PrimaOnderwijs Januari 2021 by EDG Media

Nummer 1 - Januari 2021

Ode aan de

leraar Technologie & toepassing

Technasiumonderwijs voor vmboâ&#x20AC;&#x2122;ers

FRAMED

politie en scholen versterken elkaar

het roer om

zij-instromers vertellen over hun carriĂ¨reswitch

www.primaonderwijs.nl - Verschijnt 5x per jaar

! t i u k e o z r e d Ga op on Superleuke en leerzame game!

Speciaal voor groep 7 en 8!

Speel de gratis Go VMBO game en kom alles te weten over het voortgezet onderwijs en het vmbo. Ontdek talenten en interesses tijdens een ontdekkingstocht op de eerste schooldag. Stel vragen aan leerlingen en docenten ĂŠn los puzzels op in lokalen.

021 AD 192x285.indd 1

19-11-2020 19:00

VO O R W O O R D

Ode aan de

leraar

We horen het elke dag: er is een nĳpend lerarentekort en de werkdruk in het onderwĳs is enorm. Maar er is tegelĳk geen enkel vak ter wereld dat zo’n belangrĳke basis voor de deelname van kinderen en jongeren aan onze maatschappĳ legt. Van snel afgeleide leerlingen, betrokken mensen maken. En verlegen kinderen het gevoel geven dat ze erbĳ horen. Het is een vak dat levens kan veranderen. Op een kleine maar ook grootse manier. Een cruciaal beroep dat de samenleving draaiende houdt in tĳden van nood. Leraar zĳn is een vak om trots op te zĳn.

In de eerste editie van 2021 wilden we daarom een ode brengen aan de leraar en alle andere onderwĳsprofessionals die elke dag vol passie in het onderwĳs werken om onze kinderen te begeleiden naar een toekomst waarin zĳ zich thuis voelen. Deze editie staat vol met positieve praktĳkvoorbeelden en verhalen van en over leraren met een hart voor het onderwĳs, zoals de columns van Juf Maike (p. 25), Meester Stefan (p. 33) en Esther van der Knaap (p. 11). Ze verwoorden alle drie op geheel eigen wĳze voor welke collega’s zĳ bewondering hebben en welke momenten ze koesteren. Op pagina 8 halen drie leraren herinneringen op aan vroeger en vertellen ze wie hen inspireerden om leraar te

worden. De conciërge, onderwĳsassistent en IB’er mogen we ook niet vergeten. Zĳ staan, net als vele anderen, ook het hele jaar klaar voor onze kinderen (p. 16). Gelukkig ontstaan er steeds meer initiatieven die het lerarentekort in proberen te lopen. Zo is het aantal aanmeldingen voor de deeltĳd pabo het afgelopen jaar met twintig procent gestegen. Steeds meer mensen kiezen voor een carrièreswitch (p. 12). En zeg nou zelf, je kunt ze geen ongelĳk geven toch?

Esmee Weerden Hoofdredacteur PrimaOnderwĳs

P.S. Een ode aan de leraar is niet compleet als leraren niet onze cover zouden sieren. Daarom van boven naar beneden en van links naar rechts: Terry van Ginkel, Patrick Smits, Suzanne Maas, Gert-Jan van der Horst, Monique Mensink – Wolderweide, Debbie Hoogendoorn, Marianne de Man, Brenda Hulsman, Betty van Zĳtveld, Anja Schouten, Leonieke Riemens, Loes Vulker, Ria Witteveen, Sandra Meulenbelt, Marjolein ter Horst, Anne Bruschke, Nathalie Hoogendoorn, Dagmar Vervat - Vallée, Yvonne van Anrooĳ, Edith Owel, Roos Korevaar, Daan Verhoeven, Jenny Mulder

Ideeën, vragen, verzoeken voor PrimaOnderwĳs? Mail naar redactie@primaonderwĳs.nl Volg @PrimaOnderwĳs ook op Instagram, LinkedIn en Facebook.

PrimaOnderwĳs 3

Goed omgaan met geld is goud waard! Een kind dat op jonge leeftijd leert omgaan met geld heeft een goede basis voor financiële zelfredzaamheid als volwassene. Bestel ons GRATIS lesmateriaal en ga aan de slag met leren omgaan met geld! Onze doorlopende leerlijn bevat  thema’s die gedurende het hele schooljaar ingezet kunnen worden. © Disney

Bestel het lesmateriaal via onderwijsinformatie.nl/weekvanhetgeld Per thema zijn er individuele werkbladen, groepsopdrachten, animatievideo’s en een duidelijke handleiding. Combineer de werkbladen met de digitale lesonderdelen op geldlessen.nl.

Bestel bij het lesmateriaal ook de gratis speciale geld-editie van de Dagobert Duck voor alle leerlingen!

weekvanhetgeld.nl

initiatief van

@primaonderwijs @primaonderwijs @primaonderwijs

Mĳn leraar, mĳn inspirator

Ode aan de leerkracht

Het roer om

Een dag in het leven van

15 22 24 29

Samen onderwĳs vernieuwen Het mbo-portaal KiesMBO Leerlingen leren plannen Baardkracht in actie voor praktĳkonderwĳs 37 Stilteplekken 42 Leren over Anne Frank

Inhoud

46 Jongeren gezond laten eten 48 Leren van verhalen over oorlog en vrede

50 Adopteer een monument 53 Lezen met Kinderboekenjuf 58 Het rekenonderwĳs van nu

Politie en scholen versterken elkaar

Met 150.000 lezers het grootste blad voor alle onderwĳsprofessionals. PrimaOnderwĳs is een uitgave van

Edwin van der Land, een leraar met een missie

Een hart onder de riem!

COLOFON: Hoofdredactie Esmee Weerden Vormgeving Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Firma Fluks, Heleen de Bruĳn, Marleen Kuĳsters, Sanne van der Most Foto’s iStock, Shutterstock Redactie 030-241 70 44, redactie@primaonderwĳs.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht Sales 030-241 70 21, account@edg.nl Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Verschĳ ning en verspreiding PrimaOnderwĳs verschĳnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bĳ alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwĳs in Nederland. Naast het magazine biedt PrimaOnderwĳs een wekelĳkse nieuwsbrief en de website primaonderwĳs.nl ©Copyright 2020 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelĳk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

LEERZAME SCHOOLREIS VANAF

1 10,50

VOL DIERBARE ONTMOETINGEN Het allergrootste schoolreisavontuur beleef je in Ouwehands Dierenpark! Bewonder de dieren en leer op een leuke manier meer over hun natuurlijke leefgebied, de bedreiging van wilde soortgenoten en wat jij kunt doen om hen te beschermen.

EEN VERANTWOORDE KEUZE

Ontmoet reuzenpanda’s Xing Ya, Wu Wen en hun jong Fan Xing! Sta neus aan neus met de ijsberen, bewonder de gorilla’s, de Afrikaanse olifanten en bespied de beren in Expeditie Berenbos. Hang de beest uit in RavotAapia, de grote overdekte speeljungle óf spring zo hoog als een ringstaartmaki op het springkussen op de Maki Lounge!

Met een schoolbezoek aan Ouwehands Dierenpark draag je direct bij aan natuurbescherming, soortbehoud en educatie. Hoe? Dat lees je op onze website.

SCHOOLREIS MOGELIJKHEDEN Er zijn drie schoolreispakketten. Kies een schoolreisje met een eigen dag invulling of boek een Ouwehands Experience Game en ontvang een game code voor jouw klas waarin ze de competitie met elkaar aangaan in het dierenpark. Heel activerend en leerzaam tegelijk! Ook kun je ervoor kiezen een rondleiding te boeken met een gids.

TARIEVEN Schoolreis Basisonderwijs Voortgezet onderwijs

1 10,50 p.p.* 1 13,00 p.p.*

Schoolreis + Ouwehands Experience Game Basisonderwijs Voortgezet onderwijs

1 11,50 p.p.* p.p. 1 13,50 p.p.*

Schoolreis + Rondleiding Basisonderwijs Voortgezet onderwijs

Schoolreis_PrimaOnderwijs_192x285.indd 4

1 12,50 p.p.* 1 14,00 p.p.*

*Inclusief vroegboekkorting. Reserveer voor 1 april 2021 en ontvang € 1,00 korting p.p. De schoolreis kan plaatsvinden tot en met 31 december 2021. Voor het voortgezet onderwijs geldt een meerprijs. Alle pakketten zijn uit te breiden met lunch mogelijkheden. Het schoolreisaanbod is onder voorbehoud van wijzigingen i.v.m. onvoorziene maatregelen. ** Prijswijzigingen voorbehouden.

Meer informatie over de schoolreis mogelijkheden of reserveren? Kijk op www.ouwehand.nl/prima-onderwijs of scan de QR-code:

16-11-20 09:57

De baan van het leven

nieuws Tips van de redactie

Schoolbesturen, schoolleiders, leraren, onderwĳsondersteunend personeel, vakbonden, opleiders en de vier grote gemeenten hebben samen met het Ministerie van Onderwĳs, Cultuur en Wetenschap het initiatief “De baan van het leven” gelanceerd. Een langdurige beweging die de vele dimensies van het onderwĳs in beeld moet brengen, met ruimte voor zowel de mooie verhalen als de zwaardere kanten. Want werken in het onderwĳs is geen sprookje, maar wel het mooiste dat er is! Het is het enige vak ter wereld waar alle aspecten van het leven voorbĳ komen, waar de basis voor de levens van jonge mensen wordt gelegd. En dat is net zo mooi, confronterend, dankbaar, spannend en soms ingewikkeld als het leven zelf. Ga voor meer informatie naar www.debaanvanhetleven.nl

Timur dé feelgood voor achtstegroepers

Timur is het hartverwarmende kinderboekendebuut van Gaby Rasters, gebaseerd op het leven van de nu eenentwintigjarige Timur Dam. Timur vertelt het verhaal van de twaalfjarige Timur met het syndroom van Down. Dit jaar gaat hĳ naar groep acht. Timur kan één ding als geen ander: anderen blĳ maken! Hĳ heeft zich dan ook voorgenomen om de blĳmaker van de klas te worden. Tenminste, tot er een nieuwe jongen bĳ Timur in de klas komt. Jonas is helemaal niet zo aardig als zĳn andere klasgenoten. Timur besluit meteen de ultieme uitdaging aan te gaan: het blĳmaken van zĳn eigen pestkop. Wĳ mogen 3 exemplaren weggeven van het boek Timur. Kans maken? Stuur een e-mail naar marketing@billybones.nl

Bestel de docentenagenda! Speciaal voor docenten in het po, vo en mbo stelt PrimaOnderwĳs in samenwerking met EDG Media ook dit jaar weer de docenten-agenda beschikbaar. Al 27 jaar de meest gebruikte docentenagenda van Nederland, volledig afgestemd op de behoeften van docenten. Bestel de agenda via: www.primaonderwĳs.nl/docentenagenda

Samen Voor Onderwĳs

Creativiteit van de één wordt een inspiratie voor de ander, door datgene te delen wat voor jezelf waardevol is. Zo helpen we elkaar het onderwĳs een stukje mooier te maken. Vanuit deze gedachte is het platform Samen Voor Onderwĳs ontstaan. Dit digitale platform brengt vraag en aanbod van digitaal onderwĳsmateriaal samen. Mensen in en rond het onderwĳs kunnen hier zowel betaalde als gratis materialen zoeken en direct downloaden. Ga voor meer informatie naar www.samenvooronderwĳs.com

PrimaOnderwĳs 7

Mĳn leraar, mĳn inspirator 3 leraren praten over vroeger en halen herinneringen op Iedereen denkt weleens terug aan die grappige leerkracht die zelf ook in de plassen stampte op het schoolplein. Of aan die docent die leerlingen inspireerde om zelf muziek te maken. Lauriane, Jan en Sander vertellen wie hen altijd is bijgebleven. Door Marleen Kuĳsters

Lauriane Jagt, docent biologie, Lentiz | Geuzencollege (vmbo) locatie Holy, Vlaardingen Plaatjes op het schoolbord: ‘Op de havo had ik een biologiedocent die grappige plaatjes op het schoolbord tekende. De stof werd hierdoor heel duidelĳk en beeldend. Hĳ daagde mĳ ook uit om het beste uit mezelf te halen, want hĳ wist dat ik ook leerkracht wilde worden. Dan vroeg hĳ bĳvoorbeeld hoe ìk de leerstof zou aanbieden. Mede door hem, en zĳn manier van lesgeven, sta ik nu zelf voor de klas als biologiedocent.’ Bloedsomloop: ‘Het vak biologie is zo heerlĳk divers. Elk onderwerp kun je als docent op een andere manier aanbieden. Zo teken ik ook plaatjes op het bord, waar mĳn leerlingen erg om kunnen lachen. En ik heb bĳvoorbeeld een kwartetspel gemaakt met als

thema: bloedsomloop. De school waar ik werk biedt mĳ de vrĳheid om dit te doen. Ik werk op de kleinste locatie en heb nauw contact met collega’s en leerlingen, ik leer hen allemaal echt goed kennen. Een fĳne locatie om te werken.’

Jan de Vries, docent geschiedenis, Stedelĳk Gymnasium Arnhem ‘Veel leerkrachten en docenten zĳn me bĳgebleven, vanwege een karaktertrek of omdat ze op een bepaalde manier met leerlingen omgingen.’ Eigen inbreng en creativiteit: ‘Zo was Theo Verbaal (basisschool klas 5) een aardige en bevlogen man. Hĳ liet merken dat je er mocht zĳn. En hĳ stelde eigen inbreng en creativiteit van zĳn leerlingen op prĳs,

bĳvoorbeeld als we bezig waren met een toneelstuk. Dat was in die tĳd zeker niet standaard. Ik zat op een streng Katholieke school, we schrĳven het jaar 1967.’ Mozart en Beethoven: ‘In het vervolgonderwĳs draaide het met name om cĳfers en rapporten. Maar de muziekdocent Bogaerts liet me kennis maken met onder andere Mozart en Beethoven. Hĳ wist geen orde te houden in de klas. Maar dankzĳ hem ontwikkelde ik mĳn belangstelling voor klassieke muziek.’ Vakidioot: ‘En aardrĳkskundedocent Waterbeemd was een echte vakidioot, hĳ had ontzettend veel kennis. Hĳ zag iedere leerling als individu, was geweldig in de omgang en vroeg ook weleens hoe het met me ging. Bĳ hem voelde ik me als leerling vertrouwd en veilig.’ Uit de klas gezet: ‘Uitgerekend hĳ zette mĳ eens uit de klas. Ik vroeg een gum aan mĳn buurman, terwĳl Waterbeemd net had gezegd: ‘De eerste die nog praat gaat eruit.’ Tja, ook de braafste leerling van de klas kan weleens de pineut zĳn. Ik koester dat moment, want hĳ trok een lĳn en was consequent.’ Schoonheid en betekenis van geschiedenis: ‘Ik kan me alle leerkrachten en docenten nog goed voor de geest halen. Ik was zeven jaar oud toen ik wist dat ik docent geschiedenis wilde worden. Vanaf dat moment hield ik leerkrachten en docenten goed in de gaten. Ik wilde weten hoe zĳ les gaven en met leerlingen omgingen. Zelf vind ik het fantastisch om voor de klas te staan en met jongelui te praten over de schoonheid en betekenis van geschiedenis.’

Leerkracht Sander Gordĳn, is kleutermeester en schreef het boek Meesterlĳk Kleuteronderwĳs. ‘In de kleuterklas gaf Gerrit Knĳnenberg ons anderhalve dag in de week les. Wat keken wĳ als kleuters hiernaar uit. Een meester die ons spannende verhalen voorlas, kinderen aan de waslĳn hing als zĳ niet luisterden en het vooral erg leuk vond met ons. Een meester die de tĳd nam om met ons te spelen. Is dat misschien de reden dat ik zelf ook voor de onderbouw heb gekozen?’ Veronica Magazine: ‘In groep 8 zag ik een oproep in Veronica Magazine. “Wil jĳ met je klas meedoen aan een nieuw programma van de AVRO? Geef je dan nu op en wie weet komen wĳ bĳ jou op school”. Ik heb de oproep uitgeknipt en de directeur, meester Knĳnenberg, was gelĳk enthousiast. Hĳ gaf mĳ de uitdaging om zelf een brief te schrĳven en uit te leggen waarom ze bĳ ons op school moesten langskomen. Achter de computer van de directie mocht ik de brief uitwerken. Ik vertelde over onze sportieve leerkracht die ging klunen (lopen op schaatsen) van Marknesse naar Emmeloord, over onze klas en waarom wĳ geschikt waren om mee te doen. Binnen een paar weken kregen wĳ reactie. Het doel werd gehaald! Wĳ kwamen op de landelĳke tv bĳ het programma Klasse!. In dit programma mocht ik de eer van de jongens hooghouden en natuurlĳk wonnen wĳ.’ Ik werd gezien: ‘Hĳ zag mĳ ook als kind. Sprak mĳn moeder aan dat ze mĳ in de gaten moest houden. Op dat moment ging het niet zo goed met mĳ en hĳ zag dat. Hĳ wilde voorkomen dat mĳn ouders mĳn gedrag niet begrepen. Hĳ zocht de verbinding en liet zien dat hĳ mĳ kende.’ Eindstage: ‘Tĳdens mĳn eindstage liep ik stage in groep 5. De directeur van die school was Gerrit Knĳnenberg. We spraken vaak kort over het onderwĳs op de school en ik bracht nieuwe ideeën in. Een hele andere relatie. Maar ook een hele prettige. Hĳ zit ondertussen 40 jaar in het onderwĳs. Vergeet dit dus niet als leerkracht: Jĳ doet er toe!’

PrimaOnderwĳs 9

Echte Z-helden werken zelfstandig met de Z-oefenboekjes van ThiemeMeulenhoďŹ&#x20AC; ! Taal

Info

Rekenen

Spelling

Z-helden zijn leerlingen die zelfstandig met de Z-oefenboekjes van ThiemeMeulenhoďŹ&#x20AC; aan de slag gaan. Thuis of op school. Om extra te oefenen, om bij te spijkeren of voor meer uitdaging. De Z-oefenboekjes zijn speels en eenvoudig van opzet en glashelder gestructureerd. Maak ook van jouw leerlingen in de groepen 3-8 echte Z-helden en ondersteun hen hierbij!

Bestel nu alle oefenboekjes van de methode Zelfstandig werken op

/z-helden

Column

De onderwijswereld van

Esther van der Knaap

Ode aan de leerkracht

Foto Fred van Diem

Pfoehé (op de toon van Ernie), er komen wel honderd ideeën bij me op bij het thema van deze PrimaOnderwijs. Die kan ik in die paar woorden nooit allemaal de revue laten passeren. Het moment dat de afgelopen jaren de meeste indruk op me gemaakt heeft in onderwijsland, is waarschijnlijk toch het moment van de staking in het Zuiderpark in Den Haag op 5 oktober 2017. De avond van tevoren waren we met de kopgroep van PO in Actie te gast bij RTL Late Night. Waarna we vervolgens van Amsterdam naar Arnhem reden, om de dag te kunnen starten vanuit ‘de plek waar het allemaal begon’, namelijk op de bank van de Godfather van PO in Actie. In de ochtend en begin van de middag maakten we een roadtrip langs scholen en andere plaatsen waar stakingsactiviteiten georganiseerd werden. Onderweg naar Den Haag kwamen we talloze touringcars tegen met leerkrachten die onderweg waren naar het Zuiderpark. Wanneer we als kopgroep dan gespot werden, omdat we aan ‘t toeteren en zwaaien waren, gingen de collega’s in de bussen ook uit hun dak. We waren nog niet eens aangekomen in Den Haag, en de sfeer zat er al goed in. Geen flauw idee hadden we dat we uiteindelijk met 60.000 leerkrachten een indrukwekkende stakingsmiddag mee zouden maken. ZESTIGDUIZEND!

Code rood was het thema van die dag. Zo trots als ik die dag was op alle leerkrachten, die ik vanaf een geheim plekje op het podium kon zien staan in het Zuiderpark. Zo trots ben ik nog steeds op alle collega’s die zich nog steeds hard maken voor ons onderwijs. Want het doel: PO=VO, is nog steeds niet behaald. Dank aan iedereen met de lange adem, en speciale dank aan alle kanjers die zich nu via Het Lerarencollectief hard blijven maken voor goed onderwijs EN een eerlijk salaris! Zij verdienen NU, net als PO in Actie toen, de steun van ons allemaal! Want ondanks deze ode, is er ook nog steeds de code. De code rood, waar we alleen een eind aan kunnen maken wanneer we net zo gezamenlijk als toen in het Zuiderpark op blijven trekken.

Esther onderwijswereld-po.nl PrimaOnderwijs 11

Het roer om Goed nieuws: het aantal aanmeldingen voor de deeltijd pabo steeg het afgelopen jaar met twintig procent. Volgens de Vereniging Hogescholen zijn het vooral omscholers die deze opleiding volgen. Ria, Remko en Sarie kiezen voor het onderwijs en vertellen over hun carrièreswitch. DOOR FIRMA FLUKS

Studeren met de kinderen Ria van der Kolk-Noordam (51) wilde na de havo niets liever dan verloskundige worden, maar nadat ze drie keer werd uitgeloot, ging die droom in rook op. Nu werkt ze bij bakkerij ’t Stoepje op de markt en volgt ze de pabo aan de Hogeschool van Leiden. ‘Toen ik werd uitgeloot voor de verloskundige academie begeleidde niemand me in mijn studiekeuzetraject. Als dat wel gebeurd was, had ik misschien al veel eerder voor de pabo gekozen. Nu werd het pedagogiek en kwam ik in de kinderopvang terecht. Na een aantal jaar kreeg ik kinderen en stopte ik met werken. In die tijd was ik heel actief op school, onder andere als overblijfmoeder en later werd ik ook gastouder. Tien jaar geleden begon ik op de markt. Dat doe ik met veel plezier, maar rond mijn vijftigste realiseerde ik me dat als ik nog wat anders wilde in mijn werkende leven, ik het nu moest doen.

Mijn keuze voor de pabo was snel gemaakt. Toch twijfelde ik of ik op mijn leeftijd nog aan een studie moest beginnen. Gelukkig krijg ik veel support van mijn gezin. Mijn vijf kinderen studeren ook allemaal, dus thuis is het net een studentenhuis. Op de overloop staat een groot bureau met drie computers waar we afwisselend op werken. We moedigen elkaar aan wat me enorm stimuleert. Wat ik pittig vind aan lesgeven, is dat je consequent moet zijn. Zo ben ik niet, daardoor voel ik me soms heel streng. Als je jong bent, groei je in je identiteit als juf, nu moet ik mezelf dat echt aanleren. Toen ik aan de studie begon, dacht ik: ik heb zoveel ervaring met kinderen, dat pak ik zo op. Daar ben ik van teruggekomen. Ik heb enorm veel respect gekregen voor leerkrachten.’

Van goedbetaalde baan naar meer werkplezier Remko Droop (51) was onder andere salesmanager bij Achmea en accountmanager bij NRC Media. Vier jaar geleden schreef hij zich in als student Nederlandse taal en letterkunde. Na het afronden van zijn laatste stage wil hij docent Nederlands worden op een lyceum of mbo. ‘Toen ik tijdens mijn stage voor het eerst een vmbo-klas binnenstapte, wilde ik een populaire leraar worden. Dat zou geen probleem zijn, want ik kon ten slotte ook directeuren van links naar rechts praten. Wat volgde was een zwaar leerproces. De leerlingen lieten me alle hoeken van het lokaal zien. Nu kijk ik daar met dankbaarheid op terug. De directie van de school heeft me met begeleiding, tips en trucs op een ander spoor gezet. Het was buffelen, maar uiteindelijk lukte het om goed contact met de klas te krijgen.

Mijn switch naar het onderwijs was een weloverwogen keuze. Eerdere banen koos ik vooral vanwege het lekkere salaris, de leasebak, laptop en telefoon. Maar met de jaren vroeg ik me steeds meer af: wat wil ik echt? Dat was een opleiding tot docent Nederlands. Ik weet inmiddels wat ik belangrijker vind dan geld. Toen ik aan mijn avondopleiding begon, ben ik overdag zelfs aan de lopende band gaan werken. Het mooiste aan dit vak is bijdragen aan de ontwikkeling van jonge mensen. Ik wil een leraar zijn die plezier maakt en durft, het is fantastisch als je leerlingen echt kunt raken. Zo las ik in een vmboklas een gedicht voor. De hele klas vond het stom. Maar na afloop kwam er een meisje naar me toe. Ze vroeg naar de schrijver en vertelde dat ze zich in het gedicht herkende. Daar werd ik zo blij van.’

Via veel omwegen toch voor de klas Na haar studie toegepaste psychologie deed Sarie Lensen (31) een verkorte deeltijdpabo waarmee ze stopte tijdens het schrijven van haar scriptie. Ze ging reizen en werkte een paar jaar als consultant bij een ICT-bedrijf. Tot ze een vacature zag op een basisschool in Vleuten, waar ze nu een zij-instroomtraject volgt om haar lesbevoegdheid te halen. ‘Vanaf het begin van dit schooljaar ben ik drie dagen per week leerkracht van groep 5. Ik had al ontslag genomen als ICT-consultant voor ik deze baan vond. Een kantoorbaan was toch niets voor mij. Het liefst wil ik effect zien van wat ik doe en in het onderwijs heb je dat elke dag. Ik was me nog aan het oriënteren wat ik wilde gaan doen toen ik de vacature voor leerkracht voorbij zag komen. Na het kennismakingsgesprek ging het snel. Het voelde goed om weer in een school te zijn.

Eerder heb ik ook stage gelopen in het onderwijs, maar ik vond het toen lastig om te bedenken of ik er echt wilde gaan werken. Ik had vooral oog voor de mindere kanten. Als stagiaire komt er veel op je af en het voorbereiden van de lessen kost veel tijd. Ik merk dat ik nu heel anders voor de klas sta en het lesgeven geeft me energie, omdat het mijn eigen groep is. Ik denk weleens dat ik beter meteen de pabo had kunnen doen na mijn middelbare school, maar die opleiding sprak me toen niet aan. Nu ben ik als persoon gegroeid en breng ik ervaringen mee door het reizen en mijn werk in het bedrijfsleven. In mijn vorige baan leerde ik dat “tijd geld is”, daarom probeer ik onze vergaderingen wat doelgerichter te maken. Mijn collega’s hadden eerst niet door dat we soms zo lang vergaderden, maar waarderen mijn inbreng hierover.’

Wil je meer weten over zij-instroomtrajecten of overstappen van po naar vo of van leraar naar intern begeleider? Op Onderwijsloket.com vind je alle informatie.

PrimaOnderwijs 13

Met Alle Respect! dé onderwĳsconferentie over sociale veiligheid op school

Stichting School & Veiligheid organiseert jaarlijks de landelijke onderwijsconferentie Met Alle Respect! Tijdens deze conferentie komen allerlei thema’s aan bod rond sociale veiligheid op het po, vo en mbo. Denk aan workshops over pesten, seksueel grensoverschrijdend gedrag en leren praten over ongemakkelijke onderwerpen met je klas. Met Alle Respect! 2021 vindt online plaats op 14 april 2021. Op je gemak met ongemak Als leraar kom je dagelĳks ongemakkelĳke situaties tegen. Tussen je leerlingen, met ouders of met collega’s. Hoe spreek je je collega aan op grensoverschrĳdend gedrag? Of hoe praat je met ouders over hun gepeste kind? Dit zĳn slechts voorbeelden

van de dagelĳkse praktĳk. Daarom is het thema van Met Alle Respect! 2021: ‘Op je gemak met ongemak’. Hoe kan je ongemakkelĳke situaties gebruiken om van te leren? Hier kom je achter tĳdens je deelname aan Met Alle Respect! Ongemak en onzekerheid horen bĳ het pedagogisch handelen in de onderwĳspraktĳk. Kunnen omgaan met ongemak draagt bĳ aan een sociaal veilige sfeer in de klas, in het team en in de school.

Sociale veiligheid Stichting School & Veiligheid ondersteunt scholen bĳ het bevorderen van een sociaal veilig schoolklimaat. De onderwĳsconferentie Met Alle Respect! en de Week tegen Pesten zĳn daar voorbeelden van. School & Veiligheid heeft naast praktische ondersteuning ook een helpdesk voor vragen en advies. Online editie Met Alle Respect! 2021 Op je gemak met ongemak Datum 14 april 2021 Tĳd 13:00-16:15u

Meld je nu aan op www.schoolenveiligheid.nl/allerespect2021

Met Alle Respect! is een initiatief van Stichting School & Veiligheid. Kĳk op www.schoolenveiligheid.nl voor informatie, materialen, conferenties en trainingen over sociale veiligheid in het onderwĳs. Voor vragen en deskundig advies is de helpdesk op schooldagen bereikbaar van 9.00 tot 16.00 uur op 030 - 285 66 16 of via helpdesk@schoolenveiligheid.nl 14

Het onderwĳs vernieuwen doe je samen Het LerarenOntwikkelFonds (LOF) biedt leraren budget en begeleiding om eigen projecten op te zetten en daarmee het onderwijs te innoveren. Jan van Gemert is vanaf de start betrokken bij LOF. In zijn laatste schooljaar voordat hij met pensioen gaat, blikt de docent theater op het Koning Willem I College in Den Bosch terug op zijn pionierswerk en het belang van innovatie. DOOR FIRMA FLUKS ‘LOF kwam in 2013 op mĳn pad. Ze zochten namelĳk coaches voor leraren die een innovatieproject gingen doen. Dat sprak me aan, omdat pionieren altĳd onderdeel is geweest van mĳn werk. In de jaren negentig werd drama voor het eerst een vak op de middelbare school. Er waren weinig collega’s met ervaring, dus heb ik het vak grotendeels zelf vormgegeven op de middelbare scholen waar ik destĳds werkte. Ook heb ik in het jaar 2000 een mbo-theateropleiding op het Koning Willem I College opgezet. Achteraf gezien was dat dus mĳn eigen innovatietraject. Een traject waar ik veel van geleerd heb en die kennis wilde ik graag doorgeven aan andere docenten.’

Zelf de regie nemen ‘Als LOF in de tĳd dat ik pionierde al had bestaan, had ik waarschĳnlĳk minder het idee gehad dat ik alleen stond. Want als ik iets heb geleerd over vernieuwing in het onderwĳs, is het wel dat je het samen moet doen. Samen met collega’s kun je het vak ontwikkelen en door het betrekken van externen zie je je opleiding met een heel andere blik. Om verder te komen, moet je je kwetsbaar durven opstellen, vragen blĳven stellen en je steeds laten verrassen. Het is fĳn om te zien dat de rol en

erkenning die docenten krĳgen bĳ het vernieuwen van het onderwĳs steeds groter wordt. Toen ik net begon met werken, zag ik vaak uitgebluste docenten in de docentenkamer zitten. Nu is dat anders, er zit veel meer power in de docententeams. Wĳ zĳn met een klein team van zeven docenten verantwoordelĳk voor de opleiding. Door het benutten van ieders talenten, nemen we als leraren zelf de regie en ontstaat er krachtig leraarschap.’

Jezelf ontwikkelen ‘In het begin is het starten van een innovatietraject een flinke tĳdsinvestering. Toch levert het veel op. Zo is mĳn collega net begonnen met het organiseren van een gezamenlĳke projectweek voor techniek- en theaterstudenten, waarbĳ ze elkaar technische vaardigheden en presentatievaardigheden bĳbrengen. En ik geef nu samen met een collega voor het eerst het vak maaktheorie. Dat is theorie over theater, maar dan praktisch. Die samenwerking en vernieuwing is inspirerend. Aan het einde van mĳn loopbaan besef ik steeds meer dat het onderwĳs een rĳke plek is om te werken, waar je de ruimte hebt om jezelf samen met de leerlingen te ontwikkelen. De energie die dat oplevert, ga ik zeker missen als ik met pensioen ben.’

Over LOF LOF is een netwerk van, voor en door leraren die het onderwĳs van onderop willen vernieuwen. LOF biedt leraren uit het primair, voortgezet en middelbaar (beroeps)onderwĳs begeleiding en bĳeenkomsten om een onderwĳsinnovatie te realiseren. Kĳk voor meer informatie op www.lerarenontwikkelfonds.nl

PrimaOnderwĳs 15

Een dag in het leven van de conciërge, onderwĳsassistent en IB’er Conciërges, onderwijsassistenten, IB’ers: ook zij staan het hele jaar klaar om onze kinderen te begeleiden. En dat is in deze tijd misschien nog wel extra belangrijk. Hoe ziet een gemiddelde dag van hun eruit? DOOR MARLEEN KUĲSTERS

‘Na mĳn baan bĳ de Rabobank wilde ik een dag meelopen op de school waar onze drie kinderen op hebben gezeten. Vanwege het contact met jongeren, leek het me leuk om daar te werken, Na twee vrĳwillige meeloopochtenden kwam er een vacature voor een conciërge. En…ik werd aangenomen.’ Een muur schilderen: ‘Twee ochtenden per week beheer ik de telefoon of verwerk ik de digitale ziekmeldingen en verlofaanvragen. Vaak komen leerlingen langs als ze hun kluisje niet open krĳgen. De andere uren staan in het teken van surveilleren in de aula en ervoor zorgen dat het er netjes blĳft. Af en toe halen we het koffiezetapparaat uit elkaar om schoon te maken, vervang ik een lampje of schilder een muurtje. En in deze coronatĳd reinigen we de trapleuningen en klinken van de deuren natuurlĳk extra.’

Babbelen met leerlingen: ‘Maar misschien wel het belangrĳkste dat ik doe: babbelen met leerlingen. Ik vraag hoe hun weekend is geweest of ze nog hebben gesport of iets leuks hebben gedaan. Het is namelĳk belangrĳk dat zĳ worden gezien. Als een leerling wat vaker absent is, ga ik ook het gesprek hierover aan. Vaak zit er een verhaal achter.’ Tenten: ‘Ik attendeer de leerlingen ook op de tenten die we buiten hebben opgezet. Daar kunnen ze in coronatĳd, beschut, een frisse neus halen en lekker lunchen aan de picknicktafels.’ Frisse geest: ‘Ik hou van dit vak. Stap elke werkochtend met plezier op mĳn fiets. Leerlingen houden me jong. Ze hebben een frisse geest. Ik ben dan wel 57 jaar maar vind het nog steeds heerlĳk om actief bezig te zĳn.’

Gerdine Drunen-Van Loon Conciërge, Willem van Oranje College, Waalwĳk

Rina Roessink Onderwijsassistent kleuterklas, de Horizon, Raalte (school voor speciaal basisonderwijs) ‘Op onze school zitten kinderen die niet kunnen meekomen op een reguliere basisschool, vanwege leerproblemen of problemen met betrekking tot gedrag. Het zijn kinderen die net wat extra aandacht nodig hebben.’ Structuur: ‘Structuur werkt fijn en daarom beginnen we elke dag met het kiezen van een taak, zoals een puzzel of rekenspelletje. Na het opruimen verdelen we onze 18 kinderen in drie groepen voor de reken- of taalkring. De leerkracht begeleidt een groep, de andere onderwijsassistent en ik begeleiden de andere groepen. Om 9:30 uur mogen de kinderen middels een kiesbord aangeven wat ze willen doen en om 10:15 uur eten we fruit. Daarna spelen ze buiten, lekker met zand op fietsjes, met karretjes of al stampend in de modder. Na het middageten begeleiden we een taalkring, schrijfdans of muziekles. En nadat de kinderen weer iets van het kiesbord hebben gekozen is het tijd om nog even buiten te spelen en afscheid te nemen in de klas.’ Getallenlijn, rekenen: ‘We merken dat een aantal kinderen door het thuisonderwijs wat zijn achtergebleven. Niet alle ouders zijn in staat hun kinderen digitaal les te geven. We besteden in de klas nu dus wat extra aandacht aan de basis die kinderen onder de knie moeten hebben voordat ze naar groep drie gaan. We zetten de oudste kinderen bij elkaar om de getallenlijn te leren: welk getal komt vooraan, is 20 meer dan 1? Alle kinderen hebben extra herhaling nodig.’ Uitdaging: ‘Mijn werk is elke dag een uitdaging. Ik vind het mooi om kinderen net dat beetje extra aandacht te geven waardoor ze nieuwe dingen leren. Ik werk vanuit mijn hart en dat is een enorm rijk gevoel.’

‘Elke werkdag als IB’er is anders: de ene keer coach ik nieuwe leerkrachten of werk ik aan een schoolanalyse nadat de Cito’s zijn afgenomen. De andere dag staat een IOC-overleg op de agenda, een overleg over zorgleerlingen met IB’ers, de directeur, School Maatschappelijk Werk, adviseur passend onderwijs en de groepsleerkracht. We bespreken bijvoorbeeld een kind dat extra ondersteuning nodig heeft in de klas op zijn/haar executieve functies zoals plannen en organiseren. Of we overleggen over het indienen van een aanvraag voor een extern onderzoek zoals logopedie.’ Onderwijsvernieuwingen: ‘Ik sta een vaste dag voor groep 7/8. Ik wil de binding met het vak blijven houden en onderwijsvernieuwingen ook zelf toepassen in de praktijk. Zo hebben we veel kinderen op school met een niet Nederlandse afkomst. Het is belangrijk dat leerlingen de Nederlandse taal machtig zijn om goede toekomstperspectieven te hebben in Nederland. Daarom willen we de NT2 lijn nog sterker maken. Onder begeleiding van het Haags Centrum voor Onderwijsadvies maken we onze taallessen meer NT2 proof.’ Managementteam: ‘Met het managementteam zullen we blijven inspelen op de restricties waar we mee te maken hebben. Zo mogen ouders niet meer op het schoolplein komen. Gelukkig waren de kinderen al gewend dat de leerkracht hen op het schoolplein ophaalt. Voor peuters en leerlingen van groep 1 en 2 is er wel een verschil: ouders kunnen niet mee de school in en geven hun kind bij de voordeur af aan de leerkracht. Dit is voor jonge leerlingen erg lastig.’ Rust: ‘Ik merk wel dat er meer rust is bij de kinderen, nu duidelijk is dat de basisscholen voorlopig gewoon open blijven. Dat geeft duidelijkheid en dat is prettig voor ons allemaal.’

Hélène Corbeau IB’er (interne begeleider), Paul Krugerschool, Den Haag. Daarnaast geeft ze een dag in de week les aan groep 7/8 en maakt ze deel uit van het managementteam.

PrimaOnderwijs 17

Edwin van der land, leraar met een missie

FOTO: AUNIEK KLIJNSTRANOORDERKLIK

‘Ik gun alle vmbo-leerlingen een praktijkgericht programma’ Met collega’s zet Edwin zich sinds vijftien jaar in voor het Technasiumonderwijs op zijn school. Omdat hij ook de vmbo-leerlingen soortgelijk onderwijs wilde bieden, ging hij enkele jaren geleden op zoek. Dat resulteerde in het vak Technologie & toepassing. DOOR BRIGITTE BLOEM

Als telg van een echte onderwijsfamilie staat Edwin van der Land inmiddels zelf al een kwart eeuw met veel plezier voor de klas. Na een waardevolle en leerzame start als invaller op een LOM-mavo in Groningen werkt Edwin sinds 1996 op het Ubbo Emmius, een brede scholengemeenschap in Stadskanaal. Zijn werk als natuurkundeleraar heeft hem veel gebracht. ‘Het is fantastisch om met leerlingen te werken en betrokken te zijn bij de ontwikkeling van nieuwe onderwijsvormen.’ Edwin gaf les aan alle niveaus, maar inmiddels heeft hij zijn hart verpand aan het vmbo. ‘Vmbo-leerlingen zijn heerlijk direct. Daar kan ik makkelijker een band mee opbouwen dan met leerlingen op havo en vwo. Natuurlijk zeg ik dat nu wat zwart-wit, maar die kinderen liggen

mij gewoon. Een vmbo-leerling gaat pas voor je werken als je een band met elkaar hebt opgebouwd. De meeste vmbo-leerlingen zullen niet snel uit zichzelf bedenken dat ze de schouders onder een vak of opdracht moeten zetten, omdat ze daar in de toekomst profijt van kunnen hebben. Ik laat altijd merken dat ik geïnteresseerd ben in wie ze zijn, wat ze bezighoudt, wat ze doen buiten school en hoe hun thuissituatie is. Als je zo’n band eenmaal hebt, dan gaan ze voor je door het vuur, is mijn ervaring.’

Technasium Natuurkunde is een pittig vak, daarom doet Edwin veel moeite om het zo tastbaar en praktisch mogelijk aan te bieden. ‘Toen ik begon op deze school, werd

natuurkunde nog erg theoretisch gegeven’, schetst Edwin. ‘Al snel begon ik met proefjes en practica die de leerlingen in groepjes konden uitvoeren en waardoor ze zich de theorie veel gemakkelijker eigen konden maken. Ik was indertijd de enige natuurkundedocent in de brugklas, dus ik kon behoorlijk zelfstandig bepalen hoe ik mijn lessen vormgaf.’ Het Ubbo Emmius was één van de vijf scholen die als eerste in Nederland van start gingen met Technasiumonderwijs. Edwin: ‘Jarenlang verzorgde ik met collega’s het Technasiumonderwijs voor onze havo- en vwo-leerlingen. Een geweldig concept. Het motiveert leerlingen enorm om op die manier lesstof tot zich te nemen. Het feit dat je met realistische opdrachten van echte opdrachtgevers werkt is inspirerend en motiverend. Het geeft leerlingen ook een grote mate van eigenaarschap.’

Programma meer scholen met iets dergelijks bezig waren. Daar hebben we ons toen bij aangesloten. Met een club van 24 scholen en SLO zijn we het vak Technologie & toepassing voor klas 3 en 4 van de theoretische leerweg vmbo gaan ontwikkelen. De andere leerwegen van het vmbo kenden al goede techniekprogramma’s. Inmiddels biedt het Ubbo Emmius alweer vijf jaar Technologie & toepassing aan vmbo-leerlingen. De vmbo-ers krijgen in klas 1 en 2 het vak natuur en techniek. Vervolgens kunnen ze in klas 3 en 4 kiezen voor Technologie & toepassing. In die twee jaar bovenbouw gaan de leerlingen aan de slag met zeven à acht opdrachten uit de verschillende bètawerelden. De opdrachten duren zo’n zeven weken en worden uitgevoerd voor bedrijven en organisaties als de gemeente en het ziekenhuis in de nabijheid van de school.

Technologie & toepassing

Wasstraat voor brandweerlieden

Toch miste Edwin soortgelijk onderwijs voor zijn vmbo-leerlingen. ‘In de regio rond onze school was een enorm tekort aan technici. We zitten hier tegen de Duitse grens aan. Veel bedrijven die hun technisch personeel niet kunnen vinden, halen werknemers uit Duitsland’, legt Edwin uit. ‘Samen met collega’s ben ik me toen sterk gaan maken voor een Technasiumvariant voor het vmbo. Dankzij subsidie van het ministerie van OCW konden we starten met de ontwikkeling. Toen we eenmaal aan de gang waren, ontdekten we dat er binnen het Bèta Challenge

‘De leerlingen krijgen de opdrachten gefaseerd aangeboden en we begeleiden ze intensiever dan de Technasiumleerlingen’, vertelt Edwin. ‘Maar ze komen tot geweldige oplossingen. Neem het verzoek van de lokale brandweer. Als brandweermannen en -vrouwen op locatie een brand hebben geblust, moeten ze schoon de brandweerwagen weer in. Vaak staan ze zich dan langs de kant van de weg om te kleden, in weer en wind en voor iedereen zichtbaar. Onze leerlingen ontwikkelden een soort wasstraat voor brandweerlieden. Ze gaan met drie personen tegelijk in een grote container bovenop de brandweerwagen. Aan de ene kant gaan ze erin en doen hun vuile pakken uit. Dan gaan ze naar het volgende compartiment met drie aparte douches en in het laatste compartiment hangt schone kleding voor hen klaar’, vertelt hij glunderend.

Nieuwe leerweg

FOTO: UBBO EMMIUS

Technologie & toepassing is meer dan een vak: het gaat ook om de groei in competenties bij leerlingen. Tussen de opdrachten door zijn er verschillende vaardigheidstrainingen. Daarmee past Technologie & toepassing naadloos bij de door OCW voorgestelde samenvoeging van de gemengde en theoretische leerweg van het vmbo tot één nieuwe leerweg. Binnen deze nieuwe leerweg volgen alle leerlingen een praktijkgericht programma. Edwin: ‘Omdat ik vanaf het begin met Technologie & toepassing bezig ben, ben ik inmiddels ook landelijk betrokken bij het scholingsprogramma voor scholen die een praktijkgericht programma aan gaan bieden. Ik ben blij dat we die kant op gaan. Ik zie hoe onze leerlingen groeien tijdens de praktijkgerichte onderdelen, dat gun ik alle vmbo-leerlingen.’

PrimaOnderwijs 19

Vmbo’ers bereiken

en inspireren met de PSO-box en gastlessen De sector transport en logistiek beweegt volop en heeft nu én straks behoefte aan vakbekwame mede-werkers op mbo niveau 1 t/m 4. Dat biedt kansen voor vmbo-leerlingen die zich oriënteren op een mbo-vervolg-opleiding. Het Sectorinstituut Transport en logistiek (STL) ondersteunt de informatiebehoefte met de PSO-box en gastles transport en logistiek en brengt hiermee de sector naar het klaslokaal.

Aansluiting vinden Door zelf te doen, te ervaren en te leren kunnen vmbo-leerlingen zich in het eerste of tweede leerjaar goed oriënteren op de wereld van transport en logistiek. De initiatieven van STL richten zich op de aansluiting op die leefwereld. De daarvoor ontwikkelde PSO-box en gastlessen kunnen worden ingezet bĳ Praktische Profiel Oriëntatie-uren (PPO) of bĳ loopbaanoriëntatie en begeleiding. Zo zien zĳ dat werken in transport en logistiek belangrĳk werk is. Want de sector blĳft zich constant vernieuwen en speelt op economisch en maatschappelĳk gebied een essentiële rol.

PSO-box De PSO-kit is modulair opgebouwd en bevat onder meer beroepenvideo’s, een online interessetest en een bedrĳfsbezoek. Hiermee kunnen vmbo-leerlingen

leren over en zich oriënteren op een toekomst in de sector. De box bevat ook een uitgebreide docenten/ decanenhandleiding en uitgewerkte instructies. De handleiding geeft informatie over de sector, vervolgopleidingen, beroepen en geeft suggesties voor het samenstellen van lessen. Daarmee heeft een docent de bouwstenen om zelf een les vorm te geven. Het bĳbehorende online platform ondersteunt daarbĳ. Het totaal aan analoge en digitale materiaal zit in een handig bewaarkoffertje: de PSO-box.

Gastles Tĳdens een gastles maken de vmbo-leerlingen kennis met het werken in transport en logistiek. Enthousiaste vakmensen vertellen over hun baan, over hun ervaringen en over de sector zelf. Leerlingen ontdekken hoe divers de functies zĳn, welke mogelĳkheden in ontwikkeling en carrière de sector biedt. De lessen zĳn laagdrempelig, informatief en interactief. Naast de reguliere gastles kun je ook kiezen voor de digitale versie.

Praktische Sectororiëntatie In het vmbo is loopbaanoriëntatie of PSO een vast onderdeel van het lesprogramma. PSO helpt bĳ het maken van een sectorkeuze. Leerlingen zĳn praktisch bezig en maken kennis met de vaardigheden die nodig zĳn om het onderwĳs in de verschillende sectoren, zoals transport en logistiek, succesvol te kunnen volgen. Leerlingen die weten waarvoor ze leren, gaan gemotiveerder naar school en kiezen gerichter. Het resultaat is minder uitval en minder leerlingen die van sector veranderen. Omdat docenten leerlingen in praktĳksituaties aan het werk zien, kunnen zĳ gerichter adviseren over de vervolgkeuze.

Bestel nu Wil jĳ jouw leerlingen ook kennis laten maken met de dynamische wereld van transport en logistiek? Bestel dan kosteloos de PSO-box via www.stlwerkt.nl/psobox of vraag een gastles aan via www.stlwerkt.nl/gastles

Aron van der Leĳ over KiesMBO.nl:

‘Het startpunt voor de toekomst van jouw leerlingen’

Het mbo-portaal voor studie- en beroepskeuze informatie

Uit onderzoek blijkt dat het niet voor alle jongeren duidelijk is op basis van welke criteria ze een studiekeuze moeten maken. Het wordt als spannend en stressvol ervaren en vaak kiezen ze dan voor de makkelijkste en veiligste weg (dichtbij huis, bekend, populaire opleiding). Op de school Mavo Centraal in Rotterdam hanteren ze een unieke aanpak om jongeren te helpen weloverwogen keuzes te maken voor hun toekomst. Wij spraken met Aron van der Leij, hij is decaan, docent Nederlands en geeft het vak Sociale Vaardigheden. DOOR ESMEE WEERDEN Aron vindt het belangrĳk dat hĳ en zĳn collega’s leerlingen begeleiden om verder te kĳken dan de opleidingen die ze al kennen. ‘In de 4e klas zĳn leerlingen gemiddeld 15 jaar, nog vrĳ jong als ze een keuze moeten maken voor hun vervolgopleiding.’ Op Mavo Centraal is er veel aandacht voor de per-

‘KiesMBO.nl is inzetbaar voor leerlingen die op een heel verschillend punt in hun studiekeuzeproces zitten, je kunt de site echt goed gebruiken als startpunt voor de toekomst van jouw leerlingen.’ 22

soonlĳke ontwikkeling van leerlingen. Elke drie weken vinden er gesprekken plaats tussen leerlingen en docenten die als coaches optreden. ‘Wĳ geloven erin dat het niet alleen gaat om het kiezen van het vakkenpakket en vervolgens een studie. Het gaat bĳ ons op school veel meer om wie je bent en waar je goed in bent. Zo behandel ik in mĳn lessen voor de bovenbouw thema’s als: wat is geluk en wat maakt jou gelukkig? Als een leerling heel erg van sporten houdt, wil dat niet zeggen dat hĳ of zĳ moet kiezen voor de opleiding Sport en Bewegen. Het kan ook betekenen dat diegene van competitie houdt of spelen in teamverband. Door hierop door te vragen bĳ de leerlingen, komen we erachter wat iemand gelukkig maakt en dat helpt bĳ het maken van een keuze voor de vervolgopleiding.’

Ondersteuning van KiesMBO.nl Naast het voeren van gesprekken met zĳn leerlingen, zet Aron graag het mbo-portaal KiesMBO.nl in om zĳn leerlingen verder te helpen. KiesMBO.nl toont jongeren, hun ouders en docenten een objectief beeld hoe het mbo werkt, de talloze mogelĳkheden die het mbo biedt en helpt jongeren goede keuzes te maken voor een mooie toekomst. ‘Wat ik mooi vind aan KiesMBO.nl is dat het de mogelĳkheid biedt verder te kĳken dan de bekende opleidingen. De site biedt verschillende zoekopties aan, die leerlingen ondersteunen in diverse fasen van hun zoektocht. Zo is de optie “interesses” fantastisch voor een leerling die in de 3e klas zit en nog geen idee heeft van welke kant hĳ of zĳ op wil. Terwĳl andere zoekfuncties als “opleidingen vergelĳken” en “ontdekken”, de mogelĳkheid bieden om heel gericht te zoeken.’

‘Laatst kwam er bĳ iemand het beroep orthopedisch schoenmaker uit op basis van de interessetest. De leerling was zeer verbaasd en positief verrast.’ Interessetest Jongeren zĳn geneigd om informatie te zoeken vanuit het startpunt dat ze de onderwĳsinstelling of de opleiding al kennen. Het referentiekader van jongeren is veelal beperkt, zo blĳkt uit onderzoek, vandaar dat zĳ slechts een paar opleidingen overwegen. Op KiesMBO.nl brengt een interessetest scholieren in drie stappen, 1) Wat vind jĳ interessant, 2) Waar ben je goed in, 3) Waar wil je werken, op ideeën. Scholieren kĳken daardoor met een bredere blik naar opleidingen en tegelĳkertĳd komen er onbekende mogelĳkheden naar boven. ‘Het maakt mĳn leerlingen nieuwsgierig als ze de resultaten zien die uit de interessetest komen. Ik daag hen vervolgens uit om verder te klikken en te ontdekken wat de resultaten inhouden. Laatst kwam er bĳ iemand het beroep orthopedisch schoenmaker uit op basis van de interessetest. De leerling was zeer verbaasd en positief verrast. Hĳ wist helemaal niet dat een dergelĳk beroep bestond. KiesMBO.nl is inzetbaar voor leerlingen die op een heel verschillend punt in hun studiekeuzeproces zitten, je kunt de site echt goed gebruiken als startpunt voor de toekomst van jouw leerlingen.’

KiesMBO: Zoek-vind-vergelĳk-kies KiesMBO.nl is het mbo-portaal voor studie- en beroepskeuze informatie. Op KiesMBO.nl vind je onafhankelĳke informatie over alle 500+ opleidingen in Nederland die op verschillende mbo-niveaus worden aangeboden. Van een opleiding worden alle aanbieders getoond op de website. Scholieren krĳgen op deze manier de mogelĳkheid om bĳ een veel aangeboden opleiding te kĳken naar verschillende instellingen. Wil je meer weten over de opleiding bĳ een bepaalde school, dan vind je op KiesMBO.nl een korte bio van de school en schoollocatie, een overzicht van open dagen maar ook de rechtstreekse link naar de opleidingspagina van de school. Daar kun je je vervolgens aanmelden voor een open dag, een brochure opvragen en meer informatie vinden. Ook is van iedere opleiding de zogenaamde Studie in Cĳfers beschikbaar: dit is een objectieve lĳst van indicatoren waarop de opleiding scoort, zoals de studenttevredenheid en de kans op een stage. Als docent kun je klassikaal gebruik maken van KiesMBO. Het is gratis en zowel via een mobiele telefoon als via een computer goed te gebruiken. Kijk op KiesMBO.nl voor een overzicht van alle mbo opleidingen in Nederland

KiesMBO.nl is in opdracht van het Ministerie van Onderwĳs, Cultuur en Wetenschap ontwikkeld door de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwĳs Bedrĳfsleven (SBB), in samenwerking met de MBO Raad, de VO-raad, het georganiseerd bedrĳfsleven en jongerenorganisaties.

PrimaOnderwĳs 23

Kijk op KiesMBO.nl voor een overzicht van

Leerlingen leren plannen met de Plenda Een goede planning is belangrijk. Leerlingen plannen echter niet uit zichzelf. De Plenda biedt uitkomst voor leerlingen die vastlopen bij het plannen en organiseren van hun schoolwerk. DOOR ESMEE WEERDEN ‘De ervaring leert dat scholieren veel stress ervaren als het gaat om plannen. Deze basisvaardigheid beheersen ze simpelweg niet of onvoldoende en scholen constateren dat leerlingen daardoor vastlopen’, vertelt Jolanda Peters, eigenaresse van Plenda. Vakoverstijgende methode Dit komt volgens Jolanda omdat het fenomeen leren leren en leren plannen niet in het curriculum verwerkt zit. ‘In de afgelopen jaren hebben we gemerkt dat leraren zoeken naar middelen om het leerlingen te leren, maar dit moet wel zo makkelijk mogelijk zijn. Daar proberen we met de Plenda op in te

springen.’ De Plenda is meer dan alleen een agenda. Plenda is een vakoverstijgende methode die leerlingen meer inzicht geeft in de leerstof door het plannen van huiswerk structureel aan te pakken. Executieve vaardigheden ontwikkelen In de Plenda is het mogelijk om middels een 6-stappenplan het huiswerk in blokken op te delen. Door huiswerk in losse taken op te delen en in te plannen over de verschillende dagen van de week, ervaart een leerling meer rust en overzicht rondom het huiswerk. Verder bevat de Plenda huiswerktips en een flink aantal oefeningen waarmee leerlingen hun executieve vaardigheden kunnen ontwikkelen en handige manieren om slim met hun huiswerk om te gaan. Daarnaast biedt Plenda scholen die de agenda gebruiken, volop ondersteuning met het Plenda Implementatie Plan. ‘Lotte is sinds ze de Plenda heeft van 6 naar 2 onvoldoendes gegaan in nog geen maand tijd. Superblij mee. Ze kan het veel beter overzien nu ze alles in stukjes hakt. En ze kijkt vooruit naar de dagen dat ze geen ruimte heeft om te leren en kan daar in de planning rekening mee houden’ - Irene van Dooren - moeder van Lotte Ben je nieuwsgierig of de Plenda interessant is om in te zetten op jouw school? Scan de QR-code en bestel nu kosteloos een presentexemplaar of ga naar: www.plenda.nl/presentexemplaar-edg

Ga voor meer informatie over de Plenda naar: www.plenda.nl

column

Kleine Maike in groep 3 Het is 1 oktober 1991, ik ben zes jaar en ik zit bij de allerliefste groep 3 juf die je maar kunt bedenken in de klas. Zo’n juf die ijzersterk les kan geven, altijd vrolijk is, de leukste activiteiten met je doet en je altijd helpt als je het moeilijk vindt. Ik ben te laat en dat vind ik niet leuk. ‘De juf is al begonnen en alle kinderen zitten al in de klas, straks is ze boos!’, roep ik tegen mijn vader. ‘Kom kom’, zegt hij, ‘de juf snapt heus wel dat je te laat bent.’ De kinderen zitten al in de kring en als ik de klas in loop staren 25 paar ogen me aan. Het is muisstil, voetje voor voetje loop ik naar de juf. Ze trekt me op schoot en geeft me een knuffel. ‘En’, vraagt ze, ‘is het een jongen of een meisje geworden?!’

‘Hoe weet de juf dat nou?!’, denk ik. ‘Ik heb een broertje en hij heet Jouke’, stamel ik. ‘Wat geweldig!’, roept ze uit en geeft me een nog stevigere knuffel. ‘Gefeliciteerd! Wil je erover vertellen in de kring?’ Ik knik, ga weer op mijn stoel zitten en vertel in een paar zinnen dat hij heel lief is. Meer niet, ik heb mijn broertje maar eventjes kunnen zien, toen moest ik al naar school. Nog een beetje boos op mijn vader luister ik naar de andere kinderen in de kring. De rest van de dag ben ik volledig afgeleid door alle lesstof in groep 3. Veel, moeilijk, maar ook leuk. Pas op weg naar huis denk ik weer aan mijn broertje die net bij ons gekomen is.

Die fantastische juf was onze buurvrouw en wist daarom natuurlijk wel waarom we te laat waren. Het heeft lang geduurd voordat ik me dat realiseerde. Voor mij was ze DE juf, mijn buurvrouw was ze niet, dat was een andere vrouw in mijn beleving. Ik herinner me haar nog levendig als heel warm, ik voelde me gezien. Er heerste rust in de klas, maar er was ook tijd voor een grapje. Ze gaf goed les en ik voelde me heel prettig in de klas. Voor mij is ze altijd de groep 3 juf geweest die ik ook wilde zijn. Een mooi voorbeeld, waarvan ik er in mijn eigen carrière als leerkracht ook regelmatig één tegen ben gekomen als collega. En hopelijk had ik iets van haar sprankeling toen ik zelf mocht lesgeven aan groep 3 en nu ook weer in groep 6. Ik vergeet haar in ieder geval nooit meer.

Juf Maike (jufmaike.nl)

PrimaOnderwijs 25

Marjan Lagraauw over het nut van burgerschapsonderwĳs

´Eigenlĳk zĳn alle kinderen speciaal´ Als klein meisje wilde ze al juf worden. Marjan Lagraauw besefte van jongs af aan dat bij het speciaal onderwijs haar hart ligt. ‘Eigenlijk zijn alle kinderen speciaal. Maar kinderen die net even anders zijn, daar werk ik het liefst voor.’ Met haar werk hoopt Marjan eraan bij te dragen dat kinderen in het speciaal onderwijs zich gehoord en gezien voelen. ‘Daarom is burgerschapsonderwijs voor deze leerlingen minstens zo belangrijk als in het reguliere onderwijs. Je laat kinderen ervaren dat ze hun mening mogen geven en hoe ze een stem krijgen.’ DOOR BRIGITTE BLOEM

FOTO: IRIS LAGRAAUW

Na de pabo kwam Marjan direct in het speciaal onderwĳs terecht. Eerst op een school voor ernstige taal- en of spraakproblemen en/of slechthorende kinderen en sinds zes jaar op de Herman Broerenschool in Delft. ‘Tussendoor heb ik even in het reguliere basisonderwĳs gewerkt, maar toen ik een meisje met Down begeleidde, was het duidelĳk dat het speciaal onderwĳs voor mĳ dé plek is.’ Inmiddels is ze intern begeleider en locatiecoördinator.

De Vreedzame School ‘Het geeft mĳ als ib’er veel voldoening om leerlingen, hun ouders en collega’s te begeleiden en op die manier bĳ te kunnen dragen aan de ontwikkeling van de kinderen’, legt Marjan uit. ‘Het is altĳd een puzzel waarmee we een leerling écht verder kunnen helpen in zĳn of haar ontwikkeling.’ Voor Marjan heeft het topprioriteit dat de leerlingen op school volledig zichzelf kunnen zĳn, zich kunnen ontwikkelen en zich gehoord en gezien voelen. ‘Daarvoor is hier misschien iets meer nodig dan in het reguliere basisonderwĳs’, vertelt ze. ‘Daarom is voor ons burgerschapsonderwĳs zo belangrĳk.’ De Herman Broerenschool werkt intensief met het programma ‘De Vreedzame School’, waarbĳ sociale competentie en democratisch burgerschap centraal staan. ‘Juist voor onze leerlingen is het enorm van belang dat ze leren hoe ze een stem krĳgen, hoe ze samen beslissingen nemen en conflicten oplossen.’ 26

Eigen Grondwet In de klas oefenen de leerlingen van de Herman Broerenschool situaties uit de dagelĳkse praktĳk, ‘maar’, zegt Marjan, ‘De Vreedzame School is veel meer dan een lesje dat je één of twee keer per week geeft. Het is door ons hele onderwĳs verweven. Het gaat om het bespreken van normen, waarden en omgangsvormen die in de hele school zichtbaar zĳn en nageleefd worden.’ Elk jaar werken leerlingen en leraren van de Herman Broerenschool aan vier thema’s: ‘wĳ horen bĳ elkaar’, ‘we lossen conflicten zelf op’, ‘we zĳn aardig voor elkaar’, en ‘we zĳn allemaal anders’. Marjan: ‘We maken ons burgerschapsonderwĳs heel visueel. Zo hebben we bĳvoorbeeld een eigen Grondwet gemaakt voor onze school, die in de klassen en de gemeenschappelĳke ruimte hangt. In elke klas hangen Klassenregels die op de Grondwet zĳn gebaseerd. Ook werken we veel met handpoppen. En hebben we een afkoelplek.’ Het democratisch principe komt in simpele dingen terug. Welk boek gaan we in de klas lezen? Drie keuzes, de meeste stemmen gelden. ‘De ene keer heeft het ene kind geluk dat zĳn of haar boek gekozen wordt, de volgende keer zĳn de meeste stemmen voor een boek dat andere kinderen kozen’, schetst Marjan. ‘Zo leren de kinderen hun stem uitbrengen en ervaren

ze wat daarvan het resultaat is. Je mening durven geven is juist voor onze leerlingen zo belangrĳk. Je mág zeggen dat je vandaag je rode in plaats van je blauwe sokken aan wilt. Dat ze mógen kiezen, dat hun mening ertoe doet, daarmee proberen we ze vertrouwd te maken.’

Door op ingeslagen weg Als er straks kerndoelen en eindtermen voor burgerschapsonderwĳs zĳn geformuleerd, dan gaan Marjan en haar collega’s zeker kĳken of deze nieuwe inzichten bieden om toe te passen. ‘Maar intussen gaan we ook door op de ingeslagen weg. We merken immers dat dat goed werkt voor onze leerlingen´, zegt Marjan. Ze hoopt voor de nabĳe toekomst dat leerlingen in het speciaal onderwĳs, veel meer dan nu het geval is, écht onderdeel zĳn van de samenleving. ‘Dat ze op hun eigen niveau met hun eigen mogelĳkheden zo

zelfstandig en zelfredzaam mogelĳk kunnen functioneren. En dat ze, ondanks het feit dat ze niet doorsnee zĳn en soms een beetje anders kunnen reageren, gewoon gehoord worden. Dat zou, wat mĳ betreft, in ieder geval een belangrĳk onderdeel moeten zĳn van burgerschapsonderwĳs in het reguliere onderwĳs’, zegt Marjan stellig.

Reuzetrots Wat haar echt gelukkig maakt, is als aan het eind van een blok van De Vreedzame School alle groepen van de Herman Broerenschool bĳ elkaar komen en de leerlingen in groepjes toneelstukjes spelen, iets voorlezen, iets zingen wat teruggrĳpt op het thema. ‘Sommige leerlingen vinden dat heel spannend, maar ze doen het toch maar mooi allemaal. Dan groeien ze boven zichzelf uit en is het wĳ-gevoel groot. Dat is zo fĳn om te zien. Onze leerlingen maken maar kleine stapjes, maar op elk stapje ben ik reuzetrots!’

SLO heeft ook het Netwerk Speciaal Onderwĳs. Twee keer per jaar organiseert SLO bĳeenkomsten over actuele onderwĳskundige thema’s, zoals burgerschap, brede vaardigheden en curriculumontwikkeling (landelĳk en op school). Heb jĳ behoefte om kennis en ervaringen te delen en in gesprek te gaan met collega’s van het speciaal basisonderwĳs, speciaal onderwĳs en speciaal voortgezet onderwĳs? Sluit je aan bĳ het netwerk. Meer informatie via www.slo.nl/sectoren/so/netwerk-speciaal-onderwĳs-nso Kĳk ook wat SLO aanbiedt over burgerschap: www.slo.nl/thema/meer/burgerschap PrimaOnderwĳs 27

NT2

Praat mee!

de sleutel tot een goede start NT2, praat mee! is de flexibele taaloplossing voor nieuwkomers: Nederlands leren mét auditieve ondersteuning. De Voorlezer, een

‘sprekende pen’, leest de woorden en zinnen hardop voor. Zo werken nieuwkomers ook zelfstandig aan hun basiswoordenschat binnen thema’s uit hun directe omgeving. NT2, praat mee! biedt betekenisvolle taalverwerving voor kleuters, 6- tot 9-jarigen, 10- tot 14-jarigen én ook rondom ‘rekentaal’.

Daarom dus:

Nieuw!

• Mét auditieve ondersteuning én zelfstandig te gebruiken: leerboeken, werkbladen en woordenboekje; • Een leerlijn: in te zetten voor kleuters, midden- én bovenbouw, onderbouw VO; • Passende en betekenisvolle taalverwerving; • Mét 800 audiostickers voor eigen geluidsopnamen bij andere boeken! • Direct in te zetten voor een goede start.

NT2, praat mee! is verschenen en leverbaar. Te bestellen via je schoolleverancier of op www.schoolsupport.nl/nt2praatmee. Voor vragen mail je naar service@schoolsupport.nl.

2020-12-08 NT2 - adv PO Magazine.indd 1

9/12/2020 11:42

Baardkracht roept de vooroordelen in het praktijkonderwijs een halt toe “Kinderen die naar het praktijkonderwijs gaan, zijn dom.” En zo zijn er veel meer vooroordelen die kleven aan deze vorm van onderwijs. Precies om deze reden hebben Luther en Rick, AVO docenten op het PRO33college in Amersfoort, hun krachten gebundeld. Samen maken zij zich via hun Instagramaccount (@Baardkracht) hard om de vooroordelen de wereld uit te helpen en te laten zien wat praktijkonderwijs écht inhoudt. DOOR ESMEE WEERDEN Sinds afgelopen zomer zijn Luther en Rick allebei gestart in het praktijkonderwijs. Dit was meteen een mooi moment voor hen om te starten met hun Instagramaccount. Via Baardkracht krijgen volgers een weergave te zien hoe het eraan toegaat in de praktijk. Dat dit hard nodig is, blijkt ook uit de waardering voor hun initiatief die Luther en Rick kregen van de school waar zij lesgeven. Het zijn namelijk niet alleen de vooroordelen, maar er is nog veel onbekend over praktijkonderwijs.

Diversiteit is groot ‘Kinderen komen hier niet altijd omdat ze een lage intelligentie hebben’, vertelt Luther. Op het PRO33college zitten ook vluchtelingen met taalachterstanden of kinderen die veel hebben meegemaakt waardoor ze een achterstand opgelopen hebben. Qua cognitie én qua gedrag zijn de leerlingen heel divers. De nadruk ligt in het praktijkonderwijs niet op het resultaat, maar op het persoonlijke contact en de ontwikkeling van kinderen. ‘Geen dag is hetzelfde en dat maakt praktijkonderwijs zo bijzonder.’ Op het voortgezet onderwijs werken leerlingen naar een niveau toe. Het praktijkonderwijs gaat uit van wat de leerling wil in de toekomst en wat hij of zij daarvoor nodig heeft. Rick: ‘Wij bieden veel meer maatwerk. Stel, een leerling wil kapper worden. Wat moet de leerling vervolgens beheersen

van het vak rekenen? Dit zijn bijvoorbeeld breuken, die handig zijn wanneer ze een kwart flesje verf moeten mengen om de juiste haarkleur te krijgen. En zo is de aanpak per leerling verschillend.’

Meer aandacht De maatschappij is ingericht op een bepaald intellectueel niveau. Fysieke ambachten worden al snel als minder interessant gezien. Luther: ‘Dit begint vaak bij de ouders, die een bepaald idee bij de toekomst van hun kinderen hebben. Maar ze vergeten dat sommige kinderen een andere weg nodig hebben om ergens te komen. Kinderen zien dit als een verschil tussen je bent slim of je bent dom. En dat is natuurlijk best schrijnend. De maatschappij heeft de kinderen die ambachten leren op het praktijkonderwijs hard nodig. Wij hebben dan ook een enorme drive om meer aandacht te krijgen voor wat praktijkonderwijs écht inhoudt.’ En dat is precies wat de heren met Baardkracht willen bewerkstelligen. Speciaal voor PrimaOnderwijs maakt Baardkracht iedere maand een filmpje waarin zij het ware beeld van praktijkonderwijs laten zien en de vooroordelen tackelen. Het eerste filmpje is te bekijken via: www.primaonderwijs.nl/nieuws/ baardkracht-roept-vooroordelen-een-halt-toe PrimaOnderwijs 29

Samen werken aan een veilige samenleving:

‘De politie en scholen versterken elkaar’ De politie en onderwijsinstellingen: twee totaal verschillende instituten, maar toch zijn er veel overeenkomsten. Wat een samenwerking tussen beiden teweeg kan brengen en hoe belangrijk dit is voor de samenleving, onderstreept de politie maar al te graag. DOOR ESMEE WEERDEN

De politie is er altĳd en voor iedereen. Zĳ heeft oog en oor voor wat er leeft in de samenleving. De politie werkt voor een veiliger Nederland actief samen met burgers en partners. Het onderwĳs is er ook altĳd en voor iedereen. Het onderwĳs bereidt kinderen en jongeren voor op hun leven in de samenleving en samen met de politie zien ze erop toe dat ze zich in een veilig klimaat kunnen bewegen. Dat beiden elkaar versterken, blĳkt uit de samenwerking tussen de politie en het Schoonhovens College uit Schoonhoven. Wĳ spraken hierover in het kader van lesprogramma Framed met wĳkagent Marjolĳn Horsten en leraren Nick van de Wiel en Petra de Bruĳn.

De verbindende factor Wĳkagent Marjolĳn bezoekt regelmatig samen met collega Jan-Cees van de Lustgraaf scholen in Schoonhoven. Niet alleen als er dingen spelen, maar juist ook preventief. ‘Vorig jaar had iemand zĳn pinpas uitgeleend en is gebruikt als geldezel. Wĳ hebben dit vervelende praktĳkvoorbeeld gebruikt om de eerste en tweede klas voor te lichten’, vertelt Marjolĳn. ‘Wĳ zĳn er niet alleen om boetes uit te delen, maar ook echt om te helpen.’ De politie zoekt naar verbinding met de jeugd in de wĳk en werkt hiervoor samen met de scholen. Het werkt twee kanten op. ‘Door gesprekken aan te gaan met jongeren op school, is de drempel lager en merken we dat we beter benaderbaar zĳn.’ In groepsverband vertellen de jongeren elkaar stoere verhalen over de politie en het krĳgen van boetes. Petra merkt vooral 30

in de 1-op-1 gesprekken met haar leerlingen dat de jongeren het contact met de politie waarderen. ‘De rugzakjes van leerlingen worden steeds zwaarder, zeker in deze roerige tĳden. Zĳ moeten zich staande weten te houden in een egoïstische wereld. Het is dan alleen maar fĳn als de politie daarbĳ kan helpen.’

Leren door ervaring Tĳdens de mentorlessen behandelen de leraren actuele onderwerpen, als sexting, wapenbezit, vuurwerk en privacy op internet. Denk bĳ dat laatste aan het versturen en ontvangen van naaktfoto’s, het met elkaar delen van wachtwoorden en het aanmaken van fakeaccounts op namen van anderen. Deze onderwerpen komen regelmatig terug. Ook de politie ziet steeds meer digitale incidenten met jongeren. ‘Leerlingen zien zelf vaak geen kwaad in het doorsturen van naaktfoto’s, want “de persoon in kwestie vond het niet erg”. Wanneer een leerling naaktfoto’s heeft verstuurd of op zĳn of haar telefoon heeft staan, gaan de mentor en directie met hem of haar

‘Voor Framed hebben we een uitzondering gemaakt. De leerlingen vonden het erg spannend om de game te spelen op hun mobiele telefoons. Door echt te ervaren hoe het is als je iets strafbaars doet, blĳft het beter hangen.’

in gesprek. Ook ouders worden geïnformeerd’, vertelt Nick. ‘Leerlingen zĳn vaak nog impulsief of naïef en denken niet na over de gevolgen. Vooral als het gaat om wat ze op het internet doen. Recent hebben we het lesprogramma Framed gebruikt om dit onderwerp bespreekbaar te maken. ‘Leerlingen moeten op onze school hun mobiele telefoon ’s ochtends in hun kluisje stoppen en deze mag er pas na schooltĳd weer uit. Voor Framed hebben we een uitzondering gemaakt. De leerlingen vonden het erg spannend om de game te spelen op hun mobiele telefoons. Door echt te ervaren hoe het is als je iets strafbaars doet, blĳft het beter hangen.’

Het gaat om bewustwording ‘Het gaat om bewustwording’, vervolgt Nick. ‘Hier zĳn we continu mee bezig en de politie helpt ons daarbĳ. Als Marjolĳn voor de klas staat, maakt het nèt even wat meer indruk omdat ze uit ervaring spreekt. Marjolĳn: ‘In het geval van het versturen van naakfoto’s, kunnen wĳ vanuit onze rol duidelĳk maken dat de leerlingen zich schuldig maken aan het vervaardigen, bezitten of verspreiden van kinderporno. Dit klinkt heel erg zwaar, maar dat is het ook. Dit horen leerlingen vaak alleen op het nieuws, en door hierover te praten in de klas maken we het wat meer tastbaar.’ Nick: ‘Het is belangrĳk dat scholen en de politie weten wat er speelt onder jongeren en hierover in gesprek blĳven. Op het moment dat de

wĳkagenten hier vaker binnen stappen, wordt de drempel voor leerlingen steeds lager om de agenten aan te spreken. Wĳ zien dat leerlingen steeds meer vragen durven te stellen en dan weet je dat we goed bezig zĳn met elkaar.’

Hoever ga jĳ voor vriendschap? Het lesprogramma Framed geeft jongeren op een interactieve manier meer inzicht in digitaal burgerschap en cybercrime. De game in het lesprogramma Framed is gratis te spelen voor jongeren in de leeftĳd van 12 tot 18 jaar. De uitleg, het spelen van Framed en het nagesprek passen in één lesuur. De game kan in elke klas en op elk niveau gespeeld worden en vraagt van de docent nauwelĳks voorbereidingstĳd. Het lesprogramma sluit goed aan bĳ vakken zoals maatschappĳleer, burgerschap, informatica,techniek en Nederlands. Daarnaast is het ideaal in te zetten voor tĳdens een mentorles.

Aanmelden voor Framed

Meld je aan via onderwĳsinformatie.nl/framed en ontvang direct een e-mail met toegang tot het lesprogramma dat je op elk gewenst moment in jouw klas in kunt zetten.

Framed is een initiatief van de politie in samenwerking met het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het lesprogramma is ontwikkeld en getest in samenwerking met diverse partners uit het onderwĳsveld en enkele scholen. PrimaOnderwĳs 31

Doe mee(r) met Schooltv!

Exclusief verkrijgbaar bij Educatheek.nl

Liefdesplein Er is veel meer dan alleen ‘de bloemetjes en de bijtjes’.

Liefdesplein is een prima hulp bij seksuele voorlichting in groep 7 en 8. Er komen elementaire zaken aan bod als hoe verandert het lichaam en wat gebeurt er in de puberteit. De Liefdesplein handleiding en werkboekjes ondersteunen leerkrachten in het geven van goede en openhartige seksuele voorlichting. Het lesmateriaal zet kinderen aan tot gesprek of discussie in de klas.

Groep 7-8

Ontdek meer Schooltv-lespakketten

Er zijn ook lespakketten beschikbaar bij onder andere de volgende Schooltv-programma’s: Studio Snugger, Koekeloere, Denk door en doe – Natuur en Welkom bij de Romeinen.

Bestel Schooltv-lespakketten exclusief op:

/schooltv

<< COLUMN >>

Meester Stefan

Samen Vragen jullie je dit ook weleens af als leerkracht: “Wil ik van alles een beetje afweten, of van een ding heel veel?”

Ik vraag mezelf dit best vaak af. En ik denk ook te weten waarom. Werken op een praktijkschool is superdynamisch. Je geeft natuurlijk je eigen lessen, maar soms moet je ook invallen, als een collega afwezig is of door omstandigheden een uurtje later op school komt. Dan kan het zomaar zijn dat je in de keuken belandt om een kookles te geven, of het lokaal van handel waar je aan de slag gaat met de winkelvoorraad. Of wat dacht je van een les Engels? Hoe fijn zou het toch zijn om alles probleemloos te kunnen geven! En alle vaardigheden te beheersen die voor de verschillende vakken nodig zijn. Dat het niet uitmaakt waar de schoolleiding jou neerzet, jij draait je hand er niet voor om. Een utopie natuurlijk, dit bestaat helaas niet. Wanneer ik door de gangen van onze school loop, kan ik enorm genieten van wat ik allemaal zie. Vanaf de gang op de eerste verdieping kijk je zo door een raam naar beneden, de gymzaal in. Ik zie leerlingen luisteren naar een instructie, ze kijken geboeid naar mijn collega en komen dan in actie. Leerlingen die misschien nauwelijks bewegen in hun eigen vrije tijd, rennen van de ene kant van de

zaal naar de andere. Hebben plezier, sporten, werken aan hun motoriek. Bij mij zouden de ballen door het lokaal vliegen…. Als ik doorloop kijk ik door een ander raam naar beneden, rechtstreeks de keuken in. Ik zie een aantal jongeren groenten snijden. Gehuld in een mooi schort voorzien van het schoollogo. Ze hebben plezier, ze werken secuur en worden begeleid door mijn collega van consumptief. Hoe zij erin slaagt om deze leerlingen in een veilige omgeving aan hun vaardigheden te laten werken, geweldig. Wat een natuurtalent, denk ik vaak. Het ziet er zo makkelijk uit, en toch weet je dat het helemaal niet gemakkelijk is. Een stukje verderop kijk ik een theorielokaal in. Weer een andere collega is met de les bezig. Ze geeft een instructie waarbij vooral haar gedrevenheid mij opvalt. De leerlingen luisteren aandachtig. Ik weet hoe lastig deze klas kan zijn en denk: superknap. De aandacht van de leerlingen vast kunnen houden, hen verder helpen in hun ontwikkeling. Stapje voor stapje. Mijn bewondering heeft ze. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Eigenlijk overal waar ik kijk in ons schoolgebouw zie ik collega’s lessen geven die ik niet zó goed zou kunnen geven als zij. Gewoon, omdat het professionals zijn. Ieder met zijn of haar eigen unieke talenten en karakter. Ik hoef echt niet alles te kunnen, laat ik niet zo streng voor mezelf zijn. Mezelf concentreren op mijn eigen vakgebied. En gewoon genieten van alle andere professionals om mij heen. Een school ben je niet zelf, een school maak je samen. Meester Stefan @meesterstefan_hrlm

PrimaOnderwijs 33

Een hart onder de riem! Als leerkracht ga je voor kwaliteit in je vak en het optimaal gedĳen van je klas. De Onderwĳsdesk helpt je met advies en cursussen.

In deze editie wil Emmeliek Boost, deskundige van de Onderwijsdesk, Gezondheidspsycholoog én auteur van het boek WIN-WIN Werk en Gezin, je een hart onder de riem steken en waardering uiten voor iedereen in het onderwijs die dit jaar snel wist om te schakelen naar hybride onderwijs. Emmeliek Boost Corona maakt van 2020 een turbulent en een uitdagend jaar. Petje af zoals scholen, leerkrachten, docenten, leerlingen én ouders zo snel hebben kunnen schakelen! Dankzĳ jullie inspanningen is het onderwĳs dit jaar ‘hybride’ geworden, met een mix van online en offline hulpmiddelen en passende didactiek zó georganiseerd dat het plaatsonafhankelĳk gegeven kan worden. Uit de Monitor Hybride Onderwĳs blĳkt dat er in het primair onderwĳs binnen een week een protocol of draaiboek beschikbaar was voor onderwĳs op afstand. En dat de meeste ouders positief zĳn over de ondersteuning die de school bood bĳ het schoolwerk thuis. Twee derde van de ouders geeft aan (bĳna) elke schooldag een gestructureerd lesprogramma te hebben ontvangen. Over de beschikbaarheid van educatieve software zĳn zowel leraren als schoolleiders en ict-coördinatoren niet onverdeeld positief. Bĳna twee vĳfde vindt dat er niet of slechts enigszins voldoende keuze is op dat gebied. Ook voor de huidige periode, waarin scholen door ziekte of quarantaine van onderwĳsprofessionals en leerlingen regelmatig 34

genoodzaakt zĳn om hybride onderwĳs te geven, lĳkt de hybride vorm van onderwĳs broos en kwetsbaar.

Contact met de leerlingen Ik merk dat ik mĳn leerlingen toch minder op mĳn netvlies heb door corona. Heb je misschien tips? Laurens, leerkracht groep 8, Utrecht Leerlingen kunnen pas goed met hun schoolwerk bezig zĳn als ze weten wat er van hen verwacht wordt en ze daarbĳ goede ondersteuning krĳgen. In de klas volg je iedere leerling en ontgaat je maar weinig. Je hebt meerdere momenten dat je ook even kunt checken hoe hĳ of zĳ erin staat. Met online onderwĳs wordt dat goede contact met de leerling een nieuwe uitdaging! Dat blĳkt wel uit de Monitor Hybride Onderwĳs: van de ouders geeft 12 procent aan dat hun kind iedere schooldag contact had met de juf of meester, 5 procent zegt 3 tot 4 keer per week, 22 procent zegt 1 tot 2 keer per week en 44 procent geeft aan dat hun kind nooit contact had met de juf of meester. Via Lesopafstand.nl en webinars wordt

niet alleen informatie geboden over het vormgeven van online lessen maar is er ook aandacht voor hoe je optimaal de communicatie en het contact met ouders en leerlingen ook digitaal behoudt. TIP Haal juist in deze tĳd meer kennis over sociaal-emotioneel leren in ‘huis’. Kees van Overveld is de expert op het gebied van Sociaal Emotioneel Leren. Vrĳdag 12 februari 2021 geeft hĳ de online cursus SEL. Meer info krĳg je of inschrĳven kan via www.onderwĳsdesk.nl

Kennis delen en van elkaar leren Als onderwĳsprofessional ben je niet alleen leerkracht of docent, je bent ook een coach, een motivator, een probleemoplosser, iemand die leerlingen een jaar lang monitort, vormt en begeleidt. Je beroep vraagt om zoveel verschillende skills, denk aan: vermogen om op jezelf en anderen te reflecteren, het meer willen weten of je lessen willen verbeteren, en eigenschappen zoals authenticiteit, geloofwaardigheid en betrokkenheid. TIP Neem de tĳd om elkaar op te ‘zoeken’ al dan niet digitaal in deze coronaperiode. Bereid bĳvoorbeeld samen lessen voor en gebruik elkaars expertise. Waar de ene collega gespecialiseerd is op het gebied van taal, weet de andere weer meer over het geven van expliciete directe instructie en/of inzetten van educatieve online werkvormen. Het draagt bĳ aan je eigen professionaliteit en aan de expertise van je team. TIP Gun jezelf een verdieping, een extra dopamine shot(!) en kies een online cursus uit onze cursusladder voor het PO en VO, die het beste aansluit bĳ jouw klas en/ of jouw vak.

Jĳ maakt het verschil! Het begint bĳ de start van de basisschool in groep 1 en 2. In de kleuterperiode wordt immers de basis gelegd voor de verdere schoolloopbaan. Goed kleuteronderwĳs daagt kinderen uit om hun wereld te ontdekken en hun talenten verder te ontwikkelen, op een manier en in een tempo dat aansluit op hun behoefte. Om aan alle leerniveaus tegemoet te komen, gaan leerkrachten creatief op zoek naar extra lesmateriaal. TIP Op donderdag 28 januari 2021 geeft Sherrill Woldberg de online cursus EDI Kleuters. In deze ééndaagse cursus leer je hoe je een lesdoel effectief kunt delen met kleuters. Via scaffolding brengen leerkrachten kleuters op een hoger niveau. Volgens Van der Leĳ (2017) geven we kleuters pas echt wat zĳ nodig hebben wanneer wĳ niet kind volgend lesgeven, maar kind leidend lesgeven. Je verlaagt dus niet de lesdoelen, maar verhoogt de instructiekwaliteiten. Een absolute aanrader!

Cursusagenda 2021 Online én Coronaproof op onze locatie! Sociaal-Emotioneel Leren (PO) Een positieve en veilige sfeer. Voorkom gedragsproblemen. di. 12 februari dr. Kees van Overveld Rekenspecialist Sterke en zwakke rekenaars, dyscalculie, rekenangst & meer! start wo. 31 maart (VO & MBO) start vr. 21 mei (PO) start do. 23 september (PO) drs. Marĳe van Oostendorp Lees- en taalspecialist (PO) Lees- en spellingsproblemen, TOS, meertaligheid & meer! start vr. 9 april drs. Marĳe van Oostendorp dr. Madelon van den Boer dr. Elise de Bree Onderpresteren (PO & VO) voorkomen én terugdraaien do. 25 maart do. 1 april René Lous EDI Opfrisdag (PO) Vanwege de enorme belangstelling vorig jaar... Schrĳf je snel in! do. 26 augustus wo. 1 september ma. 13 september Marcel Schmeier Kĳk voor meer cursussen en cursusdata op

onderwĳsdesk.nl

voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas!

Speciaal voor PrimaOnderwĳs beantwoorden de deskundigen van de Onderwĳsdesk echte vragen van leerkrachten uit het hele land. Deze tips (en cursussen) zorgen ervoor dat je klas (nog) beter floreert. Heb jĳ een vraag voor de Onderwĳsdesk? Mail dan naar info@onderwĳsdesk.nl PrimaOnderwĳs 35

Promotiert p20r21ijs t/m 31 maa

€ 1.275,- incl. BTW Maak kennis met de nieuwe Leba NoteCart ECONOMICA 32 Meest compacte oplaadkar in zijn klasse

• 10 jaar garantie op de oplaadkar en 5 jaar op elektra • Geschikt voor 32 laptops, Chromebooks en tablets • Passend voor alle device formaten t/m 14 inch • Voorzien van adapterhouders • Afsluitbaar met cilindersloten • 4 stevige en gelagerde wielen waarvan 2 geremd • Formaat 64cm x 63,2cm x 103,9cm (BxDxH) • Gewicht 52 Kg

www.educatheek.nl/leba-notecart-economica-32 Bestelnummer Educatheek : 1480-00348

Leerkracht is cruciaal bij

verstevigen primaire

basis van kinderen

Leerkracht zijn is niet zomaar een beroep dat je uitoefent. Dat doe je vanuit een gevoel, vanuit een passie, vanuit liefde voor kinderen. Je wilt iets voor kinderen betekenen, de leraar zijn die er toe doet. Dat begint met een open houding, achter het gedrag van een kind kunnen kijken en ook de zelfreflectie durven aangaan over o.a. je eigen leerkracht-handelen.

Stilteplekken Maar hoe zorg je ervoor dat je ieder kind op dieper niveau ziet en geeft wat nodig is? In volle klassen waar gedrag steeds vaker voor uitdagingen zorgt, lijkt dit een onmogelijkheid. En hoe maak je de theorieĂŤn concreet op de werkvloer? Hier zijn meerdere aspecten voor nodig. Dat begint bij een positieve en onderzoekende houding van de leerkracht, die nieuwsgierig een kind tegemoet treedt. Daarnaast is een stilteplek in de vorm van bijvoorbeeld een Stiltehuisje, van groot belang. Op deze stilteplek kunnen kinderen even afstand nemen van alle prikkels van vaak overvolle en lawaaierige klassen, emoties doorleven en ruimte nemen voor lichamelijke ongemakken om vervolgens te ervaren dat als ze tot zichzelf mogen komen, ze zich daarna weer beter voelen. Ze komen weer terug in hun Window of Tolerance, hun neutrale modus, van waaruit optimale ontwikkeling mogelijk is.

Zelfzorg als basisvaardigheid Nog waardevoller is het als kinderen hierover lessen krijgen. Dat ze door deze lessen en de ervaringen met het Stiltehuisje steeds bewuster van zichzelf worden en de connectie met zichzelf aangaan. Vanuit daar weten wie je bent en wat je nodig hebt om je goed te voelen, zodat je dus openstaat voor contact, leren en ontwikkelen. Als kinderen deze zelfzorg met de paplepel ingegoten krijgen, ook en juist op school, dan geloof ik dat we stevige, waardevolle en betrokken mensen helpen ontwikkelen, die klaar zijn voor

een maatschappij waarvan wij nu nog niet weten hoe deze er over 20 jaar uitziet. Wat wij wel weten is dat je stevig in je schoenen moet staan, je krachten en je valkuilen kent om vanuit daar een passievolle plek te vinden in die nog onbekende toekomst. Als je als leerkracht je steentje hieraan bijdraagt doordat je kinderen in dit proces begeleidt, dan ben jij die leerkracht die kinderen nog heel lang zullen heugen.

Miriam Otten leerkracht, auteur en bedenkster van het totaalconcept van de Stiltehuisjes www.destiltehuisjes.nl

PrimaOnderwijs 37

€

je eet bepaalt wat Je koelkast vens over je ge ge n va op basis gezondheid

€

BD, IoT

VMB O

7,5 8 10 9

Je koelkast laat we ten in een app welke boodschapp en je nodig hebt

epal ten b sulta ar welk e lr o a n ho a Je sc matisch g je g auto opleidin lg o ver v

IoT, KI

Gewo o wordt n geld verd wijnt helem en a al door cr ypto ver vangen munt en BL

TechTwijfels in de praktijk: Docenten in gesprek over de kansen en bedreigingen van technologieën

GRATIS nnen alleen Apparaten ku rendeld met tg on n nog worde nning ke er sh gezicht

nement lefoonabon Je krijgt je te mag er id ov pr je gratis als en er ist lu mee BD, PT

Het nieuwe lesprogramma TechTwijfels laat leerlingen én hun docenten nadenken over technologische dilemma’s. Van blockchain tot social media en van augmented reality tot algoritmes: bij welke technologie zien zij een ultieme kans? En bij welke vooral risico’s? TechTwijfels is ontwikkeld door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om leerlingen aan te zetten kritisch na te denken over de kansen en mogelijkheden van nieuwe technologieën. Maar hoe passen deze technologieën in het onderwijs? Samen met Jurriaan Rexwinkel, docent Innovatie & Prototyping, Paul Maijstré, docent Mens & Maatschappij en Jeppe den Uijl, projectleider van X11 media en vormgeving, onderdeel van NUOVO Scholengroep, in Utrecht zijn we het gesprek hierover aangegaan. Door Esmee Weerden TechTwijfels bestaat uit een online les en een fysiek kaartspel. Door het kaartspel te spelen, worden leerlingen aangezet tot nadenken over de verschillende toepassingen met als doel bewustwording creëren en kritisch om leren gaan met (nieuwe) technologieën. Ze worden uitgedaagd steeds een keuze te maken tussen twee kaarten waarop technologische mogelijkheden staan. Deze kaarten vormen het dilemma. Als ze meer informatie nodig hebben over een technologie, alvorens ze een keuze maken, kunnen ze een digitale ‘hulplijn’ inschakelen in het spel. Begrippen als biometrie, blockchain en neuro-imaging-technologie worden hier uitgelegd. De kaart die de meeste kansen toebedeeld krijgt, gaat verder in het spel. Wij hebben Jurriaan, Paul en Jeppe alvast een inkijkje in de opzet van het spel gegeven. Vinden zij dat deze thematiek thuishoort in het onderwijs? 20

bioscopen Theaters en e , elke nieuw en ijn w rd ve film kun je en g lin el st voor amer ar je woonk streamen na

1+23=

O n de rw vaste ijs volg je n tij ie online den en ple t meer op k w a ar en wa ken, maar nn e e r jij wil t BD, DP

VK 01

Alle verp

LK 01

leegkund igen

0110 zijn robots + 1110 = 0010

VW O

die alles Alle leraren zijn robots ze geven weten van het vak dat Ro

Niet de keuze, maar het gesprek is belangrijk Op de vraag welk dilemma “Alle verpleegkundigen zijn robots” of “Alle leraren zijn robots die alles weten van het vak dat ze geven”, de beste technologische kanshebber is, heeft Jeppe snel een antwoord. Jeppe: ‘Als ik leerlingen met TechTwijfels aan de slag zou laten gaan, dan zou ik hen eerst vragen de kansen en bedreigingen voor zichzelf op te schrijven. Zo laat je leerlingen in hun fantasie stappen en daag je hen uit

47 7,5 8 10 9 VMB O

0110 + 1110 = 0010

12 VW O

LK 01

n epale ten b lke a lt u e rw lres choo tisch naa aat g je g ma auto opleidin lg o ver v

HA 01 AL

die alles Alle leraren zijn robots 49 ze geven weten van het vak dat Ro

en v an g n e n ver orde ies kunn w n pr e c e e r t Ro artse Huis bots die t je mank GS , a ro door rhalen w e t ac h

Voor je ei gen veiligh eid hangt elke kam er in er van je huis een camera

Je zelfrijdende auto neemt de

01 controle over als je te hard rijdt of andere overtredingen begaat

ATIS

ement mag BD, PT

Je bur e een se n krijgen a utom intje a a niema ls jij wegg tisch aa nd m e e r t hu t e n e r is is

20303

een euro koop je Voor 10.000 aakt m er m m sli die je NI hersenchip

Bij oorlogen worde n alleen nog robots en drones ingezet Ro

Met s m ar t g elkaa lasses kan rs ged achte iedereen n leze n Bi, NI

goed inhoud aan de stellingen te geven. Bijvoorbeeld: een robot verpleegkundige staat dan wel altijd aan je bed, geeft je fantastisch eten en heeft een computer op zijn rug waarop je kunt gamen, maar je kunt niet me hem knuffelen en als hij gehackt wordt, ben je zo dood. Je geeft er op deze manier veel meer verdieping aan. Het is geen kwestie van goud of fout. Ik zou het interessanter en belangrijker vinden om er een gesprek over te voeren met leerlingen. En zo een discussie op gang te brengen over technologische (on)mogelijkheden.’

Over het dilemma “Jouw favoriete game is gratis, en met in-game aankopen haal je de top” is Jurriaan dan ook heel stellig: ‘Data is geld, maar leerlingen hebben online niet door dat ze een geldbron zijn en dat bedrijven aan hen verdienen als ze iets gratis downloaden. Het besef is er niet. Het gaat in deze discussie dus niet alleen over hun favoriete game. Zodra je online bent, ben je geld waard.’

En dat is precies het doel van TechTwijfels: kritisch leren kijken naar de nieuwste technologieën, bewustwording over de kansen en risico’s creëren en oefenen met maken van doordachte keuzes over welke technologieën goed (en veilig) te gebruiken zijn. Het lesprogramma wordt ondersteund met een uitgebreide handleiding.

Jurriaan: ‘Zeker niet. Hier moet meer aandacht voor zijn. Dit geldt ook voor algoritmes. Het zou fijner zijn als je zelf bepaalt welk algoritme wenselijk is, zoals met het uitzoeken van een boek in de bibliotheek. Maar het wordt voor je bepaald.’ Jeppe: ‘Daarom vind ik het onze maatschappelijke taak om de volgende generatie te helpen kritisch te zijn op dit soort technologische situaties. Het is ons werk om te navigeren tussen aan de ene kant de bedreigingen en aan de andere kant de positieve dingen die technologieën kunnen brengen.

gratis, Jouw favoriete game is en haal en met in-game aankop je de top

Jeppe: ‘Vind je dat we daar genoeg aandacht aan besteden in het onderwijs?’

En dat is precies waar het spel TechTwijfels bij kan ondersteunen.

Aan de slag met TechTwijfels

Een maatschappelijke taak Waar Paul TechTwijfels met name gespeeld ziet worden in de bovenbouw, denkt Jurriaan juist dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met het uitleggen van de kansen en risico’s van technologieën. ‘Alle kinderen hebben en krijgen ermee te maken. Ze zitten tegenwoordig allemaal op TikTok, ook hele jonge kinderen. Sommige leerlingen denken dat ze onzichtbaar zijn als ze online zijn. Nee dus.’ 50

Alle scholen in het voortgezet onderwijs zijn reeds benaderd om het kaartspel en de online les te bestellen. TechTwijfels is geschikt voor klassen van elke omvang, en voor ieder onderwijsniveau. Iedereen kan TechTwijfels online spelen. Kijk op www.techtwijfels.nl

TechTwijfels is een project van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

PrimaOnderwĳs 39 Iedereen mo kunnen ko et een exoskeleto n pen waarm ee hij vijf keer zo s

WATT JE

A IE GOEDVD E RTE NT

DE Z E A D

! LEENST T EEN

JE B E

A NJ E R !

NIEUW BIJ

BELONINGSMATERIALEN

Het is belangrijk dat leerlingen worden beloond voor hun werkzaamheden. Het is immers bewezen dat een beloning kinderen enthousiast maakt en hen motiveert om verder te leren. Daarom mogen deze beloningsmaterialen niet ontbreken in jouw school, praktijk of lokaal. Van stickers, (verjaardags)kaarten en tafeldiploma’s; je bestelt het allemaal op Educatheek.nl

Stickers Beloon het harde werken van je leerlingen met kleurrijke en motiverende stickers! Keuze uit vele verschillende vormen en onderwerpen!

Diploma’s Het kennen van de tafels beloon je met een mooie persoonlijke tafeldiploma! Prachtige sets tafel- of letterdiploma’s bestel je nu ook Educatheek.nl

Kaarten Geef eens zomaar een leuk kaartje, een beloningskaart of natuurlijk een vrolijke verjaardagskaart; kinderen worden er altijd blij van!

Mini posters Met A4 mini-posters gaan kinderen de klassen rond; leerkrachten van andere groepen schrijven een felicitatie of leuk bericht. Of geef een leerling zo’n mooie poster op een bijzondere dag.

Bestel nu deze beloningsmaterialen en meer op:

/beloningsmateriaal

Taalvraag? Van Dale geeft (online) antwoord!

Jouw leerlingen werken graag online. Maar als ze woorden opzoeken via Google, vinden ze vaak slechte vertalingen én zĳn ze snel afgeleid door bĳvoorbeeld advertenties. In de veilige Van Dale Online omgeving vind je juist betrouwbaar antwoord. Je leerlingen maken gebruik van onze Van Dale woordenboeken Nederlands, Engels, Frans, Duits en Spaans. En met de Van Dale App hebben ze 24/7 hun woordenboeken bĳ de hand!

Nieuwsgierig? Alles over Van Dale Online op School vind je op:

www.vandaleonderwĳs.nl

‘Als een leerling vraagt naar de betekenis van een woord, roepen mĳn collega’s en ik altĳd: Bĳ Cloudwise en dan naar Van Dale!’ Digitaal zoeken gaat zoveel sneller dan in print. De woordenboeken staan op ons intranet en met hun schoolaccount kunnen leerlingen erin. Ze mogen ze bĳ alle vakken gebruiken! En met de Van Dale App op hun telefoon hebben ze 24/7 hun woordenboek bĳ zich. Ideaal.’

Van Dale Online op School:

Gea Bos Docent Engels (Willem de Zwĳger College, Papendrecht)

• spelling, betekenis, vertaling en meer • luisteren naar de juiste uitspraak • werkwoordrĳtjes • op smartphone, digibord, tablet en pc • handige Van Dale App

Win dit boekenpakket! Word lid van onze onderwĳsgroep op Facebook (www.facebook.com/groups/vandaleonderwĳs) en maak kans op dit boekenpakket in jouw taal!

1 x Grammatica En/Fr /Du/Sp 2 x Pocketwoordenbo eken En/Fr/Du/Sp 1 x Groot woordenboek voor school Ned

PrimaOnderwĳs 41

Leren over Anne Frank Een jaarlijks wisselend lespakket over het leven van Anne Frank, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog. Telkens vanuit een ander thema belicht, om het boeiend en spannend te houden, zowel voor leerlingen als voor leerkrachten. FOTO’S CHARLOTTE BOGAERT

‘Ik kĳk er ieder jaar weer naar uit om met het pakket aan de slag te gaan,’ zegt juf Els Bol van basisschool Heeckeren in Goor. Ze zit al twintig jaar in het onderwĳs en geeft nu ruim achttien jaar les in de bovenbouw van haar huidige school. De school bestelt de Anne Frank Krant jaarlĳks. Ze laat de leerlingen zelfstandig met de kranten werken. Daarna gaat ze klassikaal aan de slag met de bĳbehorende extra. Dus ook met de Kennisquiz Anne en de Oorlog, die dit jaar deel uitmaakt van het pakket. Bol: ‘Het is ontzettend leuk om de kinderen met het lespakket te zien werken. Ze zĳn muisstil en hebben echt interesse in het leven van Anne. Je kunt een speld horen vallen.’ Dat komt volgens de leerkracht doordat de leerlingen zich identificeren met Anne. ‘Niet qua oorlogservaring, natuurlĳk, en gelukkig maar, maar wel qua leeftĳd en ook wel qua interesses. De verliefdheid op Peter, bĳvoorbeeld. En de droom om beroemd te worden. Het schuilende leven achter de boekenkast is een mysterieus gegeven en spannend bovendien.’ 42

Haar leerlingen beamen dat. ‘Ik vond het heel leuk om in de krant te lezen en de opdrachten te maken. Er was best veel over Anne wat ik nog niet wist,’ zegt Mely van elf. Het lespakket bestaat uit een krant voor elke leerling, digitale verdieping met filmpjes en ook opdrachten en een extra die bestaat uit een verwerkingsspel of opdracht. De samenstelling van het lespakket is elk jaar anders. Ook het thema van de krant wisselt jaarlĳks. ‘Het is belangrĳk om steeds een nieuw thema te nemen, zodat we kunnen aanhaken bĳ jubilea of een andere actualiteit,’ zegt Sanne Verstraete, als projectleider educatie werkzaam bĳ de Anne Frank Stichting en al jaren betrokken bĳ de totstandkoming van de krant. ‘Bovendien is het voor leerkrachten verfrissend

‘Leerlingen identificeren zich met Anne; de verliefdheid op Peter, de droom om beroemd te worden’ Els Bol, leerkracht groep 8

dat het materiaal telkens anders en vernieuwend is. Zo vierden we afgelopen jaar 75 jaar vrijheid, uiteraard naast de belangrijke informatie over het leven van Anne, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog.’

jij toe behoort steeds negatief wordt neergezet? Wat doet dat met je als individu? Aan de hand van verschillende verhalen bij foto’s stimuleren we de leerlingen om zelf na te denken over de vraag of een beeld “echt” is, of “in scène gezet”.’

Het verhaal achter de foto

Ooggetuigen

Dit jaar staat het lespakket in het teken van fotografie. Verstraete: ‘Van de familie Frank zijn gelukkig veel foto’s bewaard gebleven. Die maken het mogelijk om het persoonlijke verhaal van Anne te vertellen, dat versterkt wordt door de woorden uit haar dagboek.’ Ook van nazi-Duitsland, de Jodenvervolging en de Tweede Wereldoorlog zijn er nog veel foto’s – van propagandabeelden tot illegale foto’s, veelal gemaakt met gevaar voor eigen leven. De verhalen achter deze foto’s staan centraal in het nieuwe lespakket rond de Anne Frank Krant, maar er is ook altijd een duidelijke link naar het nu. Hoe belangrijk is fotografie bijvoorbeeld in het leven van de leerlingen? ‘Foto’s leren interpreteren is een vaardigheid die niet alleen nu, maar ook voor de toekomst van belang is,’ zegt Verstraete. ‘En we besteden in de krant ook aandacht aan beeldvorming in de media. Want wat betekent het als de groep waar

De Anne Frank Krant bestaat al 43 jaar en verschijnt jaarlijks in maart. Verstraete: ‘Leerkrachten kunnen er dus in de aanloop naar 4 en 5 mei met hun leerlingen mee werken.’ De Anne Frank Stichting vindt het belangrijk dat het verhaal verteld wordt, ieder jaar opnieuw. ‘Veel verhalen over de Tweede Wereldoorlog dreigen te verdwijnen. De reden daarvoor is simpel: niet alles is vastgelegd en er zijn steeds minder ooggetuigen. Dat sluit naadloos aan bij de missie van de Anne Frank Stichting: de schuilplaats van Anne openstellen voor publiek en Annes verhaal wereldwijd onder de aandacht brengen.’ Bol: ‘De leerlingen luisteren ademloos en lezen en werken zelfstandig met de krant. Anne Frank leefde in een andere tijd, maar ze herkennen zichzelf door haar leeftijd toch in haar verhaal. Dat zie je echt gebeuren bij de kinderen. Prachtig!’

Lespakket Anne Frank Krant De Anne Frank Krant verschijnt jaarlijks en is een initiatief van de Anne Frank Stichting voor leerlingen in de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Het is een lespakket over het korte leven van Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging. Het wordt op meer dan de helft van de Nederlandse basisscholen gebruikt in lessen over Anne en de Tweede Wereldoorlog. Tegenwoordig wordt de Anne Frank Krant ook in Vlaanderen verspreid. Naast de krant maakt dit jaar een vernieuwde versie van de Kennisquiz Anne en de Oorlog deel uit van het lespakket – een uitdagend spel voor de hele groep. Zo kan op een aantrekkelijke manier de kennis van leerlingen over de Jodenvervolging, de Tweede Wereldoorlog en Anne Frank getest en vergroot worden.

Kijk voor meer informatie op www.annefrankkrant.nl

PrimaOnderwijs 43

Diﬀerentiëren is te leren! Omgaan met verschillen in het vo en mbo

15 Al .00 me 0 e er d ve xem an rk oc pla ht ren !

Prijs: € 32,50 Auteurs: Meike Berben en Mirjam van Teeseling ISBN: 9789065081629 Sector: vo/mbo

Aan de slag met diﬀerentiatie in je klas? Zo doe je dat! Lang is gedacht dat diﬀerentiëren in het voortgezet en het middelbaar beroepsonderwijs niet nodig is. Leerlingen gaan na de basisschool immers al naar diverse schooltypes. Maar docenten weten inmiddels beter: er zijn wel degelijk verschillen tussen leerlingen in één klas, bijvoorbeeld in beheersingsniveau, motivatie, interesse of leervoorkeuren.

Wanneer je de kunst van het differentiëren eenmaal verstaat, draag je bij aan betere leeropbrengsten en vergroot je de kansen van al je leerlingen. Differentiëren is te leren! is een praktisch boek, vol met voorbeelden en toepassingsmogelijkheden. Ontdek hoe je differentieert in instructie, verwerking en leertijd. Ook is er aandacht voor leervoorkeuren, formatieve toetsing, differentiatie met ICT en differentiatie schoolbreed.

Deze herziene uitgave is najaar 2020 verder geactualiseerd met nieuwe inzichten.

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

Leesbevordering door leesplezier met Leesmotivatie is een goede voorspeller van leesgedrag en leesprestatie en is een belangrijke factor in de strijd tegen laaggeletterdheid. Uit internationaal onderzoek blijkt Nederland schrikbarend laag te scoren als het gaat om leesmotivatie en leesvaardigheid.

Leesbevordering door leesplezier zou de basis van het leesonderwĳs moeten zĳn. Door structureel werk te maken van leesbevordering kan het onderwĳs dit stimuleren. Dit is voor elk kind van belang, maar helemaal voor zwakke lezers. Alleen als ze blĳven lezen maken ze de ‘leeskilometers’ die ze zo hard nodig hebben.

Zichzelf versterkende spiraal Leesplezier is de basisvoorwaarde om een goede lezer te worden. Lezen werkt als een zichzelf versterkende spiraal. Kinderen die met plezier en interesse lezen, lezen meer en gaan beter om met teksten. En dat is niet alleen een voorwaarde voor schoolsucces, maar ook voor het latere maatschappelĳk functioneren. Niet elk kind vindt lezen even leuk. Het is niet eenvoudig om de oorzaak te vinden. Laat staan om met een oplossing te komen. Vandaar de vraag: met welke

boeken verleid je een kind dat een hekel heeft aan lezen? In de praktĳk merken we dat het belangrĳk is om boeken aan te bieden die dicht bĳ de interesses van het kind liggen.

Aanpak van leesbevordering Boekies is dé aanpak waarmee leesbevordering van groep 1 tot en met groep 8 op unieke wĳze wordt geïntegreerd in het onderwĳs. Boekies geeft leerkrachten inzicht in het leesgedrag van hun leerlingen, ook ontvangen zĳ lesmateriaal en tips voor leesbevorderingsactiviteiten. Leerlingen maken op basis van interesses een keuze uit een collectie van ruim 2.000 digitale lees- en informatieboeken. Doordat de aangeboden boeken aansluiten bĳ de belevingswereld is de kans groot dat het kind de boeken met plezier lezen. In Boekies lezen leerlingen online op de computer of tablet. Hierdoor kunnen ze thuis verder lezen waar ze gebleven zĳn. Bovendien zĳn boeken nooit meer uitgeleend. Het programma geeft zwakke lezers de ondersteuning die zĳ nodig hebben. Door een groot aanbod aan leesseries is er altĳd wel een passend boek te vinden. Daarnaast heeft Boekies diverse functies die hen ondersteunen bĳ het lezen. Hierdoor is het programma goed in te zetten voor tekstlezen op ondersteuningsniveau 2 en 3.

Meer weten? Kĳk op www.lexima.nl/boekies PrimaOnderwĳs 45

Jongeren gezond laten eten?

‘De bijdrage van scholen is onmisbaar’ Onderweg naar school, tijdens de pauze en na schooltijd: jongeren komen vrijwel overal in aanraking met eten en drinken. Ook op televisie, social media en online video platforms worden ze verleid met prikkels om te eten. Hoe kun je als school bijdragen aan een gezonder eetpatroon van jongeren? Dr. Roel Hermans, expert voeding en gedrag bij het Voedingscentrum, geeft advies. DOOR HET VOEDINGSCENTRUM

‘De mate waarin jongeren gezonde keuzes kunnen maken, hangt sterk af van de aanwezigheid van die gezonde keuzes. In de huidige eetomgeving is dat nog niet altijd even eenvoudig,’ zegt Roel Hermans. De omgeving is de afgelopen tientallen jaren namelijk op zo’n manier veranderd dat het steeds makkelijker is geworden om te kiezen voor voedingsmiddelen die niet in de Schijf van Vijf vallen, zoals frisdrank, snoep en snacks. Deze producten zijn relatief goedkoop, bijna overal beschikbaar en worden vaak op een verleidelijke manier aangeboden, bijvoorbeeld via kortingen of leuke acties. In deze verleidelijke eetomgeving kan het voor veel jongeren een uitdaging zijn om gezond te eten.

Met een gezondere schoolkantine verleiden tot gezonde keuzes Jongeren willen echt niet alleen snacken en snoepen. Maar het thema “gezond eten” staat nu ook weer niet bovenaan hun prioriteitenlijstje. Jongeren vinden het belangrijk om hun eigen keuzes te maken als het om eten en drinken gaat. De overheid, ouders en school kunnen jongeren wel ondersteunen in het maken van gezonde keuzes, zo geven zij zelf aan. Roel Hermans: ‘Het veranderen van de huidige eetomgeving is één van de krachtigste middelen om eetkeuzes van jongeren te beïnvloeden. Door de schoolomgeving bijvoorbeeld gezond in te richten, kunnen scholen een actieve bijdrage leveren aan een gezonde eet-

omgeving voor jongeren. School is een plek waar jongeren tot hun zestiende levensjaar verplicht moeten komen. Het stellen van voorwaarden aan het eten en drinken dat binnen deze leeromgeving wordt aangeboden en genuttigd, is dan ook gerechtvaardigd én nodig.’

Een voedingsbeleid is essentieel Het is dan ook goed om te zien dat het voedingsaanbod op scholen de laatste jaren al behoorlijk verbeterd is. In lijn met de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum is er bijvoorbeeld meer gezond eten verkrijgbaar én wordt dit aantrekkelijk aangeboden aan scholieren. Roel Hermans: ‘Dit is een mooie ontwikkeling. Maar we zijn er nog niet. Nog niet alle schoolkantines zijn gezond in Nederland, en ook het aanbod in automaten of rondom de school laat nog weleens te wensen over. Bovendien ontbreekt het soms nog aan een duidelijk voedingsbeleid op scholen. In een goed voedingsbeleid staat wat de school concreet doet om bij te dragen aan de gezondheid en goed eetgedrag van leerlingen. Zonder een dergelijk beleid stranden of ontbreken duurzame acties om de eetomgeving op scholen te verbeteren.’

Bewustwording creëren ‘Scholen geven jongeren bepaalde normen en waarden mee’, vervolgt Roel Hermans. ‘Met een gezondere schoolkantine geef je aan je leerlingen mee dat gezond eten en drinken vanzelfsprekend is. Als docent kun je leerlingen ook rechtstreeks ondersteunen bij het maken van gezonde keuzes. Ga eens met elkaar in gesprek over de rol die eten speelt in het leven van jongeren. Wat vinden ze

belangrijk? En wat juist niet? Herkennen jongeren situaties uit het dagelijks leven waarin ze beïnvloed worden door hun leeftijdgenoten om gezonde of ongezonde keuzes te maken?’ Ter ondersteuning heeft het Voedingscentrum speciale lespakketten over voeding ontwikkeld voor het voortgezet onderwijs en mbo, zoals ‘Weet wat je eet’. Als jongeren vervolgens trek hebben gekregen van dat praten over eten, is een gezonde schoolkantine natuurlijk onmisbaar. Zo wordt het namelijk eenvoudiger om dat wat zij geleerd hebben over gezond eten en drinken in de praktijk te brengen.

Volg het programma De Gezonde Schoolkantine Toegegeven: het veranderen van de eetomgeving in en rondom scholen zal tijd kosten. Zeker zonder een instrument als weten regelgeving. Maar met het volgen van het programma De Gezonde Schoolkantine is het voor iedere school haalbaar om een gezonde eetomgeving te realiseren. ‘En als school speel je misschien niet de hoofdrol in het eetgedrag van jongeren, maar je speelt wel een belangrijke bijrol. Zou het niet mooi zijn als alle scholen in Nederland onderdeel zouden uitmaken van een bredere maatschappelijke beweging waarin een gezonde leefstijl de aandacht krijgt die het verdient?’ besluit Roel Hermans. ‘Laten we dan ook samen werken aan een omgeving die zo is ingericht dat jongeren verleid worden om gezonde keuzes te maken. Een omgeving waarin ze door iedereen ondersteund worden om gezond te eten. Ik denk dat het kan!’

Wil je meer informatie over het programma De Gezonde Schoolkantine? Ga naar de website van het Voedingscentrum voor: • Wat je kunt doen als je gaat beginnen • Gratis online workshops • Recepten • Handige materialen • Uitleg over de Richtlijnen Gezondere Kantines • De maandelijkse nieuwsbrief

www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine

Hulp nodig? De Schoolkantine Brigade staat altijd voor je klaar. Zij zijn telefonisch te bereiken op 070-3068875 of per e-mail: degezondeschoolkantine@voedingscentrum.nl

PrimaOnderwĳs 47

Leren van verhalen over oorlog en vrede Met het levend houden van de herinneringen aan Nederlandse oorlogsslachtoffers, wil de Oorlogsgravenstichting bijdragen aan het besef dat vrede, vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. Het nieuwe herdenkingsen educatiecentrum op Nationaal Ereveld Loenen is hier speciaal voor opgericht en nu voor scholen kosteloos te bezoeken. INTERVIEWS DOOR HELEEN DE BRUĲN In de bossen van Loenen op de Veluwe ligt Nationaal Ereveld Loenen. Deze ongewone begraafplaats is de laatste rustplaats van bĳna 4.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers: mannen, vrouwen en kinderen. Zĳ verloren hun leven tĳdens de Tweede Wereldoorlog of tĳdens gewelddadige conflicten daarna - zoals in voormalig Nederlands-Indië - of de meer recente internationale (vredes)missies.

Al deze mensen hebben een verhaal. In het nieuwe herdenkingsen educatiecentrum nodigen we je uit om met je leerlingen nabestaanden van oorlogsslachtoffers en veteranen te ‘ontmoeten’. Voor een indruk van de verhalen die je kunt verwachten, gingen wĳ in gesprek met Judith Allard-de Kom, dochter van verzetsstrĳder Anton de Kom, en met F16-vlieger Peter Tankink. Zĳ zĳn met hun portretten onderdeel van de tentoonstelling.

Wil je met jouw klas de verhalen in het echt ervaren? Reserveer kosteloos een bezoek aan het Nationaal Ereveld Loenen, het herdenkingsen educatiecentrum en deelname aan het educatieve programma via: educatie@ogs.nl of www.oorlogsgravenstichting.nl/educatie

Judith Allard-De Kom (89), dochter van de Surinaamse verzetsman Anton de Kom.

F16-vlieger Peter Tankink (55), vloog in 1999 missies boven voormalig Joegoslavië.

‘Mĳn vader werd in 1898 in Suriname geboren. Zĳn vader was in slavernĳ geboren en vertelde hem daarover. Dat maakte diepe indruk op de jonge Anton. Na de middelbare school werkte hĳ op kantoor bĳ een bedrĳf dat rubber produceerde. Daar ontmoette hĳ de arbeiders, die hĳ bewust maakte van hun arbeidsomstandigheden, onder meer door hen te leren lezen en schrĳven. In 1920 vertrok hĳ naar Nederland, waar hĳ werkte als assistent accountant. Hĳ trouwde met mĳn moeder, Nelly Borsboom, een blanke vrouw. Dat was in die tĳd zeer ongebruikelĳk en discriminatie was aan de orde van de dag. Intussen schreef mĳn vader aan het boek Wĳ slaven van Suriname, dat in 1934 verscheen. Ook gaf hĳ lezingen en schreef hĳ voor linkse tĳdschriften: hĳ kwam op voor de arbeidersklasse, werklozen en groepen die in zĳn ogen onrechtvaardig werden behandeld. En hĳ ageerde tegen het kolonialisme. De Nederlandse overheid vond hem daarom lastig. Reden waarom hĳ in Suriname, toen wĳ in 1933 daar kwamen om zĳn zieke moeder te bezoeken, werd opgepakt en zonder proces werd vastgezet. Na drie maanden werd hĳ Suriname uitgezet. Eenmaal terug in Nederland kwam hĳ nooit meer aan het werk, maar bleef hĳ schrĳven over onrecht. Mĳn vader verzette zich hevig tegen het opkomend fascisme en schreef onder meer in het linkse blad Vonk, dat hĳ ook verspreidde. Zo raakte hĳ tĳdens de oorlog betrokken bĳ het verzet, maar daar wisten wĳ niks van. Op een avond, in 1944, kwam hĳ niet thuis en we zagen hem nooit meer. Later bleek dat hĳ was opgepakt, waarschĳnlĳk met verboden geschriften in zĳn bezit. Pas na de oorlog hoorden we dat hĳ in het verzet had gezeten. En bleek dat hĳ als politiek gevangene in concentratiekamp NeuengammeSandbostel was terechtgekomen en in 1945 was overleden. Pas in mei 1960 kregen we het bericht dat hĳ was gevonden in een massagraf. In Nederland werd hĳ herbegraven op de erebegraafplaats in Loenen. Zĳn drang naar vrĳheid en gevoel voor rechtvaardigheid heeft mĳn vaders hele leven beïnvloed. Wat hĳ het allerbelangrĳkste vond: vrĳheid, ken je geschiedenis, weet waar je vandaan komt, dan heb je ook respect voor anderen. Dat maakt hem tot een bĳzonder mens.’

‘Het was niet de bedoeling dat ik in 1999 missies zou vliegen boven het voormalig Joegoslavië. De burgeroorlog daar was al jaren aan de gang, maar er werden intussen ook vredesonderhandelingen gevoerd. Toch kwam er begin 1999 een oproep van de NAVO om versterking van de luchteenheden. Een van de Joegoslavische bevolkingsgroepen, de Serviërs, voerden etnische zuiveringen uit in Kosovo en daar moest een eind aan komen. Ook Nederland ging helpen. Ruim dertig Nederlandse F16-piloten werden in Italië gestationeerd om van daaruit missies te vliegen. De opdracht was om het luchtruim vrĳ te houden van vĳandelĳke vliegtuigen, terwĳl NAVO-vliegtuigen bombardementen uitvoerden. Op 24 maart 1999 werd het menens. De onderhandelingen mislukten en wĳ werden ingezet. Met vier Nederlandse F16’s vlogen we naar Macedonië om daar te wachten op het uur U. Toen vlogen we naar Kosovo, met achter ons de bombardementsvliegtuigen. We hadden geen Serviërs in de lucht verwacht, maar ze vlogen toch. En dan begint de adrenaline in je lichaam te pompen. Je denkt: nu gaat het gebeuren. We zagen iets op de radar, maar wisten nog niet precies wat het was. Al gauw bleek het een Servisch aanvalsvliegtuig. Die maakte geen aanstalten om te keren en dus kregen wĳ het bevel om ‘m neer te schieten. Op zo’n moment loopt de spanning op en dan doe je waar je jaren voor hebt getraind: je drukt op de knop om een raket af te schieten. Het duurde een seconde voordat de raket ontbrandde, maar het leek een eeuwigheid. De MIG werd geraakt. De piloot overleefde door zĳn schietstoel te gebruiken. Veel tĳd om na te denken over die actie had ik niet. We werden beschoten en moesten de bommenwerpers beschermen. Het was knokken voor ons leven. Ja, het was spannend. Naderhand zeiden mĳn drie collega’s en ik tegen elkaar: als dit elke nacht zo gaat, dan zĳn we snel grĳs. Voor ‘moed, beleid en trouw’ ben ik later onderscheiden met het Vliegerkruis en dat maakt me trots. Historisch gezien was het een uniek moment. Voor het eerst sinds WOII had een Nederlandse vlieger een vĳandelĳk vliegtuig uit de lucht gehaald. Als klein land hebben we een cruciale rol gespeeld in het Kosovoconflict. Wĳ hebben daar echt wat betekend.’ PrimaOnderwĳs 49

Obs De Egelantier adopteert een monument Jyan (11): ‘Je moet altĳd blĳven strĳden voor wat jĳ belangrĳk vindt’ Ze kwamen op voor vrijheid, verdraagzaamheid en leven zonder angst. Drieëndertig gewone burgers die deden wat zij vonden dat juist was. Op 19 november 1942 zijn ze door de Duitsers omgebracht in het bos van Soesterberg. Ieder jaar organiseren leerlingen van groep 8 van obs De Egelantier een herdenking bij ‘hun’ monument. Dit jaar, door corona, wel even anders dan anders. DOOR SANNE VAN DER MOST

Als de leerlingen de bus uitstappen, begint het zachtjes te regenen. ‘Van harte welkom allemaal’, zegt Fred Heidinga, voorzitter van Bestuur Stichting Comité 4 en 5 mei Soest - Soesterberg, desondanks. ‘Fĳn dat jullie er zĳn. Ik ga jullie zometeen de kransen geven die jullie in groepjes van twee naar het monument mogen dragen.’ De regendruppels veranderen in een behoorlĳke bui. Capuchons gaan op en de leerlingen gaan steeds dichter bĳ elkaar staan. Na een blik op Buienradar wordt besloten toch maar weer even de bus in te gaan. Het monument loopt niet weg en ook de wethouder heeft nog wel wat tĳd.

Alles wordt gefilmd Adopteer een monument is een project van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, waarin leerlingen van het primair én voortgezet onderwĳs zich verdiepen in lokale oorlogsgeschiedenis. Nederland telt ruim 50

3.900 oorlogsmonumenten. Zo’n 1792 monumenten zĳn geadopteerd door bĳna 1.600 verschillende scholen en instellingen. Door het adopteren van een oorlogsmonument in de buurt en het organiseren van een herdenking, raken leerlingen op een bĳzondere manier betrokken bĳ de geschiedenis en de verhalen uit het verleden. Door corona mogen er dit jaar helaas minder mensen bĳ de herdenking in Soesterberg aanwezig zĳn. In plaats daarvan wordt alles gefilmd. Zo kunnen de nabestaanden er later thuis naar kĳken.

Wel een beetje zenuwachtig ‘Helden zĳn het’, zegt Bekircan (11) even later in een droge bus. ‘Natuurlĳk wisten we wel wat over de Tweede Wereldoorlog, maar deze verhalen over een plek zo dichtbĳ waar we zelf wonen, die kende ik nog niet. De afgelopen weken hebben we er les over gehad en er veel met elkaar over gepraat, dus nu weten we

er alles van. Dat ze door de Duitsers zijn neergeschoten omdat ze zich verzetten en stiekem spioneerden.’ Een beetje zenuwachtig is Bekircan wel. ‘We moeten alle namen van de slachtoffers noemen en ik ga een gedicht voorlezen voor al die mensen. Gelukkig hebben we alles vooraf geoefend dus het gaat vast goed.’

Zo’n krans heeft echt een betekenis Als de regen over z’n hoogtepunt heen is, gaat het groepje weer naar buiten en lopen de leerlingen achter voorzitter Heidenga aan in de richting van het monument. Acht van hen dragen een krans die ze straks bij het monument mogen neerleggen. Ook Jyan (11) draagt er een. Een beetje spannend vindt ze het wel maar ze is ook trots. ‘Ik ben met mijn familie gevlucht uit Syrië dus ik weet wat het is om in oorlog te leven. Zo’n krans heeft voor mij ook echt een betekenis. Die mensen gaven hun leven voor onze vrijheid. Daar kunnen we ontzettend veel van leren. Bijvoorbeeld dat je nooit moet opgeven en altijd moet blijven strijden voor wat jij belangrijk vindt.’

Muisstil Bij het monument aangekomen, nemen de leerlingen plaats. Inmiddels regent het weer wat harder. Voorzitter Heidinga en wethouder Aukje Treep - van Hoeckel vertellen in hun toespraken over de gruweldaden. Hoe de verzetshelden - gewone timmermannen, schilders, banketbakkers en stukadoors - de nazi’s saboteerden en spioneerden voor de geallieerden. Hoe ze vervolgens uit het hele land naar Kamp Amersfoort zijn overgebracht en later naar Fliegerhorst Soesterberg, waar ze op 19 november 1942 door een vuurpeloton in het geheim zijn geëxecuteerd. Pas in de zomer van

1945 is hun massagraf gevonden in een twaalf meter diepe Engelse bomkrater, volledig overdekt door bomen en ander groen. Vlakbij de plek in het bos bij Vliegbasis Soesterberg, waar nu het monument is. De leerlingen zijn stil en luisteren aandachtig naar de sprekers en naar elkaar. Als het hun beurt is om een voor een de namen van de slachtoffers te noemen, hun gedicht voor te dragen en de kransen bij het monument neer te leggen, is het muisstil.

Leren wat herdenken is Leerkracht Anneke Janssen is supertrots. Zo vertelt ze als de groep na afloop weer terug naar de bus loopt. ‘Van dit project leren ze ontzettend veel. Ze verdiepen zich in de lokale geschiedenis, ze leren over burgerschap, hoe belangrijk het is om in vrijheid te leven en ze werken samen naar een einddoel toe. Daarnaast leren ze wat herdenken is, welke gedrag daarbij hoort en hoe je zelf een bijdrage kunt leveren door bijvoorbeeld een mooi gedicht te schrijven. Normaal zijn ze ook altijd verantwoordelijk voor het opvangen van de genodigden, het aannemen van de jassen, het uitdelen van informatieboekjes en het aanbieden van koffie en thee. Door corona ging dat dit jaar helaas even anders. Maar ik ben al lang blij dat het toch door kon gaan.’ Meer weten over Adopteer een monument? Ga naar www.4en5mei.nl/educatie/basisonderwijs/ adopteer-primair-onderwijs

Lesmateriaal Het gratis lesmateriaal bij het project bestaat uit een docentenhandleiding en een werkboek voor leerlingen met daarin een onderzoeksdossier en een herdenkingsplan. Ook zijn er Denkvragen die prikkelen tot nadenken over oorlog, herdenken en het belang van monumenten. Er is lesmateriaal voor zowel primair als voortgezet onderwijs. Het lesmateriaal is te vinden op www.4en5mei.nl/lesmateriaal-po en www.4en5mei.nl/lesmateriaal-vo.

Aanmelden?

Ga naar www.onderwijsinformatie.nl/adopteereenmonument om je aan te melden voor Adopteer een monument. In het aanmeldformulier kun je vervolgens een oorlogsmonument in de buurt van jouw school uitkiezen om te adopteren. Adopteer een monument sluit goed aan bij het 4 en 5 mei Denkboek. PrimaOnderwijs 51

Deelnemende school over de bright ideas challenge:

‘Leerlingen krĳgen inzicht in wereldse vraagstukken’

In minder dan 100 jaar is de hoeveelheid mensen toegenomen van 2 miljard naar ruim 7,5 miljard. In 2050 zijn dat er bijna 10 miljard. Om onze planeet leefbaar te houden voor toekomstige generaties, zijn wereld-reddende innovaties nodig. De bright ideas challenge daagt daarom alle leerlingen uit groep 7 en 8 uit om creatieve oplossingen voor de wereld in 2050 te bedenken. Leerkracht Barbara de Vuijst van de Gooilandschool in Bussum vertelt waarom ze graag met haar school aan de challenge meedoet. DOOR ESMEE WEERDEN Voor de leerlingen van Barbara levert deelname aan de bright ideas challenge elk jaar veel op. ‘Al een aantal jaar doe ik mee met de bright ideas challenge met de plusklas groep 8. Ik vind het een fĳn lesprogramma, mooi werkboek, goede en inspirerende filmpjes en er is altĳd een leuke doe-opdracht. Kinderen leren goed om niet direct aan de slag te gaan met hun eerste idee, maar eerst te brainstormen en allerlei ideeën op te schrĳven voordat ze daadwerkelĳk hun uiteindelĳke ideeën uitwerken. Dit zorgt voor veel meer creativiteit. Ook leren ze luisteren naar elkaar en dat een goede samenwerking nodig is om tot een mooi resultaat te komen.’ In de editie van 2019/2020 was de plusklas van Barbara de trotse kampioen met het idee van de waterwatch. ‘Mĳn leerlingen wilden mensen bewust maken van het feit dat zoetwater schaars is. Met een app op je horloge die per huishouden aangeeft hoeveel water je per dag mag gebruiken en hoeveel water je al verbruikt hebt met je gezin, wilden ze dat bereiken.’ Wat Barbara prettig vindt aan de challenge is dat haar leerlingen inzicht in wereldse vraagstukken krĳgen, zoals duurzamer leven, om aan de afspraken van het klimaatakkoord van 2050 te kunnen voldoen. ‘Tĳdens de challenge wordt er aanspraak gemaakt op veel 21e eeuwse vaardigheden zoals analytisch denken, luisteren, plannen, organiseren, samen-

werken en presenteren. En uiteindelĳk vinden ze het heel leuk om aan een landelĳke challenge mee te kunnen doen en iets te kunnen winnen. De teams dit jaar zĳn nog gemotiveerder omdat ze zagen hoeveel aandacht mĳn groepje vorig jaar had gekregen met hun winnende ontwerp.’

Over de bright ideas challenge

Hoe zorgen we ervoor dat ons leve n slimmer, schoner en zuiniger is in 2050? Doo r anders te wonen, anders te verplaat sen en anders te produceren. Tĳdens de bright idea s challenge bedenken leerlingen van groep 7 en 8 oplossingen voor deze grote uitdagingen. En er geldt maar één regel: alles kan, alles mag .

Ook meedoen? Meld jouw klas nu kosteloos aan voor de bright ideas challenge editie 2020/2021 via:

www.brightideas.generationdiscover.nl/meedoen

Lezen met Kinderboekenjuf Ingrid werkt aanstekelĳk Al zo lang ze zich kan herinneren, wilde Ingrid in het onderwijs werken. Het lesgeven in de bovenbouw van het primair onderwijs gaat haar dan ook natuurlijk af. Met name het leesonderwijs heeft haar hart gestolen. Vandaar dat zij naast haar werk als juf de website Kinderboekenjuf.nl in 2016 is gestart. Wij gingen in gesprek met Ingrid over haar drive en missie om het (lees)onderwijs te ondersteunen en leerlingen gemotiveerd aan het lezen te krijgen. DOOR ESMEE WEERDEN In de afgelopen tien jaar heeft Ingrid aan vele groepen les gegeven. Door op allerlei scholen als invaller gewerkt te hebben, heeft ze veel verschillen gezien in leesonderwĳs. ‘Het is leerkrachten schoolafhankelĳk wat er met leesonderwĳs gedaan wordt. Ik denk dat het belangrĳk is dat je een methode kiest vanuit visie. Sinds de aandacht in de media enorm is toegenomen, zie ik wel een verandering. Scholen zĳn zich er bewuster van geworden dat leesplezier en – motivatie belangrĳk is, maar het ontbreekt vaak aan tĳd en budget om het goed aan te pakken.’

Kinderboekenjuf.nl bespaart tijd Door veel te werken met LIST-lezen in haar klas, ontdekte Ingrid opnieuw hoe leuk lezen eigenlĳk is. Met name de mini leeslessen, een onderdeel van deze methodiek, verrĳken het stil lezen. Ingrid had inmiddels zoveel mini leeslessen verzameld, dat ze deze graag met collega’s wilde delen. Kinderboekenjuf.nl was geboren. Het is de missie van Ingrid om lezen weer leuk te maken. ‘Een mini leesles is als het ware een boekpromotie om leerlingen enthousiast aan het lezen te krĳgen. Aan een mini leesles koppel ik vragen die leerlingen leuk vinden en interesseren, waardoor ze gerichter en met aandacht hun eigen

boek gaan lezen.’ “Lezen met Kinderboekenjuf” is nieuw in het aanbod van Ingrid. Met deze filmdienst – ideaal wanneer boeken én tĳd niet voorhanden zĳn – neemt Ingrid alles uit handen: de opgenomen mini leeslessen speel je af via het digibord en je laat de leerlingen het werk doen. De voorbereidingstĳd is minimaal én het gemak is groot.

De kracht van de leerkracht Ingrid hoopt dat het onderwĳs met een bredere blik naar het leesonderwĳs gaat kĳken: ‘In Nederland hebben we alles in hokjes opgedeeld, maar het is belangrĳk dat lezen als één geheel gezien wordt. Dit kun je bĳvoorbeeld doen door te werken met één thema voor diverse lessen. Ook de kracht van de leerkracht moet niet onderschat worden. Het werkt aanstekelĳk als je als leerkracht enthousiast bent en zelf wat weet over kinderboeken. Zo heb ik een keer een Fortnite boek meegenomen voor een leerling die fan is van gamen. Door een boek aan te reiken binnen zĳn interessegebied, begon hĳ direct met enthousiasme in het boek te lezen.’ Meer weten over Lezen met Kinderboekenjuf? Ga naar www.lezenmet.kinderboekenjuf.nl

PrimaOnderwĳs 53

Meer aandacht voor

Wetenschap & Techniek-onderwĳs

Afgelopen oktober zette Platform Talent voor Technologie samen met PrimaOnderwijs een enquête uit om een beter beeld te krijgen van het Wetenschap & Techniek-onderwijs op basisscholen. Carla Roos en Edith Hilbink, beiden senior projectleider, duiden de uitkomst. ‘Een 3D-printer is echt niet nodig, met ijsstokjes kun je ook onderzoekend leren.’ DOOR FIRMA FLUKS

Het opdoen van kennis over technologie en ICT geeft leerlingen de kans hun talenten te ontdekken en ontwikkelen. Daarom ondersteunt Platform Talent voor Technologie (PTvT) via haar label Jet-Net & TechNet scholen met trainingen, visieontwikkeling en kennis. ‘In de basis willen we onderzoekend en ontwerpend 54

leren bevorderen. Door Wetenschap &Techniek (W&T) te implementeren in de lessen, geef je kinderen skills voor de toekomst. Technologie en ICT is namelĳk overal om ons heen. Daarom stimuleren wĳ scholen hun blik naar buiten te richten en samenwerkingen aan te gaan met bedrĳven. Wat gebeurt er bĳvoorbeeld bĳ de fietsenmaker om de hoek?’, legt Carla Roos uit.

Draagvlak creëren De afgelopen drie jaar nam de aandacht voor W&T op basisscholen flink toe, blĳkt uit de enquête die PTvT afgelopen oktober samen met PrimaOnderwĳs uitzette. Op de enquête reageerden 280 respondenten uit het basisonderwĳs. Ruim een derde van hen geeft aan meer aandacht aan W&T te besteden in de klas dan drie jaar geleden en 70% geeft aan dat het thema meer aandacht krĳgt op school. Het aantal uur dat aan W&T besteed wordt, ligt bĳ het merendeel van de respondenten op minder dan vĳf uur per maand. Wat opvalt is dat de aandacht voor W&T vaak projectmatig is – 5% werkt met een doorlopende leerlĳn – en dat het onderwĳs in 60% van de gevallen afhangt van enkele enthousiaste collega’s. ‘W&T projectmatig aanbieden kan heel goed werken, maar het is wel belangrĳk dat scholen een visie vormen en beleid maken. Op dit moment heeft slechts een vĳfde van de scholen dat. Daar zit echt

verbeterpotentieel, in het creëren van draagvlak bij het team en het integreren van W&T in het curriculum’, ziet Carla.

Verweven in het onderwijs Van de respondenten zegt 58% tegen belemmeringen aan te lopen in de vorm van tijd of kosten. Toch zijn dat drempels die misschien wel lager zijn dan leerkrachten denken, zegt Edith Hilbink. ‘We merken dat leerkrachten denken dat W&T een vak is dat er nog extra bij komt. Daarom laten wij graag zien dat wetenschap dichterbij is dan je denkt. In de schooltuin kun je heel goed onderzoekend bezig zijn. Of beter nog: combineer W&T met rekenen of Nederlands. Zie het niet als een extra uur in het lesrooster, maar als een manier van leren die verweven zit in het onderwijs.’ Ook wat betreft de kosten, is het beeld over techniek niet altijd juist. ‘Je hoeft echt geen 3D-printer aan te schaffen, met ijsstokjes kun je ook onderzoekend leren’, geeft Edith als voorbeeld. ‘Ik heb scholen gezien waar dure materialen in de kast stonden,Schrijf waarvan niemand wistBèta&TechMentality wat ze ermee moesje in voor de workshop ten doen. is het zodrijfveren belangrijk te werken Wil Daarom je meer weten over de van jeom leerlingen en hoe je hierop inspeelt? de workshop Bèta&TechMentality krijg je vanuit een beleid, teTijdens bepalen wat bij jouw school past eenmaterialen toelichting op het model, de verschillende typen leerlingen en en welke je daarvoor nodig hebt.’

van de school, legt Edith uit. ‘We willen starters op weg helpen en koplopers inspireren om voorop te blijven lopen. Dat doen we bijvoorbeeld door inspiratieworkshops te geven waarin we leraren laten zien dat techniek heel dichtbij is en hoe je het kunt inzetten in de les. Ook stimuleren we scholen om bij elkaar te gaan kijken. Laat je inspireren, want je hoeft echt niet alles zelf te verzinnen.’ Carla en Edith benadrukken dat er heel veel mogelijk is, maar dat het soms wel tijd kost om W&T goed in te bedden in het onderwijs. ‘Zo is er een school in Noord-Holland die een structurele samenwerking heeft met een bouwbedrijf en een zaadveredelingsbedrijf uit de buurt. Op school gaan leerlingen aan de slag met de thema’s van deze bedrijven, ze leren bijvoorbeeld welke materialen er allemaal in een gebouw zitten en hoe een plant groeit. En regelmatig gaan de klassen op bezoek bij de bedrijven. Dat is prikkelend voor leraren en leerlingen. Die relatie opbouwen kost tijd, maar het is niet onhaalbaar.’ Een laagdrempelige vorm van een dergelijke samenwerking is het betrekken van ouders. Door ze gastlessen te laten geven over hun beroep of een bedrijf van een van de ouders te bezoeken, haal je het bedrijfsleven de klas in en werk je bovendien aan de ouderbetrokkenheid.

hoe je je techniekonderwijs zo inricht dat het een brede groep aanspreekt. Meld jezelf en/of je team aan via www.betatechmentality. Inspiratieworkshop Ruimte voor ontwikkeling nl Deelname aan de workshop is kosteloos.

Omdat iedere school anders is, is het W&T-onderwijs altijd maatwerk. Daarom gaan we bij iedere school die we ondersteunen uit van de vraag en de behoefte

Ontdekkers zijn nog zoekende naar een richting die bij hen past. Hun – soms nogal conservatieve - beeld van techniek ligt nog niet vast. Maar leg je verrassende hightech voorbeelden aan ze voor, dan worden ze vaak snel enthousiast. Nu nog zor-

De resultaten van het onderzoek laten zien dat W&Tonderwijs op de kaart staat, maar dat er ook nog veel ruimte is voor ontwikkeling. ‘Hopelijk komt er de komende jaren meer structurele aandacht voor W&T in het primair onderwijs. Omdat het belangrijk is voor de talentontwikkeling van leerlingen én omdat het gewoon heel leuk is. Als je zelf een lampje in elkaar mag zetten en het doet het vervolgens ook echt, dan ben je trots’, geeft Carla als voorbeeld. ‘Dat doet wat met een leerling, je ziet dan een vonkje overslaan.’

gen dat ze zicht krijgen op hun eigen technische talent, bijvoorbeeld via ontwerpopdrachten. Creatieve makers hebben een sterke intrinsieke motivatie voor techniek. Ze puzzelen graag op de beste oplossing voor een uitdagend probleem. Ze zien techniek ook als middel om maatschappelijke kwesties te lijf te gaan. Waardering van anderen of status vinden ze niet belangrijk. Geef deze jongeren de ruimte om daarmee zelf aan de slag te gaan

Wil je ook met W&T aan de slag? Via het label Jet-Net & TechNet biedt PTvT scholen hierbij ondersteuning. Kijk voor meer informatie op www.jet-net.nl. De publicatie met de resultaten van de enquête is te vinden in de Kennisbank van PTvT: www.ptvt.nl/kennisbank.

en hun enthousiasme neemt alleen maar toe.

Bedrijven en scholen werken samen met Jet-Net & TechNet Jet-Net & TechNet is een groot landelijk netwerk waarbinnen bedrijven en scholen Breng samen met Jet-Net & TechNet regionaal samenwerken. Het geeft kinderen en jongeren een reëel en positief beeld technologie tot leven! van technische beroepen en helpt ze bij het maken van een bewuste keuze voor hun Bekijk al onze activiteiten opcarrière. www.jet-net.nl toekomstige studie en Jet-Net & TechNet doet dit door het bedrijfsleven en het funderend onderwijs te inspireren, adviseren en faciliteren in hoe zij de samenwerking op een structurele en duurzame manier vorm kunnen geven. Kijk voor meer informatie op jet-net.nl 14-10-2019 16:00

PrimaOnderwijs 55

FIRST® LEGO® League Explore én Discover:

Een hands-on ontdekkingsreis met toekomstperspectief

Wil je jouw leerlingen inspireren om te experimenteren en kritisch te leren denken? Met het oog op een goede toekomst? Met de internationale programma’s van FIRST® LEGO® League doen leerlingen spelenderwijs waardevolle technische en wetenschappelijke vaardigheden op die belangrijk zijn voor de banen van morgen. De programma’s Explore en Discover van FIRST LEGO League zijn in te zetten voor kinderen van 4 tot en met 10 jaar, waarin elk kind op zijn eigen niveau wordt uitgedaagd. DOOR ESMEE WEERDEN De programma’s van FIRST LEGO League zĳn opgericht in 1998 door FIRST-oprichter (For Inspiration and Recognition of Science and Technology) Dean Kamen en de eigenaar van LEGO Group Kjeld Kirk Kristiansen vanuit een behoefte om kinderen het plezier in wetenschap en technologie te laten ontdekken. En met succes: sinds de start hebben wereldwĳd maar liefst 70 procent van de deelnemers en 59 procent van de deelnemende meisjes zich ingeschreven voor een studie in technologische richting. De programma’s van FIRST LEGO League leveren dus een gedegen bĳdrage aan het toekomstperspectief van jongeren, want arbeidsplaatsen in de techniek zullen alleen maar toenemen.

FIRST LEGO League Discover Kinderen van 4 tot en met 6 jaar kunnen al aan de slag met FIRST LEGO League Discover, dit is het eerste programma om wetenschap en technologie te introduceren. De ontdekkingsreis begint met een exclusief LEGO® Education Discover model. Dit model van 56

LEGO® DUPLO is het startpunt om kinderen zelf nieuwe ontwerpen te laten maken. Hierdoor ontwikkelen ze spelenderwĳs de zogeheten STEAM-vaardigheden (wetenschap, technologie, techniek, kunst en rekenen). Bĳvoorbeeld het begrĳpen van het verband tussen oorzaak en gevolg, leren voorspellingen te doen, leren observeren, problemen oplossen en

‘Het is zo leuk om de ontwikkeling bĳ de kinderen te zien. De eerste sessies waren ze nog heel erg op zichzelf en was het nog moeilĳk om hun ideeën te delen, en te luisteren naar elkaar. Nu vinden ze het laatste deel van de sessie het leukste, waarin ze veel moeten samenwerken en vertellen wat hun ontwerp is, hoe het werkt en wat ze eraan verbeterd hebben.’ Teamcoach Hante Visser, Archipelschool

voorstellingen opvoeren. Het vieren van nieuwe ontdekkingen en samenwerkingen, en vooral samen veel plezier maken staat centraal in dit programma en is een goede voorbereiding op het vervolgprogramma, FIRST LEGO League Explore.

FIRST LEGO League Explore Dit programma richt zich op kinderen van 6 tot en met 10 jaar. Het is een hands-on programma speciaal ontwikkeld om de nieuwsgierigheid en creativiteit van jonge kinderen om te zetten in een ontdekkingsreis naar hoe zĳ de wereld kunnen verbeteren. Kinderen leren hoe zĳ onderzoek moeten doen en hoe zĳ conceptmatig problemen moeten oplossen. Het eindresultaat is een model gemaakt van LEGO onderdelen. Ook hier staan plezier en teamwork voorop.

‘Ik heb geleerd hoe ik moet programmeren en presenteren maar ook hoe ik beter moet samenwerken en dat het leuk is om “out of the box” te denken. Daardoor heb ik het gevoel gekregen dat echt alles kan als je er maar in gelooft en je elkaars talenten gebruikt.’ Deelnemer aan FIRST® LEGO® League Explore

Hoe werkt het? Je kunt je op elk moment in het schooljaar registreren en de programma’s doorlopen. Beide programma’s bevatten een lessenserie die jou en je leerlingen begeleidt. In tien of twaalf sessies gaan de leerlingen in teams aan de slag met hun eigen ontwerp. Je kan als school een feestelĳke afsluiting organiseren in de vorm van een schoolfestival. De handleiding voor het schoolfestival staat online en uiteraard dien je rekening te houden met de richtlĳnen rondom het coronavirus.

FIRST LEGO League - doorlopende leerlĳn Wist je dat het programma van de FIRST LEGO League opgebouwd is uit verschillende divisies? En kinderen vanaf 4 jaar al laat kennismaken met techniek? Het programma bouwt als een doorlopende leerlĳn elk jaar voort op dezelfde bouwstenen als de jaren ervoor, maar je kunt ook zonder moeite in ieder leerjaar van start gaan. Voor iedere leeftĳd (4 t/m 15 jaar) is er een andere uitdaging.

Iedereen kan meedoen Er wordt niet van je verwacht dat je wetenschappelĳke of technologische kennis in huis hebt. Door middel van de Teambĳeenkomstengids word je begeleid met alle informatie en bronnen die je maar nodig hebt. Met de programma’s van FIRST LEGO League ontwikkelen kinderen hun 21e-eeuwse vaardigheden en zĳn zĳ op een creatieve manier bezig met wetenschap en technologie. Een mooi begin van hun toekomst.

Stichting Techniekpromotie maakt zich sterk om wetenschap en technologie te integreren in het leven van kinderen en jongeren van 4 tot en met 18 jaar. De stichting ontwikkelt (en is verbonden aan) verschillende educatieve programma’s die samen een doorlopende leerlĳn vormen. FIRST® LEGO® League Discover en FIRST® LEGO® League Explore zĳn onderdeel van die programma’s.

Meer weten over de programma’s en de thema’s van dit jaar? Kĳk op firstlegoleague.nl en meld je aan! PrimaOnderwĳs57

Alles telt Q is dé rekenmethode van nu Marleen: ‘Redeneren en nadenken, dat is wat we in onze maatschappĳ nodig hebben’

Een kijkje in de keuken van het rekenonderwijs door de ogen van professionals Dr. Kees Hoogland, expert op het gebied van rekenonderwijs, en Marleen van de Wetering, conceptauteur van de rekenmethode Alles telt Q. Door Esmee Weerden ‘Overal om je heen zĳn getallen; dat begint al als je ’s morgens wakker wordt en op je wekker kĳkt. Juíst in deze tĳd – door de komst van de computers – moeten kinderen méér kunnen dan alleen sommen maken’, aldus Dr. Kees Hoogland. Kees geeft aan dat Nederland tot aan de eeuwwisseling koploper was op het gebied van rekenonderwĳs. Maar dat is veranderd. ‘We worden links en rechts ingehaald door andere landen’, zegt hĳ. 58

HET TĲ KEREN Als het aan Kees ligt zouden leerkrachten rekenen meer moeten koppelen aan de werkelĳkheid. ‘Verbind rekenen met echte ontwikkelingen in de maatschappĳ. En laat hen niet alleen sommen uitrekenen, maar leer hen ook te interpreteren. Het gekke is dat dit nu in de rekenboeken wordt gedaan, in de vorm van contextrĳke opgaven. Dat is heel talig en kinderen leren dan alleen uit een boek. Dat kan anders.’ Marleen van

de Wetering, conceptauteur van de rekenmethode Alles telt Q van ThiemeMeulenhoff, beaamt dit en heeft daar met rekenmethode Alles telt Q verandering in gebracht. ‘Bĳ Alles telt Q zetten we het kind centraal en leren kinderen rekenproblemen oplossen die ze in het dagelĳks leven tegenkomen. Opgaven zĳn zoveel mogelĳk voorzien van beeld en de hoeveelheden teksten zĳn beperkt. Het is immers rekenen, geen begrĳpend lezen. Kees vervolgt: ‘Kĳk om je heen en gebruik wat je ziet, dan wordt je rekenonderwĳs rĳker. Maak bĳvoorbeeld foto’s van kwantitatieve zaken in en om je school en gebruik deze in je les. Of laat je leerlingen dingen van thuis meenemen. Kortom: heb een brede blik op rekenen. Dat is de sleutel.’

wereld.’ Met humor, bewegend leren en het uitgangspunt ‘fouten maken mag’ zorgt Alles telt Q ervoor dat kinderen zelfverzekerd en met plezier leren rekenen. Zo wordt er bĳ elk nieuw blok met een leuk, educatief en interactief filmpje gestart, is er een schrift beschikbaar met leuke, puzzelende opdrachten die leerlingen uitdagen de lesstof op verschillende manieren toe te passen en creatief te denken, en worden kinderen uitgedaagd om te bewegen. Want door te bewegen leer je beter, en het is nog leuk ook.

FOUTEN MAKEN MAG ‘Redeneren en nadenken, dat is wat we in onze maatschappĳ nodig hebben’, zegt Marleen. ‘Oplossingen voor een rekenprobleem kunnen van linksom of van rechtsom komen – het gaat om de vraag: wat werkt voor jou? Het is belangrĳk soms tegen je klas te zeggen: “Laten we eens samen kĳken naar deze opgave. Hoe heb jĳ dit aangepakt? En jĳ, en jĳ?” Zo ontstaat een positieve sfeer. Ik bedoel niet dat leren rekenen alleen maar leuk is. Het betekent vaak volhouden, de kaken op elkaar. Maar het is wel belangrĳk dat kinderen beseffen: een fout is niet het einde van de

ALLES TELT HELPT JOU ALS LEERQ OOG TE HEBBEN VOOR KR ACHT ELK KIND. De methode geeft

jou de tools in handen om rekenlessen te geven die niet alleen leerzaam , maar ook heel leuk zĳ n. Zo leren alle kinderen succesvol én met plezie r rekenen! Lees bĳgevoegde folde r voor meer informati e over onze belangrĳks te pĳlers voor succesv ol rekenonderwĳs.

TOE AAN EEN NIEUWE REKENMETHODE?

Wil je meer weten over rekenen met Alles telt Q? Vraa g nu een gratis proefpakket aan via:

w w w.allesteltq.nl

Als je een nieuwe rekenmethode kiest, ga je niet over één nacht ĳs. Je werkt er immers jaren mee. Je keuze moet dus goed doordacht zĳn. De visie van Alles telt Q is dat rekenonderwĳs moet leiden tot functionele gecĳferdheid. Leerlingen die functioneel gecĳferd zĳn, kunnen in het dagelĳks leven zelfstandig handelen en beslissingen nemen in reken-wiskundige situaties. Het rekenaanbod van Alles telt Q helpt leerlingen deze vaardigheid te ontwikkelen. Om erachter te komen of deze visie ook bĳ jouw school past, ga je met collega’s in gesprek over vragen als: • Wat verstaan wĳ in onze school onder goed rekenonderwĳs? • Hoe willen we lesgeven, welke leerkrachtvaardigheden vinden we belangrĳk? • Hoe kĳken we naar de rol van ict binnen ons rekenonderwĳs?

TIP: gebruik vervolgens een stappenplan mét checklist om op zoek te gaan naar jullie nieuwe rekenmethode. Deze kun je gratis downloaden via: www.expertis.nl/project/rekenmethode-kiezen-en-implementeren/

PrimaOnderwĳs 59

Jouw onderwĳs is hun toekomst Leraar zijn is een passie. Je bent gedreven en hebt hart voor je leerlingen. Je wilt dat ze zichzelf leren kennen, je wilt ze vooruit helpen en brengen naar een niveau dat past bij hun ambities en talent. Je wilt verrast worden door hun kunnen en verbaasd zijn over hun mogelijkheden. Als professional weet jij als geen ander hoe je een kind de ontwikkeling kan bieden die past bij zijn capaciteiten, karakter en drijfveren. Het startpunt? De juiste verwachtingen hebben, je leerlingen kunnen volgen, en kunnen inzoomen als je uitval, achterstand of voorsprong signaleert.

Dat doe je met goede, kindvriendelĳke toetsen. Met het Boom leerlingvolgsysteem (Boom LVS) beschik je over een compleet aanbod toetsen, waarmee je leerlingen de hele basisschoolperiode kunt volgen. Met de verwachtingstoetsen meet je bovendien de potentie van jouw leerlingen en kom je erachter wat hun mogelĳkheden zĳn. Zo zorg je ervoor dat je de verwachting goed in beeld hebt en heb je een extra middel om de resultaten van de volgtoetsen nog beter te interpreteren. Met de verdiepende toetsen van het

Boom LVS zoom je in op specifieke leerproblemen en zie je waar de schoen precies wringt.

Het verhaal achter het cijfer Op Basisschool de Librĳe in Gorredĳk zet directeur Tseard Kuperus de toetsen van het Boom LVS al jarenlang in. ‘We kĳken of de prestaties van kinderen kloppen met de verwachtingen die we van ze hebben. Zo kunnen we nauwkeurig bepalen of het nodig is om bĳvoorbeeld remedial teaching in te zetten. Lesgeven

‘De brede interpretatie van scores geeft ons de mogelĳkheid te kĳken naar welke ruimte een kind heeft om zich verder te ontwikkelen.’ en toetsen passend bĳ de potentie van de leerlingen, daar gaan we voor.’ Ook kĳkt De Librĳe breed naar cĳfers en resultaten. ‘Die brede interpretatie van scores geeft ons de mogelĳkheid te kĳken naar welke ruimte een kind heeft om zich verder te ontwikkelen.’

nemen, is voor Tseard en zĳn collega’s een van de belangrĳkste argumenten om het te gebruiken. ‘We willen kinderen niet frustreren met toetsen, dus ze alleen toetsen aanbieden die passen bĳ hun ontwikkeling. Daarom is het fĳn dat de leerlingvolgtoetsen van het Boom LVS continu genormeerd zĳn. We kunnen zelf kiezen in welke maand we willen toetsen en doen dat dus wanneer wĳ vinden dat het past.’ Daardoor ligt er bovendien minder druk op het toetsen zelf.

De verschillende scores waarop de toetsen rapporteren noemt Tseard krachtig. ‘De brede interpretatie van scores geeft ons de mogelĳkheid te kĳken naar welke ruimte een kind heeft om zich verder te ontwikkelen.’ Heb je het idee dat een kind over- of onderpresteert? De verwachtingstoetsen helpen je die vraag te beantwoorden. Heb je aanwĳzingen voor bĳvoorbeeld rekenstoornissen? Maak een analyse met de verdiepende toetsen. Deze bieden je handvatten om je lesaanbod verder af te stemmen op wat de leerling nodig heeft.

De toetsen van het Boom LVS laten je zien wie je leerlingen zĳn, waar ze staan in hun ontwikkeling en waar je extra aandacht aan kunt geven. Hierdoor kan jouw volle aandacht gaan naar het lesgeven en het helpen ontwikkelen van je leerlingen. Jouw onderwĳs is tenslotte hun toekomst.

Meer weten over het Boom LVS?

VERWACHTEN

Dat het Boom LVS continu genormeerd is, en alle toetsen dus in elke maand van het leerjaar zĳn af te

Kĳk op www.boomlvs.nl

LEERMOTIVATIE 6-7-8

GROEP 1/2/3

KLEURENSCHAT

GROEP 6

KLEUTEROBSERVATIELIJST*

BEGINTEST

LEERSTRATEGIEËN 7-8*

Indicatie van mijn denken begripsniveau

GROEP 7/8

LEERPOTENTIE 7-8

LEERPOTENTIE 6 Vaststellen van mijn verwachte uitstroomniveau 1F en 1S/2F

PRE-ADVIES

VERDIEPEN SERVICE

SPELLING

HOOFDREKENEN

TECHNISCH LEZEN

GROEP 3

GROEP 4

GROEP 5

GROEP 6

GROEP 7

PI-DICTEE

Toetsplan & implementatieondersteuning

CONTINU BENOEMEN EN WOORDEN LEZEN (CB&WL)

Boom testcentrum Leerlingrapportages Normscores Groeigrafieken

TEMPOTEST LEZEN (TTL)*

1F 1S/2F

TEMPOTEST AUTOMATISEREN (TTA)

Workshops, tools & boeken voor inhoudelijke ondersteuning

Oudermateriaal

GROEP 8 1F 1S/2F

ANALYSEREN

BEGRIJPEND LEZEN

SPELLING

ANALYSEREN

REKENEN-WISKUNDE

BEGRIJPEND LEZEN

ANALYSEREN

REKENEN-WISKUNDE

BEGRIJPEND LEZEN

ANALYSEREN

REKENEN-WISKUNDE

BEGRIJPEND LEZEN

ANALYSEREN

REKENEN-WISKUNDE

BEGRIJPEND LEZEN

ANALYSEREN

REKENEN-WISKUNDE

EINDTOETSEN/ OPBRENGSTEN

VOLGEN

REKENEN-WISKUNDE

SCHOOLADVIES

1F 1S/2F

NEDERLANDSE DYSCALCULIE SCREENER (NDS)

Verantwoording opbrengsten

*in ontwikkeling

PrimaOnderwĳs 61

EnergieGenie.nl:

jongeren en docenten in actie Bij veel jongeren mist actuele kennis over het klimaat en energie. Daarom is er nu voor het VO een website boordevol informatie, opdrachten en challenges rond deze thema’s. Docenten kunnen zonder veel voorbereiding een les duurzaamheid geven. Het thema ‘klimaatverandering’ past bij vrijwel elk vak: aardrijkskunde, biologie, maar zeker ook bij economie en maatschappijleer. Die aandacht is hard nodig, zo maakt onderzoek na onderzoek duidelijk. Dan hebben we het niet alleen over onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering, maar ook over onderzoek naar klimaatkennis bij jongeren. Veel scholieren hebben geen idee van de impact van klimaatverandering en als ze dat wel hebben weten ze niet goed wat zij er zelf tegen kunnen doen. Docenten van het voortgezet onderwijs zijn onmisbaar om dit ‘kennisgat’ te dichten en jongeren te helpen zich voor te bereiden op een duurzame toekomst. Voor deze docenten is EnergieGenie Next gemaakt, een website met kant-en-klare lesopdrachten en veel achtergrondinformatie over klimaat en energie.

Curriculumherziening Het huidige curriculum sluit niet goed aan bij de huidige (klimaat)ontwikkelingen. Dit verklaart het eerdergenoemde ‘kennisgat’ gedeeltelijk. Momenteel wordt er gewerkt aan een herziening van het curriculum, waarbij onder andere is voorgesteld dat er meer aandacht komt voor (1) de ecologische voetafdruk van de mens, (2) het eigen (al dan niet duurzame) handelen, (3) de dilemma’s van een duurzame toekomst. De inhoud van EnergieGenie is zorgvuldig samengesteld om deze onderwerpen uit te diepen en in te vullen.

Kant-en-klare lessen in een groen jasje De basis van EnergieGenie Next zijn vier thema’s die elk bestaan uit tien tot vijftien artikelen. De artikelen bevatten zelden meer dan 200 woorden, zodat ze voor jongeren goed behapbaar zijn. De thema’s behandelen de wetenschap van klimaatverandering, de energietransitie, beleid en debat en allerhande maatregelen op het gebied van mitigatie en adaptatie. Daarnaast biedt het platform 18 goede en doordachte opdrachten die zonder veel voorbereiding in te zetten 62

zijn in de les. De opdrachten zijn te filteren op vak en niveau. De aard van de opdrachten is divers: van een klimaatconferentie in de klas tot het virtueel schuiven van zonneparken. Docenten hebben toegang tot extra materiaal om de opdrachten te voorzien van context en ze te beoordelen.

Tijd voor actie EnergieGenie Next is niet alleen gefocust op het zenden van informatie. Een belangrijk onderdeel richt zich op wat jongeren zelf kunnen doen aan de klimaatverandering. Om te voorkomen dat jongeren door alle maatregelbomen die op internet staan het bos niet meer zien, heeft EnergieGenie 12 uiteenlopende challenges ontwikkeld. Door deze challenges kunnen jongeren op een laagdrempelige manier bijdragen aan een beter klimaat en zijn ze bewust bezig met duurzaamheid.

Feedback is welkom! Momenteel zijn we bezig met gebruikerstests met jongeren, de primaire doelgroep voor EnergieGenie. Daarnaast zijn we benieuwd naar het gebruik van de kant-en-klare lessen door docenten in de klas. We houden ons aanbevolen voor alle feedback via onderwijs@energiegenie.nl .

Laat je leerlingen hun stem horen Ook dit jaar kunnen jouw leerlingen weer meedoen aan de EF Challenge: een internationale spreekwedstrijd die studenten een platform biedt om hun stem te laten horen en positieve verandering in stand te brengen. Door het inzenden van een Engelse speech over het onderwerp What does ‘opening the world’ mean to you?

kunnen leerlingen niet alleen hun unieke perspectief delen maar ook kans maken op een weeklange reis naar New York met studenten van een reis van één week om daar deel te nemen aan het Youth Leadership Forum en de Verenigde Naties te bezoeken.

Simon (bovenbouw leraar Engels) en Ramon (leraar maatschappijleer) hebben in de les de EF Challenge met hun klas gedaan. Waarom heb je jouw leerlingen gestimuleerd

Hoe reageerden de leerlingen op de

om een speech in te zenden?

EF Challenge ?

Simon: “Ik vond het meteen een super leuk initiatief aangezien het jongeren stimuleert om in het Engels na te denken over internationale onderwerpen die er toe doen. Het feit dat ze daarnaast ook kans maken om naar New York te gaan en daar hun mening te delen met een internationale groep studenten maakt het helemaal fanatastisch. Ik geef les aan een aantal zeer leergierige, reislustige en internationaal ingestelde leerlingen, die ik dan ook graag op de hoogte wilde stellen van de mogelijkheden die deze challenge hun kon bieden.”

Simon: “Ze vonden het een tof initiatief en de meesten waren al snel geïnteresseerd om mee te doen. Het onderwerp sprak ze aan en was iets waar ze graag hun mening over wilden laten horen. Vooral de mogelijkheid op een reis naar New York samen met een hele groep jongeren van over de hele wereld motiveerde ze om een video te maken.”

Ramon: “Voor mijn vak stimuleer ik mijn leerlingen om actief op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen in ons eigen land en in de rest van wereld en hun perspectieven te delen. Ik merk dat de meesten niet de behoefte voelen om hun mening te laten horen omdat ze het idee hebben dat ze toch geen invloed op verandering hebben. Nadat een collega mij over de EF Challenge vertelde, aarzelde ik niet om mijn leerlingen aan te moedingen om hieraan mee te doen. De challenge geeft ze die mogelijkheid op een internationaal platform waar zij hun mening kunnen delen en waar ze gehoord worden.”

Ramon “De meeste leerlingen reageerden erg enthousiast en begonnen al snel hun meningen over het onderwerp met elkaar te delen, wat zorgde voor een leuke en interssante discussie in de klas. Het initatief liet ze zien dat hun mening er toe doet en gaf ze ook oprecht de mogelijkheid om deze te delen met elkaar en anderen. Ook wilden ze natuurlijk erg graag mee naar New York!”

Schrijf je in op: ef.com/efchallenge

EF Nederland Boelelaan 7 1083 HJ Amsterdam 085-0480900

21AM_EFChallenge_Ad_192x285_NL.indd 1

01.12.20 16:19

voor groei en succes. DAar kun je op rekenen. Meer informatie? www.thiememeulenhoff.nl/allesteltq