PrimaOnderwijs juni 2014

Onderwijsnl

Voor alle professionals in het onderwijs nummer 4 • juni 2014 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

‘Lang zal je lezen...’

Zo vul je een heel jaar leesonderwijs

&

Minister Jet Bussemaker & staatssecretaris Sander Dekker over De Lerarenagenda • Beter onderwijs door begeleiding startende leraren • De gezonde schoolkantine kan gaan oogsten • Digitale geletterdheid

01_03 Cover_Inhoud Juni 2014.indd 1

01-05-14 16:43

Nationaal Congres Ouderbetrokkenheid Thema: Ouderbetrokkenheid - hoezo vanzelfsprekend?

Donderdag 11 september Met inspirerende lezingen van

Anne Henderson (VS) één van ’s werelds bekendste onderzoekers op het thema ouderbetrokkenheid en auteur van de bestseller Beyond the bake sale.

The essential guide to family-school partnerships.

Anne gaat in op haar nieuwste onderzoek waarin ze aantoont dat scholen die samenwerken met ouders veel meer kans hebben op betere resultaten.

Raquel-Amaya Martínez González (Spanje) hoogleraar Onderwijs aan de Universiteit van Oviedo en lid van de Raad van de European Education Research Association (EERA).

Raquel-Amaya zal u verrassen met opmerkelijke onderzoeksresultaten over de rol van vaders in het onderwijs.

Peter de Vries expert op het gebied van ouderbetrokkenheid in Nederland, veelgevraagd spreker en auteur van onder meer Handboek Ouders in de school, e-book Ouderbetrokkenheid 3.0 en Samenwerken aan leren en opvoeden. Basisboek over ouders en school.

Peter legt op zijn unieke wijze steeds de verbinding naar de Nederlandse onderwijspraktijk: hoe school en ouders anders en nog beter kunnen samenwerken

www.nationaalcongresouderbetrokkenheid.nl

2246_Adv_Prima_mei_2014.indd 1

29-04-14 14:10

Inhoud

Onderwijs nl

Voor alle professionals in het onderwijs

Beter onderwijs door Begeleiding startende leraren

8 12

Minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker over De Lerarenagenda

21

Kinderboekenweek-special 4 16 30 32 34 38 42

Nieuws De Gezonde Schoolkantine De hele school leert Vernieuwde webshop Schooltv Beter aansluiting tussen po en vo Wereldburgerschap kun je trainen Beter leren met beeld en geluid

Onderwijs nl Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

Vormgeving Saskia van Geijlswijk, Martin Hollander, Ellen Lennartz

EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht

Medewerkers Simone Barneveld, Femke van den Berg, Heleen de Bruijn, Ingrid Dekker, Mirjam Janssen, Marius Roos, Studio Stampij, Anne-Marie Vervelde

Uitgever Erik Trimp Mediacoördinator Vanessa Pelle vpelle@edg.nl

01_03 Cover_Inhoud Juni 2014.indd 2

46 Gratis lesmateriaal De Derde Kamer der Staten-Generaal 48 Doe mee met de ConjunctuurBekerStrijd 50 Digitale geletterdheid en 21ste eeuwse vaardigheden 52 Omgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs

Foto’s Marius Roos, Hollandse Hoogte, Human Touch Photograpy, iStock

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

01-05-14 16:44

S CE

W

EN EG

UC S S

V

EN L ER

GD

50%

kortingsactie Schooltv VO

Schooltv maakt al decennia lang programma’s voor het voortgezet onderwijs. In de Schooltvwebshop vindt u hoogwaardig lesmateriaal dat naadloos aansluit bij de inhoud van uw lessen en deze programma’s. Doe ook meer met beeld en zet het lesmateriaal van Schooltv in tijdens uw lessen. Maak daarbij gebruik van deze wel zeer speciale aanbieding: nu 50% korting op alle dvd’s, dvdPLUS-en en handleidingen van het Schooltvwebshop assortiment voor het voortgezet onderwijs (uitgezonderd boeken). schooltvwebshop.nl Let op: deze actie loopt tot eind juni 2014.

Leraren én leerlingen voor maximum aantal per klas

Zowel leraren als leerlingen ondervinden nadelen van grote klassen en willen een maximum aantal scholieren per klas. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder leraren en leerlingen in het voortgezet onderwijs. Acht op de tien scholieren (82%) willen dat de overheid een grens stelt aan het aantal leerlingen per klas, van de leraren pleit zelfs 86% voor een wettelijk maximum. De meeste ondervraagde leraren noemen

25 leerlingen als bovengrens. Vier op de tien (41%) scholieren uit het onderzoek vinden dat er te veel leerlingen in hun basisklas zitten om nog goed onderwijs te krijgen.

Vooral individuele aandacht en tijd voor het stellen van vragen ontbreekt. Van de scholieren die in een grote klas zitten (27 leerlingen of meer) vindt een meerderheid (59%) dat dit een negatief effect heeft op de kwaliteit van het onderwijs. ‘Bij grote klassen is

de aandacht voor het individu minimaal. Ik merk dat duidelijk aan mijn cijfers’, aldus een leerling.

Klassen van 27 of meer leerlingen zijn geen uitzondering: de helft van de leraren zegt regelmatig les te geven aan klassen van 29 leerlingen of meer.

Scan dit bericht met Layar om naar het volledige onderzoek te gaan.

4

00_Nieuws.indd 4

01-05-14 15:39

NIEUWS Zomerlezen met de VakantieBieb-app De Bibliotheek geeft deze zomer een cadeautje weg dat lezen tijdens de zomervakantie stimuleert: de VakantieBieb. Met de VakantieBieb-app kunnen kinderen (en hun ouders) tijdens de zomervakantie e-books van de Bibliotheek op een tablet of smartphone lezen. Als kinderen regelmatig blijven lezen in de zomervakantie, kan een terugval in leesniveau worden tegengegaan. Dat is wel nodig,

want uit onderzoek weten we dat kinderen die gedurende de zomervakantie bijna niet lezen 1 à 2 AVI-niveaus terugvallen in hun leesontwikkeling. Lezen in de zomervakantie is dus erg belangrijk en dat kan heel goed digitaal met de VakantieBieb-app van de Bibliotheek. Om de VakantieBieb bekendheid te geven, ontvangen basisscholen eind mei een mailing met informatie over VakantieBieb en

de vraag om dit te communiceren met ouders en te bespreken in de les. Basisscholen kunnen bovendien gratis postcards bestellen voor leerlingen van groep 4 tot en met 8. Op deze manier gaat de VakantieBieb mee naar huis.

De nieuwe versie van de Vakantie-Bieb is vanaf 1 juli tot en met 31 augustus 2014 te downloaden in de App Store en Google Play Store.

Voor meer informatie zie www.vakantiebieb.nl

AGENDATIP!

Tentoonstelling Wonder of Wetenschap 28 juni t/m 26 oktober NEMO heeft een nieuwe tentoonstelling Wonder of Wetenschap. Kan een steen zweven? Wat is het effect van een prisma? Heb je weleens een waterkolk van opzij gezien? Wat doet een chaotische slinger? In deze nieuwe tentoonstelling stap je in een wereld waar niets is wat het lijkt.

PrimaOnderwijs 5

00_Nieuws.indd 5

01-05-14 15:39

NIEUWS

6

Summerschool Junior

weer van start

Deze zomer vindt Summerschool Junior plaats op Utrecht Science Park De Uithof. Kinderen van de bovenbouw van de basisschool en de onderbouw van de middelbare school doen vier dagen lang onderzoek bij de Universiteit Utrecht. Onder begeleiding van studenten en wetenschappers gaan ze aan de slag met grondboringen, DNA, de spijsvertering van een koe en olifantskiezen.

Unieke kans Summerschool Junior is een unieke kans voor kinderen om aan het begin van de zomervakantie kennis te maken met wetenschap.

De kinderen gaan aan de slag bij verschillende faculteiten van de Universiteit Utrecht, waaronder Diergeneeskunde, Sociale Weten schappen, Bètawetenschappen en Geowetenschappen.

Hier zoeken zij antwoord op vragen als: Waarom heb ik de ogen van mijn moeder en de neus van mijn vader? Wat zorgt voor de stevigheid van botten? En houdt een koe van bruine boterhammen? Summerschool Junior vindt plaats van 21 t/m 24 juli en 28 t/m 31 juli. www.uu.nl/wetenschapsknooppunt

Vallen is ook een sport Lekker bewegen, thuis, buiten en op school houdt kinderen gezond. Maar soms gaat het fout. Dan belanden kinderen na een flinke smak in het ziekenhuis met een kneuzing of breuk.

Om het aantal valletsels te verminderen, heeft VeiligheidNL het lespakket Vallen is ook een sport ontwikkeld.

Het leert leerlingen volgens een betrouwbare methode veilig te vallen tijdens het bewegingsonderwijs; stap voor stap. Vallen is ook een sport zorgt ervoor dat leerlingen minder angstig worden om te vallen, meer zelfvertrouwen krijgen, hun gevoel voor zelfredzaamheid vergroten en uiteindelijk met meer plezier aan spel- en bewegingsactiviteiten deelnemen.

Scan dit bericht met Layar om het promotiefilmpje te bekijken of ga naar http://ow.ly/uVPkw

6

00_Nieuws.indd 6

01-05-14 15:39

7

GA MET UW KLAS NAAR OPERATIE LUCHTSTEUN Indrukwekkende vliegshows en challenges voor scholieren Op 20 juni staat Vliegbasis Gilze-Rijen in het teken van Operatie Luchtsteun. Een dag vol imponerende vliegshows en demonstraties, waarop ook uw leerlingen hun skills mogen tonen. Met allerlei logistieke, operationele en technische challenges doen ze actief mee aan Operatie Luchtsteun.

Zo krijgen u en uw leerlingen een onvergetelijke indruk van de inzet, het belang en de carrièremogelijkheden bij de Koninklijke Luchtmacht.

Heeft u uw klas nog niet aangemeld voor Operatie Luchtsteun? Doe dat dan snel, want veel klassen hebben zich al aangemeld.

LEERLINGEN DOEN MEE AAN OPERATIE LUCHTSTEUN Kun je een F-16 aan de grond zetten en heb je het in je om vlieger te worden? Dat ontdekken uw leerlingen in de Vliegershelter. In de Techniekshelter gaan ze aan de slag met onze geavanceerde technologie. Daarnaast demonstreert de Luchtmacht de samenwerking met andere krijgsmachtdelen en hoe helikopters worden ingezet bij bosbranden en reddingsacties.

Zo maken uw leerlingen meteen kennis met alle technische en officiersfuncties in de diverse vakgebieden, waaronder vlieger, elektronica, ICT, bouwkunde of civiele techniek. Operatie Luchtsteun is een unieke kans om Defensie te ontdekken als opleider en als werkgever.

GRATIS TICKETS & BUSVERVOER Mis dit gratis event niet en kom op vrijdag 20 juni naar Vliegbasis Gilze-Rijen. Om u en uw leerlingen uit de bovenbouw havo/vwo en mbo-t naar Operatie Luchtsteun te brengen, zet de Luchtmacht bussen in. Wilt u daar gebruik van maken, dan kunt u dat aangeven op het inschrijfformulier.

VOL=VOL, dus schrijf u snel in op www.primaonderwijs.nl/operatieluchtsteun

Luchtsteun POnderwijs juni.indd 7

01-05-14 16:46

aker ET m M e K s s E u R B IN GESP Dekker & Jet Sander

De Lerarenagenda:

Minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker in de schoolbankjes van middelbare school de Populier.

Betere begeleiding en meer carrièreperspectief!

Kiezen voor het onderwijs, is kiezen voor een dynamische werkomgeving met veel carrièremogelijkheden, binnen en buiten het onderwijs. Althans, zo zou het móeten zijn, vinden minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker.

De Lerarenagenda die zij vorig jaar presenteerden, moet het beroep van leraar aantrekkelijker maken. Betere begeleiding en meer ruimte voor groei en ontwikkeling staan hierbij hoog op de lijst.

Jonge professionals kijken volgens minister Jet Bussemaker en staatssecretaris Sander Dekker anders aan tegen werk en hun carrière dan vroeger: steeds minder mensen kiezen voor één baan voor de rest van hun leven. Afwisseling, brede ontwikkeling en brede inzetbaarheid worden steeds belangrijker. De Lerarenagenda die beide bewindslieden vorig jaar presenteerden, speelt in op deze uitdagingen. De agenda kwam tot stand met input van honderden leraren.

Goede start Volgens minister Bussemaker is het belangrijk dat leraren een goede start kunnen maken, nog voordat zij het onderwijs daadwerkelijk instromen. Daarmee doelt ze op de lerarenopleidingen. ‘De opleidingen gaan beter onderwijs aanbieden en studenten strenger selecteren op kennis en motivatie om zo de studie-uitval terug te dringen en betere leraren op te leiden’, zegt Bussemaker. ‘Nu stopt een te groot deel van de aankomend docenten aan de hbo-lerarenopleiding binnen drie jaar.

Dat moet echt omlaag door beter te kijken naar of iemand echt leraar wil worden en of het beroep ook echt

bij iemand past.’ Maar ook de begeleiding van starters in het onderwijs moet beter volgens de minister. ‘Betere begeleiding van startende docenten is een van de belangrijke punten die studenten en leraren steeds opnieuw naar voren brengen. Op dit moment verlaat een kwart van de beginnende leraren het onderwijs binnen de eerste vijf jaar, vaak als gevolg van te weinig goede begeleiding. Dat is echt verspilling van talent en frustrerend voor de leraren zelf. ’Een succesvol begeleidingsprogramma voor startende leraren, waarbij universitaire lerarenopleidingen intensief samenwerken met scholen, wordt daarom uitgerold over de rest van het land. Daarnaast hebben Bussemaker en Dekker onlangs een bedrag van €80 miljoen uitgetrokken om beginnende leraren beter voor te bereiden op hun werk voor de klas. Het geld gaat naar circa zestig initiatieven die het onderwijs op de Pabo’s en lerarenopleidingen beter laten aansluiten op de praktijk op scholen in het primair en voortgezet onderwijs en in het mbo. Bussemaker: ‘Lerarenopleidingen en Pabo’s zijn samen met de scholen verantwoordelijk voor een succesvolle loopbaan van leraren. Door een betere aansluiting van

8

00_Bussemaker_Dekker.indd 8

01-05-14 15:27

lerarenopleidingen en Pabo’s op de praktijksituatie op school, worden beginnende leraren beter voorbereid op hun werk voor de klas.’ Sander Dekker vult aan: ‘Door betere inhoudelijke en didactische voorbereiding en meer aandacht voor het omgaan met verschillen in de klas en opbrengstgericht werken, kan uitval onder starters worden voorkomen.’

Juniorleraar Eén van de initiatieven die hiervoor is gestart, is het innovatie-atelier in het voortgezet onderwijs. Hier onderzoeken lerarenopleidingen en scholen samen nieuwe onderwijsconcepten, waarmee ze lessen anders kunnen organiseren. Een ander project laat aankomende en beginnende leraren in oefensituaties kennismaken met de praktijk door inzet van leerling-acteurs.

Deze oefenleerlingen geven commentaar op de lessen van een beginnende leraar waardoor hij of zij alvast kan groeien in zijn nieuwe rol. Ook is er een basisschool die gaat starten met een bijzonder buddyproject. Beginnende leraren die elkaars buddy zijn, bezoeken elkaar regelmatig in de klas en geven elkaar commentaar op de lessen. Zij keren regelmatig terug naar de lerarenopleiding om daar onder begeleiding van een ervaren leraar-coach ervaringen en tips uit te wisselen.

‘Leraren werken met ons belangrijkste bezit: het brein van onze kinderen’ Een ander initiatief dat beginnende leraren in het onderwijs een betere start moet laten maken, is de juniorleraar die intensief begeleid wordt in de eerste jaren op school. Het is een idee dat Pabo-studenten zelf aandroegen bij minister Bussemaker tijdens de grote internationale Onderwijstop die vorig jaar in Nederland plaatsvond. De minister nodigde leraren tijdens de top uit om mee te praten over de ontwikkelingen in het onderwijs en daagde hen uit met voorstellen voor verbetering te komen. Het was voor het eerst dat een land leraren deel liet nemen aan de jaarlijkse Onderwijstop.

Bussemaker nam het voorstel van de studenten op in De Lerarenagenda en binnenkort gaan de eerste juniorleraren aan de slag.

Baangarantie De initiatieven zijn hard nodig. In 2020 zal, met name in de grote steden, een groot tekort ontstaan aan leraren in het primair onderwijs. In veel andere regio’s daalt de werkgelegenheid als gevolg van daling van het aantal leerlingen. Reden voor Bussemaker en Dekker om het succesvolle Pabo-initiatief Vierslagleren uit Zwolle landelijk uit te breiden. Dat betekent dat

zo’n 200 beginnende basisschoolleraren na hun opleiding de kans krijgen om werkervaring op te doen. De komende twee jaar nemen zij de lessen over van 200 ervaren collega’s met de garantie op een vaste baan.

De beginnende leraren kunnen daardoor werkervaring voor de klas opdoen en een betere start maken in het onderwijs. Ervaren leraren krijgen door dit initiatief meer mogelijkheden en tijd om zich verder te ontwikkelen in hun vak, bijvoorbeeld door het volgen van een master. Het succesvolle Vierslagleren project is ontwikkeld door de Katholieke Pabo Zwolle en slaat vier vliegen in één klap. Startende leraren kunnen werkervaring opdoen (en blijven zo behouden voor het onderwijs). Startende en ervaren leraren kunnen een master behalen. De school profiteert van het onderzoek van de master. En er is meer samenwerking tussen de opleiding en de schoolpraktijk. Bussemaker wil Paboafgestudeerden meer perspectief bieden op een baan in het onderwijs. ‘Het is belangrijk dat zij na hun afstuderen praktijkervaring op kunnen doen. De schoolpraktijk maakt iemand immers pas echt tot een goede leraar. Dat vraagt om goede begeleiding. Met een ervaren leraar in de rol van coach geven we beginnende leraren aan het begin van hun loopbaan een goede start.’

Hoge verwachtingen De ervaren basisschoolleraren volgen op hun beurt een masteropleiding of een tweedegraads opleiding door gebruik te maken van de Lerarenbeurs. Naast een dag studie krijgen zij een dag extra verlof om te werken aan een schoolontwikkelingstraject, een onderwijsvernieuwing of een stage in het voortgezet onderwijs. Deze twee dagen worden zij vervangen door een startende leraar die de afgelopen drie jaar is afgestudeerd en die ook een masteropleiding volgt. Samen vormen zij de komende twee jaar zo’n 200 koppels.Staatssecretaris Dekker heeft hoge verwachtingen van het project: ‘Jonge juffen en meesters blijven behouden voor het onderwijs en ervaren leerkrachten krijgen tijd en ruimte om zichzelf verder te ontwikkelen door bijvoorbeeld een master te volgen aan de universiteit. Vierslagleren kent drie winnaars: leraren, leerlingen en niet te vergeten de ouders.’Ook op regionaal niveau krijgen dit soort initiatieven navolging. Zo maakte Bestuur Limburgs Voortgezet Onderwijs onlangs bekend honderd nieuwe docenten te gaan werven en bestaande docenten meer ruimte te geven om een (vervolg)opleiding te gaan doen.

De Lerarenbeurs Bussemaker en Dekker willen niet alleen dat leraren een betere start kunnen maken, maar ook dat hun carrièreperspectief in het onderwijs verbetert door meer ruimte voor groei en ontwikkeling. De Lerarenbeurs speelt volgens de bewindslieden daarin een belangrijke rol. Bussemaker en Dekker hebben dit jaar €50 miljoen euro beschikbaar gesteld voor nieuwe Lerarenbeurzen waarmee elke leraar eenmaal in zijn onderwijsloopPrimaOnderwijs 9

00_Bussemaker_Dekker.indd 9

01-05-14 15:27

baan een bachelor- of masteropleiding naar keuze kan volgen. Leraren kunnen een tegemoetkoming krijgen in de kosten van les- en collegegeld, studiemiddelen en reiskosten. Scholen kunnen daarnaast een vergoeding krijgen om een leraar studieverlof te verlenen en een vervanger aan te stellen. De Lerarenbeurs is populair: sinds 2008 ontvingen bijna 40.000 leraren een beurs.

Belangrijkste winstpunt volgens Bussemaker en Dekker is dat niet alleen leerlingen, maar vooral ook collega-leraren er op school profijt van hebben. Onlangs startte de nieuwe aanvraagronde voor De Lerarenbeurs. Anderhalve week nadat de nieuwe aanvraagronde van start ging, hadden al bijna 3.000 leraren een beurs aangevraagd. Totaal zijn er dit jaar 7.000 opleidingsbeurzen beschikbaar voor leraren die hun vakkennis willen verbreden of zich willen specialiseren door een bachelor- of masteropleiding. De bewindslieden zien het als een positieve ontwikkeling dat steeds meer leraren zich verder willen ontwikkelen binnen of buiten hun vakgebied, naast hun werk voor de klas.

www.delerarenagenda.nl

De Lerarenagenda is geïnspireerd op bestaande, succesvolle initiatieven waar studenten, leraren en leerlingen dagelijks in de klas, de lerarenkamer en op het schoolplein profijt van hebben.

Om een goed beeld te krijgen wat De Lerarenagenda in de praktijk betekent, is het platform www.delerarenagenda.nl gelanceerd.

Op dit platform zijn inspirerende filmpjes, blogs en interviews terug te vinden van onderwijsprofessionals die een bijdrage hebben geleverd aan deze agenda. Het gesprek over De Lerarenagenda is volgens de bewindslieden nooit afgelopen en ideeën blijven welkom. Meningen en suggesties over De Lerarenagenda worden via #lerarenagenda op de sociale media nauwlettend gevolgd en goede initiatieven die de onderwijskwaliteit verder verbeteren, kunnen worden ingediend op het platform, zodat anderen daar weer hun voordeel mee kunnen doen.

Promotiebeurs Dat blijkt ook uit De Promotiebeurs. Onlangs ontving de honderdste leraar een Promotiebeurs uit handen van minister Bussemaker. De Promotiebeurs is gestart in 2011 en is populair onder leraren. De beurs, bedoeld voor leraren uit het primair-, voortgezet-, middelbaar beroeps-, hoger beroeps- en speciaal onderwijs die willen promoveren, werd in 2012 door ruim 150 leraren aangevraagd. Dit terwijl er 33 plekken te vergeven waren. Het aantal promotiebeurzen werd daarom uitgebreid om zo meer leraren de kans te bieden om zichzelf verder te ontwikkelen en de aansluiting tussen universiteiten en scholen te versterken. Komend jaar krijgen zo’n 90 leraren de kans om promotieonderzoek te doen.

Het kabinet stelt €9,5 miljoen per jaar beschikbaar voor de promotietrajecten. Uitbreiding van het aantal beurzen, moet leiden tot meer gepromoveerde leraren voor de klas en dat komt de kwaliteit van het onderwijs ten goede. Bussemaker is verheugd dat steeds meer leraren kiezen voor een promotietraject om zich zo verder te ontwikkelen, binnen of buiten hun vakgebied. ‘Niet alleen worden zij zelf betere leraren, ook profiteert hun school van die extra kennis en ervaring. Het brengt meer diepgang en reflectie in het onderwijs. Met als belangrijkste eindresultaat dat onze leerlingen straks nog beter onderwijs krijgen.’

Bedrijfsleven Onderzoek in opdracht van het ministerie van OCW wijst uit dat meer dan de helft van de leraren voorstander is van meer samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven; dit verbetert het carrièreperspectief voor leraren en maakt overstappen tussen de twee sectoren makkelijker. Er komen meer mogelijkheden om een baan in het onderwijs te combineren met een functie in het bedrijfsleven. Succesvolle programma’s als het

traineeprogramma Eerst de Klas, het Onderwijstraineeship en initiatieven als de Hybride docent worden daarom uitgebreid. Dat betekent dat meer jonge academici de kans krijgen te worden opgeleid tot topdocent en daarnaast mee te draaien in een leiderschapsprogramma van bedrijven als Ahold, Shell of Philips. Dit zorgt voor verbreding van de loopbaanmogelijkheden van leraren. Ook krijgen nieuwe inzichten uit het bedrijfsleven nadrukkelijker een plek in de lessen. Dit is volgens Bussemaker en Dekker niet alleen winst voor leerlingen, ook collega-docenten krijgen daarmee toegang tot actuele (praktijk)kennis en de laatste ontwikkelingen in hun vakgebied.

Lerarenregister Volgens Dekker en Bussemaker is het leraarschap één van de belangrijkste beroepen. Een vak apart. Daarbij hoort een sterke beroepsgroep met aanzien. Daarvoor is het nodig dat de hele beroepsgroep over de juiste papieren beschikt, kennis bijhoudt en op de hoogte is van de laatste ontwikkelingen op zijn of haar vakgebied.

Onderzoek wijst uit dat 95 procent van de leraren vindt dat dit van een leraar mag worden verwacht. Naar analogie van accountants, advocaten en notarissen komt er nu ook een register voor leraren. De tijd en ruimte die leraren krijgen om bij en na te scholen, maken zij inzichtelijk in het register. Het aantal onbevoegden voor de klas zal hiermee tevens worden teruggedrongen. In 2017 zijn álle docenten opgenomen in het register. Registratie is dan een voorwaarde om les te mogen geven. Staatssecretaris Dekker: ‘Leraren werken met ons belangrijkste bezit: het brein van onze kinderen. Ouders mogen dan ook verwachten dat leraren over de juiste papieren beschikken en continu hun vakkennis bijhouden.’

10

00_Bussemaker_Dekker.indd 10

01-05-14 15:27

VERVERS Award 2014 Stimuleringsprijzen voor innovatief onderwijs

vis ins ide to e ond pri

pir

eën

ko m

er w

js €

ie

5.0

at i e

st

ijs

00

Welke onderwijsvisie spreekt jou het meest aan?

De Ververs Award biedt twee stimuleringsprijzen voor het onderwijs: een award voor de innovatieve onderwijspraktijk én een award voor inspirerende visies voor het onderwijs in 2021. Beide awards zijn bedoeld om antwoorden te vinden op de wat-vraag: wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren? De afgelopen maanden hebben diverse mensen zich aangemeld voor een van beide stimuleringsprijzen. Deze aanmeldingen zijn te vinden op www.verversaward.nl/kandidaten met de bedoeling dat hun visies en voorbeelden anderen inspireren en motiveren.

Maar de Ververs Awards zijn bovenal twee stimuleringsprijzen van € 5000 voor de meest aansprekende inzending per categorie. Een onafhankelijk jury buigt zich daarom in mei over alle inzendingen en kiest daaruit een drietal genomineerden per award. Zij maken tijdens het afsluitende debat op 17 juni 2014 kans op de Ververs Awards 2014. Onderdeel van het eindoordeel is de stem van het publiek.

Welke onderwijsvisie spreekt jou het meest aan?

vis ie ins pir at i e ide e to e ë n k ond omst er w pri js € ijs 5.0 00

PrimaOnderwijs-mei 2014_Adv Ververs Award.indd 1

VER aw VERS a rd

Op de website kun je van 8 mei tot en met 16 juni 2014 een stem uitbrengen op je favoriet. Stemmen op je favoriete genomineerde kan via www.verversaward.nl.

28-04-14 12:20

Beter onderwijs door Begeleiding startende l ‘Het gevoel van eigen bekwaamheid neemt toe door begeleiding’

INTERVIEW HELEEN DE BRUIJN FOTO’S MARIUS ROOS DIT ARTIKEL IS MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR HET MINISTERIE VAN OCW.

De gebruikelijke ontwikkeling van beginnende leraar tot ervaren leraar kan globaal vijftien jaar duren. Een goede start in het vak van leraar zou de ontwikkeling van de kwaliteit van het lesgeven enorm kunnen versnellen.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) rolt daarom het project Begeleiding startende leraren uit, waarmee het inwerken en begeleiden van beginnende leraren in het voortgezet onderwijs wordt gestimuleerd met subsidies. Het doel: betere leraren en dus beter onderwijs!

Volgens Michelle Helms-Lorenz, docent aan de universitaire lerarenopleiding in Groningen, is er een verband tussen de vaardigheden van een leerkracht en de kwaliteit van het onderwijs. ‘Hoe beter de vaardigheden van een leraar, hoe beter de prestaties van leerlingen.’

Naast haar docentschap, leidt Michelle Helms-Lorenz meerdere onderzoeksprojecten, waaronder het onderzoek dat gekoppeld is aan het project Begeleiding startende leraren. In dit project worden de effecten van regionale ‘inductietrajecten’ gemeten. Een inductietraject is een inwerk- of begeleidingstraject voor beginnende leraren. Helms-Lorenz: ‘We zijn vier jaar geleden begonnen met ons onderzoek. We stelden ons de vraag: levert investeren in de begeleiding van startende leraren rendement op? Dat was in Neder-

land nog niet eerder onderzocht. In de literatuur wordt wel gerept over positieve effecten van begeleiding, maar het effect was tot nu toe nooit bewezen in een (veld)experiment.’ Inmiddels, na de drie jaar onderzoek, is dat bewijs er volgens Helms-Lorenz wel.

Minder uitval Helms-Lorenz: ‘Na drie jaar onderzoek blijken docenten met een goede begeleiding sneller te groeien in hun vaardigheden. Ze worden dus sneller betere docenten. Er is een duidelijk verband tussen uitval en het vaardigheidsniveau van een leraar. Leraren die nog niet bevoegd zijn, lopen het grootste risico uit te vallen. Deze leraren komen vroegtijdig in het onderwijs terecht omdat er op bepaalde plekken grote tekorten

12

00_BSL POnderwijs.indd 12

01-05-14 15:31

e leraren zijn. Maar vervolgens krijgen ze te veel verantwoordelijkheden, die niet passen bij hun ontwikkelingsniveau. Je ziet bijvoorbeeld geregeld dat er geen rekening wordt gehouden met starters doordat ze moeilijke klassen krijgen toegewezen, terwijl ze daar nog niet aan toe zijn.

Ze zouden bijvoorbeeld meer parallelklassen moeten krijgen, zodat ze zich maar één keer hoeven voor te bereiden. Het kost de beginner veel tijd om lessen voor te bereiden.’

Recht De uitval van leraren is volgens Helms-Lorenz minder heftig dan de berichtgeving ons doet geloven. Er wordt gesproken over cijfers van rond de 25 procent uitvallers, maar HelmsLorenz vermoedt dat daarin ook de leraren zitten, die vertrekken naar een andere school.

‘Die vallen dus niet uit het beroep, ze gaan alleen elders in het onderwijs verder. Reken je die groep niet mee, dan gaat het om een percentage uitvallers van zo’n 10-12 procent tijdens de eerste vijf jaar.’

Maar begeleiding van beginnende leraren heeft volgens Helms-Lorenz meer functies dan alleen uitval voorkomen. ‘Je bent na een lerarenopleiding nog lang niet uitontwikkeld en hebt veel begeleiding nodig. Leraren hebben daar naar mijn mening recht op! De pijn zit ‘m vaak in een gebrek aan goed zicht op het eigen functioneren. Beginnende leraren hebben niet in de gaten waar ze op moeten reflecteren en weten ook niet waarom ze dat moeten doen. Tijdens de opleiding moet er gereflecteerd worden, vaak met gerichte opdrachten.

Als ze als leraar aan de slag gaan, wordt er minder gereflecteerd, zo blijkt uit onderzoek’.

Zinvol reflecteren

Opbrengsten voor uw school

Het ministerie van OCW stimuleert het inwerken van beginnende leraren met sub sidies voor samenwerkende lerarenopleidingen en scholen in het voortgezet onderwijs. In driejari ge, regiospecifieke arrangementen krijgen de schole n adequate begeleiding. Daarbij fungeert de (universitaire) lerarenopleiding als coördinator.

Scholen die zich hebben verbonden aan een region aal plan, kunnen aanspraak maken op een subsidie van 2.000 euro per deelnemende beginnende lera ar. Daarvan wordt de helft uitgekeerd bij deelname en de andere helft na inlevering van de onderzoeksge gevens.

Meedoen aan de gemeenschappelij ke effectmeting is namelijk wel een voorwaarde.

De begeleiding van startend ler aren levert de volgende voordelene op :

Beginnende leraren bereiken eer der een hoger niveau  van effectief lesg even in de klas.

De school beschikt over een beo ordelingssystematiek  die goed aanslui t bij het waarderingskader van de onderwijsinspectie.

Leraren worden gratis getraind in het observeren en  beg eleiden van collega’s.

Er wordt kennis en ervaringen ged eeld met andere  dee lnemende sch olen, inclusief academische opleidingsscholen.

De school kan aanspraak maken op een subsidie van  2.00 0 euro per deelnemende beginnende leraar, als tegemoetkoming in de verletko sten.

Het vaardigheidsniveau van star tende leraren is  nau wkeurig mee gevolgd.

tbaar. Hun ontwikkeling kan wor

den

Samenwerking tussen lerarenople idingen en  sch olen wordt intensiever.

Aanmelden is mogelijk via de lera renopleiding in uw regio. Een lijst met contactper sonen is te vinden op ww w.werkeninhetonderwijs.nl onder het kopje actueel: ‘de driejarige begeleiding van star tende leraren’.

‘Onderdeel van een goede begeleiding is observatie door een getrainde observant, je maakt in overleg een verbeterplan en je laat je een paar maanden later nog eens observeren. Dan kun je zien of je bent vooruitgegaan. Je kunt concreet reflecteren op een voor- en een nameting en op jouw eigen interventie, die je samen met jouw coach opstelt.

Dezelfde procedure kun je ook volgen met leerlingen, door middel van vragenlijsten. Een keer vooraf en een tijd later nog eens. Het gevoel van eigen bekwaamheid neemt toe door begeleiding.’

PrimaOnderwijs 13

00_BSL POnderwijs.indd 13

01-05-14 15:32

Begeleiding nog geen gemeengoed Bij een gesubsidieerd begeleidingsprogramma is lesobservatie en coaching een van de belangrijkste onderdelen. Maar er zijn meer kaders, zoals werkdrukreductie. ‘Bijvoorbeeld door beginnende leraren op één locatie te laten werken in plaats van op meerdere’, tipt Helms-Lorenz. Ook is het belangrijk dat leraren worden ingeleid in de geschreven en ongeschreven wetten van een school, dat ze worden voorgesteld aan collega’s en wegwijs worden gemaakt in de protocollen op school. Helms-Lorenz: ‘Het klinkt allemaal vrij normaal en logisch maar toch is begeleiding van beginnende leraren nog lang geen gemeengoed. De onderwijsinspectie heeft dit onderzocht en concludeerde dat 38 procent van de scholen iets doet

Interesse?

Meer informatie over deelname en voorwaarden vindt u op

www.werkeninhetond

erwijs.nl

onder het kopje ‘actueel’.

aan begeleiding. Dat betekent dat het op meer dan de helft van de scholen nog niet gebeurt. Het ministerie heeft de ambitie om 80 procent van de scholen ertoe te bewegen aan te haken bij het project Begeleiding startende leraren. 100 procent zou het beste zijn, maar dat is per definitie niet haalbaar. Er is geen dwangmiddel, het moet via enthousiasme en ambitie.’

Loes Lomme: ‘We proberen leraren goed naar zichzelf te laten kijken’ De Thorbecke Scholengemeenschap in Zwolle begon enkele jaren geleden zelf met de opzet van een begeleidingsprogramma voor alle nieuwe docenten op school, zowel startende leraren als nieuwe leraren met ervaring.

Loes Lomme, één van de vier docentcoaches op de scholengemeenschap: ‘Toen de Universitaire Lerarenopleiding in Groningen met een onderzoek naar de effectiviteit van begeleiding van leraren begon en daarvoor deelnemende scholen zocht, haakten wij daar dan ook graag op in.’

‘Omwille van het onderzoek begeleiden we de leraren drie jaar, maar in principe zetten we in op een jaar intensieve begeleiding en in het tweede jaar begeleiding op maat. De begeleiding van startende leraren is echt nodig. Toen ik zelf voor de klas kwam te staan, had ik het gevoel dat ik zonder zwemvleugels in het diepe werd gegooid. Je loopt tijdens je studie stages op scholen, maar als je ergens nieuw komt te werken, word je altijd door de leerlingen uitgeprobeerd. Ook buiten de klas komen heel veel dingen op je af. Ons belangrijkste doel is dat leraren zich staande kunnen houden en dat we daarmee leraren behouden voor het onderwijs. Soms kunnen leerlingen het je heel lastig maken. Ze proberen uit hoe ver ze kunnen gaan.

Door lessen van leraren te bezoeken, kijken we hoe

ze daarmee omgaan. We bespreken allerlei zaken die in een les voorkomen, de opbouw en het rendement van de les en laten de leraren nadenken over hoe ze het hebben gedaan. Daarnaast delen ze onderling hun ervaringen in de klas tijdens intervisiegroepen. Soms maken we video-opnamen van een les. Dat is heel effectief. Je kunt wel tegen een leraar zeggen wat hij goed of niet goed doet, maar nog beter is dat hij het zelf ziet.

Door die begeleiding proberen we leraren goed naar zichzelf te laten kijken en zich te laten afvragen: wat voor een leraar wil ik zijn? Iemand die vooral leerlingen een bepaald vak heel goed wil aanleren of richt je je ook op de verdere ontwikkeling van leerlingen, hun sterke en hun zwakke kanten?’

14

00_BSL POnderwijs.indd 14

01-05-14 15:35

Sanne van den Akker: ‘Door begeleiding word je je bewust van je handelen in de klas’ Sanne van den Akker (24) staat sinds vier jaar voor de klas op de Thorbecke Scholengemeenschap in Zwolle. ‘Op je 20ste al voor de klas staan, is best jong, maar ik had hier tijdens mijn studie ook al stages gelopen en kende dus de school. Omdat de school meedoet met het project Begeleiding startende leraren, heb ik een soort mentor bij wie ik met allerlei vragen terecht kan.’

‘Binnen het project zijn ook een aantal intervisiegroepen opgericht met de leraren, die hier nog niet zo lang werken’, vervolgt Sanne. ‘In zo’n groep worden geregeld casussen besproken, of iemand kan een onderwerp aandragen uit zijn of haar eigen lespraktijk.

Op die manier kun je met elkaar ervaringen delen en ideeën aangereikt krijgen waar je als leraar mee verder kunt. Zo hoor je hoe het er bij andere leraren in de lessen aan toegaat en dat is leerzaam. Bij de begeleiding horen ook standaard de lesbezoeken. De mentor kijkt dan naar de dingen die in de les goed gaan of juist minder goed gaan. De laatste keer werd bij mij gekeken naar de instructie. Daar had ik speciaal om gevraagd, omdat ik merk dat in een bepaalde klas sommige leerlingen al aan het werk gaan terwijl ik nog

niet klaar ben met de instructie. Ik wilde dat anders.

Degene die de les bezoekt, kan dan met je meedenken over hoe je zoiets structureel aanpakt. Het biedt ook een stuk bewustwording. Ik kan het vervelend vinden dat leerlingen te snel aan het werk gaan, maar je kunt ook zeggen: wat fijn dat ze zo enthousiast zijn, en daar dan een oplossing voor zoeken.

Verder zijn we net begonnen met video-interactie. Je les wordt dan opgenomen en zo word je je bewust van wat je doet in de klas. De begeleiding is echt een groot voordeel omdat je je bewust wordt van je handelen.

Die kun je aanpassen of verbeteren als dat nodig is en dat maakt het onderwijs beter. En het biedt een stuk veiligheid omdat je weet dat je met vragen altijd bij iemand terecht kunt.’

De Lerarenagenda 2013-2020

Het project Begeleiding startende leraren maakt onderdeel uit van De Lerarenagenda 2013-2020 De leraar maakt het verschil die minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker in oktober 2013 uitbrachten.

Kijk op www.delerarenagenda.nl om de vorderingen rond de agenda te volgen.

PrimaOnderwijs 15

00_BSL POnderwijs.indd 15

01-05-14 15:36

De Gezonde Schoolkantine k

Het Voedingscentrum laat met het programma De Gezonde Schoolkantine zien dat de meeste jongeren prima gezond kunnen én willen eten op school.

De Schoolkantine Brigade bereikt met de unieke aanpak van kleine stappen en slimme trucs de eerste resultaten. Nu steeds meer schoolkantines gezond zijn, zien mensen dat het werkt en verspreidt het idee zich razendsnel!

In 2003 zette het Voedingscentrum de eerste voorzichtige stappen om een programma te ontwikkelen waarmee scholen hun kantines kunnen herinrichten. Inmiddels is het uitgegroeid tot een door het Centrum Gezond Leven erkende interventie, met een multidisciplinaire aanpak. Steeds duidelijker blijkt wat werkt: een aanpak op maat en een breed draagvlak. Dankzij subsidies heeft de Schoolkantine Brigade zich fors kunnen uitbreiden.

Hierdoor kunnen zij nu een landelijke dekking leveren.

Speciaal opgeleide diëtisten rijden door heel Nederland om scholen van persoonlijk advies te voorzien.

‘We gaan zeker adviezen overnemen. Ik reken erop dat jullie over een half jaar kennis kunnen nemen van de voortgang die we hebben geboekt.’

A. Lustig-Ouweltjes, Clusius College, Schagen.

Mentaliteitsverandering ‘Wat je in die korte tijd dat je bij ons was hebt kunnen constateren, is geweldig. De daarvan afgeleide tips doen er niet voor onder, zeker omdat je steeds de haalbaarheid voor ogen hebt.’ – R. Meijer, RSG Linge College, Tiel.

Het Voedingscentrum vindt dat jongeren recht hebben op een gezonde schoolomgeving. Dat klinkt logisch, maar is verre van vanzelfsprekend. Op sommige scholen worden alleen maar snacks verkocht. Wil je dat veranderen, dan is er een mentaliteitsverandering nodig en dat kost tijd. Vaak willen scholen wel, maar weten zij niet hoe. Dat is waar de Schoolkantine Brigade in beeld

16

00_Voedingscentrum.indd 16

01-05-14 14:11

e kan gaan oogsten! komt. Zij zorgen dat De Gezonde Schoolkantine breed wordt ingezet. Multidisciplinair. De Schoolkantine Brigade draagt erkende lesideeën aan waarmee jongeren bijgespijkerd en geënthousiasmeerd worden over voeding. Ze adviseert scholen hoe ze een gezonde schoolomgeving kunnen creëren.

De Schoolkantine Brigade brengt scholen in contact met gemeente en GGD en zorgt voor draagvlak bij ouders, ondernemers, kantinebeheerders en de leerlingen zelf. Met succes, want de telefoon staat roodgloeiend bij de Schoolkantine Brigade.

Checklist voor de Schoolkantine Brigade

Niet iedereen kan brigadier van de Schoolkantine Brigade worden. Een achtergrond als diëtist is een must. De onafhankelijke wetenschappelijke kennis van het Voedingscentrum over gezonde voeding en eetgedrag vormt in de aanpak van de Schoolkantine Brigade een belangrijke basis. Gaan ze op bezoek bij een school, dan kijken ze naar de volgende zaken: Huidige aanbod in de kantine (kantinescan)?

Aantrekkelijk gepresenteerd?

Schoolbeleid over eten en drinken?

Draagvlak bij medewerkers en leerlingen?

Lessen gezond én duurzaam eten?

Ondersteuning GGD mogelijk?

JOGG-gemeente?

Snackbars en supermarkten in de buurt?

Prettige kantine-inrichting?

Duurzaamheid (bijvoorbeeld watertappunt, afvalverwerking, verspilling)?

Na afloop van het bezoek ontvangt de school een persoonlijk adviesrapport en na een half jaar neemt de Schoolkantine Brigade nog eens contact op om te horen hoe het gaat.

6

voordelen van een Gezonde Schoolkantine

1. Jongeren willen een gezonde schoolkantine Jongeren vinden zelf dat ze vaak verleid worden om te zout, zoet en vet te eten.

Ze pleiten er daarom voor dat er alleen gezonde producten verkocht mogen worden in de kantine. (bron: IPM KidWise) 2. Dit is het moment Het is goed dat leerlingen op school leren, zien én proeven dat gezond en lekker prima samen gaan. En dat zij bewuster leren kiezen. Zo groeien zij op tot volwassenen die kunnen omgaan met ongezonde verleidingen. Wacht je te lang met het stimuleren van een gezonde leefstijl, dan kan dat negatieve gevolgen hebben zoals overgewicht. Op dit moment is 14% van de jongeren te zwaar. Investeer dus nu in een gezonde toekomst.

3. Gezond verleiden werkt Uit het onderzoeksproject Automatisch gezonder? blijkt dat jongeren vaker voor gezonde producten kiezen en minder calorieën binnenkrijgen als het assortiment in de automaat gezonder is. Als bijvoorbeeld het reguliere aanbod in frisdrankautomaten vervangen wordt door water of lightdranken, kan dit een kilo gewichtsstijging per persoon per jaar schelen.

4. Gezond kiezen is besmettelijk Jongeren nemen meer snacks wanneer vrienden dit ook doen en het makkelijk verkrijgbaar is op school. Maar andersom kan het ook. Als de school gezond eten aanbiedt, kunnen jongeren elkaar positief beïnvloeden om gezonde keuzes te maken.

5. Gezonde scholen presteren beter Werken aan gezondheid op school loont. Het draagt bij aan betere schoolprestaties, minder schooluitval en een gezondere leefstijl.

6. Een gezonde kantine is duurzaam Gezond eten volgens de Schijf van Vijf is volgens de Gezondheidsraad in grote lijnen ook duurzaam. Zo is een aanbod van meer groente, fruit en brood en minder kaas en vlees al milieuvriendelijker. Datzelfde geldt voor een aanbod van basisproducten in plaats van energierijke snacks.

PrimaOnderwijs 17

00_Voedingscentrum.indd 17

01-05-14 14:11

Ontdek de totaal vernieuwde website van Schooltv Goed nieuws! De website van Schooltv is totaal vernieuwd.

Met een schat aan educatieve video’s. Topkwaliteit voor het digibord, pc, tablet en telefoon.

Ontdek de vele aantrekkelijke mogelijkheden. En helemaal gratis. Niet alleen voor leerkrachten, maar ook voor nieuwsgierige ouders en hun kinderen. Ga vandaag nog naar: schooltv.nl

00_BasisPOnderwijs.indd 18

01-05-14 16:49

00_BasisPOnderwijs.indd 19

01-05-14 16:49

Nieuwe instructievideo’s met trucs voor de Gezonde Schoolkantine

Geef leerlingen een duwtje naar een gezond eetpatroon!

Ondertussen weten we steeds meer over hoe mensen keuzes maken en daar kun je ook in de Gezonde Schoolkantine handig gebruik van maken. Met wat slimme aanpassingen in de kantine kiezen jongeren bijna vanzelf gezonder.

Hoe doe je dat?

Dat laat expert gedragsbeïnvloeding Hanneke de Bruin goed zien in twee nieuwe video’s die we hebben ontwikkeld. Ze laat zien hoe je jongeren verleidt om gezonde producten te kopen met aantrekkelijke aanbiedingen. Bijvoorbeeld door een combi-actie te maken met een flesje water.

Ook de inrichting van het buffet of de balie komt aan bod. Eén van de tips van De Bruin is om het fruit vooral vooraan te zetten, zodat het voor het grijpen ligt.

Een mooie aankleding doet de rest.

Zo zie je maar, jongeren verleiden tot gezonde keuzes is vaak makkelijker dan je denkt!

Bekijk de video’s en meer praktische tips op www.voedingscentrum.nl/duwtje

Meer weten? Kijk voor meer informatie op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine of neem contact op met de Schoolkantine Brigade.

Mail: degezondeschoolkantine@voedingscentrum.nl Twitter: @GezondeBrigade

00_Basis_ADS_PO.indd 3 14-128_VC_Adv_GSK-instructievideo_192x285_v1.indd 1

03-04-14 15:03 13:36 01-04-14

feest!

TEKST STUDIO STAMPIJ BEELD KESSELSKRAMER

Lezen is een feest! En in combinatie met het zestigjarige jubileum van de Kinderboekenweek wordt dit extra gevierd. Niet alleen in de boekwinkels en bibliotheken, maar ook op school. In deze special vind je info en tips om van dit schooljaar een extra leuk leesjaar te maken.

Lekker lezen op school Doe mee aan de Kinderboekenweek, De Nationale Voorleesdagen, Nederlandse Kinderjury en De Nationale Voorleeswedstrijd. Als je deze momenten opneemt in het jaarprogramma weet je zeker dat leesbevordering het hele jaar door positieve aandacht krijgt. Op www.cpnb.nl/onderwijs kun je de bijbehorende les- of deelnamepakketten aanschaffen. Doe dat v贸贸r 13 juni a.s. dan heb je alles op tijd in de klas.

PrimaOnderw某s 21

00_CPNBdef.indd 21

01-05-14 15:43

Haal de Kinderboekenweek in de klas Feest!, het thema van de Kinderboekenweek, is dit jubileumjaar heel toepasselijk. In deze special vind je interviews met Harm de Jonge en Marit Törnqvist − de makers van het Kinderboekenweekgeschenk en het Prentenboek van de Kinderboekenweek − én veel inspiratie en tips voor leesbevordering.

Daar wordt toch iedereen vrolijk van?

Dat er flink wordt gefeest tijdens de zestigste Kinderboekenweek staat vast. En dat vier je volop mee in de klas als je het lespakket van de Kinderboekenweek aanschaft. Daarmee heb je in één klap

heel veel lesmateriaal, alle informatie, posters, muziek en werkbladen in huis en niet te vergeten: het Kinderboekenweekgeschenk en het Prentenboek van de Kinderboekenweek.

wat zit er in het lespakket?

Affiches van de Kinderboekenweek op A2-formaat (om op te hangen in de klas, gang of bibliotheek).

Het prachtige Prentenboek Fabians feest van Marit Törnqvist.

Zestig spiegels, het Kinderboekenweekgeschenk dat Harm de Jonge speciaal schreef voor de Kinderboekenweek van 2014. Met prachtige kleurenillustraties van Martijn van der Linden.

Dit lespakket kost € 17,75 en is te bestellen tot vrijdag 13 juni via www.cpnb.nl/onderwijs.

Daar vind je ook informatie over het thema, het lesmateriaal, de Kerntitels en nog veel meer.

De Kinderboekenkrant boordevol leestips en nieuwtjes over boeken en schrijvers, gemaakt voor kinderen in de groepen 3 tot en met 8.

De cd-single van het lied Feest! dat Kinderen voor Kinderen speciaal maakte voor de Kinderboekenweek.

De Voorleesgids, met meer dan tweehonderd voorlees- en prentenboeken voor kinderen van nul tot zes jaar.

Inspiratie te over!

Een handige bewaarmap met lessuggesties bij de Kerntitels van de Kinderboekenweek.

Daarnaast zijn er algemene tips en lessen voor schoolbrede activiteiten, lessen bij het Geschenk en Prentenboek en is er speciale aandacht voor de uitzendingen van Schooltv.

Online vind je extra’s, zoals muziek en werkbladen. Kijk op www.kinderboekenweek.nl/school voor een voorproefje!

Kinderen voor Kinderen Het lied Feest!, dat Manon Sikkel samen met Tjeerd Oosterhuis schreef voor de Kinderboekenweek, maakt het feest in de klas compleet. De cd-single zit in het lespakket van de Kinderboekenweek. Op www.kinderenvoorkinderen.nl kun je (vanaf augustus) zien hoe het lied gezongen wordt en vind je een dansinstructie. Voetjes van de vloer!

22

00_CPNBdef.indd 22

01-05-14 15:43

Foto: Marijn Olislagers

Harm de Jonge (1939) voer tot zijn achtste mee op het schip van zijn ouders. Daarna woonde hij aan wal in een pleeggezin zodat hij naar school kon gaan. Hij werd leraar, trouwde en kreeg een zoon. Later was hij docent op een lerarenopleiding. In 1989 schreef Harm zijn eerste boek.

Dat smaakte naar meer en in de jaren daarna verschenen er meer boeken van zijn hand. Nu woont hij in de Bevervallei in Groningen en schrijft nog steeds mooie verhalen.

Harm de Jonge schrijft het Kinderboekenweekgeschenk

‘Juffen en meesters die niet voorlezen, doen hun leerlingen tekort’’ Hij schrijft graag boeken die herkenbaar zijn en spannend. En er moeten mooie dingen in gebeuren. Je kent de schrijver Harm de Jonge misschien van de boeken Josja Pruis, Jesse ‘ballewal-tsjí’ of Vleugels voor Jorre. Dit jaar schrijft hij het Kinderboekenweekgeschenk Zestig spiegels.

‘Elke schrijver wil graag zijn publiek bereiken’, zegt Harm. ‘Van het Kinderboekenweekgeschenk worden er minimaal 300.000 gemaakt. Misschien dit jaar nog wel meer omdat het een jubileumboek is met prachtige kleurenillustraties van Martijn van der Linden. En als al die kinderen het boek een keer of drie uitlenen, ben je al aardig op weg naar een miljoen lezers. Dat is toch geweldig!’

je kinderen dat er een spannende wereld is. Spannender dan het leven dat ze doorgaans meemaken. En als je heel erg opgaat in die fictiewereld, beleef je wat je anders nooit zou overkomen. Als kind zwom ik al tussen haaien in de Zuidzee, want mijn meester vertelde daar huiveringwekkend en onvergetelijk mooi over. Zulke verhalen wilde ik lezen. En nu ook schrijven.’

De wereld is spannender Harm is docent geweest op een pabo. Voorlezen en verhalen vertellen in de klas heeft hij altijd heel belangrijk gevonden. En praten over kinderboeken ook. ‘Als je kinderen enthousiast wilt maken om meer te lezen, moet je zelf het voorbeeld geven. In Zestig spiegels komt een ideale juf voor. Ze maakt de kinderen blij en speelt in een gekke bui saxofoon in de klas. Natuurlijk hoeft niet elke juf zo’n mooie show te maken, maar juffen en meesters die nooit voorlezen, doen hun leerlingen tekort. Met boeken leer

Zwierige handtekeningen Hoewel Harm zegt niet echt een feestbeest te zijn, verheugt hij zich wel op het Kinderboekenbal en de feestjes rond Zestig spiegels. ‘Tijdens de Kinderboekenweek ga ik vertellen en voorlezen in scholen en bibliotheken. In boekhandels ga ik zwierige handtekeningen zetten.

Of zal ik daar net als Jan Wolkers een stempel voor aanschaffen? De Kinderboekenweek is leuk en spannend. Overal vertellen hoe mooi lezen is, overal mensen ontmoeten die bijzonder zijn. Dat is een waar feest!’

Zestig spiegels Jurre moet een spreekbeurt houden en ziet daar vreselijk tegenop. Maar dan ontmoet hij prinses Sippora von Singapoor. Zij brengt hem naar een wonderlijke wereld van kermisgasten en straatartiesten. Daar leert Jurre om op een andere manier naar de wereld te kijken. Ook krijgt hij geweldige adviezen voor zijn spreekbeurt waarmee het wel móet lukken.

PrimaOnderwijs 23

00_CPNBdef.indd 23

01-05-14 15:44

60

De NS is vanaf dit jaar hoofdsponsor van de Kinderboekenweek.

jaar kinderboekenweek!

In 1954 was de eerste Kinderboekenweek. Een tiendaagse ‘week’ waarin er veel extra aandacht is voor kinderboeken. Sinds 1962 heeft elke Kinderboekenweek haar eigen thema. In de eerste drie jaar was dat steeds de titel van een boek. Later werd het algemener. Van ‘kind en natuur’ in 1970 en ‘reizen’ in 1980 tot ‘boeven’ in 1986 en ‘muziek’ in 2004. Dit jaar is het thema toepasselijker dan ooit: ‘Feest!’

O

BS De Klimop in Nederweert heeft een actieve oudervereniging die zich opsplitst in commissies voor Sinterklaas, Kerstmis, het schooluitje en de sportdag, maar óók voor de Kinderboekenweek. Dat maakt dat dit evenement steeds een geweldige happening is op school. Helma Wagemans, leerkracht in groep 1/2: ‘Elk jaar vlak na de zomervakantie komen we met een aantal leraren en ouders uit de Kinderboekenweek-commissie bij elkaar. We nemen het thema door en brainstormen over een mogelijke aanpak. Vorig jaar – toen het thema sport was – brandde er de hele week een Olympische vlam op het schoolplein. Op de laatste dag van de Kinderboekenweek kwam de brandweer om die onder toeziend oog van alle leerlingen te blussen. De kinderen hebben het er nu nog over.’

De Kinderboekentipper Welk boek past nou het beste bij welk kind?

Met de Kinderboekentipper kunnen leerlingen (maar ook meesters en juffen) ontdekken welk feestelijk boek het beste aansluit bij hun smaak. Kijk tijdens de Kinderboekenweek op www.kinderboekenweek.nl/ kinderboekentipper

Op 26 juni worden de Zilveren Griffels, Penselen en Paletten uitgereikt. De winnaar van het Gouden Penseel (voor de mooiste illustraties) wordt bekendgemaakt in de week vóór de Kinderboekenweek. Wie de Gouden Griffel (voor het best geschreven kinderboek) krijgt, wordt onthuld op het Kinderboekenbal, de avond voor de Kinderboekenweek.

Tijdens de Kinderboekenweek is er van alles te doen. In bibliotheken en boekhandels zijn lezingen en voorstellingen en veel schrijvers en illustratoren toeren door het land. Kijk vanaf september op www.kinderboekenweek.nl voor een overzicht van alle activiteiten.

Cadeautje!

Wie tijdens de Kinderboekenweek in de boekwinkel voor ten minste € 10,aan kinderboeken uitgeeft, krijgt het Kinderboekenweekgeschenk Zestig spiegels van Harm de Jonge cadeau.

Er zit ook een exemplaar van het Kinderboekenweekgeschenk in het lespakket.

24

00_CPNBdef.indd 24

01-05-14 15:44

Foto: Chris van Houts

Tijdens de Kinderboekenweek zijn er twee grote tentoonstellingen van Marit Törnqvist: in het CODA Museum (Apeldoorn) en in SCHUNCK* (Heerlen).

Marit Törnqvist maakte het Prentenboek van de Kinderboekenweek 2014

‘‘‘Inspiratie vind ik overal’ Marit Törnqvist illustreerde ruim 25 boeken en sleepte daarmee heel wat belangrijke bekroningen in de wacht. Haar werk verscheen onder andere in Frankrijk, Noorwegen, Finland, Engeland, Spanje, de VS, Japan en Rusland. Aan die indrukwekkende staat van dienst kan straks ook het Prentenboek van de Kinderboekenweek 2014 worden toegevoegd: Fabians feest.

Marit: ‘Zo lang als ik me kan herinneren, heb ik getekend en geknutseld en verhalen en gedichten geschreven. Voor mij was het een vanzelfsprekende bezigheid, net zoiets als eten en drinken. Het kwam daarom niet in me op om er mijn beroep van te maken. Tot mijn tekenleraar me overhaalde om toelatingsexamen te doen voor de Kunstacademie. Ik werd tot mijn verbazing meteen aangenomen.’

Met Astrid Lindgren in het hooi Marits moeder vertaalde de boeken van Astrid Lindgren in het Nederlands.

Marit maakte daardoor al op jonge leeftijd kennis met de wereldberoemde schrijfster. ‘Van Astrid heb ik geleerd dat je niet per se hoeft te stoppen met spelen als je volwassen bent. Zij sprong op haar vijfenzestige nog met ons in het hooi. Dankzij Astrid hebben mijn ouders een oude boerderij in Småland gekocht. Dat is de provincie in Zweden waar veel boeken van Astrid zich afspelen. Dat is heel erg van invloed geweest op mijn werk. Het boek De rode vogel speelt zich bijvoorbeeld in die natuur af.’

Elke dag een feestjurk ‘Ik haal mijn inspiratie uit het echte leven. Het hoeft niet opvallend of mooi te zijn. Ik kan een wereldreis maken en de meest wonderbaarlijke klonkgrappige getrommel. dingen zien, maar pas een idee krijgen als er thuis Buiten een meneer Gejubel en getoeter.

‘Ik hoor hetop feest!’ riep Fabian. op het bankje voor mijn huis zit. Elke dag biedt kansen inspiratie.

Voor ‘Het feest is al begonnen!’

Fabians feest heb ik me laten inspireren door mijn eigen kindertijd. Ik fantaseerde veel. Ik vond de volwassen wereld als kind vaak onbegrijpelijk saai. Waarom was het niet altijd feest? En waarom kon ik mijn feestjurk niet elke dag aantrekken?’

Een volle agenda ‘Ik verheug me op de Kinderboekenweek. Die begint natuurlijk met het Kinderboekenbal. Ik weet al wat ik aan ga trekken. Daarna ga ik elke dag naar scholen, boekhandels, bibliotheken en Kinderboekenfeesten in heel Nederland. Daar ga ik vertellen over mijn werk, een beetje tekenen, soms wat lesgeven of iets anders leuks doen. En vooral: veel met kinderen praten over hoe het is om tekenaar en schrijver te zijn. En boeken signeren, als mensen dat willen.’

Marit Törnqvist (1964) werd geboren in Zweden. Op haar vijfde verhuisde ze met haar Nederlandse moeder, Zweedse vader, broer en zus naar Nederland.

Marit volgde de illustratieopleiding aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. In 1995 verscheen haar eerste zelfgeschreven boek, Klein verhaal over liefde, dat met een Zilveren Griffel bekroond werd. Marit woont samen met haar man en twee dochters midden in Amsterdam, maar brengt ook nog steeds veel tijd door in Zweden.

Fabians feest Het prentenboek Fabians feest gaat over Fabian en zijn moeder die op het punt staan naar een groot feest te gaan.

Maar omdat ze allerlei spullen kwijt zijn, kunnen ze steeds niet vertrekken.

Fabian verzint de raarste dingen terwijl zijn moeder zoekt. En als ze dan eindelijk op het feest zijn, wacht ze een grote verrassing… Het boek heeft bladzijden die je kunt uitklappen waardoor de tekeningen heel groot worden. marit t ö r nq v i s t

Fabians feest

Fabians feest-app!

Bij het Prentenboek van de Kinderboekenweek verschijnt ook dit jaar weer een vrolijke app. Een mooie aanvulling op het Prentenboek.

PrimaOnderwijs 25

00_CPNBdef.indd 25

01-05-14 15:44

De mooiste prentenboeken Voorlezen is altijd leuk en gelukkig is het boekaanbod enorm. Vind je het lastig om te kiezen? Ga dan voor een boek uit de Prentenboeken TopTien. In het lespakket van De Nationale Voorleesdagen vind je handige lessuggesties bij deze titels voor groep 1 en 2.

Ted van Lieshout & Philip Hopman Boer Boris gaat naar zee

ntie. ee. mee? meer!

W ST!

BOER BORIS GAAT NAAR ZEE

Ted van Lieshout & Philip Hopman Gottmer

Boer Boris gaat naar zee Boer Boris gaat op vakantie. Maar welke spullen moeten mee? Zijn koffer zit al snel vol, dus laadt boer Boris ook nog spullen op zijn tractor. Wat en wie gaan er allemaal mee? Het verhaal is geschreven door Ted van Lieshout. De illustraties zijn van Philip Hofman.

Piep wil oversteken Piep de muis is op pad met zijn knuffel. Als hij staat te wachten voor het stoplicht, ziet hij allerlei mooie auto’s voorbij komen. Welke geluiden maken ze? En wat zie je nog meer? Er valt van alles te ontdekken in dit boek van Fleur van de Weel.

Koning Koen en de draak Koen, Casper en Joris zijn stoere jongens.

De hele dag vechten ze met draken.

Maar als ze ’s avonds monsters in de schaduwen ontdekken, worden ze toch een beetje bang.

Geschreven door Peter Bently, met tekeningen van Helen Oxenbury.

Het boekenliefje Er verdwijnen boeken in dit grappige verhaal van Helen en Thomas Docherty. Een konijntje gaat op zoek naar de dader. Het boekendiefje blijkt een boekenliefje te zijn…

Dit boek benadrukt nog eens hoe belangrijk voorlezen is.

Snel naar huis, kleine muis

Die kleine Maus will nach Haus.

Doch dafür muss sie durch den dunklen Wald mit seinen wilden Tieren.

Kannst du ihr helfen, sie zu erkennen?

Britta Teckentrup

Als iedereen slaapt Als iedereen in huis slaapt, sluipt Hanna naar beneden. Nu kan ze doen wat ze wil, zonder dat iemand er iets van zegt. Wat is het huis anders zo midden in de nacht! Geschreven en geïllustreerd door Komako Sakai.

Warnung! Nicht geeignet für Kinder unter 36 Monaten. Enthält kleine Teile. © 2012 Verlagshaus w w w. j a c o b y s t u a r t . d e Jacoby & Stuart, Berlin ISBN 978-3-941787-89-6 Alle Rechte vorbehalten Druck und Bindung Leo Paper Products Ltd. Printed in China

prentenboek aan de hand?

O ’ BY R N E

•

Hoe komt dat gat daar? er soms iets geva arlijks in?

BROMLEY

zichtig open . . .

Als je durft ...

PA S O P ! D I T B O E K B I J T !

aar héél

www.gottmer.nl

~<(st!m&=hf a d<

Britta Teckentrup

Snel naar huis, kleine muis

Snel naar huis, kleine muis Kleine muis wil dolgraag naar huis, maar het valt niet mee om de weg te vinden in het donkere bos. Ze schrikt steeds van alle gevaarlijke nachtdieren. Ren, muisje, ren!

Dit spannende boek (met kijkgaten) werd gemaakt door Britta Teckentrup.

Piepkleine muis Piepkleine muis verveelt zich. Hij wil op avontuur! Maar al snel ontdekt hij dat een spannend leven ook niet ideaal is. Bij dit boek zit ook een cd waarop het verhaal wordt gezongen.

Piepkleine muis is een samenwerking van Ian Janisen en Ingrid en Dieter Schubert.

Ik wil ook!

Konosja heeft een tapijt. Dat gebruikt hij als hangmat, schommel, paraplu, picknickkleed en windscherm. Dat is leuk! Alle dieren die het zien willen ook zo’n superkleed…

Bibi Dumon Tak schreef dit verhaal.

Annemarie van Haeringen maakte de tekeningen.

Pas op! Dit boek bijt!

Er zit een krokodil in dit grappige boek. Hij eet letters en zelfs een stukje uit de kaft. Hoe krijg je die engerd weg? Los het probleem samen met de kinderen op. Een boek van Nick Bromley.

Klop klop klop Kleine specht leert van zijn vader hoe hij met zijn snavel gaatjes kan maken.

Dat is zo leuk, dat hij niet meer kan stoppen!

Lucy Cousins is ook bekend van de boeken van Muis.

26

00_CPNBdef.indd 26

01-05-14 15:45

Kinderen die worden voorgelezen, presteren beter op school, hebben een grotere woordenschat en zijn beter in het verwoorden van emoties.

(Bron: leesmonitor.nu)

Op woensdag 21 januari starten De Nationale Voorleesdagen met Het Nationale Voorleesontbijt.

Tijdens deze dagen wordt het Prentenboek van het Jaar 2015 voorgelezen, Boer Boris gaat naar zee, door juffen, meesters, vaders, moeders, opa’s, oma’s of zelfs een bekende Nederlander.

Wil je ook meedoen? Bestel dan het deelnamepakket voor 13 juni via www.cpnb.nl/onderwijs.

Meer info op www.nationalevoorleesdagen.nl.

‘Tijdens De Nationale Voorleesdagen laten we kinderen uit groep 7 en 8 in de lunchpauze voorlezen bij de kleuters.

De voorlezers mogen zelf hun favoriete prentenboek meebrengen van huis. De kleuters hangen aan hun lippen.’

Helma Wagemans, leerkracht groep 1/2, OBS De Klimop in Nederweert

Foto: Gerlinde de Geus

Nederlandse Kinderjury

Tip

Wie kan er nou beter bepalen wat een goed Doe met de hele klas mee kinderboek is dan kinderen zelf? Daarom is er de aan de Kinderjury, want om je Nederlandse Kinderjury. Iedereen tussen de zes mening te kunnen geven, moet en twaalf jaar mag zijn mening geven over de je het boek natuurlijk wel eerst leukste boeken en zo bepalen welke de beste lezen. Een mooie stimulans om zijn. Als de top 5 is gekozen, gaat de Senaat een boek te pakken! van de Kinderjury aan de slag. De Senaat bestaat Op www.cpnb.nl/onderwijs uit twaalf kinderen, eentje uit elke provincie. Zij bestel je het lespakket voor schrijven de juryrapporten en reiken de Prijs van de Kinderjury. de Nederlandse Kinderjury uit. De Senaat mag zelf ook twee Pluimen (één voor 6-9 jaar en één voor 10-12 jaar) uitreiken. Thekla Fledderus (9) uit Dalen zit in de Senaat namens de provincie Drenthe. ‘Ik ben een echte boekenwurm’, lacht Thekla. ‘Dat stond zelfs in mijn rapport. Ik lees het liefst de hele dag. Als Senator van Drenthe moet ik ervoor zorgen dat de kinderen in mijn provincie gaan lezen en stemmen.

Ook mag ik straks helpen met het schrijven van juryrapporten over de beste boeken volgens de Nederlandse Kinderjury. Ik houd eigenlijk van alle boeken. Zelfs als we op de trap voor de klas zitten te wachten tot we naar binnen mogen, zit ik te lezen!’

Foto: Jørgen Koopmanschap, Studio Gemini

De Nationale Voorleeswedstrijd Elk jaar organiseert Stichting Lezen samen met de Bibliotheek De Nationale Voorleeswedstrijd. Deze wedstrijd is in het leven geroepen om kinderen uit groep 7 en 8 te laten ontdekken hoe leuk voorlezen eigenlijk is. Deelnemers mogen zelf een boek kiezen. Wil je ook meedoen? Vraag dan het deelnamepakket aan via www.denationelevoorleeswedstrijd.nl.

De voorrondes op school kun je dit najaar zelf plannen.

De vervolgrondes worden georganiseerd door de bibliotheek. Op 28 mei 2015 vindt de landelijke finale plaats in Utrecht.

Charles Dams werkt als leerkracht in groep 7 op basisschool De Willibrord in Amsterdam. Sinds drie jaar doen de groepen 7 en 8 van zijn school mee aan De Nationale Voorleeswedstrijd. ‘Door De Nationale Voorleeswedstrijd hoop ik dat kinderen worden aangezet tot lezen. Onze klassenkampioen Jane won in april de provinciale finale. Eind mei zitten we in de zaal als ze meedingt naar de landelijke titel. Spannend!’

PrimaOnderwijs 27

00_CPNBdef.indd 27

01-05-14 15:46

Adviseur leesbevordering Jos Walta::‘Lezen is een feestje’’ Lezen heeft een prominente plek in het basisonderwijs en leesbevordering moet daarvan de basis zijn, vindt Jos Walta, adviseur leesbevordering, auteur van de titel Open boek, handboek leesbevordering en mede-eigenaar van kinderboekwinkel de Boekenberg in Eindhoven. Hij heeft al heel wat basisscholen geholpen bij het realiseren van een adequaat leesbeleid.

‘De jaarlijkse kinderboekactiviteiten zijn heel waardevol’, zegt Jos. ‘Als leerkracht kun je ze inzetten als startmotor voor het stimuleren van lezen en ik adviseer alle scholen dan ook om dat te doen. Maar dat alleen is niet genoeg. Leesbevordering moet onderdeel zijn van de dagelijkse praktijk. Je bereikt niet voldoende met een paar momenten per jaar.

Daarom is het belangrijk dat er een actuele en aantrekkelijke schoolbieb is en dat leerkrachten door het jaar heen veel tijd en aandacht besteden aan leesbevordering.’

goede mix is tussen dat wat kinderen lezen om te ‘beleven’ en dat wat kinderen lezen om te ‘weten’. Het is allebei waardevol, want het ene draagt bij aan de sociaalemotionele ontwikkeling en het andere heeft een positief effect op de cognitieve ontwikkeling.’ Jos adviseert om de schoolbieb twee keer per jaar aan te vullen. ‘In januari, voordat De Nationale Voorleesdagen beginnen en in juni of september, voor de Kinderboekenweek. Op die manier ben je altijd verzekerd van een goed en aantrekkelijk aanbod.’

Leescoördinatoren aan zet Dat dat niet vanzelf gaat, weet Jos als geen ander. Hij pleit er daarom voor om op elke school twee leescoördinatoren te benoemen.

Zij kunnen hun collega’s adviseren en motiveren en zorgen voor een Tip van Jos: goed boekaanbod. Jos: ‘Dat aan‘Lees tot en met groep 6 bod moet bestaan uit verhalendagelijks ten minste de boeken, prentenboeken en vijftien minuten voor.

Voor groep 7 en 8 informatieboeken zodat er een

Goed voorbeeld ‘Dat het thema van de Kinderboekenweek dit jaar Feest! is, is niet alleen toepasselijk vanwege het zestigjarig bestaan van de Kinderboekenweek. In mijn ogen is lezen sowieso een feestje, iets waarvan je echt kunt genieten. Als leraren dat uitdragen en het goede voorbeeld geven door regelmatig voor te lezen – ja, ook nog in groep 8 –, verhalen te vertellen en boeken een actieve rol te geven in de klas, zullen kinderen dat oppikken. Goed voorbeeld doet goed volgen, dat geldt ook hiervoor absoluut.’

adviseer ik driemaal per week vijftien tot dertig minuten voorlezen.’

SCHRIJVER OP SCHOOL NIETS INSPIREERT KINDEREN MEER OM TE LEZEN, SCHRIJVEN OF TEKENEN DAN EEN ENTHOUSIASTE SCHRIJVER OF ILLUSTRATOR IN DE KLAS. JE REGELT DIT LEKKER MAKKELIJK VIA DE STICHTING SCHRIJVERS SCHOOL SAMENLEVING. KIJK OP WWW.SSS.NL VOOR MEER INFORMATIE.

Baas in de bieb De Brede School Cedercampus in het Noord-Hollandse Hoorn heeft een bibliotheek die wordt gerund door leerlingen uit de bovenbouw. Zij lenen de boeken uit aan medeleerlingen en zorgen ervoor dat alles weer netjes op zijn plek komt.

Met de Brede School Bibliotheek hopen de basisscholen De Duiventil en De Hoeksteen het leesvuur bij kinderen aan te wakkeren. Door leerlingen te laten werken in de bibliotheek willen ze laten zien dat je veel plezier kunt beleven aan boeken. De kinderen worden in groep 7 opgeleid om in de bieb te werken. Ze leren hoe ze de boeken moeten registreren, hoe ze leesadvies kunnen geven en bedenken activiteiten om lezen te bevorderen. Als dit goed gaat, ontvangen ze het diploma BSB-medewerker. De kinderen van de Brede School Bibliotheek bepalen ook mee hoe de bibliotheek wordt ingericht en welke boeken aan de collectie moeten worden toegevoegd.

De bovenbouwers lenen niet alleen boeken uit, maar lezen ook voor aan jongere kinderen.

28

00_CPNBdef.indd 28

01-05-14 15:47

komend business professional hebben zij straks

www.inholland.nl/opendag

AMN_adv192x142,5 12-02-14 10:05 Pagina 1

Talent groeit in goede handen

Wij geloven dat iedereen met talent is geboren. Op zijn of haar niveau. Dat is zoals het is. Wij geloven dat talent gekoesterd moet worden om het te laten groeien. Om talent te koesteren, te kunnen laten groeien moet je talent kennen. Om daarna te erkennen en te herkennen.

Entree

compleet en coherent LOB Daarom biedt AMN een compleet en coherent online instrumentarium voor LOB. Van de brugklas tot en met de examenklas. Voor een onderzochte en bewuste keuze voor een vervolgopleiding. De grote hoeveelheid verschillende testen en opdrachten geven de leerlingen zicht op wat ze belangrijk vinden en waar ze goed in zijn. Entree geeft de mogelijkheid ervaringen op te doen, daarop te reflecteren en er over in dialoog te gaan.

Elke leerling werkt vanuit een eigen digitaal portfolio, het paspoort. Voor de begeleiding zijn er zowel individuele als groepsrapportages om de ontwikkeling van elke leerling te monitoren. Terwijl het portfolio groeit, ontwikkelen leerlingen hun loopbaancompetenties. Zo maken ze een onderbouwde keuze voor hun vervolgopleiding of baan.

Wij geloven in talent. In talent in goede handen. Niet in magie.

Daarom geloven wij in meten en begeleiden van start tot finish.

Meer weten: info@amn.nl of 026 3557333

00_Basis_ADS_PO.indd 00_BasisPOnderwijs.indd 64

m i sl rk j e e n s l t l e k ij j l A ksvrienddee

13-02-14 10:08 13:04 25-04-14

ui r g e b , g i i Ve l

OPLOSMIDDELVRIJ 90 % NATURAL INGREDIENTS*

Ideaal voor in de klas: Uitwasbaar vanaf 20 graden Makkelijk te doseren door innovatieve dop r Gebruiksvriendelijk navulbaa Bezoek KlasExpo.nl voor educatieve knutsellessen.

Tot stand gebracht voor en door leraren.

00_BasisPOnderwijs.indd 4

01-05-14 16:03

DE HELE SCHOOL LEERT! Schoolsupport.indd 30

‘De Leraar maakt het verschil’ is de visie van minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker op leraarschap. Ook de onderwijsinspectie geeft aan dat de leraar cruciaal is voor goed onderwijs. Kunnen leraren zich nog verbeteren wanneer het gaat om complexe vaardigheden als het systematisch volgen en analyseren van de voortgang van leerlingen en het bieden van planmatige zorg? Tegelijkertijd is de werkdruk hoog.

De school moet steeds meer leerlingen opvangen met hulpvragen die het reguliere groepsprogramma overstijgen. Dit vraagt veel van klassenmanagement en differentiëren binnen de klas.

Nieuwe leermiddelen helpen daarbij. In dit artikel worden enkele handige hulpmiddelen toegelicht die kunnen ondersteunen binnen het zorgaanbod op school. Ook komt remedial

coaching aan bod.

01-05-14 14:35

HOOGBEGAAFDHEID herkennen, begrijpen en handelen

COMPLEXE VAARDIGHEDEN beter begeleiden

Zorgarrangementen gaan een steeds belangrijkere plaats innemen binnen Passend onderwijs, zowel voor extra oefenen, als voor extra uitdagen. Een handig hulpmiddel om hoogbegaafde leerlingen te herkennen, zijn de hulpkaarten van Hoogbegaafdheid in kaart van hb-specialist Lilian van der Poel. Leraren in po en vo, interne begeleiders en andere professionals die met kinderen werken, kunnen deze kaarten inzetten om hb-gedrag te herkennen, te begrijpen en om er gericht naar te handelen. De kaarten bieden vervolgens praktische toepassingen om hoogbegaafde kinderen te helpen zich te ontwikkelen en geven inzicht in het gedrag van de leerling. Leergedrag, emotioneel gedrag en sociaal gedrag worden zo voor begeleiders in school inzichtelijk gemaakt en maakt het begeleiden van begaafde leerlingen een stuk gemakkelijker. De praktische handreikingen kunnen ook in de samenhang ouder-kind worden ingezet. Op de achterkant van elke kaart staan interventies beschreven die de auteur vanuit haar praktijkervaring kent en toepast. Met Hoogbegaafdheid in kaart is begeleiden van hoogbegaafde leerlingen geen ‘natte-vinger-werk’ meer.

Het onderwijs van vandaag en morgen verlangt van scholen een breed onderwijszorgaanbod en van de professionals in de school inzicht, overzicht en deskundigheid. Scholen moeten binnen de klas aan meer kinderen met uiteenlopende specifieke zorgvragen onderwijs op maat kunnen bieden. Ga er maar aan staan! Zo is maatwerk nodig voor kinderen die speciale extra oefening nodig hebben of waarbij bepaalde reken- en spellingvaardigheden niet geautomatiseerd zijn. Hoe wordt de leerkracht een betere begeleider? Of, hoe biedt school betere begeleiding? Beter begeleiden begint met het in kaart brengen van de (leer)problemen van een leerling en daar passende oplossingen voor leren vinden. Passende oplossingen kunnen geboden worden door begeleiders te betrekken maar ook door geschikte hulpmiddelen in te zetten. Zo bieden specialisten als interne en ambulante begeleiders graag een helpende hand of worden principes van co-teaching (‘coaching on the job’) toegepast.

Passende hulpmiddelen bieden ook oplossingen voor beter begeleiden: het zijn strak gestructureerde leermiddelen die begeleid kunnen worden door mensen in en rond de school met geen of minder didactische kennis, zoals ouders, tutors, onderwijsassistenten en stagiaires.

Zij kunnen ingezet worden om te voldoen aan de vraag van ‘meer handen in de klas’, bijvoorbeeld bij automatiseringsoefeningen. Het inschakelen van niet-professionele begeleiders wordt bijvoorbeeld intensief en systematisch toegepast bij het werken met de Sprintseries (Rekensprint, Spellingsprint) van uitgeverij Schoolsupport. Deze leerhulp, ontwikkeld door ambulant begeleider Marijke Theunissen, biedt de deskundigheid van de specialist in het hulpmiddel en de begeleiding kan worden gedaan door een niet-professional. Deze aanpak wordt inmiddels op veel scholen toegepast en heeft tot uitstekende resultaten in de begeleiding van leerlingen geleid, met name bij het ‘alsnog’ automatiseren van deelvaardigheden rekenen en spelling. Dergelijke leermiddelen nemen een groot deel van de specialistische begeleiding over en de reken- of spellingspecialist is een remedial coach geworden. De hele school leert hoe met verschillen om te gaan en zo Passend onderwijs invulling te geven met de juiste begeleiders en de juiste leerhulpmiddelen.

RT-praktijk ‘de Elstar’ Elst (Gld.): ‘Steeds vaker worden klassenassistenten en onderwijsassistenten ingeroosterd om de leerlingen te begeleiden die specifieke hulp nodig hebben. De leerkracht blijft hierbij verantwoordelijk voor de begeleiding van zorgleerlingen terwijl hij/zij hier weinig invloed op kan uit oefenen.

De inzet van een remedial coach zou uitkomst kunnen bieden. De remedial coach is de partner van de interne begeleider bij het organiseren van de specialistische zorg in de school. De remedial coach neemt de IB’er de zorg voor de praktische uitvoering uit handen. Een groot voordeel is dat het tijd- en kostenbesparend werkt. Wij werken met Rekensprint en Spellingsprint binnen de remedial coaching.’ http://rt-de-elstar.nl/aanbod/remedial-coaching.html

Schoolsupport.indd 31

Meer weten? www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/ Kwaliteit+van+het+onderwijs/De+leraar www.delerarenagenda.nl www.schoolsupport.nl/hoogbegaafdheid+in+kaart www.schoolsupport.nl/rekensprint www.schoolsupport.nl/rekensprint+start www.schoolsupport.nl/spellingsprint

01-05-14 14:35

Leuke en leerzame producten voor school en thuis!

WEBSHOP

Programma’s

Vakken & Thema’s

Leeftijd

Acties

Bezoek onze geheel verniewde webshop! schooltvwebshop.nl

Bestel snel en eenvoudig in de Schooltv-webshop

NTR Schooltv spread POnderwijs.indd 32

01-05-14 15:50

De Schooltv-webshop is volledig vernieuwd In deze nieuwe webshop vindt u nog gemakkelijker per programma, groep of thema wat u nodig heeft om lessen leuker, leerzamer en activerend te maken met behulp van Schooltv. De meest recente aanbiedingen en aantrekkelijke kortingen op lesmateriaal zijn eenvoudig te vinden. De nieuwe Schooltv-webshop heeft als webadres schooltvwebshop.nl

Schooltv-webshop catalogus: vol leuke en leerzame producten Eind mei ontvangt u de Schooltv-webshop catalogus 2014-2015.

Deze catalogus staat boordevol lesmateriaal voor alle groepen in het basisonderwijs. Ook het nieuwe abonnement Nieuws? Uit de natuur! en het lespakket voor het Sinterklaasjournaal zijn nu al te bestellen. Wees er snel bij zodat u komend schooljaar op tijd uw materialen in huis heeft.

Het beste in beeld Alle programma’s van Schooltv zijn het hele jaar door te bekijken via dvd of via de nieuwe portal van Schooltv: schooltv.nl Niet alleen handig voor uzelf of uw leerlingen om individueel te bekijken, maar vooral ook voor gebruik in de klas met beamer of digitaal schoolbord. Zo maakt u met de programma’s, de verkrijgbare materialen en websites een levendige les die uw leerlingen tot het einde toe boeit.

schooltvwebshop.nl WEBSHOP

NTR Schooltv spread POnderwijs.indd 33

01-05-14 15:50

Samenwerken aan een betere aansluiting tussen po en vo Om een goede overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs te garanderen, moeten po- en vo-scholen meer gaan samenwerken. School aan Zet stimuleert scholen bij het opzetten en onderhouden van regionale netwerken. tekst mirjam janssen | beeld hollandse hoogte

‘Sinds de invoering van de referentieniveaus hebben scholen ijkpunten in handen om het reken- en taalonderwijs beter op elkaar af te stemmen. Maar scholen worstelen ermee hoe je dat kunt doen bij de aansluiting van het primair op het voortgezet onderwijs’, vertelt Gea Spaans, projectleider bij School aan Zet. De referentieniveaus geven onder andere aan welk niveau een leerling eind groep 8 en uit de eindexamenklassen van vmbo, havo of vwo per vak moet hebben. Het is de bedoeling dat zo een doorlopende leerlijn ontstaat. ‘Scholen moeten dus goede afspraken gaan maken’, vervolgt Spaans. ‘Je ziet nu netwerken ontstaan van po- en vo-scholen die hun onderwijs op elkaar proberen af te stemmen. Het gaat dan vooral om taal, rekenen en Engels, maar ook om excellentie en omgaan met verschillen. Po- en vo-scholen in een regio werken vaak al jaren samen,

maar het vraagt een intensieve samenwerking om vakken inhoudelijk af te stemmen. Dat is vaak lastig, want iedereen heeft het al druk op de eigen Gea Spaans school. Daarbij hebben scholen nu eenmaal een grote mate van vrijheid om hun onderwijs zo in te richten als henzelf goeddunkt. Maar als je het goed afstemt, scheelt het je op den duur weer werk.’

Minimumniveau Caren Japenga, rector van het gymnasium Celeanum in Zwolle, hecht veel waarde aan een regionaal netwerk. Japenga maakt met haar school deel uit van het bestuur Openbaar Onderwijs Zwolle en Regio. De 34 po- en vo-scholen die onder dit bestuur vallen, overleggen over de manier waarop ze het beste kunnen

34

00_SAZ.indd 52

01-05-14 14:29

11 juni 2014 Conferentie aansluiting po-vo

Bent u ook bezig met het verbeteren van de aansluiting tussen po en vo? Kom dan op 11 juni 2014 naar de conferentie in Stadion Galgenwaard in Utrecht. Op het programma staan inhoudelijke verdiepingssessies, uitwisseling met andere scholen en netwerken aan de hand van good practices en een inspirerende keynote door Paul Abma.

Deelname is kosteloos. Bekijk het volledige programma en meld u aan via http://bit.ly/1jMUo5D.

samenwerken. Japenga: ‘We spreken onder meer over de doorgaande leerlijnen voor rekenen, taal en Engels. Zo zitten de rekenspecialisten van de verschillende scholen bij elkaar om een doorlopende leerlijn af te spreken en te zorgen dat de referentieniveaus ook op Caren Japenga leerlingniveau worden uitgewerkt.

Voor Engels overwegen we met alle scholen gezamenlijk een curriculum aan te bieden, omdat we merken dat kinderen voor Engels met een heel verschillend niveau op het voortgezet onderwijs komen. We willen een minimumniveau gaan instellen en misschien kan dat leiden tot een gezamenlijke methode.’

Volgens Japenga houden afzonderlijke scholen natuurlijk de vrijheid naar hun eigen pedagogische opvattingen te handelen. ‘Maar daarom is het juist zo belangrijk elkaar te leren kennen. Wij organiseren nu bezoeken van po- en vo-scholen aan elkaar. Je krijgt zo beter zicht op de verschillen en de mogelijkheden.

In het primair onderwijs bestaat bijvoorbeeld veel meer ervaring met gedifferentieerd werken en in het voortgezet onderwijs wordt meer vakmatig gewerkt.

Zo kun je van elkaar leren.’

Maatwerk ‘Het vak waar vo-scholen vaak moeite mee hebben, is rekenen’, zegt Spaans van School aan Zet. ‘Rekenen is een nieuw vak op de middelbare school en wordt sinds kort ook getoetst. Op alle schoolniveaus blijkt een hoge uitval te bestaan bij de rekentoetsen. Je moet je afvragen waarom dat zo is. Kennelijk onderhouden leerlingen hun rekenvaardigheden in het voortgezet onderwijs onvoldoende of is er meer aan de hand?

Daarom moeten po- en vo-scholen kijken hoe ze hun rekenlessen meer op elkaar kunnen afstemmen en nagaan welk niveau wenselijk is. Vroeger was het zo dat basisscholen hun rekenmethode doorwerkten en er dan vanuit gingen dat kinderen een adequaat rekenniveau hadden om het vo in te stromen. Maar basisscholen blijken kinderen niet allemaal op hetzelfde niveau ‘af te leveren’. Ondertussen moet het voortgezet onderwijs leerlingen van soms tientallen aanleverende po-scholen op één lijn zien te brengen.’

Gespecialiseerde experts van School aan Zet helpen scholen om die doorgaande leerlijn beter vorm te geven. Spaans: ‘We stimuleren de vorming van een regionaal netwerk waarin werkmomenten worden vastgelegd om afspraken te maken over rekenen, taal en Engels. Ook organiseren we een landelijke conferentie om de verschillende netwerken met elkaar te laten uitwisselen. Binnen het netwerk proberen we wel maatwerk te bieden, want iedere school is anders.’

Energie steken School aan Zet stimuleert ook het Zwolse scholennetwerk via inhoudelijke experts. ‘Zij vertellen ons over de ervaringen in andere netwerken’, zegt rector Japenga. ‘En daar leren we ook weer van. Met de experts reflecteren we op de aanpak bij rekenen, taal en Engels en op de begeleiding van hoogbegaafde onderpresteerders. Bij die laatste groep is een tijdige signalering op de basisschool heel belangrijk om te voorkomen dat ze later in hun schoolcarrière afhaken.

De aanpak van School aan Zet is praktisch en gaat uit van het werkveld. We hebben een startbijeenkomst gehad met informatie over de stand van zaken op het gebied van de doorlopende leerlijnen en in juni is er een conferentie.’

Scholen moeten echt energie willen steken in de onderlinge samenwerking, is de ervaring van Spaans.

‘De samenwerking tussen po- en vo-scholen wordt vaak gedragen door een kleine groep enthousiastelingen en bloedt dood als die zich terugtrekken.

Daarom is het belangrijk dat ook de directie het proces draagt,anders strandt het vroeg of laat.’ Wat Japenga betreft zal de samenwerking binnen het netwerk niet snel vastlopen; zij ziet de voordelen ervan in. ‘We werken nu in zes werkgroepen samen.

Er zijn veel meer contacten tussen scholen uit het primair en het voortgezet onderwijs ontstaan. Vroeger waren die er vooral op directieniveau, maar nu hebben de docenten ook onderling contact. Dat is natuurlijk ook nodig, want zonder docenten heb je geen verandering.’

Traject Aansluiting po-vo School aan Zet

Kan uw netwerk ook een critical friend gebruiken of bent u van plan een nieuw netwerk op te zetten rondom de aansluiting po-vo? Dan kunt u zich aanmelden voor het traject Aansluiting po-vo van School aan Zet via secretariaat@schoolaanzet.nl.

PrimaOnderwijs 35

00_SAZ.indd 53

01-05-14 14:29

Apple Solution Experts

Maatwerkoplossingen voor het onderwijs Van goed naar excellent onderwijs, het uitdagen van talent, het stimuleren van creativiteit en organisaties die in staat zijn om dit te realiseren. Bekende thema’s binnen het onderwijs.

Onderzoek en praktijkervaringen laten zien dat de juiste inzet van ict leidt tot meer rendement in het onderwijs. In de praktijk blijkt echter dat de implementatie van ict een complex en langdurig proces is. Apple biedt een oplossing; de Apple Solution Expert (ASE).

Apple Solution Experts zijn onafhankelijke dienstverleners die door Apple zijn geselecteerd als deskundige aanbieders van oplossingen op het gebied van techniek, pedagogiek en content. Door hun expertise en beproefde werkwijze weten ASE’s deze elementen optimaal in te zetten voor het onderwijs.

Apple Professional Development - APD ASE’s bieden Apple Professional Development aan. Dit zijn diverse hoogwaardige onderwijsworkshops die zijn ontwikkeld door Apple en worden gegeven door gecertificeerde onderwijsdeskundigen. Hierdoor krijgen de lessen voor leerlingen én leerkrachten een nieuwe impuls.

Upgraden en uitbouwen Apple Solution Experts assisteren bij de aankoop, installatie en ondersteuning van een volledige onderwijsoplossing, ook in combinatie met producten van andere fabrikanten.

De ASE’s zorgen bovendien voor de integratie van Apple producten en oplossingen in elke omgeving, ook die met pc’s. Verder bieden ASE’s ondersteuning bij het upgraden en uitbouwen van bestaande infrastructuren. Vraag gerust naar voorbeelden en referenties bij andere scholen.

Direct contact ASE’s worden door Apple bijgeschoold en zijn altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op IT- en onderwijsgebied. Wilt u direct weten bij welke Apple Solution Experts u terecht kunt? Ga naar www.mijnase.nl

00_Apple spread POnderwijs juni.indd 36

www.mijnase.nl 01-05-14 15:22

Wilt

u dir ect w eten b

Ga n

aar w

ij we

l

ww.ke ASE u terech mijn t kunt? ase. nl

Amac heeft zich de afgelopen jaren bewezen als deskundig aanbieder van technologische oplossingen voor het onderwijs. Bij Amac hebben we inzicht in de problemen die men in de dagelijkse praktijk tegenkomt en daardoor kunnen we Apple oplossingen en beproefde werkwijzen aandragen die uitkomst kunnen bieden.

Switch IT Solutions helpt uw ambities vertalen in prestaties.

Als Apple Solutions Expert realiseren wij samen met u het fundament en de onderwijsoplossingen die de betrokkenheid van leerlingen verhogen en hun prestaties verbeteren.

Zo kunt u focussen op lesgeven en inhoud en bent u klaar voor het onderwijs van morgen.

Het educatieve team van iCentre bestaat uit professionals met ieder een eigen specialisme en achtergrond. Gezamenlijk hebben we één ding gemeen en dat is de overtuiging dat de leerling van vandaag recht heeft op de digitale mogelijkheden van vandaag en morgen om in te zetten bij zijn of haar persoonlijke leerproces.

Met Xando haal je de beste cijfers voor IT. IT-specialisten voor het onderwijs zijn er genoeg. Het gaat er om, dat die specialist zijn kennis ook over kan brengen. Dat hij u prettig vertrouwd maakt met uw IT. Xando is dé Apple expert voor geheel Nederland én thuis in het onderwijs. We komen onze kennis graag met u delen.

Infotheek biedt specifieke Apple oplossingen voor het onderwijs. Van het inrichten van iPad scholen tot de integratie van Apple binnen mixed omgevingen en van het inrichten van WiFi tot de verhuur van Apple. Daarnaast levert Infotheek de allernieuwste Apple hardware direct uit voorraad.

Scholten Awater ondersteunt educatieve instellingen bij de aanschaf, logistiek en het onderhoud van hun IT‐infrastructuur.

Het is ons doel om u te helpen en het voor u eenvoudig te maken. Wij zetten onze kennis en ervaring in om u te adviseren over de Apple oplossing die het beste bij u past.

IVIZI staat klaar voor het Limburgse onderwijs, van basisschool tot universiteit. Wij ondersteunen onderwijsinstellingen met het succesvol implementeren van Apple technologie.

00_Apple spread POnderwijs juni.indd 37

01-05-14 15:22

Leerkrachten vinden al snel de verbindingen tussen de vakken.

Wereldburgerschap tekst anne-marie vervelde

kun je trainen

Mensenrechten, diversiteit, duurzame ontwikkeling… Hoe integreer je mondiale burgerschapsthema’s in de dagelijkse lespraktijk? Zes leerkrachten en een directeur volgden een training van de Samsam Academie. ‘Wat een eyeopener.’

‘Ben jij een wereldburger?’ tweet basisschooldirecteur Talia Hager tijdens de training Haal meer uit Samsam. Met haar team van de Albertine Agnesschool in Leeuwarden is zij razend enthousiast over deze speciaal voor leerkrachten ontwikkelde training door onderwijsadviseurs Liesbeth Schouten en Madeleine Vreeburg.

Samsam Academie Veel scholen grijpen activiteiten als Dance4Life, Kinderpostzegels of Edukans aan om kinderen in aanraking te brengen met wereldburgerschap (onderzoek Leraren & Mondiaal Burgerschap, NCDO 2012).

Ook gebruikt ruim 85 procent van de scholen het tijdschrift Samsam. Echt ‘methodisch’ is die inzet echter niet. Tijdens gesprekken met professionals op basisscholen en Pabo’s ontdekte Madeleine Vreeburg dat leerkrachten mondiale thema’s graag meer structureel willen integreren in de les, zonder dat het ten koste gaat van andere vakken. En aan welke kerndoelen voldoet zo’n les of project? ‘Wereldburgerschap is geen verplicht onderdeel, maar burgerschap

wel, en de inspectie controleert daarop’, waarschuwt Madeleine Vreeburg. Liesbeth Schouten vertelt over het doel van de training: ‘We willen leerkrachten graag helpen. Als je Samsam gebruikt – het blad, de website en de lesbrief – dan voldoe je aan alle kerndoelen voor burgerschap. Het leuke is: er is niet één manier.

Jullie zullen zien dat er verschillende aanvliegroutes zijn voor de wereldburgerschapsthema’s; via aardrijkskunde en levensbeschouwing, maar ook via taal: lezen en tekstbegrip.’

Ontdekkingstocht ‘Samsam, dat betekent toch zoiets als delen?’ vraagt een jonge leerkracht. ‘Het woord is meegekomen uit Indonesië en betekent letterlijk: samen samen’, legt Liesbeth Schouten uit. Op het bord verschijnt een foto van twee jongens met ieder de helft van een wereldbol op de buik geschilderd. ‘Wat mooi’, zegt iemand. ‘Zo’n heel oud woord, dat zo goed past bij wereldburgerschap.’

De cursisten worden in tweetallen aan het werk ge-

38

00_SamSam.indd 38

01-05-14 14:46

zet. Ze doorzoeken afleveringen van Samsam op een super functionele training.’ Feikje Andreae, leerkernwaarden, een niet voor iedereen even makkelijke kracht van groep 6 vult aan: ‘Ik gebruikte Samsam opgave. ‘Moeten de woorden expliciet op de pagina’s vooral voor nieuwsbegrip en vrij lezen. Het is echt een genoemd zijn?’ ‘Ik ben blij verrast’, zegt Madeleine na verrassing, dat er veel meer mogelijk is. Ik was op tien minuten, ‘want het ligt niet altijd voor de hand. Met zoek naar meer verdieping. Als je kinderen een achwederkerigheid hadden jullie wat meer moeite, hè?’ en-weeverhaal voorleest over kinderen uit de Derde De doeners mogen een spelletje Twister doen, terWereld, landt het niet echt. Samsam doet het anders, wijl de denkers met papier en schaar aan de slag laat verschillende kanten van het verhaal zien, ook de gaan. Door artikelen uit Samsam te verdelen over de overeenkomsten met kinderen hier. Door die herkenvier domeinen aardrijkskunde, levensbeschouwing, ning komt het wel binnen.’ burgerschap en taal ontdekken ze hoe thema’s op Betekent dit dat wereldburgerschap meer tijd in beelkaar aansluiten en welke kerndoelen allemaal aan bod slag gaat nemen? ‘Het komt erbij en dat is vaak een argument om het niet te doen’, beaamt komen; veel meer dan ze hadden Feikje Andreae, ‘maar ik denk niet gedacht. Het online navigatiespel op samsam.net blijkt een ware ontdekSamsam Academie dat het meer tijd gaat kosten, omdat het zo goed aansluit en juist eenvoukingstocht. Niet alleen is er veel Liesbeth Schouten en dig ingepast kan worden. Daar komt informatie bij het actuele en uit eerMadeleine Vreeburg ontnog bij dat we steeds meer te maken dere themanummers te vinden, de wikkelden trainingen voor krijgen met kinderen uit verschillenopdrachten, quizzen, prijsvragen en onderwijsprofessionals die de culturen. Aan hen en hun geloof filmpjes vormen een enorme bron met wereldburgerschap willen we ook recht doen.’ van aanvullend lesmateriaal. ‘Op de willen starten of meer site vond ik veel mogelijkheden voor verdieping zoeken.

Trainingen extra opdrachten om op te nemen 1 Directies en besturen Liesbeth en Madeleine ontwikkelin de taakbrief voor zelfstandig van basisscholen den trainingen voor vier groepen. werken die onze leerlingen wekeMaak van uw school een Naast de leerkrachten zijn dat dilijks krijgen’, zegt juf Feikje verrast. wereldschool recties van basisscholen, Pabo2 Leerkrachten van Onafhankelijk docenten en Pabo-studenten. Elke basisscholen Deze tijd is er een van globalisering training wordt aangepast aan de Haal meer uit Samsam wensen en waarden van de school. en leerkrachten zien dat natuurlijk 3 Pabo-docenten Iedere cursist ontvangt een handleiook, weten Madeleine Vreeburg en Wereldse kijk op de praktijk ding met daarin onder meer theorie, Liesbeth Schouten. ‘Er zijn teveel 4 Pabo-studenten data, teveel methodes, teveel meWereldburgerschap: hoe ningen. Het is belangrijk dat iemand makkelijk is dat! anders een betrouwbare voorselectie maakt. Samsam bedrijft onafhankeKijk op samsam.net onder lijke journalistiek. Het is geen nieuws het kopje ‘voor docenten’. voor volwassenen dat kinderlijk gemaakt is, het is nieuws zoals kinderen het zien en vertellen, vergaard in de landen zelf door middel van eigen onderzoek en interviews. Naast informeren, werkt Samsam in tegenstelling tot andere nieuwsbronnen aan houding en gedrag; twee andere pijlers die wereldburgerschap typeren. Die hebben te maken met reflectie op de eigen en elkaars normen en waarden: wat is jouw positie hierin?’

Super functioneel ‘Maak ons enthousiast’, was bij de inschrijving voor de training gezegd. ‘Laat ons voelen hoe we hier op de Albertine Agnesschool energiek en geïnspireerd met Samsam aan de slag kunnen.’ Dat lijkt te zijn gelukt. ‘Wat een eyeopener’, zegt directeur Talia Hager na afloop, ‘hoeveel verbindingen je kunt leggen tussen wereldburgerschap en andere vakken. Het was

‘Samsam betekent samen’, zegt trainer Liesbeth Schouten.

de canon wereldburgerschap, een opdrachtenschema voor individueel en groepswerk, een planningsschema, een overzicht van de kerndoelen waarbij Samsam aansluit en een schema voor borging.

PrimaOnderwijs 39

00_SamSam.indd 39

01-05-14 14:46

advertorial

Gedragsproblemen: plaats de oplossing centraal

De auteurs van het veel geroemde Gedragsproblemen in scholen, Kees van der Wolf en Tanja van Beukering, omschrijven in hun nieuwe boek Succesvol omgaan met gedragsproblemen de moderne leraar als iemand die in een complexe situatie snel en overwogen moet beslissen.

Complexiteit als thema Een leraar heeft een complex en artistiek beroep, verduidelijken de auteurs. Dagelijks vervult hij of zij tegelijkertijd, en op een creatieve wijze, veel verschillende taken: het creëren van een klimaat waarin geleerd kan worden, het stimuleren en aansturen van leerprocessen, het op het juiste moment inzetten van vakinhoudelijke kennis, creatieve en expressieve vorming, morele opvoeding en burgerschapsvorming. Maar ook het inspelen op verschillen tussen leerlingen en het deskundig begeleiden van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften: de leerlingen met ‘special educational needs’ (SEN).

Onderwijs geven, is een complexe activiteit waarin veel van wat er gebeurt vaak onverwacht komt en dus niet te plannen is. Er zijn steeds momenten waarop leraren beslissingen moeten nemen over knelpunten en dilemma’s, waar-

voor geen duidelijke leidraad bestaat. Bijvoorbeeld een leerling die opeens in tranen uitbarst of een boze ouder die de klas binnenstormt. Zulke momenten doen een beroep op het snelle reflectieve vermogen van een leraar. Hij schat in een oogwenk in wat hij het beste kan doen, houdt daarbij rekening met ervaringen in eerdere, vergelijkbare situaties, denkt na over mogelijke oplossingen en overweegt een aanpak die succesvol lijkt. Hij maakt daarbij gebruik van ‘gesitueerde’ kennis. Kennis die direct verwijst naar (en bruikbaar) is voor de situatie die zich op dat moment voordoet.

Stille kennis Jean Piaget, de bekende ontwikkelingspsycholoog, heeft gezegd: ‘Intelligence is knowing what to do, when you don’t know what to do.’

Van dit soort intelligentie heeft een leraar veel nodig. Daarbij kan hij

Speciaal voor PrimaOnderwijs geeft ACCO Uitgeverij bij iedere 50ste inschrijving op de nieuwsbrief een exemplaar van Succesvol omgaan met gedragsproblemen (€29,50) cadeau!

Schrijf u nu in op de nieuwsbrief en maak kans op een gratis exemplaar!

www.uitgeverijacco.nl/gedragsproblemen

ADV Acco gedrag.indd 40

zich meestal niet baseren op wetenschappelijke kennis. Die kennis houdt namelijk meestal geen rekening met situaties, waarin verschillende factoren op een complexe manier op elkaar inspelen. Leraren hebben ‘stille kennis’ (‘tacit knowledge)’ op basis waarvan zij handelen. En die kennis ontwikkelen ze tijdens hun opleiding, loopbaan en natuurlijk ook gedurende hun dagelijks leven.

Werken met vignetten De Noord-Amerikaanse hoogleraar Brophy werkte met ‘vignetten’ om stille kennis in kaart te brengen.

Vignetten zijn korte beschrijvingen van lastige en vaak onverwachte situaties in een klas of in een

01-05-14 15:01

school, ook wel ‘bumpy moments’ genoemd. Vignetten bevatten voldoende informatie, zodat anderen er hun mening over kunnen vormen en daarbij kunnen aangeven wat er het beste gedaan kan worden.

Enkele voorbeelden van vignetten: Tijdens de praktijkles wipt Guno voortdurend op de poten van zijn stoel. Ik vraag hem dat niet meer te doen en zeg hem dat het mij stoort.

Als hij na drie waarschuwingen nog niet stopt, stuur ik hem de klas uit.

Guno weigert weg te gaan en zegt: ‘Ik laat mij door u niet wegsturen!

Voor de pauze zeg ik tegen Jaap dat hij van mij een schrijfstraf krijgt, omdat hij weer zit te kletsen en onderuit gezakt op zijn stoel zit. Gisteren had ik hem hiervoor al enkele keren

ADV Acco gedrag.indd 41

gewaarschuwd. In de pauze reikt hij mij zijn telefoon aan en zegt: ‘Mijn vader wil u spreken.’

hun stille kennis expliciet. Hierdoor kunnen ook anderen, zoals collega’s, ervan profiteren.

Soraya heeft weinig aansluiting in de klas. Ik verdeel de klas in groepjes om aan een project te werken.

De groep waar Soraya in zit, maakt onaardige opmerkingen over haar uiterlijk, zo luid dat iedereen het kan horen.

Succesvol omgaan met gedragsproblemen Onder andere het werken met vignetten als trainingswerkwijze en de verantwoording ervan komen uitgebreid aan de orde in het nieuwe boek Succesvol omgaan met gedragsproblemen dat zij samen met Theo Veldkamp schreven.

Het oefenen met vignetten maakt het mogelijk om moeilijke situaties te bespreken en te analyseren.

Zoals bij goede verhalen prikkelen ze de verbeelding, de intuïtie, de gevoelens, gedachten en kennis.

Reflectie hierop kan leraren veel inzicht bieden in hun eigen denken en handelen. Het helpt hen om taal te geven aan hun ervaringen. Zo wordt

Succesvol omgaan met gedragsproblemen Kees van der Wolf, Tanja van Beukering en Theo Veldkamp ACCO Uitgeverij | Pagina’s: 176 ISBN: 9789033495380 | €29,50

01-05-14 15:02

Meer leren met beeld e

Kinderen leren beter van digitaal lesmateriaal dat plaatjes combineert met gesproken tekst. Maar om op de lange termijn ook effect te hebben, moet het wel aan een aantal voorwaarden voldoen. tekst simone barneveld | foto human touch photograpy

Multimedia zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs.

Digitaal lesmateriaal werkt motiverend dus leerlingen gaan er graag mee aan de slag. Bovendien wijst onderzoek uit dat mensen meer leren van tekst met plaatjes, dan van tekst alleen. Dat is het zogenoemde multimediaeffect. Maar mensen leren nog meer als ze naar tekst met plaatjes kunnen luisteren, in plaats van de tekst te lezen. Dit noemen onderzoekers het modaliteitseffect.

In een artikel in 4W, het wetenschappelijk tijdschrift van Kennisnet (4w.kennisnet.nl) en in een lezing van de Open Universiteit en Kennisnet, legt onderzoeker Eliane Segers van de Radboud Universiteit Nijmegen uit hoe dat zit.

Een tekst die je leest, komt via de ogen binnen in het kortetermijngeheugen. Vervolgens zet je brein de tekst om in klanken. Daarna kan deze worden opgenomen in

42

Kennisnet.indd 48

01-05-14 14:19

d en geluid je langetermijngeheugen en gekoppeld aan de kennis die je al had. Plaatjes komen ook via de ogen binnen. Dat betekent dat het visuele deel flink wordt belast. Als je een gesproken tekst combineert met plaatjes, komt de informatie binnen via je ogen én je oren. Dat is minder belastend en zo leer je sneller. Het geheugen wordt optimaal benut.

Motorblok Hoewel het modaliteitseffect in grootschalig psychologisch onderzoek is bewezen, kun je de conclusie van dit onderzoek niet zomaar vertalen naar de onderwijspraktijk, waarschuwt Eliane Segers. Leerlingen leren niet altijd meer van gesproken tekst met plaatjes. Zo maakt het veel uit wat voor soort beeld een ict-programma aanbiedt. Plaatjes die alleen maar leuk zijn, leiden af van de tekst waardoor je er juist minder van leert. Maar interpretatieplaatjes die de tekst helpen begrijpen, zoals een doorsnede van een automotor, vergroten de leereffecten.

Digitaal lesmateriaal moet geen overbodige informatie bevatten Wat iemand leert van zo’n plaatje hangt ook af van zijn voorkennis. Een automonteur heeft geen tekening van een motorblok nodig, voor hem is zo’n plaatje slechts decoratief. Te veel plaatjes gebruiken, is ook niet handig. Dat wordt te druk. Het kortetermijngeheugen raakt dan snel overbelast. Houd daarom bijvoorbeeld het digibord rustig, adviseert Segers in 4W.

Feedback Er is nog een lastig punt bij het leren van gesproken tekst met beeld. Uit een onderzoek dat Segers zelf uitvoerde bij basisschoolkinderen, blijkt dat het modaliteitseffect op lange termijn verdwijnt. Dat wil zeggen dat de opgedane kennis minder goed beklijft en kan worden toegepast in nieuwe situaties. Dat laatste, transfer van kennis, gaat beter als leerlingen een geschreven tekst met plaatjes bestuderen. Segers denkt dat dat komt omdat leerlingen een geschreven tekst nog even kunnen teruglezen als ze deze niet goed begrijpen. Met beeld en geluid leer je in eerste instantie beter, maar wil dit soort multimediale lessen op de lange termijn ook effect hebben, dan zal het aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen. Zo moet digitaal lesmateriaal geen overbodige informatie bevatten, zoals leuke maar irrelevante videoclipjes of plaatjes. Dan raakt het brein overbelast. Daarnaast leiden effectieve multimedia de aandacht van de leerling naar de belang-

AAN DE SLAG

Voorbeelden van multimedia die gesproken tekst met beeld combineren, zijn onder andere te vinden op www.kennisnet.nl/kids. Deze site voor het primair onderwijs is opgedeeld in thema’s waar kinderen leren door informatie te lezen, een spelletje te doen of een filmpje te bekijken. Digitale taalprogramma’s als Letters in beweging (www.bereslim.nl) stimuleren de ontluikende geletterdheid van jonge kinderen.

Op www.kenny.nl kunnen kinderen van groep 1 t/m 3 zelf aan de slag met digitaal lesmateriaal dat aansluit bij de leerdoelen. Kenny is ook als app de downloaden. www.schooltv.nl bevat filmpjes voor zowel het basis- als voortgezet onderwijs. In de beeldbank zijn filmpjes op onderwerp te vinden, vaak is de gesproken tekst ook uitgeschreven. Op www.wikiwijs.nl staat lesmateriaal voor zowel primair als voortgezet onderwijs, met tekst en plaatjes én met beeld en geluid. Zo zijn er voor groep 7/8 leuke lessen over De nieuwe wildernis (zoek onder primair onderwijs op groep 7/8 met deze zoekterm) naar aanleiding van de gelijknamige film over de Oostvaardersplassen.

Teleblik.nl biedt educatieve televisiefilmpjes van onder andere de publieke omroepen voor het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs. Voor docenten en leerlingen gebruik kunnen maken van Teleblik, moet de school zich wel eerst registreren. Ten slotte geeft Kennisnetmedewerker Tessa van Zadelhoff webtips voor in de les op www.kennisnet.nl

rijke aspecten van het leermateriaal. Ook is het handig als leerlingen een video kunnen stilzetten en terugspoelen, mochten ze iets niet hebben begrepen. Verder zouden teksten moeten aansluiten bij de voorkennis van een kind.

Dat geldt vooral voor zwakke lezers en kinderen met weinig voorkennis. En heel belangrijk zijn een goede ondersteuning en feedback.

Tot slot is het volgens Segers goed om terug te komen op het geleerde met tussentijdse toetsen. Deze toetsen zijn niet bedoeld om het niveau van de leerlingen te bepalen, maar fungeren als leermiddel. Ze bevatten transfervragen waardoor de kennis die is opgedaan opnieuw wordt gebruikt. Het geleerde wordt actief opgehaald uit het brein en zo onthouden leerlingen het beter.

PrimaOnderwijs 43

Kennisnet.indd 43

01-05-14 14:20

advertorial

Meer ruimte voor persoonlijke inschatting

Nieuw kindvolgsysteem Looqin PO Er is in het onderwijs steeds meer behoefte aan een andere manier van beoordelen.

Alleen kijken naar prestaties is een te smalle indicator geworden. Er is een balans nodig tussen opbrengst- en procesindicatoren. Op dit moment ligt de nadruk nog teveel op de eerste. Het ministerie van OCW stelt daarnaast dat er een betere aansluiting tot stand moet komen tussen voorschoolse voorzieningen, het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. Een gemeenschappelijke taal en op dezelfde wijze kijken naar kinderen, wordt steeds belangrijker gevonden. Aansluitend bij deze actuele ontwikkelingen is er nu het procesgerichte kindvolgsysteem Looqin PO.

L

Looqin PO is ontwikkeld door CEGO en de Universiteit van Leuven en is door Onderwijs Maak Je Samen gedigitaliseerd. Het is een no-nonsens kindvolgsysteem, dat alle elementen bevat die nodig zijn voor de leerkracht als het gaat om het volgen en begeleiden van kinderen in hun ontwikkeling. Looqin PO legt de focus op het primaire proces en geeft de leerkracht een cruciale rol in het succes van ieder kind. Naast Looqin PO is binnenkort ook Looqin VO en Looqin KO (kinderopvang) beschikbaar. Hierdoor is er de mogelijkheid om de ontwikkeling van kinderen van 0 tot 18 jaar op eenzelfde wijze in beeld te brengen.

kenheid vertellen ons hoe krachtig de leeromgeving is die we bieden en waar we die nog kunnen versterken. Vervolgens brengt Looqin PO de competenties en prestaties van elk kind in beeld. Looqin PO streeft daarmee naar de maximale output.

Nadat de gehele groep snel in beeld is gebracht, wordt gekeken naar het individuele niveau. Looqin PO helpt de leerkracht om kinderen met extra begeleidingsbehoeften nader in beeld te brengen.

Uitgangspunt hierbij is het perspectief in te nemen van het kind, een belangrijke kerncompetentie van de leerkracht als professional.

Welbevinden en betrokkenheid Looqin PO neemt welbevinden en betrokkenheid als uitgangspunt. Met welbevinden wordt bedoeld dat kinderen die het goed maken, kinderen zijn die zich goed kunnen ontwikkelen. Betrokkenheid is de conditie voor het realiseren van diepgaand leren. Deze twee indicatoren worden gezien als dĂŠ kwaliteitsmeters van het leerproces. Het zijn belangrijke voorwaarden om tot ontwikkeling te komen en dus belangrijk voor het realiseren van goed onderwijs.

Looqin PO kijkt niet direct naar prestaties. Looqin PO stelt eerst andere vragen zoals: Hoe gaat het met dit kind? Voelt het zich goed? Reageert het goed op de geboden kansen? Met Looqin PO leg je in eerste instantie de focus op aanwijzingen die met het leerproces te maken hebben. Welbevinden en betrok-

ADV Looqin.indd 44

01-05-14 14:37

Toepasbaar binnen elk Voor elke

onderwijs-

leeftijd dezelfde

concept

schaal-waarden

Computer, laptop èn tablet

Eenvoudig scoren op een vijfpuntsschaal

DE VOORDELEN VAN LOOQIN ®PO

Welbevinden, betrokkenheid, competenties en Focus op het

prestaties

leerproces Minder

Ruimte om

administratie

eigen schoolkeuzes in te voeren

Zowel op groepsniveau als op individueel niveau

Gericht op de professionaliteit van de leerkracht

Veel met weinig

Nieuwsgierig?

Met Looqin PO sluiten we aan de bij de huidige behoeften van leraren: we willen het handelen snel afstemmen op de onderwijsbehoeften van kinderen, met minder papierwerk. Met dit kindvolgsysteem kom je met weinig stappen veel te weten over het leerproces. Door minder registratielast houd je meer tijd over voor de essentie. Looqin PO laat een eenvoudig en volledig beeld zien van zowel de ontwikkelingen binnen een groep als de groei en ontwikkeling van een individueel kind. De gegevens die je met dit instrument verkrijgt, zijn niet zomaar ‘resultaten’, maar geven richting aan het optimaal handelen in de klas. Looqin PO versterkt jouw professionaliteit om scherp te reflecteren en in te spelen op de behoeften van de kinderen.

Nieuwsgierig naar Looqin PO? Ga naar www.looqin.nl om Looqin PO gratis uit te proberen of bekijk het demonstratiefilmpje op http://omjs.nl/s/autkmz

Ten slotte biedt Looqin PO ruim 400 interventies op basis van zeven betrokkenheidsverhogende factoren (Laevers & Heylen, 2013). Conclusies op groepsniveau kunnen hierdoor direct vertaald worden in concrete acties voor de gehele groep. Deze interventiedatabase is een uitstekend hulpmiddel om een optimale leeromgeving te creëren voor groep 1 t/m 8.

In plaats van diep in te gaan op individuele problematieken, kun je met Looqin PO op groepsniveau al veel doen om de leerwinst van álle kinderen te verhogen.

Looqin PO biedt tijdswinst, gebruiksgemak, overzicht en concrete handreikingen voor in de groep.

ADV Looqin.indd 45

Het gedachtegoed achter procesgericht werken wordt zeer duidelijk beschreven in het boek van Ferre Laevers en Ludo Heylen: Een procesgerichte aanpak voor 6- tot 12-jarigen in het basisonderwijs.

01-05-14 14:38

GRATIS LESMATERIAAL DE DERDE KAMER DER STATEN-GENERAAL Wat is Prinsjesdag eigenlijk? Waar komt de gouden koets vandaan? Hoe werken verkiezingen? En wat doet de StatenGeneraal? Antwoord op deze vragen krijgen leerlingen bij het lespakket De Derde Kamer der Staten-Generaal.

00_Derde Kamer.indd 46

01-05-14 15:06

L

De Derde Kamer der Staten-Generaal is een gratis interactief lesprogramma over de Nederlandse parlementaire democratie voor kinderen van groep 7 en 8 van de basisschool. Leerlingen leren hoe de politiek werkt in Nederland. Het lesprogramma bestaat uit twee delen. Deel 1 voor beginners (oranje koffer) en deel 2 voor gevorderden (blauwe koffer). Ieder lespakket heeft dezelfde opbouw en bestaat uit een debatspel, dvd, handboekjes en een docentenhandleiding. De website www.derdekamer.nl dient ter ondersteuning van het lesprogramma. Leerlingen kunnen hier antwoord vinden op de vragen uit het Handboek Politiek. Op de site staan ook leuke games die betrekking hebben op de politiek.

Cliptoets Dit jaar is er voor het eerst een toets om de kennis van de politiek te meten. Via een cliptoets met korte filmpjes en vragen, kunnen de leerlingen hun kennis over politiek en democratie testen. Voor en na het lesprogramma. Het lesprogramma duurt vier dagen en neemt ongeveer één uur per dag in beslag.

Vanwege de actualiteit verdient het de voorkeur het lesprogramma in de Week van de politiek (derde week van september) te behandelen. Maar uiteraard is het ook mogelijk het lesprogramma op een ander moment in het jaar te gebruiken. De opzet van de vier dagen is hetzelfde. Alleen de thema’s verschillen per dag. Elke les begint met een filmpje, waarna de leerlingen opdrachten maken in hun handboek. Vervolgens is er een debatspel.

Win een finaledebat Scholen die het lesprogramma van de Derde Kamer in de Week van de politiek behandelen, maken kans op een mooie prijs: een uitnodiging voor het finaledebat in de echte Eerste Kamer. Hiervoor stuurt u met de leerlingen de winnende stelling van het slotdebat naar de redactie van de Derde Kamer. Geef argumenten bij de stelling en maak een kort verslag van het slotdebat. Dat kan in de vorm van een verhaal, fotoreportage of video. Met een zelf bedachte stelling maakt de klas nog meer kans te winnen.

Inspiratie

Vorig jaar wonnen de Rudolf Steinerschool uit Breda, Het Visnet uit Elst en de Koningin Wilhelminaschool uit Hendrik Ido Ambacht een bezoek aan de Eerste Kamer. Een voorbeeld van een stelling is: Er moet een wet komen die het fokken van plofkippen verbiedt.

Argumenten voor deze stelling zijn: • Zo krijgt elke kip een beter leven.

• Dieren zijn levende wezens en verdienen een goed leven.

• Het is gezonder en voedzamer voor de mens.

• Mensen vinden niet-plofkip te duur. Door plofkippen te verbieden, moeten ze wel een kip kopen die een beter leven heeft gehad bijvoorbeeld vrije uitloop kip of biologische kip.

Meedoen?

Stuur voor 13 oktober de winnende stelling plus een verslag naar redactie@derdekamer.nl. De winnaars krijgen eind oktober bericht. Het finaledebat is meestal op een vrijdag in november. U maakt dus kans op een geheel verzorgd uitstapje met de klas naar het Binnenhof waar jullie de fijne kneepjes van het debatteren leren van echte Kamerleden.

Bestellen?

Bestel het gratis lespakket voor 1 augustus en ontvang het oranje of blauwe koffertje of de nabestelling van het lesmateriaal voor Prinsjesdag via www.derdekamer.nl. De uitlevering van de lespakketten vindt plaats van 1 t/m 30 september. Als u na 1 augustus bestelt, kunnen we niet garanderen dat het lespakket voor Prinsjesdag is ontvangen.

PrimaOnderwijs 47

00_Derde Kamer.indd 47

01-05-14 15:07

Klassen voorspellen de economie in de ConjunctuurBekerStrijd

‘Het is een ultieme toepassing van wat ze in het lesboek geleerd hebben’ Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) organiseert voor economieklassen de ConjunctuurBekerStrijd. In deze wedstrijd voorspellen klassen de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Dit doen ze aan de hand van tien indicatoren die het CBS ook gebruikt om de conjunctuur te analyseren.

Lieke Stroucken, coördinator van de website CBS in de Klas, legt uit waarom het CBS zich richt op het onderwijs: ‘Cijfers van het CBS worden veel gebruikt door bijvoorbeeld beleidsmakers, journalisten en onderzoekers. Maar ook het onderwijs kan goed gebruikmaken van CBS-materiaal. Bijvoorbeeld om de actuele stand van zaken van een onderwerp of thema in een les te verwerken. Een papieren lesboek bevat al snel verouderde cijfers.’ Met de website CBS in de Klas doet het CBS een extra handreiking aan docenten door materiaal dat aansluit bij de vakken aardrijkskunde, wiskunde, maatschappijleer en economie te bundelen.

Meer tot leven Drie jaar geleden heeft het CBS voor het eerst de ConjunctuurBekerStrijd georganiseerd. Leerlingen leren hierin op een speelse en competitieve manier zelf na te denken over de economische omstandigheden van ons land. Daarbij leren ze welke factoren van invloed (kunnen) zijn op de economie. Lieke Stroucken legt uit: ‘Leerlingen analyseren historische reeksen, vergelijken indicatoren en leggen verbanden om tot een goede voorspelling te komen van bijvoorbeeld het werkloosheidscijfer of de economische groei. Concepten uit het lesboek zullen zo meer gaan leven voor de leerling.’

Docenten enthousiast Aan de ConjunctuurBekerStrijd deden dit schooljaar 168 klassen mee. Klas vwo 6 van het Stanislascollege uit Pijnacker behaalde de eerste prijs. Alex Wubben is economiedocent van de winnende klas: ‘De ConjunctuurBekerStrijd brengt afwisseling in de lessen wat leerlingen motiveert.

Masterclass van Senne Janssen

48

00_CBS Spread POnderwijs.indd 2

01-05-14 14:14

De wedstrijd laat leerlingen op een andere manier leren en laat leerlingen zien dat economische theorie in de praktijk kan worden herkend in statistieken van het CBS en in de conjunctuurindicatoren.’

Actief aan de slag Docente Nicole Veninga van het Spinoza Lyceum Amsterdam eindigde met haar twee vwo 6-klassen op de tweede én derde plaats: ‘Ik vind het heel belangrijk dat leerlingen de transfer kunnen maken van boekenkennis naar werkelijkheid. Het mooie van deze wedstrijd is dat leerlingen gaan begrijpen in wat voor orde van grootte ze moeten denken.

Als ik hen vraag naar het aantal faillissementen per jaar, weten ze niet of ze in tientallen, honderdtallen of duizendtallen moeten denken. Een andere opbrengst van de wedstrijd is dat leerlingen ook het verband gaan zien tussen

indicatoren. De ConjunctuurBekerStrijd is een ultieme toepassing van dat wat ze in het lesboek geleerd hebben.’

De ConjunctuurBekerStrijd is dus niet alleen een wedstrijd, maar ook leerzaam. Alex Wubben: ‘Leerlingen verbeteren hun rekenvaardigheden en gaan actief aan de slag met de conjunctuurcyclus. Ze leren dat er indicatoren zijn die procyclisch en anticyclisch zijn.’

De winnende klas van het Stanislascollege werd tijdens de economieles verrast met een masterclass over de economie van 2013 die werd gegeven door Senne Janssen, woordvoerder van het CBS. Daarnaast ontvingen ze een beker, taart en goodiebag met onder andere bioscoopbonnen. Alex Wubben: ‘De leerlingen waren totaal verrast en vonden de masterclass erg leerzaam. Ik ga komend schooljaar zeker weer meedoen met de ConjunctuurBekerStrijd.’

Doe mee met de ConjunctuurBekerStrijd De ConjunctuurBekerStrijd sluit binnen het vak economie aan bij het concept ‘Goede tijden, slechte tijden’ en is geschikt voor bovenbouw havo en vwo. Vanaf 1 mei 2014 is het mogelijk om klassen voor de editie 2014/’15 in te schrijven. Deelname is gratis. De voorspelling moet vóór 1 oktober binnen zijn. De winnaar zal in maart 2015 bekend worden gemaakt. De klas met de beste voorspelling krijgt een masterclass over de economie en wint een bokaal en een mooie prijs.

Kijk voor meer informatie en inschrijven op www.cbs.nl/cbsindeklas

@statistiekcbs PrimaOnderwijs 49

00_CBS Spread POnderwijs.indd 3

01-05-14 14:14

Digitale geletterdheid en 21ste eeuwse vaardigheden

‘We willen opleiden voor de toekomst’

Wat moet de school in de 21ste eeuw kinderen eigenlijk leren? En komt dit al voldoende aan bod in het huidige onderwijs? SLO is druk bezig dat te onderzoeken. Op GBS De Horizon in Hoogland zijn ze sinds een jaar of drie bewust met 21ste eeuwse vaardigheden aan de slag.

Meer informatie: Sigrid Loenen, 053 - 4840 337, s.loenen@slo.nl of download alvast Digitale geletterdheid en 21ste eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs: een conceptueel kader van www.slo.nl

tekst femke van den berg bureau bisontekst | foto hollandse hoogte

‘In 2010 waren we op zoek naar nieuwe methoden voor de zaakvakken’, vertelt Marjon Tromp, leerkracht van groep 4. ‘We willen opleiden voor de toekomst en vonden dat onze toenmalige aanpak niet meer aansloot bij de huidige technologische en maatschappelijke ontwikkelingen.’ In hun zoektocht naar nieuwe methoden, stuitte het team op SingaporeNext, een samenwerkingsinitiatief van verschillende schoolbesturen en andere onderwijspartijen met als doel innoverend leren in een ICT-rijke leeromgeving te realiseren. Tegenwoordig werkt de school bij de zaakvakken aan projecten, waarbij verschillende 21ste eeuwse vaardigheden aan bod komen.

50

SLO.indd 50

01-05-14 15:24

Acht 21ste eeuwse vaardigheden Wekelijks zijn de leerlingen twee middagen bezig met een project; ieder project duurt ongeveer zes weken. ‘De leerlingen zijn enthousiast’, vertelt Paula van Beveren, leerkracht groep 8. ‘Ze vinden het leuk dat ze hun eigen nieuwsgierigheid kunnen volgen. Wij bepalen het projectthema, bijvoorbeeld ‘Olympische Spelen’, zij kiezen vervolgens zelf welk aspect ze uitdiepen. Ze weten al vrij goed volgens welke stappen je een onderzoek kunt opzetten; daar worden ze steeds handiger in.

En ze beheersen ook steeds meer manieren om hun bevindingen te presenteren. Ik vind dat zij nu echt meer leren dan toen we nog met een methodeboek werkten.’

Volgens Sigrid Loenen, leerplanontwikkelaar bij SLO, werken kinderen in zo’n project aan de vakoverstijgende competenties die ze nodig hebben om te kunnen functioneren in een snel veranderende maatschappij. ‘Ze leren op een andere manier denken: probleemoplossend, creatief, innovatief, kritisch, beslissingen nemend. Het gaat ook om andere manieren van werken: meer nadruk op communicatie en samenwerking, ICT en informatievaardigheden. En de blik is naar buiten gericht, op de wereld om je heen.’

Samenwerken GBS De Horizon introduceerde de 21ste eeuwse vaardigheden eerst in de bovenbouw. ‘Sinds kort zijn we er ook in de middenbouw mee gestart’, zegt Tromp. ‘Daar ligt het accent op de vaardigheid samenwerken. De leerlingen krijgen dan een paar keer per week een groepsopdracht. Ik kijk hoe het samenwerken verloopt en leg mijn bevindingen vast. Ook begeleid ik kinderen als het samenwerken niet zo goed lukt.’ Samen met SLO ontwikkelt de school een leerlijn voor samenwerken.

Loenen: ‘De 21ste eeuwse doelen kun je op elk niveau definiëren. Zo kun je kleuters al over belangrijke aspecten van samenwerken leren: luisteren naar elkaar, wachten op je beurt, samen delen, rekening houden met elkaar.

Een leerlijn zorgt ervoor dat je de vaardigheid jaar na jaar verder uitbouwt, idealiter van primair onderwijs tot en met hoger onderwijs. Een belangrijke vraag hierbij is of je de vaardigheid aanbiedt als apart onderdeel of integreert in het bestaande aanbod. Dit laatste is het meest logisch, omdat vaardigheden niet los staan van inhouden en ook omdat dit praktisch het meest haalbaar is.’

Digitale geletterdheid GBS de Horizon besteedt in de vakoverstijgende projecten veel aandacht aan ICT en wil het onderwijs in digitale geletterdheid verder ontwikkelen. Deze vaardigheid bestaat volgens SLO uit verschillende elementen.

Wat zijn 21ste eeuwse vaardigheden eigenlijk? ‘Daarover bestaat geen overeenstemming in het onderwijs en daarbuiten’, vertelt Sigrid Loenen van SLO. ‘In opdracht van het ministerie van OCW heeft SLO daarom literatuur onderzoek gedaan om dit te verhelderen. Uiteindelijk zijn we gekomen tot acht 21ste eeuwse vaardigheden.’

1. creativiteit 2. kritisch denken 3. probleemoplossend vermogen 4. communiceren 5. samenwerken 6. sociale en culturele vaardigheden 7. zelfregulering 8. digitale geletterdheid

Ten eerste: basiskennis van ICT, van gangbare hardware en software. Ook computational thinking hoort hierbij: het besef dat je ICT kunt inzetten voor het oplossen van problemen. Dan mediawijsheid: de kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met media. En ten slotte informatievaardigheden: het kunnen signaleren en analyseren van een informatiebehoefte en op basis hiervan het kunnen zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken van relevante informatie.

Volgens een rapport van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen uit 2012 moet de digitale geletterdheid van leerlingen sterk verbeterd worden.

‘Ook wij kunnen er als school nog wel een slag in maken’, vindt Tromp. ‘We doen wel veel rondom ICT, informatievaardigheden en mediawijsheid, maar onze bovenbouwleerlingen vinden het bijvoorbeeld nog lastig om te beoordelen in hoeverre de informatie die ze op internet vinden betrouwbaar is. En wij als leerkrachten soms ook.’

Kerndoelen SLO heeft onderzocht hoe 21ste eeuwse vaardigheden terugkomen in de kerndoelen. Loenen: ‘De aandacht voor 21ste eeuwse vaardigheden is summier en weinig sturend.

In de uitwerkingen van de kerndoelen in tussendoelen en leerlijnen komen de 21ste eeuwse vaardigheden iets uitgebreider aan bod. Uiteindelijk laten scholen zich echter vooral leiden door methodes. Momenteel analyseren we daarom middels een steekproef in hoeverre de 21ste eeuwse vaardigheden een plek hebben in een aantal leermiddelen. Daarna onderzoeken we bij een twintigtal scholen hoe zij hiermee in de praktijk aan de slag gaan.’

Het onderzoek van SLO resulteert in een inventarisatie van waar scholen staan wat betreft de 21ste eeuwse vaardigheden. ‘Ook willen we duidelijk krijgen waaraan de scholen behoefte hebben op het gebied van de 21ste eeuwse vaardigheden’, aldus Loenen. De resultaten worden nog voor de zomervakantie gepresenteerd op www.slo.nl.

PrimaOnderwijs 51

SLO.indd 51

01-05-14 15:25

Omgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs

‘Door te differentiëren, kunnen docenten hun lessen beter afstemmen’ Differentiëren in het voorgezet onderwijs: is dat nodig? Leerlingen gaan na de basisschool immers al naar diverse schooltypes? ‘Ja’, zegt Meike Berben, auteur van het boek Differentiëren is te leren! Omgaan met verschillen in het voortgezet

onderwijs. ‘Er zijn namelijk wel degelijk verschillen tussen leerlingen in één klas, bijvoorbeeld in prestatie, motivatie of leervoorkeur.’ Het boek geeft praktische handvatten hoe je differentiatie in het voortgezet onderwijs vorm kunt geven. tekst ingrid dekker | beeld human touch photograpy

Leerlingen verschillen van elkaar. Zij hebben eigen kenmerken en talenten en een eigen leerstijl.

Dat geldt zeker ook voor leerlingen in het voortgezet onderwijs, betoogt Meike Berben, auteur van het boek Differentiëren is te leren! Omgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs. ‘Door te differentiëren, kunnen docenten hun lessen beter afstemmen op de verschillen in de klas’, zegt Berben.

‘De Inspectie kijkt of leerlingen voldoende actief op hun niveau in de lessen aan de slag zijn.’

Aangepast onderwijsaanbod

Meike Berben

Volgens Meike Berben begint differentiëren met het verzamelen van gegevens en een goed beeld krijgen van de leerlingen in de klas. De volgende stap Verschillen inventariseren is de gegevens analyseren. Wat heeft een leerling ‘De behoefte om te differentiëren, komt van vernodig? Zo kun je een onderscheid maken in de beschillende kanten’, zegt Berben. ‘Er is een behoefte hoefte aan instructie, aan extra of andere leerstof vanuit schoolleiders en docenten, die signaleren en meer of minder leertijd. Daarna clustert de dodat leerlingen echt van elkaar verschillen in cent groepjes leerlingen, bijvoorbeeld in een groep tempo, prestatie, motivatie, doorzettingsdie zelfstandig aan het werk gaat, een groep vermogen en manier van leren. Het die eerst instructie krijgt en daarna zelfCPS organiseert ook is goed om te inventariseren welstandig aan de slag gaat en een groep trainingen rondom ke verschillen er zijn in een klas, die uitgebreide instructie krijgt. ‘Diffedifferentiëren. Deze zodat je daar op in kunt spelen. rentiatie in 2 à 3 subgroepen is haalbieden praktische tools Er is ook een externe behoefte. De baar. Meer subgroepen wordt lasom in de lessen meer Inspectie van het Onderwijs en tig in een les van 45 of 50 minuten.’ rekening met verschillen het ministerie van OCW vinden Een andere manier, naast differentiatie te houden. dat leraren de lesstof, instructie in hoeveelheid instructie, is differentiëren www.cps.nl/academie en beschikbare tijd beter moeten in leerstof. Dat betekent een aangepast afstemmen op de capaciteiten van de onderwijsaanbod. Berben: ‘Je kunt leerstof individuele leerling. ‘Dit is een belangrijke indelen op grond van moeilijkheidsniveaus. Zo ambitie waarnaar gekeken wordt’, zegt Berben. kun je leerlingen die moeite hebben met de lesstof op 52

00_Diffrentieren.indd 52

01-05-14 14:08

hun niveau laten werken en diegenen die het allang snappen, verder uitdagen. De ondergrens ligt natuurlijk bij het minimaal te behalen lesdoel.’

Flipping the classroom Differentiëren in leertijd is nog een andere optie.

Berben noemt in dit verband het voorbeeld van flipping the classroom, een door digitalisering ontstane nieuwe manier van lesgeven. Docenten zetten – al dan niet zelfgemaakte – instructievideo’s in, die leerlingen als huiswerk voor het daadwerkelijk lesuur op school moeten bekijken. Ze krijgen dus de instructie en uitleg thuis. De tijd in de les wordt vervolgens gebruikt om opdrachten en oefeningen te maken, vragen te beantwoorden, in groepjes te werken of om onderzoek te doen. Berben: ‘Je werkt dus precies andersom dan in een traditionele les: de instructie krijg je thuis, de verwerking doe je in de les. Dat heeft veel voordelen. Leerlingen kunnen de instructiefilmpjes meerdere keren bekijken als ze moeite met de stof hebben.

En zijn ze in de les, dan hebben ze hun docent bij de hand om vragen te stellen bij moeilijke opgaven of uitwerkingen.’

Leervoorkeuren In haar boek besteedt Meike Berben ook aandacht aan differentiëren op basis van leervoorkeuren. Dit gaat

uit van de theorie dat iedereen zijn eigen manier van leren heeft. ‘De leerstijlen van Kolb of de meervoudige intelligenties van Gardner bieden handreikingen om te differentiëren in lesstof en aanpak. Je kunt bijvoorbeeld leerlingen keuzes geven in hoe ze de stof willen verwerken. De een zal meer leren van verslaglegging, de ander van het maken van een rap. Een meer visueel ingestelde leerling maakt graag een collage. De uitkomst is steeds hetzelfde: de leerling maakt zich de stof eigen, maar iedereen doet het op de manier die het best bij hem past. Zo behaal je als docent maximaal resultaat en iedere leerling heeft voldoende uitdaging.’

Het boek Differentiëren is te leren! Omgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs is te bestellen via www.cps.nl/uitgeverij.

Hier is ook de po-versie van het boek te bestellen.

PrimaOnderwijs 53

00_Diffrentieren.indd 53

01-05-14 14:09

?

N E T N I R P S SAMEN KT! R E W E I D K A P N EEN AA

“Ze juichen als we weer gaan sprinten”

eden? eren van deelvaardigh Uitval bij het automatis elke n sprinten en bijna Iedere dag even same eert . Succes er varen motiv leerling er vaar t succes nge geleiders! Een mondeli uw leerlingen en alle be werk motiveert én het rtrt-aanpak die werkt, ige!) re (ook niet-deskund verdeelt over meerde begeleiders.

Wee kk

aart

Wee k

Weekk

aart

11

tijd

Weekka art

Dag

2 mi

n

Week 14

1

Tel ve spron rder met 3-6-9 gen van 3: Tel ter ..... 30 gen ug met spron va 20-18 n 2: -16 ..... 2

Dag

2

Getal len tot Dag 64: 10 3 100: 81: 10 meer is..

Tel ve Dag 1 46: 10 minder Dag spron rder met is..

4 2 mi 79: 10 meer is..

5-10-1 gen van Vul aan Dagn2 Getal 5: 55: 10 minder Noem Tel ve 5 ..... 50 is.. len tot 73+ .... : Vóór 92: 10 meer is.. uit je de spDa tijd spron rder met 20 ko 100: 65+ .... = 80 Tel ver mind hoofd litsging Vóór ge 3 der en = er 6,7 Dag 1 n va met ,8,9 2-4-6 100 mt 19, van: is ..

48+ .... 70 sprong Noem komt Vóór ..... 20 n 2: en van Hoog ,10 Tel 2 min 80 ....

57+ .... = 50 25-1 uit je de spDa 5: Dag mi tem 0-1 ver Vó g lits 4 n 5 2 der = ór 60 komt ....

Tel verd ing hoofd po ..... 50 me6,7 ! ong 32+ .... 60 spr er t ko Geef Vóór van: en No = 40 en van ,8,9,10 Tel spronge met Dag 3 26+ snel 3-6 em de 40 ko mt ....

Tel ver Ho3:og n van 4: Tel verd -9 teru 20 Vó an .... mt der me - 8; sp twoo ..... 30 ór 30 = 30 g vanuit je 4-8-12 tempo90 er hoofd litsingen rd: : ..... 40 komt .... spronge met ! tot 80 Dag 4 sprongen 16t- 4; 20 - 5; 6,7 .... n van: Tel ,8,9 van Noem 4-8-12 Tel ver 0 - 3; Selectie 58 6-12-18 van 6: 2 min verder met 19 -4:6; 18 - 2; Hoog ,10 van 20 tot 48 ..... 40 Tel verd me sprongeFam ..... 60 19 -der uit je de splits tempo er 16 - 6; 18 - 6;sprong tot 4; met n tot 10 33 som n ilie6:som Tel verd ingen hoofd 24en 100-110 met 10: Flits 6-12-18 100van ! . van er me 19 6,7 4-8 55 met 18 n Fam de va 4: : 17 - 3; Tel teru ,8,9 7; ..... 200 tot nge spro - 3; -12 ..... ..... ant n: kaart tot 46 ilie g keer! 60 woord in No n em 3: Hoog ,10 95 jestot 20 - 9; 17 - 4; 40 210-200 met 10: ! 88 20: an sommen 3-6één9 ..... van de spl tempo 3 min Tel verd ..... 100 tot uit30 5itsinge 100 tot keer! twoord je hoo ! er n Fam 4 in éé Geef Families 93 fd van 320-330 met 10: 6,7 n snel ommen : ilie Tel teru ,8,9,10 .....

11+9 antw 20 en tot tot g met Select400 Ho 100: antsommen tot ; oord: og 10: Families 520-510 ie 18 - 6; 15+4; wo2 5 mi ..... tem elkaar. 100 door ommen ordBla 7 Lich van 10 keer! n 400 po Gee in ééne Familiesom tot 100 19 - 6; 13+6; 20 - 1; 3 Ge uw het antw f meteen , somtype kaartje Familieskaartje tgroene Spron me 26+40; : sant le kaa 100 ommen :5 s 20 - 7; 11+8; 13+4; enwoord n tot Flits de oord.

47-20 rtje tot 20 g over tie min tot 100, kee Selecin één s r! kaartjes!

Het eers somtype 12+7 17 - 5; Alle fam nta , 18 era tie l te geta 26+40;Sprong : - 5; ; fso Select iliesommAntw van 20 Flits heel. l blijft Spron 47-2 17 - 4; 19 - 7; tot en oord mm de en:ie van Selectie Het eers ge tot 20,0 over tiental 20 en 100 g ov 7 Lich 4 Pa kaartjes 12+8 van 20 door nde ma op de tot10 te geta erb vol- tgroen 20 erb er tie arse ! ijsomm elkaar.Spr 4 Paar 12-7= heel. 6+8=6+ l blijf Flitsong nier:kaartje Selnta kaart de ove t en ectl ie se Selectie kaart12 s Antweoo ijsomm jes.

7 Lich en Sp10 13r-6= erafso 4+4=14 enjes! Tem totpo! van 20 tiental-2-5=5 rong en van rd op 7 Lich 20, tgroene ge 9 Lich mm 13 de vo tgrtot kaartjes tgele kaar oen20 over tie 6+8=6+erbijsomm -3-3=7Sprong 6+ nde ma Sele 12-8=1 en kaa 2-2 tjes 9 ctie van ove 4+4= nier: rtjel-s An e , erafso ntal 4+4=14 en tot 5 min twoo mm 14 Lichtgel 20 -6=4 Sele erafsommSelec 20, 7+r tien en Sp tal Sprong en tie van 6+8 erbijso3+ ctie 8=1 6 6=16 Select e kaartjes Sprong gende rd op de en: tot rong over mm 4 mi 12-van over tien ie manie 2-2-6=Oranje ka 10era =6+4+4=14 en vol20 erb tienta n se 20 12r-7= tot 100 5 Rod van 15 4 Paar tot 20, ove tien 4 r: art fso l An en ijso , erbijsom tal Se en Sprong tal 12 jes mmenlectie twoo Fam mmen -2men en ijso over tien 6 Ora e kaartjes 7 Lich Seltgro 12-8=1 5 6+8 erb13 iliesom -6= mm 5=5 ectie gend rd op erafsom ene tot 20, en 10en nje kaa 2-2-6=Rode van 10era =6+4+4=14 13en 9 Lich -3-3= van de men 1tal e 0:15 Antwoo erbi men. min Sprong 5 tgel 4 kaart rtjes 7 6+4+ manier: volfsomm tot Rod e ekaar en rd op de 6+8= 6+4 jsommen Ge kaaeftjes jes 4= enlec gende 10-ove 6 tot 100 Sel 12-8=1 Se Fam rtje an en 8= r2tiental 7+3+ 14 tie manier: vol- erafsom +4=14 en ilie erbi de vo stw Sprong Oranje oord 5 ectie van 2-26 ; 20jsom 6=16 -6=Or4 van 10 68+5=6 10-, 7= men men en over tienkaa lge - 8= .... op Rod 100:15 sommen rtjend anje 8+2+3= 12-8=12 3 ; 40s dustal erafsom tot 20, eGe kaartje kaart 10-6= 53-7=53 1073 zond e ma6 Seltot -2-6=4 Antwoo erbi 7=. .... men 9=jsom nieOra Selec ectie Fam ef an s en jes -3-4=46 er 1 33 r, nje kaa rd 4 6+8=6+ men ; +5 tie 30-: 3+ iliesom 10-5= de vo rtjetwoord 5 Rod van 15 gen 10-7= op ;de706= ....

4+4....; 9= .... te tellen vol5 Ro van 10 =14 33+5 lge s : op men e 10 en=3 5= 0: 5 min 68+ de man....; kaa ier: 80-7= erafsom 40de ka Selectie 5=8 .... 8, du10men tot s 6= 4 dus zond nde ma6 Oranje 5=68+2 .... 12-8 10-7= artjes Geefrtjes en ....;3+24 van 15 nie ; Fam +3= 8060Fam =12 er 10kaa 1010 Blau 33 an r, : 53-7=53 iliesom 73 7=4= 3+ 6= .... te -2-6 4= 8= ....; +5: 3+ tw iliesom ....7, de vo rtje =424 ....;3+ s oord Selectie we kaar -3-4=46me len: tot 100 6070-8= 5=8, tel 100: 10=2 n tjes van 15 men 4= s 1= ....;33+5 7 .... du10.... dus 7= du zolgende ma op 5 Rod tot 26+40; , somtype: Familie 90-=3 Geef 10-2= 3+24 10-3= 3 ; s30e 5 min nder nier, Selectie 1=8....

7= antw ....

Selecme ....; 50-: 3+ ....;33+5 6 Ora kaartjes en van47tot 100 som de 40-: 3+ te tellen 3+24 2= 4=7, du10-5= 1520 oo Moeilijke tienva nje kaar 10 Het .... 8, Blaueer ,7 =27 .... : du volgend rd op ....;33+5 3= 5= som tjes n s Selectie weste getal Lictyp hee men tot re somkaar 10e ma htge: 15 Familiesom s zo 5=8 .... dus l.

40; 4= ....;3+ 60-=3 tjesblijft 26+ van47100 zon Moeilijke 15rtje 24 5 Rod 20 ss roene tot 100 Se 33+5 nder te nier, Het eeer kaa 60-: 4=4= sprong der lecme kaar tel 3+24 3+ : .... > tienva , som men tot re som6 Ora geten 33+5 3+5=8, du len: heel. stetjes 26+40; 7 =27 7, dus 33+25= 10: n 15 Familie Reke 100 zon MoeSel ectie Lictyp =3 ilijke kaartjesal blijft 53+5=5 47-20 htge: sprong s van 15 der re som nsprnje 3+24 8 roene tot 100 sommen Het eer kaa Eerste > men9 rtje in Se : getal hee 8. totLich 3+ , ste tge 33+25= 10: s t som lec 100 zon 4= le der getal 3+24 Sel heel. tie va typ kaartje Moe laten! ilijke l 53+5=5 sprong weekkaa ectie e: n blijft 26+40; 7 revan =27 7, dus somEerste smen > 15 Lic 9 tot Het eer 47-20 15 getal hee 8.

80-27=8 33+25= 10: rten.indd 11 Lich 100 kaa htgroene tge zon 0-20-7=5 laten! l 53+5=5 sprong der le kaa getssal Selec heel. ste rtje Eerste 3 > blijft rtjes Select tie ▼ getal hee 8.

80-27=8 1 ie van 33+25= 10: 7 Lic van 15 ▼ 9 Lich 11 Don 2 15 0-20-7=5 laten! l 53+5=5 tge 3 ▼ ▼ Eerste 3 kaartje htgroene le kaa kaartjes kergele getal hee 8.

80-27=8 rtje4s 5Select ▼ie van s 11 Don 0-20-7=5 laten! l 9 Lich 6 tge▼ 15 3 Reele kaartjes kerg 7le kaa 80-27=8 kenspr 11 8 rtjes 0-20-7=5 int Donkergele 9 10 3 kaartjes 11 11 Don week 12 kaart en.in 13 dd 14 kaartjes kergele tijd

Week 17

www .scho

olsup

© Sch

port.nl

oolsupp

ort •

www .schools

upport.n

l

2 min

/13

l

15

lichtbl au

w

ergee donk

paars

groen

blauw

14/09

roze

oranje

lichtgr oen lichtbl auw lichtge el

roze

blauw

geel

paars

rood

14

14/0

9/13

22:2

8

22:28

14/09/

13 22:28

lichtblau

w

eel donkerg

paars

groen

roze

lichtbla uw

grijs

blauw

geel

paars

rood

▼ ▼ 9 10 ▼ 11 12 13 14 15

▼ 9 10 11 12 13 14 15 donker geel

▼ 5 6▼ ▼ 7 8

4

paars

3

w

8

blauw

oranje

lichtgroe n

▼ ▼ 4 5 ▼ ▼ 6 7

lichtblau

3

lichtgee l

grijs

blauw

geel

2

paars

1

17

rood

.indd

groen

grijs

2

print

aarten

oranje

1

Rekens weekk

lichtgr oen lichtbla uw lichtge el blauw

© Schoo

lsupport

• www. schoo

© Scho

lsupport.nl

olsup

port •

Efficiënter kan niet.

WAAROM WERKEN BIJNA 2000 SCHOLEN MET DEZE SPRINTAANPAK? WAAROM KIEZEN ENKELE 100-DEN RT-PRAKTIJKEN OOK VOOR REKENSPRINT OF SPELLINGSPRINT? Passend onderwijs vraagt om passende leerhulpmiddelen. De Sprintpakketten verdelen het werk daarom over meerdere begeleiders: naast de specialist zijn dat de groepsleerkracht, een ouder, onderwijsassistent, lio of tutorleerling.

Zoals uw collega’s zeggen: ... snel verbluffende resultaten ... ... succesbeleving voor elk kind ... ... nauwelijks voorbereiding en begeleiding ... ... mooi, overzichtelijk materiaal ...

Weten of en hoe dit werkt? Lees de 10-tallen reviews op schoolsupport.nl/rekensprint, sla de vakpers er op na, zoek contact met een school in uw netwerk, vraag rt-ers of ambulant begeleiders, download de handleiding of bestel gewoon een set met recht-vanretour op www.schoolsupport.nl en beoordeel zelf.

VERWACHT: Rekensprint Ex tra

www.schoolsupport.nl

Rekensprint_PO.indd 1

28-4-2014 12:22:45

Ontdek de kracht van Covey in het onderwijs De publicaties van Stephen R. Covey vormen al jarenlang en wereldwijd een inspiratiebron voor velen. Covey heeft met zijn boeken een miljoenenpubliek bereikt. Hij leert ons hoe we de kwaliteit van ons leven kunnen verbeteren. Ook voor professionals in het onderwijs vormen de boeken van Covey een inspirerende en leerzame handleiding. Een boeiende selectie van de publicaties van Covey is nu te verkrijgen via de webshop van CPS Uitgeverij.

De 7 eigenschappen van effectief leiderschap Deze bekendste uitgave van Stephen R. Covey behoeft nauwelijks nog introductie; de kernboodschap van het boek is dat effectieve mensen een zevental gewoonten of routines hebben die ten grondslag liggen aan hun succes en dat iedereen deze gewoonten bij zichzelf (verder) kan ontwikkelen.

Auteur: Stephen R. Covey | Prijs: € 26,50 | Bestelnummer: 32380

De 7 eigenschappen van Happy Kids Met dit kleurrijke (prenten)boek kunnen ouders en leerkrachten aan de hand van zeven dierenfiguren de 7 gewoonten van Covey met kinderen in de basisschoolleeftijd op speelse wijze bespreken.

Kinderen worden zo geholpen bij het optimaal ontwikkelen van hun talenten en persoonlijkheid.

Auteur: Sean R. Covey | Vertaling: Marcel Noordenbos Prijs: € 17,50 | Bestelnummer: 32382

Happy Kids - Set van 9 posters Op de A1- en A3-poster van De Boom van de zeven gewoonten komen de 7 eigenschappen van Covey samen en worden ze verbonden. De set bevat daarnaast 7 kleurrijke A3-posters van de 7 dieren die elk symbool staan voor één van de 7 eigenschappen van Stephen R. Covey.

Auteur: Franklin Covey | Vertaling: CPS | Prijs: € 19,90 | Bestelnummer: 32387

De 8ste eigenschap De 8ste eigenschap eigenschap formuleert Covey als volgt: ontdek je eigen stem, draag deze uit en help ook anderen hun eigen stem te ontdekken en uit te dragen. Dit maakt dat je het beste in jezelf naar boven haalt en zo de meeste creativiteit, kracht en resultaten boekt.

Auteur: Stephen R. Covey | Vertaling: Ypie Veenstra | Prijs: € 27,50 | Bestelnummer: 32379

Opvoeden met Stephen Coveys 7 eigenschappen In dit boek laat basisschooldirecteur Carla Luycx met veel praktische voorbeelden zien wat de 7 eigenschappen van Covey precies inhouden, hoe je ze kunt inzetten bij de opvoeding en op school en op welke manier ze de persoonlijke en sociale ontwikkeling van kinderen en jongeren bevorderen.

Auteur: Carla Luycx | Prijs: € 16,95 | Bestelnummer: 32381

Ga voor meer informatie en bestellen naar

www.cps.nl/uitgeverij

www.cps.nl/uitgeverij | telefoon 030 24 170 24 | e-mail infodesk@cps.nl

CPS_Covey Adv POnderwijs.indd 1

25-04-14 09:58

De nieuwe TI-106 De meest gebruikte rekenmachine in het primair onderwijs.

Past de rekenregels juist toe. regelig e e w T Op zonnecellen. ! cherm s

De TI-106 is al tientallen jaren de meest gebruikte Basisrekenmachine in het primair onderwijs.

Door zijn eenvoud, overzicht en robuust ontwerp een duurzame aankoop! De leerling leert met deze betrouwbare machine de eerste stappen in het rekenen: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen.

Op de TI-106 worden de regenregels op juiste wijze toegepast.

Voor de gevorderden in het laatste jaar van het primair onderwijs is ook worteltrekken en procent toegevoegd.

Ook zit er een geheugenfunctie op de TI-106.

Kenmerken: • Extra groot afleesvenster met twee regels • Met pijltjestoets teruggaan in een som voor correctie • Grote plastic toetsen met kleurcodering.

• Minteken verschijnt links van het getal dat in het afleesvenster wordt weergegeven.

• Eenvoudig te bedienen geheugentoetsen, toets voor negatieve getallen (-).

• Robuuste uitvoering.

• Werkt op zonnecellen

hem Bestel uw nu bij rancier lleve schoo

www.education.ti.com/nederland