Kinderombudsman Marc Dullaert strijdt voor antipestwet

INTERVIEW

Kinderombudsman Marc Dullaert strijdt voor antipestwet Kinderen die niet naar school gaan, kinderen die gepest worden of anderszins in de knel zitten. Kinderombudsman Marc Dullaert zou alle problemen waar kinderen bij zijn betrokken het liefst in een klap oplossen.

Het is een illusie, zo weet hij ook, maar zijn inzet is er niet minder om. Zo ging hij aan de slag met thuiszitters en maakt hij met staatssecretaris Dekker van Onderwijs een plan van aanpak om pesten tegen te gaan.

‘Kinderen die worden gepest gaan door een hel.’

J

Interview Heleen de Bruijn

Juist op de dag van het interview maakte de stichting Kidsrights bekend dat de Pakistaanse tiener Malala Yousafzai op 6 september de Internationale Kindervredesprijs krijgt uitgereikt. Het meisje, dat in 2012 door de Taliban door het hoofd werd geschoten, ijvert sinds haar elfde jaar voor recht op onderwijs voor meisjes in Pakistan. Ze overleefde de aanslag en leeft nu in Groot-Brittannië.

De kindervredesprijs is een initiatief van Stichting Kidsrights, in 2003 opgezet door Kinderombudsman Marc Dullaert en zijn vrouw. ‘Ik was in Sierra Leone en kwam toevallig in een vluchtelingenkamp terecht.

Toen ik daar de opgestapelde lijken van kinderen zag, dacht ik: dit kan niet! Nog dezelfde avond belde ik mijn vrouw en samen hebben we Kidsrights opgezet om de positie van kinderen in de hele wereld te verbeteren.’

Het illustreert de gedrevenheid van de Kinderombudsman om kinderen, waar dan ook in de knel, de helpende hand toe te steken. Dat hij, na een carrière in de reclame- en televisiewereld Kinderombudsman werd is door zijn ervaring bij Kidsright niet vreemd, maar berust wel op toeval. ‘Mijn dochter schoof mij de advertentie, waarin een Kinderombudsman werd gevraagd, onder mijn neus. Ze zei: “Je helpt zoveel kinderen in andere landen, zou je ook niet eens iets doen voor kinderen in Nederland?” Ik ben iemand die vind dat je iets moet doen als er dingen niet goed gaan.

Kinderen voelen allemaal op dezelfde manier pijn en verdriet en dat raakt me. Ik kan het niet velen als het met kinderen niet goed gaat.’

Passend Onderwijs Als Kinderombudsman houdt Dullaert zich bezig met tal van onderwerpen waar kinderen bij betrokken zijn.

Zoals kinderen die thuiszitten, terwijl ze eigenlijk naar school zouden moeten. Hij constateerde dat kinderen die extra zorg nodig hebben, onderwijs op maat moeten kunnen krijgen. Daarom adviseert hij het ministerie van Onderwijs om tot een zogenoemd thuiszittersakkoord te komen, waarin partijen afspraken maken over de mogelijkheden om maatwerk te leveren. Of PrimaOnderwijs 13

12-15 Kinderombudsman.indd 13

02-09-13 16:10

‘Kinderen kunnen nu 24 uur per dag worden gepest. Het gaat maar door. Dat is afschuwelijk’ dat akkoord er echt komt, is de vraag. ‘Gisteren heb ik toevallig met de staatssecretaris over dit onderwerp gesproken en we zijn er constructief mee bezig. We gaan samen stappen nemen om het aantal thuiszitters te verminderen en er wordt serieus naar onze aanbevelingen gekeken.’

Dullaert maakt zich daarnaast zorgen over de invoering van het Passend Onderwijs in augustus 2014.

Scholen worden dan verplicht alle kinderen, ook die met een ‘rugzakje’ te plaatsen. ‘Maar als je een kind plaatst, wil dat nog niet zeggen dat dat de goede plaats is. Kinderen die vroeger voor speciaal onderwijs in aanmerking kwamen, komen nu in reguliere klassen. Ik maak me zorgen over de grensgevallen, die straks in steeds groter wordende klassen worden opgenomen. Zijn er voldoende veiligheidswaarborgen voor die kinderen?’

Over al dit soort onderwerpen is de staatssecretaris van Onderwijs gesprekspartner voor Dullaert. Zo maakten ze samen een plan van aanpak om pesten tegen te gaan. Uniek, vindt Dullaert. Hij hoopt vurig dat een wetsvoorstel dat scholen verplicht pesten aan te pakken, dit jaar wordt ingediend.

Waarom is zo’n antipestwet nodig?

‘Twee recente zelfdodingen, waarbij pesten een grote rol heeft gespeeld, veroorzaakte een enorme maatschappelijke discussie over pesten. Ik dacht: hier moet iets gebeuren. Ik ben toen, samen met de staatssecretaris, om tafel gaan zitten met ouders, kinderen, pestexperts en scholen. Veel scholen zijn wel bezig met het onderwerp, maar zijn ook nog erg zoekende.

En er zijn ook scholen waar helemaal niets gebeurt, ondanks signalen van ouders over pesten. Het is niet eenvoudig voor leerkrachten om erachter te komen of kinderen worden gepest. Je moet erop getraind zijn om die signalen te herkennen en er adequaat naar te handelen. Ik wil dat er een wet komt die scholen verplicht pesten effectief tegen te gaan. Het is een groot maatschappelijk probleem. Gepeste kinderen gaan door een hel. Niet een beetje treiteren, maar gewoon geweld, geestelijke mishandeling. Ik wil dat scholen op een positieve wijze gedwongen worden het probleem te erkennen en geholpen worden pesten aan te pakken.’

Wanneer wordt plagen pesten?

‘De gezondheidsraad heeft een definitie: pesten is structureel, intentioneel en met kwade zin, om iemand te beschadigen. Plagen gebeurt af en toe, een geintje en dan weer even goede vrienden. Het is belangrijk dat scholen kinderen bewust maken wat pesten voor ge-

volgen heeft. Je ziet dat kinderen die les krijgen over pesten haarfijn aan kunnen geven waar de grens ligt van wat nog wel en wat niet kan. Kinderen die pesten zijn vaak de populaire jongens en meisjes in een klas.

Die hebben een groep om zich heen. Het gepeste kind staat alleen. In Finland (waar een beproefde antipestmethode wordt gehanteerd, red.) zijn experimenten gedaan waaruit blijkt dat als je die populaire jongen of meisje leert dat je ook de held kunt zijn door positieve zaken als norm te stellen, en je de groepsnorm weet te veranderen middels die leiders, de complete klas dan omslaat.’

Wat zijn de gevolgen voor een kind dat wordt gepest?

‘Kinderen gaan zich isoleren, sluiten zich af, er is grote eenzaamheid, kinderen hebben vaak een heel negatief zelfbeeld en dat maakt ze onzeker. Als een hele groep zich tegen je keert, mag je als kind wel van heel goede huize komen en beton in je schoenen hebben, wil je daar tegen opkomen. Kinderen schamen zich er dermate voor, dat ze het ook hun ouders niet vertellen, ook al is de band thuis heel goed.’

Kinderen worden ook gepest via internet. Dat ligt buiten de invloedsfeer van de school. Hoe pak je dat aan?

‘Cyberpesten neemt hand over hand toe en waar thuis vroeger een veilige haven was, kunnen kinderen nu 24 uur per dag worden gepest. Het gáát maar door. Dat is afschuwelijk. Volgens een professor van de Universiteit van Twente hebben veel ouders niet zo’n positieve houding ten opzichte van het computergedrag van hun kinderen. Hij stelt: vraag je kinderen wat ze doen op internet en wat ze leuk vinden, laat je rondleiden in hun wereld en laat merken dat je daar voor open staat.

Kinderen zullen dan ook opener zijn als ze via internet worden gepest. Als dat het geval is, kun je naar de school stappen en aangeven dat het pesten ook buiten school gebeurt. Er wordt nu gewerkt aan een soort bewustwordingsprogramma om ouders beter in te lichten over wat pesten betekent, wat je moet doen en tot wie je je moet wenden. Denk aan lessen op school waar ook ouders bij betrokken worden en kinderen krijgen materiaal voor hun ouders mee naar huis.’

Er zijn verschillende methoden om pesten aan te pakken. Sommige noemt u ronduit slecht, zoals weerbaarheidstrainingen. Waarom?

‘Er is een oerwoud aan methodes, maar van velen ervan staat niet vast of ze wel werken. Veel methodes richten zich op de pester óf het gepeste kind óf beiden. Maar pesten is een groepsproces. Dus als je niet de hele groep aanpakt, sla je de plank mis. Weer-

14

12-15 Kinderombudsman.indd 14

02-09-13 16:10

Bijeenkomsten over pesten

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap organiseert in september en oktober vier regionale bijeenkomsten over pesten. Dit in samenwerking met de PO-Raad. Op de bijeenkomsten gaan scholen ouders, leerlingen, schoolleiders en leraren met elkaar in gesprek om praktische ideeën te verzamelen om pesten aan te pakken.

Data en locaties:

‘Als de veiligheid niet gegarandeerd wordt, zullen we de scholen aanspreken en wellicht zelfs sluiten’ baarheidstraining is schadelijk als het alleen maar de weerbaarheidstraining is. Het houdt eigenlijk in dat je tegen zo’n gepest kind zegt; het ligt aan jou, je bent niet sterk genoeg om ertegenin te gaan, jij treedt niet goed op. Je legt dus alle fouten bij het gepeste kind neer.’

U constateert dat pesten vaak niet wordt gesignaleerd door de school. Maakt dat het niet heel moeilijk om het probleem aan te pakken?

‘Dat is de reden waarom we leerkrachten willen trainen in het signaleren en aanpakken van pestgedrag.

Die zien of het incidenteel of structureel is en of er grenzen worden overschreden. Pesten uitbannen zal nooit helemaal lukken. Pesten is een meerkoppige draak, maar ik ben al blij als we kunnen beginnen met het trainen van leerkrachten en dat scholen bewezen effectieve methodes gaan gebruiken. Je moet ergens beginnen.’

Sommigen vinden dat homoseksualiteit in het plan van aanpak te weinig aandacht krijgt.

‘We hebben ervoor gekozen om het niet in het plan te zetten. Pesten is een vorm van discriminatie. Kinderen worden vaak gepest omdat ze afwijken van de groep, omdat ze hoog- of laagbegaafd zijn of omdat ze er anders uitzien of een andere seksuele geaardheid hebben. Waar het om gaat bij het veranderen van de

Woensdag 25 september, AOC Terra, Groningen.

Donderdag 26 september, SintNicolaaslyceum, Amsterdam Dinsdag 1 oktober, Onze Lieve Vrouwelyceum, Breda Woensdag 2 oktober, Karel de Grote College, Nijmegen

groepsnorm is dat je elkaar niet meer negatief discrimineert of pest omdat iemand anders is. We willen geen apart programma voor homoseksuele jongeren, sterker nog, dan zou je ze extra discrimineren.’

De Algemene Onderwijsbond vindt dat scholen pesten zelf moeten oplossen, dat pesten een hype is. Wat vindt u daarvan?

‘Het is prima om zaken aan scholen over te laten, mits dat gebeurt met bewezen effectieve methoden. Ik wil ervan overtuigd raken dat de scholen alles hebben gedaan om de veiligheid van hun leerlingen veilig te stellen. Je kunt ook niet spreken van een hype, want pesten is al zo oud is als de weg naar Rome. Het verschil is dat nu iedereen wakker wordt en ziet hoe erg het probleem van pesten is. Ik zal straks steekproeven doen op scholen om te kijken hoe het daar gaat.

Als die veiligheid niet gegarandeerd wordt, zullen we scholen aanspreken. Sterker nog, dan zullen sommige scholen misschien moeten worden gesloten. Ik wil niet dreigen, maar als wij meerdere signalen krijgen over een school, gaan we onderzoek doen en wordt de school ter verantwoording geroepen. En men zal niet blij zijn met een rapport van de ombudsman dat bij het parlement en het ministerie wordt neergelegd. Ik ga er dus niet zacht in zitten, want het probleem is groot.

This is not a free ride.’

PrimaOnderwijs 15

12-15 Kinderombudsman.indd 15

02-09-13 16:10