs School voor de Toekomst: ‘Geef leerlingen de ruimte!’

GEU: ‘Onderwijsvisie en leermiddelen moeten op één lijn zitten’ Uitreiking Nationale Prijs voor de Onderwijsjournalistiek

Redactie Brigitte Bloem, Lian Pattje Fotografie Human Touch Photography iStock, Shutterstock Sales sales@edg.nl

Copyright Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

Verspreiding EDG Media

NOT MAGAZINE 2019 5

NOT Magazine Final 2019.indd 5

22-11-18 15:00

Innovatie Award & Route Uit een recordaantal inzendingen zijn tien inzenders genomineerd voor de NOT Innovatie Award & Route. Twee keer per dag gaat de Innovatieroute langs de genomineerden én de winnaars, die op de eerste beursdag bekend worden gemaakt.

‘We hebben de inzendingen geselecteerd op toegevoegde waarde voor de leraar’, vertelt juryvoorzitter Andrew Niemeijer, leraar Engels en voorzitter van de Leraren van het Jaar. 'De jury heeft elke inzending beoordeeld aan de

Genomineerd in de categorie po

hand van een aantal kerncriteria. Brede inzetbaarheid, differentieerbaarheid, duurzaamheid en of het product vanuit de digitale geletterdheid een emotionele beleving voor de leerling oplevert. Daarnaast moet het de Foto Annemieke van der Togt

nieuwsgierigheid van de leerlingen prikkelen. Het is een prestigieuze prijs.

Oneerbiedig gezegd: oude wijn in nieuwe zakken komt niet in aanmerking voor een award. We zijn streng.’

Genomineerd in de categorie vo Saga Digitale geschiedenismethode die beleving en interactie biedt en differentiatie mogelijk maakt.

Digitaal Componeren in de Klas

Inzender: Blink

Techniek en muziek worden gecombineerd.

Inzender: Meer Muziek in de Klas

Examensprint Examentrainer die op vraagniveau feedback en tips geeft.

CT-lijn

Inzender: Noordhoff uitgevers

Computational thinking, programmeren & robotica, gekoppeld aan DaVinci’s thema’s.

Proeftuin LOB

Inzender: DaVinci Academie

Maak binnen 10 minuten een actieve les aangepast op de behoefte van de leerling.

Faqta Wereld en Talent

Inzender: Leslab

Nieuwe aanpak voor wereldoriëntatie voor groep 1 t/m 8.

Inzender: Faqta

Alcarta online Atlas met ‘open access content’ gekoppeld aan Google Earth.

Cavatina met muziekboek voor buiten

Inzender: Thieme Meulenhof

Bespelen van de buitenxylofoon 'op kleur', zonder kennis van het notenschrift.

Inzender: Percussion Play Nederland

Magic phonics Aan de slag met de Engelse taal.

Inzender: Heutink

Beeldverhaal Foto Blink

App voor verbetering spreekvaardigheid.

Inzender: Cito

6 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 6

22-11-18 15:00

Wil je niks misse

Computable

n

haalt innovaties naar NOT

2019

over de NOT 2019 ?

Volg ons op soci a

l via

ICT-vaktitel Computable gaat innovaties naar de NOT 2019 halen. Het doet dat tweeledig: enerzijds geeft het startups en innovatieve onderwijsinstellingen een plek in zijn Computable Future Lab, anderzijds laten zij tien innovatieve ICT-projecten presenteren in het kader van de Computable Awards 2019.

#NOT2019

Gedurende de vijf beursdagen zullen er

en augmented reality te zien zijn,

roulerend dagelijks tien startups en

technologieën die het onderwijs verder

onderwijsinstellingen plaatsnemen in

proberen te helpen met digitalisering.

Computable Future Lab. De kandidaten zijn

Ook zal Computable in het kader van

geselecteerd op basis van deelname aan

de Computable Awards 2019 de top tien

eerdere Computable Awards of ze zijn tot

ICT-projecten van het jaar naar de NOT

Computable gekomen via het nieuwe

halen. Deze tien kandidaten mogen zichzelf

startupplatform Computable NEXT. De

aan een vakjury presenteren, waarna deze

deelnemers aan Computable Future Lab

jury vijf projecten nomineert. De winnaar in

zijn een mix van startups in edutech-

de categorie 'ICT-project van het Jaar in het

en onderwijsinstellingen die met ICT-

Onderwijs' wordt op 29 oktober 2019

technologieën innovatief zijn. Zo zullen

bekendgemaakt tijdens de uitreiking van de

technologieën als artificial intelligence,

Computable Awards 2019.

blockchain, internet of things en virtual

computable.nl

Smullen op het Roze Koeken Terras Op de NOT vind je diverse terrassen waar je even kunt opladen en iets te eten en te drinken kunt krijgen. Zo is er het Roze Koeken Terras (hal 2), het Onderwijscafé (hal 1), het Beweeg Terras (hal 3), het Gezonde School Terras (hal 1), het Schoolplein Terras (hal 2) en het Lerarenkamer Terras (hal 1). Begin je dag aan de NOT goed en maak gebruik van de Vroege Vogel-actie. Tussen 10.00 en 11.30 uur bestel je op alle terrassen een heerlijke cappuccino, koffie of thee met muffin voor maar €4,25. Tussen 12.00 en 14.00 uur vind je op bovenstaande locaties bovendien een mooie lunchactie: diverse belegde broodjes met een beker melk, koffie of thee voor maar €6,95.

Het laatste nieuws als eerste ontvangen?

Meld je dan aan voor de nieuwsbrief op: not-online.nl/nieuwsbrief

NOT MAGAZINE 2019 7

NOT Magazine Final 2019.indd 7

22-11-18 15:00

Ontmoet onze edubloggers!

Om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in het onderwijs, kun je online diverse blogs en websites volgen. Volg jij al ĂŠĂŠn of meerdere bloggers en vloggers uit het onderwijs? De kans is groot dat je hen gaat ontmoeten in de Bloggerstraat. En wat is jouw favoriete educatieve website?

De expertise en ervaringen van edubloggers wordt erg gewaardeerd. Daarom zijn in de Bloggerstraat van de NOT 2019 dagelijks verschillende edubloggers te vinden. Deze bloggers gaan live aan de slag tijdens de NOT 2019. Zo zullen ze actief gaan bloggen en vloggen, maar je kunt ze ook persoonlijk ontmoeten in de Bloggersstraat in hal 2! Daar geven ze je graag educatieve tips, delen ze hun onderwijservaringen met je, geven ze antwoorden op al je onderwijsvragen en kunnen ze je inspireren op het gebied van onderwijsontwikkelingen.

Dus kom vooral langs!

Zelf bloggen?

Benieuwd wie er zoal aanwezig zullen zijn in de Bloggersstraat? Houd de website en social media van de NOT goed in de gaten. Daar verschijnt de komende tijd het programma.

Mocht je zelf graag willen bloggen en vloggen bij NOT of weet je een blogger die je graag zou willen zien op de beurs, laat het ons dan ook weten! Stuur een berichtje via onze Facebookpagina, Facebook.com/NOTplatform, dan nemen we contact met je op.

Volg ons op social media

8 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 8

#NOT2019

22-11-18 15:01

!

Signeersessies

Kinderboekenland

Nieuw:

Avondopening op woensdag!

In het Kinderboekenland vind je dagelijks een breed aanbod aan bekende kinderboekenauteurs.

Zo neemt uitgeverij Clavis onder andere Inez van Loon, Liesbeth Slegers en Juf Maike mee. In het

Met de torenhoge werkdruk in het onderwijs kan het lastig zijn om een middag vrij te

Kinderboekenland kun je niet alleen een boek

maken voor een beursbezoek. Speciaal voor die harde werkers zijn we dit jaar op woens-

laten signeren, de auteurs geven er ook diverse

dagavond tot 20.30 uur geopend! Bovendien kun je de NOT ook op zaterdag bezoeken.

workshops en presentaties.

Zo tover je een hologram op je telefoon

Wie is de best geklede leraar?

Weet jij al wat je aan doet naar de beurs? Op dinsdag loopt een team van EduEnVogue over de NOT om goed geklede leraren te spotten. Aan het einde van de dag wordt op het podium Dagtrips, Theater en Cultuur de prijs uitgereikt aan de best geklede leraar van de dag.

Vind je nieuwe collega op NOT

Hoe bouw je een online game? Test je kennis en doe mee aan diverse workshops en sessies

Heb je een openstaande vacature op jouw

op het Programeerplein zodat jij jouw leerlingen

school? Download dan vlug het vacatureformat

straks alles kunt vertellen over hoe je robots kunt

op not-online.nl en stuur dat ingevuld terug

programmeren, apps en websites kunt bouwen,

naar not@jaarbeurs.nl. Alle ingezonden

een hologram uit je telefoon kunt toveren of een

vacatures krijgen een mooi plekje op de

animatiefilm kunt maken.

vacaturewand op de beurs.

NOT MAGAZINE 2019 9

NOT Magazine Final 2019.indd 9

22-11-18 15:01

'B of h hie

in

Beste minister, Jij kent ons al, maar de duizenden leraren in ons land nog niet. Wij zijn leraar-ambtenaren. We staan het ene deel van de week voor de klas. Het andere deel zijn we op het ministerie te vinden. We werken in twee werelden. In beide is het rennen, vliegen, duiken, vallen en weer opstaan.

Als ambtenaar vliegen we van vergadering naar vergadering, helpen we Kamervragen beantwoorden, spreken we met collega’s over de impact van beleid in de praktijk, bereiden we overleggen voor en schrijven we nota’s. Ondertussen vullen óók de mailtjes van onze collega-docenten, leerlingen en hun ouders onze inbox. Wandelen we de school weer binnen, dan begint het rennen en vliegen opnieuw. Dat vinden we niet erg. Daar zijn we goed in. We switchen van lesgeven naar mails beantwoorden en van de dag van mórgen voorbereiden naar toch ook nog even die zieke collega vervangen. Na schooltijd voeren we gesprekken met ouders, leerlingen en vergaderen we met collega’s. Als we geluk hebben, vinden we ergens een leeg moment om de administratie bij te werken.

We hebben een prachtig beroep. Een les die goed verloopt, brengt het grootste geluk. En wat is er mooier dan een vrolijke leerling?

Soms hebben we niet eens door hoe groot het verschil is dat we maken. Het is fijn om ons enthousiasme en de impact die je hebt als leraar over te brengen op onze collega’s bij het ministerie. Tegelijk zijn we ook een soort kritische dwarskijkers.

We zien dat al het onderwijsbeleid waar dagelijks aan gewerkt wordt, bedoeld is om de kwaliteit van het onderwijs voortdurend te vergroten. Maar we vragen ons ook af of onze collega-docenten op onze scholen dat ook zo zien. Het meest gehoorde geluid vanuit die collega-docenten is: ‘Waar denken jullie dat wij naast ons dagelijks werk de tijd vandaan kunnen halen om nieuw Haags beleid uit te voeren? Of om onszelf te scholen en verder te ontwikkelen, zoals de minister zo graag wil?’

Om heel eerlijk te zijn: dat denken we zelf ook wel eens. Dus leek het ons goed om het via deze weg aan je te vragen.

Bij deze. Laat je van je horen?

Met bevlogen groeten,

Erik van Buul Lotte Leijdekkers Laura Westerveld

10 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 10

22-11-18 15:01

'Bij elke brief of wet bedenk ik: help ik leraren hiermee of maak ik het juist ingewikkelder?'

Beste Erik, Lotte en Laura, Dank voor jullie brief. Eigenlijk zeggen jullie: we hebben het druk, we moeten van alles vanuit Den Haag en waar halen we dan ook nog ontwikkeltijd vandaan? Dat zijn duidelijke vragen. Jullie weten dat ik elke dag aan oplossingen voor het onderwijs werk. Net als jullie.

De vraag die jullie stellen heeft helaas, zoals zoveel van de vraagstukken in het basis en voortgezet onderwijs, geen gemakkelijk antwoord. Maar ik wil beginnen door te zeggen dat lang niet alles waarvan je denkt dat het moet, ook verplicht is. Ik merk dat leraren en schoolbesturen soms naar Den Haag wijzen als het gaat om werkdruk, maar die vinger is lang niet altijd terecht. Pak de brochure ‘Ruimte in Regels’ er maar eens bij als je met collega-docenten spreekt en dan zullen ze ontdekken dat veel van de druk ook ontstaat door Door Brigitte Bloem Foto’s OCW

wensen van schoolleiders of schoolbesturen. En niet vanuit Den Haag.

Dat is ook mijn bruggetje naar één van de belangrijkste puzzelstukken van de oplossing voor werkdruk en het veiligstellen van jullie ontwikkeltijd. Voer het gesprek op school met elkaar over wat écht moet en welke kant je als docententeam samen op wilt. Dat gesprek wordt nog lang niet overal gevoerd. Hopelijk praten jullie dan ook met elkaar over de maatschappelijke druk op jullie beroep. Die is in de loop der jaren steeds groter geworden. Vraagstukken in de samenleving komen met de kindervoeten de klas in. Maar jullie zijn níet de eerst aangewezenen om alles op te lossen. Hoewel ik ook uit eigen ervaring weet dat het vaak wel zo voelt.

Om jullie de ruimte te geven die je nodig hebt voor je belangrijkste taak – goede lessen verzorgen – snoei ik in de Haagse regels waar je op school meer last dan profijt van hebt. Bij elke brief of wet bedenk ik: help ik leraren hiermee of maak ik het juist ingewikkelder?

Op dit moment neemt ook een grote groep collega’s van jullie het curriculum onder de loep, zodat er meer ruimte voor scholen ontstaat om daar zelf invulling aan te geven. Met meer eigen regie van de leraar op wat er moet gebeuren in het klaslokaal, zodat iedere leerling de aandacht krijgt die hij of zij verdient. Druk op de leraar verlagen staat hoog op mijn lijstje zoals jullie weten. Toch moet ik vanuit mijn rol soms ook juist iets vragen om er voor te zorgen dat het onderwijs steeds beter wordt. Dat doe ik met mate en alleen wanneer ik denk dat het niet anders kan.

Geeft dit jullie voldoende antwoord? Zoals je weet ben ik elke week op werkbezoek op vele scholen in ons land, spreek ik duizenden docenten en zijn jullie collega’s van harte welkom om met mij in gesprek te gaan. Dat kan overigens ook op vele andere manieren, en ik hoop dat jullie je collega’s daar op wijzen.

Hartelijke groet,

Arie Slob

Wil jij ook meedenken en meepraten met OCW? Laat van je horen via leraar.nl/denkmeemetocw NOT MAGAZINE 2019 11

NOT Magazine Final 2019.indd 11

22-11-18 15:01

ACCO DEELT PASSIE VOOR K KENNIS OP DE NOT

€24,50

€24,99

€29,95

KOM NAAR DE ACCO STAND HAL 1, B88 Tijdens de NOT delen wij onze passie voor kennis. In ruil voor het scannen van je badge ontvang je van ACCO een verrassing!

€30,25

€55,-

€24,60

www.accouitgeverij.nl // info@accouitgeverij.nl NOT Magazine Final 2019.indd 12

22-11-18 15:01

Passend onderwijs:

Foto: Human Touch Photography

deel je ervaring!

5

0

In veel gesprekken met leraren, ouders en leerlingen komt passend onderwijs als belangrijk thema naar voren. Er wordt hard gewerkt om kinderen en jongeren goed onderwijs te geven en te ondersteunen bij hun behoeften. Vaak levert dat mooie resultaten op. Tegelijk kan en moet het ook nog beter.

Minister Slob heeft zich in juni 2018

Wat gaat er goed? Wat (nog) niet? Deel het

uitgesproken om samen met betrokkenen

via het online vertelpunt. Ervaringen laten

rondom passend onderwijs knelpunten aan

de verschillende belevingen, meningen en

te pakken. Door samen te zoeken naar

emoties zien, die meer vertellen dan cijfers.

knelpunten én oplossingen in de regio wil

Alle ervaringen samen - positieve, neutrale

minister Slob met elkaar werken aan meer

en negatieve ervaringen - zijn informatie

eigenaarschap, zodat alle betrokkenen

om het onderwijs regionaal (nog) passender

(samenwerkingsverbanden, schoolbesturen

te maken. Ervaring vanuit het onderwijs is

en schoolleiders, leraren, andere (zorg)

daarbij erg waardevol.

professionals, ouders en leerlingen) het passend onderwijs in hun eigen omgeving

Verdiepende gesprekken

beter kunnen vormgeven.

Uit de (geanonimiseerde) ervaringen worden de belangrijkste thema’s gehaald

Passender

die spelen op regionaal niveau. Die thema’s

Goed onderwijs komt niet vanuit Den Haag,

vormen het vertrekpunt voor de regionale

maar gebeurt in de klas. De aanpak draait

gesprekken. De minister van Onderwijs zal

daarom om de echte ervaringen met

bij zes verdiepende gesprekken aansluiten.

passend onderwijs. Het ministerie hoort

Kom tijdens de NOT naar de stand van het

graag wat jouw ervaring is met passend

ministerie en deel daar (online) jouw

onderwijs. Wat heb jij meegemaakt?

ervaring!

Waar op de beurs?

Hal 3 Theater 9

Onderwijsacademie Opleiding, Advies en Beleid

Passend onderwijs - hoe pak je het aan?

23 jan 10.30 - 11.15 uur 25 jan 10.30 - 11.15 uur

‘Goed onderwijs komt niet vanuit Den Haag, maar gebeurt in de klas’ Wil je niks missen over de NOT 2019?

Volg ons op social via

#NOT2019

NOT MAGAZINE 2019 13

NOT Magazine Final 2019.indd 13

22-11-18 15:01

... jouw talent voor Wetenschap & Techniek Ben jij een creatief talent? Kun je goed organiseren? Ben je een echte verhalenverteller? Of trek je er graag op uit met je leerlingen? Met elk talent kun je fantastische wetenschap- en technieklessen (W&T) geven. Zelf ervaren hoe? Kom naar de stand van TechniekTalent.nu op de NOT. Ervaar hier hoe leuk W&T kan zijn en haal gratis de handige W&T-kit op waarmee je direct aan de slag kunt in jouw klas. Geef je nu vast op voor de W&T-inspiratieboost via techniektalent.nu/not.

Nu al op zoek naar leuke lesideeĂŤn die passen bij jouw talent? Kijk dan op www.talentmoment.nu

Zet jouw volgende stap met W&T op de NOT talentmoment_NOTmagazine_NOT_CMYK_151118_2.indd 1 NOT Magazine Final 2019.indd 14

15-11-18 16:25 22-11-18 15:02

18 16:25

5

tips van atelier PRO voor een toekomstbestendige school

1. Gezonde school

een kind zich kind voelt. En waar een kind

Je ontwikkelt je het best in een gezonde

een belevingswereld heeft.

Foto: Luuk Kramer

1. Bouw een gezonde school 2. Maak een veranderbare school 3. Zorg voor een sfeervolle school 4. Focus op een toekomstbestendige school 5. Ontwikkel een passende school

leefomgeving. De perfecte leeromgeving voldoet aan een aantal basisvoorwaarden

4. Toekomstbestendige school

die voor goed voor je zijn zoals frisse lucht

Ook in het bedenken van schoolontwerpen

voor ruim voldoende zuurstof, veel daglicht,

staat de klimaatopgave centraal. Voor

een uitzicht, gezonde materialen, aaibare

de toekomst hebben we een belangrijke

materialen, goede ventilatie, de juiste

verantwoordelijkheid voor onszelf, onze

temperatuur en goed geregelde akoestiek.

kinderen en kleinkinderen. Wees je bewust waar we met z'n allen naartoe werken

2. Veranderbare school

richting het jaar 2050. Dat moet je borgen in

Onderwijs is in beweging en blijft in

je schoolgebouw. Hoe gaan we om met

beweging. Maak een school die dat kan

energie, welke materialen gaan we

opvangen. Op verschillende niveaus moet

gebruiken? Hoe geven we vorm aan

je flexibiliteit inbouwen in je gebouw. Je

circulariteit? Daag jezelf uit om na te denken

installaties moeten een slimme plek hebben.

over hergebruik. Dit bewustzijn helpt in

Je moet een goed masterplan hebben voor

de zorg voor onze aarde.

Waar op de beurs?

Hal 3 Leeromgeving Lounge Klaslokaal van de toekomst Di 22 jan 10.30 - 11.15 uur W0 23 jan 16.30 - 17.15 uur D0 24 jan 10.30 - 11.15 uur Za 26 jan 10.30 - 11.15 uur

je installatie. Je moet je constructie en je wanden uit elkaar kunnen halen zodat je

5. Passende school

die kunt verplaatsen en ruimtes anders kunt

Je bent een school met een bepaalde

opzetten. Denk na of je deuren, vouw-

levensbeschouwing. Je hebt een bepaalde

wanden of schuifdeuren wilt. Voor de snelle

overtuiging hoe kinderen zich het beste

flexibiliteit. Bedenk wat je kunt oplossen

kunnen ontplooien en hoe je hun talenten

door meervoudig ruimtegebruik.

het beste tot recht laat komen. Daar hoort school heeft een eigen visie. Pas daar je

Een schoolgebouw moet niet alleen goed

leeromgeving op aan. Je school moet

functioneren en een gebouw zijn dat aan

kloppen met je onderwijsvisie.

Foto: Eva Bloem

jouw manier van onderwijs geven bij. Elke

3. Sfeervolle school

de harde Frisse Schoolnormen voldoet.

Het moet ook sfeervol zijn. Een school die je

Meer informatie vind je op

je herinnert. Het moet een plek zijn waar

atelierpro.nl

NOT MAGAZINE 2019 15

NOT Magazine Final 2019.indd 15

22-11-18 15:02

Kinderopvangorganisaties delen nieuwe inzichten Workshop KidsFoundation

'De creatieve denkkracht van kinderen staat centraal'

Helen Faasse is directeur wetenschap & beleid bij

De Vrije Universiteit doet onderzoek naar spelbegeleiding.

KidsFoundation. Ze initieert samenwerkingen met

Kernvraag is daar hoe je interactie met een kind stimuleert,

universiteiten en hogescholen. ‘Doel van de samenwerking

zonder te directief te zijn. Ook participeert KidsFoundation

tussen onderzoekers en KidsFoundation is om ons beleid

in een onderzoek van de Universiteit Leiden over de

te baseren op actuele wetenschappelijke inzichten’, legt

motivatie van de pedagogisch medewerker. Samen met

Faasse uit. ‘Daarmee willen we onze dienstverlening naar

de Nijmeegse Radboud Universiteit wordt onderzoek

een hoger plan tillen. Pedagogisch medewerkers

gedaan onder bso-kinderen tussen de 7 en 12 jaar.

krijgen door de nieuwe inzichten extra bagage om hun

Onderwerp van dat onderzoek is mediawijsheid.

werk nog beter te kunnen doen. Bovendien wil Kids-

Faasse noemt de samenwerking met de universiteiten

Foundation de resultaten van onderzoeken waar we bij

een win-win-situatie. ‘Het is een intensief traject voor

betrokken zijn, delen met de hele sector zodat de

pedagogisch medewerkers om mee te werken aan

bevindingen alle kinderen ten goede komen.’

universitair onderzoek, maar ze krijgen er zoveel kennis en nieuwe inzichten voor terug. Voor de onderzoekers is

Win-win

de samenwerking met de kinderopvang nieuw en daarom

Faasse is begonnen met een ronde langs universiteiten en

ook zo interessant. Van oudsher wordt er veel onderzoek

hogescholen om te inventariseren welke onderzoeken op

gedaan op scholen. Maar ook de kinderopvang biedt een

het gebied van kinderopvang (gaan) plaatsvinden en waar

geweldig onderzoekspotentieel.’

KidsFoundation bij aan kan haken. Zo is de Universiteit van Amsterdam recent gestart met onderzoek naar het effect

Kinderparticipatie

van kinderopvang op de ontwikkeling van kinderen. Daarbij

Céline Elkhuizen is productmanager bij Smallsteps, onder-

komen vragen aan de orde als: is het voor ieder kind even

deel van KidsFoundation en onder meer verantwoordelijk

goed, werkt het voor bepaalde kinderen averechts en zijn

voor productdevelopment. Zij deelt tijdens de NOT haar

er verschillen tussen jongens en meisjes?

ervaring met betrekking tot kinderparticipatie. Kinderparticipatie is een belangrijk onderdeel van de bso om kinderen te binden en boeien. Een onderzoek van twee studenten van de Universiteit van Amsterdam onderschrijft dit. Elkhuizen: ‘Bij Smallsteps laten we kinderen bijvoorbeeld meedenken over de gedragsregels die in hun groep gelden. Ook over het aanbod van activiteiten, de inrichting en materialen van de opvang denken ze mee, evenals over het aanbod van gezonde voeding. We gebruiken daarvoor verschillende werkvormen: kindervergaderingen, een krant maken, een ideeënbus, mindmaps maken.’ Als het gaat om kinderparticipatie werkt Smallsteps regelmatig samen met de Missing Chapter Foundation, waarbij de creatieve denkkracht van kinderen centraal staat. ‘Ook deze ervaringen komen zeker aan bod in onze NOT-workshop’, belooft Elkhuizen.

Foto: KidsFoundation

16 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 16

22-11-18 15:02

Workshops Partou Marlies de Haan, manager Kwaliteit &

een vast onderdeel van het dagprogramma

Pedagogiek, is verantwoordelijk voor het

van Partou. Kinderen en medewerkers

pedagogisch beleid van Partou kinder-

genieten er enorm van. Hoe we dat doen,

opvang. Samen met een collega verzorgt

met welke professionele partners we

ze een aantal workshops tijdens de NOT.

samenwerken en wat dat betekent voor de

‘De kinderopvang kun je zien als een

rol van pedagogisch medewerkers, ervaren

minimaatschappij’, vertelt De Haan.

de deelnemers tijdens onze workshop.’

Tekst: Brigitte Bloem

‘Een sociale speelplaats waarin je alles kunt oefenen wat je in je latere leven nodig

Een veelzijdig beroep

hebt. Zo ontdekken kinderen al vroeg

‘Werken in de kinderopvang is een prachtig

waar hun talenten liggen, hoe ze kunnen

beroep. Je helpt kinderen op weg in hun

omgaan met wat ze (nog) niet zo goed

ontwikkeling, zodat ze zijn voorbereid op

kunnen en hoe ze vriendjes kunnen maken.

de volgende stappen in hun leven. Dat

Elk kind is anders en daar hebben onze

beroep wordt bovendien steeds veel-

pedagogisch medewerkers een scherp oog

zijdiger’, vervolgt De Haan. ‘Kinderen

voor. Ze stimuleren de ontwikkeling op een

groeien op in verschillende omgevingen:

manier die past bij het kind en volgen hun

thuis, op school, op de kinderopvang. Hoe

ontwikkeling nauwgezet.’ Ook het oefenen

zorgen we dat die werelden zo goed moge-

van sociale vaardigheden krijgt bij Partou

lijk zijn verbonden en dat hun ontwikkeling

veel aandacht. De Haan: ‘Kinderen die al

zo vloeiend mogelijk verloopt? Dat vraagt

op jonge leeftijd leren hoe ze met leef-

om samenwerking met scholen, zorg en

tijdsgenootjes omgaan, hebben daar hun

gemeenten. Met de komst van integrale

verdere leven profijt van. Tijdens de NOT-

kindcentra wordt deze afstemming nog

workshop Vrienden maken! De waarde van

noodzakelijker. Wat dat betekent voor de

Vrienden maken! De waarde van sociale vaardigheden

sociale vaardigheden verkennen we met

kennis en vaardigheden van pedagogisch

Di 22 jan 11.30 - 12.15 uur

elkaar hoe we kinderen in zowel de kinder-

medewerkers, hoe Partou daarbij samen-

opvang als in het onderwijs daarbij kunnen

werkt met ROC’s en op welke ondersteu-

In beweging

ondersteunen.’

ning pedagogisch medewerkers kunnen

Wo 23 jan 11.30 - 12.15 uur

Waar op de beurs?

Hal 1 Theater 2

Onderwijsacademie KO

rekenen, staat centraal in de derde Partou-

Bewegen, goed voor je brein

workshop Pedagogisch medewerker van

Pedagogisch medewerker van de toekomst

De tweede workshop van Partou, In

de toekomst.’

Wo 23 jan 12.30 - 13.15 uur

beweging!, gaat letterlijk en figuurlijk over bewegen. ‘Kinderen bewegen steeds min-

Vrienden maken! De waarde van sociale vaardigheden

der, vooral de smartphone is een geduchte

Do 24 jan 11.30 - 12.15 uur

concurrent’, aldus De Haan. ‘We weten dat bewegen goed is voor de ontwikkeling

In beweging

en dat begint al bij baby’s. Je wordt er niet

Vrij 25 jan 11.30 - 12.15 uur

alleen sterk en soepel van, maar het is ook belangrijk voor de cognitieve ontwikkeling.

Vrienden maken! De waarde van sociale vaardigheden

Kan een kind lekker bewegen, dan pikt het

Za 26 jan 11.30 - 12.15 uur

andere dingen ook sneller op, zoals initiatief nemen en plannen. Het zelfvertrouwen krijgt zo een boost. Bewegen is daarom

Foto: Femke van den Heuvel

NOT MAGAZINE 2019 17

NOT Magazine Final 2019.indd 17

22-11-18 15:02

Leren, lesgeven of samenwerken in Europa?

Werk je in het primair of voortgezet onderwijs als leraar, ondersteuner of schoolleider? Leer Europa kennen en volg een nascholingscursus; doe aan jobshadowing; zet een strategisch partnerschap op met andere (onderwijs) organisaties in het buitenland; volg een training; geef les!

Pak je kans met Erasmus+ “Een nascholingscursus in een ander land met collega’s uit heel Europa geeft enorm veel energie.”

“Ik heb veel nieuw ideeën en inspiratie voor mijn vak opgedaan die ik binnen mijn school met mijn collega’s ga delen.”

Ontdek de mogelijkheden met Erasmus+ en doe een subsidieaanvraag!

Nationaal Agentschap Erasmus+ |

Erasmusplus-NL |

Erasmusplus-NL | 070-4260260 |

www.erasmusplus.nl

Adv-NOT-11-19.qxp_Opmaak 1 15-11-18 10:32 Pagina 2

90° Als leren je lief is

T O N e d p o s n o k e o Bez als leren je lief is!

Hal 3 Stand A068 www.cedgroep.nl

NOT Magazine Final 2019.indd 18

@CEDgroep

facebook.com/cedgroep / edgroep /c

22-11-18 15:02

Tekst: Brigitte Bloem Foto’s: Johan Cruyff Foundation

‘Buitenspelen zou een vak op school moeten zijn’ Met Schoolplein14 biedt de Johan Cruyff Foundation een slimme oplossing voor een uitdagend schoolplein. Leerlingen kunnen zelf bepalen hoe hun favoriete sport- en spelarena eruit ziet. Scholen zijn enthousiast!

Waar op de beurs?

De veertien regels van Cruijff

Balletje gaan rollen

Anders dan de in aanleg relatief kostbare

Tijdens de NOT zal de Cruyff Foundation met

Cruyff Courts kwam de stichting voor

directeur Edwin Hoogland van OBS

Buitenspelen zou een vak op school moeten zijn

scholen met een laagdrempelige oplossing:

Daltonschool De Tweemaster in Hoorn de

Wo 23 jan 10.30 - 11.15 uur

Schoolplein14. In het voortraject mogen

mogelijkheden van Schoolplein14 belichten.

Vrij 25 jan 10.30 - 11.15 uur

leerlingen via een lespakket zelf bepalen

‘Een jaar of vijf terug hadden we een groot

hoe hun schoolplein eruit moet zien. Ze

schoolplein met weinig uitdaging’, vertelt

kunnen kiezen uit kleurrijke coatings: een

Hoogland. ‘Veel leerlingen verveelden zich.

atletiekbaan, een speelcirkel, goals op de

Na speurwerk op internet kwamen

muur. Vanwege het vijfjarige bestaan van

leerlingen van de toenmalige groep 8 uit bij

Schoolplein14 werd de Spellenbox

de Cruyff Foundation. Ze hebben zelf contact

ontwikkeld voor een breed scala aan

gelegd en zo is het balletje gaan rollen!’ De

sporten en spellen. Prominent aanwezig op

school koos voor de doelspelcoating, met

elk Schoolplein14 is het bord met de

naast een voetbal- en hockeyveld ook

veertien regels van Johan Cruijff over

gedeelten voor basketbal, volleybal en

respect, samenwerken en eerlijk spelen.

badminton. ‘Omdat we een Daltonschool

Inmiddels sporten en spelen zo’n honderd-

zijn, werken we met Daltontaken. Zo is er

duizend leerlingen in het basis- en speciaal

voor de bovenbouwleerlingen ook de

onderwijs dagelijks op een Schoolplein14.

roulerende taak om ’s ochtends voor de

Schoolplein14 is één van de drie pijlers van

school begint de velden met toebehoren uit

de Cruyff Foundation, waarmee ze kinderen

te zetten’, legt Hoogland uit. ‘De kinderen

de ruimte wil geven om te sporten, zodat ze

die aan de beurt zijn, mogen zelf kiezen

zich kunnen ontwikkelen, vrienden maken

welke sporten die dag aan bod komen. Dat

en hun fysieke en mentale gezondheid

gaat altijd in goede harmonie en als het er

kunnen verbeteren.

staat, doet iedereen mee.’

NOT Magazine Final 2019.indd 19

Hal 3 Leeromgeving Lounge

NOT MAGAZINE 2019 19

22-11-18 15:03

RIJKS ONDErWIJs win een gratis museumbezoek met de hele klas!

ThiemeMeulenhoff stand

> 01 D.034

RIJKSmuseum.nl/onderwIJs founder

Hoofdsponsoren

30dm93 RIJKS_ONDERWIJS_AD_NOT magazine_200x265mm_uncoated.indd 1 NOT Magazine Final 2019.indd 20

educatieve partner

09-11-18 07:57 22-11-18 15:03

s Sem van Geffen geeft het mbo vleugels!

De inzet van drones in de wereld is een belangrijke technologische ontwikkeling in de huidige maatschappij. Je komt ze tegen in de meest uiteenlopende beroepen. Steeds vaker staat het gebruik van drones dan ook centraal in vakken op scholen. Het is goed om deze technologie eigen te maken en bovendien heel erg leuk om mee te ‘spelen’. Sem van Geffen is gamification-expert en geeft onder meer lessen met drones. Op de NOT gaat hij laten zien hoe.

Waarom mogen we jou niet missen op de NOT? ‘In de Onderwijsacademie MBO laat ik concrete voorbeelden zien van diverse spelconcepten en dronetrainingen die ik heb ontwikkeld. Door gamification en drones kun je inspirerend onderwijs bieden.’

Gamification & drones in het mbo

Waar op de beurs?

Hal 1 Theater 5

Onderwijsacademie MBO Spelconcepten & Drones in de klas Wo 23 jan 13.30 - 14.15 uur Za 26 jan 13.30 - 14.15 uur

krachtige didactische tool om leerlingen te motiveren en te laten leren in de klas.’

Waar begin je als docent met gamification (buiten jou op de beurs bezoeken natuurlijk…)

Waar kijk je zelf naar uit op de NOT?

‘Bij Mission Start. Dat is de online

veel collega’s uit mijn netwerk te ontmoeten

community waar je van alles kunt vinden.’

en uiteraard ben ik ook benieuwd naar

‘Op dit soort grote beurzen hoop ik weer

de laatste technische snufjes en

Waarom moet je je als docent verdiepen in gamification?

ontwikkelingen op didactisch gebied.’

‘Van mij móet helemaal niets. Zie het als

Meer informatie vind je op:

een kans om kennis te maken met een

missionstart.nl

er

18 07:57

NOT MAGAZINE 2019 21

NOT Magazine Final 2019.indd 21

22-11-18 15:03

Stel met Wikiwijs je optimale leermiddelenmix samen Met Wikiwijs.nl kunnen leraren digitale leermiddelen zoeken, hergebruiken, maken en delen en zo hun optimale leermiddelenmix samenstellen. Omdat nog niet alle leraren het gemak van Wikiwijs kennen, biedt Kennisnet op de NOT dagelijks workshops hoe Wikiwijs werkt en wat je ermee kunt.

Tekst: Brigitte Bloem

'Als je materiaal aanvult en verbetert, kun je het teruggeven aan de community, zodat anderen er ook profijt van hebben'

Wikiwijs bestaat al flink wat jaren. De database en zoek-

gebruik van Wikiwijs, ‘maar inmiddels ben ik behoorlijk

machine - de functie ‘Wikiwijs zoeken’ - voor gratis lessen,

actief’, haast hij zich te zeggen. ‘Ik vind het belangrijk dat ik

opdrachten, lesmethodes, werkbladen en oefeningen heeft

kan putten uit lesmateriaal dat collega’s hebben gemaakt

een vaste kring van gebruikers en biedt een enorme hoe-

en vice versa. Ik vind het jammer dat er vaak sprake is

veelheid lesmateriaal over allerhande onderwerpen. Ook

van eenzijdige beeldvorming. Op Wikiwijs heb ik daarom

diverse publieke organisaties, zoals bijvoorbeeld VO-

een les gemaakt over nepnieuws en nephistorie. Al eer-

content, plaatsen hun onderwijscontent op Wikiwijs. ‘Naast

der startte ik mijn eigen YouTube-kanaal onder de naam

de zoekfunctie is er de functie ‘Wikiwijs maken’ voor le-

levensbeschouwing.net. Daarop zet ik filmpjes over aller-

raren en vaksecties die eigen lesmateriaal ontwikkelen en

hande onderwerpen die met levensbeschouwing te maken

willen delen’, legt Martijn Andela, productmanager bij

hebben. Die filmpjes heb ik grotendeels zelf gemaakt. Een

Kennisnet, uit. ‘Het is mogelijk om vanaf nul te beginnen,

deel ervan heb ik ook op Wikiwijs gezet en ik zie dat ze

maar ook kun je voortborduren op lesmateriaal van een

regelmatig gevonden en bekeken worden. Zeker op het

ander. Alles op Wikiwijs is open content, dus voor het

gebied van levensbeschouwing kom ik vaak onjuistheden

maken van nieuw lesmateriaal kun je putten uit allerlei

tegen. Daarom stel ik lessen samen waarin onderwerpen

bestaande lessen. De enige voorwaarde is dat je de naam

van alle kanten worden belicht. Ik wil mijn leerlingen zo

vermeldt van de persoon of organisatie die het oorspron-

objectief mogelijk informeren.’

kelijke materiaal heeft gemaakt. Je kunt er interactiviteit aan toevoegen en je kunt er zelfs complete toetsen aan

Feedback

koppelen. Zo stel je je eigen lessen samen. Als je materiaal

Andela: ‘Iedereen die een les bekijkt kan een waardering

aanvult en verbetert, kun je het weer teruggeven aan de

achterlaten. Ook worden door verschillende belangen-

community, zodat anderen er ook profijt van hebben.’

organisaties keurmerken gegeven, bijvoorbeeld door de ‘leermiddelenspecialisten’, een groep leraren die dit op

Actief

vrijwillige basis doet.’ Van Stiphout: ‘Ik was heel benieuwd

Pieter van Stiphout is docent Levensbeschouwing aan het

wat collega’s in het land van mijn lessen vonden. Ik stel

Markland College in Oudenbosch. Hij maakt nog maar kort

me daarmee niet kwetsbaar op, vind ik. Ook met collega’s

22 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 22

22-11-18 15:03

''Ik wil mijn leerlingen zo objectief mogelijk informeren'

met Wikiwijs, maar ik zie ook kansen om de zoekfunctie te vereenvoudigen. Daar heb ik het inmiddels met de mensen van Kennisnet over gehad.’ Met het aanbod van lesmateriaal in Wikiwijs vindt Van Stiphout het gemakkelijker om te variëren op de lesmethodes die hij gebruikt. ‘Daardoor kun je veel simpeler differentiatie aanbrengen

Waar op de beurs?

Hal 2 Theater 7

Onderwijsacademie Technologie & ICT

bespreken we elkaars lessen, dus ik ben

voor groepen leerlingen of individueel. We

Workshop lesmateriaal maken met Wikiwijs

gewend aan feedback. Je lessen kunnen er

gaan er toch steeds meer vanaf om aan

Di 22 jan 15.30 - 16.15 uur

alleen maar beter van worden. Ik heb een

een hele klas een algemeen verhaal te

Wo 23 jan 15.30 - 16.15 uur

keer dagen aan een serie lessen gewerkt

vertellen.’

Do 24 jan 15.30 - 16.15 uur

en toen kreeg ik er maar drie sterren voor op Wikiwijs. Dat vond ik jammer. Maar het

Kennisnet-workshops

bleek dat de lessen geen goede ‘afmaker’

Medewerkers van Kennisnet verzorgen op

hadden. Je moet eigenlijk met een goede

de NOT dagelijks de workshop Lesmateriaal

toets afsluiten. Ik had toen geen tijd om die

maken met Wikiwijs. In deze workshop

te maken, dus had ik me er vanaf gemaakt

leer je zelf interactief digitaal lesmateriaal

met slechts twee toetsvragen. Daar kwam

te maken voor jouw school. Je leert hoe je

dus terecht kritiek op en ik heb dat destijds

lesmateriaal het beste kunt opbouwen en

verbeterd.’

ontdekt alle mogelijkheden van Wikiwijs.

Vrij 25 jan 15.30 - 16.15 uur Za 26 jan 15.30 - 16.15 uur

Het samenstellen van interactieve vragen,

Differentiatie

toetsen, het op maat maken van bestaand

Van Stiphout vindt het niet ingewikkeld om

materiaal en het samen werken aan lessen

in het Wikiwijs-stramien lessen te ontwik-

worden behandeld. Tevens krijg je handige

kelen. Het vinden van het materiaal kost

tools aangereikt waarmee jouw lesmate-

hem soms nog wel flink wat tijd. ‘Misschien

riaal nog beter wordt. Na deze presentatie

komt dat omdat ik nog niet zo lang werk

kun je zelfstandig aan de slag met Wikiwijs.

Wil je niks missen over de NOT 2019?

Volg ons op social via

#NOT2019

NOT MAGAZINE 2019 23

NOT Magazine Final 2019.indd 23

22-11-18 15:04

E R AT I E I P S IN NZ KO M N O P O OE O P D S TA N D! (03.D

Meubilair voor het onderwijs? BCI biedt wat u zoekt.

072)

BCI heeft de kennis in huis om u te adviseren, van een stoel tot een complete inrichting op maat.

Kanjer

training

(036) 548 94 05 info@kanjertraining.nl www.kanjertraining.nl

Het Stappenplan papieren vliegtuigje (© Code.org) is afkomstig uit Digiwijs

Op www.bci.nu vindt u onze uitgebreide collectie. Voor nadere informatie kunt u natuurlijk ook contact met ons opnemen: bel 0545 - 29 14 70 of stuur een e-mail naar info@bci.nu

LEVENSBESCHOUWING VOOR ALLE KINDEREN OP DE BASISSCHOOL!

Voor vertrouwen, veiligheid, rust en wederzijds respect

Laat kinderen op open wijze samen betekenissen ontdekken en praten over hoe zij in het leven staan.

Met aandacht voor filosoferen, omgaan met elkaar en de wereld om hen heen.

• Preventief en curatief Opleiding voor individuele NOT Hal 1 leerkrachten en teams Stand E103 (ook B.S.O. en T.S.O.) • Gratis volgsysteem Positief beoordeeld door COTAN en Inspectie van het Onderwijs • Verbetert welbevinden in de klas Zie erkenning datebase NJi

Een prettige en kleurrijke manier om aandacht te besteden aan levensbeschouwing in het basisonderwijs.

Ouders, leerkrachten en leerlingen verlangen een school Wie durft? zegt Sinterklaas die goede leerresultaten weet te behalen en staat voor het welbevinden van alle kinderen op school.

Meer informatie of een Uitgever gratis proefnummer?

Neem een kijkje op www.kleuropschool.nl

‘Wie durft?’ vraagt Sinterklaas aan al zijn Kattenpieten.

Niemand geeft antwoord.

Voor geen chocolademunt kruipen de Kattenpieten bij Brian door de schoorsteen.

Want naast de schoen van Brian, voor de kachel op de grond, ligt Bram, de bruine labrador, en Bram is dus een hond.

Nee, bij het huis van Brian wil geen Kattenpiet naar binnen.

Wat erg voor kleine Brian!

Daar moet Sint iets op verzinnen ...

Lukt het Sint om een Piet te vinden die wel naar binnen durft?

Of bezoek de Levendige stand 01.A089 Naar een idee van Irma van der Vlugt

Auteur Bette Westera Illustrator Barbara de Wolf Prentenboek, Hardcover 32 pagina’s met drie uitklappagina’s ISBN 9789491740565 Prijs € 14,95

Uitgever

Te koop in de (online) boekhandel en rechtstreeks via www.boekwinkel.levendiguitgever.nl

Levendig Uitgever, voor boeken die iets met je doen!

cover_jgnr10_2_v1.indd 1

Kleur het leven

Uitgever

★ Kleurrijk ★ Lievelingskleur ★ Alle kleuren

Uitgever Jaargang 10 – Nummer 2 November 2018 – februari 2019

Uitgever

Uitgever

Uitgever

02-09-18 21:46

Uitgever

NOT Magazine Final 2019.indd 24

advertentie KLEUR_.indd 1

Uitgever22-11-18

15:04 19-10-18 10:41

Denken als een computer Een van de vaardigheden van digitale geletterdheid is computational thinking; denken als een computer.

Dit denken is nodig voor vraagstukken die zo complex zijn dat ze niet zonder de hulp van computertechnologie opgelost kunnen worden. Computational thinking betekent leren denken in stappen, inzicht krijgen in algoritmes en procedures, leerlingen leren omgaan met complexiteit en ambiguïteit, doorzetten bij lastige en open problemen, maar ook communiceren en samenwerken met anderen om een gezamenlijk doel te bereiken. Ga daarom met je klas aan de slag met het onderstaande lesvoorbeeld.

Stappenplan papieren vliegtuigje

Schets leerlingen de volgende situatie: Piep-piep-piep; de wekker gaat. Je stapt je bed uit, je wast je, kleedt je aan. Dan ga je ontbijten. Daarna poets je je tanden en dan loop je naar school. Elke dag doe je dezelfde dingen in dezelfde volgorde. Dit is een voorbeeld van een algoritme.

Programmeurs maken algoritmes om een computer aan te sturen. Een algoritme is een reeks instructies.

Als je deze stap voor stap uitvoert, kun je problemen oplossen of taken uitvoeren, net als een computer. Het is heel

Het Stappenplan papieren vliegtuigje (© Code.org) is afkomstig uit Digiwijs met Donald Duck, een uitgave van EDG Media en Sanoma Uitgevers, 2016.

belangrijk dat de stappen van een algoritme in de juiste volgorde staan. Anders gaat het mis. Je moet bijvoorbeeld eerst je voetbalkleren aantrekken, voordat je het veld op rent voor de wedstrijd. Wist je dat je met een algoritme iemand kunt vertellen wat hij moet doen? Probeer het zelf in de klas! Kies uit de negen stappen de zes goede voor het maken van een papieren vliegtuigje. Trek ze over op een wit papier en knip ze uit. Lijm de instructies in de goede volgorde op een nieuw vel papier. Dit is je algoritme! Laat de leerlingen de papiertjes doorgeven aan een klasgenoot om hen aan te sturen, net als een programmeur.

Schooleigen programma De afgelopen jaren heeft SLO samen met leraren voorbeeldleerlijnen digitale geletterdheid - waaronder computational thinking - ontwikkeld. Hiermee kun je de ontwikkeling van de leerling volgen, een schooleigen programma maken of ideeën opdoen voor lessen.

Welke stappen kloppen (en welke niet)?

- Knip het midden uit het papier - Vouw het papier in de lengte doormidden - Verfrommel het papier tot een propje - Vouw bovenste hoeken naar het midden - Scheur de hoekjes van het papier - Vouw de zijkanten naar het midden - Gooi je papieren vliegtuig de lucht in - Vouw je papier dubbel - Vouw de zijdes omlaag Meer informatie vind je op: curriculumvandetoekomst.slo.nl/ct

Waar op de beurs?

Hal 1 Theater 3 Onderwijsacademie PO 21e eeuwse vaardigheden & digitale geletterdheid Di 22 jan 10.30 - 11.15 uur Wo 23 jan 16.30 - 17.15 uur Do 24 jan 10.30 - 11.15 uur

NOT MAGAZINE 2019 25

NOT Magazine Final 2019.indd 25

22-11-18 15:04

Bekijk de demo in onze s tand 01.F01 0

Leer makkelijker lezen en spellen

voor kinderen uit groep 4 t/m 8 Inclusief ondersteuning van een orthopedagoog

www.letterster.nl NOT Magazine Final 2019.indd 26

22-11-18 15:04

Tekst: Brigitte Bloem

In wat voor gebouw wil jij lesgeven?

Praat mee!

Een schoolgebouw is vandaag de dag niet sec een gebouw maar een leef-, leer- en werkomgeving. In een reeks debatten gaan vooraanstaande experts hierover met NOT-bezoekers in gesprek. Praat mee over de toekomst van het schoolgebouw!

Oogmerk is een dynamisch debat over hoe

aan circulair ontwerpen en klimaatneutraal

de functies van het schoolgebouw en het

bouwen. Hoe geven we dat handen en

klaslokaal met hun verschillende activiteiten

voeten?’

en uiteenlopende doelgroepen zich moeten ontwikkelen. De debattenreeks is bedoeld

Smart buildings

voor schoolbestuurders, schoolleiders,

Arbeek ziet dat de bouwkundige en

leraren, beleidsadviseurs en directies van

daarmee architectonische mogelijkheden

gemeenten en intermediaire organisaties.

voor schoolgebouwen zich ontwikkelen in een tempo dat het onderwijs met zijn

Waar op de beurs?

Hal 3 Leeromgeving Lounge Beleving leeromgeving Di 22 jan 15.30 - 16.15 uur Do 24 jan 15.30 - 16.15 uur Duurzaam en gezond bouwen Wo 23 jan 12.30 - 13.15 uur Vrij 25 jan 12.30 - 13.15 uur

Maatschappelijke vraagstukken

specifieke regelgeving moeilijk kan volgen.

De organisatie van de debattenreeks ligt

‘Door alle technologische ontwikkelingen

deels in handen van Schooldomein, het

kan er steeds meer met gebouwen. Het

magazine voor de duurzame leef-, leer- en

worden smart buildings, waarbij de focus

werkomgeving, in samenwerking met

steeds meer op de beleving komt te liggen.

ICSadviseurs en Jaarbeurs. Hoofdredacteur

Ook in Nederland groeit de aandacht voor

Sibo Arbeek leidt samen met zijn voorzitter

adaptieve ruimten, die flexibel en snel aan

Edward van der Zwaag en collega Marco van

te passen zijn aan de functie van de ruimte

Zandwijk van Ruimte-OK de debatten. ‘De

op een bepaald moment. Er kan al veel,

en een volwaardig lerarenteam, waarbij je niet merkt dat het

centrale vraag die we stellen, is wat de

maar de systemen en bekostigingsstelsels in

een gebouw zonder binnenmuren is. Acht groepen van elk

veranderende leef-, leer- en werkomgeving

het onderwijs zijn nog vrij traditioneel

rond de veertig leerlingen hebben in De Toverberg hun eigen

en nieuwe didactische werkvormen van

ingericht. Er zijn al wel scholen die in niets

unit, maar ze kunnen door elkaar heen leren en werken. Zo

schoolgebouwen vragen’, schetst Arbeek.

meer lijken op een traditioneel school-

kunnen leerlingen optimaal van elkaar profiteren en is de

‘Ook grote maatschappelijke vraagstukken

gebouw.’ Een voorbeeld, vindt Arbeek, is de

werkdruk van het lerarenteam flink teruggebracht. Het door

als grondstoffenschaarste en klimaatveran-

Toverberg in Zoetermeer. ‘Sinds een jaar

LIAG architecten en bouwadviseurs ontworpen gebouw kent

dering spelen een belangrijke rol bij de

staat daar een erg bijzonder schoolgebouw:

louter multifunctionele ruimtes. Er is geen directiekamer,

ontwikkeling van onderwijsgebouwen, denk

één grote ruimte met bijna 300 leerlingen

geen teamkamer, geen aula en ook klaslokalen ontbreken.’

NOT MAGAZINE 2019 27

NOT Magazine Final 2019.indd 27

22-11-18 15:04

De NOT Mancave!

Speciaal voor meesters wordt op de NOT een ‘Mancave’ ingericht. De Mancave is een ode aan alle mannen in het onderwijs. ‘Wat ons betreft wordt het een mengcave hoor’, zegt Arjan Lammerts van Mandaad.

‘Iedereen is welkom!’

Waar op de beurs?

Hal 3

Mandaad en Veel Meer Meester komen

acties om het beeld van mannen voor

tijdens de NOT naar Utrecht met een steeds

de klas sterker te maken. We doen dat

Mancave

wisselende ploeg mannen. ‘We zijn daar

(meestal) samen met Veel Meer Meester,

Dinsdag 22 januari t/m zaterdag 26 januari

zichtbaar, hoorbaar en voelbaar’, zegt Arjan

een overkoepelde organisatie.’ Een actie

Lammerts van Mandaad.

die het landelijke nieuws haalde, was de schoolovername van basisschool Helen

Verantwoorden

Parkhurst in Tilburg waarbij mannelijke

Arjan Lammerts zet zich al sinds 2010 in

pabo-studenten alle groepen overnamen

voor meer mannen in de klas. Op een

om les te geven. ‘Mannen naar de oplei-

het continu reflecteren etc. Gaandeweg de opleiding

zolder van een café in Tilburg bedacht hij

ding krijgen gaat steeds beter’, zegt Arjan.

vallen relatief meer mannen uit. Uit onderzoek is gebleken

met collega’s Mandaad, dat inmiddels is

‘Mannen de opleiding met succes laten vol-

dat mannen ook na hun studie om diverse redenen minder

uitgegroeid tot een vereniging compleet

tooien is moeilijker! Veel jongens hebben

lang in het onderwijs blijven.’

met een bestuur en actieve leden. ‘Jaarlijks

last van het zichzelf steeds weer moeten

organiseren we ludieke maar ook serieuze

verantwoorden, het schrijven van plannen,

Rolmodellen Arjan staat zelf al 33 jaar voor de klas. Van speciaal voort-

'We willen laten zien hoe uitdagend het beroep van leraar is'

gezet onderwijs en middelbaar onderwijs tot aan het hbo.

Waarom is het belangrijk dat er meer mannen voor de klas staan? Arjan: ‘Het gaat om diversiteit op de school. De balans tussen mannen en vrouwen is weg. Kinderen hebben óók mannen nodig als rolmodel. Op de NOT willen we laten zien hoe mooi en uitdagend het beroep van leraar is en dat mannen op hun eigen manier een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen. We moeten elkaar steunen!’

28 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 28

22-11-18 15:05

Kans op werk met een mbo-diploma Hoe werkt het mbo, welke beroepen vind ik interessant en uit welke opleidingen kan ik kiezen? En als ik mijn diploma heb, hoe groot is dan de kans dat ik in de regio een leuke baan vind? Om die vragen te beantwoorden, zijn er voor aankomende mbo-studenten, ouders en decanen de website KiesMBO.nl en de tool Kans op Werk.

Odile Sondermeijer is onderzoeker bij de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Ze legt uit: ‘In SBB werken beroepsonderwijs en bedrijfsleven samen om studenten de beste praktijkopleiding te bieden met kans op

'Perfecte ondersteuning voor LOB'

Waar op de beurs?

Hal 1 Theater 5

Onderwijsacademie MBO Kans op werk met een mbo-diploma Di 22 jan 11.30 - 12.15 uur Wo 23 jan 17.30 - 18.15 uur

een baan, zodat bedrijven de vakmensen krijgen die ze nodig hebben. Daarom geven

studiekeuze.’ Op KiesMBO.nl is van alles

laten we zien hoe groot de kans is dat een gediplomeerde

we onder andere informatie over het mbo

te doen. Irene: ‘Als bezoeker vind je er

schoolverlater werk vindt in het verlengde en op het

en onderzoeken we de arbeidsmarkt.’

bijvoorbeeld een interessetest, de mo-

niveau van zijn of haar opleiding. In de berekening gaan

gelijkheid om opleidingen te vergelijken,

we uit van een student die nu met de opleiding begint en

Goede studiekeuze

video’s over beroepen, data van open

die in de normale studieduur afrondt. De student kan een

De splinternieuwe website KiesMBO.nl

dagen en informatie over de arbeidsmarkt.

selectie maken per opleiding en per regio.’

helpt scholieren te ontdekken welke

Docenten en decanen kunnen de website

beroepen ze interessant vinden en welke

gebruiken ter ondersteuning van de lessen

Workshops

opleidingen daarop aansluiten. 'De website

loopbaanoriëntatie en –begeleiding, ofwel

‘Meer informatie over beroepskeuze en het mbo vind je op

laat aankomende studenten en hun

LOB.’

KiesMBO.nl’, besluit Odile. ‘Over de kans op werk lees je meer op s-bb.nl/kans. Ik raad elke bezoeker van de NOT

ouders zien hoe het mbo werkt en welke mogelijkheden het biedt’, zegt Irene Wolff,

Selectie per opleiding en per regio

van harte aan om op beide websites een kijkje te nemen.

beleidsadviseur bij SBB. ‘Bovendien helpt

‘Op de website van SBB vind je de tool

En natuurlijk beantwoorden we tijdens de workshops

de website bij het maken van een goede

Kans op werk’, vervolgt Odile. ‘Daarmee

graag vragen.’

NOT MAGAZINE 2019 29

NOT Magazine Final 2019.indd 29

22-11-18 15:05

Innovatieve technologieën voor de scholen van morgen INNOVEER. VERBIND. VERBETER.

BEZOEK ONS OP DE NOT in hal 2 stand C075

TravelMate Spin B1 27563 EDG advertentie NOT JMA NOT Magazine Final 2019.indd 30EDU Q4 2018 200x265mm.indd 1

20-11-18 15:05 11:17 22-11-18

18 11:17

Tekst: Brigitte Bloem Foto: Mirjam van der Ploeg

Programmeeronderwijs

The next level Op het Programmeerplein ervaar je zelf hoe simpel, leerzaam en leuk het is om met een groep leerlingen te programmeren. Van het bouwen van websites, apps en online games tot het aansturen van robots en het maken van animatiefilms.

Waar op de beurs?

Hal 2

Met de activiteiten op het Programmeer-

FutureNL

plein willen de organisatoren NOT-bezoekers

Aandacht voor programmeren maakt deel

inspireren, zodat zoveel mogelijk leraren en

uit van computational thinking, een van

leerlingen samen op programmeeravontuur

de vier digitale vaardigheden die samen

Dinsdag 22 januari t/m zaterdag 26 januari zijn er de

gaan. De workshops en sessies worden

digitale geletterdheid vormen. De drie

hele dag programmeerworkshops.

verzorgd door FutureNL, Bomberbot en

andere zijn ICT-basisvaardigheden,

Stichting SkillsDojo.

informatievaardigheden en mediawijsheid.

Programmeerplein

FutureNL begon enkele jaren geleden met

Moderne samenleving

het aanbieden van gratis programmeer-

De aanname dat de schoolgaande generatie

lessen in het basisonderwijs, de CodeUren.

digitaal vaardig is omdat ze al van jongs af

Inmiddels is digitale geletterdheid in de

Alle NOT-bezoekers krijgen van Bomberbot het aanbod

aan in de weer is met smartphone en tablet,

volle breedte het werkterrein van FutureNL.

om het lesmateriaal een half jaar gratis uit te proberen.

is onterecht. ‘Deze generatie is ‘slechts’

Met Digidoener biedt FutureNL wekelijks

consument. Pas als je er genoeg vanaf

gratis een nieuwe les voor groep 6 t/m 8

SkillsDojo

weet, kun je zelf gaan creëren’, zegt Ronilla

en de brugklas. Ook richt FutureNL zich

De interactieve missies van SkillsDojo, waarmee bezoekers

Snellen, directeur van FutureNL. ‘Juist door

op pabo-docenten en -studenten.

eveneens op het Programmeerplein kennis kunnen maken,

creatie train je vaardigheden die nodig zijn

zijn ook goed in de klas te gebruiken en geschikt voor

om goed in onze moderne samenleving

Bomberbot

leerlingen vanaf groep 4. Oudere kinderen kunnen ook

te functioneren’, vult head of customer

Bomberbot biedt een lespakket voor

zelfstandig aan de slag. De missies zijn bijvoorbeeld handig

satisfaction Kirsten van Smirren van

leerkrachten met en zonder programmeer-

voor plusklassen of als les voor extra gemotiveerde

Bomberbot aan. Beiden vinden het

kennis, met de focus op computational

leerlingen. Zo biedt het Programmeerplein genoeg aanbod

belangrijk dat kinderen de kans krijgen

thinking en mediawijsheid. Van Smirren:

om uit te proberen wat bij je school past.

om digitale vaardigheden te ontwikkelen.

‘Leerlingen in de midden- en bovenbouw

Snellen: ‘Daardoor krijgen ze een beter

leren programmeren en trainen vaardig-

beeld van de wereld waarin ze leven en

heden als samenwerken, communiceren,

zijn ze beter toegerust voor de toekomst.’

kritisch denken en problemen oplossen.’

lessonup.com bomberbot.nl skillsdojo.nl

NOT MAGAZINE 2019 31

NOT Magazine Final 2019.indd 31

22-11-18 15:06

Gratis (online) lesmateriaal & gastlessen over Europa EU.nl/onderwijs Rijksoverheid.nl/EUbts Bezoek onze stand op 01.F067 Europese Commissie & Ministerie van Buitenlandse Zaken

Ultra-resistente kleurpotloden

Foto kan afwijken van realiteit

Kwaliteit boven alles

voor oneindige creativiteit www.bickids.com

BIC COLOR AANGEPAST FORMAAT 200 x 132,5.indd 1

NOT Magazine Final 2019.indd 32

05/11/2018 10:23:34

22-11-18 15:06

Tekst: Brigitte Bloem - Foto: Esther van Opijnen

Brainpowersessies

Leraren met Lef Leraren met goede ideeën om het onderwijs nog beter te maken (en wie

heeft die nou niet) zijn van harte welkom bij de brainpowersessies die tijdens de NOT georganiseerd worden door Leraren met Lef. Wat zou jij aanpakken als je één dag de minister van Onderwijs zou mogen vervangen?

Elke dag, behalve zaterdag, vindt er een

ideeën ontstaan als je bij elkaar gaat zitten,

sessie plaats waarbij deelnemers het beste

is de ervaring van Van den Berg. ‘Uit de

plan ‘om het onderwijs beter te maken’

creativiteit, kennis en ervaring van leraren

kiezen. Per sessie kunnen vijftig NOT-

zien we steeds weer de beste plannen

bezoekers deelnemen. In groepjes gaan de

voortkomen.’

deelnemers brainstormen over levensvatbare plannen en werken ze de grote

Bruikbare plannen

lijnen uit. De bedenkers van de winnende

Naast leraren zijn schoolleiders en andere

plannen mogen deze pitchen tijdens een

NOT-bezoekers van harte welkom om deel

werklunch op het ministerie van OCW.

te nemen aan de brainpowersessies.

Van den Berg: ‘We maken heterogene

Empowerment

groepen, omdat we verwachten dat er

Jeroen van den Berg van Leraren met Lef is

dan universeel bruikbare plannen ontstaan.

een van de organisatoren van de brain-

Aan het eind van de NOT hebben we vier

powersessies. Dit landelijke netwerk

mooie plannen. De bedenkers van de

voor leraren po, vo en mbo staat voor

plannen worden uitgenodigd voor een

verandering, verbetering en vernieuwing

werklunch bij het ministerie van OCW

van onderop uit het werkveld. ‘Tijdens bij-

om te kijken of deze plannen ook daad-

eenkomsten van Leraren met Lef gebruiken

werkelijk uitgevoerd kunnen gaan worden.

we regelmatig deze werkvorm’, legt hij uit.

Afhankelijk van de agenda van minister

‘Het sluit aan bij de uitgangspunten van

Slob zal hij bij de werklunch aanwezig zijn.

Leraren met Lef: empowerment van en

Ook als de plannen daadwerkelijk uitgerold

door leraren. Leraren kunnen zelf vaak het

gaan worden, kunnen de bedenkers,

beste de vinger leggen op zaken die beter

als ze dat willen en wanneer dat voor

kunnen en door het draagvlak is de kans

hen haalbaar is, betrokken blijven.’

groot dat de gekozen oplossingen duurzaam zijn.’ De onderwerpen waarover zal worden

Meer informatie vind je op:

gebrainstormd, zijn open. De mooiste

lerarenmetlef.nl

Waar op de beurs?

Hal 3 Mancave Wat als je één dag minister van Onderwijs zou zijn?

Di 22 jan 13.00 - 14.00 uur Wo 23 jan 13.00 - 14.00 uur Do 24 jan 13.00 - 14.00 uur Vrij 25 jan 13.00 - 14.00 uur Za 26 jan 13.00 - 14.00 uu

Hal 3 Theater 9

Onderwijsacademie Opleiding, Advies en Beleid Wat als je één dag minister van Onderwijs zou zijn?

Di 22 jan 15.30 - 16.15 uur Wo 23 jan 18.30 - 19.15 uur Do 24 jan 15.30 - 16.15 uur Vrij 25 jan 15.30 - 16.15 uur Za 26 jan 15.30 - 16.15 uur

Eén dag minister van Onderwijs, wat pak jij aan?

NOT MAGAZINE 2019 33

NOT Magazine Final 2019.indd 33

22-11-18 15:06

Lector Marco Snoek over de innovatieve rol van leraren 'Leg de regie weer bij de leraar', stelt lector Marco Snoek, want alleen dan komt de innovatieve rol van leraren tot zijn recht. Die regie heeft zowel betrekking op een leven lang leren als op het ontwikkelen van kwalitatief goed onderwijs, mét collega’s. Daar hebben de leerlingen profijt van.

Tekst: Brigitte Bloem Foto: Dorieke Fotografie

'Het onderwijs vormgeven doe je samen'

Het beroep van leraar is een prachtig en belangrijk, maar

hebben om ontwikkelingen in de samenleving, op school

ook een complex beroep. Doordat ontwikkelings-

en bij leerlingen bij te houden en daardoor het gevoel krij-

mogelijkheden niet goed zichtbaar zijn, ontbreekt voor

gen dat hun beroep steeds zwaarder wordt, tot leraren die

veel (toekomstige) leraren een inspirerend en uitdagend

zeggen: 'Ik heb nu zoveel ervaring, die wil ik inzetten om

ontwikkelperspectief. Samen met collega’s ontwikkelde

vernieuwingen in gang te zetten.' Daartussen zit een groep

lector Leren & Innoveren Marco Snoek van de Hogeschool

die lekker aan de slag gaat en niet teveel gedoe of gezeur

van Amsterdam een beroepsbeeld waarin die mogelijk-

wil. Onder starters zie je heel gretige leraren, maar er zijn

heden wél zichtbaar zijn. Het biedt leraren, schoolleiders

helaas veel starters die aanlopen tegen allerlei knelpunten,

en lerarenopleiders handvatten om de ontwikkeling binnen

waardoor het gevaar van snel opbranden op de loer ligt.’

het beroep vorm te geven en te ondersteunen.

Niet uitgeleerd

Teamteaching Snoek beschrijft een kernprobleem in het beroep. ‘We

‘We hebben nog altijd het gevoel dat het in de vier jaar

hebben het onderwijs zo georganiseerd dat leraren alleen

lerarenopleiding moet gebeuren’, zegt Snoek, ‘maar

voor de klas staan. Als je van de opleiding komt, sta je er

startbekwaam betekent niet uitgeleerd. Integendeel. Als

in één klap in je eentje voor. Dan moet je alles kunnen wat

leraar moet je jezelf blijven ontwikkelen, een werkend

een leraar met twintig jaar ervaring ook kan. Geen enkel

leven lang. Professionalisering kan het leiderschap van

ander beroep kent zo’n grote overgang. Dat isolement

leraren alleen maar ten goede komen en dat geeft ruimte

roept bij veel jonge leraren een vorm van professionele

voor innovatie.’ Volgens Snoek is het lerarenlandschap

onzekerheid en onveiligheid op.’ Snoek denkt dat juist dit

heel divers. ‘Bij veel leraren zie ik energie en passie, maar

isolement de reden was dat leraren lange tijd niet gene-

onderling zijn er nogal verschillen. Als je kijkt naar ervaren

gen waren collega’s in hun eigen klas mee te laten kijken,

leraren zie je de hele bandbreedte. Van leraren die moeite

‘maar dat leidde wel tot professionele verwaarlozing met alle gevolgen van dien.’ Volgens Snoek zijn initiatieven als teamteaching, Teamonderwijs op maat en SlimFit-scholen goede manieren om dat isolement te doorbreken. Bij teamteaching delen twee of meer leraren de verantwoordelijkheid voor een groep leerlingen. Teamonderwijs op maat streeft een integrale ontwikkeling en vernieuwing op alle terreinen binnen de school na, van de inzet van personeel en de organisatie van het onderwijs tot de inrichting van de leeromgeving. Op SlimFit-scholen worden reguliere klassen vervangen door ‘units’ van zeventig tot negentig leerlingen. Omdat er binnen deze units meer leraren met verschillende talenten worden ingezet, krijgen de leerlingen passend onderwijs aangeboden. ‘Zo ben je in staat met elkaar continu te kijken hoe je het onderwijs samen vormgeeft’, is de ervaring van Snoek. ‘Hierdoor zullen leerlingen veel vaker zelfstandig en op hun eigen niveau aan het werk zijn.’

34 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 34

22-11-18 15:07

Regie bij de leraar

Rijk beroep

Leraren kregen volgens Snoek de afge-

Het beroepsbeeld voor leraren dat Snoek

lopen jaren steeds meer het gevoel dat

met collega’s heeft ontwikkeld, gaat

anderen voor hen beslisten. ‘In eerste

daarom vooral over loopbaanmogelijk-

instantie was dat de overheid. Inmiddels

heden. ‘Je ziet dat leraar een ongelooflijk

heeft die zich teruggetrokken, maar is de

rijk beroep is. Wanneer blijf je met passie je

plek ingenomen door bestuurders die zich

werk doen?’, stelt Snoek retorisch. ‘Niet als

moeten verantwoorden over onderwijs-

je het gevoel hebt dat je veertig jaar lang

opbrengsten en zich daarom meer met het

hetzelfde moet doen. Wel als je voldoende

onderwijs zijn gaan bemoeien.’ Snoek pleit

mogelijkheden krijgt om variatie in je werk

er daarom voor de regie weer bij de leraar

te creëren en erkenning krijgt voor de

te leggen. ‘Er kan meer beweging ontstaan

kwaliteiten die je als leraar gedurende je

als leraren meer met elkaar gaan overleg-

loopbaan ontwikkelt. Passie haal je uit het

gen. Als ze de ruimte nemen om te kijken

feit dat je de regie hebt over de dingen die

welke leerlingen extra ondersteuning

je doet en vorm kunt geven aan elementen

nodig hebben - het antwoord op passend

die jij belangrijk vindt. Cruciaal is dat lera-

onderwijs. En als ze, veel vaker dan nu het

ren zelf én samen activiteiten initiëren om

geval is, samen leermiddelen ontwikkelen.’

het onderwijs te verbeteren: niet alleen in

Op deze manier wordt veel meer ingezet

de klas, maar ook in de school als geheel.

op de innovatieve rol van leraren zelf en

Op die manier gaat ook de samenleving het

op levenlang leren, is zijn overtuiging.

beroep van leraar veel meer zien als een

‘De lerarenopleiding markeert slechts het

beroep waarin je loopbaanmogelijkheden

begin van je bekwaamheid als leraar. Door

hebt om specialismen te ontwikkelen, zo-

nieuwe kwaliteiten die je gedurende je

wel binnen als naast je rol als ondersteuner

loopbaan ontwikkelt, raak je betrokken bij

van leerlingen.’

curriculumontwikkeling en onderwijsinnovatie of bijvoorbeeld bij het ondersteu-

Meer informatie vind je op:

nen van collega’s.’

beroepsbeeldvoordeleraar.nl

Waar op de beurs?

Hal 1 Theater 4

Onderwijsacademie VO Een beroep waarbinnen je geïnspireerd blijft Di 22 jan 12.30 - 13.15 uur Nationale Onderwijsprijs voor Talent Wo 23 jan 18.30 - 19.15 uur Docent van de toekomst Do 24 jan 12.30 - 13.15 uur

Hal 3 Theater 9

Onderwijsacademie Opleiding, Advies en Beleid Docenten van de toekomst masterclass curriculumontwikkeling Di 22 jan 13.30 - 14.15 uur Do 24 jan 13.30 - 14.15 uur Een leerplankundige blik Za 26 jan 13.30 - 14.15 uur

NOT MAGAZINE 2019 35

NOT Magazine Final 2019.indd 35

22-11-18 15:07

BEZOEK SCHOOLSUPPORT Tekst: Brigitte Bloem Foto: Human Touch Photography

HAL 1 • STAND E018

NOT ACTIES QUIZ IT!

10%

BEURSKORTING OP HET GEHELE ASSORTIMENT*

3=4

3 VOOR € 20!

4 VOOR DE PRIJS VAN 3!

*) ex. licenties

DAGELIJKSE DEMO’S SCHOOLSUPPORT SPELLEN

REKENSPRINT DI-DO-VR-ZA

Welke ? om naaklok vertelt r sch ool te je dat het tijd is gaan?

33

1 2

a) klok 1 b) klok 2 c) klok 3 d) geen van

3

de drie

klokke

n

TOVER

TOT NOT!

QUIZ IT!

S TA P E L S

INGANG

HAL 1 • E018

www.schoolsupport.nl

NOT Magazine Final 2019.indd1 36 NOT_magazine_adv_2018.indd

22-11-18 15:07 19-11-2018 15:16:38

T !

8

5:16:38

Tekst: Brigitte Bloem Foto: Human Touch Photography

Waar op de beurs?

Houd de starter binnenboord!

Hoe komt het toch dat jonge mensen vol passie en enthousiasme een lerarenopleiding kiezen, stages doen en met een diploma afzwaaien om na verloop van tijd het onderwijs weer te verlaten? Om uitval van starters terug te dringen, pleit Andrew Niemeijer, voorzitter van de Leraren van het Jaar voor een grondige en structurele begeleiding van jonge leraren. Op vrijdag 25 januari bieden NOT en Leraren van het Jaar beginnende leraren het Young Professional Programma aan.

Hal 1 Theater 3

Onderwijsacademie PO Van starter tot leraar van het jaar Vrij 25 jan 10.30 - 11.15 uur 10 geweldige werkvormen Vrij 25 jan 11.30 - 12.15 uur Passie voor werken in het speciaal onderwijs Vrij 25 jan 12.30 - 13.15 uur

Hal 1 Theater 4

Onderwijsacademie VO XL leren op het vo Vrij 25 jan 10.30 - 11.15 uur

Als groep gedreven leraren bundelen en

Begeleidingsuren reserveren

delen alle voormalige Leraren van het

‘Peer-to-peer vertellen we tijdens het

Starten in het vo een uitdagende klus

Jaar hun kennis, kunde en netwerk in het

Young Professional Programma waar wij

Vrij 25 jan 11.30 - 12.15 uur

teken van het onderwijs en het leraars-

als starters tegenaan liepen en hoe we

vak. Niemeijer, Leraar van het Jaar 2009,

door zijn gegaan’, licht Niemeijer toe. ‘Als

SO: JUIST bewegen in het onderwijs

is docent Engels op OSG West-Friesland.

je gaat solliciteren is het belangrijk om

Vrij 25 jan 12.30 - 13.15 uur

‘We zijn ambassadeurs voor het prachtige

te weten of een school bij je past. Zoek

beroep van leraar en gaan voor passie en

door tot je voelt dat je op je plek bent.

vakmanschap.’ Zeven jaar geleden kaart-

De ene school is de andere niet. Of je het

ten de Leraren van het Jaar de uitstroom

als leraar ergens naar je zin hebt, hangt

van jonge leraren aan bij de toenmalige

van veel factoren af.’ Scholen kunnen zelf

minister van Onderwijs. Met een kleine

veel doen om hun leraren binnenboord te

Leraar van het jaar Conrad

subsidie werd een startersprogramma

houden, vindt hij. ‘In hun lumpsum moeten

10.30 - 11.15 uur

samengesteld, waarmee ze alle regio’s

er uren gereserveerd staan om starters te

in het land aandeden. ‘Inmiddels heeft

begeleiden. Er zijn altijd collega’s die het

Starten in het mbo een uitdagende klus

een aantal scholen een coachtraject voor

fantastisch vinden om jongeren onder hun

11.30 - 12.15 uur

startende leraren, maar het is nog geen

hoede te nemen. Maar geef er échte tijd

gemeengoed. Bovendien zitten we met

voor, in de vorm van bijvoorbeeld niet-

Teachers in the lead en Teams aan zet

het cynisme van de tijd. Tegen de tekorten

lesgebonden lesuren, in plaats van alles

12.30 - 13.15 uur

is niet op te boxen als we de begeleiding

op het taakbeleid op te hopen. En zet de

van jonge collega’s niet breder trekken.

deuren van de klaslokalen open. Natuurlijk

De hoge werkdruk, lage salarissen en (te)

is het eng en stel je jezelf kwetsbaar op,

grote klassen werken niet mee om poten-

maar het is zó belangrijk om feedback te

tiële studenten enthousiast te maken voor

krijgen en dat ook zelf te leren geven. Met

het lerarenberoep en tegelijkertijd jonge

relevante adviezen groei je in je vak. Tege-

leraren voor het onderwijs te behouden.

lijk blijft het een ambacht dat je leert door

De situatie is ernstig en wat dat betreft

het veel te doen.’

ligt de bal toch echt in Den Haag.’

Hal 1 Theater 5

Onderwijsacademie MBO

Wil je niks missen over de NOT 2019?

Volg ons op social via

#NOT2019

NOT MAGAZINE 2019 37

NOT Magazine Final 2019.indd 37

22-11-18 15:07

NOT Magazine Final 2019.indd 38

22-11-18 15:08

Leuke lessen…

maar dan net even (ergens) anders!

Summercamp

Heino

Op zoek naar een schoolkamplocatie voor één of meerdere groepen?

Tadaa!

Summercamp Heino is met 1050

Een jubileum, opening van de school of ‘gewoon’ een alternatief voor

en leukste groepsaccommodatie

een schoolreisje? Circus Tadaa! komt op school langs en maakt met

voor jeugdgroepen in Nederland. Alle

alle kinderen een circusvoorstelling in één dag! De school zorgt voor

maaltijden en faciliteiten, zoals het

vrijwilligers, kinderen en een locatie. Circus Tadaa! zorgt voor de rest.

zwembad en de sporthal zijn bij de

Trapeze, eenwielers, decor, jongleerballen… tadaa.nl

prijs zijn inbegrepen. heino.nl

bedden en vele faciliteiten de grootste

Schoolreis naar Tanzania, Ghana, Nepal of Suriname?

Tijdens de korte schoolreizen van Fairaway duiken jongeren in een andere cultuur door bij een gastgezin te logeren. Ze bezoeken daar een school, krijgen een rondleiding door een sloppenwijk, gaan op safari, nemen een kijkje op een fairtrade koffieplantage en nog veel meer!

fairaway.nl

Haal Van Gogh in de klas!

Maak een museumbezoek compleet!

Op het onderwijsplatform Van Gogh

op school vind je gratis digitale lessen voor het basis- en voortgezet onderwijs.

Op de NOT ontdek je alles over het lesmateriaal én over alle andere educatieve activiteiten van het Van Gogh Museum!

vangoghmuseum.nl

Kom naar Het Concertgebouw in hartje Amsterdam Rembrandt en Vermeer in het Mauritshuis Goed leren kijken en zelf ontdekken staan centraal in de lesprogramma’s. Samen met een museumdocent gaan leerlingen (po, vo, so) op

Luisteren, zingen, klappen en swingen. Tijdens de muzikale projecten van Het Koninklijk Concertgebouw doen leerlingen actief mee. Muziek verbindt en is goed voor de cognitieve en sociaal/emotionele ontwikkeling. Deze gedachte is het uitgangspunt voor de educatie projecten van Het Concertgebouw.

Er is voor elke klas een passend aanbod. Voor middelbare scholen en voor basisscholen.

concertgebouw.nl∕educatie

Waar op de beurs?

Hal 2

Podium Dagtrips, Theater en Cultuur Ontdek nog veel meer (culturele) uitstapjes, ga aan de slag met muzikale programma's, bekijk voorstellingen en doe creatieve worskhops. Je vindt het allemaal op het Podium Dagrtrips, Theater en Cultuur.

Elke dag van 10.30 uur - 16.15 uur En op woensdag 23 januari van 10.30 - 19.15 uur

zoek naar de verhalen op en achter de schilderijen uit de Gouden Eeuw, eventueel met bijpassende (schilder)workshop.

Wil je niks missen over de NOT 2019?

Volg ons op social via

#NOT2019

mauritshuis.nl/onderwijs

NOT MAGAZINE 2019 39

NOT Magazine Final 2019.indd 39

22-11-18 15:08

Jaap Versfelt, initiatiefnemer Stichting leerKRACHT:

‘Elke dag samen een beetje beter’ Tien procent van alle scholen in ons land – po, vo en mbo – werkt met de aanpak van Stichting leerKRACHT en dat aantal groeit snel. Initiatiefnemer Jaap Versfelt streeft naar een cultuur op scholen waarin leraren van elkaar leren en samen het onderwijs verbeteren. ’Het onderwijs kan beter, met de kracht die op de scholen aanwezig is en zonder experts van buiten.’

'Als individu ben je kwetsbaar,

Dé sleutel tot beter onderwijs is zelf op school een ver-

aan de les kunt verbeteren om dit doel wel te bereiken.’

betercultuur creëren, stelt Versfelt: ‘In veel bedrijven heb

Versfelts ervaring is dat door deze werkwijze het

je een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’.

vertrouwen in elkaar verder groeit bij leraren. ‘Op een

Methodieken als Agile, Lean en Scrum zijn daar niet meer

gegeven moment kun je het - zo nodig - ook over elkaars

weg te denken. In feite betekent dit dat je het beste dat

didactische vaardigheden hebben. Zo durf je jezelf steeds

iedereen in zich heeft met elkaar deelt. In het Nederlandse

kwetsbaarder op te stellen, ben je samen met professio-

onderwijs zag ik dat onvoldoende gebeuren, terwijl er zo

nalisering bezig en maak je samen het onderwijs beter.’

veel mogelijk is’, zegt Versfelt, gepokt en gemazeld in het

Versfelt verwacht dat een dergelijke cultuur ook positief

internationale bedrijfsleven én vader van vier zonen, die

werkt om jonge leraren te behouden voor het onderwijs.

niet altijd even enthousiast uit school kwamen.

‘Zodra de deur van het klaslokaal dichtgaat, heeft de leraar

De stem van de leerling

alle autonomie’, schetst Versfelt. ‘Als leraar maak je je

Niet alleen leraren, ook de leerlingen krijgen een actieve

eigen keuzes. Dat is op zich prima. Leraren hebben immers

rol in ‘elke dag een beetje beter onderwijs’. Versfelt:

het beste voor met hun leerlingen. Maar ook op momen-

‘Vraag leerlingen wat er goed gaat en wat er beter kan.

ben je

ten dat het niet zo lekker loopt, sta je er alleen voor. Door

Ga je met collega’s een nieuwe lessenreeks vormgeven,

met je collega’s te overleggen, ervaringen uit te wisselen,

betrek de leerlingen daar dan van begin tot het eind bij.

samen dingen uit te proberen, maar ook samen je neus te

Daarmee geef je leerlingen een stem en verantwoordelijk-

sterk'

stoten, maak je jezelf in kleine stapjes steeds beter in je

heid. In kennis is een leerling doorgaans niet vergelijkbaar

vak. Resultaat is dat je je leerlingen beter onderwijs biedt.

met een leraar, maar hij kan heel goed het effect beoor-

Als individu ben je kwetsbaar, als team ben je sterk.’

delen van het onderwijs dat hij krijgt. Zo kom je te weten

als team

of je aanpak werkt en krijg je van leerlingen suggesties

Wederzijds vertrouwen

voor verbetering. Je betrekt ze bij de inhoud van het ver-

Een van de elementen van de leerKRACHT-aanpak is dat

beterproces en het vinden van verbeteringen, en je komt

leraren elkaar feedback geven op hun lessen. ‘Feedback

te weten wat de leereffecten zijn. Leerlingen voelen zich

kun je al snel ervaren als kritiek’, legt Versfelt uit. ‘Begin

meer betrokken bij het onderwijsproces en dat leidt beslist

eerst met het opbouwen van wederzijds vertrouwen.

tot beter gemotiveerde leerlingen, merken we op onze

Formuleer een gezamenlijk onderwijsdoel. Dat kan van

leerKRACHT-scholen.’

alles zijn, van tafels automatiseren of de scores op luistertoetsen verhogen tot het vergroten van de zelfwerkzaam-

LeerKRACHT op de NOT

heid van je leerlingen. Maak het niet te groot. Bedenk; elke

De leraren en schoolleiders die volgens de leerKRACHT-

dag een beetje beter gaat in kleine stapjes. Vervolgens

aanpak werken, zijn inmiddels zo enthousiast dat ze

ga je samen lessen voorbereiden en ga je die lessen ook

andere scholen aansteken, waardoor deze nieuwe manier

daadwerkelijk geven, eerst de ene leraar, dan de andere.

van werken zich enorm snel verspreidt. Ook tijdens de

Je kijkt kritisch mee met elkaar. Niet zozeer hoe de ander

NOT laten zij hun collega’s uit het land graag kennismaken

het doet, maar meer of de les voldoet aan jullie geformu-

met de leerKRACHT-instrumenten. ‘Niet door erover te

leerde doel. Heeft de les niet het effect op de leerlingen

praten’, zegt Versfelt, ‘maar gewoon door te oefenen.

zoals jullie dat voor ogen hadden, kijk dan samen wat je

We hopen de deelnemers aan onze workshops zoveel

40 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 40

22-11-18 15:08

Tekst: Brigitte Bloem Foto: Stichting leerKRACHT inspiratie te geven, dat ze de dingen die

dit zouden we eigenlijk met het hele team

ze bij ons hebben opgepikt, de volgende

moeten doen.’

dag al in praktijk gaan brengen. Als ze dan merken dat de aanpak in hun klas goed

Meer Informatie vind je op:

werkt, dan hoop ik dat ze denken: ‘Goh,

stichting-leerkracht.nl

Waar op de beurs?

Hal 1 Theater 3

Onderwijsacademie PO

Grotere leerlingbetrokkenheid. Wat gebeurt er als leerlingen het heft in handen nemen en het onderwijs

Vier leerKRACHT-instrumenten als basis van de aanpak:

• • •

•

verbeteren?

Di 22 jan 14.30 - 15.15 uur Do 24 jan 14.30 - 15.15 uur

De bordsessie. Effectieve, korte werksessies, waarin leraren en schoolleiding wekelijks (leerling)resultaten bespreken, doelen bepalen en verbeteracties afspreken.

Hal 1 Theater 4

Onderwijsacademie VO Gezamenlijk lesontwerp. Vertaling van de doelen van het bord naar de dagelijkse

Grotere leerlingbetrokkenheid. Wat gebeurt er als

lespraktijk. Leraren bereiden samen lessen voor, bepalen per les wat ze willen

leerlingen het heft in handen nemen en het onderwijs

bereiken en innoveren zo het onderwijs.

verbeteren?

Di 22 jan 10.30 - 11.15 uur

Lesbezoek en feedback. Leraren

Do 24 jan 10.30 - 11.15 uur

observeren bij elkaar of het bij het gezamenlijk lesontwerp beoogde

Leiderschap op school. Wat gebeurt er als leerlingen

effect op de leerling wordt behaald

het heft in handen nemen en het onderwijs

en bespreken dit samen na.

verbeteren?

Wo 23 jan 16.30 - 17.15 uur

De stem van de leerling.

Inspiratiebron voor de

Hal 3 Theater 9

leraren feedback over het

Onderwijsacademie Opleiding, Advies en Beleid

onderwijs en doen suggesties

Beter onderwijs en meer werkplezier? Dan kan, maar

voor verbeteringen.

alleen als team.

verbetering. Leerlingen geven

Wo 23 jan 12.30 - 13.15 uur Vrij 25 jan 12.30 - 13.15 uur

NOT MAGAZINE 2019 41

NOT Magazine Final 2019.indd 41

22-11-18 15:08

De koffie staat klaar!

Bezoek ons op de NOT en maak kennis met onze methoden en additionele leermiddelen voor het basisonderwijs voor rekenen, taal, voortgezet technisch lezen, Engels en de zaakvakken

NOT Magazine Final 2019.indd 142 DEF_ADV_200X265mm.indd

22-11-18 15:08 08/11/2018 15:20

018 15:20

‘Een schoolplein is gelijk aan een binnenlokaal, elke les kan je er geven’ Een schoolplein is allang niet meer een grijs plein waar alleen gevoetbald of geknikkerd wordt. Steeds vaker zie je vrolijke, groene en duurzame pleinen. En als het aan Stichting Sirius ligt, binnenkort overal

Waar op de beurs?

‘Het Buitenlokaal’.

‘Het Buitenlokaal is een leslokaal zonder

klopt. Ze zien bloemen en planten met eigen

dak en muren’, zegt Ronald Heida,

ogen groeien. De theorie wordt meteen

stafmedewerker bij Stichting Sirius, een

praktijk.’

van de vijf openbaar primair onderwijs stichtingen van Amsterdam, met 129

Denkwijze stimuleren

schoolgebouwen en circa 34.000 leerlingen.

Ook ICT kan in het Buitenlokaal gebruikt

‘Op een schoolplein kan je elke les geven

worden, vindt Heida. ‘Smartphones en

die je ook in een binnenlokaal kan geven,

tablets werken ook zonder een directe

zonder een grote aanpassing aan het plein.

internetverbinding. Je kunt leerlingen

Er zijn diverse taal- en rekenspellen die je

bepaalde zoekopdrachten geven waarvan

op het schoolplein uit kunt tekenen

ze op het schoolplein de antwoorden

waarmee kinderen spelenderwijs leren.

moeten vinden. Leerlingen leren op een

Er zijn speeltoestellen waar kinderen leren

leukere manier. Ze kunnen buiten meer

in een team te werken, om iets te bereiken

doen om hun doel te behalen. Ze hoeven

of juist zelfstandig moeten nadenken over

niet stil te zitten. Door bijvoorbeeld de

een volgende stap. Als je schoolplein groot

reken- en taalspellen op het plein te spelen,

genoeg is, kun je een werkplek (minilokaal)

zien en leren ze dat een probleem op meer

op je plein maken, simpelweg door

manieren opgelost kan worden, het

bijvoorbeeld een cirkel of een vierkant te

stimuleert hun denkwijze. En even een les

maken van diverse materialen als hout,

in de buitenlucht geeft later rust als de

betonblokken of tegels waar de leerlingen

leerlingen weer in hun reguliere binnen-

op kunnen zitten. Als je veel groen op of om

lokaal zitten.’

Hal 3 Leeromgeving Lounge Ontdek de voordelen van een Buitenlokaal Wo 23 jan 15.30 - 16.15 uur Vrij 25 jan 15.30 - 16.15 uur

Wil je niks missen over de NOT 2019?

Volg ons op social via

#NOT2019

het schoolplein hebt, kun je ook hier lessen over geven, maken. Leerlingen kunnen dan

Meer informatie vind je op

gelijk ontdekken wat in het boekje staat ook

stichting-sirius.nl

NOT MAGAZINE 2019 43

NOT Magazine Final 2019.indd 43

22-11-18 15:08

Voorzitters sectorraden over

Foto: Josje Deekens

Sleutels voor goed onderwijs

Het thema van NOT 2019 is Sleutel voor (nog) beter onderwijs. De redactie van NOT Magazine vroeg de voorzitters van de sectorraden van po, vo en mbo naar de belangrijkste drie sleutels voor hún sector om samen tot (nog) beter onderwijs te komen.

'Stel jezelf continu de vraag waarom je doet wat je doet'

Rinda den Besten, voorzitter PO-Raad:

wijs en dat je vertelt wat je van elkaar nodig hebt om het

‘Goed en voldoende personeel staat met stip op de eerste

elke dag weer een beetje beter te doen. Stel jezelf continu

plek. Je kunt de meest fantastische leermethodes ontwik-

de vraag waarom je de dingen doet die je doet. Je daarvan

kelen of de mooiste schoolgebouwen neerzetten, als er

bewust zijn, doelgericht werken, dat is belangrijk voor

geen of geen goede leraren zijn om de lesstof over

iedereen die in het onderwijs werkt. Alleen dan kunnen we

te brengen, houdt het op. Dan kunnen we nooit al die

het onderwijs steeds verder brengen.’

talenten ontwikkelen en doen we onze leerlingen veel tekort. Goede leraren zijn onmisbaar, goede opleidingen cruciaal. Wat het gevolg is van te weinig leraren, hoef ik niet meer uit te leggen. Dat hebben we het afgelopen jaar allemaal al kunnen zien.'

'Het is de verantwoordelijkheid van de schoolleider, het schoolbestuur en de Raad van Toezicht om ervoor te zorgen dat die leerkracht zijn werk goed kan doen. Zij scheppen de voorwaarden en daarvoor moet de chemie tussen hen goed zijn. Het is belangrijk dat de schoolleider weet hoe hij zijn school onderwijskundig moet aansturen daarin ook gevoed wordt door zijn bestuur. Goed onderwijs heeft een bestuur nodig dat niet ‘de baas’ is maar een sparringpartner van de schoolleider die erop toeziet dat het goed gaat. Dat geldt net zo goed voor de Raad van Toezicht als sparringpartner van het bestuur. Het gaat erom

Foto: Katja Mali

en dat hij vrijheid heeft om daarin keuzes te maken. Dat hij

dat je continu met elkaar in gesprek blijft over goed onder-

44 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 44

22-11-18 15:09

Paul Rosenmöller, voorzitter VO-raad:

om te variëren in tempo, niveau en inhoud. Docenten

‘Onderwijs is in mijn ogen succesvol op het moment dat

willen zich niet meer richten op ‘de gemiddelde leerling’,

leerlingen zich uitgedaagd voelen en er oog is voor hun

maar zien wat het oplevert als je aan kan sluiten bij

persoonlijke behoeften. Op die manier kan het onderwijs

individuele talenten en leerstijlen. Het blijkt een ongeloof-

zijn opdracht vervullen: alle talenten ontplooien, ongeacht

lijke motivator voor leerlingen én (daarmee) voor leraren.'

afkomst of achtergrond van leerlingen. Een belangrijke sleutel voor goed onderwijs is voor mij daarom maatwerk.

'Een tweede cruciale sleutel voor goed onderwijs is de

Niet voor niets bieden steeds meer scholen mogelijkheden

leraar. Zijn of haar vermogen om iedere leerling op zijn eigen niveau uit te dagen en talenten te herkennen, is wat uiteindelijk het verschil maakt. Maar differentiëren is niet gemakkelijk. Leraren hebben meer tijd en ruimte nodig om het onderwijs naar een hoger plan te tillen. Daarom

'Een belangrijke sleutel is maatwerk'

creëerden we in de cao ruimte voor jaarlijks 50 uur meer ontwikkeltijd en roepen we de minister op een verdubbeling van die uren te financieren.'

'Een derde sleutel is de samenwerking tussen verschillende onderwijssectoren. Juist in die overgangen hangt veel af van het maatwerk en de kansen die geboden worden. Vergaande samenwerking is vanuit het oogpunt Foto: Josje Deekens

van leerlingen dus cruciaal, maar de schotten zijn hoog.

Tienercolleges lopen er tegenaan dat een po-leraar niet mag werken in het vo en andersom. Curricula sluiten soms onvoldoende aan. Ik zou graag zien dat die ‘Chinese muren’ geslecht worden. Redeneren vanuit de leerling, en niet vanuit het systeem of instellingen, dat is de uitdaging waar we voor staan.’

Ton Heerts, voorzitter MBO Raad: ‘Sterk middelbaar beroepsonderwijs op hoog niveau begint bij de motivatie van onze docenten en instructeurs. Zij vormen de belangrijkste sleutel voor goed mbo. Een goede zelfmotivatie bevordert de professionaliteit. In het onderwijs werken is veel meer dan alleen een goed salaris verdienen. Het gaat veel verder dan er onder schooltijd zijn.'

'Een tweede sleutel is een werkgever die docenten en instructeurs zo goed mogelijk stimuleert, ondersteunt en begeleidt. In professionele zin gaat het dan bijvoorbeeld om het beschikbaar stellen van digitale oplossingen, innovatieve werkvormen en nieuwe leermiddelen en docenten en instructeurs wegwijs maken in gebruik in het onderwijs, dan wel voor administratieve doeleinden. Collega’s hierin samen laten optrekken, werkt doorgaans het beste. Onderwijs maak je immers samen met je collega’s en - steeds vaker ook mét studenten. Docenten en instructeurs krijgen steeds meer een makelaarsfunctie. Ze begeleiden studenten bij het verwerken van informatie die overal vandaan wordt gehaald.'

'Sterk middelbaar beroepsonderwijs op hoog niveau kan alleen tot stand komen als dat in nauwe samenspraak gaat met vele partners in de samenleving. Zij vormen de derde sleutel. Mbo-scholen zijn echte netwerkorganisaties. Je werkt samen met collega´s en

Foto: Katja Mali

studenten en meer en meer zal het middelbaar beroepsonderwijs de banden verstevigen met overheden en het bedrijfsleven. Een deel van de eisen waar het mbo aan moet voldoen, wordt samen met het bedrijfsleven vormgegeven, zodat het onderwijs aansluit bij de arbeidsmarkt van nu en de nabije toekomst. Ook de vele stages van de studenten vergen intensieve samenwerking met het bedrijfsleven. Bovendien werken de mbo-scholen samen met wetgever, onderwijsinspectie, lokale en regionale overheden.

Het mbo staat middenin de samenleving en is daardoor heel divers.’

NOT MAGAZINE 2019 45

NOT Magazine Final 2019.indd 45

22-11-18 15:09

Idee Puree Een interactieve schoolplaat over creatief denken

Tekst: Brigitte Bloem

Hoe je o kom goed p een idee ?

Creatief denken kan jij ook!



De interactieve schoolplaat van Idee Puree brengt je op ideeën schooltv.nl/idee-puree

NOT Magazine Final 2019.indd 46

22-11-18 15:09

Tekst: Brigitte Bloem

School voor de Toekomst

‘Geef leerlingen de ruimte!’

Leraar Johan Hof van openbare basisschool West is van de partij tijdens de NOT 2019. Hof heeft op zijn school in Capelle aan den IJssel zes Klassen voor de Toekomst. Op de NOT gaat Hof samen met leerlingen tal van onderwijsinnovaties in de praktijk laten zien. Niet in een klas, maar in een heuse School voor de Toekomst. ‘Hiermee willen we collega’s in het land inspireren’, zegt de bevlogen leraar.

‘Je moet kinderen de ruimte geven om al

‘De School voor de Toekomst krijgt heel

doende te leren, dat is het uitgangspunt

innovatief meubilair’, vertelt Hof. ‘Het is

van OBS West’, legt Johan Hof enthousiast

flexibel en gemakkelijk aan te passen. Voor

uit. Daarom heeft zijn school zes ruime

elke activiteit kun je de juiste opstelling

lokalen van zo’n honderd vierkante meter

kiezen. We laten onze collega’s van andere

ingericht als Klas voor de Toekomst.

scholen graag ervaren hoe we op OBS

Waar op de beurs?

Hal 2 Theater 7

Onderwijsacademie Technologie & ICT Stands G072 en G073 Dinsdag 22 januari t/m zaterdag 26 januari

West gewend zijn te werken. Met iPads,

Innovatief

robotjes, een dj-tafel en een ‘verderkijk-

Voor leerlingen is er een breed scala aan

doos’ waarmee we stopmotion-filmpjes

leermiddelen beschikbaar. ‘Laptops en

maken. Bovendien gaan leerlingen koken

lopende leerlijn op basis van de wereldwijd bekende

smartboards, een podium voor drama en

in onze verrijdbare keuken.’ De leerlingen

bouwblokjes. In het Wetenschap & Technieklab gaan

theater, een scheikundehoek, een kook-

van OBS West zijn gewend om staand en

de leerlingen onderzoekend en ontwerpend leren. ‘Ook

plek en een zandbak om bijvoorbeeld het

bewegend te leren. ‘Hoe we dat doen,

laten we de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van

Romeinse rijk na te bouwen’, somt Hof op.

laten we natuurlijk ook zien op de beurs.

Adventure Learning zien’, zegt Hof. ‘Adventure Learning

‘Het beste leermiddel verschilt per leerling

Het is onnatuurlijk dat kinderen vijf uur per

wil zeggen ‘buiten de gebaande paden’, dus dat doen we

per moment. In de Klas voor de Toekomst

dag zitten’, zegt Hof.

niet alleen in het klaslokaal, maar ook op een uitdagend schoolplein of in de natuur. Hof hoopt dat veel collega’s uit

krijgen leerlingen volop ruimte zich te ont-

Adventure Learning

het land de School voor de Toekomst op de NOT bezoeken.

ontwikkelen en zich vaardigheden eigen te

In de LEGO Education Innovation Studio

‘Ervaar wat er allemaal kan. Doe er je voordeel mee dat

maken die ze nodig hebben om succesvol

kunnen NOT-bezoekers, samen met Hof en

je ziet hoe leerlingen en leraren innovatieve leermiddelen

in de maatschappij te zijn.’

zijn leerlingen aan de slag met de door-

inzetten in de dagelijkse onderwijspraktijk.’

            plooien,    hun talenten te ontdekken en te

NOT MAGAZINE 2019 47

NOT Magazine Final 2019.indd 47

22-11-18 15:09

GEU: ‘Onderwijsvisie en leermiddelen m De NOT is een uitgelezen moment voor educatieve uitgeverijen om

je als school, sectie en leraar tot een goede beslissing

leraren en schoolleiders met de nieuwste methoden en leermiddelen

komt welk materiaal voor jouw leerlingen het beste is’,

te laten kennismaken. Daarbij is het groeiende digitale aanbod niet meer weg te denken. Jeroen Kuerble en Stephan de Valk, respectievelijk voorzitter en directeur van de GEU, de brancheorganisatie voor aanbieders van leermiddelen, toetsen en educatieve dienstverlening, schetsen de branchebrede actuele ontwikkelingen.

licht De Valk toe. ‘Leermiddelen moeten passen bij de onderwijskundige visie van een school en de mate van gepersonaliseerd onderwijs die de school wil bieden. In welke vorm we de ondersteuning gaan gieten, moeten we verder uitwerken. Maar het gaat scholen zeker helpen in het keuzeproces.’ ‘Als materiaal er mooi uitziet, kan dat al verleidelijk zijn’, is de ervaring van Kuerble, ‘maar er moet

Tekst: Brigitte Bloem

'Wie weet nou beter waar je als leraar behoefte aan hebt, dan je collega?'

Mondelinge instructie met ondersteuning van het digibord,

vooral gekeken worden of dat materiaal geschikt is voor

vragen maken uit het werkboek, opdrachten doen op een

de manier van werken die de school nastreeft. Het op één

device, in groepjes werken aan een project… veel leraren

lijn brengen van de onderwijsvisie die op bestuurlijk niveau

werken inmiddels met een blended aanbod. Folio en digi-

is vastgesteld en de leermiddelen die leraren of vaksecties

tale leermiddelen worden volop gecombineerd, waardoor

hebben gekozen, staan nogal eens los van elkaar. Ook de

leerlingen veel afwisseling hebben. Bovendien maakt

educatieve uitgeverijen zijn erbij gebaat dat het juiste

het toenemende gebruik van digitale leermiddelen met

materiaal op de juiste plek terechtkomt. Binnenkort gaan

een adaptieve functie het aantal niveaus eindeloos. ‘Bij

we hier verder over praten met de PO-Raad en VO-raad.’

bestuurders en schoolleiders zien we de ambitie om maatwerk te faciliteren. Leraren hebben de intentie om leer-

Gebruik docentenhandleidingen

lingen op het eigen niveau te bedienen, maar zijn nogal

De Valk hoort vaak dat docentenhandleidingen niet opti-

eens huiverig hoeveel extra tijd dat zal kosten’, merkt

maal gebruikt worden. Dat vindt hij jammer, omdat ze van

Kuerble. ‘Educatieve uitgeverijen bieden hier talloze op-

hoge kwaliteit zijn en leraren veel ondersteuning kunnen

lossingen voor, maar hoe maak je als school, vaksectie of

bieden. ‘Neem ze, net als bij de ingebruikname van een

leraar nu de beste keuze voor jouw leerlingen?’

nieuw apparaat, goed door zodat het lesmateriaal je zoveel mogelijk gemak kan opleveren’, adviseert de

Ondersteuning leermiddelenkeuzeproces

GEU-directeur. Ook digitaal materiaal wordt uitgebreid

De educatieve uitgeverijen, PO-Raad en VO-raad zijn

ondersteund met praktische handleidingen. Van les tot

gezamenlijk bezig met een project om het leermiddelen-

les beschikt de leraar over instructiemateriaal, bij elke

keuzeproces beter te ondersteunen. ‘Het gaat erom hoe

methode van elke educatieve uitgeverij. ‘Overigens hopen

48 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 48

22-11-18 15:09

en moeten op één lijn zitten’ we dat leraren zich voldoende realiseren

Privacy

dat bij de ontwikkeling van al het materiaal

Samen met de sectorraden hebben de

veel mensen zijn betrokken die voor de

educatieve uitgeverijen de afgelopen jaren

klas staan of hebben gestaan’, benadrukt

flinke inspanningen geleverd op het gebied

Kuerble. ‘En wie weet nou beter waar je als

van de privacy van leerlingen. Kuerble:

leraar behoefte aan hebt, dan je collega?’

‘Daar zie je een directe relatie met het dashboard Momento. Hoe zorg je er met

Dashboards

elkaar voor dat je de resultaten van een

Een grote stap voorwaarts vindt De Valk

leerling in een bepaald vak van een be-

het dashboard Momento. ‘Bij digitale leer-

paalde methode in een generiek dashboard

middelen staan gebruiksgemak en het goed

kunt openen, zonder dat je de privacy

en snel inzicht krijgen in de vorderingen van

schendt? Inmiddels hebben we afspraken

leerlingen voorop.’ Daarom is op initiatief

en protocollen kunnen vastleggen, waarin

van onderwijsleveranciers en educatieve

de uitwisseling van leerresultaten gere-

uitgeverijen het dashboard Momento ont-

geld is binnen een veilige en betrouwbare

wikkeld. Alle basisschoolleraren hebben

keten. Een mooi voorbeeld van vruchtbare

kosteloos toegang tot dit methode-

publiek-private samenwerking. We zijn

onafhankelijke en vakoverstijgende dash-

echter nog niet klaar. Op dit moment gaat

board. Het maakt oefen- en toets-

het leerlingnummer niet mee naar een

resultaten over vakken en methodes voor

volgend schoolniveau. Ook al behoudt de

de groep en voor individuele leerlingen

leerling niet zijn nummer, we onderzoeken

inzichtelijk. ‘Doordat alle digitale metho-

nu wel of we een standaardprocedure in

den van de aangesloten uitgevers worden

het leven kunnen roepen, waarbij

gekoppeld aan Momento, behoudt de

je netjes toestemming vraagt aan de

school vrijheid in de keuze met welke leer-

ouders en aan de school waar de leerling

middelen zij willen werken’, verzekert De

vandaan komt om onder bepaalde condi-

Valk. ‘Momento kan zo worden ingezet dat

ties leerresultaten wél door te geven.

het aansluit bij de visie, schoolontwikkeling

Natuurlijk alleen wanneer het een doel

en werkwijze van elke school.’

dient.’

Wil je niks missen over de NOT 2019?

Volg ons op social via

#NOT2019

NOT MAGAZINE 2019 49

NOT Magazine Final 2019.indd 49

22-11-18 15:10

Uitreiking Nationale Prijs voor de Onderwijsjournalistiek Op donderdag 24 januari 2019 worden de winnaars bekendgemaakt van de Nationale Prijs voor de Onderwijsjournalistiek, de werkbeurs Tekst: Brigitte Bloem

Onderwijsjournalistiek van het Onderwijsfonds COCMA en de door de Onderwijsraad ingestelde Fons van Wieringenprijs, de prijs voor de beste onderwijsblog. Nieuw is de Aanmoedigingsprijs voor een veelbelovende beginnende onderwijsblogger.

'De NOT is hét event om deze prijzen uit te reiken'

Het is de tweede keer dat de Stichting Stimulering

aldus het juryrapport. Kuiper kijkt blij terug op de toekenning:

Onderwijsjournalistiek en Jaarbeurs Utrecht, een

‘Het is altijd een eer om een prijs te ontvangen. We hadden

samenwerking aangaan. Pieter Leenheer, secretaris van de

niet verwacht dat we zouden winnen. Ons verhaal ging over

Stichting Stimulering Onderwijsjournalistiek, is daar blij

een school die in handen zou zijn van aanhangers van de

mee. ‘De NOT is hét event om deze prijzen uit te reiken.

Gülenbeweging. In de nasleep van de mislukte coup in

We zorgen voor een actueel inhoudelijk programma

Turkije haalden veel ouders hun kinderen van de school af.

met interessante keynote en zaaldiscussie, waarna

In korte tijd veranderde een school die wilde uitbreiden, in

de juryvoorzitters de geldprijzen zullen uitreiken.

een school die leegliep. Wij hadden het idee dat het eerder een maatschappelijk verhaal dan een onderwijsverhaal was,

Evenwichtig

maar daar dacht de jury anders over.’

Om evenwichtige berichtgeving over het onderwijs te stimuleren, reikt de Stichting Stimulering Onderwijsjourna-

Grip

listiek sinds 2007 de Prijs voor de Onderwijsjournalistiek uit.

Kuiper vindt goede onderwijsjournalistiek erg belangrijk.

In 2013 kwam daar de werkbeurs bij van het Onderwijsfonds

‘Alle kinderen gaan naar school, er werken honderdduizen-

COCMA en in 2017 de Prijs voor de beste onderwijsblog.

den mensen in het onderwijs, er gaan tientallen miljarden

Met deze prijs wil de Onderwijsraad het publieke debat

euro’s in de sector om. Toch zijn er maar weinig journalis-

over onderwijs via sociale media bevorderen. De prijs is

ten die goed ingevoerd zijn.’ De reden, vermoedt Kuiper,

vernoemd naar oud-voorzitter Fons van Wieringen, die

is dat het best lastig is om grip te krijgen op de vaak

zelf veel over onderwijs heeft geschreven.

taaie materie. ‘Achter elk nieuwsfeit - of het nu gaat over de rekentoets, curriculumherziening, lerarentekorten,

Eer

lumpsum of salarissen - liggen stapels rapporten van

Rik Kuiper en Janny Groen ontvingen vorige editie de

commissies en onderzoeksinstellingen. En als je al grip op

Prijs voor de Onderwijsjournalistiek 2018 voor hun artikel

de materie hebt, moet het je nog lukken om het smakelijk

Wie blijft is een landverrader, gepubliceerd in de Volkskrant.

te vertellen, bijvoorbeeld door een goede casus te vinden

De jury prees de journalisten ‘om hun degelijk onderzoek op

die je kunt uitdiepen. Ook dat is niet eenvoudig.’

basis van goede bronnen. Hun reportage laat zien wat de effecten zijn van de coup in Turkije op een school in

Meer informatie vind je op:

Zaandam. Het verhaal is bovendien spannend om te lezen’,

onderwijsjournalistiek.nl

50 NOT MAGAZINE 2019

NOT Magazine Final 2019.indd 50

22-11-18 15:10

ADV Cu

Aan de slag met het curriculum

Wat hebben scholen nodig?

NOT 2019 - 22 t/m 26 januari Jaarbeurs Utrecht Eigentijds onderwijs dat leerlingen goed voorbereidt op de toekomst: wat betekent dat voor de inhoud en de doelen van het onderwijs van vandaag? Hoe zorg je ervoor dat curriculumontwikkeling op school niet versnipperd of ad hoc gebeurt, maar in samenhang? Het is van belang om van tijd tot tijd met elkaar in gesprek te gaan over het curriculum, landelijk, maar zeker ook in scholen en in het klaslokaal.

Kom tijdens de NOT 2019 naar de SLO-stand in hal 3 (A028) voor een gesprek over curriculumontwikkeling in de school.

We horen graag wat u bezighoudt!

ADV CurrvdToekomst 200x265 NOT.indd 1 NOT Magazine Final 2019.indd 51

12-11-18 16:52 22-11-18 15:10

Ideeën over het onderwijs?

Deel ze met ons bij een kopje koffie.

Ga in gesprek met een leraar-ambtenaar

Doe mee met een serious game basisschooladvies

Win een uitje met je klas

En ontdek waar de ruimte zit om het onderwijs in te vullen op jouw manier.

En ontdek zelf wat jij bewust én onbewust laat meewegen bij de advisering in groep 8.

En ga naar de tentoonstelling “Wie ben ik, wie was jij?” in het Nationaal Archief.

U bent van harte welkom bij: Stand 03.B046

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Dienst Uitvoering Onderwijs Inspectie van het Onderwijs

Nu al nieuwsgierig? Kijk op: leraar.nl/denkmeemetocw onderwijsinspectie.nl/seriousgame nationaalarchief.nl/onderwijs

NOT Magazine Final 2019.indd 52

22-11-18 15:10