Prima Extra Leesonderwijs

PRIMA EXTRA 27

l a ci

e p S

KLAAR VOOR DE START? Hoe creëer je op school een echte leescultuur?

Na het lezen van deze special is een superleesjaar zó gevuld!

EEN JAAR LANG LEESONDERWIJS

tekst marije sietsma | beeld kesselskramer

Lezen doe je niet alleen in de Kinderboekenweek. De CPNB en Stichting Lezen zijn betrokken bij veel verschillende campagnes om kinderen enthousiast te maken voor boeken.

W

Scan deze pagina met Layar voor meer leesplezier of om direct te bestellen!

anneer je de campagnes, de Kinderboekenweek, De Nationale Voorleesdagen, de Nederlandse Kinderjury en De Nationale Voorleeswedstrijd in het jaarprogramma inplant, ben je ervan verzekerd dat de school het hele jaar door voorziet in excellent leesonderwijs. Een ideale manier om leesbevordering te integreren in de dagelijkse lessen. Je kunt de bijbehorende lespakketten voor 14 juni bestellen op www.cpnb.nl/onderwijs. Zo ben je in één keer klaar voor het schooljaar 2013/2014.

28

De Kinderboekenweek komt er weer aan!

Op veel scholen is de Kinderboekenweek de perfecte Op www.kinderboekenweek.nl staat vanaf september een aftrap van een schooljaar vol boeken en (voor)leesoverzicht van alle activiteiten. plezier. Kranten, tijdschriften, televisieprogramma’s: Op www.cpnb.nl/onderwijs vind je informatie over het thema, allemaal besteden ze aandacht aan kinderboeken. het lesmateriaal, de kerntitels en nog veel meer.

Door ook de school feestelijk in te richten, krijgt elke leerling de boodschap mee: lezen is écht ontzettend leuk.

E

lk jaar staat de Kinderboekenweek in het teken van een thema. Dit jaar is gekozen voor sport en spel onder het motto: Klaar voor de start! Van woensdag 2 t/m zondag 13 oktober zullen boekhandels, media en natuurlijk scholen volop aandacht besteden aan boeken over bewegen, winnen en verliezen en over talent en training. Echt moeilijk zal het niet zijn om boeken te vinden rond dit thema. Veel schrijvers hebben zich laten inspireren door gebeurtenissen op en rond het sportveld. Stichting CPNB, de organisator van de Kinderboekenweek, heeft voor elke leeftijdscategorie een aantal kerntitels geselecteerd. Zo heb je meteen een mooi overzicht van boeken waarmee je in jouw klas aan de slag kunt gaan. Helemaal handig: in het Kinderboekenweek lespakket zitten leskaarten met lessuggesties voor al deze titels, maar ook lessuggesties over het thema, het Kinderboekenweekgeschenk en het Prentenboek van de Kinderboekenweek. Met het lespakket ben je dus helemaal Klaar voor de start!

Het Kinderboekenweek lespakket bevat: • Losse leskaarten met lessuggesties bij de kerntitels

• Algemene lessuggesties bij het thema Klaar voor de start!

• Leskaarten Kinderboekenweekgeschenk en Prentenboek van de Kinderboekenweek

• Lestips bij de uitzendingen van Schooltv • Het Kinderboekenweekgeschenk

Je bent Super… Jan! van Harmen van Straaten

• Prentenboek van de Kinderboekenweek Zzz… van Loes Riphagen

• Kinderboekenweekaffiches (A2 formaat) • Cd met lied Klaar voor de start! van Kinderen voor Kinderen

De Kinderboekenkrant Het vernieuwde Kinderboekenweek lespakket!

De Kinderboekenweek lessuggesties zijn vernieuwd. Naast de vertrouwde lesbladen is er nu online aanvullend lesmateriaal te vinden.

De lessuggesties zijn kant-en-klaar en direct in de dagelijkse lessen te gebruiken. Of dat nu taal, bewegen, wereldoriëntatie of het kringgesprek is. De lessuggesties baseren zich op nieuwe onderwijskundige inzichten.

Je leert meteen zelf ook bij! Naast de lessuggesties ontvang je vele extra’s, zoals het Kinderboekenweekgeschenk, de Kinderboekenkrant en diverse affiches om de klas aan te kleden. Je bent dus in één keer klaar voor de Kinderboekenweek. Wil je op jullie school gebruik maken van zo’n handig lespakket?

Bestel deze dan via www.cpnb.nl/onderwijs.

De Kinderboekenkrant is gemaakt voor kinderen van groep drie tot en met acht.

Ideaal om kinderen enthousiast te maken voor lezen en ze te helpen met de keuze van hun volgende boek.

De Voorleesgids Meer dan 200 voorlees- en prentenboeken in één gids. Voor kinderen van 0-6 jaar, met voorleestips en informatie over het Prentenboek van de Kinderboekenweek en De Nationale Voorleesdagen.

Het is ook mogelijk om losse materialen te bestellen, zoals stickers, kleurplaten of een vlaggenlijn. Kijk hiervoor op www.cpnb.nl/onderwijs.

PRIMA EXTRA 29 SPEKTAKEL

Schooltv stemt de programmering en lessuggesties af op het thema Klaar voor de start! Ook Kennisnet doet mee. Vanaf september 2013 is er een nieuwe site over kinderboeken: op kids.kennisnet.nl/ watnou vinden leerlingen alles over de mooiste boeken. Wil je nog meer aansluiting bij het thema van de Kinderboekenweek? NOC*NSF Olympische Educatie biedt het Olympisch Lespakket aan via www.nocnsf.nl/educatie. Daarnaast kun je als school deelnemen aan allerlei activiteiten die rond de Kinderboekenweek worden georganiseerd in boekhandel en bibliotheek. Of je kunt er zelf een groot spektakel van maken door een schrijver of illustrator uit te nodigen.

Een schrijver in de klas Bijna alle schrijvers en illustratoren in Nederland zijn aangesloten bij de Stichting Schrijvers School Samenleving (SSS). De stichting bemiddelt tussen auteurs en scholen en heeft daarmee inmiddels enorm veel ervaring opgedaan. De medewerkers van SSS zorgen niet alleen voor de zakelijke afhandeling, maar geven desgewenst ook advies.

Bijvoorbeeld over welke schrijver of illustrator een programma heeft dat goed aansluit bij de leesactiviteiten op school of een specifiek leerjaar. Ook zorgen ze voor een organisatorisch draaiboek, zodat alle partijen precies weten waar ze aan toe zijn. Kortom: niets houdt je nog tegen om ook voor jouw school een auteursbezoek te regelen voor aankomende Kinderboekenweek.

Meer informatie over SSS? Kijk op www.sss.nl

GEEN FEEST ZONDER CADEAUS Het Kinderboekenweekgeschenk van dit jaar is geschreven door Harmen van Straaten, bekend van boeken als Een opa om nooit te vergeten, Spuit Elf, Lang leve Fien! en de Super Jan-serie. Hij schrijft voor verschillende leeftijden en illustreert veel van zijn boeken zelf. Een ideale combinatie voor schoolbezoeken. ‘Ik probeer uit te leggen hoe je een verhaal kunt bedenken én ik geef een tekenles. Meestal rond ik zo’n les af met een toneelstukje van één van mijn boeken.’

E

e2 di ti

012

/2 0

13

V

© Chris van Houts

an Straaten is een echte sportieveling. Hij heeft vrijwel alle sporten wel eens gedaan.

‘Ik heb gezwommen, gevoetbald, gehockeyd en ik heb op tennis en squash gezeten. O, en ik heb nog gezeild ook. Eigenlijk ben ik altijd een actieve sporter geweest. Nu ren ik alleen nog, maar ik vind

Loes Riphagen:

het heel goed dat sporten en bewegen dankzij de Kinderboekenweek wat extra aandacht krijgen.’

In het geschenk heeft hij het thema overigens niet gebruikt. ‘Er zijn al zoveel goede boeken over sport. Het leek me veel leuker om een ander boek te maken.’ Het resultaat is Je bent super… Jan!, een nieuw boek over Super Jan. Dat móet wel een leuk toneelstukje opleveren bij de schoolbezoeken

Je bent super... Jan! Jans ouders zijn verdwenen. Zomaar. Hoe dat kon gebeuren? Misschien wel door een mislukte goocheltruc van meneer Stromboli. In elk geval zit Jan nu behoorlijk in de problemen. Het ministerie van Alleenstaande en In de Steek Gelaten Kinderen heeft bepaald dat hij naar een kostschool moet. Uitgerekend naar internaat IJsendoorn, waar iedereen doodsbang rondloopt. Voor de pestkop Sebus Archibald natuurlijk. Voor de vreselijke mevrouw De Beuker. En niet te vergeten voor de geest van IJsendoorn. De situatie lijkt wanhopig. Maar niet voor Super Jan! Hoewel. Is Super Jan er nog wel? Of is er alleen Jan? Heeft hij zijn superkrachten nog wel? Bij bestelling van het Kinderboekenweeklespakket ontvang je een exemplaar van Je bent super…Jan! Leerlingen ontvangen het Kinderboekenweekgeschenk tijdens de Kinderboekenweek gratis bij tien euro aan kinderboeken.

‘Ik word regelmatig verrast door lesideeën bij mijn boeken’ Op de prentenboeken van Loes Riphagen raak je nooit uitgekeken. Hoe vaak je haar boeken ook doorbladert, elke keer ontdek je weer iets nieuws: van een verstopt voorwerp dat op elke bladzijde terugkomt tot een klein grapje.

I

k vind het heel belangrijk dat er humor in mijn boeken zit. Het lijkt ook wel of elk boek dat ik maak weer méér verschillende verhalen en details bevat. Dat gaat helemaal vanzelf.

Het is zó leuk om te doen!’

Over het Prentenboek van de Kinderboekenweek hoefde ze niet lang na te denken. ‘Ik heb een groot bestand met allemaal flarden en ideeën voor boeken. Toen ik de opdracht kreeg, vond ik daartussen gelijk al iets dat ik graag wilde gebruiken.’

Creatieve docent Het fijne van al die details en verhaallijntjes in de boeken van Riphagen, is dat ze uitstekend te gebruiken zijn in de klas. ‘Mijn laatste boeken zijn eigenlijk allemaal zonder tekst, maar er is ontzettend veel over te vertellen. Sowieso zijn docenten heel creatief. Ik vind het heel leuk om te merken wat ze allemaal bedenken bij mijn boeken. Ik word regelmatig verrast door lesideeën bij mijn boeken.’

‘Het allerleukste aan een schoolbezoek is om te zien hoe kinderen reageren op mijn boeken’, vervolgt Riphagen. ‘Ik lees vaak voor uit Slaapkamernachtdieren . In dat boek verklaar ik dingen die ’s nachts gebeuren aan de hand van nachtdieren, zoals de schijtlijster. Kinderen gaan vaak helemaal mee in dat verhaal. In bijna elke klas is er wel een kindje dat zijn vinger opsteekt om te vertellen dat hij laatst nog zo’n schijtlijster heeft gezien. Dat is echt heel gaaf.’

© Mar ijn Olislager

30

© Mar ijn Olislager

PRIMA EXTRA 31

Zzz… Het zat Meneertje vandaag niet mee.

Zijn fiets werd gestolen, de soep brandde aan en zijn hamster ging ook nog eens dood. Met een rotgevoel valt hij in slaap. En dan begint de ellende pas echt. In zijn droom wordt hij achtervolgd door enge monsters. Hij weet zich nog net op Bij bestelling van tijd los te rukhet Kinderboekenken, maar dan week lespakket ontvang je beginnen er allemaal nieuwe avonturen. In een exemplaar van het zijn dromen ontdekt hij dat hij allerlei verborgen krachten Prentenboek van de heeft. Zo redt hij een ontvoerde prinses en scoort hij Kinderboekenweek Zzz… in een belangrijke voetbalwedstrijd. Hij kan zelfs vliegen!

Daarnaast is het Prentenboek tijdens de Kinderboekenweek voor slechts vijf euro te Beeld uit het Prentenb oek van de Kinderbo ekenweek 2013 koop in de boekhandel.

Voorlezen: het hele jaar door De CPNB is betrokken bij veel meer campagnes om kinderen enthousiast te maken voor boeken, ook als ze zelf nog niet kunnen lezen. Zeker tijdens het Jaar van het Voorlezen.

V

erschillende (voor)leesinitiatieven vieren hun jubileum. Stichting Lezen bestaat vijfentwintig jaar, De Nationale Voorleeswedstrijd twintig jaar, BoekStart vijf jaar en in januari ging de tiende editie van De Nationale Voorleesdagen van start. Reden genoeg dus voor een jaar vol voorleesactiviteiten, want voorlezen is niet alleen plezierig, het is ook heel nuttig.

Uit onderzoek blijkt dat kinderen die worden voorgelezen beter presteren op school. Ze hebben een grotere woordenschat en zijn beter in het verwoorden van emoties. Veel mensen denken bij voorlezen vooral aan kinderen die nog niet zelf kunnen lezen. Maar waarom zou je stoppen als ze ouder worden? Door regelmatig voor te lezen, kun je laten zien hoe mooi, grappig en bijzonder taal kan zijn.

Kinderen maken kennis met verhalen die ze zelf niet snel uit zouden kiezen, omdat ze het boek te dik vinden bijvoorbeeld of net te moeilijk om zelf te lezen.

Het hele Jaar van het Voorlezen wordt er van alles georganiseerd rondom voorlezen. Zo kan iedereen

ervaren dat voorlezen fijn en waardevol is: voor baby’s, kinderen én volwassenen.

Kijk op www.jaarvanhetvoorlezen.nl voor meer informatie over de verschillende activiteiten.

32

D

e Nationale Voorleeswedstrijd is een wedstrijd voor groep zeven en acht. Alle basisscholen kunnen meedoen door op hun eigen school een voorleeswedstrijd te organiseren. De winnaars krijgen een uitnodiging voor de regionale voorrondes en mogen, als zij opnieuw winnen, door naar de provinciale finale en tenslotte de landelijke finale, eind mei. Tijdens die finale lezen alle kandidaten een fragment voor uit een zelfgekozen boek en lezen ze ook onvoorbereid een stukje voor. Meedoen aan De Nationale Voorleeswedstrijd is meer dan de moeite waard.

Het is spannend en er is iets te winnen.

De Nationale Voorleeskampioen krijgt een wisseltrofee voor de school, een eigen trofee en boekenbonnen. Bovendien mag de winnaar als Kinderdirecteur van het Kinderboekenmuseum een jaar lang mee beslissen over activiteiten die het museum organiseert. Maar wat De Nationale Voorleeswed-

© Jør gen Koopmans

chap, Studio Gemin

i

DE NATIONALE VOORLEESWEDSTRIJD

strijd misschien nóg leuker maakt, is dat kinderen leren om heel aandachtig bezig te zijn met taal en (mooie) woorden. Ze ontdekken dat elke tekst anders is en vraagt om een andere manier van voorlezen. En ze ontdekken hoe je de aandacht van andere kinderen vast kunt houden. Gewoon, met hun stem en een mooi verhaal.

Meedoen?

Doe mee met De Nationale Voorleeswedstrijd.

Bestel voor zaterdag 10 augustus het gratis deelnamepakket via www.denationalevoorleeswedstrijd.nl/ deelnamepakket. Vergeet ook niet de schoolkampioen voor 1 december 2013 aan te melden voor de regionale voorrondes.

Wat zit er in het pakket?

• Spelregelboek Nationale Voorleeswedstrijd • 2 posters • Oorkonde voor de schoolkampioen

De Nationale Voorleesdagen Elk jaar selecteert een jury van jeugdbibliothecarissen tien prentenboeken voor de Prentenboek TopTien. Uit deze toppers wordt weer één titel gekozen dat zich Prentenboek van het Jaar mag noemen. In 2014 is gekozen voor het boek Krrrr…okodil! van Catherine Rayner. Een vrolijk boek over een krokodil die de rust verstoort aan de oevers van de rivier. Tijdens De Nationale Voorleesdagen (van woensdag 22 januari tot en met zaterdag 1 februari 2014) wordt dit boek in het hele land voorgelezen op kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, scholen en bibliotheken. De feestelijke aftrap is op woensdag 22 januari tijdens het Nationale Voorleesontbijt. Organiseert jullie school ook een voorleesontbijt met een bekende Nederlander of lokale bekende? Meld deze dan (vanaf begin december) aan op www.denationalevoorleesdagen.nl

PRIMA EXTRA 33

Voorbeeld uit de praktij k

Hoe doen zij dat nou?

‘We hebben de hele tiplij st van de Kinderjury in huis!’

Martijn Blijleven is leerkracht op OBS Twickel in Hoofddorp, waar alle leerlingen de dag beginnen met een halfuur vrij lezen. Leesbevordering is een belangrijk focuspunt van deze school.

D

e Kinderboekenweek wordt op deze school elk jaar feestelijk geopend met een enorme verkleedpartij. Alle leerkrachten en kinderen in de onderbouw verkleden zich die dag op basis van het thema van de Kinderboekenweek. Blijleven: ‘We besteden die hele week extra veel aandacht aan boeken en er komt een schrijver op bezoek. Deze Kinderboekenweek is dat Jacques Vriens, sinds dit jaar ook Kinderboekenambassadeur, die ’s avonds meteen iets zal vertellen over voorlezen tijdens een thema-avond voor ouders. Kinderen worden schrikbarend weinig voorgelezen. Hopelijk helpt zijn enthousiaste verhaal om meer ouders hiertoe over te halen.’

Pronkstuk Blijleven: ’Oorlogsgeheimen van Jacques Vriens lees ik jaarlijks voor in groep acht. Het is een heel mooi verhaal, past prima bij de lesstof over de Tweede Wereldoorlog in dit schooljaar en Vriens heeft het zo geschreven dat je echt kunt meevoelen met de hoofdpersoon. De eerste keer dat ik dit boek voorlas, liepen de tranen over mijn wangen bij de laatste bladzijde. Maar verder lees ik vrijwel nooit hetzelfde boek voor. Er zijn zoveel mooie en goede boeken om uit te kiezen!’

De schoolbibliotheek is het pronkstuk van de school.

‘Per leerling hebben we ongeveer negen boeken’, vertelt Blijleven. ‘Dat is een stuk meer dan het landelijk gemiddelde van zo’n vier boeken. Een belangrijke reden daarvoor is dat we willen dat leerlingen de boeken ook kunnen lenen voor thuisgebruik.’

Om dit voor elkaar te krijgen gebruikt de school standaard een zesde deel van de ouderbijdrage om de boekencollectie op peil te houden. Ook doet de school vanaf dit jaar mee aan Bibliotheek op school (www.debibliotheekopschool.nl).

Stemboekje Om de aandacht voor boeken het hele jaar door vast te houden doet de school ook actief mee aan de Nederlandse Kinderjury. ‘We zorgen ervoor dat we de hele tiplijst van de Kinderjury in huis hebben. Al die boeken worden mooi uitgestald, zodat kinderen ze makkelijk kunnen pakken en elke leerkracht leest tenminste één genomineerd boek voor in de klas. Via de CPNB bestellen we stemboekjes en elk kind dat zijn stemboekje inlevert, krijgt een klein cadeautje (ook uit het pakket van de CPNB). Uiteindelijk maken we voor beide categorieën (6 t/m 9 en 10 t/m 12 jaar) een top drie. Die kunnen we dan vergelijken met de landelijke uitslag.’

De Nederlandse Kinderjury De Prijs van de Nederlandse Kinderjury is een prijs die kinderen zelf bepalen. Hierbij draait het niet om wat volwassenen vinden, maar alleen om de mening van kinderen zelf.

Door met de hele klas of school mee te doen aan de Kinderjury, lezen de kinderen met plezier, lezen ze meer en lezen ze uiteindelijk ook beter. Vanaf dit jaar wordt ook voor de Kinderjury een speciaal lespakket samengesteld door de CPNB. Hierin staan lessuggesties voor groep 5 & 6 en voor groep 7 & 8.

De Kinderjury leert leerlingen kritisch lezen, discussiëren en argumenten formuleren.

En draagt ook bij aan het leesplezier. Bestel dit lespakket via www.cpnb.nl/onderwijs

34

Voorbeeld uit de praktij k 2

HOE DOEN ZIJ DAT NOU?

‘Bij het voorleesontbij t komen alle leerkrachten in pyjama naar school’

E

lk jaar wordt een werkgroep Kinderboekenweek in het leven geroepen. Boswijk: ‘Soms vragen we ook leerlingen om mee te denken, maar meestal bestaat de werkgroep uit leerkrachten. De voorbereiding start met het bestellen van het lespakket van de CPNB. Daar staan allerlei handige tips en lessuggesties in’, vindt Boswijk. ’Ook ouders helpen mee. Bijvoorbeeld door ze een kleine expositie te laten maken bij de ingang van de school. Zo is voor iedereen meteen duidelijk wat het thema van de Kinderboekenweek is.’

Stimulans

kinderen en docenten die voorlezen en vooral: de uitreiking van onze eigen Gouden Penselen voor de drie mooiste boekomslagen. Dat is altijd weer een enorm succes.’

Reuzen uit de bovenbouw Het gehele jaar is er volop aandacht voor (voor)lezen op de Nassauschool.

Voor het jaarlijkse Voorleesontbijt komen alle juffen en meesters die dag in hun pyjama naar school. Er wordt een bijzondere voorlezer gevraagd. Een bekende stadgenoot of een politieman in vol ornaat, bijvoorbeeld.

En de bovenbouwers van de Nassauschool lezen regelmatig voor aan de kleuters. Boswijk: ‘Zo stimuleren we niet alleen het lezen, maar werken we ook aan het saamhorigheidsgevoel. De kleuters kijken vaak op tegen die reuzen uit de bovenbouw en zo leren de kinderen elkaar kennen.’

Door de hele school hangen posters met gedichten, gemaakt en geïllustreerd door de leerlingen zelf.

En natuurlijk doet de school mee met De Nationale Voorleeswedstrijd. Boswijk: ‘Er wordt veel gesomberd over kinderen en lezen, maar ook met een klein budget kun je heel veel doen om een goed leesklimaat te scheppen.’

Op verzoek stelt de bibliotheek een collectie boeken samen over het thema van de Kinderboekenweek. ‘Voor elke bouw is er een krat met boeken die zo aantrekkelijk mogelijk wordt tentoongesteld. Zo kunnen alle leerlingen regelmatig een boek pakken. En daarbij hebben we nog een leuk trucje: kinderen die enthousiast zijn over een boek, mogen aan de rest van de groep vertellen waarom dit boek een echte Breng (prenten) boeken aanrader is. Dat stimuleert andere kinderen tot leven Speel samen met een om dat boek ook te gaan lezen.’ aantal leerkrachten (of leerlingen) een Elk jaar organiseren we een wedstrijd, waarbij alle leerlingen op school prentenboek na. Boswijk: ‘Met een beamer een boekomslag ontwerpen naar projecteren we op de achtergrond de Op de beeldbank van pagina van het boek, terwijl verklede aanleiding van het thema van Schooltv en Klokhuis leerkrachten naspelen wat er op die de Kinderboekenweek. Per zijn altijd afleveringen pagina gebeurt. Kinderen vinden klas worden de mooiste drie te vinden die te maken het ontzettend leuk als een boek omslagen uitgekozen en hebben met het thema van de op die manier tot leven komt.’ tentoongesteld in de school.

Kinderboekenweek. Zo heb Aan het eind van de Kinderje altijd interessant boekenweek hebben we een lesmateriaal centrale afsluiting met muziek, voor handen.

Posters gemaakt door kinderen van de Nassauschool.

Arjen Boswijk is leerkracht op de Nassauschool in Groningen, een school met een uitmuntend leesklimaat. De Kinderboekenweek is voor hen een mooi moment om extra uit te pakken.