6
‘Passend onderwijs is gewoon goed onderwijs’
Passend onderwijs is in feite gewoon goed onderwijs, waarbij je rekening houdt met de verschillen tussen kinderen. Aldus onderwijsconsultant Henk Keesenberg. De omvang van de toestroom van ‘speciale’ kinderen naar reguliere scholen wordt volgens hem overdreven. ‘Zelfs als álle leerlingen zouden komen, zou dat neerkomen op vier leerlingen per school.’ Tekst: Marijke Nijboer
Over Henk Keesenberg Stond tien jaar voor de klas. Hij werkt nu als onderwijs-consultant. Sinds 2006 is hij coördinator van het Infopunt Passend Onderwijs. Contact? henk@passendonderwijs.nl
passend onderwijs 7
D
Door alle discussie en deining is passend onderwijs een beladen onderwerp geworden. Zo is het zicht op de feiten enigszins vertroebeld, zegt Henk Keesenberg. Passend onderwijs is in feite gewoon goed onderwijs. ‘Als het goed is ben je als school ook nu al bezig met de drie belangrijke voorwaarden voor goed onderwijs: omgaan met verschillen in de klas, opbrengstgericht werken en professionalisering. Als je die drie factoren goed toepast en je blijft werken aan je deskundigheid op die punten, dan ben je met passend onderwijs bezig.’ Keesenberg citeert hoogleraar Luc Stevens, directeur van het Nederlands instituut voor onderwijs en opvoedingszaken (NIVOZ): wat goed is voor zorgleerlingen, is goed voor alle leerlingen.
Laten we het allemaal niet te veel opkloppen Natuurlijk heeft de ene leraar deze deskundigheid al beter in de vingers dan de andere. ‘Er zijn regio’s waar de deelname aan het speciaal onderwijs nog hoog is en scholen minder ervaringen hebben met zorgleerlingen’, zegt Keesenberg. ‘In die gebieden zullen de teams zich misschien nog nadrukkelijker moeten gaan scholen in de net genoemde drie punten.’ Die scholing kan volgens hem het beste in de klas plaatsvinden. ‘Het effect van een cursus is meestal maar beperkt. Ik geloof meer in ‘training on the job’: iemand die in de groep voordoet hoe het moet en jou zo laat zien hoe je meer uit je leerlingen kunt halen. Intervisie, uitwisseling en feedback van collega’s, dát helpt.’
Geen enorme toestroom De gewijzigde wet passend onderwijs gaat naar verwachting op 1 augustus 2012 in, maar de echte uitvoering start een jaar later. Keesenberg schat in dat er door de invoering van passend onderwijs per school misschien één of enkele leerlingen met een
8
beperking bij komen. Volgens hem is het absoluut niet zo dat er een flinke toestroom van zorgleerlingen zal zijn. ‘Een bepaalde groep leerlingen zal zeker binnen het speciaal onderwijs blijven. Zelfs als álle leerlingen die nu in het speciaal onderwijs zitten naar de reguliere basisschool zouden komen, en we zouden hen gelijkelijk verdelen over alle reguliere basisscholen, zou dat neerkomen op vier leerlingen per school. Dus laten we het allemaal niet te veel opkloppen.’
Er staat wel een aantal veranderingen op stapel. Het rugzakje, de leerlinggebonden financiering, verdwijnt. In plaats daarvan krijgen de samenwerkingsverbanden, waarbinnen reguliere en speciale scholen samenwerken, dit geld. Hiermee kunnen zij bijvoorbeeld ondersteuning op maat aanbieden of ze kunnen het budget verdelen over de scholen. Ook de Commissie voor Indicatiestelling (die beslist over toelating tot het so of een rugzakindicatie) en de Permanente Commissie Leerlingenzorg (voor toelating tot het sbo) verdwijnen. Straks gaat het samenwerkingsverband passend onderwijs die beslissingen nemen.
Het speciaal onderwijs moet 10 procent van het budget inleveren. ‘Daar zullen de klassen ongetwijfeld groter worden’, voorspelt Keesenberg. De regionale expertisecentra (REC) voor onderwijs aan kinderen met een handicap worden afgeschaft. Ingrijpend is ook de halvering van het geld voor ambulant begeleiders; mensen die vanuit het speciaal onderwijs reguliere scholen helpen bij het goed onderwijzen van zorgleerlingen. ‘Het is nog niet duidelijk waar deze mensen heengaan’, zegt hij. ‘De minister verwacht dat de samenwerkingsverbanden een beroep op hun expertise zullen gaan doen en eventueel mensen in dienst nemen. Maar dat beslissen de samenwerkingsverbanden zelf.’ Momenteel geeft de overheid het ene samenwerkingsverband meer geld voor speciaal onderwijs en rugzakken dan het andere. Dat komt doordat in de ene regio meer ‘speciale’ leerlingen naar het reguliere onderwijs gaan, dan in de andere. Door de invoering van passend onderwijs wordt die verhouding in het hele land gelijkgetrokken en zal ook het geld gelijkelijk worden verdeeld over alle samenwerkingsverbanden. Dat gebeurt stapsgewijs; vanaf 1 augustus 2019 krijgen alle samenwerkingsverbanden hetzelfde bedrag per leerling.
Heb hoge ambities
Thermometer in de school
Vanaf 1 augustus 2013 hebben de scholen een zorgplicht: zij moeten ervoor zorgen dat elk kind dat extra ondersteuning nodig heeft, een passende plek krijgt. Als de school waar ouders hun kind aanmelden zelf geen passend aanbod heeft, moet men op zoek gaan naar een geschikte plek elders. De huidige handelingsplannen verdwijnen. In plaats daarvan wordt voor elke leerling met een extra ondersteuningsbehoefte een ontwikkelingsperspectief geformuleerd. De school formuleert welk eindniveau van een bepaalde leerling wordt verwacht en werkt daar naar toe. ‘Kijk vooral wat leerlingen wél kunnen bereiken’, adviseert Keesenberg. ‘En ik zou zeggen: heb hoge ambities. Hoge ambities leiden tot hogere opbrengsten.’
Keesenberg vindt dat de pabo’s en lerarenopleidingen aanstaande leerkrachten en docenten beter moeten voorbereiden op het omgaan met verschillen en het opbrengstgericht werken. ‘Laten zij ook eens kritisch kijken naar hun eigen aanbod op het punt van bij- en nascholing. Een voorbeeld: veel leraren vinden het ingewikkeld om met ouders te praten. Wat doen de opleidingen daaraan?’ Maar de eerstverantwoordelijken voor passend onderwijs zijn de scholen en de onderwijsgevenden. ‘Docenten moeten samen met het management de thermometer in de school steken. Daarbij is de vraag: halen wij ook bij ingewikkelde kinderen, inclusief de hoogbegaafden, het maximale eruit?’ Keesenberg: ‘Met name het goed omgaan met verschillen is zó essentieel. Thuis doe je dat als ouder automatisch. Daar scheer je niet iedereen over één kam. Waarom zou je dat op school anders doen?’
Dag rugzakje
Het goed omgaan met verschillen is zó essentieel
Bezuinigingen Veel ophef veroorzaakte de geplande bezuiniging van 300 miljoen euro, die vanaf augustus 2013 stapsgewijs wordt doorgevoerd.