Beeld IStockphoto
42
Omgaan met jongerencultuur:
Hoe rolbewust en rolvast ben jij? ‘GEDIST? Antwoord op grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs’, zo luidt de titel van een CPS-uitgave over onder meer ongewenst gedrag, straatcultuur, digitale agressie en hormonen in de klas. Hans Puper, één van de auteurs, geeft praktische tips voor het omgaan met jongerencultuur. Tekst Elly van der Heide
42-43_Gedrag.indd 42
o
Om te beginnen: wat betekent dissen eigenlijk? ‘Het hiphopwoord dissen is afgeleid van het Engelse ‘to disrespect’ en betekent zoiets als afkraken, minachten en voor gek zetten’, vertelt Hans Puper, in het dagelijks leven senior consultant bij CPS. ‘Leerlingen met een straatcultuur voelen zich soms gedist, door elkaar of door een leraar.’ Zijn die gediste leerlingen niet een tikkeltje overgevoelig? ‘Misschien, maar dat vloeit vooral voort uit hun straatcultuur. Die botst met de schoolcultuur en daarom stellen leerlingen zich vaak defensief op. Dat uit zich bijvoorbeeld in het ontkennen van overtredingen en het afschuiven van verantwoordelijkheid. Maar ook in pesten en irriteren, snel beledigd zijn, machogedrag vertonen en gevoeligheid voor discriminatie. Wat overigens niet wil zeggen dat het alleen om allochtone jongeren gaat, want straatcultuur leeft onder jeugdgroepen met heel verschillende achter-
13-10-2011 11:40:58
gedrag 43
Bij jongeren met een straatcultuur is het belangrijk dat ze zich veilig gaan voelen gronden. Bij jongeren met een straatcultuur is het dus vooral belangrijk dat ze zich veilig gaan voelen. Wat daarbij heel goed werkt is de kracht van complimenten.’
Top-5 gedragscodes Nu is het niet zo dat ‘GEDIST’ alleen maar gaat over de omgang met leerlingen met een straatcultuur. Het grootste deel van de uitgave is algemeen geldend. Het boekje staat bol van de praktijkvoorbeelden, reflectievragen en tips. Puper wijst op de top-5 van gedragscodes:
» De leerling erkennen » De leerling serieus nemen » Onderscheid maken tussen persoon en gedrag » Een voorbeeld zijn » Jezelf blijven
uit van een concrete schoolvisie. “De leerling staat centraal” is te makkelijk, want wat bedoel je daar nu mee? Hoe zie je dat terug in je onderwijs? Wat betekent het voor de manier waarop je omgaat met je leerlingen en dus met elkaar?’ ‘Ik ben ervan overtuigd dat je alle nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs aankunt,’ zo besluit Puper, ‘als je een helder bewustzijn hebt van je rol als docent en van jouw persoonlijke invulling daarvan en als je weet waar je met elkaar naartoe wilt. Maar’, zo voegt hij daaraan toe, ‘als voormalig docent weet ik heel goed dat dit makkelijker klinkt dan het in werkelijkheid is.’
‘Wat mij betreft is de belangrijkste regel: praat met je leerlingen. Ook over onderwijs. Neem hun tips serieus, want zij zijn als leerlingen ervaringsdeskundigen. En word niet boos als je feedback krijgt die je liever niet had gekregen. Dat geldt trouwens ook voor je omgang met collega’s. Voorbeeldgedrag is tenslotte heel belangrijk.’
Rolvastheid ‘Rolvastheid is essentieel,’ vindt Puper, ‘maar het begint met rolbewustzijn. Want dat leerling en leraar gelijkwaardig zijn, wil nog niet zeggen dat ze gelijk zijn! Het is een afhankelijkheidsrelatie. Daarom is het bijvoorbeeld niet handig om “vriend” te worden van je leerlingen op Hyves of Facebook.’ Als je aardig gevonden wilt worden, ligt er nog een valkuil op de loer: de dramadriehoek. ‘Pas op dat je niet de rol van redder in nood op je neemt, maar stel je op als ondersteuner. De leerling wordt dan geen (manipulerend) slachtoffer, maar werkt zelf aan de oplossing van zijn probleem.’
Schoolvisie Puper betoogt dat je als team een kader van omgangsregels nodig hebt, maar dat je daarbinnen de ruimte moet krijgen om jezelf te zijn en aanvullende eigen regels te maken. ‘De aanspreekvormen kunnen bij de ene docent bijvoorbeeld formeler zijn dan bij de andere. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar je moet het er wel met elkaar over hebben. Ga daarbij
42-43_Gedrag.indd 43
geeft 10 weg! s j i w r e d k n P rimaOaren van dit boe exempl r n? winne ecember naa nen e j l i d W n i 1 /w or .nl vo Ga dan imaonderwijs r www.p
up er P s n a H
13-10-2011 13:19:37