PrimaOnderwijs Januari 2020 by EDG Media

nummer 1 • januari 2020 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 5x per jaar •

Zet je directe omgeving in als actieve leerplek!

n e t i u b n lere l a a k o l s a het kl Hoogleraar Neuropsychologie Erik Scherder

‘DE COMBINATIE VAN FYSIEK EN COGNITIEF LEVERT ECHT RESULTAAT OP’

GA AAN DE SLAG MET DIEP LEREN

MELD JE AAN VOOR DE BRIGHT IDEAS CHALLENGE!

PROFESSIONEEL STATUUT: PAK ZELF DE REGIE

www.cps.nl

Congres Taal en Lezen 1 april 2020

Het thema van het 5e Nationaal Congres Taal en Lezen is taal om te verbinden! Iedere leerling verdient de kans zich in taal te ontwikkelen. Taal is een voorwaardelijke factor om een bijdrage te kunnen leveren aan onze complexe en dynamische wereld van nu en morgen. Daarom organiseren wij ons jaarlijks taalcongres rond dit thema.

Mix van theorie en praktijk voor: ✓ Leerkrachten ✓ Interne begeleiders ✓ Taal- en leescoördinatoren ✓ Schoolleiders ✓ Bestuurders in het basisonderwijs ✓ PABO-docenten en studenten ✓ Pedagogisch medewerkers

Meld je aan! Datum 1 april 2020 Ga voor meer informatie en aanmelden naar:

www.cps.nl/congrestaallezen

Bekijk alle trainingen, studiedagen en opleidingen op www.cps.nl/academie

@primaonderwijs @primaonderwijs @primaonderwijs

leren buiten l a a k o l s a l k t e h

Buitenkans Ontdek onze molens Naar het Spoorwegmuseum Column Juf Maike 5 12 18 24 34 37

Column Esther van der Knaap Een Yurt als lesruimte Leerlingen beslissen mee Weet wat je eet Samenwerkend leiderschap Ontdek zorg en welzĳn

Inhoud

41 KindRights-lespakket 42 Bezoek Skills

The Finals 2020 46 De Onderwĳsdesk weet raad 49 Diep leren, de wil om te begrĳpen 51 Burgerschap begint bĳ kwaliteiten

27 Doe mee aan de bright ideas challenge!

6 11 16 23

De Centrale Eindtoets in vogelvlucht

Leg je persoonlĳke wensen vast in het professioneel statuut

45 Ga samen voor de veilige school

Met 150.000 lezers het grootste blad voor alle onderwĳsprofessionals. PrimaOnderwĳs is een uitgave van

52 Aan de slag met wetenschap en techniek met OO Techniek

COLOFON: Hoofdredactie Vanessa Pelle, Marloes Smit Vormgeving Martin Hollander Medewerkers Mandy Kok, Marleen Kuĳsters, Erik Ouwerkerk, Barbara Raadsen, Jordy Schoonheim, Lore Smit Foto’s iStock, Shutterstock, GettyImages, Adobe Stock. Redactie 030-241 70 44, redactie@primaonderwĳs.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht Sales 030-241 70 21, account@edg.nl Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Verschĳ ning en verspreiding PrimaOnderwĳs verschĳnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bĳ alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwĳs in Nederland. Naast het magazine biedt PrimaOnderwĳs een wekelĳkse nieuwsbrief en de website primaonderwĳs.nl ©Copyright 2020 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelĳk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

WIN EEN HP MEDIA LAB VOOR UW SCHOOL! MELD UW SCHOOL AAN OP WINEENHPMEDIALAB.NL

KIES VOOR HP EN MAAK KANS OP EEN HP MEDIA LAB T.W.V. €10.000,Op zoek naar een partner die u volledig ontzorgt rondom Choose Your Own Device? Aarzel dan niet langer en kies voor HP. Samen met onze geselecteerde partners zorgen wij o.a. voor de beste producten, goede financieringsmogelijkheden en uitstekende service. Wanneer u voor HP kiest dan maakt uw school kans om een Media Lab te winnen ter waarde van €10.000,-. Met een Media Lab leert u uw leerlingen omgaan met ICT en het verbeteren van de digitale vaardigheden, rondom:

VIRTUAL REALITY

ROBOTICA

PROGRAMMEREN

3D PRINTING

HET MEDIA LAB

DE RUIMTE

DE MATERIALEN

DE DOCENTEN

HET CURRICULUM

Samen met de school maken wij een passend ontwerp voor het multifunctionele medialab, dat inspireert en uitnodigt om met de aanwezige materialen aan de slag te gaan.

Een moderne leeromgeving vraagt om nieuwe materialen, een plek waar spliksplinternieuwe en hypermoderne materialen en producten gebruikt worden.

Binnen ons aanbod zitten standaard trainingen voor docenten om ervoor te zorgen dat de juiste kennis aanwezig is om goed met het medialab te kunnen werken.

Door de ervaring die wij hebben kunnen we een compleet curriculum aanbieden of ondersteunen bij het maken hiervan, om het medialab op de juiste manier te benutten.

© Copyright 2019 HP Development Company, L.P. *Uw school maakt alleen kans op een HP Media Lab wanneer de school voor het komende schooljaar (2020-2021) kiest voor HP als Choose your own Device partner. Afhankelijk van de behoefte kan een Media Lab of een gedeelte hiervan worden ingericht met 10.000 euro. Deze actie geldt alleen voor scholen in het voortgezet onderwijs. Uw school maakt alleen kans wanneer er wordt gekozen voor HP. Aanmelden kan tot 1 juni 2020.

Column

De onderwĳswereld van

Esther van der Knaap

‘Dat vinden wij niet raar, maar heeeeeel bijzonder!’ 30 en 31 januari sluiten veel scholen opnieuw de deuren. Het water staat tot aan de lippen, ook zonder griepgolf zitten directeuren in de stress: de bezetting is op veel scholen niet rond en ook niet meer rond te krĳgen. Het lerarentekort is een drastisch feit. Je zou verwachten dat in een land dat draait op kennis, alle hens aan dek zouden komen. Niks is minder waar. Het ministerie komt met noodpakketjes en blĳft reddingsvesten uitdelen, terwĳl die weinig helpen wanneer er een tsunami op komst is! Wat schetst dan mĳn verbazing: gefaciliteerd door het ministerie van Onderwĳs wordt er een Onderwĳsinitiatief aangjaagd: het onderwĳs moet positiever op de kaart gezet worden. Op een realistische manier moet de mooie kant van het onderwĳs belicht worden. Om als tegenhanger te dienen van het negatieve geluid rondom de stakingen en het lerarentekort. Samengevat: het ministerie maakt er een zooitje van door het onderwĳs jarenlang als ondergeschoven kindje te behandelen, en wanneer er serieus nood aan de man is, maken ze schone schĳn door een positiviteitscampagne te starten. Ik noem dat hypocriet. Juf Ank zou het anders zeggen: ‘Dat vinden wĳ niet raar, maar heeeeeel bĳzonder!’

Of ik dan niet vind dat het onderwĳs ook positieve aandacht kan gebruiken? Jazeker, het is ook nodig de positieve kant van het onderwĳs te belichten. Ons onderwĳs is prachtig. Als we dat allemaal niet zouden vinden, zouden we namelĳk nooit de straat op gaan! Sterker nog: meer en meer ouders gaan zich ook roeren. Zĳ zien met hoeveel passie en liefde wĳ ons dagelĳkse werk doen. Hoe we klaar staan voor hun kinderen, hoe we ze laten leren en laten groeien. Dat mooie onderwĳs willen ze graag behouden en weer zien floreren. Leerkrachten en ouders die zich samen roeren: dat laat zien dat er een mooie en krachtige beroepsgroep is. Dat initiatief ligt op de werkvloer en daar direct naast. En niet in de Haagse kamertjes. Wil je een positief geluid laten horen of beter, laten zien: download dan de poster(s) beschikbaar gesteld door Onderwĳswereld-PO en PrimaOnderwĳs via primaonderwĳs.nl.

Esther onderwĳswereld-po.nl

PrimaOnderwĳs 5

Buitenkans Tafeltikkertje op het plein

Op maandag 28 oktober 2019 kreeg basisschool De Wiene uit Ambt-Delden als eerste school in Nederland het certificaat BuitenWijzer. De leerlingen van deze basisschool krijgen iedere dag minimaal 30 minuten buiten les, zelfs of misschien wel juist als het pijpenstelen regent of sneeuwt. Reinate Bruins Slot van BuitenWijzer: ‘Door het schoolplein en de directe omgeving in te zetten als actieve leerplek, ervaren kinderen dat wat ze leren betekenisvol en bruikbaar is. Op die manier kunnen ze de lesstof makkelijker een plaats geven en gebruiken in het echte leven. Ervaren en verwonderen spelen hierbij een belangrijke rol.’ door barbara raadsen

De leerlingen leren buiten niet alleen natuureducatie, maar juist ook taal, rekenen en topografie. Als je leerlingen met krĳt de kaart van Nederland op het plein laat tekenen en vervolgens op de juiste plaats kaartjes laat neerleggen met de plaatsnamen, onthouden ze die beter en zĳn ze nog in beweging ook. De les buiten komt dus in plaats van een zelfde soort les die normaliter in de klas plaats zou hebben gevonden. Het in beweging zĳn bĳ deze lessen is geen voorwaarde, maar juist door gebruik te maken van de buitenruimte wordt het wel makkelĳker om het hele lĳf in te zetten. Bĳ buitenlessen gaat het wel om de omgeving nog meer te kunnen ervaren, en als het mogelĳk is deze met de les te integreren. Neuropsycholoog Erik Scherder onderschrĳft het bewegend leren. Hĳ zegt hierover: ‘Laat bewegen én doelgericht en complex zĳn, maar iedere vorm van bewegen is winst! Activiteiten zouden bĳ voorkeur moeten plaats vinden in een verrĳkte omgeving waarin iemand meer zintuiglĳke prikkels tegelĳk ervaart. De mogelĳkheid tot bewegen is slechts een onderdeel van zo’n verrĳkte omgeving. Ook muziek, spelletjes spelen, museumbezoek of voorlezen verrĳken. Uit onderzoek blĳkt dat de combinatie van fysieke en cognitieve inspanning het meeste resultaat oplevert.’

Reinate Bruins Slot van BuitenWijzer: ‘BuitenWijzer is een certificaat voor scholen die buitenlessen en bewegend leren een prominente plek hebben gegeven in hun dagelijkse onderwijsprogramma. Het certificaat toont de school de commitment om zich blijvend in te zetten voor buitenlessen. Het certificaat fungeert als een stok achter de deur: dit vinden wij echt belangrijk, dit willen wij!’

Omdenken De stap naar structurele buitenlessen is voor sommige scholen soms nog moeilĳk te zetten. Het is natuurlĳk wel omdenken om reguliere lessen aan te passen van binnenwerk naar buitenlessen. Dit vraagt een investering van een heel team. En voor hen die graag de methodelessen willen volgen doet deze ommezwaai een extra appel op vertrouwen. Weet je wel zeker of de leerlingen genoeg leren met de buitenlessen? Ook moeten er in het begin materialen worden gemaakt of aangepast en roosters opgesteld.

Hoogleraar Neuropsychologie Erik Scherder: ‘Door te bewegen zet je de motor van je hersenen aan. Je brein gaat beter werken. Je denkt sneller en komt misschien eerder op nieuwe ideeën.’

Allemaal voordelen De opbrengst van deze inspanningen is zeker niet mis. Tĳdens een buitenles bewegen kinderen veel. Bewegen tĳdens schooltĳd helpt bĳ het leren. Fysieke inspanning stimuleert de hersenen en de gerichte aandacht. Bewegen in combinatie met leren heeft een gunstige invloed op de cognitieve prestaties van een kind en de ontwikkeling van de motorische vaardigheden. Het is niet zo dat bewegen tĳdens de buitenlessen leerlingen meteen slimmer maakt. ‘Ook andere factoren zoals erfelĳkheid bepalen of een kind een succesvol is op school. Maar onderzoek heeft wel uitgewezen dat vooral kinderen die laag presteren profiteren van extra bewegen door de dag heen’, zegt Neuropsycholoog Erik Scherder. Daarnaast helpt beweging ook tegen overgewicht,>>>

PrimaOnderwĳs 7

is buitenlucht gezond en wordt door de aanmaak van Vitamine D in het zonlicht weerstand opgebouwd. Reinate van BuitenWĳzer: ‘Een instructie geef je bĳ voorkeur in een rustige omgeving, maar het

Meer bewegen

inoefenen doe je daarna buiten. Je hoeft dan geen oefeningen na te kĳken in een schrift en ziet wel meteen het effect van de les.’

= beter presteren

Wetenschapsjournalist Mark Mieras onderzocht in een literatuurstudie het belang van buitenles voor het kinderbrein. Hoe meer tĳd er is voor instructie en oefening in de klas, hoe beter de prestaties… denken we. Onderzoek wĳst in een andere richting. Daaruit blĳkt dat met meer sport en spel, meer beweging, een beter lichaamsbesef en meer vrĳe speeltĳd leerlingen cognitief beter kunnen presteren. Basisschoolleerlingen die buiten hebben gespeeld gedragen zich beter in de klas, ze zĳn taakgerichter. Daarnaast presteren kinderen die tĳdens het leren hun lichaam gebruiken beter in de les. Lees het hele onderzoek op www.mieras.nl/schrĳven/buitentĳd-leertĳd

Wil jij ook meer naar Nationale Buitenlesdag Heel veel leraren gaan op 7 april 2020 naar buiten tĳdens de les. De frisse lucht, beweging en speelse manier van leren zorgen ervoor dat kinderen beter presteren. Beestjes zoeken, optellen met sprongen of een geschiedenisrace, alle vakken zĳn geschikt voor een buitenles. Vorig jaar deden 2700 scholen mee, want onderwĳsdoelen scoor je buiten! Kĳk op www.buitenlesdag.nl voor meer informatie.

buiten? Je hoeft het niet allemaal zelf te bedenken Wil jĳ leerlingen uit de bovenbouw zelf een buitenles laten ontwerpen? Dat kan vanaf nu met het gratis lespakket ‘Ontwerp een buitenles’. Dit pakket, ontwikkeld door TU Delft i.s.m. Jantje Beton, is al door de eerste scholen getest en nu voor iedereen beschikbaar. Met instructies, creatieve werkvormen en praktische leerlingmaterialen. En het mooie is: met de werkvormen trainen de leerlingen meteen hun 21e-eeuwse vaardigheden empathie, creativiteit en communicatie. Download het pakket nu op www.tudelft.nl/yourturn

Congres Bewegend Buitenonderwijs Ben je benieuwd wat er allemaal mogelĳk is op het gebied van Buitenonderwĳs? Op 13 mei 2020 organiseert BuitenWĳzer het congres Bewegend Buitenonderwĳs. Een dag vol inspiratie en netwerk-mogelĳkheden. Kĳk op www.buitenwĳzer.nl voor meer informatie.

v.a.

€ 119,-

p.p.

4, 5 of 6 dagen incl. vervoer en verblijf

Praag

ZO ZORGT U VOOR EEN ZORGELOZE SCHOOLREIS! De schoolreis. Wie neemt de verantwoordelijkheid? Urenlang zoeken naar een bestemming, passend vervoer en reisverzekeringen voor de hele groep. Alle risico’s liggen bij de organisatoren en de school is aansprakelijk. Geef naast dit risico ook het vele organisatiewerk uit handen. Uiteindelijk bent u goedkoper uit als u het laat regelen door een extern bureau. Geen risico’s en alles van A tot Z geregeld. Laat dat nou net onze specialiteit zijn! Even voorstellen! Wij zijn Diogenes Reizen. Al 20 jaar organiseren wij schoolreizen en werkweken voor het voortgezet- en beroepsonderwijs. Geen kant-en-klare programma’s, maar een schoolreis op maat, passend bij uw wensen en budget. Leg de verantwoording en organisatie bij ons neer en ga voor een onvergetelijke schoolreis!

Avontuur!

Cultuur!

Benieuwd naar de mogelijkheden voor uw schoolreis? Bel 088 10 30 700 of ga naar www.diogenesreizen.nl/schoolreizen * De uiteindelijke prijs die u betaalt zal bepaald worden door diverse factoren, waaronder uw groepsgrootte, reisdagen, de vertrekdatum (hoog- of laagseizoen, per bestemming verschillend) en eventuele extra bij te boeken diners en/of excursies.

Blijf d’r op hameren ! 75

€ 2,

€ 1,21

0577 411 556

Groepsaccommodaties in de natuur Wij geloven dat de natuur de beste speeltuin is voor onze groepen, wij “investeren” dan ook liever in veel buitenruimte dan in uitgebreide speelvoorzieningen.

Ruimte voor sport en spel

Eigen speelbos

Groepsovernachtingen met m respect voor de natuur V Veel buitenruim te voor sport en spel buitenruimte 42 verblijven op 10 locaties Midden in de natuur

Meer dan 600 schoolkampen per jaar

42 VERBLIJVEN IN:

www.groepsgebouw.nl/primaonderwijs www.g w roepsgebou w.g

Austerlitz

Oosterhout

Teteringen

Baarn

Oostvoorne

Vierhouten

Epe

Ossendrecht

Evertsoord

Stroe

Koos Andriessen Moleneducatiefonds

Gratis busvervoer

Hoe zorgen molens voor droge voeten? Hoe werkt de techniek van een molen? En welke producten werden vroeger in molens gemaakt? Met meer dan 1200 werkende winden watermolens is Nederland nog altijd hét molenland van de wereld. Voor kinderen vertelt de molen een bĳzonder verhaal. Over het ambacht molenaar, over de werking en functie en over de betekenis van molens voor de geschiedenis van Nederland. Bovendien laten molens een prachtig staaltje techniek zien. Aangedreven door water of wind worden, via een samenspel van raderen en tandwielen, bĳvoorbeeld molenstenen of een vĳzel in werking gezet. Het onderwerp molens sluit daarmee aan bĳ vakken als geschiedenis, cultuureducatie, wereldoriëntatie, aardrĳkskunde en techniek.

Meer dan 100 molens te bezoeken Laat kinderen ook een molen in het echt beleven. De geur, kracht en werking van molens maken veel indruk. Bĳ meer dan 100 molens zĳn klassen, veelal gratis, welkom voor een interactieve rondleiding door een gediplomeerd molenaar. Sinds 1 november 2019 kunnen molenaars, moleneigenaren, basisscholen en

Foto: Vinvcent van den Berg

Project ‘Ieder kind naar de molen’

maatschappelĳke organisaties via het Molenfonds subsidie aanvragen voor educatie-activiteiten. Het gaat dan om subsidie die gericht is op het bezoeken van molens door kinderen van de basisscholen. Dat kan bĳvoorbeeld zĳn voor de kosten van het transport met bĳvoorbeeld bus, trein of tram. Of het aanschaffen van de door De Hollandsche Molen ontwikkelde educatiematerialen voor in de les, het prentenboek De Molenmuis of andere onkosten. Van belang om te weten is dat er een maximum van 5.000 euro is voor de vergoeding. We willen zoveel mogelĳk kinderen de mogelĳkheid bieden om een molen te bezoeken of kennis te maken met molens op school. Het project heet immers ‘Ieder kind naar de molen’!

Dankzij nalatenschap

Foto: Henk de Haan

Het Molenfonds kan deze educatieve projecten subsidiëren dankzĳ de nalatenschap van prof. dr. J.E (Koos) Andriessen, onder meer ex-minister van Economische Zaken. Uit deze nalatenschap is het Koos Andriessen Moleneducatiefonds gevormd, met als doel het bevorderen van educatieve projecten op de molen. Meer weten over de subsidiemogelĳkheden, de voorwaarden en de wĳze van aanvragen? Alle informatie en het aanvraagformulier zĳn te vinden via molens.nl/docenten-en-molenaars

PrimaOnderwĳs 11

Yurt als labruimte

Globe College in Utrecht Niet een klaslokaal, maar een traditionele yurt vol eigentijdse toepassingen. Op het Globe College kozen de leerlingen zelf voor deze lesruimte als decor voor het scholenproject Next Culture. DOOR ERIK OUWERKERK

De VMBO school in Utrecht wenste in een vakoverstĳgend project met maatschappĳ en identiteit aan de slag te gaan. Andrea Rhodenborgh, ontwikkelaar onderwĳs bĳ de stichting SETUP laat de digitale robotmaskers zien die de leerlingen hebben gemaakt in het kader van Next Culture, het onderwĳsproject dat leerlingen de digitale wereld om hen heen laat onderzoeken en naar hun hand te zetten. ‘De maskers zeggen een heleboel over de leerlingen. Het laat zien hoe zĳ tegen identiteit aankĳken, maar dan zonder daar lange tĳd ‘droog-theoretisch’ het hoofd over te breken.’

Eigen identiteit maken ‘Jongeren zitten midden in een fase waarin ze op zoek zĳn naar hun eigen identiteit. Offline maar natuurlĳk ook online, waarbĳ het een het ander beïnvloedt.

Daar kun je over praten, maar dat vinden ze vaak helemaal niet prettig, ze voelen zich dan heel kwetsbaar. Door aan het werk te gaan met het personage achter een masker kun je er met meer afstand op reflecteren. Want ook dat personage wordt menselĳk: wat denkt het, wat voelt het, hoe praat het, wat zegt het en hoe ziet het eruit?’, omschrĳft Rhodenborgh de eerste stappen van het maakproces. De jongeren van het Globe College merkten hoe rekbaar en maakbaar (programmeerbaar) identiteit is door ook letterlĳk een identiteit te maken.

Het kwartje valt Rhodenborgh daagde de leerlingen uit door voor het enge masker een heel vriendelĳke tekst in te spreken. Met een onschuldig stemmetje: ik ben heel aardig en lief. ‘Dat schiep verwarring, dat deed hen dieper nadenken over het thema.’ Spelenderwĳs en vaak ongemerkt leerden de Utrechtse jongens en meisjes zo niet alleen over identiteit, maar legden ze ook verbanden naar de digitale wereld en een toekomst die steeds meer doordrenkt zal zĳn met nieuwe media. ‘Bĳ de vraag ‘Waarom praten robots eigenlĳk?’ wist ik dat het kwartje begon te vallen. Door een robot een stem te geven, lĳkt het menselĳker. Wĳ kiezen er voor om de robot een stem te geven. Wĳ kunnen dus bepalen hoe we de digitale toekomst eruit laten zien. De volgende les stelde een meisje al direct: ‘Dus vandaag gaan we zeker het script schĳven?’ Dat zĳn de 21e eeuwse vaardigheden: computational thinking, kritisch denken (over de toekomst) en samenwerken.’

creëert daarom een andere omgeving dan de leerling gewend is. Geen steriel lab met tl-licht bĳvoorbeeld, maar een yurt: een traditionele en geborgen omgeving (een Mongoolse tent), maar dan één vol technische toepassingen. De yurt op het Globe College werd elke les weer door licht, geluid en beeld virtueel tot leven gewekt. Het geluid van zachte regen zorgde voor rust en de yurt-stem vertelde het verhaal en stelde vragen. ‘Daardoor voelden de leerlingen zich direct geactiveerd om hun mening te geven.’

Groepswerk Next Culture is geen onderwĳsproject dat zĳn expertise eenmalig de school inbrengt. Samenwerking met docenten staat centraal. Op de school waren de docenten drama en handvaardigheid nauw betrokken bĳ het maskerproject. Ze hielpen met allerlei onderdelen van het proces in uitleg in uitvoering. De docent drama stimuleerde de jongeren om na te denken over de persoonlĳkheid achter het masker en de lerares handvaardigheid begeleidde het maakproces. ‘Maar hun inbreng ging veel verder’, zegt Rhodenborgh. ‘Beiden hielpen mee in de uitvoering en uitleg van allerlei onderdelen van het proces, daardoor was het echt vakoverstĳgend.’

Impact van nieuwe technologie Betrokkenheid van het docententeam is een voorwaarde voor een duurzaam lesprogramma. Rhodenborgh: ‘Wanneer je echt begrĳpt wat de impact is en wordt van nieuwe technologie op ons leven, als je die mindset te pakken hebt, dan kun je daar altĳd op verschillende manieren een educatieproject aan koppelen. Afhankelĳk van de school, de tĳd die beschikbaar is, de mensen die meedoen, het thema en de middelen die je hebt.’

Yurt als labruimte Next Culture stelt vragen over de digitale cultuur waarin we leven en die we maar al te vaak voor lief nemen en

Band tussen leraar en leerling Dat is het mooie van de schoolprojecten van SETUP volgens Rhodenborgh: docenten en jongeren werken, leren en ontdekken samen. Zo werden de VR-beelden van de yurt getest met de leerlingenraad en werd de leerlingen telkens om hun opinie gevraagd. ‘De band tussen leerling en leraar versterkte en verdiepte zich in het werken met en het onderzoeken van nieuwe media.’ Na een paar lessen mochten de leerlingen zelf een sfeer neerzetten. ‘Zo leerden ze te reizen zonder te bewegen, hoe technologie hen beïnvloedt en hoe zĳ de technologie naar hun hand kunnen zetten. Zo komen ze tot het inzicht dat ze zelf hun toekomst vorm kunnen geven.’

Van robots tot bordspel De leerlingenraad koos samen met docenten van het Globe College voor een futuristische yurt, maar: ‘Het hoeft niet duur te zĳn of mee te gaan met een hype. We werken net zo met robots als met bordspellen: daar gaat het ook om nadenken over een ontwerp, regels opstellen, maken, aanpassen, maken en weer uitproberen. Dat is een cyclus die leerlingen overal in de samenleving terugvinden. Een leerling die nu al met deze (creatieve) werkwĳze in aanraking komt en daar zelfbewust mee om kan gaan, heeft daar later veel profĳt van!’ Ga voor meer informatie naar nextculture.rotslab.nl PrimaOnderwĳs 13

WALIBI HOLLAND

LEER OVER G-KRACHTEN IN DE ACHTBAAN!

WALIBI HOLLAND IS NIET ALLEEN MAAR EEN ATTRACTIEPARK, MAAR EEN WERELD VOL MET NATUURKUNDE EN EDUCATIE. Gebruik het bezoek aan Walibi voor een uitleg over verschillende type achtbanen, zwaartekracht, snelheid of G-krachten. Zo zien én ervaren de leerlingen zelf hoe de verschillende natuurkundige krachten werken. Dat wordt gegarandeerd een onvergetelijke les!

VERRAS DE KLAS MET HET SPANNENDSTE SCHOOLREISJE; WALIBI HOLLAND! Met meer dan 30 spectaculaire attracties is er genoeg te beleven voor de hele klas. Ervaar zelf de natuurkunde en maak samen een unieke rit in de nieuwste achtbaan UNTAMED. Deze achtbaan gaat 5 keer ondersteboven én gooit je alle kanten op.

Oók de niet achtbaanliefhebbers gaan een toffe dag tegemoet. Zij gaan op een spetterend avontuur in Crazy River of bewonderen het uitzicht vanaf het 45 meter hoge reuzenrad La Grande Roue.

CHECK VOOR MEER INFORM ATIE. WALIBI .NL

Kortom, wil jouw klas een dagje leren én HARDGAAN? Boek dan nu jullie schoolreisje bij Walibi!

20LS_A

Opening the world through education Dit is de missie van Education First. De rol van u als docent, en de impact die u maakt op het leven van uw leerlingen, is van onschatbare waarde. Dit jaar willen wij als organisatie kijken hoe wij u verder kunnen ondersteunen in uw missie. Op welke manier kunnen wij dit doen?

“Internationaal onderzoek: Rotterdammers spreken het beste Engels”(NOS), en “Rotterdammers 'very good' in English, Nederland beste van de klas”(RTL Nieuws) Begin november konden we niet om de nieuwsberichten heen: Nederland staat als land op #1 van de EF EPI (English Proficiency Index) en Rotterdam staat als stad bovenaan de lijst. De EPI is een ranglijst die aangeeft hoe goed het niveau van de Engelse taal is in landen waar Engels niet de moedertaal is en wordt samengesteld door middel van deelnames aan de EF SET test. De EF Standard English Test (EF SET) is een gratis online Engelse taaltoets die is ontwikkeld met dezelfde hoge eisen als andere gestandaardiseerde testen op de markt, zoals de TOEFL- en IELTS-examens. Wij bieden u de mogelijkheid om uw leerlingen deze test gratis af te laten nemen. Niet alleen krijgt u zo een betrouwbaar inzicht in het niveau van uw leerlingen, maar de leerlingen ontvangen na de test ook een certificaat waar hun niveau op aangegeven staat. Deelnemen aan de EF SET en het bepalen van het taalniveau van uw klas is heel eenvoudig: schrijf uw klas gratis in en wij sturen u een link naar de persoonlijke testpagina voor uw klas. Aan het einde van het schooljaar 2019/2020 belonen wij de beste klas van dit schooljaar met € 1000 voor het klassenfonds van die klas. Aanmelden kan via marketing.nl@ef.com

Naast de EFSET biedt EF leraren ook een eigen Teacherzone Een (wereldwijd) netwerk van docenten waarbij u de mogelijkheid hebt om collega’s te ontmoeten en waar we jaarlijks inspirerende gastsprekers uitnodigen. Daarnaast kunt u hier online seminars volgen en andere hulpmiddelen vinden voor het leren van een taal. Kijk op www.ef.nl/teacherzone voor alle mogelijkheden.

Teacher Excellence Awards: meld u aan! Tot slot, organiseren wij ook dit jaar weer de EF Excellence Awards. De EF Excellence Award in taalonderwijs erkent uitmuntende taaldocenten uit de hele wereld. Alle fulltime taaldocenten komen in aanmerking voor de prijs, ongeacht de taal of het niveau van hun onderwijs. De winnaars van de EF Excellence Award in Language Teaching zullen worden uitgenodigd om in augustus 2020 naar New York City te komen voor de Global Summit. EF zal de vervoers- en summitkosten van de winnaars volledig financieren. Aanmelden is mogelijk tot 29 februari 2020 via www.ef.nl/teacheraward

EF Education First marketing.nl@ef.com 085 048 0900 www.ef.com

EF Standard English Test

20LS_Ad_EFset_NL.indd 1

12.12.19 16:32

Leren buiten het klaslokaal in het

Spoorwegmuseum

Leerlingen uit groep 7 van basisschool IBS Al Hambra uit Utrecht zijn met hun ingezonden filmpje de winnaars geworden van de PrimaOnderwijs-prijsvraag en mochten met hun klas op schoolreisje naar het Spoorwegmuseum. Wij gingen met hen mee! TEKST JORDY SCHOONHEIM

Wanneer de leerlingen aankomen bĳ het Spoorwegmuseum staat museumdocent Lizzy hen al op te wachten in de ontvangsthal, van het in het jaar 1874 gebouwde Maliebaanstation. De leerlingen zĳn enorm enthousiast. Ze herkennen de stationshal van de filmpjes die ze voor hun schoolreisje hebben bekeken. Een meisje uit de klas heeft in de ochtend nog een kies laten trekken, maar ‘dit schoolreisje wilde ik echt niet missen!’

Een koninklijk ontvangst Lizzy neemt de leerlingen mee naar de Koninklĳke Wachtkamer. In deze chique ruimte volgt een korte introductie over het Spoorwegmuseum. Uit een grote koffer haalt Lizzy een aantal modeltreinen uit verschillende tĳden. ‘Waar rĳdt een stoomtrein op?’ vraagt Lizzy. ‘Kolen!’, galmt het door de Koninklĳke Wachtkamer. De leerlingen weten ook te vertellen dat de meeste treinen in Nederland nu op stroom rĳden. ‘Hoe gaan treinen in de toekomst rĳden?’, vraagt Lizzy. Een aantal leerlingen vertelt dat er in China ontwikkelingen plaatsvinden van magneettreinen. Lizzy haalt een potje uit de koffer en laat de leerlingen hieraan ruiken. Uit het potje komt de geur van diesel. ‘Vroeger reden er ook treinen op diesel, maar dit stonk en is slecht voor het milieu.’ Lizzy legt de leerlingen uit dat sinds het bestaan van de eerste trein gewerkt wordt aan het milieuvriendelĳker maken van de trein. Nadat de leerlingen nog een aantal vragen hebben gesteld aan Lizzy over de

OV-chipkaart, gordels in de trein en de stiltecoupé deelt Lizzy opdrachtenboekjes uit voor het Techlab. ‘Uit onderzoek is gebleken dat leraren graag een opdrachtboekje hebben voor hun leerlingen omdat dit een fĳne leidraad is. Ze vinden het prettig dat als ze hier aankomen, ze weten waar ze aan toe zĳn en wat hun en onze rol is’, aldus Yolanda, Educatiemedewerker van het Spoorwegmuseum.

Wat is de trekkracht van een trein? Het Techlab is een plek in het Spoorwegmuseum om op leuke, speelse en interactieve manier alles te leren over de techniek achter treinen. De leerlingen gaan in groepjes en onder begeleiding van museumdocent Lizzy het Techlab in. In het opdrachtenboekje staan opdrachten die aan de verschillende tafels in het Techlab gedaan kunnen worden. In het Techlab kun je onder andere leren op welk materiaal een trein het beste rĳdt, welke trein de meeste energie verbruikt en wat de beste vorm voor treinwielen is. Door aan een touw te trekken, kunnen de leerlingen hun eigen trekkracht meten. Een leerling trekt aan het touw en de teller geeft 52 kilo aan. ‘Dit is dezelfde trekkracht als een hond’, leest een medeleerling naast de teller. De trein van het voorbeeld heeft een trekkracht van 100.000 kilo. Op een groot scherm achterin het Techlab kun je een eigen trein ontwerpen. Twee jongens gaan samen een trein uit de toekomst ontwerpen. ‘Het moet een veilige trein zĳn met een blauwe kleur. We noemen het de Hyperloop 2.0’, zeggen de jongens vastberaden tegen elkaar. Ze maken een foto met de zelfontworpen trein en mailen deze via het grote scherm naar zichzelf toe. Yolanda voegt toe: ‘We hebben voor het Techlab ook een website gemaakt die gratis te bezichtigen is. We vinden het belangrĳk dat je ook gewoon in de klas

met techniek bezig kunt zĳn als je niet bĳ ons kan komen. Hiervoor bieden we verschillende lesideeën aan.’

Voelen en beleven Als de leerlingen klaar zĳn met de proefjes in het Techlab kunnen ze zelfstandig rondlopen door het museum en kennismaken met de verschillende attracties in het Spoorwegmuseum. Ze kunnen zelf als machinist een trein besturen, een bloedstollende reis tussen stalen monsters maken, op grote ontdekking 150 meter onder de grond gaan en teruggaan naar het verleden. Dagelĳks zĳn er voorstellingen te zien in het stoomtheater. In het theater beleef je de hoogtĳdagen van de internationale treinen rond 1900. Dit is een wereld vol dromen, luxe en sprookjesachtige bestemmingen. In het modellenmagazĳn wordt de collectie treinmodellen tot leven gebracht en in het museumgebouw staan de mooiste treinen uit de Nederlandse spoorgeschiedenis. Yolanda: ‘Het Spoorwegmuseum zit tussen een pretpark en museum in. Door de attracties ligt de focus erg op beleven. Het ervaren, ruiken en voelen is belangrĳk in het Spoorwegmuseum. Sommige kinderen gaan op een hard bankje zitten in één van onze treinen en vragen zich af of je daar echt op moest zitten van Utrecht tot Amsterdam. Dit zĳn net de dingetjes die wat extra’s toevoegen aan een bezoek.’

Het eindstation De leerlingen van lerares Kim hebben de opdracht gekregen om één onderwerp in het museum uit te kiezen, hier een foto van te maken en hier op school een presentatie over te geven. Vanuit het Spoorwegmuseum wordt er naast een voorbereidende les voor een bezoek ook een verwerkingsles aangeboden. Dit is een creatieve les waarin alle aspecten van het bezoek meegenomen kunnen worden.

Wil jĳ ook met de klas op schoolreisje naar het Spoorwegmuseum? Neem dan contact op met reserveringen@spoorwegmuseum.nl of bel naar 030 – 230 62 83.

PrimaOnderwĳs 17

Hier beslist de leerling mee! School is van/ voor de kinderen De leerlingenraad van Basisschool De Ark in Heemstede komt eens per zes weken samen. De leerlingen signaleren knelpunten en verbeterpunten, bespreken deze met directie en denken mee in mogelĳke oplossingen. Zo stelden zĳ vorig jaar een buitenspeelrooster op, waardoor de verschillende sportveldjes op het plein eerlĳker worden verdeeld. Directeur Suzanne Conferius: ‘Ik diende ook een adviesvraag in: zouden de kinderen het leuk vinden als er sporten spelactiviteiten worden aangeboden tĳdens de overblĳf? Uitkomst: een sportleraar van de BSO komt tĳdens de pauze sporten met de kinderen.’ Het is toch onze school: Valerie (groep 6): ‘Als leerkrachten alles bepalen en de kinderen vinden dat wat zĳ hebben bedacht niet leuk, dan is dat zonde van de tĳd! Het gaat om de kinderen, dus moeten zĳ kunnen meepraten.’ Rein (groep 6) sluit hierop aan: ‘Ik voel me meer thuis als ik weet wat er gebeurt en dan sta ik steviger als er discussies zĳn over bĳvoorbeeld buitenspelen.’ Ashley (groep 7) vindt dat kinderen andere ideeën hebben dan volwassenen. ‘Zoals bĳ het feestprogramma toen de school 25 jaar bestond. De kinderen kwamen op het idee om te blĳven slapen op school met groepen 6, 7 en 8. Door de leerlingenraad is dat gebeurd!’ 18

Eigenschappen: Katie (groep 8) denkt dat je als vertegenwoordiger een goede mening moet hebben over dingen. ‘Je moet kunnen vertellen wat anderen daarbĳ belangrĳk vinden.’ Lars (groep 8) vult aan: ‘Je moet met goede argumenten kunnen komen namens de klas.’ Josephine (groep 7): ‘Je moet je kunnen inleven in wat anderen belangrĳk vinden en je kunnen indenken wat er anders zou kunnen op school.’ De kinderen hebben een tip voor andere scholen. Elke school zou een leerlingenraad moeten hebben. Kinderen zĳn ‘van deze tĳd’ en de school is van/voor de kinderen: het is belangrĳk dat de school weet wat kinderen belangrĳk vinden.

Zelf vorm geven aan je leeromgeving Sandra weerman is staflid van de Sudburyschool Harderwĳk, een school waar leerlingen (4 -18 jaar) vorm geven aan hun eigen leeromgeving. ‘Onze studenten hebben eigenaarschap over wat ze doen op school en welke taken ze op zich nemen. Ze leren hoofdzakelĳk door te spelen, te observeren, te communiceren en door vragen te stellen. Zo kunnen zĳ hun interesses onderzoeken in een tĳdsspanne die bĳ hen past en zich daarbĳ ontwikkelen tot bewuste burgers in onze maatschappĳ. De stafleden zĳn er voor vragen.’ Tĳden:‘De school is open

Zelf kiezen of je een buitenles wilt, zelf een deel van je lesuren indelen of ervoor zorgen dat er een andere methode voor begrĳpend lezen komt: op deze scholen beslissen de leerlingen mee over het beleid. TEKST MARLEEN KUĲSTERS

van 9.00 tot 16.00 uur, waarbĳ leerlingen tenminste vĳf uur per dag aanwezig moeten zĳn. Je mag tot half 11 binnenkomen. We zien dat pubers vaak wat later beginnen, omdat hun biologische ritme anders is.’ Discussie: ‘Veel activiteiten ontstaat spontaan. Laatst bezocht een Russische vrouw, die interesse heeft in deze vorm van onderwĳs, de school. Enkele leerlingen spraken met haar over Poetin en het beeld dat we in Nederland van hem hebben. Op deze manier zĳn zĳ bezig met de actualiteit, politiek en beeldvorming.’ Engels: ‘De jongeren leren veel van elkaar. Zo spreekt één van de leerlingen vloeiend Engels. De leerlingen spreken Engels met hem en ze verbeteren elkaar grammaticaal.’ Wiskundeleraar: ‘Als een leerling een wiskundeleraar nodig heeft, kan hĳ dat aangeven en regelen we dat. Bĳvoorbeeld als hĳ of zĳ ervoor kiest een havo examen te doen.’ Schoolmeeting: ‘Iedere donderdag om stipt 13.00 uur start de schoolmeeting waarin besluiten worden genomen. Zo kan je een motie op de agenda laten plaatsen als je iets wilt veranderen in de school. Deze motie wordt bediscussieerd in twee lezingen en daarna aangenomen of afgewezen. Een mooi voorbeeld: een motie over tabakswaren die overal op tafels rondslingerden. De motie stelde voor om de zichtbaarheid van tabakswaren alleen toe te staan op de aangewezen rookplek buiten. Dit leverde een prachtige discussie op over normen en waarden. Onze school staat voor keuzevrĳheid: jĳ beslist wat wel of niet goed voor je is. Maar als

bepaalde zaken door anderen als storend worden ervaren is het belangrĳk daar samen uit te komen. Uiteindelĳk is besloten dat leerlingen alleen op de aangewezen rookplek hun rookwaar tevoorschĳn mogen halen. Zelf vorm geven aan je leeromgeving en meebeslissen over het beleid van de school zĳn belangrĳke ingrediënten om een bewuste burger in onze maatschappĳ te worden.’

Dalton-uren Caressa Marĳ Geerards is leerling op het Stedelĳk Dalton Lyceum locatie Kapteynweg Dordrecht. Tĳdens de zogenoemde Dalton-uren mag een leerling zelf kiezen bĳ welke docent hĳ of zĳ gaat zitten en aan welk vak hĳ wil werken. Het is ook mogelĳk om extra uitleg te vragen voor een vak waar een leerling niet zo goed in is. Iedere week moet een leerling zich digitaal inschrĳven voor gemiddeld zes Daltonuren. ‘Ik zet de uren vaak in om mĳn Frans en Wiskunde bĳ te spĳkeren en om huiswerk te maken. Ik kan deze uren zelf indelen, dat is handig met mĳn trainingen, want ik twirl 3 a 4 uur per week. Het zelf indelen geeft me verantwoordelĳkheid en het zorgt ervoor dat ik het meeste huiswerk op school kan maken.’ >>> PrimaOnderwĳs 19

MR Junior Heleen de Jong is leerkracht (groep 4) en begeleidster van de MR Junior (6 kinderen uit groep 4-8) van basisschool Aan Boord in Dronten. ‘De MR Junior beslist over ideeën. Bĳvoorbeeld of kinderen uit groep 6/7/8 zelf mogen weten of ze bĳ het naar buiten gaan hun jas aantrekken. Vorig jaar gaven leerlingen aan dat de methode voor begrĳpend lezen echt niet leuk gevonden werd. Dit is besproken met de directeur en het team. Dit jaar zĳn we gaan werken met een andere methode. Nog een leuk voorbeeld: in de hal staat een brievenbus waarin iedere leerling een idee, vraag of suggestie mag stoppen. Die worden dan in de MR Junior besproken. Dit gaat van een iets langere eettĳd tĳdens de pauze tot het organiseren van een speurtocht.’ Speurtocht: ‘Op dit moment is de MR Junior bezig met het organiseren van een sport-clinic en een speurtocht voor de groepen 1 tot en met 6. De kinderen die lid zĳn van de MR Junior en de leerlingen van groep 7 en 8 begeleiden deze kinderen tĳdens de speurtocht.’ Wc-spiegel: ‘Afgelopen vergadering kwam de vraag waarom er in de jongens-wc geen spiegel hangt en bĳ de meisjes wel. De spiegel gaat er komen nadat we dit punt met de directeur hebben besproken.’ Eigenaar leerproces: ‘Wĳ willen graag dat onze leerlingen zoveel mogelĳk eigenaar zĳn van hun eigen leerproces. We geven talentvol onderwĳs vanuit hoofd, hart en handen. Vanaf groep 1 denken de leerlingen al actief mee over de inhoud van de lessen. Wat wil je leren en hoe ziet dat eruit? Wat kun je zelf al en waar heb je hulp bĳ nodig? De leerlingen van Aan Boord ontwikkelen zich in een rĳke speel- en leeromgeving. Ze maken daarbĳ eigen keuzes en mogen begeleid ontdekken. De MR Junior past daarom goed bĳ onze visie.’

Agenda: ‘Wĳ komen zes keer bĳ elkaar en vergaderen daarnaast drie keer samen met de MR. De agenda voor de vergadering wordt samen met de voorzitter (elke vergadering wisselen de rollen van voorzitter en notulist) door de begelei-dende leerkracht gemaakt. Tĳdens de vergadering probeer ik me zoveel mogelĳk op de achtergrond te houden, maar begeleid waar nodig is. Ideeën en vragen worden altĳd met de directeur besproken. In principe doen de kinderen dat, maar vaak ben ik daar als begeleider ook bĳ. Soms doen we het gelĳk na een vergadering, soms ook tĳdens het vergader-moment samen met de MR. Na elke vergadering vertelt 1 leerling van de MR Junior tĳdens de week-opening (wekelĳks op maandagmorgen met de hele school) wat er besproken is in de vergadering.’ Isabel de Regt (7) en Hannah Hofman (11) zĳn lid van de MR Junior. Isabel: ‘Ik wilde graag wat langer opblĳven en meehelpen om de school te verbeteren.’ Hannah vult aan: ‘Ik vind het leuk om de school te helpen. Je hoort vaak dat leerlingen wel wat mogen zeggen maar nooit echt mogen meebeslissen en dat mogen wĳ hier op school wel.’ Isabel: ‘We hebben een pyjamadag en buitenspeeldag geregeld.’ Isabel en Hannah: ‘Je hebt creativiteit nodig, maar ook moet je kunnen luisteren naar wat anderen zeggen en niet zomaar rondjes om de tafel gaan rennen.’

LEREN OVER DE GRENS Ga mee met een van de studiereizen van Onderwijs Maak Je Samen!

STUDIEREIS FINLAND, HELSINKI Levensecht onderwijs gebaseerd op vertrouwen Tijdens deze reis: • Verwerf je inzicht in Finse onderwijssuccessen en recente Finse onderwijsinnovaties: curriculumontwerp, ruimte voor de leerling en leraar (gepersonaliseerd leren), ‘phenomenon based learning’ en de inzet van ICT en technologie. • Ontwikkel en deel je inzichten ten aanzien van leiderschap en de bestuurlijke aspecten die voorwaardelijk zijn voor vernieuwing van een onderwijssysteem. • Verdiep je op basis van vele professionele dialogen je eigen professionele inzichten. • Maak je kennis met de praktijk van het Finse onderwijssysteem en onderzoek in hoeverre Finse innovaties te transponeren zijn naar de Nederlandse onderwijssituatie.

19 t/m 23 april 2020

20 t/m 24 september 2020

s.omjs.nl/studiereis-ﬁnland

STUDIEREIS ZUID-AFRIKA, KAAPSTAD Naar het land van Apart & Samen Tijdens deze reis: • Krijg je andere perspectieven door ‘less is more’. • Doe je een rijke ervaring op die je helpt te reﬂecteren op de eigen schoolsituatie en zelfs de eigen leefomgeving. • Sta je stil bij toekomstbewust leiderschap. • Werk je aan thema’s als ondernemerschap, verbinding met de omgeving en passie in professionaliteit.

“Just watch, don’t judge.”

VOL

10 t/m 18 februari 2020

2 t/m 10 november 2020

s.omjs.nl/studiereis-zuidafrika

De studiereis Zuid-Afrika is opgenomen in het Schoolleidersregister PO, zodat schoolleiders deze kunnen selecteren t.b.v. het afronden van het professionaliseringsthema ‘wildcard’.

Bekijk het volledige aanbod op omjs.nl/professionalisering.

r o o d k n e D r u u t a N en doe

Exclusief verkrijgbaar bij Educatheek.nl

Denk doeor atuur en do - N

lijf. een dier met een slap Een slak is een weekdier: een huisje om dat lijf Sommige slakken hebben ook tegen uitdrogen, te beschermen. Dat helpt gevaar voor landslakken. want droogte is een groot alleen ’s avonds of in Meestal kruipen ze daarom

ws uit de oltv en Nieu ’s van Scho met video

de regen rond.

stroken inknippen tot vouwlijn

populair te maken. Weggooien

Thema 2 Kleine beestjes estjes_les_1_2.indd

opdracht 5 Rode paprika

ten e opdrach Meer leuk achterkant op de

NatuurDDDB_T2_Kleine_be

vouwlijn

nectarplanten (voedsel vlinders)  vlinderstruik  vergeet-mij-niet je  koninginnenkrui d  distel

g entelling untt entellin un Puntentelling P

Nectarplanten : 2 punten per soort lin vlinderstruik ring: v derin ond Uitzondering: Uitzon Uitz 4 punten uik:: struik: strui  1 st 6 punten en: uiken: struiken:  2 struik 7 punten u struiken: stru eer str meer off mee 3o Waardplanten : 3 punten per soort ring: erin nde Uitzondering: Uitzond 7 punten andnettel: brandnetel:  bra edekking per vierkante meter bedekkin Bodemb Bodembedekking 1 punt eld sve grasveld ruig grasv  ru  gazon of kale grond 0 punten ¼ punt aftrek gells ege  ttegels Extra Extra Ext 3 punten apel: utsta houtstapel: houtst  ho  hoopje rotte appels: 2 punten

 

vergeet-mij-nietje OBS De Distelvlinder distel koninginnenkruid brandnetel  kool peen  tegels  gazon kale grond ruig grasveld vlinderstruik houtstapel hoopje rotte appels

schooltvwebshop.nl

....................................................................

score: .............. punten

      



 

1 meter

is van: Dit denk door en doe-blad

waardplanten (voedsel rupsen)  brandnetel  kool  peen  distel

inzender:

ﬂink

in en bijt mijn eerste gat het blad: het begin van 5 4 3 2 1 Metgang. de zaadlijsten uit een mijn rode paprika kun je gewoon weer nieuwe paprikaatjes laten groeien. 1. Haal de zaadjes voorzichtig de grond val als ik met het blad op ben iken uit de oud paprika Hoe ben als eitje op de F Iklaat ze twee dagen drogen. is? en wacht tot het voorjaar van dit blad gelegd. rand 2. Laat de zaadjes ontkiemen 30 dagen. op een op: september heeft Let vochtig bedje aarde. Nodig: dagen. Op 10 oktober ben ik 3. Zet de kiemplantjes • 1 biologische geworden. voorzichtig hard over S Mijn huid is in een bakje met rode paprika mijn aarde. 3 > 28 september In het voorjaar kruip ik uitmeer 4. Zet de plantjes op • aarde een lichte vlindertje. en warme plek. huid als een 5. Geef geregeld water. 2 > 24 september • potje • water 1 > 21 september keer, mijn gang A Ik groei en vervel wel twee een stukje breder. wordt dus ook steeds

R Ik kruip uit het eitje

rondte en moet S Ik eet me een slag in de liggen keuteltjes. poepen, om mij heen

4 > 2 oktober

De vriendelijkste vlindertuin

Welke school heeft de beste vlindertuin ontworpen, OBS De Distelvlinder of NSO Rupsje Nooitgenoeg? Jij bent het jurylid, bereken de puntentelling voor beide tuinen.

aan de rode letter in het juiste In dit blad is een bladmineerder hierbij? Zet de juiste bij 1, welke tekst hoort noemen. en volg zijn spoor. Begin poep van bladmineerders 1 tot 5 hoe biologen de vakje en je leest van

5 > 10 oktober

12 5

Inoefening op digibord

opdracht 7

buitenbeentjes is zonde! de mijnwerkers vernoemd.

mijn gang heeft opdracht 3 Volg de tekstjes wat hij beleefd gang gegaan. Lees in

schrijf stroken

fruit die je zelf hebt verbouwd Denk maar aan een mijn. zien er soms wat anders uit dan in de winkel. die ook Ze zijn bijvoorbeeld de mijnwerkers wat krommer of aan elkaar gegroeid. Niet minder lekker, gangenstelsels maken.

toch zijn er mensen die zijn naar tekening slak of bladvretertje ze liever niet eten. Maak een actieposter Bladmineerders om deze

haal ik adem. Door dit gat in mijn lijf ademhalingsopening kan oplikken. tong in waarmee ik voedsel mond Er zit een ruwe maar één. van mijn lijf. Ik heb er voetzool De onderkant kan ik voelen en ruiken. onderste tentakels Hiermee kan ik zien. elke top zit een oog. Zo een huisje. bovenste tentakels In Maar niet zo sterk als een beetje stevigheid. schild of mantel Geeft Het is van kalk. bij gevaar of droogte. huisje Hierin schuil ik glij ik naar voren. maak ik slijm. Daarover slijmspoor Bij mijn kop van mijn bovenlijf.

Bladmineerders zijn larven van verschillende soorten graven insecten. Deze larven gangen witte, bruine of gele heel in bladeren. Als er een blad is gangenstelsel in een dat gegraven noemen we

opdracht 4 Buitenbee weetjes op ntjes

voorkant kaft Groente en

goed zien. De Je kunt al hun lichaamsdelen het Hier zie je twee slakken. Zet de rode letters bij delen staan er ook bij. beschrijvingen van die in het invulblok. Zet de letters daarna juiste cijfer in het rondje.

Info

Mijnwerkers

bladvretertje? insecten beginnen als zijn huisje? Of, welke slak of het Hoe komt een slak aan weetjesboekje over de twee vragen. Maak een Onderzoek één van de de vraag toe. 2 ook het antwoord op bladvretertje en voeg

zonder huis opdracht 1 Met en

zoom De onderste rand Het hangt op de grond.

Natuur

ekje opdracht 2 Weetjesbo



...................

 20-06-17 15:06

opdracht 6 Ei, rups, pop, vlinder Onderzoek, teken en beschrijf de levenscyclus van een vlinder.

Pixabay

Info

Weekdier

Denk door en doe-bladen

Les 2 Bladvretertjes



  

score: ................ punten inzender: NSO Rupsje Nooitgenoeg

NUN17-1 Foto's: Dreamstime,

Les 1 De tuinslak

NatuurDDDB_T1_Schooltui

nen_les_1_2.indd 2

Beleef de natuur met het Schooltv-lespakket

20-06-17 15:03

Denk door en doe – Natuur is hét lesmateriaal voor groep 5 en 6 over natuur en milieu De lespakketten bevatten: 30 lessen met elke les toegang tot bestaande video’s van Nieuws uit de Natuur Verdiepende instructie Inoefening op het digibord Uitdagende denk door en doe-bladen Toetsen

• • • • •

De lessen sluiten aan op de kerndoelen voor groep 5 en 6 én bij het leerdoel Oriëntatie op jezelf en de wereld. Je bepaalt zelf wanneer je start en wanneer je welke thema’s behandelt. Er zijn twee lespakketten met afwisselende thema’s bestelbaar: Lespakket 1 (€ 139,-) en Lespakket 2 (€ 159,-)

Schooltv biedt kant-en-klare lespakketten voor het digibord waarin een enthousiasmerende en activerende combinatie van beeld met lesstof is gemaakt.

Bestel deze en meer inspirerende Schooltv-lespakketten exclusief op

/schooltv

column

uuuuu

‘Juh : hĳ stond op mĳn vinger!’, brult Tom me toe, vanaf de andere kant van het lokaal.

Het is dinsdagmiddag, 13.00 uur. De kinderen in de klas zĳn druk. De decibellen lopen aardig op: de kinderen roepen naar elkaar, gooien de blokken van hun torens hard om of maken Max Verstappenachtige racegeluiden. En laten we ook niet de - om het minste of geringste - huilende oerkreten vergeten. Tĳd om eens voorin de klas op mĳn bureaustoel te zitten en goed om me heen te kĳken. Wat gebeurt hier nou eigenlĳk? Zou het te maken hebben met alle feestdagen en al het suikergoed dat ze net achter de kiezen hebben? Of moeten ze weer even opstarten na al die vrĳe dagen? Ik laat het maar even gaan, blĳkbaar moeten ze uitrazen. En zolang ze geen pĳn hebben…

Ja echt!’, zegt mĳn collega. ‘Daarom liet ik ze ook even rondrennen buiten’, vult ze aan. ‘Ja, wat was dat met die kaartjes?’, vroeg ik. ‘Ik had getalkaartjes in mĳn hand met aantallen. Gewoon de cĳfersymbolen. Ik vroeg de kinderen om het juiste aantal erbĳ te zoeken op het plein.’ Vandaar dus die steentjes en die takjes. De kinderen tellen, herkennen de getalsymbolen, rennen en bewegen voor de gezondheid en raken ook hun energie kwĳt. Hoe simpel kan het zĳn!

Met een schuin oog kĳk ik naar buiten. Ik zie mĳn collega met wat kaartjes in haar hand en verder allemaal rondrennende kinderen. Sommige met takken en steentjes in de hand. Wat zĳn die aan het doen? Ze zien er blĳ uit.

Ter plekke besluit ik te zorgen dat ik allerlei kaartjes en ander materiaal snel kan pakken in de klas. Letters om woorden bĳ te zoeken, cĳfers om te tellen en stoepkrĳt om mee te kunnen tekenen. Op die manier kan ik de kinderen best even uit hun nogal drukke en lawaaierige spel halen, om buiten uit te razen met óók nog eens een lesdoel. Daarna kunnen ze met een frisse toet weer verder spelen en keert de rust vast weer terug. Kind kan de was doen. Buiten.

Na schooltĳd vraag ik het die fantastische buurvrouw naast me in de klas. ‘Ze waren zo druk bĳ mĳ, bĳ jou ook?’ Een van mĳn favoriete vragen aan het einde van een drukke dag, gedeelde smart is halve smart.

Juf Maike (jufmaike.nl)

PrimaOnderwĳs 23

Weet wat je eet Hét gratis lespakket over voeding Weten jongeren wat gezond eten is? Wat duurzame keuzes zijn? Hoe ze moeten koken? Dat zou wel zo moeten zijn, maar niet ieder kind krijgt kennis over voeding en voedselvaardigheden van huis uit mee. Jammer, want dit helpt bij het ontwikkelen van een gezonde relatie met voeding. Nú leren wat goed eten is, daar heeft een kind de rest van het leven wat aan. Meer dan duizend scholen Om lesgeven in voeding makkelijk te maken, heeft het Voedingscentrum het online lespakket ‘Weet wat je eet’ gemaakt. Deze lessen hebben leerlingen op al bijna 1.400 scholen bewust gemaakt van gezond, duurzaam en veilig eten. Dit willen

Inzetbaar bij de vakken biologie, verzorging en zorg en welzijn. 24

we natuurlijk blijven doen. Daarom houden wij de actualiteit in de gaten, vullen we de lesstof aan en voegen we video´s en afwisselende vragen toe.

Gratis ‘Weet wat je eet’ is helemaal gratis! Je kunt er op jouw school onbeperkt gebruik van maken.

Gezonde School Met het lespakket ´Weet wat je eet´ en een Gezonde Schoolkantine voldoet jouw school volgens de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum al aan twee belangrijke voorwaarden voor het themacertificaat Voeding van het Vignet Gezonde School.

Voor vmbo, havo, vwo en mbo. Nieuwe les: Kaap de keuken! ‘Weet wat je eet’ bestaat al jaren, maar de les ‘Kaap de keuken’ is gloednieuw. Leerlingen krijgen eerst online informatie met vragen over koken, snijden en veilig bereiden. Daarna gaan ze echt aan de slag. Ze kunnen kiezen uit drie recepten: voor ieder wat wils. Bij elk recept hoort een video en een uitgebreide receptomschrijving. Zo hebben leerlingen alle handvatten die ze nodig hebben om thuis de keuken te kapen.

Wat biedt ‘Weet wat je eet’? • • •

• • • • •

Het enige complete lespakket over voeding: gezond, duurzaam en veilig eten. Sluit aan op de kerndoelen voor de onderbouw van vmbo, havo en vwo en is geschikt voor het mbo. 10 online lessen over gezond, veilig en duurzaam eten. Inclusief de speciale les ‘Kaap de keuken’, waarin we leerlingen uitdagen thuis te koken. De lessen bestaan uit stukjes informatie, video’s, interactieve opdrachten en testjes. Met onder andere meerkeuze-, sleepen selectievragen ontdekken leerlingen of ze goed hebben gelezen en gekeken. Leerlingen werken zelfstandig aan de lessen. Je kunt alle lessen doen, of kiezen wat bij jouw klas past. Weinig voorbereiding nodig. Volg in een docentenomgeving de vorderingen van je leerlingen. Meer doen? We bieden ook offline lesideeën aan om met de hele klas praktisch aan de slag te gaan.

Starten met Weet wat je eet? Ga naar www.wwje.nl PrimaOnderwĳs 25

The Phileas Fogg Theatre Company Interactief Engelstalig theatergezelschap voor basisscholen

Onze unieke lesmethoden in de afgelopen 20 jaar hebben ons tot het meest gerespecteerde en drukste Engelse theatergezelschap van Nederland gemaakt. Onze methode ‘learning by doing, not learning by watching’ helpt leerlingen meer zelfvertrouwen te krijgen in Engels en in zichzelf.

P�� P��

✔ Is speciaal geschreven voor leerlingen van groep 7 en 8. ✔ Is 100% interactief - leerlingen worden de piraten, verloren jongens, roodhuiden en andere karakters. ✔ Is een fantastische ervaring! Leerlingen leren zonder het te weten. ✔ Is beschikbaar als een workshop overdag en / of als een avond voorstelling met publiek. ✔ Wordt geleid door professionele Britse acteurs.

Voor meer informatie en beschikbaarheid van datums voor boekingen kunt u contact opnemen met: Nederlandstalig - Petra@InteractiveEnglish.co.uk Engelstalig - Peter@InteractiveEnglish.co.uk Onze tourdirecteur in Nederland - Charlie (Engelstalig) 06 - 1530 5329 Ook werken we samen met middelbare scholen. Voor meer informatie over onze workshop en shows voor middelbare scholen kunt u onze website bekijken: www.phileasfogg.org.uk

Heeft jouw klas hét beste idee voor 2050?

bright ideas challenge Hoe zorgen we ervoor dat ons leven slimmer, schoner en zuiniger wordt? De grote problemen van vandaag (of morgen), opgelost door de generatie van nu. Tijdens de bright ideas challenge bedenken leerlingen van groep 7 en 8 oplossingen voor grote uitdagingen. En er geldt maar één regel: niets is te gek!

Tĳdens de bright ideas challenge leren leerlingen in de drie grote thema’s en dilemma’s van de toekomst: wonen, vervoeren en produceren. Hoe wonen we, verplaatsen we ons en produceren we in 2050? En hoe zou dat slimmer of zuiniger kunnen?

Aan de slag De klas doorloopt de gratis challenge aan de hand van een speciaal bright ideas boek, vol tips en inspiratie en een intuïtief online platform, op maat gemaakt voor het digibord. Leerlingen doen inspiratie op door échte innovaties te bekĳken en slaan hun eerste ontwerpslag bĳ het maken van hun eigen tekenmachine. Daarna begint het echte werk! De leerlingen werken in teams, aan de hand van ontwerpend leren, in een paar stappen hun eigen ‘bright idea’ uit. Zo origineel, creatief en innovatief als het maar kan. Alles mag.

voor wetenschap en technologie. Via filmpjes en opdrachten worden de teams in enkele fases naar hun eigen bright idea begeleid. De zes stappen kunnen op elk gewenst moment worden uitgevoerd. Zolang de laatste stap maar voor de deadline van 20 maart 2020 wordt afgerond, want dan maakt de klas kans op een mooie prĳs.

Doe mee en win! Uit alle inzendingen worden vĳftien finalisten (in de drie thema’s vĳf teams) uitgekozen. Zĳ winnen een Tech-bootcamp waarbĳ ze hun uitvinding écht gaan uitwerken. Daarnaast leren de teams hoe ze hun idee nog beter kunnen presenteren. Wil je jouw klas aanmelden (dat kan ook nog ná 20 maart 2020) voor dit gratis lespakket of wil je meer informatie over de bright ideas challenge? Ga naar brightideas.generationdiscover.nl

Maak de leerling enthousiast Afgelopen jaar deden ruim 34.000 leerlingen mee aan de bright ideas challenge. Met dit online lespakket worden de groepen 7 en 8 geïnspireerd om verder te kĳken. Daarnaast helpt het lespakket leerkrachten om op eenvoudige wĳze jongeren te enthousiasmeren

‘Het was voor ons de tweede keer dat we aan de bright ideas challenge meededen’, vertelt leraar Ardy Brand, van een winnende school uit Kampen, enthousiast. ‘Voor de kinderen en voor mij was het super leerzaam om op deze manier te werken. De lessen doen een appel op creativiteit, praktisch denken en analyserende vaardigheden.’ PrimaOnderwĳs 27

De Centrale Eindtoets van het College voor Toetsen en Examens bestaat in 2020 weer uit twee varianten: de papieren Centrale Eindtoets en de digitale adaptieve Centrale Eindtoets. In vogelvlucht nemen we je mee in een aantal onderwerpen. Toegankelijk voor iedere leerling

De Centrale Eindtoets 2020

Zowel de papieren als de digitale versie van de Centrale Eindtoets zĳn geschikt voor alle leerlingen in het basisonderwĳs. In de digitale variant zĳn standaard een aantal digitale hulpmiddelen beschikbaar, zoals een loep om de tekst te vergroten of verklanking, waarbĳ leerlingen zelf het spreektempo kunnen aanpassen en een stem kunnen kiezen. Bovendien is deze toets adaptief en wordt de moeilĳkheid tĳdens de toets afgestemd op de prestatie van de leerling. Dat maakt de toets ook zeer geschikt voor leerlingen in het speciaal (basis)onderwĳs die vanaf dit jaar ook verplicht zĳn een eindtoets te maken. De digitale hulpmiddelen en oefenopgaven zĳn te vinden op de website oefenen.facet.onl.

De papieren Centrale Eindtoets bestaat uit 165 opgaven taal en rekenen en wordt afgenomen op woensdag 15 april en donderdag 16 april.

De papieren Centrale Eindtoets is ook beschikbaar in een audioversie voor slechtziende leerlingen. Daarnaast is, in overleg, maatwerk mogelĳk.

De digitale adaptieve Centrale Eindtoets bestaat uit 140 opgaven en kan flexibel worden afgenomen in de periode van woensdag 15 april tot en met vrĳdag 15 mei. Het facultatieve onderdeel wereldoriëntatie bestaat uit 90 opgaven. De papieren variant wordt afgenomen op 15, 16 óf 17 april, de digitale variant in de periode van 15 april tot en met 15 mei. Per leerling kan gekozen worden voor een papieren of digitale afname. Als leerlingen de toets moeten inhalen dan maken zĳ de digitale adaptieve variant.

‘Met elkaar bouwen we aan een mooie, gedegen toets’ Annemarie van Dal-van der Lee, voorzitter van de rekencommissie van de Centrale Eindtoets, aan het woord. ‘Naast mĳn voorzitterschap geef ik rekenen wiskundeles op een vmbo-school in Den Bosch. Het is ontzettend leuk en leerzaam om, naast mĳn werk voor de klas, met de Centrale Eindtoets bezig te zĳn. Ik ben nu anderhalf jaar voorzitter van de rekencommissie en wat ik heb gemerkt is hoe degelĳk deze toets wordt gemaakt: Cito ontwikkelt de opgaven en stelt de toets samen. Ze hebben heel veel ervaring en ze zĳn er ontzettend zorgvuldig in. Gedurende dit proces controleert mĳn commissie van het College voor Toetsen en Examens de opgaven en stelt deze en de toets als geheel vast. Deze commissie bestaat naast mĳ, uit twee leerkrachten die in een groep 8 lesgeven of hebben lesgegeven, een toetsdeskundige en een rekendeskundige. Iedereen brengt zĳn eigen kwaliteiten in. Met elkaar bouwen we aan een mooie, gedegen toets voor alle kinderen in groep 8. En ik denk dat je dat ook als leerkracht moet willen: je wil je advies kunnen baseren op een betrouwbaar onderzoek in combinatie met wat je al die jaren zelf op school hebt geobserveerd.’

Foto: Marĳke Volkers

De Centrale Eindtoets in 2020

Hoe krijgt de leerling een passend toetsadvies? Normeren gaat over het waarderen van de resultaten van de leerlingen op de Centrale Eindtoets. Dit betekent dat een gelijke prestatie gelijk gewaardeerd wordt.

VERGELIJKEN

VOLGEN

Foto: Marĳke Volkers

VRAGEN

Leerlingen maken verschillende varianten van de Centrale Eindtoets. Bij de papieren variant maken alle leerlingen dezelfde vragen. Bij de digitale adaptieve variant wordt de moeilijkheid van de vragen afgestemd op de prestatie van de leerling tijdens de toets.

Op basis van de antwoorden van de leerlingen vergelijken we de moeilijkheid van de varianten van de Centrale Eindtoets. Door in verschillende varianten gedeeltelijk dezelfde vragen te stellen, kunnen we vaststellen hoe de varianten verschillen in moeilijkheid. Wanneer we dat weten kunnen we vaststellen hoe we de prestatie van de leerling op een bepaalde variant moeten waarderen.

Na de toetsafname volgen we de leerlingen in de eerste drie jaar van het voortgezet onderwijs. We gaan na waar leerlingen met een specifiek toetsadvies na 1, 2 en 3 jaar terechtgekomen zijn. Dit toelatings- en doorstroomonderzoek gebruiken we om de leerlingen ieder jaar een zo goed mogelijk toetsadvies te kunnen geven.

Hoe vergelijken we de eindtoetsresultaten?

Deze leerling maakt de papieren Centrale Eindtoets. Uit de vergelijking van de resultaten blijkt dat de leerling een gemiddelde variant heeft gemaakt. De leerling heeft een bepaald aantal vragen goed beantwoord. Deze prestatie wordt gewaardeerd met een standaardscore van 530.

Deze leerling maakt de digitale adaptieve Centrale Eindtoets. Bij de gehanteerde norm is dit een moeilijkere variant. Deze leerling hoeft daarom minder vragen goed te beantwoorden voor een standaardscore van 530.

centraleeindtoetspo.nl

Deze leerling maakt de digitale adaptieve Centrale Eindtoets. Bij de gehanteerde norm is dit een makkelijkere variant. Deze Normerin leerling moet meer vragen goed zorgt vo g or een beantwoord hebben voor een betrouw ba toetsadv ar standaardscore van 530. ies op de Centra le Eindtoet s.

180005 CVTE IG Normering_05.indd 1 03-05-18 09:16

De vijf kernkwaliteiten van de Centrale Eindtoets: -

geeft een betrouwbaar advies is evenwichtig opgebouwd neemt iedere leerling serieus is een goede voorspeller voor schoolsucces is gemaakt door leerkrachten en vakdeskundigen

Meer weten over de Centrale Eindtoets? Dit najaar ontvingen alle scholen de brochure de Centrale Eindtoets in 2020. Je vindt de brochure en heel veel andere informatie ook op de website centraleeindtoetspo.nl Heb je vragen over de Centrale Eindtoets, dan kun je die stellen aan de Helpdesk Centrale Eindtoets (werkdagen 08.30 – 17.00 uur): info@centraleeindtoetspo.nl of 050 599 77 99 PrimaOnderwĳs 29

weekvanhetgeld.nl 5699-WIG WvhG 2020 Adv Prima Onderwijs-384x285mm.indd Alle pagina's

Doe mee met de 10e Week van het geld! Jong geleerd is oud gedaan! Uit onderzoek blijkt dat door structureel aandacht te besteden aan leren omgaan met geld de financiële vaardigheden van kinderen en jongeren groeien. Gratis lesmateriaal

Week van het geld

Het lesmateriaal van Wijzer in geldzaken ondersteunt een structurele aanpak, doordat het meerdere keren per jaar kan worden ingezet. Daarnaast vormt het een doorlopende leerlijn voor de groepen  t/m . Het bestaat uit  thema’s met individuele werkbladen, groepsopdrachten, animatievideo’s en een duidelijke handleiding.

In de Week van het geld worden in het hele land activiteiten georganiseerd om kinderen te leren omgaan met geld. Dit jaar is het thema ‘Goed omgaan met geld is GOUD waard’. Financiële professionals verzorgen in deze week op aanvraag gratis gastlessen en workshops. Doe ook mee met de Week van het geld van  t/m  maart !

Hoe doe je als school mee met de Week van het geld? Bestel GRATIS lesmateriaal over omgaan met geld

Vraag een gastles aan voor in de Week van het geld

> ga naar geldlessen.nl

Bestel de gratis Dagobert Duck speciale geld-editie

> weekvanhetgeld.nl/gastlessen

Wat is jullie gouden geldtip? Doe mee met de winactie!

> meer info via weekvanhetgeld.nl/wedstrijd © Disney

> bestel via weekvanhetgeld.nl/bestel De Dagobert Duck wordt in de week vóór de Week van het geld geleverd.

Maak gebruik van de activiteitenkalender > weekvanhetgeld.nl/ activiteitenkalender Deze wordt meegestuurd met de bestelling van het lesmateriaal.

Blijf in gesprek met je leerlingen over geld! > kijk voor meer inspiratie op weekvanhetgeld.nl

initiatief van 12-12-19 16:04

(advertorial)

Spelenderwijs jouw leerlingen informeren

! O B M V t e h k Ontde Sander Laurens, basisschool De Sprong in Lunteren:

De Go VMBO game is gemakkelijk in te zetten Sander Laurens, leerkracht van combinatiegroep 7 en 8 op basisschool De Sprong in Lunteren, hoorde een paar jaar geleden van de Go VMBO game. “Het idee om spelenderwijs te informeren sprak me aan. Vorig jaar heb ik informatie aangevraagd omdat het goed paste bij de groep, die grotendeels uit gamende jongens bestond. De kinderen reageerden erg positief op het spel.”

“Via de game komen leerlingen op een laagdrempelige manier meer te weten over het VMBO. Ze leren hoe een schooldag eruit ziet en weten dat ze profielen moeten kiezen. Ook al hebben ze maar één ding ontdekt, dan is dat mooi meegenomen”, vertelt Sander. De leerkracht bereidt zijn leerlingen voor op hun schoolkeuze door er veel met ze over te praten, door foldermateriaal uit te delen en door de Go VMBO game te spelen. Ook wordt er soms een middelbare school bezocht of komt een oud-leerling zijn of haar ervaringen delen. Gemakkelijke tool De leerkracht hoopt dat andere leerkrachten de game ook gaan gebruiken. Sander: “Het is een leuke aanvulling op de voorbereiding. Voor leerkrachten is het een gemakkelijke tool om in te zetten. Je kunt het klassikaal spelen maar mijn groep had de behoefte om het zelf te doen. Daarnaast bevat de website govmbo.nl downloads met handige overzichten over het VMBO. Die gebruik ik in de presentatie naar de kinderen toe. De reactie van de kinderen op het spel vond ik leuk en verrassend. Ik had verwacht dat het misschien snel zou vervelen, maar het heeft genoeg elementen om de aandacht vast te houden.” De Go VMBO game is een initiatief van Stichting Platforms VMBO en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap.

010 ADV PRINT 192X285.indd 1

@govmbogame

Meld je aan voor de digitale nieuwsbrief op govmbo.nl en blijf op de hoogte van nieuws, feiten en weetjes over het VMBO en de Go VMBO game.

@govmbogame

govmbo.nl 19-11-19 09:56

‘Pak NU de regie met het professioneel statuut!’ ‘Dit is het moment voor de leraar om de regie terug te pakken’, zegt Guido Lacet, leraar in het primair onderwijs in Herveld (Gelderland) op de St. Willibrordusschool. Guido doelt hiermee op de Wet Beroep Leraar waarmee leraren meer zeggenschap hebben over onder andere vakinhoud, didactiek en pedagogiek. Vastgelegd in het zogenoemde professioneel statuut. Guido is - naast leraar van groep 8 – ook actief betrokken bĳ het opzetten van een beroepsgroep. ‘Leraren weten vaak niet dat ze inspraak hebben op het onderwĳs op hun eigen school en we laten ons veelal leiden door wat de schoolleiding voor ons heeft bedacht. Met een professioneel statuut kun je daar verandering in brengen.’

Kijk gericht én samen Het statuut is geen doel op zich: het gaat erom dat leraren en schoolleiding het gesprek voeren en samen bepalen wie waarvoor verantwoordelĳk is. Samen doelen stellen en werken aan goed onderwĳs. Dit is een continu proces. ‘Simpel gezegd is het statuut een lĳst afspraken die je met jouw school en collega’s maakt. Een lĳst die je zeggenschap weergeeft over je eigen onderwĳs. Samen kĳk je gericht naar dat wat belangrĳk is.’ Bĳ de vormgeving van het professioneel statuut kan gebruik worden gemaakt van diverse (online)handreikingen, zoals de koerskaart, en voorbeelden van diverse partĳen. ‘Maar let wel, ieder professioneel statuut is anders, er is geen standaard. En gelukkig maar. Het gaat om datgene wat jou als leraar op jouw school gelukkig maakt en helpt tot het geven van het beste onderwĳs. De good practices zĳn er puur ter inspiratie.’

Leg het vast Het gesprek met elkaar aangaan is belangrĳk, zowel voor schoolleiders als leraren. ‘Ik zeg wel eens: leraren zĳn een soort mini-managers. Het zĳn ontzettend creatieve mensen die vaak veel ideeën hebben. Zodra we niet gehoord worden of we zien geen mogelĳkheden om de ideeën uit te werken, stompen we af. Luister naar de leraar.’ Daarnaast is het essentieel om af en toe eens stil te staan bĳ de ‘waarom-vraag’, zegt Guido. ‘Waarom doen we dingen die we doen? Omdat we dat al jaren zo doen is naar mĳn idee een heel slechte reden.’ Wil je iets veranderen binnen jouw school? ‘Laat dan je stem horen. En ga samen met collega’s in gesprek met je schoolleider.’

Afspraken kunnen bĳvoorbeeld gaan over: • Inspraak op de inhoud van de lesstof. • Middelen die gebruikt worden voor de lessen. • Hoe de lesstof wordt aangeboden. • De pedagogisch didactische aanpak. • Begeleiding van leerlingen. • Contacten met ouders. • Teamscholing/professionalisering. Ga voor meer informatie naar: www.rĳksoverheid.nl/wetberoepleraar

PrimaOnderwĳs 33

ADVERTORIAL

John JohnHattie Hattieover over Samenwerkend SamenwerkendLeiderschap Leiderschap Er Er n leiderschaps n leiderschapsodellen odellen in in overvloed overvloed het het l kt l kt wel wel of of er er steeds steeds nieniewewe odellen odellen geconstr geconstreerd eerd k knnen nnen worden worden door door aaraar weer weereen eennieniew w voegl voeglk knaa naawoord woord voor voor het het woord woord leiderschap leiderschap te te plakken plakken s ssasaenwerkend enwerkendleiderschap leiderschapdan dandede nieniewste wste rage rage iets iets eer eer dan dan o odede opopvattingen vattingen net net iets iets anders anders gerangschikt gerangschikt et et een een nieniewewe strik strik ero ero at at hoeft hoeft niet nieto o te te n als n als dede essentie essentie van vansasaenwerken enwerken gekoppeld gekoppeld kan kan worden worden aan aan het het geven geven van van

roept roept vragen vragen opop over over diedie ‘impact’: ‘impact’: ‘Wat ‘Wat be-bedoelen doelen wewe opop deze deze school school met met impact, impact, wat wat is is dede gewenste gewenste impact impact enen opop hoeveel hoeveel leerleerlingen lingenhebben hebbenwewededegewenste gewensteimpact?’ impact?’ Impact Impact mag mag geen geen neutraal neutraal woord woord zijn, zijn, maar maar moet moet gebaseerd gebaseerd zijnzijn opop dede opvatting opvatting diedie le-leraren raren (en(en liefst liefst ook ook leerlingen) leerlingen) delen delen over over wat wat hethet betekent betekent omom ergens ergens ‘goed ‘goed in inte te zijnzijn opop school. school. Wat Wat zijnzijn voorbeelden voorbeelden van van een een goede goede leerling leerling uituit groep groep 7, 7, van van een een goed goed gemaakte gemaakte opdracht opdracht voor voor Engels, Engels, van van een een goed goed werkwerkstuk stuk voor voor deze deze leerling leerling opop deze deze leeftijd leeftijd of of in in deze deze fase fase r r eter eter e eitt ittverzorgt verzorgtinternationaal internationaal van zijnzijn leerproces leerproces – en, – en, nog nog workshops workshops enen keynotes keynotes gericht gericht opop samensamen- van belangrijker, belangrijker, wordt wordt de de ininwerkend werkendleiderschap, leiderschap,hethetrealiseren realiserenvanvan terpretatievan vanhethetbegrip begrip inclusief inclusief onderwijs onderwijs enen leren leren in in een een schoolschool- terpretatie ‘impact’ ‘impact’ door door iedereen iedereen ge-geklimaat klimaat waarin waarin ruimte ruimte is voor is voor iedereen. iedereen.HijHij deeld? Een Een van van dede grootgrootheeft heeft geschreven geschreven over over flipped flipped leaderschip leaderschip deeld? ste ste problemen problemen op op onze onze (gekanteld (gekanteld leiderschap) leiderschap) enen veilige veilige scholen. scholen. scholen is is datdat leraren leraren vaak vaak HijHij was was leraar leraar enen schoolhoofd. schoolhoofd.n is n auteur is auteur scholen niet niet dezelfde dezelfde opvattingen opvattingen vanvan diverse diverse boeken boeken over over leiding leiding geven geven in de in de hebben over over uitdagingen, uitdagingen, dagelijkse dagelijkse praktijk. praktijk. Onder Onder andere andere hethet boek boek hebben voortgang voortgang of of verwachtinverwachtinSamenwerkend SamenwerkendLeiderschap Leiderschapdatdatin inapril april gen. gen. Er Er zitzit dus dus een een element element bijbij Bazalt Bazalt verschijnt. verschijnt. van van willekeur willekeur in in dede beoorbeoordeling delingof ofleerlingen leerlingenhethet leiding leiding hoewel hoewel wewe al al gespreid gespreid leiderleidergoed goed doen doen of of achterlopen, achterlopen, afhankelijk afhankelijk van van schap schaptransfor transforationeel ationeelleiderschap leiderschapenen dede opvattingen opvattingen van van hun hun leraar. leraar. tallo tallo e e andere andere odellen odellen kennen kennen diedie n n gegeaseerd aseerd n nopopsasaenwerking enwerking eter eter AlsAls je je wilt wilt datdat iedereen iedereen dezelfde dezelfde opvattingen opvattingen e eitt itteschr eschrft echter ft echter heel heel specifiek specifiek wat wat deelt, deelt, heb heb je je daar daar excellent excellent leiderschap leiderschap voor voor h h edoelt edoeltleiders leiders oeten oeten actief actiefetroketroknodig. nodig. JeJe moet moet vertrouwen vertrouwen weten weten opop te te boubouken ken n n het het leerproces leerproces enen het het onderw onderws s wen, wen, bekwaam bekwaam zijnzijn in het in het leiden leiden van van debatten debatten aan aan alle alleetrokkenen etrokkenen ver vereteren eteren omom gedeelde gedeelde opvattingen opvattingen over over standaarden standaarden vast vast te te stellen, stellen, materiaal materiaal verzamelen verzamelen datdat leraleraSamenwerkend Samenwerkendleiderschap leiderschapgaat gaatover overon-onrenren aanleveren aanleveren omom hun hun opvattingen opvattingen over over hun hun derwijs, derwijs, beheersing beheersing verdieping, verdieping, enen hethet zelflezelfleverwachtingen verwachtingen enen standaarden standaarden te te onderbouonderbourende rende aspect, aspect, met met alsals doel doel hethet optimaliseren optimaliseren wen wen enen gestaag gestaag zachte zachte druk druk blijven blijven uitoefeuitoefevan van hethet leerproces. leerproces. DeDe focus focus ligtligt niet niet opop hoe, hoe, nen nen (zoals (zoals Michael Michael Barber Barber datdat noemt). noemt). Deze Deze wie wie of of wat wat wewe onderwijzen, onderwijzen, maar maar opop dede ba-babenadering benaderingvan van‘samenwerking’ ‘samenwerking’staat staatcencenlans. lans. enen enen a ai ialiseer aliseere ie ipact pactDat Dat traal traal in in hethet werk werk van van Peter Peter DeWitt. DeWitt.

Collectieve efficacy Collectieve Collectieve effi cacy cacy Peter DeWitt effi betrekt bij de uitwerking van saPeter PeterDeWitt DeWittbetrekt betrektbij bijde de uitwerking uitwerking van van sasamenwerkend leiderschap ook de impact van menwerkend menwerkend leiderschap ook ookde de impact van van collectieve effileiderschap cacy* van leraren. Inimpact een recencollectieve collectieve effi effi cacy* cacy* van leraren. leraren. een eenrecenrecente meta-analyse heeftvan Rachel EellsInIn (2011) vasttetemeta-analyse meta-analyse heeft heeftRachel Rachel Eells(2011) (2011) vastvastgesteld dat de collectieve effiEells cacy van leraren gesteld gestelddat datde decollectieve collectieve effi effi cacy cacy van vanleraren leraren rechtstreeks effect heeft op de prestaties van rechtstreeks rechtstreeks effect effectheeft heeftop opde deprestaties prestaties van leerlingen. Sterker nog, dit aspect staat van op leerlingen. leerlingen. Sterker Sterker nog, nog, dit ditaspect aspect staat staat op op nummer 1 van de 250 invloeden die ik onnummer nummer1heb 1van van de250 250 invloeden invloeden die dieLearnikikononderzocht inde het kader van Visible derzocht derzocht heb heb ininhet hetkader kader van van Visible Visible LearnLearning (Hattie, 2009, 2012, 2015). Albert Bandura ing ing(Hattie, (Hattie, 2009, 2009,2012, 2012, 2015). 2015).Albert Albert Bandura (1997) definieerde collectieve effi cacyBandura als ‘het (1997) (1997)defi defi nieerde nieerdecollectieve collectieve effi cacy cacy als als‘het ‘het gedeelde vertrouwen dat een effi groep heeft in gedeelde gedeelde vertrouwen vertrouwen dat dateen een groep heeft heeftte inin het gezamenlij ke vermogen omgroep de aanpak het hetgezamenlij gezamenlij kevermogen vermogen omde deaanpak aanpak tete kiezen en doorke te voeren omom bepaalde resulkiezen kiezen endoor doorte tevoeren voerenom ombepaalde bepaalderesulresultaten teen kunnen bereiken’. taten tatentetekunnen kunnenbereiken’. bereiken’. Gekanteld leiderschap Gekanteld Gekanteld leiderschap leiderschap In zijn boek spreekt Peter DeWitt over flipped InInzijzij nnboek boekof spreekt spreekt Peter Peterleiderschap. DeWitt DeWittover overflBij fl ipped ipped leadership gekanteld geleadership leadership ofofgekanteld gekanteld leiderschap. leiderschap. Bijgegekanteld leiderschap gaat het erom, datBij iederkanteld kanteld leiderschap leiderschap gaat gaathet hetvoelt erom, erom, dat dat iederiedereen (mee) verantwoording en neemt. een een(mee) (mee) verantwoording verantwoording voelt voelt en neemt. neemt. Concreet betekent het voor mij heten expliciteConcreet Concreet betekenthet hetvoor voor mij mij het het expliciteexpliciteren van debetekent ‘succescriteria’. Zorg dat de criteria ren renvan van de de‘succescriteria’. ‘succescriteria’. Zorg dat dat de criteria criteria voor succes transparant zijZorg n, dat zede over het voor voorsucces succes transparant transparant zijzij n, n,dat datzezeover overhet het leerproces gaan en dat ze gedeeld worden. leerproces leerproces gaan gaan dat datzezevan gedeeld gedeeld worden. worden. Het betekent dat en jeen uitgaat het punt waar Het Hetleraren betekent betekent dat jejeuitgaat uitgaat van van het hetpunt punt waar waar de nudat staan in hun denken, streeft de deleraren leraren nu nustaan staan ininhun hundenken, denken, streeft streeft naar voortdurende verbetering en je vervolnaar naarvoortdurende voortdurende verbetering verbetering en en vervolvervolgens richt op de manier waarop jejeje die begens gensricht richtop opde demanier manierwaarop waaropjejedie diebebeHoge verwachtingen Hoge Hoge verwachtingen verwachtingen Ook belangrij k in het model van samenwerOok Ookbelangrij belangrij kkininhet het modelverwachtingen. van vansamenwersamenwerkend leiderschap zij nmodel hoge kend kendleiderschap leiderschap zijzij nnhoge hoge verwachtingen. verwachtingen. Christine M. Rubie-Davies e.a. (2012) hebChristine Christine M. M.Rubie-Davies Rubie-Davies e.a.(2012) (2012) hebben aangetoond dat zowele.a. leraren die hebveel ben ben aangetoond aangetoond dat zowel zowelleraren leraren die dieveel veel van hun leerlingendat verwachten als degenen van vanhun hunleerlingen leerlingen verwachten alsdegenen degenen die weinig van hunverwachten leerlingen als verwachten die dieweinig weinig vangen. hun hunleerlingen leerlingen verwachten verwachten vaak gelijk van krij Leraren die hooggevaak vaak gelij gelij kk krij krij gen. gen.Leraren Leraren die die hooggehooggespannen verwachtingen koesteren hebben spannen spannen verwachtingen verwachtingen koesteren hebben hebben meer impact, degenen koesteren met laaggespanmeer meer impact, impact,degenen degenen met met laaggespanlaaggespannen verwachtingen houden hun leerlingen nen nenverwachtingen verwachtingen houden houden hun hunleerlingen leerlingen klein. Rubie-Davis heeft tijdens haar onklein. klein.Rubie-Davis Rubie-Davis heeft heeft tijtij dens dens haar haareen ononderzoek lessen bijgewoond en leraren derzoek derzoek lessen lessengevolgd. bij bij gewoond gewoond enleraren lerareneen een heel schooljaar Alleen informatie die heel heel schooljaar schooljaar gevolgd.Alle Alleinformatie informatie die die ze daarbij heeftgevolgd. vergaard bevestigt het bezezedaarbij daarbij heeft heeftvergaard vergaardbevestigt bevestigthet hetbebelang van hooggespannen verwachtingen. lang langvan vanhooggespannen hooggespannenverwachtingen. verwachtingen.

* *Effi*cacy is de Engelse term voor het ver-

Effi Effi cacy cacyis isde de Engelse term termvoor voor het hetververtrouwen dat jeEngelse eigen aanpak effectief is, trouwen trouwen dat dat je je eigen eigen aanpak aanpak effectief effectief is,is, dat je je doel kunt behalen. Collective dat datjejejeje doel doel kunt behalen. Collective Collective teacher effi cacykunt is debehalen. gezamenlij ke overteacher teacher effi effi cacy cacy is is de de gezamenlij gezamenlij keoverovertuiging van leraren dat ze samenke het vertuiging tuiging van vanleraren leraren datzezede samen samen het hetververschil kunnen makendat voor leerlingen. schil schilkunnen kunnenmaken makenvoor voorde deleerlingen. leerlingen.

reikt. Het gaat om ‘ontmoeten, model staan reikt. reikt. Het Hetgaat gaatleerlingen om om‘ontmoeten, ‘ontmoeten, model modelstaan staan en motiveren’, leren omgaan met en enmotiveren’, motiveren’, leerlingen leerlingen leren lerenomgaan omgaan met informatie uit hun beoordeling, zodat zij met zelf informatie informatie uit uithun hun beoordeling, beoordeling, zodat zodatzijzijzelf zelf ook deelnemen aan het geook ookdeelnemen deelnemen aanhet hethun gegesprek (en weten aan hoe ze sprek sprek(en (enweten wetenhoe hoezezehun hun eigen voortgang moeten ineigen eigenvoortgang voortgangmoeten moetenininterpreteren). terpreteren). terpreteren). De school biedt een veilige De Deeerlij school school biedt biedteen eenveilige veilige en ke omgeving waarin en eneerlij eerlij ke keomgeving omgeving waarin waarin leraren hun overtuigingen leraren leraren hun hun overtuigingen overtuigingen en verwachtingen kunnen en en verwachtingen verwachtingen kunnen kunnen delen. Sterke relaties bou- Het boek van Peter DeWitt Het Hetboek boek van van delen. delen. Sterke Sterke relaties relaties boubou- verschijnt wen vertrouwen. Vertrouwen in Peter PeterDeWitt DeWitt wen wenvertrouwen. vertrouwen. Vertrouwen april ondersteunt het Vertrouwen samenwer2020.inin verschijnt verschijnt ondersteunt ondersteuntdat het hetnodig samenwersamenwerkingsgedrag is om april april2020. 2020. kingsgedrag kingsgedrag dat datnodig nodig isom om de basis voor tot goede prestaties te is komen, tot totgoede goedeprestaties prestaties tetekomen, komen, de debasis basisvoor voor samenwerkend leiderschap. – John Hattie samenwerkend samenwerkendleiderschap. leiderschap.– –John JohnHattie Hattie

Peter DeWitt zelf aan het woord horen? Peter Peter DeWitt DeWitt zelf het het2020 woord woord horen? horen? Kom dan op 2zelf en aan 3aan april naar het

Kom Komdan danLeidinggeven op op22en en33april april 2020 2020 naar naarhet het congres aan verandering congres congres Leidinggeven Leidinggeven aan aanverandering verandering en verbetering van het onderw� s’. en enverbetering verbeteringvan vanhet hetonderw� onderw� s’.s’. www.bazaltgroep.nl/agenda www.bazaltgroep.nl/agenda www.bazaltgroep.nl/agenda

John

Congres Congres 22 && 33 april april 2020 2020 NBC NBC Nieuwegein Nieuwegein ‘Leidinggeven ‘Leidinggeven aan aan verandering verandering en en verbetering verbetering van van het het onderw� onderw�s’s’ ErErz�z� nnzes zesmanieren manierenwaarop waaropleiders leiderseen eengoede goedeinvloed invloedkunnen kunnenhebben hebbenop ophet hetontwikkelen ontwikkelenen enleren lerenvan vanleerlingen. leerlingen.

Peter PeterDeWitt DeWittwerkt werktdaaraan daaraanmet metscholen, scholen,schreef schreefererboeken boekenover overen enkomt komtnaar naarNederland. Nederland. Ga Gavoor voormeer meerinformatie informatienaar naarwww.bazaltgroep.nl/agenda www.bazaltgroep.nl/agenda

CONGRESKALENDER CONGRESKALENDER2020 2020BAZALT BAZALTGROEP GROEP

22&&33april april2020 2020

dr. dr.Peter PeterDeWitt DeWitt

Leidinggeven Leidinggevenaan aanverandering veranderingen en verbetering verbeteringvan vanhet hetonderw� onderw� ss

33&&44juni juni2020 2020

James JamesNottingham Nottingham

De DeLeeruitdaging Leeruitdagingen enGrowth GrowthMindset Mindset

88&&99oktober oktober2020 2020

dr. dr.Spencer SpencerKagan Kagan

Structureel StructureelCoöperatief Coöperatiefen enbreinvriendel� breinvriendel� kkleren leren

26 26&&27 27november november2020 2020

prof. prof.John JohnHattie Hattie

Leren Lerenzichtbaar zichtbaarmaken maken

Kennismaken met de wereld van

zorg & welzĳn

Iedere leerling blinkt uit in iets. Of dit nou op sociaal-, technisch-, sportiefof creatief vlak is. In de brede sector zorg en welzijn is er voor iedere uitblinker een passende baan te vinden. Via het gratis lespakket Aan JOU hebben we wat leren jongeren op een laagdrempelige manier de sector kennen. En ontdekken ze welk beroep bij hem of haar past! De sector zorg en welzĳn staat te springen om nieuwe, frisse en jonge mensen. Van nieuwsgierige Aagjes tot creatieve Einsteins. Een nieuwe generatie die digitaal vaardig is en om kan gaan met de nieuwste ontwikkelingen.

leven van een zorgvrager. Door middel van quizzen, stellingen en testjes kunnen leerlingen interactief deelnemen. Het lesmateriaal is klassikaal en wordt nog interactiever doordat leerlingen hun smartphone kunnen gebruiken als stemkast.

Aan de hand van persoonlĳke verhalen van zorgvragers komen leerlingen er, met het lespakket Aan JOU hebben we wat, achter hoe betekenisvol en gevarieerd het werk van zorgverlener is. Tegelĳkertĳd zet het de leerlingen aan tot nadenken over de juiste vervolgstap.

Op zoek naar meer verdieping?

Er zĳn om die reden twee lespakketten beschikbaar voor het voortgezet onderwĳs: een vmbo-pakket, geschikt om in te zetten ten behoeve van de profielkeuze (leerjaar 1/2). En een havo/vwo pakket, gekoppeld aan de profielkeuze (leerjaar 3). De pakketten zĳn een combinatie van online plenaire lessen en fysiek materiaal.

Alles behalve stoffig De lesmodules van Aan JOU hebben we wat tonen op een kleurrĳke en speelse manier de dagen uit het

Naast de reguliere modules zĳn er twee extra verdiepende modules aan het lesprogramma toegevoegd. 1. Zorg 2.0 – Van sensor tot robot Door de komst van grote technologische innovaties kunnen mensen langer thuis wonen, zĳn operaties technologische hoogstandjes geworden en blĳft de sector vernieuwen. Deze module laat de (technische) veelzĳdigheid van de zorg zien. 2. Gehandicaptenzorg – Maak jĳ het verschil? Leerlingen ontdekken door verschillende praktĳkvoorbeelden dat ze door humor, durf en oprechte interesse het verschil kunnen maken in deze sector. Ze krĳgen oog voor de diversiteit van de sector en de cliënten.

Bestel het volledige lespakket via

www.primaonderwĳs.nl/aanjouhebbenwewat

PrimaOnderwĳs 37

ADVERTORIAL

Vier onderwijsmas te Je ontwikkeling houdt niet op als je vers van de pabo als leerkracht aan de slag gaat. In je carriĂ¨re als leerkracht zul je regelmatig extra kennis en handvatten willen opdoen. Het onderwijs verandert, de samenleving verandert en jouw visie op onderwijs verandert. Er zijn veel mogelijkheden om je te verdiepen in onderwerpen die jij interessant vindt en waarmee je het onderwijs in jouw groep en op jouw school naar een hoger niveau tilt. Het Marnix Onderwijscentrum biedt, naast cursussen en post-HBO-opleidingen, vier hbo-masteropleidingen aan voor leerkrachten in het basisonderwijs. Alle masters zijn geaccrediteerd door de NVAO. Als je een opleiding hebt afgerond, ontvang je de mastergraad Master of Education (MEd).

Onderwijs & Technologie

In september 2020 gaat de Master Onderwijs & Technologie van start. De master biedt je de mogelijkheid om de kansen en uitdagingen van ICT te benutten om het onderwijs nog krachtiger en rijker te maken. En tegelijkertijd leer je leerlingen voor te bereiden op een steeds technologisch wordende samenleving. Met de Master Onderwijs & Technologie ontwikkel je je in twee jaar tijd tot een expert onderwijs & technologie. Je wordt een expert die kritisch en onderzoeksmatig

technologische ontwikkelingen integreert in de eigen beroepspraktijk. Je leert complexe praktijkvraagstukken onderzoeken over de samenhang tussen de visie op leren, onderwijzen en technologie. En als informeel leider initieer jij straks ontwikkelingen op het gebied van technologie in de school. www.masteronderwijsentechnologie.nl

Leren en Innoveren

Al meer dan tien jaar biedt de Marnix Academie de Master Leren en Innoveren aan. De afgelopen twee jaren heeft het ontwikkelteam van de Master Leren en Innoveren hard gewerkt aan de herziening van de opleiding, zodat die nog beter aansluit bij de huidige situatie in het onderwijs. Het invoeren van vernieuwingen en het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs is een weerbarstig

s ters onder één dak proces en valt of staat met de juiste aansturing. Met het volgen van de Master Leren en Innoveren ontwikkel je de kwaliteiten van teacher leader die noodzakelijk zijn om een dergelijk veranderings- of innovatieproces in je school te starten en te begeleiden. www. lereneninnoveren.nl

Passend Meesterschap

Je werk als leerkracht is altijd in beweging. Zo is door de komst van passend onderwijs de diversiteit aan leerlingen in de groep toegenomen. Dat leidt tot complexe onderwijssituaties. Van jou wordt verwacht dat je het beste uit alle leerlingen haalt. Hoe doe je dat? Met de Master Passend Meesterschap ontwikkel je je eigen visie en word je expert in gedrag en leren. Je ontdekt bovendien hoe je iedere leerling de kans kunt geven zijn eigen waardevolle bijdrage aan de groep te leveren. Dat doe je door verschillen niet uit te vergroten, maar ze te waarderen en te benutten. www.masterpassendmeesterschap.nl

Vitaliteit & Professionalisering

Ben je ook zo geboeid door het ondersteunen van startende leerkrachten? Houd je van coaching en vraag je je af wat de betekenis is van werkgeluk is voor je

collega's in het basisonderwijs? Dan is de Master Vitaliteit & Professionalisering echt voor jou! Ook het bijdragen aan het werkgeluk van startende en ervaren leraren en zij-instromers om zo uitval in het onderwijs te reduceren komt uitgebreid aan de orde. Ingegeven door het grote lerarentekort en uitstroming onder starters is de ontwikkeling van de Master Vitaliteit & Professionalisering sterk gevoed vanuit de beroepspraktijk. www.marnixacademie.nl/masters/mastervenp

Marnix Onderwijscentrum Het Marnix Onderwijscentrum (MOC) is een instituut voor nascholing en onderwijsadvies. Het MOC is een zelfstandig onderdeel van de Marnix Academie, hogeschool lerarenopleiding basisonderwijs in Utrecht. Hierdoor kennen we van dichtbij de behoefte van de professionals in het veld en zijn we op de hoogte van innovatieve onderwijsconcepten. Voor de ontwikkeling van masteropleidingen werkt het Marnix Onderwijscentrum samen met andere lerarenopleidingen of andere organisaties. De Marnix Academie is een zelfstandige hogeschool die zich heeft gespecialiseerd in de opleiding van leraren basisonderwijs. Dat doet ze met de reguliere pabo-opleiding in voltijd en deeltijd, met een driejarige opleiding met meer aandacht voor onderzoek en ontwikkeling, en met een zij-instroomtraject. Met circa 1.500 studenten is de Marnix Academie een kleine hogeschool, maar een van de grootste pabo’s van Nederland. Drie masters zijn ontwikkeld Radiant Lerarenopleidingen, een samenwerkingsverband van negen hogescholen. De Master Vitaliteit & Professionalisering is ontwikkeld in samenwerking met het Utrechtse bestuur PCOU.

www.marnixonderwijscentrum.nl / www.marnixacademie.nl PrimaOnderwĳs 39

NT2

Praat mee!

de sleutel tot een goede start NT2, praat mee! gaat nieuwkomers helpen: Nederlands leren mét auditieve ondersteuning. De Voorlezer, een ‘sprekende pen’, leest de woorden en zinnen hardop voor. Zo werken nieuwkomers ook zelfstandig aan hun basiswoordenschat binnen thema’s uit hun directe omgeving.

NT2, praat mee! biedt betekenisvolle taalverwerving voor kleuters, voor 6- tot 9-jarigen, voor 10- tot 14-jarigen én ook rondom ‘rekentaal’. Bezoek ons!

Daarom NT2, praat mee!: • Auditieve ondersteuning én zelfstandig te gebruiken: leerboeken, werkbladen en woordenboekje; • Een dekkende leerlijn: in te zetten voor kleuters, midden- én bovenbouw; • Passende en betekenisvolle taalverwerving; • Maakt ook rekentaal inzichtelijk in een speciale Rekentaal-uitgave; • Direct in te zetten voor een goede start.

De Voorlezer De pen die praat biedt eindeloos veel mogelijkheden. Behalve auditieve ondersteuning bij gekoppelde leer- en leesboeken van NT2, praat mee!, ontvang je 800 ‘slimme’ stickers. Zo’n sticker koppel je aan je Voorlezer en via de opnamefunctie spreek je je eigen teksten in. De Voorlezer is direct in te zetten voor een goede start en maakt lezen en leren leuker en beter! Meer informatie en bestellen www.schoolsupport.nl/nt2praatmee

2019-04 NT2 - adv PO Magazine.indd 1

16/12/2019 11:07

Samen voor een

veilige leefomgeving

Divina (14) uit Kameroen en Greta (16) uit Zweden ontvingen de Internationale Kindervredesprijs 2019. Divina voor haar vreedzame strijd tegen extremistisch geweld en radicalisering. Greta voor haar internationale klimaatactivisme. Divina voor vrede

Greta’s klimaatactivisme

Divina is de oprichtster van Children for Peace, een jongerenbeweging van ruim 100 actieve, jonge leden in 10 regio’s in Kameroen. Samen vertellen ze meer dan 5000 kinderen dat ze een keuze hebben: zĳ mogen nee zeggen tegen geweld en bouwen aan duurzame vrede.

Greta heeft ruim zeven miljoen kinderen wereldwĳd gemobiliseerd om te staken voor het klimaat. Greta’s boodschap is simpel: praten over het klimaat is niet genoeg. ´Deel mĳn paniek´, zegt ze, ´en kom nu in actie.´

Strijd mee In het Kinderrechtenlespakket van KidsRights worden leerlingen meegenomen in de verhalen van Divina, Greta en voorgaande Kindervredesprĳswinnaars. Zo komen onder meer thema’s als kinderarbeid, kindvluchtelingen en het recht op onderwĳs aan bod. Volg en steun alle changemakers zoals Greta en Divina in hun krachtige strĳd voor de realisatie van kinderrechten op thekidsrightschangemakers.org.

Leer kinderen over hun eigen rechten! Met behulp van het Kinderrechtenlespakket voor groep 7, 8 en de brugklas leren kinderen dat zĳ zelf de wereld in beweging kunnen brengen. De lessen staan dichtbĳ de belevingswereld van de leerlingen en bevatten groepsdiscussies, quizjes, een kaartspel en andere oefeningen. Een introductiepakket is gratis te bestellen op kidsrights.nl/scholen. Maak er een speciale les van door een gastdocent van KidsRights langs te laten komen. Hier zĳn geen kosten aan verbonden. Laten we samen zoveel mogelĳk kinderen informeren over kinderrechten en hen inspireren om net als hun leeftĳdsgenootjes wereldwĳd in actie te komen.

• • •

Meer informatie, vragen of een gastdocent? Isabelle de Koning, telefoonnummer 020 – 225 8224, email scholen@kidsrights.nl PrimaOnderwĳs 41

Ontdek het op Skills The Finals 2020

Doe, Beleef, Ervaar! 4 t/m 6 maart

Kraak een kluis, maak kennis met 3D-printen, bedien een graafmachine of bouw je eigen huis. Tijdens het beroepenevenement Skills The Finals 2020 kunnen leerlingen uit po en (v)mbo beroepservaring opdoen bij de unieke LOB-Experience. Daarnaast strijden finalisten van Skills Talents (vmbo) en Skills Heroes (mbo) in meer dan 50 verschillende beroepen om de beste te worden in hun vakgebied. Kortom; een beroepenevenement dat je niet wilt missen! Van 4 t/m 6 maart staat de WTC Expo in Leeuwarden volledig in het teken van vakmanschap. Hier maak je tĳdens Skills The Finals kennis met tal van beroepen door het NK voor beroepen te bekĳken, ga je in gesprek met vak-experts, leer je allerlei studiekeuzemogelĳkheden en de daarbĳ behorende arbeidsmarkt kennen. En steek je ook zelf de handen uit de mouwen.

Ga aan de slag bij de LOB-experience Doen, beleven en ervaren. Daar gaat het om bĳ de LOB-Experience op Skills The Finals. Met meer dan 50 doe-activiteiten kunnen jongeren zichzelf op een leuke, uitdagende manier oriënteren op de toekomst. In simulaties van beroepen doen leerlingen allerlei ervaringen op, waardoor een school- en studiekeuze in de toekomst makkelĳker wordt gemaakt. Door de samenwerking met ROC Friese Poort is ‘water’ een niet te missen onderdeel van de LOB-Experience. Leerlingen en studenten kunnen onder andere kennismaken met de jachtbouw, visserĳ en scheepsvaart. Maar er zĳn ook talloze VR-challenges, je kunt 42

meedraaien in een mini-restaurant of je uiterlĳke verzorgings-skills testen. Genoeg te doen, beleven en ervaren!

Verdieping voor docenten Natuurlĳk is tĳdens deze Nederlandse kampioenschappen óók aan de leerkrachten gedacht. Voor docenten zĳn er verschillende masterclasses onder andere mentale weerbaarheid en is er een symposium met Ruud Koornstra over sustainability. Daarnaast krĳg je veel informatie over onderwĳs en kom je in contact met het bedrĳfsleven voor bĳvoorbeeld stageplekken. Zo is voor docenten een bezoek aan Skills The Finals absoluut de moeite waard. De toegang is bovendien gratis.

Download de app en ontdek Om goed voorbereid naar het evenement te gaan is een Play Your Skills-app ontwikkeld. Hier kun je je leerlingen of studenten via het spelen van verschillende games hun persoonlĳke interesses laten ontdekken. Tĳdens het spelen verdienen ze

Skills The Finals

2020

Wat levert het op? > Een onvergetelĳke leuke dag om te gebruiken voor het loopbaandossier! > Praktische en gratis hulpmiddelen om in te zetten in het eigen LOB-programma > Rondleiding en voorlichting over beroep per wedstrĳd door oud skills kampioenen > Kennis die opgedaan wordt tĳdens een van de masterclasses, gesprekken met keuze 1-2-3, Kies mbo, bedrĳven en andere experts > Achtergrondinformatie over onderwĳs gerelateerde onderwerpen voor docenten > De LOB-Experience is op te nemen in het LOB-programma van je school en kan als onderwĳstĳd gelden. ‘Skills Points’. Deze punten geven inzicht in hun competenties, talenten en gedrag. Die vervolgens weer gekoppeld worden aan het bezoek van Skills The Finals en aan deelgenomen LOB-activiteiten. De resultaten van het bezoek worden in de app gematcht aan beroepsprofielen en eerdere interesses. Een win-winsituatie, want een beroepskeuze wordt zo veel helderder voor leerlingen. De app is te downloaden in de Google Play Store of de Appstore.

Tegemoetkoming vervoerskosten

Wat kost het? > Entree is gratis voor ALLE bezoekers > Mogelĳke tegemoetkoming in vervoerskosten > Ongeveer 1 à 2 lessen voorbereiding en 1 lesuur evaluatie > 1 dag(deel) bezoek aan Skills The Finals (maximaal 2,5 tot 3 uur) > SKILLS Inzet van THE begeleiding tĳdens het bezoek. FINALS 2020

Indien je het bezoek van jouw klas tĳdig aanmeldt Skills The Finals is een gratis beroepenevenement met het NK voor beroepen en een unieke LOB-Experience. Finalisten kun je in aanmerking komen voor een tegemoetvan Skills Talents (vmbo) en Skills Heroes (mbo) strijden in vele verschillende beroepen om de beste van Nederland te SKILLS THE FINALS 2020 Bezoekers kunnen doorjanuari hen en experts laten inspireren en zelf=meedoen koming in de vervoerskosten. De maximale Dezeworden. actie loopt totzich20 2020. En op op! aan allerlei activiteiten. De vijfde Skills The Finals is een gratis beroepenevenement met het NK voor beroepen en een unieke LOB-Experience.editie Finalisten van Skills The Finals vindt plaats van 4 tot en met 6 maart 2020 in WTC Expo Leeuwarden en wordt georganiseerd vergoeding is gebaseerd op(mbo) destrijden afstand van deberoepen om de besteBekĳ k de van Skills Talents (vmbo) en Skills Heroes in vele verschillende van Nederland te actievoorwaarden door WorldSkills Netherlands in samenwerkingop met ROC Friese Poort. Tijdens de vorige editie van Skills The Finals worden. Bezoekers kunnen zich door hen en experts laten inspireren en zelf meedoen aan allerlei activiteiten. De vijfde 15.000 mensen het event. bezochten school tot WTC Expo Leeuwarden. Bekĳk de worldskillsnetherlands.nl/stf/actievoorwaarden editie van Skills The Finals vindt plaats van 4 tot en met 6 maart 2020 in WTC Expo Leeuwarden en wordt georganiseerd door WorldSkills op Netherlands in samenwerking met ROC Friese Poort. Tijdens de vorige editie van Skills The Finals voorwaarden www.skillsthefi nals.nl

Meld je nu aan!

bezochten 15.000 mensen het event.

in hun beroep. Een deel van de kampioenen van Skills Heroes zal deel uitmaken van Team Nederland tijdens de

Wil jĳ een sterk staaltjeEuroSkills. vakmanschap zien en Nu tĳdelĳk gratis busvervoer met actiecode internationale beroepenwedstrijden ontdekken? Meld je dan aan op skillthefinals.nl GRATISBUS. Tĳdelĳke actie, als je nu inschrĳft kan in hun beroep. Een deel van de kampioenen van Skills Heroes zal deel uitmaken van Team Nederland tijdens de internationale beroepenwedstrijden EuroSkills. Skills The Finals wordt georganiseerd door je zelfs je volledige busvervoer retour ontvangen! Doe- en Challenge activiteiten WorldSkills Netherlands* inLOB-Experience samenwerking met Vul de code GRATISBUS in op het aanmeldformulier een greep uit de afgelopen editie maartROC 2019 Friese Poort en andere mbo-scholen uit Friesland. en je ontvangt je volledige buskosten retour. 3D PRINTEN | AUDIO/VISUEEL GAMES | BARISTA-WORKSHOP | BIONICS | BOOMKLIMMEN | CAKEPOPS MAKEN | CITY FARMING | Doe- en Challenge activiteiten een greep uit de LOB-Experience afgelopen editie maart 2019

Openingstĳden Skills The Finals

Woensdag 4 maart 10:00 – 16:00 uur

Donderdag 5 maart 10:00 – 16:00 uur

Vrĳdag 6 maart 10:00 – 13:00 uur

MOTOR | VR AUTOSPUITERIJ | VR BULLDOZER | VR HEFTRUCK | VR STUCEN

MELD JE KLAS DIRECT AAN OP SKILLSTHEFINALS.NL MELD JE KLAS DIRECT AAN OP SKILLSTHEFINALS.NL

Skills The Finals is een van de jaarlĳkse evenementen die in samenwerking met de MBO Raad en SBB onder de noemer ‘dit is mbo’ wordt ingezet voor de promotie van het beroepsonderwĳs. *WorldSkills Netherlands@worldskillsnl is een landelĳ ke #STF20 non-profit organisatie en zet zich sinds 2002 samen met onderwĳsinstellingen, overheid, koepelorganisaties, werkgevers en –nemersverenigingen en @worldskillsnl bedrĳven #STF20 in voor de promotie van (jong) vakmanschap op (v)mbo-niveau. Vakwedstrĳden, zoals Skills Talents (vmbo), Skills Heroes (mbo) en het evenement Skills The Finals, staan hierbĳ centraal.

PrimaOnderwĳs 43

Atlantis een nieuwe

Blits 2

methode voor plezierig en effectief leesonderwijs

de versterkte methode studievaardigheden

Atlantis is een nieuwe leesmethode voor groep 4 t/m 8 waarin technisch en begrijpend lezen volledig zijn geïntegreerd.

De wereld ontwikkelt zich snel en via de moderne media krijgen kinderen meer informatie te verwerken dan ooit. Informatie uit allerlei verschillende bronnen kunnen selecteren, beoordelen, verwerken en toepassen is in onze moderne maatschappij onmisbaar. Bij veel kinderen ontbreekt de basis aan studievaardigheden die ze nodig hebben in hun latere schoolcarrière.

Lezen met plezier, begrip én de inhoud van een tekst staan in elke les van Atlantis centraal. Er wordt extra aandacht besteed aan strategieën en vaardigheden die kinderen nodig hebben om een tekst te begrijpen, al dan niet ondersteund met korte video- of audiofragmenten. Hierdoor snappen kinderen beter waarom ze aan het lezen zijn. Ze willen weten hoe een verhaal aﬂoopt, hoe iets werkt of hoe iets in elkaar zit. Zo wordt het lezen leuk en gaat het steeds sneller en gemakkelijker: begrip, plezier en techniek versterken elkaar.

Eén les voor al je lezers, ook in combinatiegroepen.

Nu volledig verkrijgbaar op Educatheek.nl

Deze vaardigheden oefenen en toetsen kinderen in groep 5 t/m 8 met de vertrouwde en geheel vernieuwde methode Blits 2. Leerlingen gaan systematisch aan de slag met Teksten, Kaarten, Tabellen/Graﬁeken, Internet (nieuw!) en Leren studeren (nieuw!).

Blijf met jouw leerlingen up-to-date met Blits 2: vertrouwd, vernieuwd, versterkt én verbeterd!

Bestel de complete methode op Educatheek.nl

Wil je meer uitleg bij deze methodes en een persoonlijk advies op maat voor jouw school of klas? Stuur dan een bericht naar info@educatheek.nl en maak een afspraak met onze schooladviseur.

Bestel deze vernieuwde Delubas methodes op:

/delubas

ADVERTORIAL

Een veilige school; dat doe je samen

School moet een veilige plek zijn. Een plek waar je met respect voor elkaar en met plezier werkt en leert. Maar een veilig schoolklimaat is niet vanzelfsprekend. Hier werk je continu en met elkaar aan. Stichting School & Veiligheid ondersteunt scholen daarbij. Waar begin je? Een vraag die we veel horen van onderwĳsprofessionals is: ‘Waar begin je met werken aan veiligheid?’ zegt Fleur Nollet, adviseur bĳ School & Veiligheid. Haar antwoord is altĳd: ‘Begin bĳ de praktĳk. Wat kom je in je school tegen? Vraag aan leerlingen wat hen bezighoudt. Bespreek met je collega’s waar risico’s en uitdagingen liggen in de school; welke incidenten zĳn er en zien jullie ongewenst gedrag? Onderneem daar dan actie.’

‘Pas wanneer je de praktijk betrekt en in gesprek gaat met leerlingen, collega’s en ouders, creëer je draagvlak en wordt het veiligheidsbeleid gedragen en toegepast in school’ (Fleur Nollet, adviseur School & Veiligheid)

Contact maken en starten De landelĳke onderwĳsconferentie Met Alle Respect! biedt onderwĳsprofessionals een mooie gelegenheid om te starten vanuit de praktĳk en de gezamenlĳke

visie op veiligheid scherp te krĳgen. ‘Het programma biedt ruimte om met elkaar in gesprek te gaan over (on)veilig en (on)wenselĳk gedrag en professionele omgang. Experts reiken een stukje kennis aan en je komt in aanraking met tools die je direct kunt gaan toepassen. Kies workshops op basis van wat er bĳ jullie past en speelt op school. Dan kun je na deze dag echt stappen gaan maken op het gebied van sociale veiligheid. ‘Contact maken en starten’ is niet voor niets edi tie 202 het thema van de conferentie.’ 0

samen voor een sociaal veilige school

De onderwĳsconferentie Met Alle Respect! is op 8 april 2020: www.schoolenveiligheid.nl/allerespect2020

‘Het is heel inspirerend om te horen wat speelt op andere scholen en kijken hoe zij het aanpakken.’ (Leerkracht PO, Met Alle Respect! 2019)

Kĳk op www.schoolenveiligheid.nl voor informatie, materialen, conferenties en trainingen over sociale veiligheid in het onderwĳs. Voor vragen en deskundig advies is de helpdesk op schooldagen bereikbaar van 9.00 tot 16.00 uur op 030 - 285 66 16 of via helpdesk@schoolenveiligheid.nl PrimaOnderwĳs 45

voor hulp bĳ leer- en gedragsproblemen in de klas!

Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoordt de Onderwijsdesk vragen van leerkrachten uit het hele land. Goede adviezen en cursussen waarbij je echt in je vak gehoord en begrepen wordt, zorgen dat je floreert voor de klas. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk, mail die dan naar info@onderwijsdesk.nl.

Een goed contact met ouders Met de leerlingen heb ik het op de rit. Nu de ouders nog. Hebben jullie tips? Mingus uit Amsterdam Onderwĳsdesk: Een goede relatie met ouders is van belang voor het welbevinden en schoolprestaties van de leerling. Uit onderzoek van de Fontys Hogeschool Pedagogiek (2017) blĳkt dat leerkrachten het belangrĳk vinden om een goede relatie met de ouders op te bouwen waardoor zĳ de leerling beter kunnen begeleiden. In een 10 minutengesprek stellen ouders zich tegenwoordig vaak eerder als ‘klant’ in het gesprek op dan als meedenkende ouder. Zĳ verwachten dat je het beste potentieel uit hun kind weet te halen. Vallen de leerprestaties dan tegen of maak je je zorgen over het welbevinden van de leerling, signaleer je een slaaptekort of anderszins, dan vergt een 10 minuten-gesprek wat meer gespreksvaardigheden om je bezorgdheid goed op tafel te leggen. TIP Open het oudergesprek met iets leuks over de leerling en geef het doel en het verloop van het 46

oudergesprek aan. Bĳvoorbeeld: ‘Fĳn om het deze 10 minuten te hebben over zowel de schoolprestaties als het welbevinden van jullie zoon. Ik hoor graag eerst van jullie hoe hĳ het vindt op school en in de klas? Daarna bespreken we wat in de klas goed gaat en waar we tot een oplossing moeten komen.’ TIP Creëer in het gesprek een wĳ-gevoel. Bĳvoorbeeld: ‘Hoe kunnen wĳ er samen voor zorgen dat jullie zoon zich beter kan concentreren in de klas?’ Op deze manier sta je als leerkracht naast de ouder in plaats van tegenover elkaar en is er ruimte om ook samen oplossingen te bedenken voor de zorgen die er zĳn. Gebruik dus regelmatig het woord ‘wĳ’ in het gesprek. TIP De meerdaagse cursus Oplossingsgericht werken die in 2020 start bĳ de Onderwĳsdesk is een absolute aanrader. Onder begeleiding van Drs. Esther de Wolf leer je in de 6-daagse training hoe je het gesprek met leerlingen, ouders en ook met collega’s oplossingsgericht kan insteken én vooral vaardigheden om dit ook vol te houden als er sprake is van onderlinge spanningen of andere stressvolle situaties. Startdatum is vrĳdag 2 oktober 2020 (6x op vrĳdag).

Een Taalontwikkelingsstoornis (TOS) Wat zĳn kenmerken van TOS en hoe kan ik dit herkennen? Margot uit Enschede Onderwĳsdesk: Bĳ leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) wordt taal minder goed verwerkt in de hersenen. Ze hebben moeite met de zinsbouw, woordvorming en grammatica. Ze maken daarom vaak korte zinnen die niet kloppen, kunnen niet op het goede woord komen en lĳken vaak niet te luisteren. Toch wordt TOS niet altĳd herkend. Soms wordt gedacht dat de leerling niet zo slim is, een ontwikkelingsachterstand of een vorm van autisme heeft. Het risico dat TOS niet op tĳd wordt herkend, is groter bĳ kinderen die meertalig zĳn. TIP Met de TOS-check app breng je snel de taal- en spraakontwikkeling in beeld. En je kunt via Kentalis Spraaktaal Kids bestellen, de denk-, doe- en praatmap voor kinderen met TOS. TIP Meld je aan voor de cursus Taal Ontwikkelingsstoornis op woensdag 18 maart 2020 bĳ de Onderwĳsdesk. Deze wordt gegeven door Kentalis, specialist op het gebied van onderzoek, zorg en onderwĳs voor mensen met een beperking in horen of communiceren.

Een licht verstandelĳke beperking (LVB) Heb je tips over hoe je leerlingen met LVB herkent? Suzanne uit Oss Onderwĳsdesk: Leerlingen met een licht verstandelĳke beperking hebben moeite om informatie en situaties te begrĳpen en zelfredzaam te kunnen handelen. Het herkennen van leerlingen met een licht verstandelĳke beperking is niet altĳd gemakkelĳk. De meeste leerlingen kunnen zich verbaal redelĳk goed uitdrukken en aan het uiterlĳk is de beperking niet altĳd zichtbaar. Volgens het Nederlands Jeugdinstituut hebben ongeveer 313.000 kinderen en jongeren een licht verstandelĳke beperking. Dit betekent dat in iedere schoolklas de kans bestaat dat een leerling een licht verstandelĳke beperking heeft. Deze leerlingen lopen tegen problemen aan binnen én buiten de klas. Ze hebben bĳvoorbeeld moeite om zich klaar te maken voor school, om op tĳd te komen of weten niet welke spullen ze nodig hebben voor de gymles. Het is van belang om samen met ouders te achterhalen wat de leerling nodig heeft. Expertise van buitenaf kan hulp en ondersteuning bieden. TIP Een aantal kenmerken voor LVB is onder andere: moeite met het begrĳpen van (gesproken) taal en het uiten en herkennen van emoties bĳ anderen en het niet abstract kunnen denken (denk aan begrippen als tĳd, grootte en ruimte). TIP Woensdag 5 februari 2020 wordt o.a. dit thema in een training rond LVB in het PO bĳ de Onderwĳsdesk verzorgd door de experts Mariette Huizinga, Anika Bexkens en Josje van Geel.

Cursusagenda 2020 Expliciete Directe Instructie kleutereditie! EDI kleuters I: maandag 27 januari EDI kleuters II: dinsdag 7 april Eveline Bogers Expliciete Directe Instructie 3 (losse) cursusdagen voor leerkrachten groep 3 t/m 8 EDI I: dinsdag 28 januari EDI II: dinsdag 24 maart EDI III: dinsdag 21 april Marcel Schmeier Rekenspecialist Primair Onderwĳs 6-daagse cursus Start vrĳdag 31 januari Drs. Marĳe van Oostendorp Licht Verstandelĳke Beperking Ongeveer 1 op de 30 leerlingen in een reguliere klas Woensdag 5 februari (PO) Dr. Mariëtte Huizinga Dr. Anika Bexkens Josje van Geel MSc. Waarderend Veranderen Voor intern begeleiders en schoolleiders Vrĳdag 7 februari René Lous Executieve functies Van werkgeheugen tot plannen/organiseren Zaterdag 8 februari (PO & VO) Donderdag 19 maart (VO & MBO) Dr. Diana Smidts Drs. Liesbeth Knol-Urbach Onderpresteren Praktische aanpak om onderpresterend gedrag te voorkomen Donderdag 13 februari (PO & VO) René Lous Begrĳp ADHD Boeiend en verdiepend! Zaterdag 7 maart (PO & VO) Donderdag 9 april (VO & MBO) Dr. Sebastiaan Dovis Begrĳp Dyscalculie Van screenen tot onderwĳsbehoeften Maandag 30 maart (PO & VO) Drs. Marĳe van Oostendorp Kĳk voor meer cursussen en cursusdata op

onderwĳsdesk.nl PrimaOnderwĳs 47

Formatief toetsen in de les Toetsen van het leren, om te leren

NIEUW!

Formatief toetsen is een veelbesproken onderwerp. Hoe zet je deze manier van toetsen effectief in? Het hoeft niet ingewikkeld te zijn. Deze nieuwe uitgave Formatief toetsen in de les â&#x20AC;&#x201C; toetsen van het leren, om te leren van CPS biedt praktische handvatten waar je als docent of schoolleider direct mee aan de slag kunt.

Motivatie en inzichten Formatief toetsen kan docenten helpen om te bepalen wat hun leerlingen in de lessen nodig hebben om te leren en zich te verbeteren. Ook helpt het docenten om de motivatie en het eigenaarschap over het leren van hun leerlingen te vergroten. De inzichten in wat werkt in de klas hebben in de context van de hierboven beschreven ontwikkelingen tot gevolg dat formatief toetsen een belangrijk speerpunt is van veel scholen. Formatief toetsen is effectief als het geĂŻntegreerd is in de dagelijkse lespraktijk. Dit boek is vooral een praktisch handboek met technieken en toepassingen voor formatief toetsen in de les; het gehanteerde begrippenkader is volledig afgestemd op jouw lespraktijk.

Deze uitgave verschijnt binnenkort en is nu al te bestellen!

Prijs: â&#x201A;Ź 32,50 | Sector: vo/mbo Bestelnummer: 32433 | Auteurs: Meike Berben, Joke Koopman, Roel Vos

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

Maaike Koopman

Diep leren,

de wíl om te begrĳpen

Levensechte opdrachten laten leerlingen in het middelbaar onderwijs meer grip krijgen op de lesstof. ‘Die opdrachten mogen best ingewikkeld zijn, mits er goede begeleiding is. Uit ons onderzoek blijkt dat als er een goede combinatie is van deze twee elementen er vanzelf diep leren kan ontstaan’, verklaart Maaike Koopman, onderzoeker Eindhoven School of Education. Bĳ diep leren gaan leerlingen nieuwe kennis en vaardigheden integreren en verbinden aan de al aanwezige kennis. ‘Om te kĳken op welke manier diep leren gestimuleerd wordt, hebben wĳ twaalf praktĳk(cases) onderzocht’, zegt Maaike. Wat blĳkt: complexe vraagstukken kunnen - met de juiste begeleiding - tot bĳzondere inzichten leiden en laten leerlingen diep leren. Uit dit onderzoek komt naar voren dat we diep leren op twee manieren kunnen oproepen. Allereerst via de gestructureerde opdracht. ‘Een leerkracht heeft lastige materie op de plank liggen en geeft leerlingen een uitdagende opdracht. Zoals ‘Ontwerp je eigen oplaadpaal voor een elektrische auto’, waarbĳ leerlingen met behulp van verschillende werkbladen en tussenstappen zelf ontdekken hoe ze elektrische schakelingen (de lastige materie) ontwerpen. De lessenreeks bouwt zich langzaam op terwĳl de leerkracht sturing geeft waar nodig. En de leerling ontdekt hoe de elektrische schakelingen werken. De complexe materie wordt een uitdagend ontwerp.’

Zelf uitvogelen inspireert De tweede manier om diep leren op te roepen is de vrĳe opdracht. Leerlingen mogen in dit geval zelf keuzes maken en uitvogelen hoe ze te werk moeten gaan. ‘Denk aan het opzetten van een eigen onder neming. Wie en wat hebben ze nodig om hun bedrĳf tot een succes te maken? Doordat je ze zelf keuzes

laat maken, leer je ze kritisch nadenken. Vooral opdrachten van echte opdrachtgevers maken een project waardevol.’

Aan de slag Ook jĳ kunt aan de slag met diep leren. Maaikes tips! 1. Kies gericht. ‘Waar heeft jouw klas behoefte aan? Welke stof vinden leerlingen lastig of vind je zelf lastig?’ 2. Houd je doel voor ogen. ‘Wat verwacht je uiteindelĳk van de leerlingen?’ 3. Laat ze niet zwemmen. ‘Geef de leerlingen tussenstappen. Laat ze bĳvoorbeeld tussendoor materiaal aanleveren.’ 4. Hoeft niet vakoverstĳgend. ‘Werk met thema’s en niet met een voorgeschreven volgorde van lessen, dan kan het prima voor jouw eigen vak.’ Meer lezen over diep leren, kĳk op leraar24.nl.

Over Leraar24 Leraar24 geeft jou, als leraar in het basis-, voortgezet-, speciaal- of middelbaar onderwĳs praktische ondersteuning voor de uitoefening van je vak. Door middel van (onderzoeks)artikelen biedt Leraar24 talloze oplossingen en inspiratie in diverse thema’s, ondersteund met videomateriaal en handvatten voor in de praktĳk. leraar24.nl PrimaOnderwĳs 49

Educatieve posters

Leesboeken op AVI-niveau

Stevige, gelamineerde posters voor in de klas of thuis

Leuke verhalen op maat om beginnende lezers te motiveren!

Het oefenmateriaal van Deltas bestel je op dĂŠ webshop voor het onderwijs:

Educatheek.nl Rekenoefenboeken voor groep 5 t/m 8

Urenlang pret met oefenblaadjes

De succesformule voor goede resultaten

De perfecte aanvulling bij de leerstof op school

Bestel deze en nog veel meer Deltas oefenmaterialen op:

/deltas 1_1 adv Deltas_Educatheek POnderwijs Jan2019.indd 1

10-12-18 14:45

Goed burgerschap begint bĳ kwaliteiten van leerlingen

DOOR MANDY KOK

Hoe maak je een leerling bewust van zĳn identiteit? ’Het bespreken en kennen van eigen kwaliteiten en die van medeleerlingen is waar je naartoe wilt werken. Wanneer je als leraar het gesprek aangaat over wat ieders kwaliteiten zĳn en wat dit betekent voor de leerling zelf, zĳn omgeving en zĳn klasgenoten, maak je leerlingen bewust van de diversiteit in een klas en in de samenleving. Een leraar kan leerlingen laten ervaren dat zĳ niet alleen deel uitmaken van de groep, maar dat zĳ ook een bĳdrage leveren aan het karakter van een groep.’

Wat is het belang? ‘Zorg dragen voor jezelf en voor de ander hoort bĳ oefenen voor goed burgerschap. Het gaat over je bewust zĳn van je eigen kwaliteiten en die van anderen. Daarom heeft goed burgerschap alles te maken met persoonlĳk leiderschap. Dit betekent dat je jezelf steeds opnieuw verhoudt tot je omgeving en je keuzes kunt maken die pendelen tussen wat je zelf

wilt en wat de ‘buitenwereld’ van jou verwacht. Persoonlĳk leiderschap betekent ook dat je je vooringenomenheid even parkeert. Door eerst de ander te willen begrĳpen en zelf op onderzoek te gaan, kan zich een mening vormen waarvoor je je ook verantwoordelĳk kunt voelen. Ik denk dat kwaliteiten en goed burgerschap zich blĳvend aan elkaar kunnen ontwikkelen en dat we daar leerlingen bĳ kunnen helpen door het gesprek aan te gaan.’

Els Loman

Kwaliteiten zijn eigenschappen die tot de kern van een persoon behoren. Als een leerling wordt aangesproken op zijn uniciteit helpt dit de leerling zich bewust te zijn van zijn eigen identiteit en waarde voor zijn omgeving. Het Ken je kwaliteiten (jeugd)kwaliteitenspel kan je hierbij helpen. De auteur van het spel, Els Loman, vertelt erover.

Hoe ziet dit er uit in de praktĳk? ‘Leraren komen erachter dat zĳ van een groot aantal leerlingen, buiten de vak- en toetsresultaten, weinig tot niets weten. Een goede en speelse manier om het gesprek aan te gaan over kwaliteiten van leerlingen is het Ken je kwaliteiten - (jeugd)kwaliteitenspel. Met behulp van kaartjes met kwaliteiten wordt het gesprek op gang gebracht om zelf herkenbaar te zĳn. De kaartjes kunnen op verschillende manieren worden ingezet en gaan uit van woorden en beelden die te maken hebben met positieve eigenschappen. Als leraar doe je zelf ook mee en ben je onderdeel van het gesprek. Je zult merken dat hierdoor een positieve en veilige sfeer in de groep ontstaat. Een veilige sfeer is essentieel voor burgerschapsvorming en alle andere leren.’

Bestel het Ken je kwaliteiten - (jeugd)kwaliteitenspel via cps.nl/uitgeverĳ

PrimaOnderwĳs 51

‘Mĳn leerlingen maakten een werkende harp van een wĳnkist!’ tekst marianne eggink

Een muziekinstrument maken of springen als een sprinkhaan – in het gratis lesprogramma OO Techniek gaan basisschoolleerlingen aan de slag met wetenschap en techniek. Het programma bevat een doorlopende leerlijn en uitdagende en creatieve opdrachten die aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen. Teamcoach Ans Repko deelt haar ervaringen en tips! Ans Repko doet al jaren mee met het programma OO Techniek. Ze is coördinator wetenschap en technologie en teamcoach van OO Techniek op De Wielewaal in Schagen. Haar leerlingen maakten tĳdens de vorige editie hun eigen muziekinstrumenten. Dat begon met onderzoek naar wat voor geluiden verschillende instrumenten maken en welk effect bĳvoorbeeld een langere of kortere snaar heeft. ‘Daarna gingen ze zelf aan de slag met pĳpen, toeters en slangen. Het enthousiasme is ongelooflĳk als het instrument het uiteindelĳk doet.’ Haar leerlingen hadden onder meer een dwarsfluit gemaakt, een sousafoon van pylonen en een harp van een wĳnkist. Tĳdens de schoolfinale kwam een afgevaardigde van de lokale muziekschool langs om te jureren.

In het lesprogramma integreren Repko heeft inmiddels veel ervaring met het programma en begeleid ook andere leraren. ‘Het mooie is dat je veel houvast krĳgt in de lesbrieven met heldere uitleg. Je kan direct aan de slag met het materiaal.’ Ook is er een online training die leraren helpt om OO Techniek in het lesprogramma te integreren via aansluiting bĳ kerndoelen. 52

Vaardigheden voor ieder beroep Repko ziet elk jaar weer de ontwikkeling die haar leerlingen doormaken: ‘Ze pakken er altĳd iets van mee, ze maken en leren zóveel. Dat gaat allemaal mee als technische bagage.’ En dat is belangrĳk volgens haar. Door ze spelenderwĳs kennis te laten maken met techniek, zĳn ze bewuster van welke mogelĳkheden er allemaal zĳn wat betreft beroepskeuze. En hoewel niet iedere leerling een technische carrière zal nastreven, zĳn de vaardigheden die ze opdoen in elk beroep van belang. Zoals goed bronnen leren onderzoeken, samenwerken en presenteren.

Spring in het veld Een van de opdrachten van dit jaar is ‘Spring in het veld’, dat leerlingen uitdaagt om een springend voorwerp te maken. Geïnspireerd door sprinkhanen en kangoeroes gaan de leerlingen eerst op onderzoek uit voordat ze overgaan op de ontwerpfase, dat zĳn de twee O’s van OO Techniek. Een belangrĳk onderdeel van het onderzoek bestaat uit bronnen bekĳken, zoals de website van Naturalis en filmpjes op Schooltv. Welke dieren en planten kunnen springen? Hoe doen ze dit? Bĳ de Wielewaal gaan ze in de

Doe gratis mee met het spannende wetenschappelĳke lesprogramma OO Techniek onderzoeksfase vaak op een passend uitstapje. Zoals vorig jaar met de leerlingen van groep 5 en 6 naar het Marinemuseum om in de onderzeeboot periscopen te bekĳken.

Leren van vergissingen Als teamcoach moedig je tĳdens het programma vooral aan: stel open vragen, waardeer nieuwsgierigheid en neem elk idee serieus. Het is niet erg als ideeën of vermoedens niet blĳken te kloppen, want door te experimenteren doen leerlingen juist nieuwe kennis op. Repko: ‘Tegenwoordig ervaren leerlingen veel druk om alles perfect te doen. Maar de creaties mogen juist in elkaar storten. Want dan kun je vragen hoe dat komt en welke stappen ze kunnen nemen om het te verbeteren, daar leren ze het meeste van.’ Het leren omgaan met mislukkingen is volgens haar een belangrĳk element van het programma, het effect daarvan ziet ze ook bĳ andere vakken.

Een stapje terug nemen Leerlingen zelf laten experimenteren, betekent voor leraren en eventueel begeleidende ouders, een stapje terug nemen. ‘We hebben al snel de neiging om iets voor te doen of te zeggen hoe je iets doet, maar hier is het juist de bedoeling dat ze dat zelf ontdekken.’ Het bewust niet teveel helpen van leerlingen kan best een uitdaging zĳn. ‘Even de adem inhouden dus!’

OO Techniek Spektakel Hoewel iedereen natuurlĳk werkt aan de mooiste creatie, is er niet zomaar één de beste. Er wordt namelĳk beoordeeld op het ontwerp, het proces en het teamwork. De leerlingen met de beste creaties, krĳgen de kans hun pronkstuk te presenteren tĳdens het optionele OO Techniek Spektakel in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. ‘Dat is een onvergetelĳke ervaring voor de leerlingen’, vindt Repko.

Ook meedoen? Kĳk voor meer informatie op www.ootechniek.nl Inschrĳven kan via primaonderwĳs.nl/ootechniek

OO Techniek – Hoe werkt het? • • • •

• • • • • • •

Speciaal voor kinderen van 4 tot 13 jaar Doorlopende leerlĳn wetenschap en technologie Meedoen is gratis Sluit aan bĳ kerndoelen van Nederlands, Engels, Rekenen, Oriëntatie op jezelf en de wereld en Kunstzinnige oriëntatie Onderzoekend, spelenderwĳs en ontwerpend leren Samenwerken in kleine teams met teamcoach Handige lesbrieven en een online training voor de leerkracht 1-1,5 uur per les, doorlooptĳd van 8 - 12 weken Ieder schooljaar een nieuw thema Landelĳke finale in het Nederlands Openluchtmuseum op 10 juni Organisatie door Stichting Techniekpromotie

Maak een goede start met de tips van Ans Repko Nog niet eerder meegedaan met OO Techniek? Veteraan Ans Repko helpt je op weg met tips voor een goede start. 1. Begin klein, bĳvoorbeeld met een of twee klassen en breid het jaar erna uit. 2. Plan een aantal afgebakende momenten in. 3. Integreer het in bestaande vakken zoals handvaardigheid of tekenles. 4. Laat iedereen meedoen. 5. Laat leerlingen eerst een prototype maken met simpele materialen zoals karton. 6. Laat teams feedback op elkaar geven. 7. Combineer de beste elementen van elk team, tot een nieuw ontwerp. 8. Laat de techniekcoördinator ondersteunen. PrimaOnderwĳs 53

PICO PICCOLO heet vanaf nu

en heeft Schoolsupport als logische partner.

Oefenen en leren met zelfcontrole: helpt!

ar!

helpt al 20 ja

en PICCOLO kleurige PRIMO de : et ni ze nt Wie ke e kaar tenset s aarten! Nieuw nk fe oe et in m frames en. Niet meer 6 zijn verschen t to 1 p en oe o gr ol voor Primo, Picc maar als losse n ‘dikke’ dozen, we thema’s: va eu ni nset s, voor te ar ka en o n ze im le ax d M grijpen en Engels tot be logisch denken t. ha sc woorden

helpt met woordenschat Met de LOGICO Woordenschat Themasets oefen je niet alleen met nieuwe woorden, maar ook met begrijpend lezen, het maken van gatenteksten en synoniemen. Doordat kinderen taalvaardiger worden, wordt lezen en leren ook makkelijker. Breed inzetbaar door uiteenlopende thema’s!

helpt, elke dag weer!

schoolsupport.nl/logico

logico_adv_PO.indd 1

16-12-2019 11:29:01

11:29:01

Het beste lesmateriaal over geld! Eurowijs is uitgebreid financieel lesmateriaal voor het basis-, middelbaar en speciaal onderwijs Minimale voorbereiding Ondersteunende filmpjes Aansprekend lesmateriaal Voor alle groepen Alternatief voor rekenles Uitgebreide lesbrief Dit zeggen leerkrachten over Eurowijs: - Mooi, kleurrijk en aantrekkelijk materiaal - De kinderen vonden het een geweldige les - Het is fijn materiaal omdat het realistisch is - Geweldige filmpjes ter ondersteuning - Het lesmateriaal sluit volledig aan op het niveau van de kinderen

1 op 3 basisscholen gebruikt het Eurowijs lesmateriaal

98%

van de leerkrachten beveelt het lesmateriaal aan bij collegaâ&#x20AC;&#x2122;s

Leerkrachten geven het lesmateriaal een

8,5

200.000 leerlingen werken met het lesmateriaal

Bestel nu het lesmateriaal voor jouw groep Ga naar eurowijs.nl EW adv 192x285mm Prima Onderwijs 2020.indd 1

04-12-19 05:17

Een heel jaar techniek inspiratie in de klas met de gratis Jet-Net & TechNet

AHA-kalender Vraag â&#x20AC;&#x2122;m aan via: www.jet-net.nl/aha-kalender E lk e m a andere and een branch e

A3 formaat

p en Beroe

Leuk voor groep 5 t/m 8

Quizvragen

ur t tips Spreekbe

Ontwerpvragen

Breng samen met Jet-Net & TechNet technologie tot leven!