32
Ontluikende geletterdheid bij peuters en kleuters Ontluikende geletterdheid. Een moeilijke term, waarover de laatste decennia van alles geschreven is en waarvoor verschillende methodes zijn ontwikkeld. Maar eigenlijk is het niet zo ingewikkeld. Bewustwording en plezier, daar draait het om.
k
Kinderen worden geboren met het vermogen om taal te leren. Dat leren van mondelinge taal gaat vanzelf en in een hoog tempo. Wel moet het kind voldoende taalaanbod krijgen, een goed gehoor en een goed functionerend ‘spraakapparaat’ hebben, en een gezonde interesse ontwikkelen voor de wereld om zich heen. Vanuit hun natuurlijke nieuwsgierigheid ontdekken kinderen in de loop van de taalontwikkeling ook letters: geschreven taal. ‘En daar ‘ontluikt’ de geletterdheid: het kind wordt zich bewust van geschreven tekens en de functie daarvan’, legt Simone de Groot, onderwijskundige en eigenaar van Klassewerk uit. Mieneke Langberg, leerplanontwikkelaar en linguïst bij SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling voegt toe: ‘Maar eigenlijk begint de ontwikkeling van geletterdheid al veel eerder: kinderen bekijken plaatjes, spelen met boekjes en bladeren die door, beleven plezier aan voorlezen, ontdekken spelenderwijs letters van hun naam... Wat kinderen hierin van huis uit meekrijgen, kan enorm uiteenlopen. Kinderen die zich spelenderwijs in een ‘rijke’ omgeving bewust worden van geschreven taal en haar functies, en die
ervaren hoe leuk letters en boeken kunnen zijn, zijn in het voordeel. Terwijl kinderen die opgroeien in een omgeving die weinig geschreven taal aanbiedt, beginnen met een achterstand. Vaak zie je in zo’n schrijftaalarme omgeving dat ook het aanbod van mondelinge taal minder rijk is. Mondelinge taal en de vroege gerichtheid op lezen en schrijven zijn in deze fase nog nauw verbonden.’
Inhaalslag Een kind dat een goede taalontwikkeling doormaakt en daarbij spelenderwijs gericht raakt op geschreven taal, heeft betere onderwijskansen. ‘Voor kinderen met een achterstand in de ontwikkeling van geletterdheid speelt de leerkracht van groep 1 een belangrijke rol bij het maken van een inhaalslag. Soms zelfs dé rol’, stelt Langberg. ‘Overigens is het niet zo dat een kind vanuit de fase van ontluikende geletterdheid vanzelf leert lezen en schrijven’, waarschuwt De Groot. ‘Net als bij skiën of zwemmen gaat het bij lezen en schrijven om vaardigheden die echt moeten worden aangeleerd.’