PrimaOnderwijs Maart April 2020

nummer 2 • maart/april 2020 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 5x per jaar •

• PRAAT OVER DISCRIMINATIE & UITSLUITING • SAMEN OP ZOEK NAAR LEVENSVERHALEN • NADENKEN OVER VRIJHEID

‘de TECHNOHAVO is een toekomstgericht profiel’

WETENSCHAP & Technologie in de klas!

DE

JUNIOR BOSATLAS

On��ek ���� we���d me� D� ��ni�� B��at���!

DE JUNIOR BOSATLAS ZEVENDE EDITIE

DE JUNIOR

BOSATLAS ZEVE NDE

EDITIE

MIJN EIGEN MIJ N EI GEN

DE JUN

IOR BO

SAT LAS

ZE VEN

B OSAT LBA S EIGEN BOSATLAS OSAT L A MI J N

TO TOPOGRAFIE WERELDPO GR AF IE EU ROPA TO P O GR A

Naam

Naam

Groep

Groep

F IE N E

DE ED

ITIE

DERLA

S

ND

Naam Groep

Drie deeltjes: Mijn eigen Bosatlas Nederland, Europa en Wereld Centraal staat het aanleren van de Cito-top-100 De leerling bouwt een mental map op: een geografisch wereldbeeld, de basis voor al het wereldoriëntatie-onderwijs!

Mijn eigen Bosatlas: een eigen werkatlas voor iedere leerling

De leerlingen werken in hun eigen full colour werkatlas Aan het eind van het jaar heeft iedere leerling met Mijn eigen Bosatlas een persoonlijk TOPO-naslagwerkje

Wil je meer weten? Kijk op juniorbosatlas.nl of vraag ernaar bij jouw leermiddelenleverancier

19689 Noordhoff Junior Bosatlas adv 192x285_2555.indd 1

10-10-19 14:46

@primaonderwijs @primaonderwijs @primaonderwijs

5 6 8 11 12 15 16

‘I have a dream’ Column Esther Hoe vrij ben jij?

Praat over discriminatie Soldaat van Oranje - meer dan een musical Op zoek naar levensverhalen Vrijheid blijft actueel Column Maike Nadenken over vrijheid

25 Welke zorgverlener ben jij?

29 De TechnoHavo is ontstaan door het LerarenOntwikkelFonds 32 Technasium: succesvolle basis voor bètatechnische studie 36 Hier kiezen leerlingen hun eigen leerroute

40 42 46 52

Inhoud

Betrouwbare studiekeuzevoorlichting Tips van de Onderwijsdesk De rode pen in de ban De invloed van klasgenoten

Knutselen met DNA

20

Is de webcamdocent de oplossing?

26 Nieuwe hitserie voor kleuters

Met 150.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

23

Kunnen we in de toekomst mensen ontwerpen?

30 Wetenschap & Technologie in de klas!

COLOFON: Hoofdredactie Marloes Smit Vormgeving Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Marleen Kuijsters, Erik Ouwerkerk en Barbara Raadsen Foto’s iStock, Shutterstock Redactie 030-241 70 44, redactie@primaonderwijs.nl, postbus 40266, 3504 AB Utrecht Sales 030-241 70 21, account@edg.nl Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Verschij ning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een wekelijkse nieuwsbrief en de website primaonderwijs.nl ©Copyright 2020 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

T

oen het oorlog was is een infor­ matief kinderboek (10+) dat niet alleen het internationale verloop van de Tweede Wereldoorlog behandelt, maar ook allerlei facetten van de situ­ atie in Nederland beschrijft. Het boek leent zich uitstekend voor kinderen om zelfstandig te lezen of door te bladeren en is een goede basis voor werkstuk en/of spreekbeurt.

Uniek overzichtswerk:

‘Goed naslagwerk voor thuis en in de klas, uitgangspunt voor verhalen en gesprekken.’

– Pjotr van Lenteren (recensent kinderboeken van de Volkskrant)

Enkele lezersreacties: ‘Nog nooit las ik zo’n duidelijk overzicht over deze afschuwelijke oorlog.’

‘Om het hele verhaal over de oorlog voor een 10jarige arige begrijpelijk uit te leggen is een hele klus, maar het is de makers van dit boek zeker gelukt.’

Lesmateriaal en informatiemap Toen het oorlog was is geschreven door Annemiek de Groot, Liesbeth Rosendaal, Roos Jans en Juul Lelieveld. Irene Goede maakte de fraaie illustraties.

ISBN 9789025771447 180 blz., met veel historisch fotomateriaal

€ 24,99

Verkrijgbaar in iedere boekhandel

Voor leerkrachten die dieper willen ingaan op bepaalde onderwerpen uit het boek, is er speciaal lesmateriaal (groep 6/7/8) ontwikkeld.

De werkbladen zijn gratis te downloaden via www.gottmer.nl/toenhetoorlogwas.

Bij uitgeverij Gottmer is bovendien een map met uitgebreidere informatie en een poster aan te vragen, stuur hiervoor een e-mail naar promotie@gottmer.nl.

Column

De onderwijswereld van

Esther van der Knaap

I have a dream Het waren zware tijden voor Amerika, de dag dat Martin Luther King zijn beroemde I have a dream speech hield. 28 Augustus 1963: rassenhaat, ongelijkheid tussen man en vrouw en segregatie waren aan de orde van de dag. En daar was die ene man die opstond, en hardop durfde te verkondigen dat hij droomde van de dag dat alle mensen gelijk zouden zijn. Gelijke kansen voor iedereen. Bevrijding.

ons hele land uitspreiden. Door het oplopende lerarentekort heeft ons onderwijs aan kwaliteit ingeboet. Kinderen waarvan de ouders een lekkere cent verdienen hebben de ruimte en financiële middelen om bijles te krijgen. Ze kunnen hun kinderen naar een ‘betere school’ brengen of laten gaan, dan ouders met minder middelen. En zo neemt de segregatie en de kansenongelijkheid alleen maar toe. Ben je geboren in een armer gezin, of heb je een migratie-achtergrond: jammer joh, dan zijn je kansen al verkeken nog voordat je wist dat je kansen had.

Gelijke kansen: ammehoela!

Dit jaar vieren we in Nederland 75 jaar bevrijding. Bevrijding van de Duitse bezetters. Maar zijn we wel echt bevrijd? Zijn bij ons alle mensen gelijk? Heeft iedereen gelijke kansen? Is segregatie uitgebannen?

Wanneer we kijken naar de staat van ons onderwijs, durf ik te zeggen: Nee, er is nog steeds sprake van segregatie, ongelijkheid.

Sterker nog, de kansenongelijkheid voor kinderen in de grote steden van ons land wordt alleen maar groter, en die nare olievlek zal zich binnen afzienbare tijd over

Hoe dan wel? Mijn schoonvader zei altijd ‘Niet lullen, maar poetsen’, oftewel actie in de taxi!

We hebben allemaal een King in ons: sta op tegen onrechtvaardigheid, blijf je hard maken voor kwalitatief goed onderwijs, blijf rammelen aan de deuren van de Haagse kamertjes totdat ze open gaan, zodat er daadwerkelijk en structureel geïnvesteerd wordt in ons onderwijs. Zodat de dag komt, dat ook binnen het onderwijs alle kinderen bevrijd mogen zijn.

Esther onderwijswereld-po.nl

PrimaOnderwijs 5

FREE

MAGA ZI N E OVER KEUZ ES & VR IJ H EI D

ED ITI E 2 019/2 02 0

“LUISTER NAAR DE MENING VAN JONGEREN”

KIJ K ONOEK ONLI w.nl 4 f re e - n o

opzet_4free_01_cove

r.indd 2

HOE VNRIJJIJ? BE

FREE FREE E D ITI ED E E2 02 109/2 ITI 19 020

4FREE

Jahkini Bisselink, VN-jongerenvertegenw oordiger

“BESEF HOE BIJZOND ER HET IS DAT WE IN VRIJHEID LEVEN” Bevrijdingsfestival Zuid-Holland

“WE WAREN BIJNA IN EUROPA” Sami’s reis van Syrië naar Duitsland

04-09-19 11:56

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Nederland is bevrijd. We vieren dat we sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog in vrijheid leven. Maar wat betekent deze vrijheid, en hoe kan je hierover met leerlingen in gesprek?

In 2019 en 2020 herdenken we het Hetbeëindigen Nationaal Comité van 4 en 5de mei Tweede heeft hiervoor het 4FREE magazine met bij behorende lessen Wereldoorlog, 75 jaar geleden. We staan stil bij de vrijheiddigitale die is ontwikkeld. 4FREE is bedoeld voor leerlingen in het bevochten door mensen die daarvoor offers voortgezet grote onderwijs, vanaf 15hebben jaar. In het magazine staan verschillende verhalen, interviews en beeldgebracht. We vieren datVAN we sinds reportages 1945 weer in vrijheid leven, in VRIJHEID waarmee leerlingen aangezet worden MENINGSUITING het besef dat we samen verantwoordelijk zijn vrijheid door te tot nadenken overom vrijheid en onvrijheid. geven aan nieuwePrij generaties. s van vrijheid DE PR VAN IJS VRIJHEI D

Zet jij ook wel eens dingen op sociale media waar je later spijt van hebt? Vaak iets harder of stelliger dan je zou doen als je iemand zou spreken? In Nederland heeft iedereen vrijheid van meningsuiting. Maar wat zijn de grenzen van deze vrijheid? Mag je altijd en overal zeggen en schrijven wat je wilt?

ILLUSTRATIE: TONKE KOPPELAAR

_4free_2019-20_22.indd 22

04-09-19 12:30

_4free_2019-20_22.indd 23

04-09-19 12:30

Wil je weten wat er allemaal te doen is tijdens dit jaar?

Kijk dan voor het programma op: wwww.vrijheid.nl

VRIJWARING VAN VREES

DE PRIJ S VAN VRIJHEI D

PER SO Y OCN IR VA LIJKE P

Ieder mens heeft recht op leven, vrijheid en veiligheid. En ieder mens moet vrij van angst voor oorlog en onderdrukking kunnen leven.

We willen het allemaal: een samenleving die voor 100% veilig is en waar niemand bang hoeft te zijn voor oorlog of aanslagen. Maar veiligheid heeft wel een prijs.

ILLUSTRATIE: TONKE KOPPELAAR

44

_4free_2019-20_22.indd 44

6

In de klas in gesprek gaan over een abstract onderwerp als vrijheid kan lastig zijn. Want wat betekent vrijheid eigenlijk? En hoe kan een leerling zich bewust worden van zijn of haar eigen verantwoordelijkheid om de vrijheid waarin we leven te beschermen? Om gesprekken over dit onderwerp te faciliteren is een aantal dilemma’s uitgewerkt in het magazine. Ook zijn er vier korte filmpjes gemaakt: De prijs van Vrijheid.

In de filmpjes staan actuele dilemma’s centraal, waar de Four Freedoms van voormalig Amerikaanse

45

04-09-19 12:32

_4free_2019-20_22.indd 45

04-09-19 12:32

S DE PRIJ VAN HEID VRIJ

VRIJHEID VAN GELOOF Hoe belangrijk vind jij vrijheid van geloof? Deze vrijheid is voor de een vanzelfsprekend, maar voor de ander niet. We leven in Nederland in een vrij land. Je mag bijvoorbeeld geloven wat je wilt: er is vrijheid van godsdienst. Dat zie je terug op straat. Zo zijn er kerken, moskeeën, synagogen en andere gebedshuizen.

En je mag natuurlijk ook niets geloven en zonder religie leven.

10

11

ILLUSTRATIE: STUDIO PARKERS

_4free_2019-20_22.indd 10

04-09-19 12:29

_4free_2019-20_22.indd 11

04-09-19 12:29

DE PRIJ S VAN VRIJHEI D

VRIJWARING VAN GEBREK

Vrijwaring van gebrek betekent dat niemand in armoede hoeft te leven, want wat heb je aan vrijheid als je niets te eten hebt? Iedereen heeft recht op werk naar keuze, tegen een eerlijk loon. En op genoeg inkomen. Dat klinkt allemaal ingewikkeld, maar als je kijkt naar bijvoorbeeld de kledingindustrie, zie je wat dat betekent.

ILLUSTRATIE: LOTTE DIJKSTRA

edeewT ed nav negidniëeb teh ew neknedreh 0202 ne 9102 nI si eid diehjirv ed jib lits naats eW .nedeleg raaj 57 ,golroodlereW nebbeh sreffo etorg roovraad eid nesnem rood nethcoveb ni ,nevel diehjirv ni reew 5491 sdnis ew tad nereiv eW .thcarbeg et rood diehjirv mo njiz kjiledroowtnarev nemas ew tad feseb teh .seitareneg ewuein naa neveg _4free_2019-20_22.indd 34

president F.D. Roosevelt ten grondslag aan liggen.

Roosevelt benoemt in 1941 vier vrijheden die nodig zijn om democratie te laten bloeien en die tijdens oorlog onder druk staan. Deze zijn: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van religie, vrijwaring van angst, en de vrijwaring van gebrek. Tot op de dag van vandaag zijn deze vrijheden belangrijk. In de filmpjes zien de leerlingen voorbeelden uit onze eigen tijd waarin deze vrijheden in de knel komen. Ze krijgen de vraag

04-09-19 12:31

_4free_2019-20_22.indd 35

04-09-19 12:31

voorgelegd wat zij van deze dilemma’s vinden.

4FREE kan gebruikt worden in de lessen burgerschap.

Het lesmateriaal ondersteunt dialoog en discussie in de klas over vrijheid, rechtvaardigheid, identiteit en zeggenschap. Het geeft leerlingen voorbeelden van hoe mensen in het verleden en heden lastige keuzes hebben gemaakt en verantwoordelijkheid hebben genomen om vrijheid te beschermen.

?raaj tid snedjit si neod et laamella re taw netew ej liW :po ammargorp teh roov nad kjiK ln.diehjirv.wwww

GRATIS lesmateriaal Het 4FREE magazine is gratis te bestellen via 4free-now.nl Op deze pagina zijn ook de digitale lessen en de filmpjes te vinden te vinden.

&

Praat over

discriminatie uitsluiting

Sinds de Tweede Wereldoorlog – 75 jaar geleden – zijn we vrij in Nederland en weten we één ding zeker: dat nooit weer. Maar net als toen, is er nog steeds discriminatie. Ook op scholen. Onderzoek wijst uit dat veel docenten discriminatie in de klas meemaken. Hoe kun je daar het beste mee omgaan?

DOOR MARLOES SMIT

Uit onderzoek van het tv-programma 1Vandaag (2015) blijkt dat bijna de helft van alle middelbare scholieren wel eens discriminatie meemaakt. Discriminatie op school gebeurt het vaakst vanwege huidskleur (28%), afkomst (24%) en seksuele geaardheid (22%). Het geloof (17%) staat op de vierde plek, blijkt uit een enquête onder 961 leerlingen. De woorden homo, hoer, Marokkaan en jood, zijn volgens COC Nederland de meest gebruikte scheldwoorden waarmee leerlingen vanaf ongeveer 8 jaar op school worden gepest.

De cijfers maken duidelijk dat de aanpak van discriminatie blijvende aandacht verdient. Maar wanneer kun je een opmerking van een leerling negeren en wanneer neem je deze als leerkracht serieus?

Negeer het niet Het belangrijkste is misschien wel een discriminerende opmerking van een leerling nooit te negeren en altijd serieus te nemen, zo stelt de Anne Frank Stichting. Wie als docent niet reageert, maakt zich schuldig aan het principe ‘wie zwijgt stemt toe’. Zo zullen leerlingen dat ook opvatten. Reageer dus zoveel mogelijk op discriminerende opmerkingen. Ook als je denkt dat niemand zich in de klas gekwetst zal voelen door een bepaalde opmerking. De kans op herhaling is namelijk groot.

Ga niet vingerwijzen Er wordt dus aangeraden altijd te reageren op een discriminerende opmerking, maar pas op dat je de opmerking én de leerling niet te snel veroordeelt. Als iemand een vervelende of discriminerende opmerking maakt, wil dat nog niet zeggen dat die persoon een 8

racist is, stelt Dutchkids.nl van het Ministerie van Justitie. Soms worden opmerkingen gemaakt uit provocatie, zeker in de puberteit. Angst of onzekerheid kunnen ook een drijfveer zijn. Luisteren is daarom essentieel (ook naar degene die een discriminerende opmerking heeft gemaakt). Vraag daarom naar de achterliggende reden van de opmerking en voorkom welles-nietes-discussies.

Pas op voor direct en indirect Een gesprek aangaan met de klas is altijd een goed idee. Maar pas op voor vragen en open discussies als: ‘Wat zou jij ervan vinden als…’ of: ‘Wat vind je van homoseksuelen?’, zo zeggen onderzoekers van Movisie (het kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken). Een gesprek met zo’n opening kan volgens hen weleens averechts uitwerken.

Als een leerling zich namelijk direct negatief uitlaat over deze vraag, krijgen andere leerlingen in de klas de indruk dat medeleerlingen in dit geval homoseksualiteit, normaal vinden. Dat wordt de ‘perceptie

? e o h r a Ma

van de sociale norm’ genoemd. Direct en indirect krijg je als leerling een beeld van wat anderen blijkbaar denken dat ‘normaal’ is in een sociale context. Dit is van belang omdat is aangetoond dat mensen niet alleen discrimineren omdat ze zelf negatief denken over bepaalde groepen, maar vooral ook omdat ze denken dat anderen in hun omgeving dit doen.

Hoe goed bedoeld ook, een volledig open discussie kan ertoe leiden dat leerlingen conclusies trekken die je juist had willen voorkomen.

Stereotypering schoffel je niet makkelijk onderuit Lessen waarbij stereotype beelden van bepaalde groepen worden herhaald, met als doel deze onderuit te schoffelen, blijken bij pubers geen juiste aanpak, zo stellen de onderzoekers van KIS (Kennisplatform Integratie & Samenleving). Ook met lessen waarin je leerlingen confronteert met hun vooroordelen – met als doel hen bewust te maken van hun denken – sla je de plank mis. Onderzoek wijst uit dat dit voor de meeste jongeren namelijk te moeilijk is. Alleen sterk gemotiveerde volwassen kunnen hun eigen vooroordelen signaleren en, met veel oefenen,weg werken. En zelfs zij hebben hier moeite mee.

Wat werkt wel?

Maar dan blijft de grote vraag: wat werkt dan wel?

Er is bij jongeren in de puberteit vaak een zekere weerstand om iets van ouderen te leren of aan te nemen. Laat hen daarom zoveel mogelijk zelf ontdekken en ervaren waartoe discriminatie kan leiden.

Actuele onderwerpen als 75 jaar vrijheid kunnen een goede invalshoek bieden om ervaringen met discriminatie te bespreken. ‘Het verhaal van de Tweede Wereldoorlog is een krachtig middel om vormen van haat te leren signaleren, bespreekbaar te maken en de samenleving daarvoor weerbaar en alert te maken’, zo stelde staatssecretaris Paul Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) eerder. Maar ook het toelatingsbeleid van clubs, berichtgeving in de media over stagediscriminatie en de coming out-video van de bekende Youtuber NikkieTutorials kunnen een aanleiding zijn.

Wat volgens verschillende onderzoeken ook blijkt te werken, is het stimuleren van inleving en empathie voor iemand anders. Of iemand die ‘anders’ is. Het werkt, mits er aan de juiste voorwaarden wordt voldaan.

Allereerst moet de ontmoeting positief zijn. En belangrijk is dat de ontmoetingen niet oppervlakkig blijven maar dat je elkaar écht leert kennen en je echt inleeft in de ander, zo stelt Stichting School & Veiligheid. En daarvoor zijn verschillende vormen. Dat kan via theater, film of via een ontmoeting. Als een klas kennismaakt met iemand die als ‘anders’ wordt gezien en zijn of haar verhaal vertelt, zorgt dit voor empathie. Denk aan een Syrische vluchteling, een joodse overlevende van een concentratiekamp, een transgender of een homoseksueel. Nodig hem of haar uit en start na deze ontmoeting het gesprek. Niet in de vorm van een discussie, maar in de vorm van een open gesprek over gevoelens. Een gesprek waarin meevoelen en compassie met de ander wordt gestimuleerd. Goede sturing door de docent is van belang, maar levert uiteindelijk pure winst op.

PrimaOnderwijs 9

PAKKEND Verhalen over WO II, verteld op een indrukwekkende manier.

NIEUW!

Kleine oorlog

Bestel deze 6 unieke boeken nu met korting!* Van € 86,40 voor € 75,00!

Zoals in andere bezette landen was er in Frankijk verzet: van stil protest tot aanslagen met geweld. Scholieren protesteerden tegen de Duitse inval door bloemen te leggen bij de Arc de Triomphe in Parijs. Er verschenen illegale kranten, er waren stakingen en het verzet hielp onderduikers.

Kortingscode: WO2

Er was veel gewapend verzet.

Vanuit schuilplaatsen in de uitgestrekte bossen pleegden groepjes Franse verzetsstrijders of Maquisards aanslagen. Ook vielen ze Duitse soldaten aan om aan wapens te komen. Die kleine gewapende verzetsgroepen noemden de strijd

* tot 1 april

die ze voerden guerilla, wat letterlijk ‘kleine oorlog’ betekent.

20

Maquisards, leden van het Franse gewapende verzet, kregen soms nieuwe wapens uit het buitenland. Hier bekijken ze hoe een Engelse stengun in elkaar zit.

21

Meer info en bestellen op schoolsupport.nl/uitgelicht

draaitaal_advertentie_prima.indd 1

4-2-2020 13:11:01

Soldaat van Oranje – De Musical

Meer dan een musical, een uniek project speciaal voor het onderwijs

Herdenken en vieren vormen belangrijke tradities in onze samenleving.

Soldaat van Oranje – De Musical vertelt het verhaal van Erik Hazelhoff Roelfzema en zijn vrienden en de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog door aan volgende generaties.

‘Met onze voorstelling hopen we de huidige generaties een aanleiding te geven om de persoonlijke verhalen over te leveren, van (groot-)ouder op (klein-) kind. Zo kunnen we de collectieve herinnering levend houden: ‘Vrijheid geef je door!’, aldus Fred Boot, producent van Soldaat van Oranje – De Musical.

In dialoog Soldaat van Oranje – De Musical lanceerde in 2012 het Educatieproject, met als doel leerlingen vanaf 12 jaar de kans te geven de voorstelling tegen een gereduceerd tarief te ervaren. De gedeelde theaterervaring nodigt leerlingen uit in dialoog te gaan over oorlog, vrijheid, het maken van keuzes, moed, vriendschap en opoffering. Met als decor een

waargebeurd verhaal uit onze vaderlandse geschiedenis. Op woensdag 11 april 2012 werd de eerste educatievoorstelling voor leerlingen gespeeld. Deze ‘scholenmatinee’ was een mooie opmaat voor de 4 en 5 mei herdenkingen waar scholen veel aandacht aan besteden. Vrijdag 4 mei werd voor de tweede keer een matinee exclusief voor scholen gespeeld. Het Comité 4 en 5 mei verbond zich ook enthousiast aan Soldaat van Oranje – De Musical als partner voor het educatieproject.

Naast de voorstelling hebben leerlingen de mogelijkheid in de ontvangstruimte van de TheaterHangaar de tentoonstelling ‘Morgen is vandaag. Kun jij kiezen in oorlogstijd?’ te bezoeken. De tentoonstelling wordt aangevuld met een lesbrief, docentenhandleiding en lessuggesties. Dit biedt de mogelijkheid een vakoverstijgend onderwijsproject samen te stellen.

Inmiddels namen al meer dan 40.000 leerlingen en docenten deel aan het educatieproject en werden al meer dan 35 educatievoorstellingen gespeeld.

Ga voor meer informatie en lessuggesties naar soldaatvanoranje.nl/scholen Stichting Educatieve Theaterprojecten vtpeducatie.nl

PrimaOnderwijs 11

Ga met je klas op zoek naar levensverhalen van joodse plaatsen leeftijdsgenoten die de Holocaust niet hebben overleefd

Zelf op onderzoek uit, zelf herdenken FOTO’S DAVID ROSING

104.000 Nederlanders overleefden de Tweede Wereldoorlog niet, omdat ze joods waren en vervolgd werden. Een enorm groot en tegelijkertijd abstract aantal. Hoe kun je daar in de klas aandacht aan besteden? Wie waren deze mensen eigenlijk? En wat weet je over hun levens? Door wie worden zij gemist?

Om antwoord te geven op deze vragen heeft het Joods Cultureel Kwartier een educatief programma ontwikkeld: Wordt gemist. Met dit interactieve online programma leren leerlingen op school over de geschiedenis van de Holocaust (de Jodenvervolging).

Ook kunnen ze zich voorbereiden op de 4 meiherdenking of een andere (lokale) herdenking.

Zelf op zoek Met Wordt gemist gaan leerlingen zelf op zoek naar een van deze slachtoffers. Ze maken daarbij gebruik van het online Joods Monument (joodsmonument.nl). Daarop staan alle namen van de 104.000 kinderen, vrouwen en mannen uit Nederland die vervolgd werden omdat ze joods waren.

Bij sommige namen op het Joods Monument staan foto’s en gegevens, maar van anderen is soms alleen een naam bekend. Bijvoorbeeld omdat niemand uit hun familie de Holocaust overleefde.

12

Iemand van mijn leeftijd Op het Joods Monument kunnen leerlingen zoeken naar een plaats- of leeftijdgenoot. Daarna gaan ze op onderzoek. Waar ging hij of zij naar school?

Waar woonde hij of zij? Was deze persoon lid van een sportvereniging? Ging hij of zij wel eens naar de synagoge? Door zelf antwoord te zoeken op deze vragen, binnen en buiten de school, leren leerlingen niet alleen over de geschiedenis van de Jodenvervolging maar kunnen ze zich ook inleven in het alledaagse vooroorlogse leven. De Jodenvervolging speelde zich namelijk niet ergens ver weg af, maar in gewone straten en buurten die er nu vaak nog zijn.

Klassen kunnen ook een eigen herdenking voor een slachtoffer creëren: bijvoorbeeld door een naam uit te spreken, een gedicht te schrijven, of een plaats te bezoeken die een rol speelde in het leven van dit kind. Deze herdenkingsuitingen kunnen vervolgens worden geüpload op Wordt gemist.

Gewoon hier Afgelopen januari werden al ongeveer 30 slachtoffers met Wordt gemist herdacht. Dat gebeurde rond Holocaust Memorial Day op 27 januari, de dag waarop wereldwijd de bevrijding van concentratiekamp Auschwitz wordt herdacht. Op de Dakparkschool in Rotterdam was het groep acht waarin de kinderen in tweetallen een kind van hun leeftijd en uit de buurt opzochten. Daar gebeurde iets bijzonders. Meester Thijs vertelt: ‘De klas stuitte op een kind dat gewoond had op de plek waar nu onze school staat.

Hier stonden drie huizen, en dit meisje van twaalf jaar woonde in een van die huizen en is van daar gedeporteerd. Dat sloeg wel enorm in. Ze bleven maar zeggen: ‘Dat was gewoon hier hè?’.’

Impact De kinderen van de Dakparkschool hebben de namen en leeftijd uitgesproken van de kinderen die ze op het Joods Monument hadden opgezocht, om ze te herdenken. Een leerling vertelt: ‘Door Wordt Gemist snappen wij beter wat joodse kinderen van onze leeftijd hebben meegemaakt tijdens de oorlog, daardoor kunnen we ze herdenken.’ Vooral het besef dat het om kinderen van hun eigen leeftijd ging heeft impact.

‘Zij is gewoon van dezelfde leeftijd als ik, ik ben ook twaalf’, zegt een ander. Meester Thijs: ‘Ik was onder de indruk van hoe de groep ermee omging. In de klas zitten 13 nationaliteiten en sommigen hebben zelf ook heftige dingen meegemaakt. De Tweede Wereldoorlog lijkt ver weg maar de kinderen konden zich goed inleven in hun leeftijdsgenoten tijdens de oorlog.’

Stenen Een van de modules van Wordt gemist gaat over het kunstwerk Levenslicht van kunstenaar Daan Roosegaarde dat tot 2 februari in vele gemeenten te zien was. Roosegaarde maakte speciaal voor dit herdenkingsjaar 104.000 lichtgevende ‘stenen’ die in het donker oplichten. De Dakparkschool wil graag een aantal van deze stenen in hun school hebben, als permanent herdenkingsmonument. In maart gaan de groepen 7 en 8 met andere modules van het programma aan de slag. Intussen gaat de school ook proberen of er een Stolperstein (struikelsteen) voor de school gelegd kan worden, voor het meisje dat van daar is weggevoerd.

WORDT GEMIST Wordt gemist bestaat uit twaalf online lesmodules voor basis- en voortgezet onderwijs. Ze kunnen elk los gegeven worden, maar ook in verschillende combinaties. De lesplannen sluiten aan op de kerndoelen van het onderwijs en dragen bij aan het ontwikkelen van historisch bewustzijn door het laten zien van verschillende perspectieven, leerlingen te leren verband te leggen tussen verleden en heden, en het inzichtelijk maken van chronologie. De modules dragen ook bij aan het ontwikkelen van 21e-eeuwse vaardigheden als empathie en burgerschapscompetenties. De leerkracht kan zelf bepalen welke modules geschikt zijn voor een klas. Op de dynamische kaart Wordt gemist is een educatief programma van het van Nederland die op het Joods Joods Cultureel Kwartier (Amsterdam). Ga voor meer Monument te vinden is, staat informatie naar wordtgemist.nl en jck.nl/onderwijs aangegeven waar schoolklassen een slachtoffer hebben herdacht.

Thema Tweede Wereldoorlog Dit jaar staan de lessen van het thema Tweede Wereldoorlog in het teken van 75 jaar bevrijding.

Een belangrijke gebeurtenis in de Nederlandse geschiedenis. Onderstaande uitgaven ondersteunen de lessen (thuis of in de klas) en dragen bij aan een beter beeld over de oorlog, de bevrijding en herdenken.

Bestel de boeken vandaag nog op Educatheek.nl

1

Vet Oud! Tweede Wereldoorlog

Jongeren spelen de hoofdrol in vijftien spannende verhalen over de Tweede Wereldoorlog.

Aan bod komen onder andere de Duitse inval, het verzet, de Hongerwinter, de Holocaust, de Hitlerjugend en de bevrijding. Door de duidelijke illustraties en aanvullende informatie is het boek bij uitstek geschikt voor het verlevendigen van de geschiedenislessen voor groep 7 en 8.

Van klein tot groots – Anne Frank

2

Jonge kinderen krijgen door dit mooie boek, het verhaal en de afbeeldingen een duidelijke indruk van het leven van Anne Frank. Het boek bevat een indrukwekkend getekend verhaal in zwart-wit waarmee de sfeer van de Tweede Wereldoorlog wordt benadrukt. Geschikt om jonge kinderen kennis te laten maken met het leven en het dagboek van Anne Frank.!

3

Oorlogswinter – Jan Terlouw

Deze klassieker van Jan Terlouw mag niet ontbreken in de klas of de boekenkast. Michiel raakt als 16-jarig jongen in de hongerwinter bij toeval in het verzetswerk, waardoor hij in vele spannende situaties belandt. Hij weet steeds te ontsnappen en wordt nooit opgepakt. Een spannend jeugdboek, waarin een duidelijk beeld wordt geschetst van de situatie tijdens de hongerwinter én van de spanningen waaraan verzetsmensen en kinderen waren blootgesteld.

Het grote Tweede Wereldoorlog quiz-boek Dit fascinerende boek bevat ruim duizend vragen en antwoorden die elk aspect van de Tweede Wereldoorlog omvatten. Met foto’s uit het archief van het Imperial War Museum.

Mede door dit boek kom je tot de ontdekking dat er over deze belangrijke periode in de wereldgeschiedenis nog steeds nieuwe feiten te ontdekken zijn.

5

Kinderen met een ster

In dit voorleesboek voor kinderen van 5 t/m 8 jaar beschrijft Martine Letterie het leven van zes kinderen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in kamp Westerbork terechtkwamen.

Ze baseerde de verhalen op interviews met mensen die de oorlog als kind meemaakten.

Het boek bevat vele sfeervolle kleurenillustraties en is in 2017 bekroond met een Zilveren Griffel.

Alle boeken voor het onderwijs!

/bevrijding

4

column

Vrijheid blijft actueel

Nog een paar keer persen voordat Jan geboren wordt. Zijn moeder ligt in het ziekenhuis in de stad.

Overal zijn zware knallen te horen en ergens vlakbij wordt geschoten. De artsen rennen heen en weer.

Je voelt de paniek van de verpleegkundigen toenemen, maar ze zetten door en werken harder dan ooit.

De moeder van Jan heeft geen tijd om erover na te denken.

Hij wordt geboren en wel nu. Zijn moeder pakt hem aan en wiegt hem meteen in haar armen. Buiten klinkt er een enorme klap.

De ruiten springen van het ziekenhuis, maar het staat nog overeind. De kersverse moeder hoort direct een harde piep in haar oor in plaats van het mooie gehuil van haar pasgeboren baby. Als de artsen naar buiten kijken blijkt het nabijgelegen station opgeblazen. De patiënten van het ziekenhuis liggen in de kou, zijn enorm geschrokken, maar leven wel.

Het klinkt als een scène uit de Tweede Wereldoorlog, lang geleden, toen mijn ouders nog niet eens leefden. Maar verander de naam en het zou zo maar eens het verhaal van één van mijn Syrische leerlingen kunnen zijn.

Kinderen die de eerste weken in de klas verdrietig, stil, gesloten zijn en in de loop van het jaar openbloeien, op het plein op je af komen rennen en in je armen springen voor een knuffel.

Jongens die niks durven te zeggen, in een hoekje van de klas stilletjes en alleen een tekening maken om hun verdriet te kunnen verwerken. En na een paar maanden met een stralende lach van oor tot oor hun bouwwerk van Duplo komen laten zien waar ze zo trots op zijn.

Meisjes die in de kring wegkijken, hun ogen vol verdriet en af en toe knikken ten teken dat ze echt wel op willen letten, maar het gewoonweg niet begrijpen. Lieverds die je aan het einde van het schooljaar plat knuffelen en je vertellen dat ze je zo gaan missen, maar ook veel zin hebben in groep 3.

En daarom mogen wij het nooit vergeten.

Blijven we stilstaan bij 75 jaar bevrijding in ons land. Sommige kinderen maken die ellende helaas nog steeds mee. Zoeken in ons land een veilige plek. Een plaats om te schuilen, zich geborgen te voelen en geliefd.

Een plek waar ze gewoon kind mogen zijn.

Juf Maike (jufmaike.nl)

PrimaOnderwijs 15

Nadenken over vrijheid In 2020 staan we stil bij 75 jaar vrijheid. Ook het nieuwe 4 en 5 mei Denkboek staat geheel in het teken van dit jubileum. Met een oplage van maar liefst een kwart miljoen boekjes brengt het Nationaal Comité 4 en 5 mei het thema vrijheid, afgezet tegen de context van onvrijheid in de Tweede Wereldoorlog en daarna, onder de aandacht bij kinderen in groep 7 en 8. fotos chris van houts

4 en 5 mei Denkboek Met het 4 en 5 mei Denkboek wil het Nationaal Comité 4 en 5 mei de leerlingen zelf laten nadenken over vrijheid, het herdenken van de Tweede Wereldoorlog en democratie. In het Denkboek gaat dit jaar extra aandacht uit naar de verschillende facetten van de bevrijding van Nederland. Wie waren eigenlijk onze bevrijders? Een aantal bekende Nederlanders vertelt wat vrijheid voor hen betekent. Ook is er een quiz waarmee kinderen op ludieke wijze kunnen bekijken hoe vrij zij zelf zijn.

En vrijheid vieren op 5 mei, hoe doen we dat eigenlijk?

16

In aanloop naar 4 en 5 mei 2020 kunt u met uw klas luisteren naar de speciale kinderpodcast Op houten banden. Een gevaarlijke fietstocht op de grens van de bevrijding. Deze podcast, speciaal ontwikkeld voor kinderen vanaf 10 jaar, vertelt in 5 afleveringen het (fictieve) verhaal van Leendert. Leendert fietst van november 1944 tot mei 1945 van Zeeland naar Groningen op een fiets met houten banden.

Onderweg maakt hij de verschillende fases van de bevrijding mee. Meld u aan en ontvang een e-mail met daarin een link naar de nieuwe aflevering van de podcast en bijbehorend werkblad. Elke aflevering duurt ongeveer 10-15 minuten. Ook ná 4 en 5 mei 2020 blijft de podcast online staan.

Beluister de podcast via Soundcloud, Stitcher en Spotify.

Of kijk op www.4en5mei.nl/educatie/podcast-op-houten-banden

Vrij heidss linge r ca deau!

Bestel het 4 en 5 mei Denkboek 2020 en meld je aan voor de podcast!

Voor iedere leerling van groep 7 is er een gratis 4 en 5 mei Denkboek te bestellen.

Op de bestelpagina kunt u zich ook aanmelden voor de podcast. Mis hem niet! www.primaonderwijs.nl/4en5mei 4 en 5 mei HER-

4 en 5 mei DENK BOEK 2020

mei

Kinderpodcast Op houten banden

VRIJ -

BE-

AAN -

DENK BOEK

Vier mee!

Bij het Denkboek krijgt u dit jaar een speciale Vrijheidsslinger in het kader van 75 jaar vrijheid.

Hang ’m op in de klas en vier mee!

Schrijf niks in dit boekje.

Kleur niks in.

Laat iemand ande rs niet in dit boekje schrijven.

Teken niks in dit boekje.

Laat dit boekje niet aan iemand anders zien.

Zet geen strepe n in de tekst.

Geef geen antwoord op vr agen uit dit boekje.* * Houd je niet aan deze rege ls.

PrimaOnderwijs 17

Het beste lesmateriaal over geld!

Eurowijs is uitgebreid financieel lesmateriaal voor het basis-, middelbaar en speciaal onderwijs Minimale voorbereiding ndersteunende l jes Aans rekend les ateriaal oor alle groe en Alternatief voor rekenles Uitgebreide lesbrief it zeggen leerkrachten over urowijs ooi kleurrijk en aantrekkelijk ateriaal e kinderen vonden het een geweldige les et is jn ateriaal o dat het realistisch is eweldige l jes ter ondersteuning et les ateriaal sluit volledig aan o het niveau van de kinderen

1 op 3 basisscholen gebruikt het urowijs lesmateriaal

ti

ti

98%

van de leerkrachten beveelt het lesmateriaal aan bij collega s

eerkrachten geven het lesmateriaal een

8,5

200.000 leerlingen werken met het lesmateriaal

Bestel nu het lesmateriaal voor jouw groep Ga naar eurowijs.nl/primaonderwijs EW adv 192x285mm Prima Onderwijs mrt 2020.indd 1

-

14-02-20 06:21

V

ti titi ti

-titi-- U titi-titifi -ti titi- tiAfi-fi -- ------ti-ti- -tititi-ti-fifiti titititi ti tifi titititi titititi tititititititititititititi tif tititifitititititi titititi titi titititititi tititititititi tititi tifiti titititititititi titititititi titi tititi titititi tititititi titititi fititititititititititititi CELT-P (Certificate for English Teaching – Primary) fitifititifitititi fifififi titifi fitititi fifififi CELT-S (Certificate for English Teaching – Secondary) fitifititifitititi fifififi titifi fitititi fifififi Eendaagse workshop Teaching Primary tititi fititifitititititi tifiti titititititititi fi tifitititi fifififi Eendaagse workshop Teaching Secondary tititi fititifitititititi tifiti titititititititi ti fititi fifififi

Vfifiti titititi titiffititititititi tititititititititititititititititititititititititititititititititititi tititi tititi titititititititi titititititi titi tititi tititititititititi tititititititi titititititifitititititi titititititititititititi tititi titifititititi tifititititititifi tititi titi titi fifi fitititi fititititititititi fititi titi titititititi tititififiti titi tititi tititititititititititifi

tititititititititi@tititititititititititititititi

+3fi (fi)7fi 3fi5 4fi8fi

tititititititi titititi Uti:

titititititititititititititititititititititititi

titifitititititititititititi

Is de webcamdocent de oplossing tegen het lerarentekort?

TEKST MARLEEN KUIJSTERS

Na het inzetten van studenten of gepensioneerde leraren is er een nieuwe oplossing voor het nijpende lerarentekort: de webcamdocent.

Wat zijn de voordelen en hoe kun je als leraar op afstand orde houden in de klas en een band creëren met je leerlingen? Met die vragen toog PrimaOnderwijs naar het Da Vinci College in Leiden daar loopt een pilot.

‘Guten Morgen!’, zegt docent Merel Hoogendoorn vanaf een digibord. De leerlingen zwaaien vrolijk terug in de richting van het scherm. Ze gaan rustig zitten en pakken hun spullen erbij: ze zijn er inmiddels wel aan gewend dat de Duitse les wordt gegeven door een videoleraar. ‘Vandaag gaan we aan de slag met het 20

werkwoord haben’, zegt Merel terwijl ze op het scherm een rij vervoegingen laat verschijnen. De leerlingen luisteren aandachtig om Merel - die 45 km verderop thuis achter haar laptop zit - te kunnen verstaan. ‘Weet iemand waarom we werkwoorden nodig hebben?’ Een van de leerlingen antwoordt: ‘Anders kun je geen gesprekken voeren.’

Videoles Dit schooljaar krijgen drie vmbo-brugklassen van het Da Vinci College het vak Duits vanuit Gouda: lessen die de school op een andere manier niet meer had kunnen geven. Directeur Ivor Bergsma legt uit: ‘We kregen onze vacature niet gevuld. In deze regio zijn geen docenten Duits. Wij stonden dus voor de keuze: geen les of videoles. We kwamen in contact met Like2Teach, een soort uitzendbureau voor webcamdocenten. De benodigde techniek hadden we al in huis: een stabiele internetverbinding, een digibord en een webcam waarmee je de hele klas kunt zien. We zochten alleen Merel nog.’

Roel (12) ‘Het is anders om op deze manier les te krijgen.

Ik heb veel Duitse vrienden. Dus ik vind deze lessen leuk.’

Merel geeft de lessen vanuit huis: ‘Ik had nog wat tijd op vrijdagochtend. Maar vanwege mijn andere werk en mijn kinderen kan ik voor drie uurtjes lesgeven niet op en neer reizen naar Leiden. Dus kruip ik thuis, met mijn headset op, achter mijn laptop. Ik vind het leuk om deze innovatieve oplossing te proberen.’ Voordat de les verdergaat, controleert de klassenassistent de techniek. Kan iedereen de docent goed verstaan? Ze bekijkt of de leerlingen hun huiswerk hebben gemaakt en ze grijpt in als ze door elkaar heen praten: ‘Even stil allemaal, Merel is aan het woord.’ Merel: ‘Ik krijg regelmatig de vraag hoe ik vanaf een scherm orde kan houden in de klas. Daar helpt de klassenassistent dus bij. Ook krijg ik vaak de vraag: Hoe creëer je een band met je leerlingen? Dat gaat vanzelf. Ik heb me voorgesteld in de klassen en aan de ouders, eerst via het scherm en daarna persoonlijk. Ik merk dat ik de leerlingen steeds beter leer kennen. Ook via de webcam maken we grapjes en soms blijven leerlingen in de pauze langer hangen om me nog een vraag te stellen.

Het enige wat ik mis: in de pauze even een leerling kunnen opzoeken om nog wat te oefenen. Maar ik hoor er helemaal bij. Zo ontving ik in oktober zelfs al een uitnodiging voor hun Halloween-feest.’ Voor het Da Vinci College is het ook van belang dat de leerlingen evenveel leren als in een gewone setting. Ivor: ‘Natuurlijk is een echte leraar voor de klas het beste en is het fijner als hij of zij ook op school aanwezig is om andere activiteiten mee op te pakken. Maar als dat tijdelijk niet lukt, kunnen leerlingen op deze manier toch les krijgen van een bevoegde leraar. De leerlingen vinden de webcam lessen een leuke afwisseling. Ze zijn gemotiveerd en de leerresultaten zijn prima.’

Missie: geen enkele leerling meer naar huis

Het idee van deze videolessen op afstand is niet nieuw, maar eerder kwam het nauwelijks van de grond. Volgens Like2Teach is de tijd nu wel rijp.

Zo’n 100 leraren (basis en voortgezet onderwijs) hebben zich bij het bedrijf aangemeld. Na een pilot op een school in Gouda (wiskunde) loopt dit schooljaar een proef op het Da Vinci College in Leiden. Leraren worden door het bedrijf voorzien van de hard- en software die nodig is om les te kunnen geven op afstand. Ook krijgen zij een training. Dieter Möckelmann: ‘Het is onze missie dat geen enkele leerling meer naar huis wordt gestuurd omdat er geen leraar is. We spreken het gilde aan: vakbekwame leraren uit een ander deel van het land of uit het buitenland.

Zo lost Merel in Leiden een probleem op zonder dat de school in Gouda waar ze werkt opeens een vacature moet vullen. We helpen scholen om digitale ontwikkelingen optimaal te benutten. Verstandig ingebed in het curriculum kan afstandsonderwijs een waardevolle toevoeging zijn op het wekelijkse rooster van leerlingen. Het gaat dan om enkele uren per week. Een leraar hoeft niet altijd fysiek voor de klas te staan om een goede les te geven. Hij schrijft bijvoorbeeld zijn formules op het digibord en communiceert met de klas via een videoverbinding.

De klassenassistent bewaakt de orde en regelt de techniek.’

Eigen device Op dit moment zijn de lessen van Merel alleen nog op het digibord te zien. Dat gaat veranderen. ‘Binnenkort kunnen de leerlingen elk op hun eigen device en met een headset de les van Merel volgen,’ vertelt Ivor Bergsma. Merel vult vanuit Gouda aan: ‘Op deze manier kan ik bijvoorbeeld een klein groepje een instructie geven, terwijl de microfoontjes/oortjes van de andere leerlingen uit staan.’ De school is dit aan het testen.

Voor nu zwaaien de leerlingen in Leiden nog even richting het digibord, voordat ze het lokaal na de les weer uitlopen.

Iza (12) ‘Ik ben eraan gewend. En merk dat ik geconcentreerd moet luisteren om haar goed te kunnen volgen. Elke zomer ga ik op vakantie in Limburg. Het is handig dat ik een beetje Duits spreek, want we doen ook boodschappen net over de grens. Ik ben blij dat deze lessen op deze manier toch gegeven kunnen worden.’

WIN EEN HP MEDIA LAB VOOR UW SCHOOL! MELD UW SCHOOL AAN OP WINEENHPMEDIALAB.NL

KIES VOOR HP EN MAAK KANS OP EEN HP MEDIA LAB T.W.V. €10.000,Op zoek naar een partner die u volledig ontzorgt rondom Choose Your Own Device? Aarzel dan niet langer en kies voor HP. Samen met onze geselecteerde partners zorgen wij o.a. voor de beste producten, goede financieringsmogelijkheden en uitstekende service. Wanneer u voor HP kiest dan maakt uw school kans om een Media Lab te winnen ter waarde van €10.000,-. Met een Media Lab leert u uw leerlingen omgaan met ICT en het verbeteren van de digitale vaardigheden, rondom:

VIRTUAL REALITY

ROBOTICA

PROGRAMMEREN

3D PRINTING

HET MEDIA LAB

DE RUIMTE Samen met de school maken wij een passend ontwerp voor het multifunctionele medialab, dat inspireert en uitnodigt om met de aanwezige materialen aan de slag te gaan.

DE MATERIALEN

DE DOCENTEN

Een moderne leeromgeving Binnen ons aanbod zitten standaard vraagt om nieuwe materialen, trainingen voor docenten om ervoor een plek waar spliksplinternieuwe te zorgen dat de juiste kennis en hypermoderne materialen en aanwezig is om goed met het producten gebruikt worden. medialab te kunnen werken.

HET CURRICULUM Door de ervaring die wij hebben kunnen we een compleet curriculum aanbieden of ondersteunen bij het maken hiervan, om het medialab op de juiste manier te benutten.

© Copyright 2020 HP Development Company, L.P. *Uw school maakt alleen kans op een HP Media Lab wanneer de school voor het komende schooljaar (2020-2021) kiest voor HP als Choose your own Device partner. Afhankelijk van de behoefte kan een Media Lab of een gedeelte hiervan worden ingericht met 10.000 euro. Deze actie geldt alleen voor scholen in het voortgezet onderwijs. Uw school maakt alleen kans wanneer er wordt gekozen voor HP. Aanmelden kan tot 1 juni 2020.

Knutselen met DNA

Kunnen we in de toekomst mensen ontwerpen?

Meningsvorming, gedachten en ideeën verwoorden en onderbouwen; neem met je klas actief deel aan de DNA-dialoog!

Een ziekte verwijderen vóór de geboorte Als je een baby krijgt dan wil je natuurlijk dat je kind gezond geboren wordt. Als dit niet het geval is, dan hoop je dat er een manier is om je kindje weer gezond te laten worden. We vinden het in 2020 heel normaal dat we ziektes genezen of preventief bestrijden met medicijnen, speciale therapie of een operatie. De wetenschappelijke ontwikkelingen op dit gebied gaan razendsnel. Er is nu zelfs een techniek, CRISPR-Cas, die het mogelijk maakt om in de toekomst erfelijke ziektes in het DNA van een embryo op te sporen en te verwijderen, nog vóór het kind geboren wordt. Hierdoor zouden erfelijke ziektes in de toekomst kunnen verdwijnen. Maar om dit te kunnen doen moet het DNA van een embryo worden aangepast.

Vragen en dilemma’s Deze nieuwe techniek roept vragen op en er is nog veel onzekerheid over de veiligheid ervan. Wereldwijd is daarom afgesproken dat het aanpassen van embryo-DNA voorlopig nog verboden is. Maar hoe zit het met het recht op gezondheid van iemand die drager is van een erfelijke ziekte? Wat zijn de rechten en belangen van volgende generaties?

Welke ziekte mogen we wel ‘weghalen’ en welke niet? Wat is eigenlijk een ziekte en wat niet?

Dialoog met de bevolking Met de DNA-dialoog wil een aantal organisaties over dit soort vragen en dilemma’s in gesprek met de Nederlandse bevolking. Het doel: erachter komen wat Nederlanders vinden van het aanpassen van embryo-DNA. De uitkomsten van deze dialoog worden gebundeld en aangeboden aan politici, wetenschappers en de samenleving. Zodat iedereen inzicht krijgt in de gedachten en waarden bij dit onderwerp.

Neem actief deel via een gratis online les De les Knutselen met DNA, kunnen we in de toekomst mensen ontwerpen? draagt bij aan deze DNA-dialoog. De les stimuleert leerlingen na te denken over de kansen en gevaren van dergelijke ingrepen. Met de les vormen de leerlingen hun mening over het aanpassen van het DNA van een embryo en leren ze hun mening verwoorden en onderbouwen. In de les wordt ingegaan op vragen als: wat is DNA, wat betekent erfelijkheid, wat kan er in de toekomst met het gebruik van de nieuwste wetenschappelijke technieken, en vooral: willen we dit ook? Ga voor meer informatie naar onderwijsinformatie.nl/dnadialoog en start de dialoog in jouw klas.

De DNA-dialoog is een initiatief van Erasmus MC, Rathenau Instituut, NPV-Zorg voor het leven, Erfocentrum en NEMO Kennislink, gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Gratis online lespakket voor groep 7/8 en 1e twee leerjaren vmbo

PrimaOnderwijs 23

Al meer dan 300 .0 leerlinge 00 doen me n e!

Je kunt nog meedoen met de Week van het geld van 23 t/m 27 maart 2020!

Bestel gratis lesmateriaal over omgaan met geld

Dagobert Duck geld-editie gratis bij lesmateriaal

Ons lesmateriaal voor groep  t/m  bevat vier interactieve thema’s. Hiermee kun je meerdere keren in het schooljaar op een leuke manier aan de slag met het onderwerp geld.

Ter gelegenheid van het -jarig jubileum van de Week van het geld hebben wij een speciale Dagobert Duck geld-editie gemaakt!

Bestel op weekvanhetgeld.nl/bestel Per thema zijn er werkbladen, groepsopdrachten, animatiefilms en een duidelijke handleiding.

Combineer de geprinte individuele werkbladen met de digitale lesonderdelen op geldlessen.nl.

Bestel nu lesmateriaal en ontvang vóór de Week van het geld voor iedere leerling een Dagobert Duck geld-special vol verhalen en weetjes over geld.

+ 35x y

isne

©D

weekvanhetgeld.nl 7068-WIG WvhG 2020 Adv Prima Onderwijs-192x285mm feb'20.indd 1

initiatief van

11-02-20 12:47

Welke zorgverlener ben jij?

De beroepsgroep Zorg & Welzijn kampt al jaren met grote tekorten.

Mede om die reden is het belangrijk om kinderen al op jonge leeftijd kennis te laten maken met het beroep van zorgverlener. Met het gratis lespakket Aan JOU hebben we wat leren leerlingen van groep 7 en 8 de veelzijdigheid van de sector kennen.

In de speciaal ontwikkelde les Het verhaal van… maak je samen met je klas, aan de hand van acht korte, actieve lessen (met bijbehorende animatievideo’s) kennis met de sector en de mensen die er werken. Met een online-zorgautomaat bepaal je welke les je die dag gaat volgen en met welke zorgvrager en zorgverlener je kennis gaat maken.

Maak bijvoorbeeld kennis met sociaal makelaar Michelle, met Sid - die werkt in de ouderenzorg - of met Yindi die regelmatig naar de fysiotherapeut moet. Leerlingen ontdekken dat zorgverleners dagelijks van groot belang zijn in de samenleving.

Aan de slag!

Je start de lessen heel eenvoudig via de website lesmateriaal.aanjouhebbenwewat.nl Daar kun je meteen beginnen. Je klikt op de carrousel en die kiest een willekeurige les (en zorgkwestie) uit.

Het materiaal sluit overigens naadloos aan op de kerndoelen 34 ‘Leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen’ en 35 ‘Leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht’.

En misschien ontdekken jouw leerlingen hun passie in de zorg!

Het interactieve lespakket staat boordevol doe-opdrachten. Leerlingen worden bijvoorbeeld uitgedaagd leuke activiteiten te bedenken voor ouderen in het verpleeghuis of voor de kleuters op de BSO. Zo leren leerlingen Zorg & Welzijn beter begrijpen en maak je samen met je klas een ontdekkingsreis door de sector.

Ook voor het voortgezet onderwijs zijn er speciale lespakketten ontwikkelt.

Met Aan JOU hebben we wat (VO) maken de leerlingen kennis met de sector.

En de pakketten Gehandicaptenzorg - maak jij het verschil? en Zorg 2.0 - van sensor tot robot bieden nog meer verdieping.

Al het lesmateriaal is gratis te bestellen of gebruiken via www.aanjouhebbenwewat.nl

Toedeledokie de nieuwe Van de makers van Koekeloere die

ele Toed

da

ele Toed

a

Toedeled e i d e l e d e To

Aangenaam, dit zijn Toedele en Dokie! De hoofdrolspelers van de nieuwe kleuterserie Toedeledokie. Vanaf dit jaar verschijnt er wekelijks een splinternieuwe aflevering van dit educatieve programma – van de makers van Koekeloere – op de speciaal ontwikkelde digitale portal. Dat betekent kijken wanneer het jou uitkomt!

Na meer dan 25 jaar Moffel en Piertje werd het programma Koekeloere in 2012 wegbezuinigd.

‘Als ‘de makers van’ betreurden we dat natuurlijk en we speelden toen al met de gedachte om er een vervolg aan te geven, maar dat was lastig omdat er indertijd nog echt een landelijke omroep nodig was om een groot publiek te bereiken’, legt een van de makers uit.

Inmiddels is dat drastisch veranderd en hebben ‘de makers van’ een eigen kanaal opgericht en maken de kleuters van nu kennis met de avonturen van Toedele en Dokie in Toedeledokie.

35 afleveringen per jaar Toedeledokie draait om een teckel (Toedele) en een das (Dokie). De twee zijn beste vrienden en helpen elkaar door dik en dun. Maar ze kunnen ook wel eens minder aardig tegen elkaar zijn. Gelukkig komt het altijd goed.

Toedeledokie is methode-overstijgend, want iedere aflevering van de serie heeft een thema dat aansluit op de inhoudslijnen en kerndoelen van het SLO. Daardoor

26

kun jij als leerkracht de afleveringen inpassen in jouw eigen didactische plan. Omdat er 35 afleveringen per jaar worden gemaakt is het mogelijk om veel aanbodsdoelen uit de inhoudslijnen aan bod te laten komen.

Alle thema’s en onderwerpen van de afleveringen van dit jaar zijn al bekend en zijn online terug te vinden.

Zo pas je ze dus gemakkelijk in, in jouw lesprogramma.

educatieve hitserie voor kleuters Emoties Naast het aansluiten bij de SLO-doelen en inhoudslijnen is er nog een belangrijke pijler waarop Toedeledokie rust: emoties. Daar waar andere programma’s vooral bezig zijn met aanbod voor de cognitieve ontwikkeling, zoals het aanleren van letters, cijfers, vormen en kleuren, levert Toedeledokie een bijdrage aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.

Dit wordt behaald door zeer diverse thema’s aan te stippen. Naast de traditionele thema’s, zoals seizoenen en feesten besteden Toedele en Dokie ook aandacht aan actuele thema’s, op een voor kleuters behapbare manier. Zaken als diversiteit, klimaat, migratie, mediawijsheid en samengestelde gezinnen. Kinderen uit de kleuterklas zijn al dusdanig taalvaardig dat zij in staat zijn om over emoties te praten, ze leren herkennen, benoemen en reguleren.

De logeerknuffel Harrie de Haas Naast Toedele en Dokie speelt ook Harrie de Haas een grote rol in de afleveringen. Harrie logeert namelijk iedere week bij een ander kindje. Ze gaan dan samen op pad en maken iets nieuws mee. Dat kan van alles zijn. Van een bezoekje aan de tandarts tot pannenkoeken bakken bij oma. De filmpjes met Harrie de Haas sluiten aan bij de onderwerpen en thema’s van de betreffende aflevering. En Harrie is ook beschikbaar als logeerknuffel voor in de klas.

Hoe werkt het?

Om Toedeledokie zo goed mogelijk bereikbaar te maken voor scholen door het hele land is er een Toedeledokie Portal ingericht. Op deze portal verschijnen alle afleveringen van het programma en kun je ze in de klas oneindig vaak kijken, op een tijdstip wat past bij jouw lesprogramma.

De portal is toegankelijk voor alle scholen die een abonnement afsluiten. Met dit abonnement hebben alle klassen van één school toegang tot de afleveringen.

Ook krijg je met dit abonnement toegang tot al het aanvullend lesmateriaal, van digitaal spel, kleurplaat tot groepsopdracht.

Bij wie g a ik n? a ls e e rst log e re

Abonneer nu op Toedeledokie en krijg:

• Onbeperkt toegang tot de afleveringen en het lesmateriaal • 35 nieuwe afleveringen per jaar • Wekelijks speciaal ontwikkeld aanvullend lesmateriaal Een jaarabonnement kost €119,- incl. btw per school, per jaar.

Daarnaast kun je voor iedere klas ook een Harrie de Haas bestellen voor maar € 24,95.

Sluit gemakkelijk via toedeledokie.tv/product/abonnement/ een abonnement af.

Meer weten over Toedeledokie?

Benieuwd naar de thema’s of wil je vast een proefaflevering bekijken?

Ga dan naar toedeleddokie.tv PrimaOnderwijs 27

Formatief toetsen in de les Toetsen van het leren, om te leren

NIEUW!

Prijs: â‚Ź 32,50 Sector: vo/mbo Bestelnummer: 32433 Auteurs: Meike Berben, Joke Koopman, Roel Vos

Wil jij weten hoe je formatief toetsen kunt toepassen in jouw lessen? In Formatief toetsen in de les introduceren de auteurs een model van formatief toetsen, om dit cyclische proces zichtbaar te maken en om te kunnen gebruiken bij het ontwerpen van jouw lessen. Aan bod komen onder

meer de drie ingrediĂŤnten van formatief toetsen (doel, toets en gevolg), stappenplannen, werkvormen, voorwaarden en technieken die formatief toetsen ondersteunen en het gebruik van ICT-middelen.

Een compleet en praktisch boek afgestemd op jouw lespraktijk!

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

‘Onze TechnoHavo is ontstaan door het LerarenOntwikkelFonds’ Havisten met technische interesses krijgen te weinig praktijkonderwijs, zo concludeerde Ivan Vermeulen, leerkracht van het Wartburg College in Rotterdam. Hij ontwikkelde om die reden, met een zestal collega’s en met budget en begeleiding van het LerarenOntwikkelFonds, de TechnoHavo.

DOOR MARLOES SMIT

‘De TechnoHavo is een toekomstgericht profiel waarin de leerlingen extra technische vaardigheden aanleren en bezig zijn met grote, motiverende projecten.’ Hoewel Ivan en zijn collega’s al langere tijd genoeg ideeën hadden voor dit nieuwe profiel, bleef het plan op de plank liggen. ‘Helaas word je in de praktijk geregeerd door het rooster. Ontwikkeling kost tijd en geld en daar is in het onderwijs altijd een tekort aan.’ Om die reden kwam de totstandkoming van het nieuwe profiel niet op gang. ‘Tot een collega ons op het LerarenOntwikkelFonds (LOF) wees.

We hebben onze plannen uitgebreid en onderbouwd op papier weten te zetten en ons initiatief ingediend.’

Dit nieuwe initiatief, de TechnoHavo, zou de monovakken (natuurkunde, aardrijkskunde en scheikunde etc.) nauw op elkaar afstemmen en soms zelf integreren, zodat de vakken elkaar ondersteunen en er ruimte ontstaat voor een wekelijkse techniekmiddag. Voor de volledige ontwikkeling van het profiel is 60 uur extra tijd per docent nodig en budget voor materiaal, zoals bijvoorbeeld een lasersnijder en een 3D-printer. ‘Na ongeveer zes weken na het indienen van ons LOF-initiatief kregen we een reactie; onze aanvraag was door de aangesloten LOF-jury, bestaande uit leerkrachten, bekeken en goedgekeurd. Nu konden we, onder begeleiding van een coach, ons profiel echt gaan realiseren.’

Van intern naar extern

Over LOF LOF is een podium van, voor en door leraren die het onderwijs van onderop willen vernieuwen.

Het fonds biedt leraren uit het primair, voortgezet en middelbaar (beroeps)onderwijs begeleiding en bijeenkomsten om een onderwijsinnovatie te realiseren.

Inmiddels volgen zo’n 24 leerlingen de TechnoHavo en start er volgend schooljaar een tweede groep.

Het team docenten is zelfs aan het verkennen welke mogelijkheden er binnen de school zijn om de TechnoHavo in de onderbouw uit te rollen.

‘We halen met z’n allen ontzettend veel energie uit de ontwikkeling van deze onderwijsvernieuwing.

Door het LerarenOntwikkelFonds heb ik geleerd om als leerkracht zelf de touwtjes in handen te nemen.

En doordat er extern geïnvesteerd wordt in jouw plannen en je zelf de plannen gedetailleerd én onderbouwd op papier hebt gezet word je intern ook beter gezien.’

Kijk voor meer informatie op

lerarenontwikkelfonds.nl

PrimaOnderwijs 29

‘Investeren in het team is voor ons het belangrijkst’

&

Wetenschap Technologie in de klas!

Laat je inspireren

advertentie

Ontdek hoe jouw leerlingen tegen de wereld van techniek aankijken

Met het nieuwe Bèta&TechMentalitymodel maak je onderwijs dat raakt Investeren in technisch en technologisch onderwijs loont.

Door lessen Wetenschap & Technologie (W&T) ontwikkelen kinderen onmisbare vaardigheden vraagstukken zoals zijn ze overdie technologie. voor de toekomst.Jongeren Maardenken hoe verschillend breng je onderzoekende enklimaatverandering ontdekkende positief; ze associëren techniek met vooruitgang, De één er talloze om de vaardigheden de klas in?ziet Laat je inmogelijkheden de nieuweinrubriek ‘Wetenschap & Technologie en zien zichzelf al vol trots bijdragen aan innovawereld te verbeteren, de ander staat er kritischer ties. Erkenning vanuit hun omgeving voor wat ze in de klas!’ inspireren door bijzondere voorbeelden en enthousiaste leerkrachten! doen vinden ze belangrijk. Daag hen uit met hightegenover maar wordt wél enthousiast van De eerste editie wordt afgetrapt door leerkracht Paul Hulshoff van basisschool tech theorie-en-praktijkopdrachten en ze leven hightech toepassingen zoals drones en robots. helemaal op.

Wethouder van Eupen in Eindhoven. De school werd in januari van dit jaar Weer een ander vindt juist de ontwerpkant uitgeroepen tot de grote winnaar van de TechniekTrofee 2020. toepassers lopen (nog) niet Maatschappelijke aantrekkelijk. Al die triggers kun je inzetten

TEKST MARLOES SMIT FOTO’S OLIVIER om deHUISMAN ogen van je leerlingen te openen voor

een toekomst in de technologie. Het nieuwe Bèta&TechMentality-model helpt je daarbij.

‘Onze lessen W&T zijn ontstaan door goed te luisteren naar het team. Collega’s hadden de wens meer 21eHet Bèta&Tech Mentality-model onderscheidt vijf eeuwse vaardigheden aan te boren, vaker thematisch typen jongeren, gebaseerd te werken en vakken met elkaar te verbinden’, zo legt op onderzoek onder 9tot en met 17-jarigen: Paul, zelf leerkracht van groep 7, uit.

Workshop voor leraren

warm voor techniek en hebben vaak het idee dat ze niet goed zijn in vakken als techniek, wis- en natuurkunde. Toch zijn ze vaak te enthousiasmeren voor technologie als je laat zien hoe belangrijk technologie is voor de onderwerpen die hen interesseren, zoals de zorg of het onderwijs.

Doeners willen het liefst met hun handen werken, zonder te veel theoretische rompslomp. Ze hebben vaak een traditioneel beeld van techniek en vinden

Vernieuwers zijn graag met techniek bezig en vin-

dat ze er niet in uitblinken. Leuke praktijkopdrach-

den dat ze er goed in zijn. Over de rol van tech-

ten in de klas en inspirerende rolmodellen kunnen

Op basis van de aangegeven wensennologie en behoeften bij het oplossen van maatschappelijke helpen hun kijk op techniek te verbreden en hun én het verlangen om meer techniek in hun onderwijs zelfvertrouwen op dit vlak te vergroten. zelf. Het is belangrijk om eerst zelf gevoel bij het te verwerken, werd bij Wethouder van Eupen een technische lesmateriaal te krijgen en de didactiek die werkgroep van vier personen gevormd. ‘Bottom-up daarbij hoort. Zo zorgen we ervoor dat leerkrachten werken is voor onze school de key. We ontwikkelden het minder spannend vinden om zelf aan de slag te daarom eerst workshops voor onze leerkrachten 30

JNTN_Adv_PrimaOnderwijs_384x285_def.indd Alle pagina's

gaan.’ De school koos er in hun visie ook bewust voor om geen techniekdocent aan te stellen.

‘We zijn ervan overtuigd dat leerkrachten zelf enthousiast moeten worden, pas dan gaat Wetenschap & Techniek écht leven in de school.’

Alle groepen Wethouder van Eupen zit momenteel in het eerste jaar van hun nieuw vormgegeven W&T-lessen.

Dit doen ze onder andere met materialen van de Maakotheek. Zelf ontwikkelen ze vanuit dit materiaal een vertaalslag naar interne thema’s. ‘Jaarlijks hebben we vijf maak-/ontwerpactiviteiten gepland voor groep 1 tot en met groep 8. ‘Wij geloven er heilig in dat het juist belangrijk is dat je al op jonge leeftijd onderzoekend en ontwerpend leert denken.

Het jonge kind is nog niet begrensd en komt vaak zelfs met veel creatievere ideeën en oplossingen.’

Tussen iedere vakantieperiode in wordt minimaal één W&T-activiteit op de school gegeven. Dat komt neer op minimaal lessen vanBèta&TechMentality 1,5 uur in zo’n periode.

Schrijf je in vier voor de workshop ‘Maar merk datover ditde door het van enthousiasme vanje Wil ik je meer weten drijfveren je leerlingen en hoe hieropsteeds inspeelt?meer Tijdens wordt.’ de workshop Bèta&TechMentality krijg je leraren Alle lessen worden een toelichting op het model, verschillende leerlingen klassikaal (aansluitend opdeeen thema typen van het leer-en je je techniek zo inricht dat het een groep aanjaar)hoe gegeven.

Zoonderwijs leert de onderbouw opbrede dit moment spreekt. Meld jezelf en/of je team aan via www.betatechmentality. in het thema bouwen over het maken van verbindnl Deelname aan de workshop is kosteloos. ingen. ‘We vinden het ontwerpen net zo belangrijk als het uiteindelijk creëren, daarom gaan al onze leerlingen deze periode uiteindelijk aan de slag met het bouwen van een boomhut.’ En hoewel de bovenbouw op dit moment de Eerste en Tweede Wereldoorlog inzoekende de klasnaar bespreekt, Ontdekkers zijn nog een richting werken ook zij mee hetHun maken boomhut. Daar leggen die bijaan hen past.

– somsvan nogaldeze conservatieve - beeld techniek ligtdoor nog niet vast.te Maar leg jezoeken naar het we de van verbinding hen laten verrassende hightech voorbeelden aanricht ze voor,je die boomhut in antwoord op de vraag: ‘Hoe dan worden ze vaak snel enthousiast.

Nu nog zorvoor een deserterende Duitse soldaat?

Wat is er dan gen dat ze zicht krijgen op hun eigen technische belangrijk?’ Zo creëren we uiteindelijk een schooltalent, bijvoorbeeld via ontwerpopdrachten. breed-project’, vertelt Paul enthousiast.

steld die de leerkrachten in de klas helpen, observeren en evalueren. Wil je aan de slag met Wetenschap & Techniek dan is investeren en tijd vrijmaken belangrijk.’

Binnenkort zullen ook de ouders van leerlingen deelnemen aan een workshop op school. Paul: ‘We willen dat W&T niet alleen iets zijn dat enkel op school wordt gedaan. Dus zijn er op korte termijn ook techniekkoffers voor thuis bij onze schoolbibliotheek te vinden. Enthousiaste kinderen kunnen hiermee nog meer de diepte in gaan en door ouders te betrekken maken we hen ook net zo fanatiek.’

‘Ik merk dat onze leerkrachten steeds enthousiaster worden over de lessen W&T. De leerlingen die moeite hebben met rekenen of spelling zie je tijdens deze lessen de meest prachtige dingen ontwerpen. Je ziet ze uitblinken en boven zichzelf uitstijgen. Dat maakt de investering echt meer dan waard’, eindigt Paul.

TechniekTrofee 2020 Basisschool Wethouder van Eupen ging eind januari naar huis als een van de twee winnaars van de TechniekTrofee 2020. Zij werden uitgekozen tot ‘het beste voorbeeld van W&T-onderwijs’.

De TechniekTrofee is een initiatief van Jet-Net & TechNet. Met deze wedstrijd zetten ze basisscholen in de schijnwerpers die de talenten van hun leerlingen (willen) ontwikkelen met behulp van wetenschap- en techniekonderwijs.

Creatieve makers hebben een sterke intrinsieke

Ondersteuning motivatie voor techniek. Ze puzzelen graag op de

Voor W&T-activiteit wordt vanuit de beste iedere oplossingnieuwe voor een uitdagend probleem. Ze werkgroep opnieuw een workshop voor leerkrachten zien techniek ook als middel om maatschappelijke gestart.

‘Onzekerheid wegnemen is kwesties te lijf te gaan. Waardering van anderen of een belangrijk status vinden ze niet belangrijk.

Geef deze jongeonderdeel, zolang een leerkracht onzeker is zal het ren de ruimte om daarmee zelf aan de slag te gaan techniekonderwij s nooit een vaste waarde krijgen. en hun neemt alleen maartwee toe. collega’s vrijgeOm dieenthousiasme reden hebben we ook

Bedrijven en scholen werken samen met Jet-Net & TechNet Jet-Net & TechNet is een groot landelijk netwerk waarbinnen bedrijven en scholen Breng samen met Jet-Net & TechNet regionaal samenwerken.

Het geeft kinderen en jongeren een reëel en positief beeld van technologie tot leven! technische beroepen en helpt ze bij het maken van een bewuste keuze voor hun toekomBekijk al onze activiteiten op www.jet-net.nl stige studie en carrière.

Jet-Net & TechNet doet dit door het bedrijfsleven en het funderend onderwijs te inspireren, adviseren en faciliteren in hoe zij de samenwerking op een structurele en duurzame manier vorm kunnen geven.

Kijk voor meer informatie op www.jet-net.nl 14-10-2019 16:00

PrimaOnderwijs 31

Aantal leerlingen met eindexamen Technasium flink gestegen

Technasium: succesvolle basis voor bètatechnische studie

Nederland telt inmiddels honderd scholen met een Technasium.

Van brugklas tot en met eindexamen werken ruim 33 duizend technasiumleerlingen, binnen het erkende profielkeuzevak Onderzoek & Ontwerpen (O&O), in projecten en teams aan actuele bètatechnische opdrachten uit de praktijk. Zestien jaar geleden zijn scholen met technasiumonderwijs gestart om leerlingen beter voor te bereiden op opleidingen en beroepen in de bètatechniek. Hoe doet deze onderwijsstroom het vandaag de dag? PrimaOnderwijs spreekt de overkoepelende stichting en peilt de stemming op het Utrechtse Gerrit Rietveld College.

TEKST BRIGITTE BLOEM

FOTO’S FREDERIEKE VAN DEN BRAND, TECHNIEKBEELDBANK : SANDER MOREL EN TIMON JACOB

Van alle havo- en vwo-leerlingen op een technasiumschool volgt ruim 1 op de 3 technasiumonderwijs.

Afgelopen schooljaar deden 2.233 technasiumleerlingen eindexamen, een stijging van 21,5 procent 32

ten opzichte van het jaar ervoor. Bijna driekwart van de technasiumleerlingen die hun diploma behaalden en een universitaire studie kozen, koos voor een bètatechnische studie. Voor het hbo is dat 64 procent.

Deze cijfers komen van de Stichting Technasium, waar alle scholen met technasiumonderwijs bij aangesloten zijn. De stichting ontwikkelt samen met de scholen het technasiumonderwijs, begeleidt de regionale technasiumnetwerken waarin de scholen samenwerken, leidt docenten en technatoren - de leidinggevenden binnen het Technasium - op en bewaakt de kwaliteit.

Directeur Ria Sluiter: ‘Kern van het Technasium is het vak O&O, waarin leerlingen kennis uit bètavakken toepassen en belangrijke vaardigheden opdoen die niet direct bij andere vakken aan bod komen. Alle leerlingen die een technasiumopleiding afronden hebben aan het eind van hun middelbare schooltijd O&O-opdrachten gedaan in de volle breedte van bèta en techniek.

Vanzelfsprekend komen belangrijke mondiale en nationale vraagstukken hierbij aan bod en is er speciaal aandacht voor klimaatverandering, duurzaamheid en gezondheidszorg.’

Meerwaarde De stichting koestert de ambitie dat leerlingen die in de brugklas starten met O&O, daar ook eindexamen in doen en met een bètatechnische vervolgopleiding verder gaan. ‘Ondanks de grote stijging van het aantal eindexamenleerlingen op het Technasium, verliezen we nog te veel leerlingen die, als ze naar de bovenbouw gaan, niet voor O&O kiezen’, aldus Sluiter. ‘Voor een deel heeft dat te maken met de onbekendheid in het hoger onderwijs van de meerwaarde van technasiumonderwijs. Een ander belangrijk punt is de onbekendheid van deze meerwaarde bij schooldecanen.

Daarom intensiveren we de informatieuitwisseling en

Puck Linssen studeert Life Science and Technology aan de TU Delft. ‘Ik ging naar het GRC, omdat het me een leuke school leek. Het Technasium sprak me eerst niet aan. Maar op het moment dat ik in de brugklas ‘verplicht’ kennis moest maken met O&O vond ik het leuk. Vooral omdat het anders dan de andere vakken was en we veel ruimte kregen voor creativiteit, eigen invulling en samenwerken. In de bovenbouw werden de projecten steeds echter. Wat ik vooral bij O&O heb geleerd en in mijn studie gebruik zijn werken aan een project, presenteren en vraagstukken goed leren omschrijven en analyseren.

Ook heb ik veel opgestoken over samenwerken in een groep. Of het Technasium een rol heeft gespeeld bij mijn studiekeuze weet ik niet. Ik denk dat ik op een andere school ook voor bèta zou hebben gekozen, omdat ik er goed in ben. Maar wie weet…’

samenwerking met hoger onderwijs en schooldecanen.

Vanzelfsprekend betrekken we daar ook de technatoren bij.’ Ties Kragten is conrector en voormalig technator van het Gerrit Rietveld College (GRC) in Utrecht. Ook op het GRC gaat een deel van de leerlingen na het derde leerjaar niet door met het Technasium. ‘Dat vinden we niet erg en is ook logisch’, legt Kragten uit. ‘Na het derde jaar kunnen leerlingen ook doorstromen naar een maatschappijprofiel, als de bètarichting toch niet geschikt blijkt. Deze leerlingen hebben dan wel drie jaar O&O gehad, waarin ze waardevolle kennis en vaardigheden hebben opgedaan.’

Samenwerking ‘We merken dat het geen enkel probleem is om in de regio’s bedrijven bij het technasiumonderwijs te betrekken’, weet Sluiter. ‘Er is veel interesse en wat ook meehelpt zijn grote stimuleringsprogramma’s als Techniekpact. Iedereen vindt het leuk om jonge mensen actuele problemen te laten oplossen. We zien dat de samenwerking met scholieren medewerkers van bedrijven enorm veel energie oplevert. Het kost bedrijven ook maar weinig tijd. Het is vaak meer een kwestie van het bij elkaar brengen van vraag en aanbod.’ In de opleiding is daarom ruim aandacht voor het leggen en onderhouden van bedrijfscontacten en hoe je samen geschikte opdrachten selecteert en opstelt. ‘De vraag van de opdrachtgever moet in een voor het onderwijs behapbare casus worden gegoten die leerlingen op kunnen lossen en waarbij ze met een concreet resultaat kunnen komen. Dat is niet altijd even gemakkelijk’, weet Sluiter, ‘Maar daarvoor bieden we de O&O-professionals handreikingen in onze opleidingen.’

Mede omdat het GRC een technasiumopleiding heeft, heeft de school te maken met loting. ‘Helaas natuurlijk’, aldus Kragten, ‘Dat zegt wel wat over de aantrekkingskracht van ons Technasium. Leerlingen, docenten en ouders zijn heel tevreden over dit type onderwijs.

De technasiumgedachte zit op het GRC overigens niet alleen in het vak O&O. Docenten zorgen dat de technasiumleerlingen de specifieke O&O-vaardigheden ook bij andere bètavakken kunnen oefenen. Bovendien stimuleren we onze docenten om schoolbrede projecten ook ‘op O&O-wijze’ aan te pakken. Waar we nog wel mee worstelen is hoe je het hoger onderwijs meer betrokken maakt. Het blijkt lastig om tot structurele samenwerking met de Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht te komen. Een pool met ouderejaarsstudenten waar we mee samen kunnen werken zou al heel welkom zijn.’

Toekomst Voor de nabije toekomst verwacht stichtingsdirecteur Sluiter dat scholen meer variatie zullen aanbrengen.

‘Je ziet al dat het vak O&O, dat nu alleen voor havo/vwo is, ook een variant gaat krijgen voor vmbo-tl/mavo: de Bèta Challenge (ook het GRC start daar komend >> PrimaOnderwijs 33

schooljaar mee – red.). Ook zien we samenwerking ontstaan tussen het profielkeuzevak Natuur, leven en technologie (NLT) en O&O. De curriculumherziening in het basisonderwijs zal eveneens effect hebben.

De vakoverstijgende curricula Mens & Natuur en Mens & Maatschappij sluiten heel mooi aan bij de bouwstenen en leerdoelen van het Technasium.

Met O&O-projecten die we nu in de onderbouw van het voortgezet onderwijs doen, kun je straks in de bovenbouw van het basisonderwijs aan de slag.

Dat betekent dat we in het voortgezet onderwijs met een ander niveau van O&O-projecten kunnen beginnen.

Dat zijn mooie uitdagingen voor de technasiumscholen.’

Meer informatie technasium.nl | gerritrietveldcollege.nl

Bink Boëtius zit in 5 gymnasium/Technasium.

Bink heeft na de basisschool bewust voor het GRC gekozen, omdat de school als enige in de stad Utrecht een Technasium biedt. ‘Als nieuwsgierig jongetje op de basisschool vond ik het al leuk om allerlei problemen op te lossen. Ik wilde later geen brandweerman of piloot worden, maar uitvinder.

Op de open dag van het GRC zag ik wat leerlingen deden tijdens O&O. Dat wilde ik ook! Bij O&O heb ik vooral geleerd om kennis van bètavakken toe te passen. Maar ook oefenen we veel in kennis opzoeken en selecteren, out-of-the-box denken, plannen, organiseren, problemen overwinnen, elkaar feedback geven en natuurlijk presenteren. Het leuke vind ik ook dat je met échte opdrachten van bedrijven werkt. Het is wel jammer dat er op dit moment niets met de resultaten wordt gedaan.

Hopelijk zullen bedrijven de ideeën van leerlingen in de toekomst serieuzer nemen. Ik wil Computer Science & Engineering of Werktuigbouwkunde gaan studeren aan een van de TU’s. Ik denk dat ik zeker wat ga hebben aan de vaardigheden en de manier van projectmatig werken die ik bij O&O heb geleerd.’

Competentieontwikkeling Het Technasium kent een sterke focus op competentieontwikkeling. De leerlingen zijn bewust bezig met hun persoonlijke ontwikkeling, zodat ze goed worden toegerust om succesvol te kunnen studeren en werken.

Binnen de scholen met technasiumonderwijs wordt gebruikgemaakt van de Technasium Competentiemonitor.

Via deze webapplicatie krijgt de leerling inzicht in de mate waarin hij/zij specifieke competenties beheerst én in de mogelijkheden om deze verder te ontwikkelen. Aan het eind van hun technasiumopleiding zijn de studenten in spé communicatief vaardig, ondernemend, creatief, zelfsturend en prima in staat projectmatig in teams samen te werken. Alle leerlingen die een technasiumopleiding afronden hebben aan het eind van hun middelbare schooltijd een O&O-opdracht gedaan in alle zeven bètawerelden: Mens & Gezondheid, Energie, Water & Veiligheid, Voeding & Natuur, Wonen, Werken & Verkeer, Ontwerp, Productie & Wereldhandel, Digitaal, Media & Entertainment en Hi-tech & Science.

34

Een unieke cursusdag die je niet meer vergeet!

Train het leerlingbrein ĂŠn dat van jezelf!

Geheugentechnieken voor in de alledaagse lespraktijk Voor onderwijsprofessionals PO, VO en MBO

Donderdag 19 maart 2020 Locatie: Museum Beeld en Geluid Media Park Hilversum

Maandag 11 mei 2020 Locatie: de Onderwijsdesk Laren (NH)

dr. Boris Konrad DĂŠ Geheugenexpert

voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas!

Schrijf je snel in!

www.onderwijsdesk.nl

de Onderwijsdesk Schoutenbosje 5 (Oude Postkantoor) 1251 LE Laren (NH)

035 695 70 20 info@onderwijsdesk.nl www.onderwijsdesk.nl

‘Afnemend aantal leerlingen leidt tot mooie samenwerking'

Leerlingen Eligant Lyceum kiezen eigen leerroute

Het afnemend aantal leerlingen op basisscholen in de regio dwong het Baudartius College en het Stedelijk Zutphen tot een samenwerking. De twee scholen grepen de kans om samen een nieuwe school met een nieuw onderwijsconcept op te zetten, die op termijn de moederscholen vervangt. Dit schooljaar is het Eligant Lyceum gestart met acht brugklassen.

Elk schooljaar komt er een nieuwe jaarlaag bij, zodat de school na zes jaar volgroeid is. ‘Leerlingen kiezen op het Eligant grotendeels hun eigen leerroute’, vertelt rector Arnold van Gessel. ‘Kiezen motiveert en zorgt dat leerlingen met meer plezier leren.’

TEKST BRIGITTE BLOEM FOTO ELIGANT LYCEUM

De Latijnse vervoeging ‘eligant’ staat dan ook voor ‘laat ze kiezen’. Wekelijks heeft elke Eligant-leerling voor alle vakken een les van zestig minuten volgens het rooster. Alle andere uren zijn maatwerkuren, waarin zelfstandig wordt gewerkt en docenten beschikbaar zijn voor vragen en uitleg. Het Eligant Lyceum ontwikkelde per vakgebied drie soorten modules. Basismodules zijn de verplichte modules voor alle leerlingen. Samen met de vakdocent houdt de leerling bij wanneer een basismodule moet zijn afgerond. Ook zijn er keuzemodules, waarvan iedere 36

leerling er een aantal volgt. Tot slot zijn er de stermodules, deze starten na afloop van de lesdag.

Voorbeelden van stermodules zijn sport, zang, beeldend, theater en certificaten voor de vreemde talen. Meer dan 170 van de 208 brugklasleerlingen volgen zo’n stermodule. Bij het maken van keuzes krijgen de leerlingen hulp van hun persoonlijke coach.

Alle docenten vervullen tevens de rol van coach.

Daarin worden ze getraind en begeleid.

Energie ‘Als je met teams van twee verschillende scholen om de tafel moet, om een fusie te regelen, lekt al snel de energie weg’, vertelt rector Arnold van Gessel. ‘Als je aan dezelfde mensen vraagt om hun eigen onderwijs te ontwerpen, komt er juist enorm veel energie vrij.

Dat is de manier waarop wij het hebben aangepakt.’

Collega Elise Altena is onderwijscoördinator en docent Nederlands. Ze vult aan: ‘We begonnen met het formuleren van de speerpunten waaraan ons onderwijs moest voldoen. Dus helemaal los van het bestaande onderwijs op onze scholen. Over drie speerpunten waren we het snel eens: ‘Ik word gezien’, ‘Ik kies mijn eigen leerroute’ en ‘Ik kan het’.’

‘Juist omdat alle betrokkenen - docenten, ondersteuners, toeleverende basisscholen en leerlingen van de fusiescholen - de drie speerpunten helder voor ogen hadden, konden we vervolgens gericht gaan nadenken over de invulling van ons onderwijsconcept’, schetst assistent-schoolleider Sem van der Ree, tevens oud-leerling van een van de fusiescholen. Elise vervolgt: ‘Per vakgebied kregen we de opdracht om basis-, keuze- en stermodules voor het eerste leerjaar te ontwikkelen. Belangrijk onderdeel van de opdracht was om met de vakcollega’s de basisstof vast te stellen die voor alle leerlingen verplicht is om met een voldoende af te sluiten in ongeveer vijftig procent van de tijd, waardoor we meer keuzeruimte voor leerlingen zouden creëren.’

• ‘Ik heb geleerd dat het niet om het resultaat gaat, maar om de weg er naartoe’ leerling Eligant Lyceum

•

curriculumontwikkeling in huis te hebben. SLO heeft veel expertise op het gebied van leerdoelen, doorlopende leerwegen en welke ruimte scholen hebben Scholen mogen veel meer dan ze doorgaans denken en benutten niet altijd de ruimte die het landelijke curriculum hen biedt.’

Eligant-planner Knelpunten waren er om te overwinnen. ‘In ons enthousiasme en onze ambitie hebben we de vaardigheden van het zelf plannen door leerlingen wat overschat’, zegt Sem. ‘Juist als je als leerling veel keuzevrijheid hebt, moet je goed kunnen plannen.

De coaches merkten al snel dat een flink aantal leerlingen daar moeite mee had. Dat kregen we ook terug van ouders.’ Als oplossing besloot het team een planner te ontwikkelen. ‘Gewoon op papier, waar de leerling voortdurend dingen bij kan schrijven, zonder een device op te hoeven starten’, legt teamleider Marieke van Loo uit. ‘De planner fungeert tevens als een routekaart, met toelichting wanneer de leerling welke stap zet. SLO blijft meekijken bij de ontwikkeling van dit onderdeel van ons onderwijsconcept, zodat we de planner door kunnen ontwikkelen en ook andere scholen hiervan kunnen leren.’

Zelfsturing

Betrokkenheid SLO Een rigoureuze ingreep? Arnold legt uit waarom: ‘Wij zien dat kinderen, als ze van de basisschool komen, al bepaalde dingen kennen en kunnen en zelf prima in staat zijn om keuzes te maken uit het aanbod van kennis en vaardigheden die ze nog niet beheersen of waar ze beter in willen worden. De volgende stap is dat de docenten los moeten komen van de methoden waarmee ze altijd gewerkt hebben. Dat is misschien nog wel het lastigste, want het lijkt wel of de methoden in al die jaren zijn gaan bepalen wat er in de lessen gebeurt.’ Leerplanontwikkelaar van SLO Hanna Beuling en enkele van haar collega’s hebben meegedacht in de ontwikkeling van het curriculum van het Eligant Lyceum, vanuit de insteek dat dit concept goed aansluit bij (hoog)begaafde leerlingen. Arnold: ‘Het was erg nuttig tijdens dit proces deskundigheid over

De school krijgt veel bezoek van collega’s van andere scholen. ‘We krijgen van onze gasten terug dat het opvalt dat de zelfsturing van leerlingen en de interactie met de leerstof in de maatwerkuren veel hoger is dan in een reguliere klasopstelling’, vertelt Arnold trots.

‘Die ervaring hebben wij zelf ook. We merken nu al dat onze brugklasleerlingen veel minder docentafhankelijk zijn. Ze werken zelfstandiger en veel gemotiveerder.’ Het team van het Eligant Lyceum heeft zeker tips voor collega-scholen die willen innoveren.

‘Begin met het formuleren van de leerdoelen’, adviseert Arnold. ‘En durf te schrappen. Deze doelen goed verwoorden, is wel een aparte tak van sport. Wij vonden het geen overbodige luxe daarbij de hulp van SLO in te schakelen.’ Ook Marieke heeft een belangrijke tip: ‘Ga aan de slag met mensen uit je team die enthousiast zijn. En luister goed naar je leerlingen!’

Meer over het nieuwe onderwijsconcept van het Eligant Lyceum, kijk op: eligant.nl

Ook talent stimuleren?

SLO heeft een poster samengesteld met doelen en vaardigheden voor talentontwikkeling.

Kijk op talentstimuleren.nl/talentontwikkeling/hulpmiddel en schrijf in de zoekbalk ‘Doelen Vaardigheden voor Ontwikkeling’.

SLO is voor verschillende projecten op zoek naar pilotscholen om mee samen te werken, misschien kan SLO ook voor uw school van betekenis zijn. Neem vrijblijvend contact op via info@slo.nl.

PrimaOnderwijs 37

Begin goed voorbereid aan de examenperiode!

Examenbundels voor alle vakken bestel je op

/examenbundels

Woordenboeken voor alle talen bestel je op

/woordenboeken

Waarom wachten tot volgend jaar?

Ga dit schooljaar nog aan de slag met je vragen!

LEIDINGGEVEN AAN DE ONDERBOUW

KINDGESPREKKEN

Deze training richt zich op leidinggevenden die

Hoe voer je in de klas goede, motiverende

zich willen verrijken met kennis over de specifieke

gesprekken met leerlingen? In het dagelijks

didactiek voor het jonge kind, die inzicht willen

onderwijs ligt de uitdaging om leerlingen te

krijgen in hun leidinggevende rol en die tools willen

stimuleren in creatief denken, initiatief nemen,

ontvangen om samen met de professionals in de

reflecteren, problemen oplossen en zelfsturing.

onderbouw tot visie en ontwikkeling te komen.

Daarvoor is het belangrijk om op een effectieve

Studiedag (1 dag)

Training (3 dagdelen)

manier gesprekken met hen te voeren.

Utrecht 12 mei 2020

s.omjs.nl/onderbouw-po

AAN DE SLAG MET PROCESGERICHT KINDVOLGSYSTEEM LOOQIN Studiedag (1 dag)

Helmond Start 13 mei 2020

s.omjs.nl/kindgesprekken-po

BEGRIJPEND LEZEN IN GROEP 4 Inspiratiesessie (1 dagdeel)

Ga je aan de slag met Looqin op jouw

In groep 4 gaat bij veel leerlingen de aandacht uit

kinderdagverblijf of basisschool? Of werk je in een

naar technisch lezen en lijkt begrijpend lezen soms

organisatie die al met Looqin werkt en wil je alles

nog te moeilijk. Het begrijpen van teksten gebeurt

weten van procesgericht werken met Looqin? Dan is

dan nog onder begeleiding van de leraar. In deze

deze training zeer geschikt voor jou!

inspiratiesessie leer je op welke wijze je toe kunt werken naar zelfstandig begrijpend lezen in groep 4

Helmond 18 mei 2020

s.omjs.nl/looqin-po

en ga je met praktische tips en antwoorden op jouw vragen weer naar huis.

Utrecht 24 juni 2020

s.omjs.nl/begrijpendlezen-groep4-po

TIP Leiding geven aan mezelf (notitieboek) s.omjs.nl/leidinggevenaanmezelf

Ons aanbod kan ook op jouw school of binnen jouw bestuur worden aangeboden.

Neem voor meer informatie contact op met academie@onderwijsmaakjesamen.nl.

Kijk voor ons gehele professionaliseringsaanbod op omjs.nl/academie.

Ontdek, vergelijk en kies een opleiding met informatie van Studiekeuze123

Landelijke studiekeuzevoorlichting van betrouwbare bronnen Door de grote hoeveelheid opleidingen én aanbieders van studiekeuze-informatie kan het lastig zijn leerlingen te begeleiden bij hun studiekeuze. Het is daarom essentieel dat er onafhankelijke, betrouwbare en vergelijkbare voorlichtingsinformatie beschikbaar is. Om goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding te ondersteunen, werkt Stichting Studiekeuze123 daarom met subsidie van het ministerie van OCW en samen met hoger onderwijsinstellingen aan het beschikbaar stellen van betrouwbare studiekeuze-informatie die voor iedereen toegankelijk is.

DOOR MARLOES SMIT

Studiekeuze123 heeft meerdere doelen voor ogen.

De partij beheert de landelijke Studiekeuzedatabase en deelt deze database kosteloos met andere partijen, zoals de Keuzegids, Qompas en Yubu. Maar naast het delen van betrouwbare informatie, heeft de stichting ook een eigen website met informatie voor decanen en studiekiezers. Hier vind en vergelijk je alle erkende opleidingen (hbo, wo en particulier) in Nederland.

Op dit moment zijn dat er meer dan 3.000.

40

Hoe het begon Studiekeuze123 is opgericht door studenten, het hoger onderwijs en het ministerie van OCW. De stichting is verantwoordelijk voor het beheer en de ontwikkeling van de landelijke Studiekeuzedatabase. Deze database bevat de verzamelde informatie over alle erkende opleidingen in Nederland (hbo, wo en particulier).

De informatie komt uit een aantal landelijke bronnen (o.a. DUO, NVAO en ROA), landelijke enquêtes (NSE, hbo-monitor) en vanuit de hoger onderwijsinstellingen.

‘In de Studiekeuzedatabase brengen we de informatie van deze bronnen samen en vertalen we het naar vergelijkbare informatie voor de studiekiezers, legt Anke Koopmann van de stichting uit. ‘Studiekeuze123 heeft geen winstoogmerk, ontvangt subsidie van het ministerie van OCW en is volledig objectief.’

‘Onafhankelijke, betrouwbare en vergelijkbare voorlichtingsinformatie is essentieel’

Enquête onder 270.000 studenten

Informatie op Studiekeuze123.nl

In de landelijke studievoorlichting is ook aandacht voor de tevredenheid van studenten over hun opleiding.

Dit wordt gemeten in de Nationale Studenten Enquête (NSE) die in opdracht van Studiekeuze123 wordt uitgevoerd. ‘Ruim 270.000 studenten geven in de NSE jaarlijks namelijk hun oordeel over hun opleiding en onderwijsinstelling. Studiekiezers gebruiken de resultaten bij het vergelijken van opleidingen. Daarnaast gebruiken onderwijsinstellingen deze informatie om gericht te werken aan verbeteringen in het onderwijs.’ Door deze beschikbare informatie krijgen aankomende studenten een goed en onafhankelijk beeld van de tevredenheid van huidige studenten.

Studiekeuze123 heeft ook een eigen studiekeuzewebsite. Alle informatie uit de Studiekeuzedatabase is hier vertaald naar begrijpelijke informatie voor de studiekiezers én hun begeleiders en is vrij toegankelijk.

‘Wij hebben als stichting geen waardeoordelen zijn objectief, over alle opleidingen en onderwijsinstellingen.

Zo kan een studiekiezer echt een eigen en betrouwbare keuze maken. We willen puur en alleen bijdragen aan een weloverwogen studiekeuze.’

Samenwerken aan landelijke voorlichting Hoger onderwijsinstellingen dragen ook bij aan de landelijke studiekeuzevoorlichting. In een landelijk informatiesysteem (Hodex) leveren hogescholen en universiteiten op dezelfde manier informatie over hun opleidingen aan, zodat aankomende studenten op een eenduidige manier geïnformeerd worden. De informatie in Hodex is gratis beschikbaar voor studiekeuzeorganisaties. ‘Er zijn uitgevers die direct gebruikmaken van Hodex, maar ook partijen die gebruikmaken van deze informatie uit de Studiekeuzedatabase’, legt Anke uit.

Inspelen op een veranderend opleidingsaanbod Het hoger onderwijslandschap verandert snel en het aantal keuzemogelijkheden groeit. Om in te spelen op deze veranderingen in de studiekeuzevoorlichting, werken hoger onderwijsinstellingen en Studiekeuze123 op dit moment samen aan een nieuw landelijk voorlichtingssysteem om studiekeuze-informatie te verzamelen onder de naam Hovi. Met Hovi wordt het straks mogelijk om de studiekiezer van nóg betere voorlichtingsinformatie te voorzien. Naar verwachting wordt Hovi eind 2020 in gebruik genomen.

Landelijke voorlichting met Studiekeuze123

Afnemers die gebruikmaken van de studiekeuzedata van Studiekeuze123 zijn onder meer de Keuzegids, Dedecaan.net, Universiteit Utrecht, Yubu, Qompas, het UWV en Elsevier. Daarnaast plaatsen veel middelbare scholen de Open dagen kalender en het opleidingenoverzicht in een widget op hun eigen schoolwebsite. Jaarlijks staan in Studie in Cijfers overzichten waarmee aankomend studenten in één oogopslag zien hoe een opleiding het doet ten opzichte van het landelijk gemiddelde.

Alle opleidingen en open dagen eenvoudig op de schoolwebsite?

Studiekeuze123 stelt gratis de Open dagen kalender en het overzicht met alle opleidingen beschikbaar als widgets om op de eigen schoolwebsite te plaatsen!

Meer informatie of uitleg over hoe dit werkt?

Ga naar Studiekeuze123.nl/widgets

PrimaOnderwijs 41

‘Hoe houd ik alle leerlingen bij de les?’

Als leerkracht ga je voor kwaliteit in je vak en het optimaal gedijen van je klas. De Onderwijsdesk helpt je met advies en cursussen.

Emmeliek Boost

Deze editie advies over een lege accu, een overbelast werkgeheugen en hoe houd je toch al die leerlingen bij de les? Deskundige van de Onderwijsdesk, Gezondheidszorgpsycholoog én auteur van het recent verschenen boek WIN-WIN Werk en Gezin Emmeliek Boost. Emmeliek geeft advies!

Moeiteloos leerlingcontact!

Hoe kan ik zorgen dat ik alle leerlingen bereik?

Annelies uit Roermond Er zijn vele manieren om leerlingen bij de les te houden. Je loopt langs, geeft een complimentje, tikt de leerling op de schouder, noemt zijn naam of je knipt misschien met je vingers. Het is echter echt een eyeopener wanneer je meer kennis hebt over de zes persoonlijkheidstypen. Door in deze cursus eerst een eigen persoonlijkheidsprofiel te maken, ontdek je wat jouw basisbehoeften zijn, wat jij in de klas nodig hebt en hoe je kunt voorkomen dat een leerling in je allergie zit. Bij elk persoonlijkheidstype hoort een bepaald type voorkeur aan communicatiestijl. Inzicht in je eigen en andermans profiel leert je wat werkt voor jou en de ander. Het zit hem vooral in de manier hoe je iets zegt en welke woorden je erbij gebruikt. Stel dat een leerling kenmerken heeft van het persoonlijkheidstype ‘de dromer’ dan heeft hij meer behoefte aan een directe, enkelvoudige, duidelijke opdracht. Zijn valkuilen kunnen zijn dat hij niet om hulp vraagt, moeite heeft om tot actie te komen en zich terugtrekt 42

uit de groep. Wanneer je de leerling kan aanspreken op zijn behoefte en bewust bent van zijn valkuilen, gaat het je veel minder energie kosten om de boodschap over te brengen. Het verandert je contact met probleemleerlingen en met eventuele anderen waarmee je contact stroef verloopt. Dit Process Communicatie Model is zo gemakkelijk toepasbaar dat je het niet alleen zult gaan gebruiken in de klas, maar ook tijdens een teamvergadering, thuis met je gezin of met je vrienden.

TIP Schrijf je in voor de 3-daagse cursus Moeiteloos Leerlingcontact! en ontvang na afloop tevens je PCM certificaat dat eventueel je toegang geeft aan de vervolgopleiding voor PCM Coach en Trainer. Karin Roos heeft kinderen in de basisschoolleeftijd en is een ervaren coach en trainer in het Process Communication Model. Zij traint en begeleidt teams in het onderwijs en coacht mensen met o.a. burnout klachten.

Oplossingsgericht werken Voor Floris (13) is dit zijn tweede middelbare school en nog weet hij zich niet te gedragen in de klas.

Wat is je advies? Mirjam uit Nieuwegein In plaats van veel energie te verliezen doordat je de leerling keer op keer waarschuwt, hem op zijn gedrag aanspreekt en weer probeert te corrigeren, kun je ook kijken wat een leerling nodig heeft. Vaak blijkt een gesprek waarbij je de uitgangspunten van oplossingsgericht werken toepast, veel sneller en een beter resultaat op te leveren. Het voorkomt dat jouw accu leegloopt, dat je een allergie opbouwt tegen leerlingen zoals Floris, dat je de dag negatief afsluit en met een moe gevoel naar huis gaat.

TIP De 6-daagse cursus Oplossingsgericht werken start in oktober, is een aanrader voor iedere onderwijsprofessional en wordt begeleid door drs. Esther de Wolf, GZ psycholoog, docent en auteur, gespecialiseerd in Oplossingsgerichte gespreksvoering.

Train geheugentechnieken in het PO en VO Wat je vandaag uitlegt, zijn ze morgen weer vergeten! Peter uit Hoorn Boris Konrad, neurowetenschapper, geheugentrainer en meervoudig wereldkampioen geheugensport legt in één cursusdag uit hoe je leerlingen handige geheugentechnieken aan kunt leren. Hij is een unieke spreker en dé geheugenexpert in Nederland. In je lange termijn geheugen ligt kennis in verschillende ‘schema’s’ opgeslagen. Nieuwe kennis kan aan zo’n schema worden toegevoegd of een bestaand schema veranderen. Dan spreek je van leren! Wie echter weinig kennis heeft opgeslagen in z’n lange termijn geheugen, kan nieuwe kennis lastig kwijt in bestaande schema’s. Dat kost je brein meer moeite en tijd.

Je verliest concentratie, je werkgeheugen raakt overbelast en belangrijke lesstof gaat gemakkelijk verloren. Boris kent super handige geheugenstrategieën voor het onderwijs, waardoor de lesstof voor vele leerlingen veel beter beklijft.

TIP Deze onvergetelijke dagcursus Train het Brein voor het PO en VO! kun je volgen ofwel op donderdag 19 maart in Museum Beeld en Geluid te Hilversum óf op maandag 11 mei bij de Onderwijsdesk te Laren (NH). Boris Konrad, winnaar van de 5-Star-Speaker Award is neurowetenschapper en houder van meerdere wereldrecords in de geheugensport. Deze dag geeft ook jouw geheugen een boost.

Cursusagenda 2020 Begrijp Dyscalculie Van screenen tot onderwijsbehoeften Maandag 30 maart (PO & VO) drs. Marije van Oostendorp Waarderend Veranderen De 5 stappen van het Waarderend Veranderproces Donderdag 4 juni (PO & VO) René Lous Onderpresteren voorkomen én terugdraaien Donderdag 18 juni (PO & VO) René Lous EDI Opfrisdag Explicite Directe Instructie Vanwege de enorme belangstelling vorig jaar...

Schrijf je snel in!

Donderdag 27 augustus (PO) Maandag 14 september Maandag 28 september Marcel Schmeier Executieve functies van werkgeheugen tot plannen/organiseren Zaterdag 19 september (PO & VO) Maandag 12 oktober (VO & MBO) dr. Diana Smidts en drs. Liesbeth Knol-Urbach Kijk voor meer cursussen en cursusdata op

onderwijsdesk.nl

voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas!

Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoorden de deskundigen van de Onderwijsdesk echte vragen van leerkrachten uit het hele land.

Deze adviezen (en cursussen) zorgen ervoor dat je floreert voor de klas.

Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk?

Mail dan naar info@onderwijsdesk.nl

PrimaOnderwijs 43

W

L

I

... aan de hele klas!

W M

G s k

â‚Ź 2, 50 Vanaf 10 april in de boekhandel Samen zorgen we ervoor dat alle kinderen opgroeien tussen de boeken www.geefeenprentenboekcadeau.nl

geefeenboekcadeau

@geefnboekcadeau

V S

M t e U g

O Z b L

geefeenprentenboekcadeau

K B

WALIBI HOLLAND

LEER OVER G-KRACHTEN IN DE ACHTBAAN!

WALIBI HOLLAND IS NIET ALLEEN MAAR EEN ATTRACTIEPARK, MAAR EEN WERELD VOL MET NATUURKUNDE EN EDUCATIE. Gebruik het bezoek aan Walibi voor een uitleg over verschillende type achtbanen, zwaartekracht, snelheid of G-krachten. Zo zien én ervaren de leerlingen zelf hoe de verschillende natuurkundige krachten werken. Dat wordt gegarandeerd een onvergetelijke les!

VERRAS DE KLAS MET HET SPANNENDSTE SCHOOLREISJE; WALIBI HOLLAND! Met meer dan 30 spectaculaire attracties is er genoeg te beleven voor de hele klas. Ervaar zelf de natuurkunde en maak samen een unieke rit in de nieuwste achtbaan UNTAMED. Deze achtbaan gaat 5 keer ondersteboven én gooit je alle kanten op.

Oók de niet achtbaanliefhebbers gaan een toffe dag tegemoet.

Zij gaan op een spetterend avontuur in Crazy River of bewonderen het uitzicht vanaf het 45 meter hoge reuzenrad La Grande Roue.

Kortom, wil jouw klas een dagje leren én HARDGAAN? Boek dan nu jullie schoolreisje bij Walibi!

CHECK VOOR MEER INFORM ATIE. WALIBI .NL

De rode pen in de ban

Scholen stappen over op

formatief evalueren

Leerlingen krijgen vaak zo’n 100 tot 150 toetsen per jaar om te meten of zij iets hebben geleerd. Vaak wordt met de informatie die de toets oplevert weinig gedaan. Daarom doen verschillende middelbare scholen de rode pen in de ban en stappen over op een nieuwe manier van lesgeven: het formatief evalueren, minder toetsen voor een cijfer en meer feedback geven en krijgen. Deze docentes Frans vertellen hoe en waarom zij formatief evalueren. door marleen kuijsters

Hélène de Saxcé van het Beekdal Lyceum: ‘Formatief evalueren is reparatie tijdens de vlucht’ Minder beoordelen met rode pennen en leerlingen veel meer zelf aan het roer van hun eigen leerproces zetten: Het Beekdal Lyceum is in het schooljaar 2017-2018 gestart met de pilot formatief evalueren. Hélène de Saxcé, docent Frans en coördinator formatief evalueren: ‘Mijn teamleider vroeg wie er interesse had om zonder cijfers

46

Rachel Faessen Augustinianum in Eindhoven: ‘Kennisopbouw zonder toetsstress’

te werken. Ik zei volmondig ja! Met tien collega’s zijn we aan de slag gegaan om te bekijken hoe we dit in de praktijk vorm zouden kunnen geven. We zijn gestart met één brugklas, voor een proef van twee jaar. In de formatieve klas worden toetsen niet gehanteerd als een beoordelingsinstrument waarin een cijfer het oordeel is. De toetsmomenten worden door de docent en de leerling gebruikt om te bezien in welke mate de leerling welk deel van de leerstof beheerst om daarmee de beste vervolgstap te kunnen zetten in het leren: nog eens herhalen of juist versnellen? Extra oefenen of verbreden? Zo zoeken leerling en docent naar de meest zinvolle invulling van de les.’ Feedback: ‘Leerlingen kijken constant naar zichzelf: waar sta ik, waar ga ik heen en op welke manier bereik ik mijn doelen?

Hierdoor leren zij zichzelf steeds beter kennen, zonder te veel stress van toetsmomenten te ervaren. Als leerkracht overleg je met de leerling en geef je feedback. Ik merk dat leerlingen hier steeds meer voor open staan.

Prachtig om te zien en ervaren. De leerling is geen consument, maar een ‘acteur’, bezig met het vormgeven van zijn eigen leerproces.’ De praktijk: ‘In mijn lessen Frans werk ik met de vijf strategieën van formatief toetsen van Dylan William. Ik check vaak of leerlingen de stof écht begrijpen. Ik leg de klas uit wat we leren.

Dan vraag ik een leerling de stof uit te leggen aan één van de leerlingen die ik eerder de gang opstuurde en die de uitleg niet heeft gehoord. Hij of zij legt het dan weer uit aan de volgende die binnenkomt. Ook werk ik met rode, oranje en groene kaarten. Als een leerling mijn uitleg niet begrijpt en een vraag heeft, kan hij de rode kaart inzetten. Ik geef antwoord op alle vragen, dat is voor iedereen nuttig. Bij meer dan vijf rode kaarten begin ik helemaal opnieuw met mijn uitleg.’ Reparatie tijdens de vlucht: ‘William noemt formatief evalueren ‘reparatie tijdens de vlucht’. ‘Als leerkracht moet je hiervoor anders werken en zaken die je gewend bent om te doen schrappen. Zo keek ik vroeger veel huiswerk na in het begin van de les. Nu ligt die verantwoordelijkheid bij de leerlingen zelf. Wel geef ik de eerste vijf minuten feedback. Ik hoop dat deze manier van leren verder wordt uitgebreid binnen onze school.’

Hoe kunnen we meer nadruk leggen op het leren en de ontwikkeling van leerlingen in plaats van op de leerresultaten, de cijfers? Die vraag leidde op het Augustinianum in Eindhoven tot de invoering van formatief evalueren, om te beginnen in vwo 4. Rachel Faessen, docent Frans: ‘Voordat we van start gingen, leerden leerlingen even intensief voor een toets. Maar vervolgens deden we als leerkrachten te weinig met de uitslagen. Met formatief evalueren willen we er juist naartoe dat leerlingen continu bezigzijn met kennisopbouw, zonder het ervaren van toetsstress. Dus werken we in 4 en 5 vwo minder met cijfers en testen we juist meer of leerlingen een beeld hebben van waar zij staan, welke stof zij wel en niet beheersen en wat zij nodig hebben om hun doel te bereiken. Dat doen we bijvoorbeeld door het maken van opdrachten. In de lessen besteden we meer tijd aan het praten over de voorgang.

En de mentoruren worden intensiever benut: leerlingen en docenten overleggen meer.’ Collega’s: ‘Inmiddels weten vele collega’s wel wat formatief evalueren inhoudt, maar het blijft een uitdaging hoe we ervoor zorgen dat de leerling zich actief betrokken voelt bij het geheel. Minder toetsen betekent nu dat sommige leerlingen ook echt alleen voor die paar toetsen leren en dat houdt in dat er nog geen sprake is van continue kennisopbouw. Het komend jaar gaan we ons hierin verder verdiepen.’ Huiswerk bespreken: ‘In dit hele proces zijn we als school dus lerende. We merken bijvoorbeeld ook dat leerlingen formatieve momenten nog niet altijd als zodanig herkennen. Het bespreken van huiswerk is bijvoorbeeld ook een formatief moment: wat ging er niet goed, hoe kan het beter?

We overleggen met leerkrachten onderling hoe we dit soort zaken kunnen verbeteren. Leerlingen mogen ons ook feedback geven tijdens leerlingensessies.

We hebben tot nu toe in ieder geval geleerd dat blijven communiceren belangrijk is. Zo voeren we discussies over hoe vaak we willen toetsen. En willen we ouders goed informeren over wat formatief evalueren inhoudt en wat de meerwaarde hiervan is.’

PrimaOnderwijs 47

daagt uw meer- en hoogbegaafde leerlingen uit!

Acadin is dé digitale leeromgeving voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen in het primair onderwijs. Een omgeving die is gevuld met >500 interessante en uitdagende leeractiviteiten over allerlei onderwerpen voor groep 1-8. Speciaal geselecteerd om het leren op school voor deze kinderen te verrijken. Acadin helpt leerkrachten leerlingen te prikkelen met uitdagende leerstof waar ze hun tanden in kunnen zetten, maar ook met korte opdrachten voor de laatste 10 minuten van de les. Kenmerkend voor deze leeractiviteiten is dat ze een open karakter hebben. Leerlingen leren niet alleen feitenkennis en vaardigheden, ze leren ook hoe ze moeten leren.

“Acadin heeft veel voordelen, je ziet kinderen echt opbloeien!”

“Acadin beviel zo goed dat het al snel schoolbreed is ingevoerd.”

“Acadin kan worden ingezet voor alle leerlingen, maar is vooral interessant voor leerlingen die wel wat extra uitdaging kunnen gebruiken.”

Opbouw Acadin Inhoud – >500 leeractiviteiten groep 1-8 Planningsmodule – activiteiten toekennen met startdatum en deadline Begeleidingsmodule – beoordelen, portfolio

Interesse?

Meer informatie over Acadin, de abonnementsprijzen en de wijze van aanmelden, vindt u op www.acadin.nl.

U kunt zich aanmelden voor het webinar een presentatie en/of via een proefabonnement Acadin 6 weken gratis verkennen.

www.acadin.nl | info@acadin.nl | (070) 448 29 48

Acadin_190x136mm.indd 1

Ontvang jij onze nieuwsbrief al?

Schrijf je in!

Wil jij nieuws, inspiratie en achtergronden uit en over jouw vakgebied?

Dan is PrimaOnderwijs het platform voor jou! Naast het magazine vind je op onze website namelijk gratis digitaal lesmateriaal voor basisscholen en het voortgezet onderwijs, blogs van leraren, reportages én winacties. Sluit je aan bij 47.000 nieuwsbriefabonnees!

nummer 1 • januari 2020 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 5x per jaar •

Zet je directe omgeving in als actieve leerplek!

leren buiten het klaslokaal Hoogleraar Neuropsychologie Erik Scherder

‘DE COMBINATIE VAN FYSIEK EN COGNITIEF LEVERT ECHT RESULTAAT OP’

GA AAN DE SLAG MET DIEP LEREN

MELD JE AAN VOOR DE BRIGHT IDEAS CHALLENGE!

PROFESSIONEEL STATUUT: PAK ZELF DE REGIE

Wil je dit moois wekelijks in je inbox ontvangen?

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief op primaonderwijs.nl/nieuwsbrief

21-03-19 08:53

(advertorial)

Spelenderwijs jouw leerlingen informeren

!

O B M V t e h k Ontde Sander Laurens, basisschool De Sprong in Lunteren:

De Go VMBO game is gemakkelijk in te zetten Sander Laurens, leerkracht van combinatiegroep 7 en 8 op basisschool De Sprong in Lunteren, hoorde een paar jaar geleden van de Go VMBO game. “Het idee om spelenderwijs te informeren sprak me aan.

Vorig jaar heb ik informatie aangevraagd omdat het goed paste bij de groep, die grotendeels uit gamende jongens bestond. De kinderen reageerden erg positief op het spel.”

“Via de game komen leerlingen op een laagdrempelige manier meer te weten over het VMBO. Ze leren hoe een schooldag eruit ziet en weten dat ze profielen moeten kiezen. Ook al hebben ze maar één ding ontdekt, dan is dat mooi meegenomen”, vertelt Sander. De leerkracht bereidt zijn leerlingen voor op hun schoolkeuze door er veel met ze over te praten, door foldermateriaal uit te delen en door de Go VMBO game te spelen. Ook wordt er soms een middelbare school bezocht of komt een oud-leerling zijn of haar ervaringen delen.

Gemakkelijke tool De leerkracht hoopt dat andere leerkrachten de game ook gaan gebruiken. Sander: “Het is een leuke aanvulling op de voorbereiding.

Voor leerkrachten is het een gemakkelijke tool om in te zetten. Je kunt het klassikaal spelen maar mijn groep had de behoefte om het zelf te doen. Daarnaast bevat de website govmbo.nl downloads met handige overzichten over het VMBO. Die gebruik ik in de presentatie naar de kinderen toe. De reactie van de kinderen op het spel vond ik leuk en verrassend. Ik had verwacht dat het misschien snel zou vervelen, maar het heeft genoeg elementen om de aandacht vast te houden.”

De Go VMBO game is een initiatief van Stichting Platforms VMBO en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap.

010 ADV PRINT 192X285.indd 1

@govmbogame

Meld je aan voor de digitale nieuwsbrief op govmbo.nl en blijf op de hoogte van nieuws, feiten en weetjes over het VMBO en de Go VMBO game.

@govmbogame

govmbo.nl 19-11-19 09:56

“Wat een ontzettend mooie manier van onderwijs!�

Peter Pan

Little Victorian

First World War

Your Pupils learn by doing, not just by watching.

Phileas Fogg Theatre St. Interactive English Neem contact met ons op voor meer informatie.

Phileas Fogg Theatre & St. Interactive English Interactieve voorstellingen en workshops voor primair onderwijs en het voortgezet onderwijs.

www.phileasfogg.org.uk & www.InteractiveEnglish.co.uk Email: Missmoneypenny@phileasfogg.org.uk Telefoon: 06 15 93 80 44

Spelen en

ontdekken op een

groen schoolplein.

Het aantal Nederlanders dat in een stedelijke omgeving woont neemt toe. Dat betekent dat steeds meer kinderen opgroeien in de (rand)stad. Daarmee is de bewegingsvrijheid van kinderen gedaald, zeker in vergelijking met de voorgaande twee generaties. Van Ee Speel heeft de gezondheid en het welzijn van uw leerlingen op het oog. Hoe? Door hen de mogelijkheid te bieden om veilig te spelen en te leren in de natuur; op een groen schoolplein.

Van Ee Speel juicht de integratie van een groen schoolplein in een lespakket van harte toe. Directeur Albert van Ee: “Kinderen die spelen op schoolpleinen die ingericht zijn met met natuurlijke materialen en uitdagende speeltoestellen ontwikkelen zich op bepaalde vlakken beter. Zo zie je dat aandachtsvermoeidheid en stress verminderen, kinderen uit zichzelf meer bewegen, de motorische ontwikkeling verbetert en niet onbelangrijk: kinderen zien het belang van gezond leven in.”

Liefde voor de natuur

Wanneer kinderen opgroeien in een natuurlijke speelomgeving krijgen zij oog voor de natuur en zullen daar in de toekomst meer zorg voor dragen, ook als volwassene. “Daarom is het een interessante ontwikkeling om te zien dat bepaalde lessen ook op het schoolplein gegeven worden, bijvoorbeeld door het inrichten van een zogenoemde ‘buitenlesplaats’. Denk hierbij aan het onderhouden van vaste plantentuin, een kruidentuin, het verbouwen van fruit of groente, maar ook het onderhoud van het schoolplein als geheel. Combineer dit alles met juiste speeltoestellen en uw schoolplein is toekomstbestendig! Kinderen leren door te beleven, te ruiken en te voelen op het schoolplein.” Door af te wisselen met verschillende sporten en spellen

kunnen kinderen ongemerkt groeien in hun ontwikkeling.

Wij denken graag mee

Onze medewerkers denken graag met leerkrachten en het bestuur mee als het gaat om een optimale inrichting van uw schoolplein. “Daarbij zijn de competenties van de leerlingen leidend. Een groot of klein schoolplein? Veel of weinig budget? De mogelijkheden zijn eindeloos en wij voorzien u graag van een passend advies met als doel: gezonde, energieke en leergierige leerlingen die elke dag opnieuw volop ontwikkelen”, zo besluit Van Ee.

S

ee

w w w fitititififitifititititififitititititifititititifititititititititifititi ti titifitititi@ fitititititifitititifititi ti 0 fi4 2 - 7 fi1 9 fi8

ti D ti titititititititi 6 K fifitiw tififititititifitifi

De invloed van klasgenoten op prestaties en motivatie En hoe leraren daarmee om kunnen gaan Dát het sociale netwerk van leerlingen van invloed is op leermotivatie en schoolprestaties is algemeen bekend, maar hóe de sociale relaties precies samenhangen met de schoolresultaten, is complexe materie. Onderwijskundige en socioloog dr. Mariola Gremmen heeft dit onderzocht in haar proefschrift. door erik ouwerkerk

Wat zorgt er nu voor dat de ene leerling zijn uiterste best doet op school en de ander de kantjes ervan af loopt? Waarom haalt het ene kind met gemak een 8 en haalt zijn klasgenoot met moeite een 6? Natuurlijk spelen IQ van de leerling, thuissituatie en de leraar een rol, maar de invloed van leeftijdsgenoten op schoolhouding en cijfers is ook zeer belangrijk.

Onderwijskundige en onderzoeker bij Erasmus+ en CINOP Mariola Gremmen schreef hier een proefschrift over aan de Rijksuniversiteit Groningen bij de afdeling Sociologie.

52

Hoe onderzoek je de sociale relaties op school?

‘Sociale netwerkanalyse is een betrekkelijk nieuw onderzoeksveld. Basismodellen kijken naar één type relatie en één type gedrag, zoals vriendschap en leerprestaties. Een sociaal netwerk is echter veel meer complex dan dat. Gelukkig heb ik meerdere typen relaties en gedragingen kunnen betrekken in het onderzoek. Met behulp van rapportcijfers, data uit meerjarige langlopende onderzoeken, vragenlijsten en interviews met leraren en leerlingen, hebben we het verband tussen sociale netwerken en academisch functioneren in de loop der jaren letterlijk in kaart kunnen brengen. Hierbij konden

we selectie- en invloedprocessen onderscheiden, waarbij leerlingen bepaalde leeftijdsgenoten opzoeken als vriend of als zitbuur in de klas. Het gedrag van deze leerlingen ging meer op elkaar lijken.’

Wat bedoel je met ‘negatieve sociale posities’ in het onderzoek?

Ze laat een grafiek zien uit haar proefschrift waarin het gemiddelde schoolwelbevinden van leerlingen met een, twee, drie of vier negatieve sociale posities is gevisualiseerd. Aan de linkerzijde staan de elementen ‘gepest worden’, ‘het ontbreken van vriendschappen’, ‘geen populariteit’ en ‘afwijzing door klasgenoten’. Op de horizontale as kan het schoolwelbevinden afgelezen worden.

Mariola: ‘De leerlingen die alle vier de negatieve sociale posities hebben en dus gepest worden, geen vrienden hebben, niet populair zijn en afgewezen worden, voelen zich het minst op hun plek op school.

Dit was te verwachten. De combinatie van gepest worden én geen vrienden hebben is vervolgens het meest negatief verbonden met schoolwelbevinden.

Degenen met vrienden (hoeveel dan ook) die niet gepest worden, hebben het over het algemeen heel goed naar hun zin in hun dagelijkse leeromgeving en dat beïnvloedt hun prestaties in positieve zin.’

Je hebt onderzoek gedaan onder leerlingen vanaf groep 5 van de basisschool tot en met de derde van de middelbare school: hoe verschilt de sociale context?

‘Op de basisschool zit een groep kinderen vaak jarenlang bij elkaar en deelt een jaar lang hetzelfde klaslokaal met dezelfde leraar. De ouders en de leerkracht zijn vaak van grote invloed op hun schoolprestaties en leerlingen willen voldoen aan hun normen. Eenmaal op de middelbare school maken ze zich daar vaak juist van los en richten ze zich meer op leeftijdsgenoten in de ontwikkeling van hun eigen identiteit.’

motivatie voor school en prestaties. Wanneer zitburen geconcentreerd werken of juist snel afgeleid zijn, worden leerlingen meer of minder gemotiveerd.

Leraren voelen dit wel aan, maar delen hun klas toch vaak vrij willekeurig in. Een ideale indeling is weliswaar moeilijk te geven, want elke leerling is uniek, maar leraren kunnen in ieder geval snellere en langzamere scholieren dicht bij elkaar plaatsen en laten samenwerken. De een gaat boven de stof staan, de ander haakt aan, en het onderling respect groeit.

De leraar moet dus blijven kijken naar de invloed van de zitplaatsen op de leermotivatie en de resultaten en de indeling daarop aanpassen.’

En net op het moment dat de vriendschappen belangrijker worden voor de tieners, bepalen ze in het voortgezet onderwijs zélf waar ze gaan zitten...

‘En hun vrienden kiezen ze op basis van gelijke cijfers bij gelijksoortige vakken. De hoogpresteerders zoeken elkaar op én hebben de neiging de laagpresteerders te vermijden. De jongeren uit de laatste groep clusteren ook samen, helemaal als de ‘goede’ leerlingen niet populair zijn. Zo versterken vriendschappen en leerprestaties elkaar.’

Wat is de grootste les die docenten kunnen trekken uit het onderzoek?

‘Het mooie is dat docenten de sociale dynamieken in de klas met relatief kleine maatregelen kunnen beïnvloeden. Breng de leerlingen met elkaar in contact, laat divers samengestelde groepjes of duo’s elkaar helpen met opdrachten maken en projecten uitvoeren. Ze zullen niet altijd vrienden worden, maar ze beoordelen elkaar vaak wel positiever. Ook voelen ze zich dan over het algemeen beter, leren van elkaar, en schoolmotivatie en -prestaties zullen stijgen.’

Dit artikel verscheen eerder op PrimaOnderwijs.nl

Om met de lagere school te beginnen: daar maakt de klassenindeling het verschil begrijp ik?

‘Het is voor de schoolprestaties heel belangrijk dat iedereen zich veilig voelt in de groep en er deel van uitmaakt. Die onderlinge verbondenheid is vrij eenvoudig te versterken wanneer leerlingen met elkaar samenwerken. Door met elkaar in contact te staan, wordt misschien niet meteen iedereen vrienden met elkaar, maar ze gaan wel positiever tegen elkaar aankijken. Dat heeft onderzoek uitgewezen.

Het is dus echt waar: onbekend maakt onbemind. Ook blijkt de fysieke indeling in de klas van belang voor

Lees ook:

nro.nl/leerlingen-hebben-veiligheid-en-vriendschappen-nodig-voor-schoolmotivatie PrimaOnderwijs 53

NIEUW! HET ZUSJE VAN

DRAAITAAL! DRAAIEN

matchen

Draaitaal 3.0 voor groep 5 en 6 verschijnt mei 2020!

Oefen woorden en tekstbegrip in contextzinnen of met betekenissen Sluit aan op de bekende taalmethoden Staal en Taal Actief Bevat woorden uit de cito woordenschattoetsen 3.0 * ProďŹ teer!

Per leerjaar een doos met 2 spellen Draaien en 2 spellen Matchen Zelfcontrolerend dus makkelijk en leerzaam om te doen! voorinschrijfkorting Inzetbaar tussendoor, tijdens taalcircuits of ondersteunend met kortingscode bij woordenschatlessen, en in de remediĂŤring DRAAITAAL3

15%

* tot 1 april

Bestel nu op schoolsupport.nl/draaitaal3

draaitaal_advertentie_prima.indd 2

4-2-2020 13:06:01

ot 1 april

3:06:01

1 april 2020 organiseert CPS Academie het Nationaal Congres Taal en Lezen.

Thema: Taal om te verbinden. Een inspirerende dag met lezingen en workshops.

Meer informatie en aanmelden: www.cps.nl/academie

Onderstaand een selectie Taal & Lezen uitgaven

Spelling op z’n best Zeven bouwstenen voor effectief spellingonderwijs

In het basisonderwijs wordt veel tijd en aandacht besteed aan spelling. Maar dat is niet altijd terug te zien in de prestaties van de leerlingen. In dit boek beschrijven de auteurs op toegankelijke wijze zeven bouwstenen voor effectief spellingonderwijs: doelen, tijd, aanbod, instructie, differentiatie, monitoring en transfer. De auteurs laten zien hoe het spellingonderwijs zó kan worden ingericht, dat betere resultaten het gevolg zijn. Hun aanpak is gebaseerd op jarenlange ervaring met spellingverbetertrajecten.

Spelling op z’n best ondersteunt leerkrachten en interne begeleiders bij het opzetten, begeleiden en verzorgen van goed spellingonderwijs. Zij vinden in dit boek naast theoretische vooral veel praktische handreikingen waarmee zij direct op school “Hoe kunnen we ons spellingonderwijs blijvend verbeteren? aan de slag kunnen. Schoolleiders doen met Hoe zorgen we ervoor dat onze leerlingen vaardige spellers het lezen van dit boek inspiratie op voor het en spellingbewuste schrijvers worden?” ontwikkelen van spellingbeleid.

Over de auteur | Marjolein Korstanje

volgde de Pabo en studeerde toegepaste taalwetenschap aan de Vrije Universiteit.

Zij werkte in het basisonderwijs en later als leerlingbegeleider en schoolbegeleider.

Van 2008 tot 2013 werkte zij als taal-leesspecialist bij CPS. Sindsdien is zij werkzaam als zelfstandig onderwijsadviseur en trainer.

ISBN 978-90-6508-xxx-x

eN

CiM

SPe

9 789065 081698 CPS-bestelnummer xxxxxx

Over de auteur | Tseard Veenstra

is consultant bij CPS, is adviseur voor scholen op het gebied van de basis vaardigheden en taalspecialist.

Daarnaast houdt hij zich bezig met School Ontwikkel Projecten,waarin hij scholen begeleidt bij het komen tot een opbrengstgerichte werkwijze.

Spelling op z’n best Zeven bouwstenen voor effectief spellingonderwijs

Zeven bouwstenen voor effectief spellingonderwijs

ing e

Op

Spelling op z’n best

%

CPS-uitgaven Taal | Lezen

Geactualiseerd

Over CPS Wij helpen leraren en leidinggevenden in het onderwijs om zich verder te ontwikkelen.

Dat doen we met professionalisering, coaching en advies op maat. Wij staan voor blijvend resultaat.

Marjolein Korstanje | Tseard Veenstra

Kijk voor alle boeken van CPS op www.cps.nl/uitgeverij

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

Kom naar het Eneco EnergieLab en help Nederland mschakelen.

Miljoenen mensen kiezen voor slimmere, schonere en duurzamere energie. Willen jullie weten hoe dat werkt, wat Eneco als duurzaam energiebedrijf doet en waarmee jij kunt helpen? Kom naar het Eneco EnergieLab en help Nederland omschakelen. Tijdens een bezoek ondervinden leerlingen zelf wat ze kunnen doen om energie te besparen en hoe ze zelf bijdragen aan een schone toekomst.

Ze leren hier door te doen en te ervaren. Het Eneco EnergieLab bij windmolenpark Autena in Vianen is gratis te bezoeken voor groepen 7 en 8 en brugklassen uit heel Nederland.

Kijk op enecoenergielab.nl voor meer informatie en meld je aan!