PrimaOnderwijs april 2014 by EDG Media

Onderwijsnl

Voor alle professionals in het onderwijs nummer 3 • april 2014 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

Aanvraagronde

t r a t s n a v 4 1 0 2 s Lerarenbeur

‘Studeren is geweldig leuk’ ‘Ik miste uitdaging’

‘Lesgeven is het mooiste dat er is’

‘Ik word echt een betere docent’

Politiek in de klas • Professionaliseren op de werkplek • Cultuur in de spiegel • Apple Solution Experts: maatwerkoplossingen voor het onderwĳs • Kennisnet helpt scholen met privacy • Herdenken en vieren op 4 en 5 mei

POnderwijs Cover April 2014.indd 1

21-03-14 16:11

Warm u op voor een frisse start van het nieuwe schooljaar! 12 en 13 augustus 2014 | 18 en 19 augustus 2014 26 en 27 augustus 2014 Professionaliseer u tijdens de zomervakantie in de CPS Summerschool! Een goede opstap voor een succesvol schooljaar. In een ontspannen sfeer werkt u twee aaneengesloten dagen met ervaren trainers aan de ontwikkeling en uitbreiding van uw kennis en vaardigheden door het volgen van één van de onderstaande tweedaagse trainingen: • Training 7 Habits of Highly Effective People (Stephen Covey) voor leraren • Training 7 Habits of Highly Effective People (Stephen Covey) voor leidinggevenden • Training Differentiëren is te leren!: voortgezet onderwijs • Training Betere vaardigheden met ‘De vijf rollen van de leraar’ • Training Differentiëren is te leren!: basisonderwijs • Training Een goede begrijpende lezer heeft een streep voor! (po) • Proeverij Opbrengstbewust werken: inspiratie en gereedschap voor u en uw school

Schrijf u in op www.cps.nl/summerschool

2215_Adv_Prima_april_2014_v3.indd 1

20-03-14 09:05

Inhoud

Onderwijs nl

Voor alle professionals in het onderwijs

Apple Solution Experts

10 Aanvraagronde

Lerarenbeurs van start

Herdenken en vieren op 4 en 5 mei

4 9 19 20

Nieuws CBS de klas in Topboeken voor de onderwĳsprofessional Professionaliseren, hoe dat je dat? 23 Schrĳf je in voor de Ververs Awards 24 Samen leren, werkt 26 Stressverzuim terugdringen Onderwijs nl Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van

Leren lezen met strips Symbiose verrĳkt biologieonderwĳs Ambrasoft School Deze maand in COS Kennisnet helpt met privacy Cultuur in de spiegel Wereldburgerschap Politiek in de klas

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

Vormgeving Saskia van Geijlswijk, Martin Hollander, Ellen Lennartz

EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht

Medewerkers Suzanne de Boer, Heleen de Bruijn, Mirjam Janssen, René Leverink, Erik Ouwerkerk, Gemma Steeman, Anne-Marie Vervelde

Uitgever Erik Trimp Mediacoördinator Vanessa Pelle vpelle@edg.nl

03_Inhoud_PO april2014.indd 3

30 35 36 38 40 42 48 52

Foto’s Marius Roos, Hollandse Hoogte, Human Touch Photograpy, iStock

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

21-03-14 16:16

fa i l o

! t n Veldraadpleging

start gegaan. De tweejaarlĳkse ‘Oscar van het Nederlandse Onderwĳs’ heeft als belangrĳkste doelstelling inspirerende initiatieven in het Nederlandse onderwĳs voor het voetlicht te brengen en te verspreiden. De Nationale Onderwĳsprĳs bestaat uit ‘De Bronzen Olifant’, een kunstwerk van ruim 20 kg, en een bedrag van € 7.000,-. Scholen kunnen deelnemen met een activiteit of project uit hun eigen onderwĳspraktĳk. Alle informatie is te vinden op PrimaOnderwijs_halvePagLiggend_april2014_MuiswerkCompleet.pdf 1 17-2-2014 www.onderwĳsprĳs.nl

De vernieuwingscommissie Management en Organisatie (M&O) is met de voorstellen voor vernieuwing van het globale examenprogramma M&O (havo en vwo) in een vergevorderd stadium. Op 5 juni en 11 juni toetst de commissie deze conceptvoorstellen tijdens veldraadplegingen. In de geplande veldraadplegingen worden de voorstellen voorgelegd aan alle betrokkenen: leraren M&O, onderwijsketenpartners in het vervolgonderwijs, lerarenopleiders, leermiddelenproducenten en toetsdeskundigen. Wilt u hieraan deelnemen? Scan dit bericht dan met Layar of ga naar www.slo.nl/formulieren/ vernieuwingexamprog

12:08:25

advertentie

Nieuws 4p.indd 4

20-03-14 18:19

NIEUWS

Media Ukkie Land

Beeld en Geluid opent op 9 april Media Ukkie Land. Hier maken kinderen kennis met de verleidingen van media. Ze gaan op avontuur en komen voor verleidelĳke keuzes te staan. Ouders volgen hun kinderen en zien hoe zĳ op verschillende manieren verleid worden door de media. Wordt het Dora of Diego? Piet Piraat of K3? En hoe werkt dat nou eigenlĳk met die verleiding? Media Ukkie Land wordt geopend als aftrap van de jaarlĳkse Media Ukkie Dagen en is tot stand gekomen in samenwerking met Mediawĳzer.net.

TEST SPRAAKBEELDEN tis! 7 dagen helemaal gra Sommige leerlingen hebben extra begeleiding nodig bij taal- en spreekbeperkingen. Met Spraakbeelden stel je eenvoudig oefenen lesmateriaal samen die op een leuke manier deze extra ondersteuning bieden. Het samengestelde materiaal kun je opslaan in je eigen database en vervolgens delen met al je collega’s. Dit bespaart veel tijd en je bouwt er samen met je collega’s een schat aan leerlesmateriaal door op. Alle 3800 afbeeldingen in de Spraakbeelden-database zijn gerangschikt op onder andere grammatica, mondmotoriek, zinnen en uitspraak. Ook kun je eigen fotomateriaal en materiaal van internet kopiëren in Spraakbeelden. Meer dan 1000 scholen en logopedisten maken met veel succes gebruik van Spraakbeelden.

Probeer Spraakbeelden nu 7 dagen gratis uit. Vraag de testcode aan via www.spraakbeelden.nl/index.php/probeer-eerst

AGENDATIP Training Differentiëren is te leren 23 april t/m 1 juli 2014

De noodzaak tot en voordelen van differentiëren kennen een breed draagvlak, ook onder Nederlandse docenten. Maar doen is weer iets heel anders. En enige urgentie is geboden, want differentiatie (aansluiten op individuele leermogelĳkheden en -doelen) behoort tot het toezichtskader van de Inspectie van het onderwĳs. CPS verzorgt daarom de training Differentiëren is te leren. Thema’s die in deze training aan de orde komen, zĳn onder meer: Differentiatie in instructie, leerstof en leertĳd, Leer- en doceerstĳlen en Werkvormen in de klas. Kĳk voor meer informatie over deze en andere trainingen op www.cps.nl/academie. PrimaOnderwĳs 5

Nieuws 4p.indd 5

20-03-14 18:19

Uitdagende schoolreis met New-Challenge New-Challenge voegt uitdaging en gezelligheid toe aan het jaarlĳkse schoolreisje. In de bosrĳke omgeving tussen Harderwĳk en Almere zĳn er ontelbare mogelĳkheden om als groep aan de slag te gaan. Leg samen de Survivaltrack of het Samenwerkingsparcours af, leer boogschieten, vlot of brug bouwen, doe een GPS-tocht of ga varen. Een combinatie kan ook! Doel van het schoolreisje is teamwork. Je doet dan ook veel opdrachten waarbĳ je alleen als overwinnaar uit de strĳd komt als je goed weet samen te werken. Plezier en gezelligheid; daar gaat het om! Kĳk voor meer informatie op www.New-Challenge.nl of mail naar info@New-Challenge.nl.

SCHRIJFSTER LOTTE BOOT OP SCHOLENBEZOEK Smiley is een young adult-roman, gebaseerd op een waargebeurd verhaal over een tienermeisje dat in een gevaarlĳke jeugdbende terecht komt. Volwassenen maar vooral ook jongeren worden gegrepen door het verhaal. Straatbendes, jeugdcriminaliteit en groepsdruk zĳn heel actueel, zodat Smiley ook uitermate geschikt is voor een discussie over deze thema’s. Schrĳfster Lotte Boot komt graag langs op scholengemeenschappen om over Smiley te praten. Eerdere bezoeken bleken zeer succesvol, zeker wanneer het boek door de leer lingen vooraf is gelezen en wanneer de docent er een opdracht aan koppelt. Interesse in een bezoek van Lotte op jullie school? Mail Lotte Boot op lotteboot@me.com

GRATIS EXAMENTRAINING Leerlingen uit het VO kunnen tot en met juli 2015 via KansVanSlagen gratis de online examentraining doen voor de rekentoets. Na de tegenvallende toetsresultaten in 2013 is er discussie over of de toets te moeilijk is of dat scholieren niet kunnen rekenen. Joran Lokkerbol van KansVanSlagen: ‘Wat je ook van de rekentoets vindt, het is belangrijk dat leerlingen nu zo goed mogelijk voorbereid worden.’ Deelname aan de rekentoets is vanaf dit jaar verplicht voor alle leerlingen uit het VO die het centraal eindexamen afl eggen. In 2016 maakt de toets officieel onderdeel uit van het eindexamen. www.kansvanslagen.nl/gratis-rekentoets.html

Nieuws 4p.indd 6

21-03-14 11:10

Het LAKS heeft hoge verwachtingen van staatssecretaris Sander Dekkers ‘Plan van aanpak toptalenten 2014-2018’. Remco Barendregt van het LAKS: ‘De staatssecretaris zet een grote stap in de richting van excellentie en uitdaging voor alle scholieren in het VO.’ De oplossingen die in het plan worden aangereikt, roepen bĳ het LAKS wel nieuwe vragen op. Barendregt: ‘Hoe wil de staatssecretaris voorkomen dat de scholier in de praktĳk niet wordt afgerekend zodra je het traditionele onderwĳsaanbod loslaat? Wat wordt straks de waarde van onze diploma’s als wĳ sommige vakken op het ene en andere vakken op het andere niveau afleggen? Deze en andere vragen houden ons bezig.’ Het LAKS is niet bang om met deze vragen aan de slag te gaan. ‘In het verleden heeft de staatssecretaris de scholieren goed betrokken bĳ het opstellen van zĳn plan van aanpak. Als hĳ dat in de toekomst blĳft doen, dan is de kans op succes het grootst.’

NIEUWS

SCHOLIEREN BENIEUWD NAAR EXCELLENT BELEID DEKKER

advertentie

IEDEREEN EEN

VERJAARDAG uw vakkennis verdiepen of verbreden? Als leraar bent u nooit uitgeleerd. Wilt u zich verder specialiseren of heeft u de ambitie om een eerstegraads bevoegdheid te halen? Vraag dan de lerarenbeurs voor scholing aan en start een geaccrediteerde

Sommige kinderen in Nederland kunnen vanwege armoede hun verjaardag niet vieren. Stichting Jarige Job vindt dat ieder kind een verjaardag verdient. In het lespakket Iedereen een verjaardag legt Okki op luchtige wĳze aan kinderen uit wat armoede in Nederland is. Dit geeft de leerkracht handvatten om dit thema bespreekbaar te maken in de klas. Het gratis lespakket bestaat uit een werkboekje en een korte film van Okki. De werkboekjes zĳn gratis te bestellen via info@stichtingjarigejob.nl

opleiding aan Hogeschool Utrecht: een meesterlijke zet in uw carrière! Kijk voor meer informatie en het aanbod van bacheloren masteropleidingen dat voldoet aan de criteria van de lerarenbeurs op www.hu.nl/lerarenbeurs. De aanvraagperiode loopt van 1 april t/m 31 mei 2014.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

PrimaOnderwĳs 7

Nieuws 4p.indd 7

20-03-14 18:20

Ga met uw klas naar Operatie Luchtsteun Indrukwekkende vliegshows en challenges voor scholieren

U kent de Luchtmachtdagen waarschijnlijk al van de imponerende vliegshows en demonstraties. Maar dit jaar wordt het spectaculairder dan ooit! Want ook scholieren mogen hun skills tonen. Met allerlei logistieke en operationele uitdagingen doen ze actief mee aan Operatie Luchtsteun. Op 20 juni krijgen u en uw leerlingen een onvergetelijke indruk van de inzet, het belang en de wereld van de Koninklijke Luchtmacht.

Leerlingen doen mee aan Operatie Luchtsteun Onder de naam Operatie Luchtsteun steken scholieren zelf de handen uit de mouwen. Kun je een F-16 aan de grond zetten en heb je het in je om vlieger te worden? Je ontdekt het in de vliegershelter. In de Afghanistan-, SomaliĂŤ- en Mali-shelters leer je hoe de Luchtmacht met de andere krijgsmachtdelen samenwerkt en je ervaart hoe onze helikopters worden ingezet bij bosbranden en reddingsacties. Zo maken uw leerlingen meteen kennis met allerlei officiersfuncties, zoals vlieger, elektronica, ict, bouwkunde of civiele techniek. Voor scholieren is Operatie Luchtsteun een unieke kans om Defensie te ontdekken als opleider en als werkgever.

Steam POnderwijs.indd 2

Gratis tickets & busvervoer Mis dit gratis event niet en zet Operatie Luchtsteun nu al in uw agenda. Kom op vrijdag 20 juni samen met uw klas naar Vliegbasis Gilze-Rijen. Om uw klas naar Operatie Luchtsteun te brengen, zet de Luchtmacht bussen in. Wilt u daar gebruik van maken, dan kunt u dat aangeven op het inschrijfformulier.

VOL=VOL, dus schrijf u snel in op www.primaonderwijs.nl/operatieluchtsteun

21-03-14 16:01

Profielwerkstukken met CBS-materiaal

In 2013 zijn er minder kinderen geboren

H h H h

2012

2013

175 959 170 933 10%

van het totale energieverbruik komt van biomassa, wind, zon of water

08%

meer elektriciteitsproductie van windmolens in 2013

In 2013 was er in Nederland een toename van asielzoekers, vooral uit Syrië en Somalië x 1 000 60 50 40 30 20 10 0 '90 '95

'00

sociale media

G g

'05

alle bedrijven 50% van gebruikte in 2013

B b

'10

'13

D d

van de 18- tot 23-jarigen in Nederland is voortijdig schoolverlater

In de 28 lidstaten van de EU is dit gemiddeld

A a

13%

2013 gingen er –27 000 Inminder kinderen naar een kinderdagverblijf

007599 Adv CBS in de klas 2014-04.indd 3

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) publiceert cijfers over zeer uiteenlopende onderwerpen. Deze cijfers kunnen leerlingen gebruiken bij hun eigen onderzoek, zoals bij het schrijven van een profielwerkstuk. Op de website CBS in de Klas staan onder andere korte artikelen met cijfers en grafieken over thema’s die aansluiten bij het lesprogramma van maatschappijleer, zoals religie, emancipatie, bevolkingsontwikkeling, asielzoekers en overgewicht. Maar ook cijfers over jongeren zelf, zoals cyberpesten, jongeren die in aanraking komen met de politie, jongeren met overgewicht en bijbaantjes van jongeren, kun je vinden op CBS in de Klas. Leerlingen die zelf een vragenlijst moeten maken voor hun onderzoek kunnen op CBS in de Klas gebruik maken van enkele tips en tricks. In deze module staan praktische tips waar je op moet letten bij het formuleren van vragen en antwoordcategorieën. Wanneer leerlingen hun resultaten gaan verwerken in een verslag, kunnen ze gebruik maken van de module Kijken naar grafieken. In deze module worden de basisprincipes van een juiste, objectieve grafiek besproken; wanneer gebruik je welke grafiek? En hoe ziet een goede grafiek eruit? Al het materiaal op CBS in de Klas is gratis en vrij toegankelijk. Kijk op www.cbs.nl/cbsindeklas

I i 03-04-2014 15:13

Aanvraagronde Leraren b

Interviews heleen de bruijn Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s marius roos, human touch photograpy Dit artikel wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van OCW.

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 10

21-03-14 15:31

n beurs 2014 van start

Van 1 april tot en met 31 mei kunnen bevoegde leraren in het primair en voortgezet onderwijs, MBO en HBO een Lerarenbeurs aanvragen voor een bachelor- of masterstudie. In 2014 kunnen circa 7.000 leraren starten met een studie. Voor deze leraren is bijna 50 miljoen beschikbaar.

>>> PrimaOnderw캐s 11

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 11

21-03-14 15:32

Lerarenbeurs 2014 De Lerarenbeurs bestaat uit twee subsidies. De leraar ontvangt subsidie voor studiekosten, studiemiddelen en reiskosten. Elke leraar kan maximaal 7.000 euro per jaar ontvangen om collegegeld te betalen en maximaal 700 euro voor studie- en reiskosten. De werkgever kan subsidie ontvangen om de leraar verlof voor de studie te verlenen en een vervanger aan te stellen. Sinds 2008 is aan bĳna 40.000 leraren een Lerarenbeurs toegekend.

Lerarenagenda Goed onderwĳs staat of valt met de kwaliteit van de leraren voor de klas. Hun vakkennis en pedagogischdidactische kwaliteiten maken dat leerlingen zich uitgedaagd voelen om het beste uit zichzelf te halen. Daarom blĳft het ministerie van Onderwĳs, Cultuur en Wetenschap investeren in de professionele ontwikkeling van leraren door onder meer het beschikbaar stellen van de Lerarenbeurs. In 2013 hebben minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker de Lerarenagenda: 2013-2020 de leraar maakt het verschil uitgebracht. Deze agenda is samen met betrokkenen uit het onderwĳsveld tot stand gekomen. Naast aandacht voor professionele ontwikkeling zĳn thema’s benoemd als een betere begeleiding van beginnende leraren, verbetering van de kwaliteit van lerarenopleidingen, een sterke beroepsgroep en de school als lerarende organisatie. Het doel is dat elke school in 2020 permanent werkt aan de verbetering van de kwaliteit van het onderwĳs en dat meer mensen zich aangetrokken voelen tot het leraarschap. Wie leraar is, heeft immers een prachtig beroep!

Investeer in uzelf en in het onderwĳs en vraag een Lerarenbeurs aan. Meer informatie over de voorwaarden is te vinden op www.duo.nl.

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 12

21-03-14 15:32

Registreer u in het Lerarenregister Vraagt u in 2014 voor het eerst een Lerarenbeurs aan voor het volgen van een bachelor- of masteropleiding? Dan attenderen wij u op het volgende: Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft het voornemen om vanaf 2015 registratie in het lerarenregister als voorwaarde te stellen voor het toekennen van een Lerarenbeurs. Als u vanaf 2015 opnieuw een Lerarenbeurs aanvraagt voor het volgen van een volgend studiejaar, dient u hier rekening mee te houden. Ons advies is daarom u alvast te registreren.

Waarom registratie? In het Nationaal Onderwijsakkoord, een akkoord tussen het ministerie van OCW en de Stichting van het Onderwijs, zijn onder meer afspraken gemaakt om te stimuleren dat leraren zich registreren op registerleraar.nl. [1] Het doel van registratie is dat alle leraren in het primair en voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs blijvend bekwaam zijn. In registerleraar.nl leggen leraren vast wat zij aan hun bekwaamheidsonderhoud hebben gedaan. Aan de registratie zijn geen kosten verbonden. Het is mogelijk dat u niet aan de voorwaarden voldoet voor registratie in het lerarenregister. In dat geval dient u dit tijdig aan DUO te melden. Voor registratie en meer informatie over de voorwaarden voor registratie en het reglement van het lerarenregister: zie www.registerleraar.nl [1] â&#x20AC;&#x2DC;Nationaal Onderwijsakkoord: de route naar geweldig onderwijsâ&#x20AC;&#x2122;, 19 september 2013.

>>> PrimaOnderwijs 13

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 13

21-03-14 15:32

Pieter Jan Waale: ‘Met meer inzicht in de stof, kun je het leerlingen beter uitleggen’ Pieter Jan Waale van het Mundium college in Roermond, heeft de lerarenopleiding Techniek gedaan en is bevoegd voor het geven van natuurkundeonderwijs aan de onderbouw. Om ook aan de bovenbouw natuurkunde te kunnen geven, doet hij nu de studie voor tweedegraads natuurkunde docent. ‘Na vijftien jaar voor de klas, beheers ik het lesgeven wel, maar met deze studie kom je nog meer boven de stof te staan en kun je leerlingen dingen beter uitleggen.’ ‘Mĳn collega geeft nu de examenklassen les, maar hĳ gaat over een paar jaar met pensioen. Als ik zĳn werk wil overnemen, heb ik die tweedegraads bevoegdheid nodig. Ik heb wel even getwĳfeld over het tĳdstip om te beginnen. Ik ben net vader geworden en de hectiek van een jong gezin, mĳn werk én een studie leek me zwaar. Maar het studeren gaat me goed af. Ik heb vroeger op hoog niveau gesport. De discipline die ik daar heb geleerd, pas ik nu toe bĳ mĳn studie. Grappig trouwens: vroeger had ik altĳd wel een excuus om niet te studeren, nu zoek ik een excuus om juist in de boeken te duiken, zo leuk is het om weer te studeren en mĳn kennis te vergroten.

Ik moet zeggen dat ik van mĳn werkgever echt alle begrip en medewerking krĳg. Dat is fĳn. Ik krĳg een hele dag in de week vrĳ om te studeren, terwĳl de school, ook al is er vervanging, dat niet per se hoeft te geven. En als ik tentamens heb, krĳg ik ook altĳd van tevoren een paar uur vrĳ. De winst van mĳn studie is vooral dat je meer boven de stof komt te staan. Het ging me altĳd al goed af, maar dit is een absolute meerwaarde. Je krĳgt meer inzicht in de stof, kunt dingen beter verklaren en daardoor ook beter uitleggen aan leerlingen. En ik kan meer voorbeelden uit het dagelĳks leven aandragen, waardoor mĳn leerlingen de stof beter begrĳpen en ook interessanter vinden. Ze begrĳpen beter waarom ze het moeten leren. Ik word hiermee echt een betere docent.’

‘Ik word echt een betere docent’

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 14

21-03-14 15:41

Basak Kizilocak: ‘Ik miste uitdaging, wilde weer geprikkeld worden’ Zeven jaar staat Basak Kizilocak (29) voor de klas op OJBS Palet in Enschede. Een half jaar geleden begon ze aan een master Special Educational Needs (SEN). ‘Daarmee hoop ik mijn leerlingen beter te kunnen begeleiden.’ ‘In de klas vertonen kinderen soms gedrag waarvan ik niet echt goed weet hoe ik ermee om moet gaan. Maar ik miste ook uitdaging, ik wilde geprikkeld worden. En een masterstudie is zeker uitdagend. Ik heb bewust gekozen voor SEN, om me verder te professionaliseren en beter om te kunnen gaan met gedragsstoornissen. Soms weet je het gewoon even niet. Deze opleiding zet me aan het denken: hoe koppel ik het geleerde aan situaties in de klas. Omdat ik nog maar net ben begonnen, vind ik dat lastig. Ik ben nog lerende en krĳg veel nieuwe informatie, waarin ik nog mĳn weg moet vinden. Toch herken ik al situaties, waarvan ik denk; o daar hebben we het tĳdens college over gehad. Onbewust ben je in de klas toch bezig met dat wat je aan het leren bent. En ik merk nu al ik dat ik anders denk over bepaald gedrag. Eerst vond ik dat gedrag gewoon heel vervelend, nu denk ik: wat zit erachter? Wat kan ik doen om storend gedrag te voorkomen en zorgen dat het beter gaat met het kind?

Ik ben heel erg blĳ dat ik deze studie heb gekozen, ook al is het best pittig. Op school praten we er vaak over. Collega’s zĳn nieuwsgierig en geïnteresseerd. Ook de schoolleiding vindt het geweldig dat ik dit ben gaan doen. Als ik klaar ben, mag ik mezelf gedragsspecialist noemen. Ik kan me voorstellen dat ik daar straks binnen de school iets mee kan doen. Bĳvoorbeeld dat ik word ingeschakeld om een kĳkje te nemen in andere klassen om gedrag van leerlingen te observeren, zodat ik collega’s advies kan geven, handvatten om het gedrag in goede banen te kunnen leiden.’

‘Onbewust ben je in de klas bezig met dat wat je aan het leren bent’ >>> PrimaOnderwĳs 15

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 15

21-03-14 15:33

Jelke Koolstra: ‘Ik wil actie, leuke en nuttige rekenlessen ontwikkelen’ ‘Lesgeven vind ik het mooiste dat er is! Ik ben een echte onderwĳsman. Daarom heb ik ook een beetje genoeg van al die bĳzaken waar je in het basisonderwĳs mee te maken hebt. Ik wil actie, ik wil met die kinderen aan het werk, maar door de toenemende administratie op de basisschool kom ik aan het echte lesgeven nauwelĳks toe. Je moet bĳvoorbeeld in een logboek bĳhouden wat je met elk kind doet. Ik vind dat echt tĳdverspilling. Het komt er bĳna niet meer van om leuke en nuttige rekenlessen te ontwikkelen. De overstap is geen vlucht, maar je wilt ook wel eens wat anders. Op school heb ik eerlĳk aangegeven wat mĳn beweegredenen zĳn en de directrice begrĳpt dat heel goed. We hebben samen gekeken hoe we voor vervanging gingen zorgen en de subsidies aangevraagd. Nu, in het eerste jaar van mĳn studie, ben ik vooral bezig met het ophalen van pure wiskundige kennis. Het is dertig jaar geleden dat ik wiskunde heb gevolgd. Echt toepassen, kan ik de lesstof nog niet. Het is toch anders dan rekenen op de basisschool. Alhoewel, in mĳn klas zit een jongen die behoorlĳk begaafd is. Hĳ heeft extra uitdaging nodig, dus wat ik nu leer, kan ik bĳ hem bĳvoorbeeld deels wel gebruiken.

Van leraar in het basisonderwijs naar leraar in het voortgezet onderwijs. De wens was er al langer, maar financieel niet haalbaar. Met de Lerarenbeurs kan Jelke Koolstra (53), werkzaam op basisschool de Hoeksteen in Dokkum, nu toch zijn tweedegraads bevoegdheid wiskunde halen.

Studeren doe ik elke avond, maar dat is niet erg. Ik vind het ontzettend leuk om met rekenen bezig te zĳn. Op mĳn 53ste blĳft het allemaal wat minder snel hangen, maar ik duik met plezier in de boeken. Als je iets echt interessant vindt, gaat dat makkelĳker. Het is ook fĳn om eens met anderen over het vak te praten, in plaats van met altĳd dezelfde mensen op school.’

‘Lesgeven is het mooiste dat er is’

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 16

21-03-14 15:33

Een bachelor Engelse Taal en Letterkunde, een master in Taalwetenschap en Interculturele Communicatie, gepromoveerd in het vak Taalwetenschappen en nu doet Mohammadi Laghzaoui (41), leraar Engels aan het Cambreurcollege in Dongen, ook de master Engels. ‘Studeren is geweldig leuk en hiermee kan ik ook in de bovenbouw lesgeven.’

Mohammadi Laghzaoui: ‘Studeren is geweldig leuk’ ‘De bedoeling van een master is dat je meer vakdidactische en vakinhoudelĳke vaardigheden opdoet. Daarnaast is het belangrĳk dat je voldoende pedagogische vaardigheden hebt om voor je leerlingen een veilige leeromgeving te bieden. Je moet constant zoeken naar wat werkt en wat niet werkt bĳ je leerlingen. Het is een uitdaging om hen het vak leuk te laten vinden. Kĳk bĳvoorbeeld naar Engelse poëzie. Veel leerlingen vinden daar niet veel aan. Dus stel je je de vraag hoe je het leuk kunt maken, hoe je ze toch kunt motiveren. Niet met saaie, 18de eeuwse droge teksten, maar wel met moderne dichters, die thema’s rond het kind behandelen. Kortom, je moet proberen aan te sluiten bĳ de belevingswereld van de leerlingen. Dat geldt ook voor het gebruik van ict. Ze zĳn dagelĳks bezig met hun iPads en iPhones, dus de inzet van ict spreekt ze aan.

Op het Cambreur College wordt ook tweetalig onderwĳs gegeven en IB (International Baccalaureate). Vooral voor deze laatste groep is het van groot belang dat je als leraar genoeg bagage hebt en dus is het belangrĳk om nieuwe input en tools te krĳgen om hen les te geven. Deze leerlingen moeten aan bepaalde eisen voldoen om de opleiding te volgen en de exameneisen zĳn hoger dan die in havo of vwo. De schoolleiding hecht er daarom grote waarde aan dat er bevoegde docenten voor de klas staan. Bĳ ons op school is het heel gebruikelĳk dat we de kennis die we opdoen ook met elkaar delen. Het is van belang om goed op de hoogte te zĳn en te blĳven leren. Het is een win-winsituatie: de school profiteert ervan dat we studeren, maar wĳzelf natuurlĳk ook.’

‘Constant zoeken naar wat wel en niet werkt bĳ leerlingen’

PrimaOnderwĳs 17

00_Lerarenbeurs POnderwijs.indd 17

21-03-14 15:34

Wat is uw Masterplan? Bent u tweedegraads docent en wilt u meer bereiken in het onderwijs? Voor uzelf en daarmee voor uw leerlingen? Of wilt u als professional uw onderwijskundige (bege) leiderschap en visie op het onderwijs verder ontwikkelen? Start bij de HAN met de masteropleiding die bij u past. De HAN heeft u en uw school veel te bieden op het gebied van innovatie en onderzoek. Door kennis en ervaring te delen zijn we samen in staat tot vernieuwing en verbetering van het onderwijs. Met volop aandacht voor uw onderzoeks- en managementvaardigheden. Master aan de HAN, meer dan een goed plan!

‘Ik heb geleerd onderzoek te interpreteren en in een bredere context naar een vraagstuk te kijken.’

open dag 5 april nijmegen

K RUI GEB E K A D M A VA N E UR S ! NB ARE LER

Kies uw master

www.han.nl/masters

• Leraar Algemene Economie (1e -graads) • Leraar Engels (1e -graads) • Leraar Nederlands (1e -graads) • Leraar Wiskunde (1e -graads)

• Begeleidingskunde • Human Resources Management • Management en Innovatie • Pedagogiek • Sport- en Beweeginnovatie

T (024) 353 06 00 | E masters@han.nl HAN Masteropleidingen zijn door de NVAO-geaccrediteerd

14100 adv_lerarenbeurs 172x132,5FC.indd 1

11-03-14 14:03

7343

Ik zoek een...

juf/meester! Voor álle vacatures in het primair onderwijs! www.Onderwijsvacaturebank.nl

7343 DIE adv OVB4 192x142.indd 1

00_Basis_ADS_PO.indd 7

31-07-12 12:22

21-03-14 11:39

ACTIE!

Must haves voor professionals Henk Galenkamp

Krachtige leraren, prachtig onderwijs Naar meer contact en bezieling in de school

Boek CPS2.indd 20

De professionele leraar Handboek voor lerende leraren Drie ervaren consultants geven concrete handvatten voor hoe leraren de zeven SBL-competenties succesvol kunnen inzetten in hun dagelĳkse schoolpraktĳk. De zeven lerarencompetenties worden door de auteurs bekeken vanuit het perspectief van de leraar en in duidelĳke taal uitgelegd. In het handboek zĳn verder tal van citaten opgenomen waarin leraren, leerlingen, ouders en andere betrokkenen hun persoonlĳke ervaringen met de lezer delen. Het boek kan ook voor leraren die al langer in het onderwĳs werkzaam zĳn waardevolle, nieuwe inzichten bieden. De beste leraren zĳn namelĳk leraren die zelf ook blĳven leren! Prĳs: € 25,90 | Bestelnummer 32290 Auteur: Peter de Vries, Marion Slĳpen en Joka Slump

Krachtige leraren, prachtig onderwĳs Naar meer contact en bezieling in de school Dit boek gaat over de innerlĳke houdingen van mensen (leraren, leerlingen, leidinggevenden) en het daaruit voortkomende gedrag. Onderwerpen als macht en onmacht, onzekerheid, angst en negatieve ervaringen komen aan de orde. Ook algemene onderwĳsthema’s, zoals de beoordeling van leerlingen en leraren, (de)motivatie, pestgedrag, omgaan met agressie en radicalisering worden vanuit deze invalshoek beschreven. Met dit boek kunt u daadwerkelĳk aan de slag in uw onderwĳspraktĳk. U krĳgt praktische handvatten aangereikt om te werken aan meer contact en bezieling in de school, kortom: aan prachtig onderwĳs.

Bang voor Boos? De invloed van emoties op de veiligheid in de school Dit boek richt de focus op twee basisgevoelens die een belangrĳke rol spelen bĳ het thema veiligheid: angst en boosheid, ofwel ‘bang’ en ‘boos’. Het doel is om inzicht te verschaffen in de betekenis van functionele boosheid in situaties van grensoverschrĳdend gedrag. Dit boek is bedoeld voor álle onderwĳsprofessionals. Gevoelens van welbevinden en veiligheid raken namelĳk alle mensen in de school. Bang voor Boos? nodigt uit tot zelfreflectie, tot het nadenken over welke bĳdrage je zelf levert aan je eigen gevoel van (on)veiligheid en daarmee dat van anderen binnen en buiten de school. Prĳs: € 27,90 | Bestelnummer 32154 Auteur: Henk Galenkamp

Prĳs: € 29,90 | Bestelnummer 32271 Auteur: Henk Galenkamp

Bestel op www.cps.nl/uitgeverĳ deze uitgaven en ontvang gratis het boek Help, ik word beoordeeld! Vergeet niet de couponcode in te vullen: HELP

BOEKEN.indd 19

22-10-2008 14:16:22

Het Spel van Lesgeven

Reageren op lastige situaties in de klas

21-03-14 10:11

De onderwijsinspectie is er duidelijk over: de ruimte voor leraren om te professionaliseren, wordt lang niet door iedereen benut. ‘Dit geldt nog het meest voor de leraren die het hardst aan hun kwaliteit moeten werken’, concludeerde de onderwijsinspectie vorig jaar in het onderzoek Professionalisering als gerichte opgave, verkennend onderzoek naar het leren van leraren. Werk aan de winkel dus voor leraren en scholen. En dat kan op veel manieren. tekst heleen de bruĳn

ProfessionaliseringDEF.indd 20

21-03-14 11:05

De lerarenbeurs, waarover je op de vorige pagina’s hebt kunnen lezen, is een van de bekendste vormen van professionalisering. Maar er is meer! Het wemelt van de korte cursussen waarin je vaak in een dag of een paar dagen kennis krĳgt aangereikt. Brigit Linssen van de Algemene Onderwĳsbond (AOb) geeft trainingen en coordineert opleidingen voor leraren. ‘Wat erg in opkomst is, zĳn cursussen over orde in de klas, communiceren met ouders en timemanagement. Leraren willen graag een cursus doen waar ze meteen morgen iets mee kunnen op school. Maar ik hoor tegelĳk ook vaak dat leraren vinden dat ze het niet helemaal alleen kunnen. In het systeem zouden ook dingen moeten veranderen om de onderwĳskwaliteit te verhogen, zoals kleinere klassen en minder administratie.’

Leren op de werkplek

Het beste zou zĳn als de schoolleiding stuurt op professionalisering. ‘Maar je moet leraren wel betrekken bĳ de visie op waar je als school naartoe wilt’, zegt De Bie. ‘Door onderling afspraken te maken en je als schoolleiding af te vragen wat leraren nodig hebben. Door jaarlĳkse gesprekken met docenten kom je erachter welke wensen en verwachtingen leraren hebben. Als schoolteam moet je gezamenlĳk aan de slag. Samen verder kĳken dan het eigen klaslokaal.’ Dat klinkt logisch, maar toch gebeurt dat niet overal. Dat blĳkt uit onderzoek van de inspectie, maar ook Marion de Bie ziet het. ‘Soms kom ik op scholen en dan proef ik dat mensen niet ‘eager’ zĳn om te leren, dat ze móeten van de directie. Dat is teleurstellend, want uiteindelĳk blĳf je als leraar stilstaan en dat is niet alleen voor het vak en leerlingen slecht, maar je kunt je dat gewoon niet meer permitteren. Het zou al veel helpen als professionaliseren net als in veel andere landen binnen werktĳd zou kunnen.’

Leren is een kwestie van even op de tanden bĳten

Professionalisering hoeft niet per se alleen via extra scholing, meent Marion de Bie, jarenlang leraar en nu betrokken bĳ het Expertisecentrum onderwĳs en professionalisering van de Open Universiteit (OU) . ‘Veel leraren leren op school, op de werkplek. Samen met collega’s werken aan een bepaalde taak, aan verdieping, bĳ elkaar kĳken in de klas… daar hebben leraren profĳt van. Het vak van leraar is van oudsher een heel individualistisch beroep. De klas was vroeger het koninkrĳk van de leraar. Kĳken naar hoe collega’s het aanpakken, gebeurde nauwelĳks. Dat verandert gelukkig. Bĳvoorbeeld bĳ het maken van nieuwe digitale lesinhoud. Niet slaafs de methode volgen, maar samen uitzoeken wat je nog meer kunt doen om lessen goed en interessant te maken voor leerlingen.’

Aanbod Elke leraar vindt wel iets van zĳn gading in het grote aanbod van cursussen. De Lerarenbeurs is erg populair. De Bie: ‘Niet zo gek, want er staan steeds meer leraren voor de klas die niet academisch zĳn geschoold. Vroeger kwamen leraren van de universiteit en kregen daar een brede vakinhoudelĳke en gedegen opleiding. Men leerde academische vaardigheden, analytisch denken en over de grenzen van het eigen vakgebied heen kĳken. De HBO-opleidingen zĳn meer gericht op vakdidactiek en de praktĳk. Leraren gaan masters PrimaOnderwijs 21

ProfessionaliseringDEF.indd 21

21-03-14 11:06

volgen omdat ze meer willen weten over de theoretische grondslagen op hun vakgebied. Overigens wil ik beslist niet beweren dat een universitaire opleiding beter is. Een mix van universitair- en HBO-geschoolde leraren is juist goed. Maar je ziet nu de universitair geschoolden uit de scholen verdwijnen en dat is jammer. ’Kortere cursussen worden door veel universiteiten en hogescholen aangeboden, de AOb heeft op de website zoekso.nl een heleboel scholingsmogelijkheden op een rijtje gezet en de OU biedt op de ou.nl geordend per schoolvak een overzicht van haar opleidingsaanbod. Volgens Marion de Bie is daarmee het maken van een keuze uit het aanbod beter te doen. ‘Je vraagt je gewoon af: wat moet ik weten om leerlingen te boeien en te binden aan mijn vak? Ict optimaal toepassen in de les, blijkt voor veel mensen bijvoorbeeld een trigger. Maar ook omgaan met verschillen in de klas of vakinhoudelijke cursussen worden veel gedaan.’

Weinig tijd Werkdruk en het vrijmaken van tijd in de organisatie blijkt vaak een belemmering voor professionalisering. Brigit Linssen herkent het geworstel van leraren met de tijd. ‘Juist daarom bieden wij cursussen aan op de zaterdag. Dan komen ze niet in de knel met hun lessen op school. Want vervanging regelen, is vaak lastig.’‘De Open Universiteit probeert het onderwijs aan leraren zoveel mogelijk te laten passen in het werk van leraren’, zegt De Bie. ‘Lessen voorbereiden moeten ze sowieso, dus als het even kan zorgen wij ervoor dat de opdrachten die ze moeten maken voor hun opleiding, ook bruikbaar zijn in hun eigen lessen. Ook leren via de digitale weg scheelt tijd. In het huidige afstandsonderwijs zijn daarvoor veel mogelijkheden, zodat je in je eigen tijd en tempo kunt leren. Met heel veel extra’s zoals elektronische fora, lessen in virtuele klassen, mogelijkheden om te communiceren met de docent en medestudenten en veel

verwijzingen naar andere bronnen. Ook interessant is de website Leraar24.nl, een grote kennisbank met videomateriaal en achtergronddossiers. Daarmee kunnen leraren een kijkje nemen bij anderen in de klas en zien hoe collega’s dingen aanpakken.’ Toch, meent De Bie, zal leren altijd tijd kosten. ‘Het blijft hard werken en het kost je soms je vrije zaterdag- of zondagochtend. Het is dus een kwestie van even op de tanden bijten, maar het is het waard! Onderzoek wijst uit dat de nieuwsgierige en ambitieuze leraar een grote rol speelt bij het leren van leerlingen.’

In de praktijk Hendrik de Moel, docent geschiedenis op het Augustinuscollege in Groningen ‘Op school hebben we het er niet dagelijks over, maar professionalisering is bij ons zeker een item. Er zijn de gebruikelijke studiedagen voor iedereen, vaak geïnitieerd vanuit de directie. Daarnaast hebben we werkgroepen van docenten, die aan de hand van thema’s trainingen verzorgen over bijvoorbeeld toetsing en werkvormen. Ik heb de universitaire opleiding geschiedenis en maatschappijleer gedaan, dus een master via de Lerarenbeurs hoeft nu voor mij even niet. Om mezelf te ontwikkelen volg ik wel cursussen. Bijvoorbeeld over Amerikaanse geschiedenis en de geschiedenis van de Republiek. Vooral als opfrisser, want het zijn examenonderdelen op havo en vwo. Ook heb ik cursussen maatschappijleer gedaan en social media. Het is leuk om te doen en goed om met collega’s over het vak te praten en ideeën aangereikt te krijgen. Tijd vrijmaken is best lastig. Een studie via de Lerarenbeurs heeft als voordeel dat er ook budget inzit voor vervanging. Voor een korte cursus is dat er niet. Scholen zijn meestal niet zo blij als er lessen uitvallen. De directie heeft dus het liefst dat we binnen de sectie elkaars lessen opvangen en de opgedane kennis met elkaar delen. Het zou mooi zijn als we een systeem hebben zoals in Finland. Omdat ze daar veel minder lesuren geven, is er veel tijd voor zaken als intervisie: bij elkaar kijken, van elkaar leren en elkaars lessen bespreken. Een vorm van professionalisering, die ik graag zou zien. Docenten willen wel professionaliseren, maar er is altijd een spanningsveld met de tijdsbesteding. De werkdruk van docenten neemt steeds meer toe, dus het lukt gewoon niet altijd.’

ProfessionaliseringDEF.indd 22

21-03-14 11:07

VERVERS Awards 2014

vis ins

pir

Stimuleringsprijzen voor t eën oek om st o innovatief onderwijs nd er w ide

pri

js €

at i e

ijs

5.0

Wat vind jij de moeite waard om te leren? Veelal gaat onderwijsvernieuwing over de hoe-vraag: hoe kunnen we anders lesgeven of leren? De Ververs Foundation en SLO zijn geïnteresseerd in de wat-vraag: wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren? Daarom hebben zij in 2013 de Ververs Award in het leven geroepen om het inhoudelijk gesprek over ons toekomstige onderwijs op gang te brengen en te houden.

Ook in 2014 komen ze graag in gesprek met onderwijsprofessionals die op aansprekende wijze hun dagelijkse onderwijspraktijk innoveren. Daarnaast is een extra award in het leven geroepen: de Ververs Innovatieprijs 2021, bedoeld voor iedereen - binnen of buiten het onderwijsveld - die inspirerende ideeën heeft over wat leerlingen in 2021 zouden moeten leren. Kan jouw praktijkvoorbeeld of visie anderen inspireren en motiveren? Meld je dan aan voor een van de Ververs Awards 2014 en maak kans op € 5000.

vis ie ins pir at ide eën ie to e k ond omst er w pri js € ijs 5.0 00

00_Basis_ADS_PO.indd 6

VER aw VERS a rd

Meer informatie over de twee awards, criteria, inspirerende voorbeelden van vorig jaar en aanmelding: www.verversaward.nl.

13-02-14 12:53

Samen leren? Dat werkt! Schoolbestuur Wereldkidz stimuleert samen leren op alle niveaus binnen de organisatie - van leerlingen en leerkrachten tot directeuren. Dat is inspirerend en leidt tot beter onderwijs. ‘Onze ervaring is dat samen leren echt werkt’, aldus Lotteke de Kruijff van Wereldkidz.

tekst mirjam janssen | beeld human touch photography

‘Het is cruciaal om als school je onderwijs te blijven ontwikkelen, maar dat vraagt wel veel van een team’, zegt Lotteke de Kruijff, senior beleidsmedewerker onderwijs en kwaliteit bij Wereldkidz, een schoolbestuur voor negentien basisscholen in de regio Utrecht. ‘Leerkrachten hebben een pittige baan. Ze begeleiden kinderen, maar ze hebben ook de taak zichzelf te ontwikkelen. En dat kun je niet anders dan als team doen. Zo kun je bijvoorbeeld een doorgaande leerlijn waarborgen of expertise delen. En dat geldt ook voor scholen onderling.’ Om het onderlinge leervermogen te verbeteren, werkt Wereldkidz aan een structuurwijziging. ‘We willen onze organisatie vanaf komend schooljaar zo inrichten dat één directeur verschillende scholen leidt samen met een schoolleider. Deze twee vormen samen een ‘leidinggevend team’ met als focus onderwijskwaliteit en personeel. Omdat verschillende schoolleiders voortaan onder één directeur vallen, hebben zij ook meer met elkaar te maken. Zo gaan ze meer nadenken over samenwerken en versterk je het leervermogen van je organisatie. Het gaat ook om het aanleren van een attitude en het ontdekken van de mogelijkheden.’ De Kruijff is ervan overtuigd dat samen leren tot een betere kwaliteit leidt. ‘We vragen van leerlingen om samen te werken en van elkaar te leren. En dat vragen we ook van al onze medewerkers. Die staan er posi-

tief tegenover; het is stimulerend om dingen samen te doen. Alleen is het soms lastig om agenda’s op elkaar af te stemmen.’

Kenniscafé Op informeel niveau organiseert Wereldkidz regelmatig een kenniscafé. Een externe deskundige doet dan zijn of haar verhaal over kwesties als omgaan met crisissituaties, pedagogische tact of wetenschap en techniek. ‘Leerkrachten kunnen zich daarvoor intekenen. Het levert steeds volop discussie en veel inspiratie op.’ Ook bij het werken volgens het International Primary Curriclum trekken de leerkrachten van Wereldkidz samen op. Teams van verschillende scholen professionaliseren zich hiervoor met elkaar. ‘Je werkt hierbij zonder methode, maar ontwikkelt zelf lessen voor de creatieve en voor de zaakvakken. Leerkrachten vinden het heel leuk om met elkaar over het onderwijs na te denken. Onze ervaring is dat samen leren echt werkt. Binnenkort gaat Wereldkidz samenwerken met School aan Zet. De Kruijff: ‘We gaan leerkringen inrichten voor groepen medewerkers. Zij werken met elkaar aan eenzelfde onderwijsinhoudelijk thema en proberen het uit in de afzonderlijke scholen. Zo doen we verder ervaring op met de school als lerende organisatie maar ook de stichting als lerende organisatie.’

SAZ.indd 24

21-03-14 09:44

samen leren inhoud geven?

Bent u (met de scholen) binnen uw bestuur ook bezig om het samen leren vorm te geven? Of wilt u dit graag een stimulans geven? School aan Zet kan u helpen de ontwikkeling die u zelf al heeft ingezet te versnellen en te versterken. Met de aanpak ‘Samen leren inhoud geven’ werkt u aan het inrichten van samen leren en koppelt u dat uw inhoudelijke thema’s. Meer informatie? Administratie@schoolaanzet.nl.

Handvatten om met en van elkaar te leren Onder het motto ‘Samen leren, inhoud geven’ begint School aan Zet met een verdiept programma om de lerende organisatie te versterken. ‘Wij bieden scholen handvatten om systematisch met en van elkaar te leren.’ Twee jaar geleden startte het programma School aan Zet, waar inmiddels ruim 2000 basisscholen aan meedoen. ‘Al snel merkten we dat scholen niet alleen steun willen bij afzonderlijke thema’s’, vertelt Jos van der Pluijm, expert bij School aan Zet. ‘Zij stellen juist een bredere vraag: hoe kunnen we als team samen leren? We gaan de inhoud daarom nu meer verbinden met het leren van de leerkrachten en het leren van de organisatie.’ School aan Zet maakt gebruik van een model dat een inzicht kan geven in hoe je van collega’s of van andere scholen kunt leren. Het model omvat aspecten als hoe doelen te formuleren om tot een herkenbare koers te komen, hoe data en feedback te gebruiken, hoe leraren in staat te stellen individueel en samen in het team te leren en hoe het leiderschap te organiseren. Het model kan de

deelnemende scholen helpen om een beeld te vormen van de ontwikkelingsfase waar zij in zitten en waar zij aan willen werken. ‘Het is een model dat besturen en schoolleiders helpt om met elkaar het gesprek over schoolontwikkeling aan te gaan’, zegt Van der Pluijm. ‘Het brengt in kaart waar je staat en waar je naar toe wilt.’ Waarom is een lerende organisatie eigenlijk belangrijk? ‘Scholen zijn per definitie lerende organisaties. Leerkrachten leren steeds bij, maar vaak op individueel niveau, vanuit hun eigen ervaring of via enkele collega’s. Wij willen helpen de school tot een leerwerkplek te maken, zodat leren, meer dan nu het geval is, een bewust onderdeel van het bestuur wordt.’ Volgens Van der Pluijm staan leerkrachten voor allerlei uitdagingen, zoals het omgaan met verschillen in de klas. ‘Dat raakt de kern van het vakmanschap en daar zijn veel oplossingen voor. Ook in dit geval kunnen leerkrachten van elkaar of van andere scholen leren. School aan Zet biedt scholen handvatten om systematisch met en van elkaar te leren.’

PrimaOnderwijs 25

SAZ.indd 25

21-03-14 09:44

Stressgerelateerd verzuim terugdringen met de beslisboom Medewerkers in het onderwijs ervaren meer variatie, creativiteit en tevredenheid op het werk dan de beroepsbevolking gemiddeld, maar diezelfde medewerkers ervaren ook meer vermoeidheid, stress en burn-out dan werknemers in andere sectoren, zo blijkt uit onderzoek van TNO. tekst bas pijnappel, teska van ipkens & roos schelvis

Het onderzoek van TNO toont ook aan dat daadwerkelijk verzuim door psychische klachten en overspannenheid in het onderwijs vaker voorkomt dan in de beroepsbevolking gemiddeld (Koppes et al., 2013). Dit verzuim is nadelig voor de medewerker, maar ook voor de school: bij verzuim komt geld niet ten goede aan onderwijs. Dat is zonde én onnodig menen Eerst de Klas alumni Bas Pijnappel, Teska van Ipkens en Jelle Aalbers. In samenwerking met Roos Schelvis van TNO vertaalden zij bekende generieke oorzaken van werkstress naar specifieke oorzaken van werkstress in het voortgezet onderwijs. Op basis van hun bevindingen ontwikkelden zij een beslisboom die een ondersteuning biedt bij het reduceren van verzuim als gevolg van werkstress in de organisatie.

Stress.indd 26

Websites van: o Leraar24 o School aan Zet o Innovatie impuls Scholen met good practices

TNO

Wat heb ik nodig?

Inzicht in kosten

Inzicht in taakbeleid

Draagvlak

Inzicht in het probleem

Raadpleeg Arbo-arts en docenten Verschil ervaren en feitelijke belasting

Stressoren De meeste modellen over de oorzaken van werkstress gaan uit van een balansprincipe. Het TNO-model (zie pagina 28) vat deze modellen samen en laat de relatie zien tussen werkdruk, werkstress, verzuim en burn-out. Werkdruk is de situatie waarin taakeisen (dat wat het werk vraagt) en regelmogelijkheden (de mogelijkheden die een werknemer heeft om aan de eisen te voldoen) langdurig uit balans zijn en de medewerker daar niets aan kan veranderen. Werkdruk kan leiden tot werkstress. Werkstress kan leiden tot verzuim of burn-out. De stressor taakeisen bestaat uit inhoudelijke en contextuele eisen. Regelmogelijkheden betreffen de beslissingsvrijheid (autonomie) en steun van collega’s en leidinggevenden op het werk. Er kan stress optreden als er tegelijk te hoge taakeisen zijn, maar ook te weinig regelmogelijkheden. Op basis van rapporten en gesprekken met docenten en schoolleiders zijn de generieke stressoren uit het TNO-model vertaald naar stressoren in het onderwijs. Deze zijn

Waar kan ik terecht met vragen?

Stress wordt vaak weggezet als een

Wat moet ik weten als ik een interventie ter reductie van stress wil invoeren in mijn school?

probleem van de medewerker, veroorzaakt door privéomstandigheden en/of inherent aan het onderwijs. Deze factoren aanpakken, kan helpen om stress te reduceren, maar een aanpak op organisatieniveau heeft een langduriger effect.

Ik wil werkstress verminderen. Verander ik het individu of de organisatie?

21-03-14 09:59

gegroepeerd in drie gebieden: steun, regelmogelijkheden en taakeisen.

vergroot je de autonomie. Lange vergaderingen met een onduidelijk doel of resultaat dragen bijvoorbeeld sterk bij aan het gevoel van een enorme hoeveelheid werk en weinig autonomie. In plaats van ‘vergaderen’ met een uitgebreide agenda kun je er ook voor kiezen om alleen korte ‘overleggen’ met een helder doel te plannen. In het verschil in terminologie schuilen duidelijke semantische verschillen. Het initiatief tot het bijeenroepen van een overleg ligt bij alle werknemers met als gevolg dat de betrokkenheid bij de organisatie toeneemt. De motivatie om te komen is groot. Want als je niet komt, wordt de beslissing zonder jou genomen. Er wordt bijvoorbeeld slechts één punt besproken. >>

Vergaderen of overleggen Een veelgehoord probleem is dat er te veel moet gebeuren (taakeis: hoeveelheid werk). Er zijn proefwerkweken, rapportbesprekingen en teamvergaderingen. Over het bestaan, ‘het wat’, heb je geen zeggenschap. Ze zijn inherent aan het onderwijs. De manier waarop je ze invulling geeft, ‘het hoe’, kun je veranderen (regelmogelijkheid: autonomie). De ervaren werkdruk kan worden verminderd door het werk efficiënter aan te pakken. Zo verklein je de hoeveelheid werk en

Waarom wil ik dit?

Minder lesuitval Er wordt meer geld besteed aan onderwijs Beter presterende docenten

Goede naam van de school Duurzaam personeelsbeleid en goed werkgeverschap

Hoe pak ik het aan? -‐ Indien niet bekend is wat de stress veroorzaakt, onderzoek dit door bijvoorbeeld een medewerkerstevredenheidsonderzoek - Bedenk een interventie die de oorzaak aanpakt. Veel voorkomende stressoren binnen het onderwijs zijn: - een gebrek aan sociale steun - een gebrek aan autonomie - de inhoud van het werk - de context waarbinnen het werk gedaan moet worden.

ls ik r wil ool?

steun

-‐ -‐ -‐

Beschikbaar maken van ‘niet storen’ ruimtes Dagdelen plannen om werk te verrichten Dagdelenonderwijs

-‐

Een projectgroep/intervisiegroep ‘slim werken’ oprichten om knelpunten in werkprocessen te signaleren en oplossen Scholing/cursus voor een bepaalde rol centraal aanbieden (mentor, pedagoog, nascholing voor vak)

Toenemende veelzijdigheid van docentschap (vakdidacticus, pedagoog, professional)

Gebrekkige communicatie -‐

-‐

Positieve bindende cultuur en aanspreekbaarheid, lerende teams als schoolcultuur en een cultuur waarin fouten bespreekbaar zijn en als leermoment worden beschouwd Communicatie afspraken (over toetsweken, herkansingen, vergaderingen etc.)

Onvoldoende sociale steun collega’s en direct leidinggevende

-‐ Creëren van intervisiemomenten en (in)formele contactmomenten/teamactiviteiten als een personeelslunch of sportactiviteit (stimuleer dat collega’s van elkaar weten of ze in een periode te veel of te weinig werk hebben) -‐ Verbeter communicatie tussen medewerkers d.m.v. een vraag gestuurde ideeënmuur -‐ Vakvertelling -‐ Bij elkaar in de les kijken

regelmogelijkheden

-‐ Flipping the classroom

Weinig autonomie in bepalen van incidenteel verlof/ geen invloed op werktempo -‐ Flexibilisering van de ADV-regeling

interventie? taakeisen

WERKCONTEXT Taakinterrupties/ verstoringen

-‐

Waarop

taakeisen neem ik een

WERKINHOUD Hoeveelheid werk/ werktempo/tijdsdruk Piekbelasting, verhouding taakomvang en taaktijd, hoeveelheid administratieve taken, rendement en aantal van de vergaderingen -‐

-‐ -‐ -‐ -‐

Stimuleren om niet-lesgebonden taken projectmatig uit te voeren (d.m.v. een projectplan met de taken, de benodigde uren en de doorlooptijd) Vergaderingen afschaffen of structuur aanpassen (alleen actiepunten) Dagdelenonderwijs Aanstormende docenten inzetten Serious gaming (educatieve, digitale spellen)

Omvang klassen / kwalitatieve belasting lesgevende taak -‐

-‐

Mogelijkheid bieden om te herstellen na een inspannende taak door pauzes of ontspanmogelijkheden Pauzes inbouwen van een uur/rooster aanpassen

Omgang met (zorg) leerlingen -‐ -‐ -‐

Een vertrouwenspersoon aanstellen Een ‘niet storen’ ruimte creëren Zorgen dat er bij calamiteiten altijd iemand beschikbaar is.

PrimaOnderwijs 27

Stress.indd 27

21-03-14 09:59

TNO Werkdrukmodel

Iedereen weet dus duidelijk waar hij aan toe is. Ook de duur van het overleg is belangrijk. Het overleg duurt bijvoorbeeld niet langer dan twintig minuten. Eindeloos voortkabbelende vergaderingen behoren daardoor tot het verleden. Daarnaast bepaalt de werknemer zelf wat zijn prioriteiten zijn. Als werknemers structureel niet deelnemen aan overleggen, worden ze daar door hun collega’s op aangesproken. Er is dus sociale controle tussen collega’s. De kracht van deze interventie zit hem erin dat hij ook ingezet kan worden bij grotere scholen, bijvoorbeeld in een subteam van de school: mentoren van klas twee, begeleiding van dyslectische leerlingen, vwo bovenbouw etc.

Interventie Het initiëren van een stressreducerende maatregel kan lastig zijn. Waar begin ik? Wat speelt er in mijn school? Welke interventies moet ik toepassen voor een duurzaam resultaat? De beslisboom kan helpen bij dit soort vragen, enerzijds door het inzichtelijk maken van de te doorlopen stappen en anderzijds door concrete voorbeelden van stressreducerende maatregelen te geven. Deze mogelijke interventies zijn gegroepeerd per stressor, opdat ideeën kunnen worden opgedaan voor een maatregel die ook daadwerkelijk de oorzaak van de stress aanpakt. De voorgestelde interventies zijn afkomstig uit literatuur en

gesprekken met docenten en schoolleiders. Sommige van deze interventies worden al door scholen in de praktijk toegepast. Er zijn veel interventies die geen tot weinig geld kosten en eenvoudig te implementeren zijn. De beslisboom creëert bewustzijn en biedt voldoende suggesties om stressgerelateerd verzuim te reduceren.

Over de auteurs

Bas Pijnappel en Teska van Ipkens zijn alumni van Eerst de Klas en werkzaam als docent in het voortgezet onderwijs. Ze schrijven dit artikel op persoonlijke titel. E: b.pijnappel@osgs.nl E: tvipkens@develsteincollege.nl Roos Schelvis is als research scientist verbonden aan de expertisegroep Work, Health and Care van TNO. E: Roos.schelvis@tno.nl Literatuur: Koppes, L.L.J., Vroome, E.M.M. de, Mars, G.M.J., Janssen, B.J.M., Zwieten, M.H.J. van & Bossche, S.N.J. van den (2013). Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2012: Methodologie en globale resultaten. Hoofddorp: TNO.

Stress.indd 28

21-03-14 10:00

Het Gouden Oog

NTR Onderwijs Mediaprijs 2014

Doe mee en ﬁlm! Steeds meer leraren maken zelf lesvideo’s om hun lesstof over te dragen. Deze trend staat inmiddels bekend als ﬂipping the classroom. Na een succesvolle eerste editie in 2013, wordt Het Gouden Oog, dé NTR prijsvraag voor

00_Basis_ADS_PO.indd 2 NTR Ad Het Gouden Oog 2014 DEF.indd 1

de creatieve leraren, ook dit jaar weer gehouden! Ben jij zo’n creatieve leraar die pakkende, aansprekende lesvideo’s maakt? Doe dan mee! Stuur vóór 5 september 2014 je eigen lesvideo in. Win jij dit jaar Het Gouden Oog én je eigen camera? Ga snel naar ntr.nl/hetgoudenoog

11-03-14 11:05 05-03-14 12:53

ZO WORDT LEZEN LEUK Het is belangrijk om kinderen op school kennis te laten maken met verschillende genres tijdens het lezen. Dit bevordert de leesontwikkeling. Ook is er door de jaren heen meer bekend geworden over zogenaamde ‘beelddenkers’. De een leest, de ander hoort, nog een ander ziet of ervaart leerstof het best. We lichten drie leermiddellijnen uit die richten op ‘het lezen in beelden’. De opinie tegenover strips is behoorlĳk bĳgedraaid. Dacht men vroeger nog dat strips een slechte invloed hadden op het taalgebruik en de woordenschat van jongeren, nu worden strips vaak gebruikt in het taalonderwĳs. Een groot voordeel is dat woorden eenvoudig in een context kunnen worden geplaatst door de aanwĳzingen in de beelden. Uit onderzoek van de Journal of Child Language is gebleken dat een kind door het lezen van een stripboek meer nieuwe woorden leert ten opzichte van een gemiddeld kinderboek. Het stripboek lĳkt zelfs de educatieve waarde van een gemiddelde conversatie met een volwassene voorbĳ te streven, want een kind leert in een stripboek maar liefst vĳf keer zo veel nieuwe woorden. Wist je dat striplezers bĳ de betere studenten behoren?

Strips op AVI niveau Kĳk en Lees is zo’n serie die in de onderbouw van de basisschool uitstekend kan worden ingezet. De educatieve stripboeken voor groep 3 en 4 zĳn uniek, omdat ze teksten op leesniveau combineren met toegankelĳke striptekeningen. De boeken beslaan de leesniveaus AVI-Start tot en met AVI-E4. De boeken zĳn uitstekend geschikt voor de leesontwikkeling van jonge kinderen en bovendien vinden kinderen het leuk om zélf te lezen. De serie biedt daarmee ondersteuning aan een belangrĳk thema: leesplezier! Want zoals de Stichting Lezen en lector Functionele Geletterdheid Hanneke Wentink aangeven: ‘Het stimuleren van leesplezier blĳft van onverminderd belang’, en ‘met stripboeken trek je veel aarzelende lezers over de streep om met plezier meer te gaan lezen.’ Na de introductie van de serie vorig schooljaar zĳn de reacties van de scholen, leerkrachten en de leerlingen zelf enthousiast. Ook kinderen die bĳvoorbeeld door dyslexie problemen ondervinden met lezen en daardoor minder graag een boek pakken, worden door de toegankelĳkheid en verduidelĳkende striptekeningen van de serie geprikkeld om door te lezen. Kinderen die net leren lezen of lezen moeilĳk vinden, hebben steun aan de afbeeldingen. Zo wordt lezen weer leuk.

Kijk en Lees

Makkelijk lezen met lage AVI Juist voor kinderen met een leesachterstand in de midden- en bovenbouw is het belangrĳk dat ze plezier hebben in het lezen, waardoor ze meer gaan

Kijk en Lees.indd 30

20-03-14 14:32

Een infographic, wat is dat?

lezen. De strips van Boffin Boy in mangastĳl zitten vol maffe karakters en fantasierĳke plots die deze lezers blĳven boeien tot het eind. De serie is voorzien van het Makkelĳk Lezenkeurmerk; het clibniveau is 5, de AVI-range van de serie is E4-E5. Kinderen met een leesachterstand hebben vaak het probleem dat ze geen leuke boeken kunnen vinden. De boeken op hun leesniveau zĳn te kinderachtig voor hun leeftĳd. Hierdoor wordt hun leesmotivatie steeds minder. Omdat Boffin Boy stuk voor stuk spannende verhalen biedt met geweldig tekenwerk erbĳ, raken de leerlingen geboeid en lezen graag een volgend deel. De verhouding tussen tekst en beeld is zeer overzichtelĳk en de gele achtergrond van de tekstballonnen en bĳschriften helpt dyslectische kinderen met het beter lezen van de tekst. De serie Boffin Boy omvat ook visueel verwerkingsmateriaal: het Boffin Boy kopieerboek. Aan de hand van de werkbladen zullen leerlingen zowel beter als creatiever nadenken over de teksten. Zo creëren leerlingen nieuwe fragmenten in de bestaande boeken, schrĳven eigen teksten met behulp van de tekstballonnen, denken na over een alternatief einde, fantaseren verder op het bestaande einde of ontwerpen een bordspel met de afbeeldingen. Door de luchtige opdrachten die je mee kunt geven, wordt lezen leuk.

Een infographic geeft een informatieve weergave van verschillende objecten met een combinatie van tekst en beeld. Bĳvoorbeeld een kaart, grafiek of tekening. Wie kent de weergave van een metronet niet? Zo kan informatie, kennis en data worden overgedragen. In de leesserie De wereld in infographics worden veel feiten en wetenswaardigheden over de moderne wereld aan kinderen uitgelegd. Deze op beelddenkers gerichte serie voor 10-14 jarigen biedt veel (nieuwe) interessante informatie in overzichtelĳke iconen, pictogrammen, grafieken en tekeningen. Volgens onderzoek is 60% van de kinderen beelddenker. Zĳ zetten informatie in hun hoofd om in beelden. Visuele lesstof, bĳvoorbeeld in infographics, is voor beelddenkers gemakkelĳker te verwerken. De serie speelt zo in op meervoudige intelligenties. Het materiaal kan gebruikt worden voor leerlingen die ‘beeldslim’ zĳn of die dat juist niet zĳn en deze intelligentie verder moeten ontwikkelen. Naast de leesboeken worden er ook werkbladen ontwikkeld om samenwerkend leren te stimuleren, maar ook om als extra werk in te zetten voor individueel gebruik. De opdrachten lopen uiteen van creatieve doeopdrachten tot boeiende rekenopgaven, kĳkvragen, woord-webben, woordenschatoefeningen, zelf een infographic ontwerpen en nog veel meer. In 2014 wordt de serie verder uitgebreid met titels als Flora en Fauna, Het Heelal en Het Menselĳk Lichaam.

Meer info:

www.taalpilots.nl www.schoolsupport.nl/kĳkenlees www.schoolsupport.nl/boffinboy http://schoolsupport.nl/de+Wereld+in+Infographics PrimaOnderwĳs 31

Kijk en Lees.indd 31

21-03-14 11:39

Apple Solution Experts

Maatwerkoplossingen voor het onderwijs

Van goed naar excellent onderwijs, het uitdagen van talent, het stimuleren van creativiteit en organisaties die in staat zijn om dit te realiseren. Bekende thema’s binnen het onderwijs. Onderzoek en praktijkervaringen laten zien dat de juiste inzet van ict leidt tot meer rendement in het onderwijs. In de praktijk blijkt echter dat de implementatie van ict een complex en langdurig proces is. Apple biedt een oplossing; de Apple Solution Expert (ASE). Apple Solution Experts zijn onafhankelijke dienstverleners die door Apple zijn geselecteerd als deskundige aanbieders van oplossingen op het gebied van techniek, pedagogiek en content. Door hun expertise en beproefde werkwijze weten ASE’s deze elementen optimaal in te zetten voor het onderwijs.

Apple Professional Development - APD ASE’s bieden Apple Professional Development aan. Dit zijn diverse hoogwaardige onderwijsworkshops die zijn ontwikkeld door Apple en worden gegeven door gecertificeerde onderwijsdeskundigen. Hierdoor krijgen de lessen voor leerlingen én leerkrachten een nieuwe impuls.

Upgraden en uitbouwen Apple Solution Experts assisteren bij de aankoop, installatie en ondersteuning van een volledige onderwijsoplossing, ook in combinatie met producten van andere fabrikanten. De ASE’s zorgen bovendien voor de integratie van Apple producten en oplossingen in elke omgeving, ook die met pc’s. Verder bieden ASE’s ondersteuning bij het upgraden en uitbouwen van bestaande infrastructuren. Vraag gerust naar voorbeelden en referenties bij andere scholen.

Direct contact ASE’s worden door Apple bijgeschoold en zijn altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op IT- en onderwijsgebied. Wilt u direct weten bij welke Apple Solution Experts u terecht kunt? Ga naar www.mijnase.nl

Apple 3x spread POnderwijs.indd 1

www.mijnase.nl 21-03-14 16:19

Wilt

u dir ect w eten b

Ga n

aar w

ij we

ww.ke ASE u terech mijn t kunt? ase. nl

Amac heeft zich de afgelopen jaren bewezen als deskundig aanbieder van technologische oplossingen voor het onderwijs. Bij Amac hebben we inzicht in de problemen die men in de dagelijkse praktijk tegenkomt en daardoor kunnen we Apple oplossingen en beproefde werkwijzen aandragen die uitkomst kunnen bieden.

Switch IT Solutions helpt uw ambities vertalen in prestaties. Als Apple Solutions Expert realiseren wij samen met u het fundament en de onderwijsoplossingen die de betrokkenheid van leerlingen verhogen en hun prestaties verbeteren. Zo kunt u focussen op lesgeven en inhoud en bent u klaar voor het onderwijs van morgen.

Het educatieve team van iCentre bestaat uit professionals met ieder een eigen specialisme en achtergrond. Gezamenlijk hebben we één ding gemeen en dat is de overtuiging dat de leerling van vandaag recht heeft op de digitale mogelijkheden van vandaag en morgen om in te zetten bij zijn of haar persoonlijke leerproces.

Met Xando haal je de beste cijfers voor IT. IT-specialisten voor het onderwijs zijn er genoeg. Het gaat er om, dat die specialist zijn kennis ook over kan brengen. Dat hij u prettig vertrouwd maakt met uw IT. Xando is dé Apple expert voor geheel Nederland én thuis in het onderwijs. We komen onze kennis graag met u delen.

Infotheek biedt specifieke Apple oplossingen voor het onderwijs. Van het inrichten van iPad scholen tot de integratie van Apple binnen mixed omgevingen en van het inrichten van WiFi tot de verhuur van Apple. Daarnaast levert Infotheek de allernieuwste Apple hardware direct uit voorraad.

Scholten Awater ondersteunt educatieve instellingen bij de aanschaf, logistiek en het onderhoud van hun IT‐infrastructuur. Het is ons doel om u te helpen en het voor u eenvoudig te maken. Wij zetten onze kennis en ervaring in om u te adviseren over de Apple oplossing die het beste bij u past.

IVIZI staat klaar voor het Limburgse onderwijs, van basisschool tot universiteit. Wij ondersteunen onderwijsinstellingen met het succesvol implementeren van Apple technologie.

Apple spread POnderwijs.indd 2

21-03-14 17:03

SCHOOLSUPPORT APPSNACKS! ALLES-IN-1 VOOR DIGIBORD, TABLET EN PC TAFELTRAINING MET TOVERSTAPELS

WOORDENSCHAT MET DRAAITAAL

Gebaseerd op het succesvolle kaartspel Cito woordenschat oefenen op 8 niveaus Bevat extra minigames Individueel, samen of met de klas Goed te combineren met de kaartenvariant

Gebaseerd op het succesvolle kaartspel Train de tafels op verschillende manieren Individueel, samen of met de klas Goed te combineren met de kaartenvariant Bevat extra minigames

DIGITALE QUIZTUSSENDOORTJES

ALLEEN, SAMEN OF MET DE KLAS!

Gebaseerd op het succesvolle QUIZ IT! De klas quizt zich wijzer! Welke leerling is het snelste? Laat leerlingen elkaar uitdagen op thema’s naar keuze!

Eén licentie en uw school heeft toegang tot alle Schoolsupport Appsnacks voor digibord, pc én tablet. Altijd de laatste updates en de nieuwste uitbreidingen, waaronder medailles voor de leerlingen en beheer voor de begeleiders. Stap ook in voor € 24,50 en groei mee!

> www.schoolsupport.nl/appsnacks

TAFELS, WOORDENSCHAT, SPREEKWOORDEN, SPELLING, TECHNIEK, TOPO? ALLES IN ÉÉN LICENTIE: GROEI MEE!

www.schoolsupport.nl 00_Basis_ADS_PO.indd 1

03-03-14 08:40

Symbiose

verrĳkt het biologieonderwĳs Het is een enerverende tijd in het onderwijs. Steeds meer scholen starten bijvoorbeeld met een pilot voor digitaal onderwijs. Voor biologie zijn dit jaar de eerste leerlingen met een nieuw examenprogramma gestart. De methodes moeten voldoen aan het concept-context-denken waaruit de nieuwe programma’s zijn opgebouwd. Dit vraagt van uitgevers een nieuwe kijk op hun biologiemethodes. Voor leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs is het al van belang om voor biologie met het concept-context-onderwijs in contact te komen. Voortbouwend op het succes van haar methode voor tweetalig onderwĳs, BRICKS Biology, heeft OVD Educatieve Uitgeverĳ de methode Symbiose ontwikkeld. BRICKS Biology is speciaal voor het tweetalig onderwĳs geschreven. De specifieke didactiek die daarbĳ gehanteerd wordt, blĳkt ook zeer goed inzetbaar te zĳn binnen het reguliere voortgezet onderwĳs. Scholen die BRICKS gebruiken, hebben meerdere malen aan OVD gevraagd om met een Nederlandstalige methode te komen voor biologie.

tekst’, aldus Stefan Witwerts, docent biologie op het Carmel College in Emmen.

Digitaal Van Symbiose is ook een volledig digitale methode beschikbaar. Het voordeel van de digitale methode is dat deze platform- en device onafhankelĳk is. Een school hoeft zich dus geen zorgen te maken of de methode wel of niet te gebruiken is binnen de eigen digitale setting. Uniek aan Symbiose is dat er maatwerk mogelĳk is. In overleg tussen OVD en de school ontstaat op deze manier een methode die toegespitst is op het curriculum van de scholen.

Maatwerk De auteurs hebben in korte tĳd een stevige methode neergezet. Inspringend op het nieuwe examenprogramma is er in Symbiose al veel aandacht voor het concept-context denken. Via digitale modules krĳgen leerlingen bekende begrippen in een voor hen onbekende context aangeboden. ‘Als school kiezen wĳ voor Symbiose, omdat het leerlingen meer stimuleert om in contexten te denken en niet, zoals vele bestaande methodes in de onderbouw, puur op reproductie. Ook zĳn de opdrachten naar onze meningen uitdagender, waarbĳ de leerlingen vaak gestimuleerd worden om begrippen en functies actief aan elkaar te koppelen en deze dus niet letterlĳk over te nemen uit de

Dyslexie

Speciaal voor leerlingen met dyslexie is er een variant beschikbaar die het voor hen gemakkelĳker maakt om de teksten te lezen en te begrĳpen. ‘Leerlingen met dyslexie hoeven nu geen gebruik meer te maken van onhandige vergrotingen in zwart/wit. Ze gebruiken hetzelfde boek als hun klasgenoten, maar dan speciaal voor hen opgemaakt in een goed leesbaar lettertype’, aldus Onno Rook, uitgever van Symbiose en BRICKS Biology. De komst van Symbiose verrĳkt het biologieonderwĳs met een uitdagende methode waarmee u de leerlingen goed kunt voorbereiden op de bovenbouw.

Symbiose is vanaf mei 2014 te bestellen voor de onderbouw havo/vwo. Waarna vmbo-t/havo en van daaruit ook de bovenbouw ontwikkeld zullen worden. Symbiose is te bestellen via de schoolboekhandel en via www.ovd.nl

Biologie.indd 35

21-03-14 11:12

Leerstof voor iedereen

Zo veel leerlingen, zo veel persoonlijkheden. Allemaal verschillend en allemaal met een andere onderwijsbehoefte. Er is een lesprogramma dat aan ieders wens tegemoetkomt. Ook aan die van de leerkracht. tekst suzanne de boer

Veel leerkrachten herkennen de situatie. Je hebt een groep leerlingen die je elke dag opnieuw goed onderwĳs geeft. Toch zie je dat de ene leerling de stof makkelĳker opneemt dan de ander. Je merkt dat je graag wat meer tĳd zou willen besteden aan hen die het lastig vinden een bepaalde vaardigheid onder de knie te krĳgen. Je legt de stof graag nog eens uit, biedt ze met plezier meer oefenstof aan. Maar hou je dan nog wel tĳd over om de voorlopers meer uitdaging te bieden? En welke middelen kun je hiervoor gebruiken? Er is een online schoolpakket dat het antwoord biedt op al deze vragen: AmbraSoft School.

Met sprongen vooruit AmbraSoft School is een methodeonafhankelĳk lespakket dat op elke school ingezet kan worden. Willeke Netel, docent aan de Godelindeschool in Naarden, is

een van de leerkrachten die hier bĳzonder enthousiast over is. ‘En ik niet alleen, ik merk ook dat mĳn leerlingen in groep 6 blĳ worden van dit programma en hoor van collega’s in andere groepen dezelfde enthousiaste geluiden. Het pakket is dan ook heel speels opgezet en biedt alle leerlingen op hun eigen niveau oefenmateriaal voor rekenen en taal.’ Elke dag laat Willeke al haar leerlingen vĳf minuten achter de computer plaatsnemen. ‘Die korte momenten zĳn ideaal, omdat de kinderen zich in die tĳd prima kunnen concentreren. Ze gaan zelfstandig aan de slag met de stof die ik voor ze heb klaargezet. Voor de één een spellingsoefening, voor de ander een paar extra rĳtjes sommen. Het zelfvertrouwen dat kinderen krĳgen als ze door een paar keer kort maar krachtig oefenen ineens met sprongen vooruit zĳn gegaan, maakt ze enthousiast voor de moeilĳkere stof die daarop volgt.’

Advertorial.indd 36

21-03-14 10:00

‘Het meisje dat zo’n moeite had met klokkĳken, zei na een paar keer oefenen: “Juf, het is eigenlĳk heel makkelĳk’” Honderden oefeningen Het programma bevat honderden taal- en rekenoefeningen, is het dan niet veel werk om voor elk kind precies die oefeningen aan te vinken waar hĳ behoefte aan heeft? ‘Nee’, zegt Willeke, ‘ook voor leerkrachten is AmbraSoft School heel gebruikersvriendelĳk. Het spreekt allemaal voor zich, je kunt niet zo veel verkeerd doen. Als een leerling iets meer aandacht aan breuken moet besteden, dan stel je het programma voor hem op breuken in. Ik hoef nadien het werk niet zelf na te kĳken, maar heb middels het volgsysteem toch snel inzicht in de geleverde prestaties. Gaat het nog niet zo vlot, dan laat ik de leerling de volgende dag nog eens oefenen. En gaat het wel goed, dan levert dat een beloning op in de vorm van een of meer Robbiemunten.’

Extra motivatie En dan wordt het voor de leerlingen pas echt leuk. Heb je een bepaald aantal Robbiemunten verzameld, dan kom je in aanmerking voor het eindspel, waarbĳ je bĳvoorbeeld in een doolhof sleutels moet zoeken. Willeke: ‘Daar zĳn ze allemaal dol op, wat hen motiveert extra hun best te doen op de oefeningen. Want gaan ze te snel, dan verdienen ze minder Robbiemunten. Controleren ze hun antwoorden en doen ze het goed, dan kunnen ze het spel eerder spelen.’ Een leerkracht hoeft overigens niet bang te zĳn dat er met een verkeerde muisklik per ongeluk oefenresultaten of – voor de leerlingen misschien nog wel erger – Robbiemunten verdwĳnen. Willeke: ‘Die zet je

heel makkelĳk weer terug. Soms zet ik er als extra stimulans zelfs een Robbiemunt bĳ. Dan moet je de kinderen zien glunderen!’

Huiswerk Als een kind moeite blĳft houden met bepaalde stof, dan kan de leerkracht via AmbraSoft School werkbladen uitprinten waarmee het thuis aan de slag kan. Willeke: ‘Ik kan me voorstellen dat het voor leerlingen fĳn is ook thuis die vaardigheden te kunnen oefenen die ze nog niet zo in de vingers hebben. Zoals het trainen van de tafels, omtrek en oppervlakte berekenen en werkwoorden verkennen. In een rustige omgeving, eventueel met een ouder erbĳ. De kick wanneer het kwartje valt, is groot. Leerlingen komen vol trots met hun huiswerk bĳ me terug: “Juf, ik heb het nu al af!”

Meer uitdaging? Overigens kunnen ouders het AmbraSoft Thuis-pakket aanschaffen. Zo kan hun kind thuis onbeperkt leuke taal- en rekenoefeningen doen. En die opgedane kennis kunnen ze weer heel goed gebruiken op school.’ En de kinderen die de aangeboden stof al goed beheersen, waar vinden die meer uitdaging in? ‘In zogenaamde Tafeltoppers en Taaltoppers, waarmee ze via internet zelfs tegen andere scholen kunnen strĳden. Welk team staat er voor? Wie behaalt de hoogste score? Wie begint er als eerste aan een nieuw level? Het is een spel waarbĳ ongemerkt heel wat vaardigheden worden gecombineerd en getraind.’

AmbraSoft op jullie school?

Al meer dan 5.100 basisscholen in Nederland en Vlaanderen werken in groep 3 tot en met 8 al met AmbraSoft School. Dagelijks of incidenteel, klassikaal of zelfstandig, op het digibord of in het computerlokaal. Ben jij benieuwd wat dit online pakket voor jouw school kan betekenen? Bestel AmbraSoft School dan nu via www.ambrasoft.nl. Een gratis proeflicentie van drie maanden aanvragen kan ook. PrimaOnderwĳs 37

Advertorial.indd 37

21-03-14 10:01

Deze maand in C OS!

Naar buiten met ict!

Een informatieve speurtocht met opdrachten in het bos, paddenstoelen fotograferen, dierengeluiden verzamelen... als het aan journaliste Jolanda Pikkaart ligt, laten leerkrachten kinderen veel meer doen met technologie, ook in de buitenlucht. Ze schreef er een boek over: Met je smartphone het bos in. In COS vertelt Jolanda Pikkaart over haar ideeënboek voor buitenactiviteiten mét ict.

FF Pauze in de klas Soms heb je tussen twee lessen net even wat tijd over. Of je merkt dat de groep even toe is aan iets anders. Dan doe je een spelletje tussendoor en die vind je op ‘FF Pauze in de klas’.

Onderwijsinnovatie in het Ontdeklab COS neemt een kijkje bij het Ontdeklab. Hier wordt op innovatieve wijze nieuwe leerinhoud aangeboden. In april zijn de labdeuren geopend en kunnen leerkrachten met hun klas ervaren hoe onderwijs op een vernieuwende manier kan worden vormgegeven.

Computers

31 op School jaargang

nummer 8 april

2014

Specht Eekhoorn

e Onderwijsinnovati klab in het Ontde karaokeclip Zo maak je een klas FF Pauze in de

Bosmuis

MET JE SMAR @Cosonline

T BO TPHONE HE

l www.cos-online.n

S IN

Meer interess ante artikelen en insp irere nde idee ën over ict in . het onderwijs kun je lezen in COS ict Wil jij op de hoog te blijven van in het onderwijs? Neem dan voor slechts €45,- een abonnement en ontvang COS 10 x per jaar. www.cos -online.nl

COS3108_Prima Onderwijs_192x285.indd 1

17-03-14 11:46

OP ZOEK NAAR EEN LEUKE SCHOOLFOTOGRAAF? Foto Koch maakt de leukste klassenfoto’s en individuele portretten van leerlingen door het hele land, van kleuter- tot examenklas, van eerste schooldag tot diploma-uitreiking op het voortgezet onderwĳs. Schoolfoto’s zĳn een aandenken aan een bĳzondere periode. Een periode die de schoolfotografen van Foto Koch maar al te graag vastleggen. En dat doen ze al tachtig jaar. Dat alle foto’s leuke, spontane portretfoto’s worden, daar zĳn de fotografen van Foto Koch op uitgezocht. ‘In plaats van een geforceerde glimlach wil je tenslotte liever een echte weergave van je kind’, aldus een van de fotografen. Na het bezoek van de fotografen heeft de school er eigenlĳk geen omkĳken meer naar. Leerlingen krĳgen een inlogkaart met foto van zichzelf en een wachtwoord. Zo kunnen ouders zelf op de site van Foto Koch inloggen en een bestelling plaatsen, die een paar dagen later bĳ ze in de bus valt. Docenten hoeven niet meer bĳ te houden wie er al betaald heeft, want ook dat verloopt via internet. En de foto waar alle kinderen uit de klas op staan? Die krĳgen alle leerlingen en docenten gratis van Foto Koch! Vraag vrĳblĳvend een offerte aan op www.fotokoch.nl.

FOTO KOCH schoolfotografie

INNOVATIEVE

RESULTATEN

WEB BASED

METHODE-

ADAPTIEVE

RAPPORTAGE

APPLICATIES

ONAFHANKELIJK

Oefenstof

Feedback

Kan zowel op school

Hoogwaardig

automatisch afgestemd op niveau

naar leerkracht en leerling.

als thuis, op een computer of tablet gebruikt worden.

oefenprogramma te gebruiken naast elke lesmethode.

TECHNOLOGIE

van elke leerling.

Koch fotografie.indd 39

21-03-14 09:46

KENNISNET HELPT SCHOLEN MET INFORMATIE OVER

PRIVACY

Kennisnet heeft de maand april uitgeroepen tot maand van de privacy en wil scholen motiveren om actief een beleid te vormen op dit onderwerp. Niet vanuit het juridische begrip privacy, maar vanuit het fundamentele recht om zélf te mogen bepalen welke data van ons verzameld wordt, wie wat van ons weet en wie daar toegang toe heeft. Ook als je nog maar een kind bent. tekst gemma steeman | beeld istock

Als het op privacy aankomt, beperken de meeste scholen zich tot de minimale, wettelĳk verplichte vraag om toestemming van ouders volgens de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Als ouders deze toestemming eenmaal hebben gegeven, is er juridisch gezien niets dat de school belemmert om foto’s van leerlingen online te plaatsen. Het probleem is echter dat ouders zich onvoldoende realiseren wat de consequenties zĳn van hun toestemming. Privacy wordt vaak gezien als een juridisch begrip, maar eigenlĳk is privacy een fundamenteel onderdeel van wie je bent. Je eigen gedachten, je gevoelens, je verlangens. Ze zĳn onderdeel van het recht om jezelf te mogen zĳn. En daarin dienen ook scholen hun verantwoordelĳkheid te nemen. Remco Pĳpers, verantwoordelĳk voor Mĳn Kind Online dat tegenwoordig onder Kennisnet valt, legt uit:

‘Je kunt onmogelĳk jezelf zĳn, jezelf ontwikkelen, zonder ruimte waarin je dingen voor jezelf kunt houden. School en ouders hebben de gezamenlĳke plicht om kinderen een veilige omgeving te bieden. Dat betekent dat je kinderen de ruimte moet geven om zichzelf te kunnen zĳn, zonder dat anderen daar iets van vinden.’

Rechten van kinderen Waar we met lessen mediawĳsheid leerlingen motiveren om zelf na te denken over de consequenties van hetgeen ze online delen, zien we tegelĳkertĳd dat veel ouders een enorme hoeveelheid informatie en foto’s over en van hun kind op internet zetten. Er is zelfs een naam voor, sharents, parent who overshare. Ook scholen, BSO’s en andere vormen van kinderopvang maken steeds vaker gebruik van sociale media. Begrĳpelĳk, want ouders vinden het leuk om te zien

Kennisnet 2 maart.indd 40

20-03-14 14:38

Wie heeft het recht te beslissen over de privacy van een ander? wat hun kinderen meemaken op school. Van schoolreisje tot werkjes binnen het thema lente. Sociale media zĳn uitstekende instrumenten om de school te kunnen profileren en communicatie met de ouders te verbeteren. Maar waar zĳn de rechten van de leerlingen gebleven? Een foto van een kind biedt veel persoonlĳke informatie. In hoeverre heeft de school nagedacht over de gevolgen van het online plaatsen van die foto’s? Pĳpers: ‘In het privacyvraagstuk is zorgvuldigheid het belangrĳkste woord. Wie zĳn wĳ om te bepalen wat er over een ander online staat? Om te bepalen hoe een ander over tien jaar nog gevonden wil worden via zoekmachines? Nu is het misschien leuk om een 6-jarige gek te zien doen op YouTube, maar wat zeggen klasgenoten straks over dat filmpje? Misschien lachen ze hem uit. Filmpjes of foto’s wissen wordt moeilĳk – wat je op internet zet, gaat in principe nooit meer weg. Wĳ vragen scholen om stil te staan bĳ het recht op privacy dat leerlingen hebben. En daar over na te denken wanneer beeldmateriaal wordt gedeeld via internet, of het nou is via de schoolsite of via Facebook.’

Tools Om scholen te helpen bĳ het maken van beleid op het gebied van sociale media en privacy heeft Kennisnet een serie tools ontwikkeld. Pĳpers: ‘Het begint met overleg. In eerste instantie met collega’s onder elkaar. Leg de vraag op tafel. Is het aan ons om te beslissen hoe iemand over tien jaar online te vinden is? Scholen kunnen zichzelf de volgende vragen stellen: • Hoe zetten we sociale media onderwĳskundig in? • Hoe zetten we sociale media communicatief in? • Welke verantwoordelĳkheid zĳn wĳ bereid te nemen in de bescherming van de privacy van onze leerlingen?

VIER VRAGEN OM AAN LEERLINGEN TE STELLEN OVER PRIVACY 1| Stel dat je WhatsApp of sms’jes worden gehackt en al je gesprekken dreigen online te komen staan, zichtbaar voor iedereen. Je krijgt nog een laatste kans om het tegen te houden. Wat zou absoluut niet bekend mogen worden? 2| Google je jezelf weleens? Wat kom je tegen? Wat vind je daarvan? 3| Mogen je ouders alles over jou op Facebook zetten of moeten ze eerst toestemming aan je vragen? 4| Wat zou je je eigen kinderen leren over privacy op internet, als je later zelf vader of moeder bent?

• Wat delen we met wie? • Doet het ertoe of het een onschuldige foto is? • Doet het ertoe of ouders en leerlingen zelf wel foto’s online delen? • Vragen we eenmalig om juridische toestemming of doen we dat jaarlĳks opnieuw? Betrek ook de OR, de MR, de ouders en de leerlingen zelf in dit proces.’

Kan het kwaad, die foto’s? Scholen en ouders die voorbĳ gaan aan het principiële argument, geven vaak als tegenargument dat het om onschuldige foto’s gaat. ‘Maar’, zegt Pĳpers, ‘ook daar stel ik dezelfde vraag: wie bepaalt dat? De school, de ouders, het kind? Technieken als gezichtsherkenning gaan razendsnel, taggen is allang niet meer nodig. Het punt met privacy is dat het meestal pas wordt gevoeld als er iets misgaat.’

Toolkit privacy

In deze maand van de privacy verschĳnt een nieuwe brochure over privacy en kunnen scholen een privacyscan laten doen op de website www.kennisnet.nl/ privacy. Tevens worden er gratis webinars gegeven die ook op een later tĳdstip nog zĳn terug te zien op de website.

PrimaOnderwĳs 41

Kennisnet 2 maart.indd 41

20-03-14 14:38

Cultuur in despiegel In een tijd waarin rekenen en taal in het onderwijsbeleid de boventoon voeren, dreigen de op het eerste gezicht minder prominente cultuurvakken in de verdrukking te komen. Terwijl cultuur toch goed past bij de brede, maatschappelijke opdracht die het onderwijs heeft, vinden Astrid Rass en Monique van der Hoeven van SLO. Zij waren betrokken bij het project Cultuur in de Spiegel (CiS). Doel: duidelijk maken wat onder cultuur verstaan kan worden en wat zij kan betekenen voor de huidige onderwijspraktijk. tekst rené leverink | beeld human touch photography

Onlangs verscheen de handreiking Cultuur in de Spiegel in de praktijk, Een leerplankader voor cultuuronderwijs, de opbrengst van een samenwerkingsproject van SLO, Rijksuniversiteit Groningen (Barend van Heusden, Faculteit Kunsten, Cultuur & Media), dertien scholen en twee culturele instellingen. Een van de aanleidingen voor het project was een beleidsbrief van het ministerie van OCW, waarin het belang van cultuureducatie wordt onderstreept. Scholen hebben behoefte aan een basis voor een doorlopende leerlijn, waarmee ze de kwaliteit van hun cultuuronderwijs kunnen borgen.

Cognitieve activiteit Eerste voorwaarden zijn een heldere begripsomschrijving en een theoretisch kader. Allerlei termen worden door elkaar gebruikt. Cultureel erfgoed, kunst en cul-

tuur, media. Waar moet cultuuronderwijs precies over gaan? Barend van Heusden, hoogleraar Cultuur & Cognitie aan de Rijksuniversiteit Groningen, ontwikkelde een theoretisch kader dat scholen en culturele instellingen helpt een visie op cultuuronderwijs te formuleren en een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs te ontwikkelen. Monique van der Hoeven (manager onderbouw-vo): ‘Cultuur is niet een verzameling objecten en uitingen, maar een proces van omgaan met en interpreteren van de omringende wereld. Uitgangspunt van het project was dat cultuur een cognitieve activiteit is, waarbij ‘cognitief’ betrekking heeft op de manier waarop mensen zichzelf en hun natuurlijke en sociale omgeving en hun interactie met die omgeving vormgeven in emoties, waarneming, verbeelding, concepten en theorie. Cognitie is hier dus meer dan ‘kennis’ of ‘denken’.’

Cultureel bewustzijn De handreiking schept volgens Astrid Rass (inhoudsdeskundige Cultuur in de Spiegel) eindelijk duidelijkheid: ‘Niet alleen over de inhoud, maar ook over de samenhang die er is of kan zijn tussen de verschillende vakken. Ook biedt deze informatie over de aansluiting bij de leerling en zijn ontwikkeling in cultureel bewustzijn. Ten slotte is er duidelijkheid over de plek van cultuuronderwijs in het totale onderwijsprogramma van de school. Dan gaat het niet alleen om de kunstvakken, maar ook om vakken als filosofie, levensbeschouwing en literatuur. Het theoretisch kader maakt duidelijk welke plek deze vakken hebben, op zichzelf en in samenhang met andere vakken, zoals aardrijkskunde, geschiedenis en Nederlands. Ook die vakken helpen mee het cultureel bewustzijn van kinderen te ontwikkelen.’

Kansen ‘Als het gaat om cultureel bewustzijn, je culturele identiteit en die van anderen en hoe je daarmee omgaat, liggen er vanuit cultuuronderwijs veel kansen om daar iets mee te doen’, zegt Van der Hoeven. ‘Dat is al het geval bij de kunstvakken, maar in veel sterkere mate in

SLO.indd 42

21-03-14 11:56

Helikopter In de praktijk gaat het er volgens Rass om dat de leerlingen actief of passief, productief of reproductief, die vaardigheden inzetten die bij cultuur en cultureel bewustzijn horen. ‘Die vaardigheden zijn waarnemen, verbeelden, conceptualiseren en analyseren. In het contact met scholen bleek dat er niet altijd een balans was tussen die vaardigheden. Dat een school sterk de nadruk legde op het verbeelden, bijvoorbeeld een kunstwerk maken, en minder op het waarnemen of analyseren. Een belangrijke component in het denken over cultuur is het medium. Taal is bijvoorbeeld zo’n medium. Een leerling kan poëzie maken, dan praat je over verbeelden, maar taal wordt ook gebruikt in een debat of in het schrijven van een betoog. Cultuur is wat mensen denken en doen, cultuuronderwijs gaat over het reflecteren op wat mensen denken en doen. Dat je soms even afstand neemt, in de helikopter gaat zitten, en je bezint op wat de mens - of jijzelf in de wereld doet. Dat is wat we de leerlingen willen meegeven.’ Meer informatie: SLO, Astrid Rass, (053) 4840 476, a.rass@slo.nl

Tirza en de Franse Revolutie

de samenhang met andere vakken. Dat hoeft echt niet altijd in de vorm van grote, vakoverstijgende projecten. Eén vraag bij geschiedenis of aardrijkskunde kan het cultureel bewustzijn van de leerlingen al vergroten. Die vakken doen – misschien onbewust – al heel veel aan het ontwikkelen van het cultureel bewustzijn. Het doel van dit project is ook niet om alles te veranderen, het gaat er meer om dat docenten nadenken over de aspecten van hun vak en daar waar mogelijk misschien wat andere accenten plaatsen. Vakonderwijs leent zich uitstekend als startpunt voor cultuuronderwijs, zeggen we in onze publicatie.’

Op een van de projectscholen werd een ontwerpteam gevormd, dat op basis van Cultuur in de Spiegel een visie op cultuuronderwijs formuleerde. Doel was bewustwording van de culturele en historische achtergrond van de samenleving, met een centrale plaats voor culturele reflectie. Als thema koos men ‘crisis en transformatie’. De opdracht aan de vakken was de leerlingen te laten ervaren hoe de mens een crisis beleeft, verbeeldt en bedwingt om die draaglijk te maken. Bovendien moesten de leerlingen uitzoeken hoe een crisis kan leiden tot een verandering. Bij Nederlands werd Tirza van Grunberg gelezen en geanalyseerd hoe de hoofdpersonen met een crisissituatie omgaan. Bij geschiedenis moesten de leerlingen het verband uitleggen tussen de Franse revolutie en de nieuwe maatschappijvisie die daaruit voortvloeide. Bij Engels dienden de leerlingen te beschrijven hoe in de periode na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten uiting is gegeven aan crisiservaringen en wat het verband is met vergelijkbare ervaringen in onze tijd. In de lessen filosofie ging het om vragen als: wat is waar, wat is waarheid en wie bepaalt dat? Bij kunst beeldend moesten de leerlingen foto’s maken over het thema crisis in relatie tot interculturaliteit. Conclusie: ‘Het afstemmen van onderwerp, vaardigheden en media volgens het raamwerk bracht lucht en samenhang in het examenprogramma. Door de onderlinge samenwerking hadden leraren beter zicht op wat er bij welk vak werd gedaan. Hierdoor konden hier en daar lesonderdelen vervallen. De grootste winst was dat onderbouwd kon worden waar het bij cultuuronderwijs over zou moeten gaan: niet het object, het boek of het schilderij of de schoonheid ervan, maar de ervaring die je ermee bewerkstelligt, telt. Het gaat om het stimuleren van het cultureel bewustzijn. Hierdoor kregen we ook zicht op ons huidige cultuuronderwijs en hoe we dit in de toekomst nog beter wilden vormgeven.’

PrimaOnderwijs 43

SLO.indd 43

21-03-14 11:56

4 en 5 mei in de klas! Jaarlijks herdenken we in Nederland op 4 mei de oorlogsslachtoffers en op 5 mei vieren we feest. Maar het einde van de Tweede Wereldoorlog betekende niet dat er een einde kwam aan de oorlog in de wereld. Dagelijks zijn de gruwelijke beelden op televisie te zien en er vallen oorlogsslachtoffers. Recente voorbeelden daarvan zijn Syrië en de Oekraïne. Het is belangrijk om hier bij stil te staan, en dat kan ook in de klas. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er in Nederland vrede. Minderjarigen moeten verplicht naar school en de welvaart is relatief groot. Nederland behoort tot de rĳkste landen ter wereld en als we de laatste overzichten mogen geloven, ook tot de meest gelukkige landen. Helaas is dat niet overal het geval. Op veel plaatsen in de wereld vechten mensen dagelĳks

voor hun bestaan, zĳn er gewapende conflicten en is er schending van mensenrechten. Bĳ burgeroorlogen raken, behalve soldaten en rebellen, steeds vaker gewone burgers betrokken. Veel kinderen zĳn slachtoffer van gewapende conflicten, door bombardementen en landmĳnen. Vele miljoenen mannen, vrouwen en kinderen worden vervolgd of achtergesteld door hun geloof, ras of politieke overtuiging en moeten vluchten. Op 4 en 5 mei staan wĳ hierbĳ stil. Eén van de manieren om ook jongeren erbĳ te betrekken, is het onderwerp te bespreken in de klas.

Hoe zat dat? Bespreek bĳvoorbeeld wat er precies wordt herdacht op 4 mei. Tĳdens deze Nationale Herdenking, oftewel dodenherdenking, worden in het hele land alle Nederlandse oorlogsslachtoffers herdacht: burgers en militairen. Daar voor worden om 20.00 uur in het hele land twee minuten stilte in acht genomen. Allereerst worden alle mensen herdacht die tĳdens de Tweede Wereldoorlog zĳn omgekomen of vermoord. Daarnaast worden ook de Nederlanders die zĳn omgekomen in oorlogssituaties en bĳ vredesoperaties na de Tweede Wereldoorlog herdacht. De Tweede Wereldoorlog staat in de herdenking centraal vanwege de omvang en impact van deze oorlog voor ons land en onze samenleving.

4 en 5Mei Spread.indd 44

21-03-14 12:00

Op 5 mei vieren we dat we in Nederland in vrĳheid leven. Dat vieren we al sinds 1947. We vieren dat we in 1945 bevrĳd zĳn van de Duitse bezetting in Europa en van de Japanse bezetting in Azië én dat we sindsdien in het Koninkrĳk der Nederlanden vrĳ zĳn van oorlog en onderdrukking. 5 mei is ook een dag om ons te bezinnen op het belang van vrĳheid en ons te realiseren dat vrĳheid kwetsbaar is. Voor de vrĳheid in Nederland hebben velen gevochten en zelfs hun leven gegeven. 5 mei is óók de dag waarop we ons bezinnen op onvrĳheid elders in de wereld. In 1958 werd besloten 5 mei voortaan eens in de vĳf jaar nationaal te vieren, met onder meer een verplichte vrĳe dag.

Op de festivals wordt de bevrĳding gevierd maar ook stilgestaan bĳ de vrĳheid en onvrĳheid in de rest van de wereld. Leuk om te weten is de oorsprong van de bevrĳdingsfestivals. Sinds 1980 zĳn er festivals in Haarlem, Amsterdam en Wageningen. In 1990 is 5 mei als officiële feestdag erkend en ontstond het plan om de bevrĳdingsfestivals in alle provincies te laten plaatsvinden. In 1994 is het dan zo ver: iedere provincie heeft een bevrĳdingsfestival! De bevrĳdingsfestivals zĳn sindsdien uitgegroeid tot het grootste eendaagse culturele evenement van Nederland. In iedere provincie, de hoofdstad Amsterdam en Hofstad Den Haag vieren jaarlĳks bĳna een miljoen mensen de vrĳheid.

Bevrijdingsfestivals

Meer informatie over de bevrĳdingsfestivals is te vinden op www.bevrĳdingsfestivals.nl. Bron: Nationaal Comité 4 en 5 mei

Wat ook zeker tot verbeelding van jongeren zal spreken, zĳn de op 5 mei georganiseerde bevrĳdingsfestivals.

Verkrijgbaar in de webshop van Schooltv 13 in de Oorlog Groep 6, 7 en 8

oorlog bij. Ze prikken mythes door en maken het beeld grilliger, tegenstrijdiger, maar daardoor echter. Ieder verhaal brengt je dichter bij de werkelijk-

13 in de Oorlog neemt je mee terug naar

heid van toen.

de Tweede Wereldoorlog en vertelt wat er allemaal gebeurde en hoe het is om

De dvd kost € 14,95

tijdens de oorlog op te groeien. Door de ogen van kinderen beleven de leerlingen steeds een ander aspect. Zo begrijpen ze beter hoe waardevol het is om te leven in vrijheid, waarom wij de

Ten oorlog! Europese oorlogen 1789 – 1919 Bovenbouw havo/vwo

bevrijding vieren en de slachtoffers van oorlogen herdenken.

Oorlog is geen leuk, maar wel een interessant aspect

De dvd en handleiding kosten samen € 22,50

van de geschiedenisles.

Werkboekjes zijn verkrijgbaar vanaf € 2,60 per stuk

Om leerlingen uit te leggen dat oorlog meer is dan een

Andere tijden: De oorlog van Dichtbij Voortgezet onderwijs

strijd tussen politici, is Ten oorlog! Europese oorlogen 1789 – 1919 een geschikt hulpmiddel. In korte aﬂeveringen

Op de dubbel-dvd Andere tijden: De oorlog

komen vier belangrijke oorlogen

van Dichtbij – Onbekende verhalen uit de

uit de Europese geschiedenis aan

Tweede Wereldoorlog staan bijzondere

bod en leren de leerlingen waar de

aﬂeveringen van de veelgeprezen televisie-

strijd is ontstaan en hoe deze weer opgelost werd.

serie Andere Tijden. De verhalen stellen gangbare ideeën over de Tweede Wereld-

De dvd en handleiding kosten samen € 22,30

Bestel via schooltv.nl/webwinkel

4 en 5Mei Spread.indd 45

PrimaOnderwijs 45

21-03-14 12:01

M A S M A S M AMSAM AMSSA SAM TRAINING

MSAM = MEN DELEN MEN LEREN MEN WERKEN

SAMSAM = SAMEN DELEN SAMEN LEREN SAMEN WERKEN

HAAL MEER UIT SAMSAM Leerlingen zijn de wereldburgers van de toekomst.

Wij willen hen voorbereiden op hun rol in een wereld die voortdurend verandert. Samsam helpt daarbij! Volg de praktische en enthousiasmerende teamtraining ‘Haal meer uit Samsam’.

DS 197

Na één dagdeel: · Weet je hoe je Samsam kunt gebruiken bij wereldoriëntatie en levensbeschouwing · Ken je de rijkdom en reikwijdte van de methode · Weet je hoe je efficiënt en leuk lesgeeft met Samsam

Ga voor data, kosten en meer informatie naar samsam.net/academie 00_Basis_ADS_PO.indd 2 prima adv samsam TRAINING def2.indd 1

11-03-14 11:09 05-03-14 14:14

4 en 5 mei Scholen hangen de vlag uit voor herdenken en vieren Overal in Nederland, jong en oud: iedereen voelt zich betrokken bĳ 4 en 5 mei. Van 1 t/m 5 mei dragen steeds meer mensen de fakkel: het symbool van herdenken en vieren. Maar liefst 4.900 basisscholen besteden aandacht aan herdenken en vieren. Deze scholen ontvangen het boekje Vrĳheid geef je door, het Nationaal Aandenken 2014 uitgegeven door het Nationaal Comité 4 en 5 mei. De leerlingen van groep 7 delen samen 1 miljoen fakkelstickers uit aan hun ouders en verzorgers. Dit jaar ontvangen de scholen een bĳzondere fakkelvlag.

Vrijheid is kwetsbaar nooit vanzelfsprekend Dat besef je je pas echt wanneer de vrijheid er niet meer is zoals tijdens de Tweede Wereldoorlog Met het einde van de oorlog kwam het vuur van de bevrijding We houden het levend door het verhaal te blijven vertellen Laat het vuur van de vrijheid branden Draag de fakkel van 4 en 5 mei

In de periode van 14 april t/m 25 april zal de fakkelvlag door het hele land wapperen. Door de vlag uit te hangen, laten de 4.900 basisscholen zien dat ze herdenken en vieren belangrĳk vinden. De fakkelstickers zĳn bĳ deze scholen verkrĳgbaar. Steeds meer organisaties en bedrĳven laten hun werknemers de fakkel dragen. Conducteurs van de Nederlandse Spoorwegen hebben de fakkel zichtbaar opgespeld. Alle bezoekers aan de musical Soldaat van Oranje ontvangen bĳ een bezoek een Heeft u al een fakkel? fakkelsticker. Op velen andere plekken, zoals bĳ boekhandels, Vraag het groep 7! is de fakkel ook verkrĳgbaar. Kĳk voor meer informatie op www.4en5mei.nl

4 mei: Nationale Herdenking 20.00 uur 2 minuten stil

5 mei: Nationale Viering Bevrijding Vier de vrijheid! www.4en5mei.nl

4_5Mei POnderwijs.indd 3

21-03-14 14:35

Wereldburgerschap begint op het schoolplein Scholen moeten meer aandacht besteden aan burgerschap, vindt het ministerie van Onderwijs. Nederlandse kinderen hebben een achterstand ten opzichte van andere jonge Europeanen. Maar vrijwel alle scholen organiseren al activiteiten en projecten. Doen zij iets verkeerd? En hoe doe je dat eigenlijk, kinderen opvoeden tot wereldburger? tekst en beeld anne-marie vervelde

‘Wereldburgerschap begint hier.’ Hennie Verschoor spreidt zĳn armen. ‘Hier’ is basisschool De Schakel in Vogelwaarde, waarvan hĳ directeur is. ‘Tolerantie leer je dankzĳ een kind dat alleen staat op het schoolplein. Waterproblematiek begint bĳ de overstroming van de keuken van een oma.’ Wereldproblematiek en -burgerschap, wil hĳ maar zeggen, dat leer je klein.

Vakoverstijgende visie Scholen bepalen zelf hoe ze burgerschap vormgeven in de les. Maar de Onderwĳsinspectie controleert. Eind vorig jaar constateerde ze dat er weinig ontwikkeling zit in het burgerschapsonderwĳs. Het ontbreekt veel scholen aan een helder leerplan met concrete kerndoelen en een daarop afgestemd aanbod. De bevindingen van de inspectie komen overeen met resultaten van nationaal en internationaal onderzoek, schreef staatssecretaris Dekker van Onderwĳs vervolgens aan de Tweede Kamer. Vergeleken met leeftĳdgenoten in België, Engeland en Denemarken weten onze leerlingen te weinig van thema’s als democratie en mensenrechten. Van scholen wordt nu verwacht dat ze een vakoverstĳgende visie ontwikkelen om burgerschap een samenhangende plaats te kunnen geven. Hoe doe je dat? Twee basisscholen die elk een eigen manier hebben gevonden, zĳn bereid een kĳkje in hun keuken te geven.

Dagopening ‘Kinderen in Zambia willen heel graag naar school. Ze snakken naar huiswerk.’ Tĳl toont de klas een artikel uit de Kidsweek dat hĳ zelf heeft gekozen. Met zĳn klasgenoten discussieert hĳ over de voor- en nadelen van een klas met honderd leerlingen. Het moeilĳke woord uit het artikel, leerplichtambtenaar, heeft hĳ opgezocht.

Vanaf een stoeltje achterin het lokaal gooit meester Jan Bouwens af en toe een prikkelende vraag op. Elke dag verzorgt een achtstegroeper van ’t Vierschip in Arnemuiden de Dagopening: een presentatie en discussie over een actueel onderwerp. ‘Zo komen veel maatschappelĳke thema’s voorbĳ’, vertelt Jan Bouwens na de les. In een methode gelooft hĳ niet. Hĳ houdt liever zĳn eigen ordening aan, met gebruikmaking van verschillende media, zoals Nieuwsbegrip en Kids moving the world. ‘En de nieuwe Samsam is altĳd een belangrĳk moment. Die hang ik op het bord en ik lees een artikel voor. De kinderen lezen het blad van achter naar voren. We praten erover aan de hand van de lesbrief en vervolgens gaat iedereen achter de computer op samsam.net.’

Kennisconstructie Basisschool De Schakel in Vogelwaarde heeft een nieuwe manier van werken ontwikkeld, waarbĳ de vaardigheden van burgerschap en de canon van wereldburgerschap worden geïntegreerd met de zaakvakken. Tot dan toe maakten de leerkrachten in de lessen tĳd voor burgerschap. Het probleem was dat elke minuut (wereld)burgerschap afging van de les wereldoriëntatie of levensbeschouwing. Dat moet anders kunnen, vond directeur Hennie Verschoor. Met zĳn team keerde hĳ terug naar de basis: wat vraagt deze tĳd van een school? Een antwoord was: dat ze kinderen leert denken! Op de vraag: hoe halen we de wereld in de school? was het antwoord: de kinderen brengen de wereld zelf al binnen, met hun nieuwsgierigheid en digivaardigheid. De leerling moet dus centraal staan. Samen met de leerkrachten ontwikkelde Hennie Verschoor een vak- en klasoverstĳgende methode: Kennisconstructie.

Wereldburger.indd 48

21-03-14 13:03

Wereldburgerschapseducatie de vier didactische uitgangspunten van Samsam

Jan Bouwens en achtstegroepers van ’t Vierschip in Arnemuiden

1 Aanzetten tot nadenken Draag dilemma’s aan, zet een stelling neer en vraag aan de leerlingen: ‘Wat vind jĳ daar nu van? Denk na, stel vragen, onderzoek, ontdek en vertel het!’ 2 Samenhang met andere vakken en vanuit meerdere perspectieven Onderzoek je vraag altĳd vanuit zoveel mogelĳk perspectieven. 3 Experimenterend, coöperatief en actief leren Wereldburgerschapsvraagstukken vragen bĳ uitstek om samenwerking bĳ het beantwoorden van vragen, om experimenten en om (letterlĳk) naar buiten te gaan. 4 Kritisch en betekenisvol onderwĳs De leerling doet vaardigheden op die hem in staat stelt kritische vragen te stellen, om betrokkenheid te ontwikkelen bĳ de wereld om hem heen en om verantwoordelĳkheid te nemen.

De Schakel gooide de roosters radicaal om. ’s Ochtends krĳgen alle groepen de kernvakken, waarbĳ de leerkracht als vanouds de kennisoverbrenger is. De middagen besteden ze aan Kennisconstructie. Drie weken lang werken de leerlingen dagelĳks een uur in tweetallen aan hun eigen project. Ze bepalen samen de invalshoek, vergaren zelfstandig informatie op internet, uit Samsam en andere media, leggen verbanden en verwerken de resultaten in een duopresentatie. Het proces is net zo belangrĳk als de inhoud, vindt Hennie Verschoor. ‘Door deze manier van werken worden de kinderen uitgedaagd, er ontstaat nieuwsgierigheid, verwondering en belangstelling. Die openheid is belangrĳk voor burgeren wereldburgerschap. Wie zich openstelt, oordeelt niet meteen. Dat willen we leerlingen graag leren.’ De rol van de leerkracht verschuift van instructeur naar coach, begeleider en verslaglegger. Bĳ de beoordeling van de presentaties komen ontwikkelaspecten aan de orde.

Met de ouders worden zowel de beoordelingen als de verslagen besproken, waarbĳ vooral naar kansen en ontwikkeling wordt gekeken.

Kerndoelen

’t Vierschip in Arnemuiden en De Schakel in Vogelwaarde besteden volgens de Onderwĳsinspectie voldoende kwalitatief verantwoorde aandacht aan (wereld)burgerschap. Geen van beide gebruikt een vaste methode, beide hebben een eigen werkwĳze ontwikkeld. Als meestgebruikte leermiddelen noemen ze Samsam, Nieuwsbegrip en Kidsweek, die elkaar aanvullen in frequentie, actualiteit en diepgang, alledrie neutraal zĳn (niet politiek en niet religieus), uitgaan van kinderen zelf en interactiviteit bevorderen. Met bĳvoorbeeld de opdrachten in de lesbrieven van Samsam komen alle thema’s van wereldburgerschap aan de orde. Ze sluiten altĳd aan bĳ een van de kerndoelen van burgerschap (34 t/m 50). PrimaOnderwijs 49

Wereldburger.indd 49

21-03-14 13:04

Studiekeuzecheck voor een succesvolle start! Per september 2014 krijgen uw leerlingen te maken met de Studiekeuzecheck. De Studiekeuzecheck helpt om te bepalen of de opleiding, die uw leerlingen gekozen hebben, bij ze past. Uw leerlingen studeren dan met meer plezier en vergroten de kans dat ze de opleiding met succes afronden.

Hogeschool Inholland start met nieuwe opleiding Business Studies

Hoe werkt de Studiekeuzecheck? kunnen ze in april meedoen aan de Studiekeuzecheck. De Inholland heeft de Studiekeuzecheck zo ingericht dat volgende Studiekeuzecheck vindt plaats in juni. er een goed beeld gevormd wordt van de opleiding van de keuze van uw leerlingen. Afhankelijk van de Aanmelden? een brede basiskennis. Ook 1kunnen ze zakelijke Studiesverdeeld speelt inover op een opleiding is Business het programma eencontinu of Uw leerlingen moeten zich uiterlijk mei 2014 aanmelden vraagstukken oplossen in een veranderende economische markt. Een markt twee dagdelen. Er is bijvoorbeeld een proefl es of via Studielink. Zij ontvangen dan een internationale uitnodiging voor de en brede maatschappelijke en/of zakelijke vraagt om breed opgeleide professionials. ze gaan aandie de slag met een praktijkopdracht. Ook Studiekeuzecheck met verdere informatie. Mensen een eigen specialisme die project- omgeving, waarbij ze ook oog hebben voor de maken ze kennis metmet studenten en docenten. matig kunnen denken en werken. Let op:persoonlijke opleidingengevolgen. met een numerus fixus hanteren De Studiekeuzecheck maakt duidelijk wat de opleiandere aanmelddata en hebben een eigen procedure. Wij verzorgen graag een proefcollege. Neem Als student na de opleiding het werk ding inhoudt ende voor welk beroep studentenaan worden daarvoor contacten opprogramma’s: met uw relatiebeheerder gaat, moet hij/zij tegenwoordig over de Meer informatie opgeleid. Ze krijgen inzicht in wat de opleiding van of kijk op www.inholland.nl/bbs. grenzen van zijn/haar eigen vakgebied heenwww.inholland.nl/studiekeuzecheck hen vraagt om de studie succesvol af te kunnen kunnen kijken en gemakkelijk kunnen schakeronden. len tussen de verschillende takken van sport in Open Dag Hulp bij inschrijven een organisatie. Of het nu gaat om marketing, Wij helpen uw leerlingen Zaterdag 8 maartgraag bij het inschrijven. Meer Wanneer? ondernemen, management, financiën, HRM informatie over de inschrijfprocedure is te vinden op Uw leerlingen kunnen nog vóór hun eindexamens 10.00 14.00 uur (personeel en arbeid) of logistiek. Als aanwww.inholland.nl/inschrijven. alles geregeld hebben. Als zij zich nu aanmelden komend business professional hebben zij straks www.inholland.nl/opendag AMN_adv192x142,5 12-02-14 10:05 Pagina 1

Wij geloven dat iedereen met talent is geboren. Op zijn of haar niveau. Dat is zoals het is. Wij geloven dat talent gekoesterd moet worden om het te laten groeien. Om talent te koesteren, te kunnen laten groeien moet je talent kennen. Om daarna te erkennen en te herkennen.

Entree

Talent groeit in goede handen

compleet en coherent LOB Daarom biedt AMN een compleet en coherent online instrumentarium voor LOB. Van de brugklas tot en met de examenklas. Voor een onderzochte en bewuste keuze voor een vervolgopleiding. De grote hoeveelheid verschillende testen en opdrachten geven de leerlingen zicht op wat ze belangrijk vinden en waar ze goed in zijn. Entree geeft de mogelijkheid ervaringen op te doen, daarop te reflecteren en er over in dialoog te gaan. Elke leerling werkt vanuit een eigen digitaal portfolio, het paspoort. Voor de begeleiding zijn er zowel individuele als groepsrapportages om de ontwikkeling van elke leerling te monitoren. Terwijl het portfolio groeit, ontwikkelen leerlingen hun loopbaancompetenties. Zo maken ze een onderbouwde keuze voor hun vervolgopleiding of baan. Wij geloven in talent. In talent in goede handen. Niet in magie. Daarom geloven wij in meten en begeleiden van start tot finish.

Meer weten: info@amn.nl of 026 3557333

00_Basis_ADS_PO.indd 00_Basis_ADS_PO.indd 66

13-02-14 21-03-14 13:04 11:23

Startrekenen Startrekenen is de meest complete en toegankelijke rekenmethode voor vo, mbo en praktijkonderwijs. Startrekenen bestaat uit leerwerkboeken en online oefeningen en toetsen voor de niveaus Op weg naar 1F tot en met 3F. Daarnaast bieden we aanvullende producten voor een totaalbeleid rekenen op alle niveaus. Rekenniveautest (RNT) De rekenniveautest (RNT) is een adaptieve, online niveautest om het startniveau van de leerling te bepalen en de ontwikkeling van de leerling te volgen.

Startrekenen leerwerkboeken Startrekenen is een complete methode die de leerling opleidt tot het examen rekenen en veel aandacht besteedt aan het ontwikkelen van rekenvaardigheden in realistische contexten. Startrekenen bestaat uit de volgende leerwerkboeken: Startrekenen Vooraf – Op weg naar 1F, Startrekenen 1F, Startrekenen 2F vo, Startrekenen 3F, Startrekenen Wiskit

Startrekenen Online Startrekenen Online is een oefenen toetsprogramma voor alle rekenvaardigheden. In elk domein werken de leerlingen met instaptoetsen, oefeningen en deeltoetsen stap voor stap naar een eindtoets toe.

Startrekenen 3D

bij GRATIS nen e k e r Start e onlin

Startrekenen 3D is een serious game ter ondersteuning van het vak rekenen op niveau 1F, 2F en 3F, waarmee leerlingen hun rekenvaardigheden kunnen oefenen in een realistische virtuele wereld.

Examencoach Rekenen Gerichte training voor de examens op 2F- en 3F-niveau. Met 7 complete examens per niveau om de leerling optimaal voor te bereiden op het rekenexamen.

Zomerschool rekenen Dit opfris- en bijspijkerprogramma voor leerlingen die moeite hebben met het vak rekenen bestaat uit een leerwerkboek, een uitgebreide docentenhandleiding en een studiewijzer.

Voorlichting

Meer informatie

Uitgeverij Deviant komt ook graag op uw locatie langs om de methodes verder toe te lichten. Neem voor een kosteloze voorlichting contact op via info@uitgeverij-deviant.nl of 033-4650831.

Wilt u meer weten over de methodes van Uitgeverij Deviant? Vraag de brochures aan via www.deviantbrochures.nl of kijk op www.uitgeverij-deviant.nl.

www.uitgeverij-deviant.nl Krommestraat 70 • 3811 CD Amersfoort Tel.: +31(0)33-4650831 • info@uitgeverij-deviant.nl

Advertentie_startrekenen192x285.indd 1

21-03-14 12:06

POLITIEKE

BEWUSTWORDING OP SCHOOL De Europese verkiezingen liggen in het vooruitzicht en de Gemeenteraads-

verkiezingen zijn net achter de rug. Maar een sterke democratische samenleving begint niet in het stemhokje. Het wordt gedragen door maatschappelijk bewuste en goed geïnformeerde burgers. Susanne Eskens-Vinck van Coolpolitics en Jan Dirk Gerritsen van ProDemos helpen hier aan mee door te werken met jongeren op school. tekst erik ouwerkerk | beeld prodemos

Slogans, ferme stellingname, beloften en opiniepeilingen. De strĳd om de kiezer krĳgt eens in de zoveel tĳd alle aandacht van de media en bepaalt voor een deel het negatieve beeld dat mensen van politiek kunnen hebben: onbereikbaar, onbetrouwbaar en ondoorzichtig. Susanne en Dirk Jan zĳn van mening dat het politieke proces continu plaatsvindt, deel uitmaakt van ons dagelĳks leven en alleen goed kan functioneren bĳ de gratie van bewuste en kritische burgers. Dat verdient aandacht, vinden ze.

Het politieke proces

ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat probeert jongeren te informeren over politiek en te activeren. ‘Dat doen we in Den Haag en op locatie’, aldus Jan Dirk. ‘Aan de Hofweg in Den Haag bĳvoorbeeld ontvangen we met ons programma ProDemos

Binnenhof voor scholen dagelĳks zo’n 12 klassen. Aan de hand van een rollenspel leren de leerlingen hun standpunten te verdedigen in een kamerdebat in een nagebouwde vergaderzaal van de tweede kamer, en ze krĳgen een rondleiding op het binnenhof. De klassen gaan ook naar de echte Tweede Kamer waar ze een gesprek hebben met een Kamerlid. We bieden heel veel aan, voor verschillende niveaus en behoeften. We hebben lesmateriaal, organiseren ook de jongerengemeenteraad, schaduwverkiezingen op school...’ Het aanbod is uitgebreid, maar hoe worden de jongeren aangespoord ook zelf politiek actief te zĳn en zich politiek te ontwikkelen? ‘Dat doen we onder meer door vragen te stellen als wat wil jíj betekenen voor jouw stad in de gemeenteraad of, hoeveel budget zou jĳ reserveren voor onderwĳs?’, legt Jan Dirk uit. ‘Vervolgens is het wel van belang dat ze hun plannen toetsen op uitvoer-

Politiek.indd 52

20-03-14 18:14

baarheid: hoeveel geld blĳft er bĳvoorbeeld over voor andere zaken, is er wel genoeg onderwĳspersoneel?’

De leefwereld van jongeren Het is belangrĳk dat jongeren van nu weten hoe politiek is georganiseerd op gemeentelĳk, provinciaal, landelĳk en internationaal niveau. Welke instituties spelen een rol, via welke lĳnen loopt de besluitvorming in Den Haag, wie bewaakt de rechtsstaat? Onmisbare vragen waar ProDemos uitgebreid op in gaat, maar minstens zo belangrĳk is het volgens Susanne Eskens-Vinck van Coolpolitics om aan de andere kant te beginnen: bĳ de leefwereld van de doelgroep zelf. Coolpolitics, dat ooit begon als alternatieve afterparty na de Tweede Kamerverkiezingen van 2002, is uitgegroeid tot multidisciplinaire organisatie waar politiek, kunst, cultuur en wetenschap samenkomen. Dat alles ten gunste van een maatschappĳ waar betrokken burgers aan willen deelnemen, vragen durven stellen en op zoek zĳn naar antwoorden. ‘Ouderen gaan er maar al te snel van uit dat jonge mensen zich niet interesseren voor politiek, maar dat is ten onrechte. Ze weten heel goed wat er speelt in de wereld en zĳn al politiek bewust. Wanneer je de eigen leefomgeving, de dagelĳkse realiteit als uitgangspunt neemt, volgt de rest vanzelf. Het is daarom ook moeilĳk om zaken als cultuur en politiek uit elkaar te halen. Het één beïnvloedt het ander. Het begint misschien dicht bĳ huis, maar vanuit die basis kan het besef groeien ook deel uit te maken van een land, een Europa, een wereld. Daarom hebben we bĳ ons Schoolpolitics-project de leerlingen ook onderwerpen en stellingen aan laten dragen over de onderwerpen die zĳ belangrĳk vinden. Zo scoor-

de de stelling “Om de segregatie in de steden tegen te gaan, moet de gemeente zwarte en witte wĳken actief mixen” de meeste stemmen van Amsterdamse scholieren. Dan beginnen we zo’n debat voor de Gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam bĳvoorbeeld niet met de duizenden ambtenaren wiens baan op de tocht staat. Afgezien van een enkele leerling wiens vader of moeder bĳ de gemeente werkt, zal het ze niet meteen raken. We beginnen bĳ hun leefwereld - de school, jongerencentra, overlast in hun wĳk etc. - en daar gaan ze dan over in debat met lokale politici.’

Goed doordacht De politieke mentaliteit van de jongeren is bĳzonder goed doordacht. Susanne: ‘Bĳ ons Schoolpoliticsdebat waren er twee jongens die een uitgebreid betoog hielden voor meer buitenschoolse activiteiten in Amsterdam. Dat hield niet op bĳ “want wĳ vervelen ons”. Ze konden feilloos aangeven wat de positieve gevolgen van de buitenschoolse activiteiten konden zĳn voor bĳvoorbeeld criminaliteit en veiligheid in de buurt. Of leerlingen in Rotterdam die tegen gratis openbaar vervoer stemden. Ze waren zich erg bewust van de hoge kosten om dit plan uit te voeren. Daarnaast waren er ook veel leerlingen die de voor-stemmers opriepen om massaal te gaan fietsen, voor de gezondheid!’ Jan Dirk sluit zich aan: ‘In ons programma van de jongerengemeenteraad stemmen de leerlingen over de plannen die ze bedenken en het beste plan wordt ook uitgevoerd door de gemeente. De leerlingen leren van de praktĳk en de gemeente krĳgt altĳd een goed doordacht plan. Voor de jongeren is het een grote impuls, te weten dat ook zĳ het verschil kunnen maken.’

Kĳk voor meer initiatieven van ProDemos en Coolpolitics op www.prodemos.nl en www.coolpolitics.nl

PrimaOnderwĳs 53

Politiek.indd 53

21-03-14 11:33

r n doo e l o v e Aanb rkrachten lee

Een visuele richtlijn OR

E EN J UIS T

die een correcte, ontspannen plaatsing van de vinger vergemakkelijkt.

R PO

SITION

De neuskegel houdt de vingers weg van de punt.

Nieuw! Helpt kinderen bij het leren schrijven. Leren schrijven is een essentiële fase in de ontwikkeling van kinderen.

Een breed gamma, om vlot te leren schrijven.

Veertien vaardigheden worden aangesproken, waaronder: aandacht, concentratie, geheugen en ruimtelijke organisatie. Volgens experts komen een aantal vaardigheden pas tot ontwikkeling tijdens schrijfoefeningen. Psychomotorisch therapeut Philippe Kostka stelt: ‘Schrijven bevordert de coördinatie en stimuleert de fijne motoriek.’

De BIC Kids collectie omvat 3 producten die het vlot leren schrijven ondersteunen. De Twist System kogelpen, een potlood met een ultrastevige greep en een vulpotlood met een stevige greep.

De sleutel tot succes? In dit tijdperk van computers en tablets blijft een handschrift belangrijk in het onderwijs én in het latere beroepsleven. Specialisten hebben een rechtstreeks verband aangetoond tussen vlot kunnen schrijven en het succes van een kind. Langere tijd snel en moeiteloos kunnen schrijven, is bijvoorbeeld belangrijk om degelijke notities te kunnen maken. Zonder leesbare notities, kan een kind het moeilijk krijgen op school. Daarom zijn goede gewoontes van bij het begin essentieel. We weten immers allemaal hoe moeilijk het voor kinderen is om hun manier van schrijven later bij te sturen als ze hun vingers aanvankelijk verkeerd plaatsten. Hoe minder moeite een kind tijdens het schrijven ondervindt, hoe zelfverzekerder en gemotiveerder het wordt.

De BIC Kids collectie: ontwikkeld door specialisten, ideaal om kinderen tussen 4 en 8 jaar te leren schrijven. Om te leren schrijven, moet het kind zowel cognitieve als psychomotorische vaardigheden ontwikkelen. Daarom stelde BIC voor de ontwikkeling van dit gamma een multidisciplinair team samen: psychomotorische therapeuten gespecialiseerd in het aanleren van schrijfvaardigheden, ergonomen, ontwerpers, leerkrachten, Eurosyn experts in zintuiglijke evaluaties en, uiteraard, kinderen. Bedoeling: observeren hoe ze schrijven, nagaan welke problemen ze daarbij eventueel ondervinden en producten ontwikkelen die intuïtief makkelijk te gebruiken zijn.

Public-redac BIC Kids_192x285.indd 1

Pluspunten: De gripzone bevordert een correcte vingerplaatsing. De vingers worden van elkaar gescheiden, en wijsvinger en duim hinderen elkaar niet. De gripzone is duidelijk zichtbaar, in een kleur die sterk contrasteert met de rest van de pen. Dat maakt een snelle visuele controle door de leerkracht mogelijk. • De vingersteun houdt de vingers weg van de punt. Veel kinderen houden hun pen te dicht bij de punt vast, waardoor ze niet zien wat ze aan het schrijven zijn. Het is belangrijk om tijdens het schrijven het blad te kunnen zien, zodat de lettervorming goed kan worden ingestudeerd en, waar nodig, kan worden verbeterd. • Een vorm die de bewegingsvrijheid van de hand niet belemmert. Het buigen en strekken van de hand verloopt moeiteloos, zodat de spieren minder snel moe worden. • Een kortere lengte (zowat 12 cm) en een dunnere diameter, perfect afgestemd op de kinderhand, die gemiddeld tussen de 10 en 14,5 cm meet. • Universeel te gebruiken: zowel voor links- als rechtshandigen, voor kinderen die hun pen met 3 óf met 4 vingers vasthouden.

20-03-14 14:44

“Max heeft dyslexie, maar leest met Yoleo leuke en spannende boeken.” “Lezen met Yoleo vond Max meteen fijn. Wat hem aanspreekt is het balkje dat meegaat in de tekst. Hij heeft een brede interesse en kan nu boeken kiezen die passen bij zijn belevingswereld. Door dat succes zit hij ook veel lekkerder in zijn vel.“ Linda Lowijs, moeder van Max Bekijk ons verhaal op youtube.com/ikbenyoleo

Yoleo motiveert kinderen wél te lezen! Yoleo is een online leesgame. Deze game helpt kinderen van 8 tot 12 jaar zelfstandig en met plezier te lezen op de computer of iPad. Op school én thuis. In de digitale boekenkast van Yoleo staan populaire jeugdboeken. Het kind bepaalt zelf het lettertype, de lettergrootte en het leestempo. En een prettige voorleesstem leest synchroon met de cursor in het boek. Ook voor kinderen met dyslexie wordt lezen zo ineens wél leuk.

S IJ PR KS IE BL ES L PU PE BE R RO LA AA U N N E ALE T IN W 00_Basis_ADS_PO.indd 1

Vul die boekenkast Probeer het zelf: elk eerste hoofdstuk is gratis. Voor scholen en praktijken zijn er voordelige online boekenpakketten!

www.yoleo.nl

03-03-14 08:43

De Lerarenbeurs. Beter voor de klas. Volg nu een bachelor- of masteropleiding met de Lerarenbeurs. Dit verhoogt niet alleen je eigen niveau, maar ook dat van je leerlingen. De Lerarenbeurs maakt deel uit van de Lerarenagenda, die persoonlijke groei en ontwikkeling in het onderwijs stimuleert. Bijna 40.000 collegaâ&#x20AC;&#x2122;s gingen je voor. Haal ook het maximale uit jezelf ĂŠn zie dat terug in je klas. Een Lerarenbeurs aanvragen kan van 1 april tot en met 31 mei 2014. Ga naar www.delerarenagenda.nl.

00_Basis_ADS_PO.indd 1

03-03-14 08:32