Primaonderwijs september 2013 by EDG Media

Onderwijsnl

Voor alle professionals in het onderwijs nummer 5 • september 2013 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

Kinderombudsman

Marc Dullaert werkt aan antipestwet ‘We zullen scholen aanspreken en wellicht zelfs sluiten!’

De gezonde schoolkantine • De Dag van de Leraar • Vrĳheid geef je door • Gratis met de klas naar het Eneco Windlab • Wie typt heeft de toekomst

CPS Academie

A teacher takes a hand opens a mind & touches a heart

www.cps.nl/academie

Inhoud

Onderwijs nl

Voor alle professionals in het onderwijs

De gezonde schoolkantine is in opkomst!

Kinderombudsman Marc Dullaert maakt zich klaar voor pestprotocol: ‘Ik ga er niet zacht in zitten, want het probleem is groot!’

5 16 19 19 20 23 23 24 28 31 35

Nieuws Gratis naar het Eneco Windlab De Grote Schooltv Quiz Nog meer Sterrenwerk Woordenschatonderwijs Letters sparen met Woordpret Kijk en Lees in de prijzen Passende perspectieven Aansluiting met AMN EF Teacher on the road Online ontwikkelassessments Onderwijs nl

Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Mediacoördinator Vanessa Pelle vpelle@edg.nl

Vrijheid geef je door samen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei

39 40 43 47 47 48 50 53 54 57 60

Dag van de Leraar

Winnares Ververs Award De leraar aan het roer Van werkdruk naar werkplezier De slager op bezoek Spraakversterker in de klas Top 10 energizers Wie typt heeft de toekomst Gebruikte hardware net zo goed Leren door social media KWF lesmateriaal een eyeopener Lesmateriaal van Schooltv

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door Medewerkers EDG Media bij alle basisscholen Suzanne de Boer, Heleen de Bruijn, en scholen in het voortgezet Tefke van Dijk, Mirjam Janssen, onderwijs in Nederland. Marleen Kuijsters, Theo Louwers, Lieke Steijvers Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Vormgeving Ellen Lennartz, Saskia van Geijlswijk,

Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

Vandaag leest Sprookjesboom uw leerlingen de les! In de Efteling is zoveel te zien en te beleven. Jong en oud vermaakt zich van begin tot eind. Dit schooljaar, zéker naar de Efteling!

✓ Zéker... voor de prijs! ✓ Zéker... voor jong en oud! ✓ Zéker... compleet verzorgd! ✓ Zéker... veilig en geslaagd! * Bekijk de actievoorwaarden op efteling.com/schoolreisje

0900-0161 (€ 0,15 p.m.) • efteling.com/schoolreisje

Scan deze pagina met Layar voor het laatste nieuws

nieuws

Weekend van de Wetenschap Op 5 en 6 oktober staat het Weekend van de Wetenschap volop in het teken van wetenschap en technologie. Bedrĳven, instellingen, overheid, wetenschappelĳke instituten, musea en universiteiten geven het publiek toegang tot plekken die normaal gesproken niet toegankelĳk zĳn of organiseren unieke activiteiten. Jong en oud kunnen ervaren welke rol wetenschap en technologie inneemt in ons dagelĳks leven. Van ruimtetechnologie en sportinnovaties tot het voedsel van de toekomst. Kĳk voor de deelnemende organisaties en activiteiten op www.hetweekendvandewetenschap.nl.

Nieuw logo tegen kindermishandeling Tugce Kamali en Lisanne van Es uit groep 7a van Basisschool De Wierde in Almelo hebben het winnende logo van Het Klokhuis tegen kindermishandeling ontworpen. Het logo zal volgend schooljaar gebruikt worden in een landelĳke postercampagne op alle basisscholen. In april 2013 heeft Het Klokhuis een serie over kindermishandeling uitgezonden. Het Klokhuis wil dit lastige onderwerp bespreekbaar maken onder kinderen, leraren en ouders. Bĳ deze serie werd ook een lespakket voor basisscholen aangeboden. Een van de onderdelen was het ontwerpen van een logo dat bĳ het onderwerp moest passen.

PrimaOnderwijs 5

Spelenderwijs leren en ontdekken Veel

ezier leespl lle a an a gen! leerlin

Groep 1-2

3-4 Groep

Groep 5-6

Van deze kinderen ga je houden In dit boek volg je de leerlingen van klas 1D van de GKH, een vmbo in de Rotterdamse wĳk Delfshaven. De meesten hebben een rugzak vol problemen en een taalachterstand die de wereld onbegrĳpelĳk voor hen maakt. Iedere schooldag leert leerkracht Vincent van der Pas ze nieuwe woorden, praat met ze over hun leven en opent een wereld van wetenschap, geschiedenis en het dagelĳkse nieuws. In Van deze kinderen ga je houden leef je een schooljaar lang met de kinderen en hun leraar mee en zie je ze uitgroeien van onzekere kinderen tot spontane pubers. Schrĳfster Anja Vink won in 2008 de Nationale Prĳs voor de Onderwĳsjournalistiek. In 2010 schreef ze in haar eerste boek Witte zwanen, zwarte zwanen, de mythe van de zwarte school over de zoektocht hoe onderwĳssegregatie werkt. Van deze kinderen ga je houden verschĳnt 25 september. www.atlascontact.nl

-8 Groep 6-7

Groep 8

Gaat naar 97% van de basisscholen Blink Uitgevers is een jonge uitgeverij met passie voor 6 PrimaOnderwijs kinderen en onderwijs. Blink ontwikkelt sprankelende, educatieve concepten voor thuis en op school.

Tĳdens de Week van de Mediawĳsheid (22-29 november) laten duizenden leerlingen zien hoe mediawĳs ze zĳn in MediaMasters 2013, het mediawĳsheidspel voor groep 7 en 8. MediaMasters biedt het onderwĳs een creatieve en laagdrempelige manier om met mediawĳsheid aan de slag te gaan. Tĳdens de Week van de Mediawĳsheid gaan leerlingen dagelĳks aan de slag met media. Elke speldag start met een korte aflevering op het digibord. Daarnaast gaan leerlingen klassikaal aan de slag met opdrachten over media en moeten ze thuis mediamissies oplossen. Met hulp van opvoeders, leerkrachten en bibliotheken ervaren kinderen de kansen van media, maar zullen ze ook een kritische blik nodig hebben. Meedoen aan MediaMasters is kosteloos. Aanmelden kan tot en met 31 oktober via www.mediamasters2013.nl Nieuwsgierig naar MediaMasters? Scan dit bericht voor een demo!

Jĳ

Slavernĳ en

nieuws

Het Nationaal Instituut Nederlands Slavernĳverleden en erfenis (NiNsee) heeft de website Slavernij en Jij gelanceerd; een educatieve website over ons slavernĳverleden. Op de site kunnen jongeren op een interactieve manier kennismaken met dit deel van de vaderlandse geschiedenis. Ook worden actuele thema’s besproken zoals racisme, identiteit en moderne slavernĳ. De website is met name bedoeld voor jongeren in het voortgezet onderwĳs. Zo is er veel informatie voor het maken van een werkstuk en een game voor smartphones en tablets. www.slavernĳenjĳ.nl

AGENDA

Onderwĳsdagen 2013

12 en 13 november 2013 worden in WTC Rotterdam de Onderwĳsdagen georganiseerd. Het congres biedt inzicht in de trends en ontwikkelingen op het gebied van ict binnen het hele onderwĳsveld en wordt georganiseerd door Kennisnet en SURF. Prins Constantĳn is één van de speakers. Verdere onderwerpen die aan bod zullen komen zĳn o.a buitenschools leren, cloud computing, innovatie en schoolleiderschap, mediawĳsheid, tablets, videolessen en meer… www.deonderwĳsdagen.nl

Atletiekunie initieert beweegprogramma voor de basisschool Goed leren bewegen begint op de basisschool, daar moeten kinderen met verschillende sportonderdelen in aanraking komen. Op ruim 45% van het basisonderwĳs zĳn echter geen LO-docenten meer! De Atletiekunie maakt zich zorgen, vooral over het motorische vaardigheidsniveau van het basisschoolkind. De nadruk ligt veelal op meer bewegen en te weinig op béter bewegen. De Atletiekunie komt daarom met Athletics Movements, een programma dat concrete invulling geeft aan de gymlessen op school. Tĳdens deze 6 weken wordt een start gemaakt door een gekwalificeerde leraar. Vervolgens kunnen de groepsleerkrachten met behulp van de ‘lessenmap atletiek en onderwĳs’ invulling geven aan hun gymlessen. De Atletiekunie wil met Athletics Movements in 2 jaar toewerken naar twee motorische vaardigheidsniveaus. In het eerste jaar richten ze zich op sprint (en estafette), lang lopen, (ver)springen en werpen. Het tweede jaar op horde/hindernislopen, (hoog) springen, (kogel) stoten en slingerwerpen. www.athleticsmovements.nl PrimaOnderwijs 7

Leerlingen helpen peuters via Taaltas Op het Revius Lyceum Wijk bij Duurstede is iets doen voor een ander de gewoonste zaak van de wereld. Zo hebben alle eerste klassen meegedaan aan het project De Jeugd van Tegenwoordig. Tijdens deze projectweek maakten de leerlingen Taaltassen voor peuters met een taalachterstand. In een Taaltas, bedacht door Loes Oostra, directeur van peuterspeelzaal De Rakkers, zit onder meer een leesboekje en spelletjes met plaatjes. Philip Korff de Gidts, coördinator van de maatschappelijke stage legt uit: ‘Het is prachtig dat wij zo’n kwetsbare groep peuters kunnen helpen. En de leerlingen gaan hier in het tweede schooljaar mee verder. Bij het boekje wordt namelijk een speciale luister-cd opgenomen. Er zitten vaker luister-cd’s bij boekjes, maar vaak weten ouders die niet goed zijn in lezen, niet wanneer ze de bladzijde moeten omslaan. De leerlingen gaan helpen de cd’s te maken, die met bijvoorbeeld een piepje aangeven wanneer de bladzijde kan worden omgeslagen. Zo kan de Chinees sprekende oma toch met haar kleinzoon Nederlandse boekjes lezen. Gaaf toch?’

Beeldexplosie bij WAANZIEN Hoe word je wijs uit de beeldenwaan van de dag? Hoe houden je hersenen je voor de gek met beeld? Wat doet beeld met jou en wat doe jij met beeld? In de nieuwe tentoonstelling WAANZIEN krijgt de bezoeker antwoord op vele vragen over de beeldexplosie waaraan wij dagelijks blootstaan. Meet je visuele intelligentie (V-IQ) in de wandvullende Nationale Visuele Intelligentietest. Onderzoek je visuele geheugen. WAANZIEN is een spannende, kijk-, denk-, en doe-tentoonstelling over de vele kanten van beeldcultuur. Het motto: because a critical mind is a joy forever. Vanaf 29 september in het Museum of the Image in Breda. 8

Seksualiteit met Dokter Corrie

Het Schooltv-weekjournaal heeft een nieuwe rubriek over puberteit: Dokter Corrie, vertolkt door Martine Sandifort (bekend van Koefnoen en Het Klokhuis). Dokter Corrie werkt online en heeft contact met allerlei bekende Nederlanders. Zij vertellen aan Corrie hoe zij de puberteit hebben ervaren. In een kort intermezzo behandelt Dokter Corrie wekelijks onderwerpen als verliefd zijn, ongesteld worden en je grenzen aangeven. Leerlingen kunnen ook vragen sturen naar Dokter Corrie. Sinds december 2012 moeten leerkrachten in het basisonderwijs verplicht lesgeven over seksualiteit. Met Dokter Corrie biedt het Schooltv-weekjournaal een handvat om dat op een ontspannen manier te doen. De nieuwe wekelijkse rubriek komt tot stand in samenwerking met Rutgers WPF, kenniscentrum seksualiteit.

Zittenblijven waardevol? 67% van de jongeren die zijn blijven zitten op de havo of het vwo zeggen dat dit achteraf gezien goed is geweest. Bij de grootste groep bleef het zelfvertrouwen gelijk (39%), bij een derde (31%) nam dit zelfs toe doordat ze een jaar opnieuw moesten doen. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 400 jongeren.Â Waar de jongeren in het begin baalden dat ze moesten blijven zitten, zien ze achteraf vooral de voordelen. Zo haalden ze hogere cijfers en waren uiteindelijk beter voorbereid op hun examens. De grootste groep (45%) geeft aan dat ze niet waren blijven zitten als ze iets meer hun best hadden gedaan; 39% stelt dat het gewoon nodig was dat ze een jaar opnieuw deden.Â Er zijn deskundigen die vinden dat zittenblijven afgeschaft moet worden. Het kost de overheid veel geld en zou demotiverend werken. Dit spreken de zittenblijvers tegen: 67% geeft aan dat het zittenblijven juist stimuleerde om meer hun best te doen. PrimaOnderwijs 9

10 tot en met 14 maart 2014

initiatief van

Meld je klas snel aan!

Doe mee aan de Gelduitdaging! De Gelduitdaging is een scholenwedstrijd voor groep 7 & 8 waaraan je met je klas kan deelnemen. Het doel van de Gelduitdaging is om op een leuke en educatieve manier te leren omgaan met geld. Denk bijvoorbeeld aan budgetteren, een eigen bedrijf starten of een musical over geld. Meld je klas snel aan en maak kans om geselecteerd te worden voor de spetterende finale op maandag 10 maart 2014. De tien meest aansprekende inzendingen worden beoordeeld op originaliteit en toepassing van het thema leren omgaan met geld. De winnende klas ontvangt een geheel verzorgde schoolreis naar De Nederlandsche Bank. Deelname aan de Gelduitdaging is gratis. Kijk voor meer informatie en de voorwaarden op www.weekvanhetgeld.nl/gelduitdaging

Maak je klas geldwijs en start vandaag nog!

Sluit aan bij kerndoel 35

â&#x20AC;&#x2DC;Pesten is een meerkoppige draak, maar ik ben al blij als we kunnen beginnen met het trainen van leerkrachtenâ&#x20AC;&#x2122;

12-15 Kinderombudsman.indd 12

04-09-13 10:25

INTERVIEW

Kinderombudsman Marc Dullaert strĳdt voor antipestwet Kinderen die niet naar school gaan, kinderen die gepest worden of anderszins in de knel zitten. Kinderombudsman Marc Dullaert zou alle problemen waar kinderen bij zijn betrokken het liefst in een klap oplossen. Het is een illusie, zo weet hij ook, maar zijn inzet is er niet minder om. Zo ging hij aan de slag met thuiszitters en maakt hij met staatssecretaris Dekker van Onderwijs een plan van aanpak om pesten tegen te gaan. ‘Kinderen die worden gepest gaan door een hel.’

Interview Heleen de Bruĳn

Juist op de dag van het interview maakte de stichting Kidsrights bekend dat de Pakistaanse tiener Malala Yousafzai op 6 september de Internationale Kindervredesprĳs krĳgt uitgereikt. Het meisje, dat in 2012 door de Taliban door het hoofd werd geschoten, ĳvert sinds haar elfde jaar voor recht op onderwĳs voor meisjes in Pakistan. Ze overleefde de aanslag en leeft nu in Groot-Brittannië. De kindervredesprĳs is een initiatief van Stichting Kidsrights, in 2003 opgezet door Kinderombudsman Marc Dullaert en zĳn vrouw. ‘Ik was in Sierra Leone en kwam toevallig in een vluchtelingenkamp terecht. Toen ik daar de opgestapelde lĳken van kinderen zag, dacht ik: dit kan niet! Nog dezelfde avond belde ik mĳn vrouw en samen hebben we Kidsrights opgezet om de positie van kinderen in de hele wereld te verbeteren.’ Het illustreert de gedrevenheid van de Kinderombudsman om kinderen, waar dan ook in de knel, de helpende hand toe te steken. Dat hĳ, na een carrière in de reclame- en televisiewereld Kinderombudsman werd is door zĳn ervaring bĳ Kidsright niet vreemd, maar berust wel op toeval. ‘Mĳn dochter schoof mĳ de advertentie, waarin een Kinderombudsman werd gevraagd, onder mĳn neus. Ze zei: “Je helpt zoveel kinderen in andere landen, zou je ook niet eens iets doen voor kinderen in Nederland?” Ik ben iemand die vind dat je iets moet doen als er dingen niet goed gaan. Kinderen voelen allemaal op dezelfde manier pĳn en verdriet en dat raakt me. Ik kan het niet velen als het met kinderen niet goed gaat.’

Passend Onderwijs Als Kinderombudsman houdt Dullaert zich bezig met tal van onderwerpen waar kinderen bĳ betrokken zĳn. Zoals kinderen die thuiszitten, terwĳl ze eigenlĳk naar school zouden moeten. Hĳ constateerde dat kinderen die extra zorg nodig hebben, onderwĳs op maat moeten kunnen krĳgen. Daarom adviseert hĳ het ministerie van Onderwĳs om tot een zogenoemd thuiszittersakkoord te komen, waarin partĳen afspraken maken over de mogelĳkheden om maatwerk te leveren. Of PrimaOnderwĳs 13

12-15 Kinderombudsman.indd 13

02-09-13 16:10

‘Kinderen kunnen nu 24 uur per dag worden gepest. Het gaat maar door. Dat is afschuwelijk’ dat akkoord er echt komt, is de vraag. ‘Gisteren heb ik toevallig met de staatssecretaris over dit onderwerp gesproken en we zĳn er constructief mee bezig. We gaan samen stappen nemen om het aantal thuiszitters te verminderen en er wordt serieus naar onze aanbevelingen gekeken.’ Dullaert maakt zich daarnaast zorgen over de invoering van het Passend Onderwĳs in augustus 2014. Scholen worden dan verplicht alle kinderen, ook die met een ‘rugzakje’ te plaatsen. ‘Maar als je een kind plaatst, wil dat nog niet zeggen dat dat de goede plaats is. Kinderen die vroeger voor speciaal onderwĳs in aanmerking kwamen, komen nu in reguliere klassen. Ik maak me zorgen over de grensgevallen, die straks in steeds groter wordende klassen worden opgenomen. Zĳn er voldoende veiligheidswaarborgen voor die kinderen?’ Over al dit soort onderwerpen is de staatssecretaris van Onderwĳs gesprekspartner voor Dullaert. Zo maakten ze samen een plan van aanpak om pesten tegen te gaan. Uniek, vindt Dullaert. Hĳ hoopt vurig dat een wetsvoorstel dat scholen verplicht pesten aan te pakken, dit jaar wordt ingediend. Waarom is zo’n antipestwet nodig? ‘Twee recente zelfdodingen, waarbĳ pesten een grote rol heeft gespeeld, veroorzaakte een enorme maatschappelĳke discussie over pesten. Ik dacht: hier moet iets gebeuren. Ik ben toen, samen met de staatssecretaris, om tafel gaan zitten met ouders, kinderen, pestexperts en scholen. Veel scholen zĳn wel bezig met het onderwerp, maar zĳn ook nog erg zoekende. En er zĳn ook scholen waar helemaal niets gebeurt, ondanks signalen van ouders over pesten. Het is niet eenvoudig voor leerkrachten om erachter te komen of kinderen worden gepest. Je moet erop getraind zĳn om die signalen te herkennen en er adequaat naar te handelen. Ik wil dat er een wet komt die scholen verplicht pesten effectief tegen te gaan. Het is een groot maatschappelĳk probleem. Gepeste kinderen gaan door een hel. Niet een beetje treiteren, maar gewoon geweld, geestelĳke mishandeling. Ik wil dat scholen op een positieve wĳze gedwongen worden het probleem te erkennen en geholpen worden pesten aan te pakken.’ Wanneer wordt plagen pesten? ‘De gezondheidsraad heeft een definitie: pesten is structureel, intentioneel en met kwade zin, om iemand te beschadigen. Plagen gebeurt af en toe, een geintje en dan weer even goede vrienden. Het is belangrĳk dat scholen kinderen bewust maken wat pesten voor ge-

volgen heeft. Je ziet dat kinderen die les krĳgen over pesten haarfĳn aan kunnen geven waar de grens ligt van wat nog wel en wat niet kan. Kinderen die pesten zĳn vaak de populaire jongens en meisjes in een klas. Die hebben een groep om zich heen. Het gepeste kind staat alleen. In Finland (waar een beproefde antipestmethode wordt gehanteerd, red.) zĳn experimenten gedaan waaruit blĳkt dat als je die populaire jongen of meisje leert dat je ook de held kunt zĳn door positieve zaken als norm te stellen, en je de groepsnorm weet te veranderen middels die leiders, de complete klas dan omslaat.’ Wat zĳn de gevolgen voor een kind dat wordt gepest? ‘Kinderen gaan zich isoleren, sluiten zich af, er is grote eenzaamheid, kinderen hebben vaak een heel negatief zelfbeeld en dat maakt ze onzeker. Als een hele groep zich tegen je keert, mag je als kind wel van heel goede huize komen en beton in je schoenen hebben, wil je daar tegen opkomen. Kinderen schamen zich er dermate voor, dat ze het ook hun ouders niet vertellen, ook al is de band thuis heel goed.’ Kinderen worden ook gepest via internet. Dat ligt buiten de invloedsfeer van de school. Hoe pak je dat aan? ‘Cyberpesten neemt hand over hand toe en waar thuis vroeger een veilige haven was, kunnen kinderen nu 24 uur per dag worden gepest. Het gáát maar door. Dat is afschuwelĳk. Volgens een professor van de Universiteit van Twente hebben veel ouders niet zo’n positieve houding ten opzichte van het computergedrag van hun kinderen. Hĳ stelt: vraag je kinderen wat ze doen op internet en wat ze leuk vinden, laat je rondleiden in hun wereld en laat merken dat je daar voor open staat. Kinderen zullen dan ook opener zĳn als ze via internet worden gepest. Als dat het geval is, kun je naar de school stappen en aangeven dat het pesten ook buiten school gebeurt. Er wordt nu gewerkt aan een soort bewustwordingsprogramma om ouders beter in te lichten over wat pesten betekent, wat je moet doen en tot wie je je moet wenden. Denk aan lessen op school waar ook ouders bĳ betrokken worden en kinderen krĳgen materiaal voor hun ouders mee naar huis.’ Er zĳn verschillende methoden om pesten aan te pakken. Sommige noemt u ronduit slecht, zoals weerbaarheidstrainingen. Waarom? ‘Er is een oerwoud aan methodes, maar van velen ervan staat niet vast of ze wel werken. Veel methodes richten zich op de pester óf het gepeste kind óf beiden. Maar pesten is een groepsproces. Dus als je niet de hele groep aanpakt, sla je de plank mis. Weer-

12-15 Kinderombudsman.indd 14

02-09-13 16:10

Bĳeenkomsten over pesten

Het ministerie van Onderwĳs, Cultuur en Wetenschap organiseert in september en oktober vier regionale bĳeenkomsten over pesten. Dit in samenwerking met de PO-Raad. Op de bĳeenkomsten gaan scholen ouders, leerlingen, schoolleiders en leraren met elkaar in gesprek om praktische ideeën te verzamelen om pesten aan te pakken.

Data en locaties:

‘Als de veiligheid niet gegarandeerd wordt, zullen we de scholen aanspreken en wellicht zelfs sluiten’ baarheidstraining is schadelĳk als het alleen maar de weerbaarheidstraining is. Het houdt eigenlĳk in dat je tegen zo’n gepest kind zegt; het ligt aan jou, je bent niet sterk genoeg om ertegenin te gaan, jĳ treedt niet goed op. Je legt dus alle fouten bĳ het gepeste kind neer.’ U constateert dat pesten vaak niet wordt gesignaleerd door de school. Maakt dat het niet heel moeilĳk om het probleem aan te pakken? ‘Dat is de reden waarom we leerkrachten willen trainen in het signaleren en aanpakken van pestgedrag. Die zien of het incidenteel of structureel is en of er grenzen worden overschreden. Pesten uitbannen zal nooit helemaal lukken. Pesten is een meerkoppige draak, maar ik ben al blĳ als we kunnen beginnen met het trainen van leerkrachten en dat scholen bewezen effectieve methodes gaan gebruiken. Je moet ergens beginnen.’ Sommigen vinden dat homoseksualiteit in het plan van aanpak te weinig aandacht krĳgt. ‘We hebben ervoor gekozen om het niet in het plan te zetten. Pesten is een vorm van discriminatie. Kinderen worden vaak gepest omdat ze afwĳken van de groep, omdat ze hoog- of laagbegaafd zĳn of omdat ze er anders uitzien of een andere seksuele geaardheid hebben. Waar het om gaat bĳ het veranderen van de

Woensdag 25 september, AOC Terra, Groningen. Donderdag 26 september, SintNicolaaslyceum, Amsterdam Dinsdag 1 oktober, Onze Lieve Vrouwelyceum, Breda Woensdag 2 oktober, Karel de Grote College, Nĳmegen

groepsnorm is dat je elkaar niet meer negatief discrimineert of pest omdat iemand anders is. We willen geen apart programma voor homoseksuele jongeren, sterker nog, dan zou je ze extra discrimineren.’ De Algemene Onderwĳsbond vindt dat scholen pesten zelf moeten oplossen, dat pesten een hype is. Wat vindt u daarvan? ‘Het is prima om zaken aan scholen over te laten, mits dat gebeurt met bewezen effectieve methoden. Ik wil ervan overtuigd raken dat de scholen alles hebben gedaan om de veiligheid van hun leerlingen veilig te stellen. Je kunt ook niet spreken van een hype, want pesten is al zo oud is als de weg naar Rome. Het verschil is dat nu iedereen wakker wordt en ziet hoe erg het probleem van pesten is. Ik zal straks steekproeven doen op scholen om te kĳken hoe het daar gaat. Als die veiligheid niet gegarandeerd wordt, zullen we scholen aanspreken. Sterker nog, dan zullen sommige scholen misschien moeten worden gesloten. Ik wil niet dreigen, maar als wĳ meerdere signalen krĳgen over een school, gaan we onderzoek doen en wordt de school ter verantwoording geroepen. En men zal niet blĳ zĳn met een rapport van de ombudsman dat bĳ het parlement en het ministerie wordt neergelegd. Ik ga er dus niet zacht in zitten, want het probleem is groot. This is not a free ride.’ PrimaOnderwĳs 15

12-15 Kinderombudsman.indd 15

02-09-13 16:10

Ontdek de wereld van (duurzame) windenergie

Inclusief gratis lesprogramm a

Kom met de hele klas gratis naar het Eneco WindLab

Wat is windenergie? Wanneer is energie duurzaam? Waarom is het zo belangrijk? Ontdek het met de hele klas, gratis in het Eneco WindLab!

tekst Vanessa Pelle | Fotografie Eneco

Met het bezoek aan het Eneco WindLab in Etten-Leur, inclusief gratis lesprogramma, maken leerlingen van groep 7, groep 8 en brugklassers op een inspirerende en educatieve manier kennis met de wereld van windenergie. Het lesprogramma bestaat uit een voorbereidende les die informeert over duurzame energie, een bezoek aan het WindLab en een aantal schoolopdrachten om de opgedane kennis in de praktĳk te brengen. Erik van Opstal is leerkracht groep 7 van Basisschool De Hasselbraam. Zĳn klas mocht als eerste naar het WindLab. Erik: ‘Wĳ hebben de vlaggenontwerpwedstrĳd ter gelegenheid van de opening van het WindLab gewonnen en als prĳs mocht de hele klas

naar de allereerste officiële windles. De klas heeft de vlag zelf in de top mogen hĳsen. Ze werden daarbĳ geassisteerd door Olympisch surfkampioen Dorian van Rĳsselberghe, Eneco’s windambassadeur. Hĳ deed dat zo goed! En het bouwen van de windmolen was erg leerzaam. Bĳ het testen bleek dat het ontwerp van één van de windmolens goed zou zĳn voor de energie van 700 huishoudens per jaar. De combinatie van buitenschools leren werkt heel goed. Spelend leren, want dat is het WindLab. Het concept sluit ook volledig aan bĳ onze kerndoelen. Windenergie en duurzaamheid staan in ons jaarprogramma. Wĳ zullen dus ook met het nieuwe schooljaar zeker weer gebruik maken van deze mogelĳkheid!’

Windenergie beleven Het bezoek aan het WindLab zal bĳ de leerlingen een onvergetelĳke indruk achterlaten. Ze leren alles over windenergie, ontdekken door proefjes de kracht van wind, bouwen een eigen windmolen, bekĳken een echte windturbine en kunnen zich aan het einde van de dag WindExpert noemen, waarvoor ze een officieel certificaat krĳgen. Het doel van het WindLab-lesprogramma is om de kennis van Eneco over duurzame energie te delen en leerlingen windenergie echt te laten beleven. Het programma is gemaakt in samenwerking met partĳen die gespecialiseerd zĳn in het ontwikkelen van interactieve lesmaterialen en is gratis voor de doelgroep. Het programma sluit aan op een aantal belangrĳke, door het ministerie van Onderwĳs, Cultuur en Wetenschap geformuleerde leerdoelen zoals het zorgvuldig omgaan met het milieu. 16

spread Eneco.indd 16

02-09-13 10:36

PROJECT

Het is niet zomaar een excursie met een rondleiding maar echt een les toegespitst op de leerlingen Ook Yvette Vogels, leerkracht groep 8 van Basisschool De Hofstee is enthousiast over het programma. ‘Wat hebben wĳ een leuke dag gehad! Het is goed opgezet. De groep wordt meteen gesplitst. Eén groep bouwt binnen een windmolen, de andere groep doet buiten opdrachten. Hoewel het de bedoeling is dat de klas zelf materiaal meeneemt om een windmolen te bouwen, kon dat niet tippen aan het materiaal dat de kinderen van het WindLab mochten gebruiken. Echt mooi, duurzaam materiaal. Fĳn voor de kinderen die normaal met A4-papiertjes werken. En de meeste

windmolens deden het ook echt. We hebben veel geleerd. We mochten een windturbine in - windmolen mag je niet zeggen - en hoewel daar binnen eigenlĳk niets te zien is, vond de klas het zo cool. Het voelde alsof er een geheim werd onthuld. Het is niet zomaar een excursie met een rondleiding maar echt een les toegespitst op de leerlingen. Wel een tweeënhalf durende les, maar die tĳd heb je nodig en de leerlingen vonden het prachtig. In combinatie met het voorbereidende lesmateriaal raad ik het zeker aan. Ontzettend leerzaam!’

Meld je aan

Het WindLab staat tot het einde van schooljaar 2013-2014 in Etten-Leur en verhuist dan naar een andere locatie in Nederland. Meld je snel aan via www.eneco.nl/windlab en bied je leerlingen een unieke kĳk in de wereld van duurzame energie. Via de site kun je je ook aanmelden voor het lespakket.

PrimaOnderwĳs 17

spread Eneco.indd 17

02-09-13 10:36

KWALITEIT & PRIJS,

! L L A U O Y S E V I G C I B

elijk n k k a Gem wijdere er er v t e a t w met

Medium geblokkeerde punt

Levendige scherpe kleuren

Droogt niet uit 2 maanden Schone handen zonder dop

Goed uitwasbare inkt

www.bickids.com

Adv_BicKids_Klasse_192 x 285.indd 1

54% gercycled materiaal

t af e i n t f Gee en op hand

Extra sterk en schokbestendig

Levendige scherpe kleuren

RPOTLODENGeen Ugercycled LEUiterst K54% splintergevaar materiaal schokbestendig

Verkrijgbaar bij uw schoolleverancier

Vanaf 1 jaar

Leren hoe je vingers te plaatsen

Levendige scherpe kleuren

Schone handen

gives you more! 16/03/12 10:04

Welke school wint de Grote Schooltvquiz? Schooltv bestaat vĳftig jaar. Dat wordt vrĳdag 11 oktober vanaf 10.35 uur (Zapp via Nederland 3) gevierd met de Grote Schooltv-quiz. Alle basisscholen kunnen live kĳken en live meedoen met hun groepen 5 tot en met 8. Welke school wint de hoofdprĳs? Alle schooldirecties ontvangen begin september een e-mail met alle informatie over de Grote Schooltv-quiz. De quizdeelnemers duiken vrĳdagmorgen 11 oktober in de geschiedenis van tv, computer en nieuwe media. De Grote Schooltv-quiz toetst hun kennis over natuur, techniek, mediawĳsheid en nieuws. Er zĳn zowel open vragen als meerkeuzevragen. Er komen ook zoekopdrachten, waarbĳ een deel van de groep op zoek moet gaan naar het juiste antwoord. De Grote Schooltv-quiz wordt gepresenteerd door Jurre Bosman. Om het 50-jarig bestaan extra te vieren stuurt NTR Schooltv alle basisscholen ook een opvallende jubileumposter. Meer weten? Ga naar: schooltv.nl/50jaar

Uitgeverĳ Schoolsupport blĳft doorgaan met het uitbrengen van nieuwe Sterrenwerk-series, onlangs weer voor taal en voor rekenen. Er zĳn inmiddels al 52 delen. Onderwĳskundige Femke Winkels is bĳ Schoolsupport verantwoordelĳk voor de leermiddelen voor meer- en hoogbegaafden. ‘We streven naar een breed én diep aanbod voor deze kinderen. Dus voor alle belangrĳke vakgebieden en niveaus, maar ook qua leerinhouden en didactiek. Sterrenwerk biedt op de eerste plaats verrĳking per vakgebied. Maar met de deelseries Techniek en vooral Natuur en Wetenschap kun je ook vakoverstĳgend werken. Bĳ Natuur en Wetenschap komt bovendien de sociaalemotionele kant aan bod. En alle delen doen een beroep op logisch en probleemoplossend denken. De nieuwe deelseries voor rekenen zĳn daarvan een duidelĳk voorbeeld.’ Wat valt er in de toekomst nog te verwachten? ‘Misschien moeten we ook leermiddelen maken voor het compacten van leerstof en/of met een top-downdidactiek. We krĳgen signalen dat leerkrachten daar behoefte aan hebben. We stoppen trouwens niet alles in de Sterrenwerk-series’, vervolgt Femke. ‘Voor bĳvoorbeeld sociaal-emotionele ontwikkeling, creatief denken en meervoudige intelligenties zĳn er aparte uitgaven, zoals de Denkspellen, Outside the Box en de Talentagenda’s. Ook hebben we speciale leesseries voor pluskinderen.’

Meer Sterrenwerk

Foto ©Geer

t Snoeĳer

getipt

Meer weten? www.schoolsupport.nl/sterrenwerk

PrimaOnderwijs 19

Haal meer uit woordenschatLaat je je leerlingen eindeloos woordjes stampen? In de woordenschattraining van CPS krijg je slimme tips om het woordenschatonderwijs anders aan te pakken. Het recept: vergeet de focus op ‘moeilijke’ woorden, zet je kindertaal bij het grof vuil en maak woorden visueel. En… neem de tijd. tekst Lieke Steĳ vers | Fotografie Humantouchphoto

‘Op de kleuterschool begon ik voor het eerst Nederlands te praten. Ik weet nog dat ik soms het Nederlandse woord voor iets niet wist. Ik gebruikte dan het Turkse equivalent, in de hoop dat de juf het zou snappen. Dat was nooit zo’, schrĳft schrĳver Özcan Akyol in het voorwoord van het boek Woordenschatonderwĳs, meer dan woorden leren. Hĳ deed de mavo en studeerde later journalistiek en Nederlands. Vanaf de puberteit leerde hĳ zichzelf constant nieuwe woorden aan door ze op te zoeken in het woordenboek en te oefenen met de context. In 2012 verscheen zĳn debuut roman Eus, een autobiografische roman over zĳn Turkse jeugd in Nederland.

Achterstand ‘Een rĳke woordenschat is een belangrĳke basis voor

het leren’, zegt Annemarieke Kool, specialist op het gebied van woordenschat. ‘Sommige kinderen beginnen op school met een enorme achterstand. Wie opgroeit in een gezin waar veel wordt gepraat en gelezen heeft op driejarige leeftĳd 30 miljoen meer woorden gehoord dan kinderen die in een taalarm gezin opgroeien of in een gezin waar thuis een andere taal wordt gesproken. Veel leerkrachten denken dat kinderen hun woordenschat ‘vanzelf’ wel uitbreiden. Dat beeld klopt niet. Daar is een goed en bewust aanbod van woorden voor nodig.’ Annemarieke geeft in de training Woordenschat, zo doe je dat aanbevelingen aan leerkrachten in het basisonderwĳs. ‘Leerkrachten leren om vanuit doelen te werken, te beredeneren waarom ze iets doen. Een goede woordenschat opbouwen, is meer dan woorden aanleren en veel met kinderen praten. Het is belangrĳk dat leerlingen werkelĳk beleven hoe je omgaat met onbekende woorden, hoe je ze uitspreekt en hoe je met verschillende strategieën op zoek kunt gaan naar de betekenis. Want leerlingen kopiëren jouw gedrag en gaan daardoor zelf spelenderwĳs op zoek naar de betekenis van nieuwe woorden.’

Breed toepasbare woorden Een belangrĳk aandachtspunt van de woordenschattraining is om als leerkracht te focussen op breed toepasbare woorden. ‘Dit gebeurt in de praktĳk vaak niet, omdat leerkrachten juist de neiging hebben veel aandacht te besteden aan ‘moeilĳke’ woorden’, zegt Annemarieke. Ze maakt in haar training een onderscheid in drie soorten woorden. Soort 1 zĳn de

spread CPS.indd 20

02-09-13 15:42

TAAL & REKENEN

basiswoorden. Dit zijn woorden die vaak voorkomen in het dagelijks taalgebruik zoals blij, lopen, mooi, lief. Woorden uit soort 2 zijn algemene woorden die breed toepasbaar zijn en die veelvuldig worden gebruikt door taalsterke volwassenen. Voorbeelden zijn woorden als hopeloos, vervolgens, bovendien, bijzonder, overdreven. De woorden uit soort 3 zijn de ‘moeilijke’ woorden die voorkomen in specifieke contexten. Ze hebben vaak betrekking op één bijzonder domein, bijvoorbeeld antibiotica, schiereiland, tarwe, amethist. Welke woorden kies je nu voor de woordenschatles? Annemarieke: ‘Woorden uit soort 1 vormen de basis van waaruit leerlingen denken en komen telkens terug. Hoewel ze erg belangrijk zijn, hebben ze weinig extra uitleg nodig. Dit geldt overigens in mindere mate voor allochtone leerlingen, die deze woorden nog wel nadrukkelijk moeten leren. De specifieke woorden uit soort 3 komen voor in teksten en zijn daarom nuttig om te weten, maar zijn slechts toepasbaar in een specifieke context. Prima om er aandacht aan te besteden, maar leg er niet de nadruk op. De algemene woorden uit soort 2 hebben de meeste aandacht nodig. Ze helpen leerlingen het meest om complexere teksten te lezen en zich beter en preciezer uit te drukken. Ze behoren tot de ‘schooltaal’ of ‘boekentaal’ waar leerlingen mee te maken krijgen. De woorden zijn breed toepasbaar en komen daarom vaak terug in verschillende contexten. Het is dus slim om op deze woorden te focussen en je leerlingen er op allerlei manieren mee te laten oefenen.’

Weg met kindertaal Een tweede aanbeveling van de training is om niet teveel op de knieën te gaan wat betreft het taalgebruik in de klas. ‘Leerkrachten hebben – begrijpelijk – vaak de neiging om moeilijke woorden te vermijden en hun taalgebruik te vereenvoudigen’, zegt Annemarieke. ‘Ze zeggen “heel erg lekker” in plaats van “verrukkelijk”, of “centjes geven” in plaats van “betalen”. Mijn advies is juist om een level boven de kinderen te praten, zodat ze veel verschillende woorden horen. Het expliciet en gedetailleerd benoemen van je eigen handelingen en die van de leerlingen is hierbij ook erg belangrijk. Zeg niet “ga zitten”, maar “ga op je stoel zitten”, of zeg “we wandelen nu met z’n allen rustig naar buiten”, in plaats van “naar buiten!” Probeer zelf rijk te praten, dan nemen kinderen dit over.’

Woordenschatkist Ook belangrijk: maak woorden visueel en varieer in werkvormen. ‘Maak een waar toneel van je woordenschatles. Geef in gebaren en stem aan hoe leerlingen een woord moeten opvatten. De zin “Hij at likkebaardend de taart op”, vraagt om een flink portie spel.’ Visualiseren kan ook met een woordmuur, een

verteltafel, een thematafel met woordkaartjes of een woordenschatkist. Annemarieke: ‘Een schatkist is letterlijk een kistje waarin leerlingen woorden kunnen stoppen die bijvoorbeeld horen bij een bepaald thema. In de schatkist kunnen ook kleine speeltjes of spulletjes die met het thema (en bijbehorende woorden) te maken hebben. De bewaker van de schatkist maakt hem regelmatig open, en de klas behandelt de woorden.’

Zeven keer herhalen Tot slot: neem ruim de tijd voor je woordenschatonderwijs. ‘Het is verspilde tijd een woord slechts een keer te behandelen, het moet minstens zeven keer aan bod komen op allerlei mogelijke manieren en in verschillende contexten. Smeer je woordenschatonderwijs uit over het hele schooljaar en toets de vorderingen op verschillende momenten. Het uitgangspunt is dat je je leerlingen drie nieuwe woorden per dag leert en dit de hele basisschoolperiode volhoudt. Woorden leren hoeft niet in één keer, maar wel consequent. Je doet het immers je hele leven lang!’

IETS VOOR JOU? Meer weten over woordenschatonderwijs en de CPS woordenschattraining? Neem contact op met Annemarieke Kool, a.kool@cps.nl, of kijk op de website www.cpsacademie.nl.

PrimaOnderwijs 21

spread CPS.indd 21

02-09-13 15:42

Online o ef e n e n in alle vakken

Groep 1 t/m 8

Ontdek het leukste en meest complete online oefenprogramma voor thuis gratis in de klas.

Of vraag na bij uw directeu r

www.squla.nl/leerkracht NĂş met een gratis scholenversie! *

* Klassikaal en individueel te gebruiken via digibord, desktop en tablet.

Squla is het leukste en meest complete online oefenprogramma om thuis te oefenen voor school. Met games, quizzen en uitlegfilmpjes in alle vakken voor groep 1 t/m 8.

getipt

Verzamel mee voor Woordpret ’Klaar voor de start?’ Van 2 tot en met 13 oktober 2013 is het weer Kinderboekenweek. Een belangrĳke thema waar Bruna, marktleider in kinderboeken, een groot feest van maakt. Speciaal voor groep 1 t/m 8 organiseert Bruna de superleuke, educatieve schoolwedstrĳd Woordpret. De hele maand oktober kun je bĳ Bruna gratis boekenleggers met letters sparen. Iedere letter heeft een bepaalde waarde. Verzamel met de hele klas zoveel mogelĳk letters en maak één woord met een zo hoog mogelĳke woordwaarde. Lever jullie woord in bĳ de lokale Bruna winkel en maak kans op één van de acht (voor elke groep één) gevulde boekenkoffers ter waarde van €600,-. Van alle inzendingen wint het meest originele woord een optreden van Kinderen voor Kinderen op school! Woordpret was vorig jaar al een groot succes. Het winnende woord was toen ‘Arbeidsongeschiktheidsverzekeringsformulieren’. Plan Woordpret dus vast in als activiteit en kĳk of jouw klas dit 91 punten tellende woord kan evenaren of zelf overtreffen. Deze maand (september) ontvangen alle basisscholen een pakketje met meer uitleg over hoe de wedstrĳd werkt, alvast de eerste letters, posters en wat tips over wat je nog meer kunt doen met Woordpret in de les.

Kĳk en Lees De Stripschappenning voor het Beste Jeugdalbum 2013 is uitgereikt aan Gerben Valkema en Michiel van de Vĳver voor hun serie Kĳk en Lees. De serie bestaat uit zes stripboeken voor groep 3 en 4. De tekeningen ondersteunen de kinderen bĳ het leren lezen. De drie boeken over de avontuurlĳke kikker Kik (voor groep 3) zĳn getekend door Gerben Valkema, bekend van de in vĳf landen verschĳnende krantenstrip Elsje. De drie boeken over het eigenwĳze en ondeugende jongetje Joep (voor groep 4) werden gemaakt door Michiel van de Vĳver, de maker van de strips Geheim agent G. Ruwel en Dolfje Weerwolfje. Gerben en Michiel hebben ook jaren samengewerkt aan Jan, Jans en de kinderen (Studio Jan Kruis). Ze zĳn trots op hun prĳs: ‘Doordat de prĳs is toegekend aan de hele serie, wordt de aandacht gevestigd op de leesontwikkeling die er in de

reeks zit. Dat is altĳd ons streven geweest, om voor elk kind in groep 3 en 4 een leuk boek te hebben dat aansluit bĳ hun specifieke leesniveau van dat moment.’ De teksten in Kĳk en Lees hebben een geleidelĳk oplopende moeilĳkheidsgraad. Ze zĳn afgestemd op de laagste AVI-leesniveaus. De boeken zĳn gecertificeerd door het Cito.

www.schoolsupport.nl/kĳkenlees PrimaOnderwijs 23

Passende perspectieven bĳ specifieke onderwĳsbehoeften Op elke school en in iedere klas zitten leerlingen die moeite hebben met fundamentele doelen van het referentiekader taal en rekenen. Hoe kunnen scholen rekening houden met hun specifieke onderwijsbehoeften en wat betekent dit voor het toetsen van deze leerlingen?

Tekst Mieneke Langberg, Judith Vloedgraven & Nina Boswinkel | Fotografie Humantouchphoto

Het fundamentele niveau 1F en streefniveau 1S zĳn de ĳkpunten voor het primair onderwĳs, ook voor leerlingen met specifieke onderwĳsbehoeften. Als school streef je naar een zo hoog mogelĳk niveau om kinderen met een goed gevoel ‘af te leveren’ bĳ het vervolgonderwĳs. Maar wat kun je doen als bĳvoorbeeld eind groep 6 al blĳkt dat het fundamentele niveau 1F voor taal en/of rekenen moeilĳk te halen zal zĳn als de leerling 12 jaar is? Dan heb je als school nog twee jaar om de leerling doelgericht zo ver mogelĳk verder te helpen. Voor leerlingen met specifieke onderwĳsbehoeften zĳn er leerroutes van Passende perspectieven.

Leerroutes Passende perspectieven is een uitwerking van de referentieniveaus taal en rekenen. Drie verschillende leerroutes omschrĳven wat leerlingen moeten kennen en kunnen met het perspectief op een bepaalde uitstroombestemming. Leerroute 1 is voor leerlingen met uitstroomperspectief vmbo-t, havo of vwo. Het uitgangspunt in deze leerroute is: wat vraagt het vervolgonderwĳs om een bepaald diploma te halen? Dit betekent minimaal 1F, gestreefd wordt naar 1S. Waar nodig kunnen onderdelen gecompenseerd worden door hulpmiddelen in te zetten. Leerroute 2 is bedoeld voor leerlingen die doorstromen naar het vmbo-bb/kb, al dan niet met leerweg-ondersteuning. Voor deze leerlingen is er meer gerichte aandacht voor de basisonderdelen van taal en rekenen. Leerroute 3 is voor leerlingen die naar het praktĳkonderwĳs of vso-arbeid gaan. Binnen niveau 1F zĳn keuzes gemaakt voor praktische en functionele taalen rekendoelen, zodat leerlingen zich kunnen redden op school en in de maatschappĳ.

Stapsgewijs naar een hoger niveau De drie leerroutes sluiten goed aan bĳ een handelings- of opbrengstgerichte werkwĳze. Een leerroute wordt stapsgewĳs ingevoerd: Stap 1: kies een leerroute op basis van verzamelde leerlinggegevens en neem de leerroute op in het ontwikkelingsperspectief. Stap 2: selecteer taalen/of rekendoelen en leg deze vast in het groepsplan. Stap 3: zoek uit bestaande methoden of andere leermiddelen, lesmateriaal dat aansluit bĳ de doelen. Stap 4: voer het geplande onderwĳsaanbod uit. Stap 5: evalueer het onderwĳsaanbod: heeft de leerling het gestelde doel bereikt en is de leerroute juist ingeschat? Scholen die de leerroutes en andere instrumenten van Passende perspectieven systematisch hebben uitgeprobeerd, merken duidelĳke verschillen. Zĳ zĳn zich meer bewust hoe zĳ weloverwogen keu-

SLO.indd 24

02-09-13 15:42

TAAL & REKENEN In samenwerking met SLO en Cito

zes kunnen maken voor beter maatwerk. Leerkrachten staan met meer energie voor de klas omdat ze zelf bepalen waar de les over gaat en waartoe deze moet leiden. Sommige scholen zien effect bĳ leerlingen: ze vinden de taalen/of rekenles leuker en doen het ook iets beter op de onderdelen die aan bod zĳn gekomen.

Toetsen Juist voor leerlingen die afwĳken van de reguliere groep, zĳn toetsen een hulpmiddel voor het plannen en bĳstellen van een passend onderwĳsaanbod. Voor deze leerlingen is het extra belangrĳk dat de toets aansluit bĳ het niveau, de belevingswereld en de specifieke behoeften. Alleen dán is de toets een zinvol hulpmiddel voor afstemming van het onderwĳs op de mogelĳkheden van leerlingen en dragen toetsen bĳ aan optimale ontwikkelingskansen voor elke leerling. Drie toetswĳzen zĳn cruciaal om het passend onderwĳsaanbod te evalueren: 1| observaties en mondelinge vragen tĳdens de les om rechtstreekse feedback te geven en de les direct af te stemmen op de behoeften van de leerling; 2| methodeafhankelĳke toetsen om te bepalen of de leerling de aangeboden leerstof beheerst; 3| methodeonafhankelĳke toetsen om op objectieve wĳze vast te stellen hoe de leerling presteert in vergelĳking met leeftĳdsgenoten. De eerste twee toetswĳzen mag en kan de leerkracht zelf aanpassen, maar met methodeonafhankelĳke toetsen kan dat niet. Iedere inhoudelĳke aanpassing maakt de toetsresultaten onvergelĳkbaar. Methodeonafhankelĳke toetsen zĳn daarnaast bedoeld om aan te tonen wat een leerling kan of juist niet kan en kunnen daarmee de noodzaak van dispensatie voor een bepaald onderdeel aantonen.

Specifieke behoeften Toch is het mogelĳk om ook bĳ methodeonafhankelĳke toetsen, zoals de toetsen van het Cito Volgsysteem primair en speciaal onderwĳs, rekening te houden met de specifieke onderwĳsbehoeften van een leerling. Dat kan door:

• de speciale kenmerken van een leerling in ogenschouw te nemen. Cito-toetsen voor speciale leerlingen zĳn gebaseerd op de standaard toetsen en aangepast voor leerlingen met specifieke onderwĳsbehoeften. Cito heeft ook toetsen voor leerlingen met visusproblemen en toetsen voor zml-leerlingen. • aan te sluiten bĳ het niveau van de leerling. Voor leerlingen die zich minder snel ontwikkelen dan gemiddeld, stemt de leerkracht het niveau van de toets af op het niveau van de leerling in plaats van op het aantal jaren onderwĳs dat de leerling gevolgd heeft. • zelf kleine aanpassingen te doen aan de toetsomstandigheden. In sommige gevallen kan de leerkracht zelf de toetsomstandigheden op kleine punten aanpassen om de toets aan te laten sluiten bĳ de leerlingen. Dergelĳke aanpassingen staan beschreven in de toetshandleidingen. Door verantwoorde keuzes te maken in onderwĳsaanbod en toetsing kunnen ook leerlingen met specifieke onderwĳsbehoeften zich optimaal ontwikkelen.

Meer informatie

Meer weten over het toetsen van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften? Op www.cito.nl kun je de ‘Wegwijzer toetsgebruik bij leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften’ gratis downloaden. Op www.slo.passendeperspectieven.nl vind je alles over Passende perspectieven.

PrimaOnderwĳs 25

SLO.indd 25

02-09-13 15:43

getipt

De Grote Schooltv Quiz Speel live mee met je groep op 11 oktober en win de hoofdprijs In oktober 2013 is het vijftig jaar geleden dat het eerste Schooltvprogramma werd uitgezonden. Een belangrijk jubileum, want Schooltv is niet meer weg te denken uit ons onderwijs. Alle scholen kunnen vrijdag 11 oktober om 10.35 uur (Zapp) live meespelen met De Grote Schooltv-quiz. De hoofdprijs is een leuke mediadag. Kijk voor meer informatie op schooltv.nl/50jaar

Betrouwbaarheid schooladvies in gevaar door verplichte eindtoets ‘Leerkrachten vinden het vreselijk om te zien hoe hun kinderen gereduceerd worden tot een getal van de Cito-score’ Directeur AMN

Nog even en de verplichte eindtoets voor het basisonderwijs wordt ingevoerd. De minister wil dat het schooladvies aan belang toeneemt. Daarom wordt de eindtoets pas afgenomen ná half april. De scores van de eindtoets zijn dan niet beschikbaar op het moment van aanmelding bij de VO-scholen. Het advies dat het VO krijgt wordt daarmee mogelijk subjectiever dan men gewend is. Mogelijk al in het schooljaar 2014/15 maar uiterlijk in het schooljaar 2015/16 zal de verplichte eindtoets in het PO worden ingevoerd. De betrouwbaarheid van het schooladvies loopt daardoor gevaar. Immers, men mag verwachten dat de Cito-eindtoets zoals we die kennen niet langer wordt afgenomen door de basisscholen. Los daarvan zal de eindtoets alleen nog het niveau van taal en rekenen meten.

Grote verschillen VO scholen die meer willen weten over Aansluiting of interesse hebben in een gratis pilot, vinden meer informatie op www.amn.nl

De onderwijsinspectie heeft dit voorjaar de resultaten gepresenteerd van een onderzoek naar het verband tussen schooladvies gegeven door de basisschool en de uitslag van de Cito-scores. In veel gevallen zit hier een discrepantie tussen. 24 procent van de leerlingen kreeg een hoger schooladvies en 10 procent een lager schooladvies dan de eindtoets suggereert. Het maakt veel uit op welke basisschool een leerling zit. Op 7 procent van de scholen heeft de leerling 50 procent kans om een hoger

prima extra in samenwerking met amn advies te krijgen dan de toetsuitslag, terwijl 11 procent van de scholen bij geen enkele leerling hoger adviseert. Ook tussen de verschillende regio’s zijn de verschillen groot. In de vier grote steden krijgen leerlingen maar zelden een lager advies dan de toetsuitslag. In Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland zijn de adviezen vaak hoger dan de toetsuitslag, terwijl in Friesland juist relatief lager wordt geadviseerd.

Ondersteunende instrumenten De invoering van de verplichte eindtoets pleit tegelijk voor het gebruik van ondersteunende instrumenten. Instrumenten die basisscholen helpen hun advies kwalitatief beter te maken. Er zijn bestaande instrumenten die mogelijk aan deze behoefte tegemoetkomen. Zo is daar het Drempelonderzoek en de NIO. Beide zijn geaccepteerde en gerespecteerde instrumenten. Alleen adviseren deze instrumenten enkel op cognitieve aspecten. Steeds meer wordt duidelijk dat schoolprestaties, zeker in het VO, niet enkel afhangen van cognitieve vaardigheden of aanleg. Het is bekend dat een wat lagere score op cognitie kan worden gecompenseerd door hoge inzet en motivatie. Net zo goed als dit andersom werkt. Een nieuw instrument is Aansluiting van AMN. Aansluiting combineert aanleg, vaardigheden, interesses en motivatie. Bovendien kan de uitkomst verrijkt worden met 360o feedback van ouders/verzorgers en of leerkrachten. Op deze manier ontstaat een veel completer beeld van de leerling dan met bestaande instrumenten. Bijkomend voordeel voor VO-scholen is dat de rapportage inzicht geeft in de ideale begeleidingsstijl van elke leerling. Mentoren in het VO kunnen hiermee direct hun voordeel doen.

‘Aansluiting geeft een veel genuanceerder beeld’ Uit onderzoek van AMN blijkt dat veel scholen alternatieve instrumenten toejuichen. Redenen hiervoor zijn dat men vindt dat de Citoscore te veel belang heeft gekregen. Het stoort veel leerkrachten dat nog slechts naar een kind wordt gekeken als een getal. De invoering van de verplichte eindtoets wordt omarmd door leerkrachten in het PO. Juist vanwege het toenemende belang van het schooladvies. Het VO toont meer reserve. Daar is een meerderheid van mening dat straks meer leerlingen verkeerd geplaatst zullen worden. Een ruime meerderheid is het eens met de stelling dat cognitieve vaardigheden en aanleg slechts voor een deel meewegen in de slagingskans van een bepaald schooltype.

Rol VO in verbetering schooladvies

3. Verbeteren van de schooladviezen door de tijd heen. Doordat Aansluiting op meerdere relevante factoren meet en voor alle deelnemende scholen en leerlingen dezelfde gestandaardiseerde informatie levert, kan gaandeweg door longitudinaal onderzoek worden vastgesteld waar PO scholen extra aandacht aan zouden moeten besteden in hun advisering. 4. Nulmeting.Tot slot kan het VO ook zelf haar voordeel doen met Aansluiting. Door Aansluiting als nulmeting te gebruiken kan de brugklasleerling op de voor hem of haar beste manier naar het juiste niveau begeleid worden. De informatie die Aansluiting oplevert, is vele malen rijker dan wat Cito Vas biedt.

Het VO heeft een direct belang bij een goed schooladvies. Immers de prestatie-indicatoren worden sterk beïnvloed door een verkeerd advies, los van de persoonlijke stress die dit oplevert voor de leerlingen die het betreft. Maar welke rol kan het VO spelen? 1. Second opinion. Het schooladvies is leidend. Toch kan het VO instrumenten zoals Aansluiting gebruiken als second opinion en daar waar afwijkingen in het advies voorkomen, een discussie voeren op basis van objectieve metingen. 2. Leveren van faciliteiten. Instrumenten zoals Aansluiting worden steeds vaker online aangeboden. Dat levert allerlei voordelen in afname en rapporteren. De rapportages van Aansluiting zijn direct beschikbaar zodra de leerling gereed is met het instrument. PO scholen hebben vaak onvoldoende mogelijkheden om op schaal online testen af te nemen. Het VO kan hier een ondersteunende rol spelen.

John Mulder, directeur van AMN over Aansluiting. ‘Wij spreken dagelijks met scholen in het PO en VO. Er is nog veel onduidelijk omtrent de aanstaande veranderingen. PO scholen zijn blij dat hun mening weer meer gewicht krijgt. Leerkrachten vinden het vreselijk om te zien hoe “hun kinderen” gereduceerd worden tot een getal van de Cito-score”. Hoe graag men in het PO ook meer wil adviseren, er lijkt toch ook een soort onzekerheid te bestaan. Vanuit die onzekerheid blijkt duidelijk behoefte te bestaan aan objectivering, aan een breder beeld van de leerlingen. Men heeft het beste voor met de kinderen en wil dan ook graag een genuanceerd en goed onderbouwd advies kunnen geven. Om Aansluiting zo goed mogelijk te kunnen ontwikkelen zoekt AMN naar meer scholen (ook VO – start brugklas) die mee willen doen met de gratis pilot.’

PrimaOnderwijs 29

Maak rekenen oefenen thuis leuk Op PrimaOuders.nl vindt u alle educatieve producten voor thuis. Zowel voor kinderen die een beetje moeite hebben met bepaalde vakken, als voor kinderen die juist wat extra uitdaging kunnen gebruiken. Zo kan een kind thuis op laagdrempelige manier aan de slag met bijvoorbeeld rekenen, schrijven, techniek of geschiedenis. Het aanbod van producten is afkomstig van verschillende educatieve uitgeverijen. Als leerkracht weet u natuurlijk als geen ander welke producten een goede aanvulling zijn op de les.

Samen met de ouders

 Laat ouders via uw nieuwsbrief of in een 10-minuten

gesprek weten dat er goed educatief oefenmateriaal voor thuis is. Makkelijk bestelbaar via www.primaouders.nl  En laat u ons vooral weten wanneer u ervaring hebt met een bepaald product. Dat kan op de tab ‘Reviews’ bij ieder product in de webshop www.primaouders.nl

groep

Robbies Tafelavontuur • € 15,00 Wat is er nu gezelliger dan de tafels samen oefenen? Bij dit bordspel moeten spelers onderweg tafelsommen uitrekenen en rekenvragen beantwoorden om te winnen. groep

Toverstapels Mix Start € 6,95 Dertien oefenkaarten worden een zelfcontrolerende Toverstapel! Kinderen trainen thuis de tafels en leren deze beter begrijpen tijdens het spelen.

groep

3-4

groep

Mix & Match € 9,95 Kinderen worden sneller in hoofdrekenen door de strijd aan te gaan met andere spelers in dit rekenspel. Wie maakt de meeste sommen met optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen?

4-7

RekenTrainer • € 7,50 Tom en Tamira helpen kinderen met optellen en aftrekken, klokkijken, geldrekenen, meten, kommagetallen, breuken en procenten op deze cd-rom. De sommen worden automatisch aangepast aan het niveau van het kind.

PrimaOuders. Want elk kind leert anders Kijk op de webshop www.primaouders.nl voor het complete aanbod

1/1 adv. PrimaOuders - PrimaOnderwijs b.indd 1

04-09-13 10:22

INSPIRATIE

EF Teacher on the Road is een jaarlijkse tour van EF Education First van docenten Engels, Frans, Spaans en Duits door Nederland. Elke EF-docent toert een week langs middelbare scholen om les te geven in de vreemde taal. Docenten kunnen hun klas aanmelden via EF en deelname is geheel gratis en vrijblijvend.

Gratis klasbezoek van een Teacher on the Road!

Scholengemeenschap Trevianum kreeg bezoek van een Spanish Teacher on the Road uit Costa Rica. Lerares Kitty is laaiend enthousiast. ‘Het was fantastisch! Iedereen was erg enthousiast en deed goed mee. Het was “Pura Vida”! Erg leuk voor de leerlingen om te merken dat alles wat ze tot nu geleerd hebben ook echt klopte in de praktĳk. Ik geloof dat het voor iedereen een erg positieve ervaring was. Jammer dat het eenmalig is. Ik denk dat ik zelf eens naar de EF-school van Yendri, de Spanish Teacher on the Road, ga in Costa Rica voor een leuke opfriscursus voor docenten.’ EF is wereldwĳd marktleider in internationaal onderwĳs en hoopt met Teacher on the Road de wereld een stukje dichter bĳ elkaar te brengen door de barrières van taal, grenzen en geografie te doorbreken. De onderwerpen tĳdens de les hebben vaak een culturele insteek en proberen altĳd de discussie over cultuur op gang te brengen. De lessen kunnen worden aangepast op elk taalniveau. Door deze andere manier

van lesgeven, krĳgen docenten inspiratie en leerlingen meer plezier in het leren van een andere taal. Ook interesse in het bezoek van een Teacher on the Road? De data van EF Teacher on the Road voor aankomend schooljaar zĳn als volgt: Week 47: Englishman on the Road / Engels Week 48: Spanishman on the Road / Spaans Week 7: Frenchman on the Road / Frans Week 8: German on the Road / Duits Opgeven voor een bezoek van een Teacher on The Road is simpel. Je hoeft alleen maar een mail te sturen naar info.nl@ef.com PrimaOnderwĳs 31

EF.indd 1

02-09-13 15:44

De opmars van de

gezonde schoolkantine

Het luik opent en de roze koeken, saucijzenbroodjes en blikjes frisdrank gaan over de toonbank: dat is het oude beeld van de gemiddelde schoolkantine. Tegenwoordig zijn er steeds meer kantines die een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod hebben, met belegde broodjes, fruit en smoothies. In 2015 moeten alle schoolkantines gezond zijn – volgens plannen van de overheid. Afgezien daarvan vindt bijna iedereen het eigenlijk normaal dat op school gezond eten wordt aangeboden, de jongeren inclusief. Hoe kun je als school je leerlingen een heerlijk gezond menu voorschotelen?

tekst Marleen Kuĳsters Fotografie IStockphoto & Voedingscentrum

Het is een fabeltje dat leerlingen in de schoolpauzes alleen willen snoepen en snacken. Uit onderzoek blĳkt juist dat veel jongeren vinden dat er gezonde producten in de vitrines van de schoolkantines moeten liggen. Denk aan ‘trendy’ wraps met zalm of groente, stokbroodjes roerei en smoothies van vers fruit. Steeds meer scholen willen dan ook de overstap maken naar een gezondere kantine, ook omdat werken aan gezondheid op school loont: gezonde scholen presteren beter. Zĳ gaan zelf aan de slag of maken gebruik van programma’s zoals De Gezonde Schoolkantine van het Voedingscentrum. Dat programma biedt scholen praktische handvatten. Zo zĳn er allerlei hulpmiddelen beschikbaar waaronder een stappenplan, de online Kantinescan, recepten en

inspiratielĳsten met producten. En voor scholen die advies op maat willen: de Schoolkantine Brigade trekt door het land.

Vliegende start Heleen Schuit is een van de zeven brigadiers die scholen helpen bĳ de overstap naar een gezonde kantine: ‘School is de ideale plek voor jongeren om te leren, zien én proeven dat gezond en lekker eten prima samen gaan. Gezond eten wordt steeds meer de norm. Veel scholen en cateraars zĳn dan ook al aan de slag gegaan met het gezonder maken van hun kantine. Zo heeft alleen al het Voedingscentrum contact (gehad) met ruim 550 scholen. Als scholen de Schoolkantine Brigade inschakelen, komen we langs en geven we de school gratis concreet advies met praktische suggesties voor een vliegende start.’

Roep om een beter aanbod De leerlingen van Katholieke Scholengemeenschap Hoofddorp haalden tot vorig schooljaar hun ‘lunch’ uit de snoepautomaten die midden in de kantine stonden. Schuit: ‘Het was één grote snoepwinkel, terwĳl een gezonde kantine bestaat uit minimaal 75 procent producten uit de Schĳf van Vĳf en maximaal 25 procent uit extra’s zoals koek, snoep en snacks. Zowel de leerlingen als de ouders vroegen om een gezonder assortiment. KSH heeft een cateraar ingeschakeld en nu worden ook allerlei broodjes en smoothies aangeboden. De automaten hebben ze in de gang neergezet,

Voedingscentrum.indd 32

02-09-13 15:44

PROJECT

Wil jouw school ook gratis advies van de Schoolkantine Brigade? Bel voo r een afspraak 070-306 8875 of mail degezondeschoolkantine@voedin gscentrum.nl

Eddy Zoëy nam samen met zĳn filmcrew en de Schoolkantine Brigade een kĳkje in de keuken van drie schoolkantines. Eerste stop: Katholieke Scholengemeenschap Hoofddorp. Hun kantine ziet er inmiddels top uit en de broodjes zĳn niet te versmaden. Op www.voedingscentrum.nl/ gezondeschoolkantine bekĳk je alle mini-afleveringen.

waar ze minder om aandacht schreeuwen. Wat we scholen ook vaak adviseren, is de scholieren betrekken bĳ de aankleding van de kantine. Dan wordt het echt hun eigen plek en zullen ze er met meer plezier hun tĳd doorbrengen. Ze zĳn dan minder geneigd ongezond eten te halen bĳ het benzinestation, de supermarkt of cafetaria om de hoek.’

Gezonde Schoolkantine Schaal De school had al een binnenhuisarchitect ingeschakeld om de schoolkantine een metamorfose te geven. Samen met de scholieren werd gekeken naar de inrichting. Zo mochten ze zelf aangeven hoe ze wilden hangen, zitten of staan in hún kantine. En dat was een schot in de roos! Sinds de make-over zĳn de leerlingen graag in de kantine: ze zitten rond de grote picknicktafels, staan te kletsen aan hangtafels of spelen een spelletje aan tafels waar bordspellen op geprint staan. Een graffitimuur zorgt voor een stoere sfeer en af en toe draait een van de leerlingen muziek. En het gezonde eten is een hit: ‘Vet lekkere broodjes’, reageert een van de leerlingen. ‘Nu haal ik elke dag wel iets’, zegt een ander. En de directeur heeft nog meer beterschap beloofd: ‘We zĳn trots op wat we hebben bereikt. We zullen de snoepautomaten - die we al uit het zicht hebben gezet - ook vullen met een gezonder aanbod.’ Heleen: ‘We stimuleren scholen met het voortzetten van zo’n nieuwe aanpak door ze in het zonnetje te zetten. Onder andere door de ‘Gezonde Schoolkantine Schaal’ uit te reiken tĳdens de Schoolkantine Sterrendag in november. Dat verdienen ze.’

Inspiratie!

Heleen Schuit: ‘We ontwikkelen een receptenlĳn gebaseerd op themaweken. Denk aan Italiaanse lekkernĳen. De cateraars kunnen die recepten inzetten om leerlingen op hun school te blĳven verrassen.’ Een Amsterdamse school geeft leerlingen een gratis fruitspies bĳ een gezond broodje: het stimuleert niet alleen de verkoop, de scholieren krĳgen ook fruit binnen. Een ROC in Harderwĳk vroeg studenten om hulp. Wat maakt de cafeetjes om de hoek nu zo gezellig en welke elementen daarvan kunnen wĳ in onze kantine verwerken? Resultaat: een kantine met wifi en loungebanken. Kĳk voor meer tips, inspiratielĳsten en voorbeelden van andere scholen www.voedingscentrum.nl/ gezondeschoolkantine PrimaOnderwĳs 33

Voedingscentrum.indd 33

02-09-13 15:45

ONTWIKKELING

t e m t e h t a a t s e o H ? s i n n e k mĳn

n ighede d r a a v en s kennis n ssment a e v s n s e a l d e u o ikk vaardig het bijh e ontw n n n i l e e n g i o g e n li de om hun werken ntwikke g. Met t d i o n h e a c l e i h r k e j k i j e l i b l n tg n e Persoo e mog raar va brengs d e p l o u e , n r n e n e n re ied Zet lera dom taal, reke is voor n a a l n choo ngen ro e biedt S r b e t . kaart iveau’s heid in n e i t n e efer en de r

PrimaOnderwĳs 35

School aan zet.indd 35

02-09-13 15:45

tekst Mirjam Janssen | Fotografie Istockphoto

Elke leraar wordt wel eens bekropen door twĳfel: doe ik het wel goed? Weet ik genoeg? Soms is het verstandig die vragen aan anderen voor te leggen, maar het kan ook prettig zĳn zelf een test te maken waarvan de resultaten niet meteen openbaar zĳn. In deze behoefte voorzien de ontwikkelassessments van School aan Zet, een programma van het ministerie van Onderwĳs. De tests zĳn ontwikkeld door de senior adviseurs Ina Cĳvat en Dortie Mĳs. Bĳ de ontwikkeling van de tests gingen de makers niet over één nacht ĳs. Er werd in 2011 eerst een versie voor de PO-raad gemaakt. Op basis van reacties van experts en mensen in het veld werden de tests doorontwikkeld. Zo ontstonden vier assessments. Ze toetsen de kennis van taal, rekenen, opbrengstgericht werken en effectieve interventies, en van doorlopende leerlĳnen en referentieniveaus. Het is de bedoeling dat in 2015 de helft van alle leraren in het PO van deze online tools gebruik heeft gemaakt.

Verschillende kanten De taalen rekentests dienen om concrete kennis te toetsen. De deelnemers moeten sommen maken en grammaticale en Ina Cĳ vat spellingkwesties oplossen (zie het kader). Deze tests zĳn er op twee niveaus: eind basisschool (1S) en eind hbo (3S). De andere twee toetsen zĳn vooral bedoeld om de deelnemers aan het denken te zetten. Ze bevatten vragen die minder duidelĳk goed of fout zĳn (zie het kader). Al wil Cĳvat dat niet te veel relativeren. ‘De vragen en de antwoorden zĳn tot stand gekomen in overleg met experts’, benadrukt ze. ‘Ze staan voor onze visie. Maar ik kan me voorstellen dat je over sommige antwoorden van mening kunt verschillen. Je zou een vraag en het bĳbehorende antwoord ook als uitgangspunt kunnen nemen voor een discussie met je team. Je zou kunnen vragen: zĳn wĳ het hiermee eens? Willen wĳ daar naar toe? Halen wĳ het beste uit onszelf? Het gaat erom dat je erover nadenkt.’ Juist dat vermogen om een vraagstuk van verschillende kanten te bekĳken is nodig. ‘Een onderzoekende houding van leraren blĳkt heel belangrĳk. Daar gaat

Doe de taaltest Geef de functie van het zwart gedrukte zinsdeel aan. 1. Aarzelend bleef hij bij de uitgang staan. a.persoonsvorm b.werkwoordelijk gezegde c.naamwoordelijk gezegde 2. Mijn moeder heeft het verlies nog steeds niet kunnen verwerken. a.naamwoordelijk gezegde b.persoonsvorm c.werkwoordelijk gezegde 3. Waarschijnlijk is meneer Van Dijk tijdens de korte worsteling zijn rijbewijs kwijtgeraakt. a.lijdend voorwerp b.onderwerp c.bijwoordelijke bepaling Antwoorden: a, b en c. (Bron: taalassessment van School aan Zet)

het onderwĳs door vooruit. Het is goed als leraren zich afvragen hoe ze zich verder kunnen ontwikkelen en zichzelf levenslang proberen te verbeteren. Leerlingen krĳgen maar één kans op school, zeker leerlingen die thuis niet alles meekrĳgen. Hoe beter het onderwĳs is, hoe meer je ze meegeeft.’

Teambeeld Het assessment werkt eenvoudig: je maakt een account aan en kunt meteen aan de slag. Je kunt aan iedere test zolang werken als je wilt. Als je even wilt stoppen, slaat het programma je antwoorden op en kun je later verder-

School aan Zet

Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren heeft het ministerie van OCW onder andere het programma School aan Zet opgericht. Het programma bestaat uit verschillende basisthema’s: het ontwikkelassessment past bij het thema opbrengstgericht werken. Omdat goede leraren de belangrijkste factor zijn voor goed onderwijs wil het ministerie dat zij ook bijdragen aan hun eigen ontwikkeling. Meer info: www.schoolaanzet.nl. 36

School aan zet.indd 36

02-09-13 15:46

ONTWIKKELING

gaan. Van elk onderdeel bestaan twee versies: de deelnemers kunnen daardoor na enige tĳd nog eens kĳken hoe ze ervoor staan, bĳvoorbeeld als ze flink geoefend hebben na de eerste test. Op elke test volgt na afloop automatisch feedback. Iedere deelnemer krĳgt een resultatenoverzicht met daarbĳ een verwĳzing naar literatuur waarmee hĳ zĳn kennis kan verrĳken. De resultatenoverzichten zĳn anoniem en door niemand anders in te zien. Elk overzicht bevat een unieke code. Het is daardoor ook mogelĳk de resultaten van een heel team te combineren, zodat de schoolleider een teambeeld kan maken en gezamenlĳke ontwikkelpunten kan opstellen. De tests zĳn uitgesplitst voor onder- en bovenbouwgroepen, en er zĳn aparte vragen voor schoolleiders, voor IB’ers en voor taalen rekencoördinatoren. ‘De tools zĳn gericht op het primair onderwĳs’, zegt Cĳvat. ‘Ook kĳken we of we ze kunnen verbinden met het HRMbeleid van scholen.’ Op de pilots kwamen twee soorten reacties, zegt Cĳvat. ‘Veel mensen vonden het interessant om aan de hand van deze tests over zichzelf na te denken. Anderen voelden zich de maat genomen. Maar dat is niet de bedoeling. Het is uitdrukkelĳk geen beoordelingsinstrument, maar een manier om naar jezelf te kĳken en te onderzoeken hoe je je als leraar nog verder kunt ontwikkelen.’

Zelf de assessments maken?

Wat zou jĳ antwoorden? Tijdens de verlengde instructie maakt een leraar gebruik van hardop denkend voordoen om te laten zien hoe de betreffende opgave opgelost moet worden. Is dit juist of onjuist? a. juist b. onjuist a. Hardop denkend voordoen (de denkstappen die gemaakt worden om tot een oplossing te komen hardop verwoorden) is een effectieve interventie om een strategie aan te leren. Het is voor alle leerlingen zinvol, maar vooral belangrĳk voor zwakke leerlingen. Preteaching is een goede manier om zwakke leerlingen te ondersteunen. Is dit juist of onjuist? a. juist b. onjuist a. Preteaching houdt in dat de leraar voor de les de zwakke leerlingen voorbereidt op wat er in de les aan de orde komt. Dit is een goede manier om zwakke leerlingen te ondersteunen. (Bron: assessment eff ectieve interventies en opbrengstgericht werken van School aan Zet)

Ga naar: tools.schoolaanzet.nl

PrimaOnderwĳs 37

School aan zet.indd 37

04-09-13 10:26

ONTWIKKELING

Winnares Ververs Award 2013:

‘Ik laat me niet belemmeren’ Femke Gerritsen is de winnares van de Ververs Award 2013, een stimuleringsprijs voor inspirerende onderwijsinnovaties. Ze ontving een geldbedrag van 5.000 euro om haar winnende idee te realiseren.

De Ververs Award is ingesteld door de Ververs Foundation, genoemd naar de oprichter Mĳndert Ververs, oud-directeur van Wolters-Kluwer. De foundation heeft als doel het ontwerpen, ontwikkelen en gebruiken van innovatieve leermiddelen te bevorderen door middel van opdrachten en subsidies voor veelbelovende onderwĳsvernieuwingen. Uit 66 inzendingen voor de Ververs Award koos de jury het idee van Femke Gerritsen. Femke: ‘In mĳn ideale wereld is het mogelĳk dat leerlingen vaardigheden krĳgen aangeleerd waarmee ze in de 21e eeuw een leven lang kunnen blĳven leren. De veranderingen gaan razendsnel. Het is belangrĳk dat leerlingen op school vaardigheden ontwikkelen waarmee ze wendbaar kunnen omgaan met kennis en toegang tot informatie.’ Een stukje van die ideale wereld heeft Femke Gerritsen gestalte gegeven in een lesaanpak die bestaat uit een combinatie van directe instructie en actieve kennisopbouw met de iPad als krachtig hulpmiddel. Haar (moeilĳk lerende) leerlingen op het Bonhoeffer College in Enschede werken samen aan de hand van een stappenplan (of ontwerpcyclus) en activerende instructies van de docent. Zo ontwikkelen ze op een creatieve manier zelf hun leer-

materiaal, bĳvoorbeeld een film. Femke: ‘Visueel en auditief leren zorgt voor een minder grote belasting van het werkgeheugen. Het actief verwerken van de lesstof zorgt vervolgens voor beklĳving in het lange termĳngeheugen.’ Doorslaggevend voor de jury was dat in Femkes lessen de iPad op zich niet centraal staat, maar echt als hulpmiddel wordt ingezet bĳ betekenisvol leren. ‘

Pionier Femkes teamleider noemde haar in haar felicitatiespeech een ‘toppertje’. Terecht? ‘Ik denk het wel’, zegt Femke. ‘Het komt misschien wat stoer over om dat over jezelf te zeggen, maar waarom zou je daar bescheiden in moeten zĳn? Ik heb een bepaalde geldingsdrang en wil graag verder. Daar kom ik voor uit en daar werk ik aan. Ik laat me niet belemmeren door wat anderen daarvan vinden. Ik zie mezelf als een pionier. Als ik iets heb ontdekt of ontwikkeld, wil ik anderen daar graag deelgenoot van maken. Delen is vermenigvuldigen.’ Binnenkort gaat Femke in Bonhoeffer-verband trainingen ontwerpen voor collega’s die met de iPad gaan werken. PrimaOnderwĳs 39

1/1 Ververs Award.indd 39

02-09-13 15:46

Professionaliteit in professionalisering

roer!

De leraar aan het De individuele ontwikkeling van een onderwijsprofessional kan en hoeft niet los te staan van de schoolontwikkeling; in het beste geval versterken ze elkaar. In de praktijk zijn de eerste resultaten van deze denkwijze al te zien. De adviseurs van KPC Groep helpen leraren en teams in het po en vo met het bevorderen van eigenaarschap in professionele ontwikkeling. tekst Tefke van Dĳk | Fotografie Shutterstock

Schoolleiders zĳn vaak op zoek naar de balans tussen de ontwikkeling van de school en die van leerkrachten. Leraren ervaren soms dat ze weinig zeggenschap hebben over de richting, vorm en inhoud van hun ontwikkeling. Ze hebben hart voor de zaak en willen wel veranderen, maar niet veranderd worden. Dit leidt soms tot twee werelden met eigen beelden en verwachtingen. Vaak onterecht, weet adviseur Emerance Uytendaal van KPC Groep. Ze heeft een team begeleid met ogenschĳnlĳke tegenstellingen. De docenten dachten vanuit hun vakdisciplines en de teamleider probeerde daar lĳn in te brengen. Gesprekken waren vaak oppositioneel in plaats van verbindend. Uytendaal vond met interviews de rode draden en gaf die als spiegel terug. ‘Ze bleken meer gemeenschappelĳke doelen te hebben dan ze dachten. Onder begeleiding hebben ze hun eigen professionalisering ontworpen.’

KPC.indd 40

02-09-13 15:47

ONTWIKKELING

Registerleraar Bĳ professionalisering op basisscholen zĳn de lĳnen vaak kort en is bekend waar de kwaliteiten liggen. De directeur voert de gesprekken met teamleden en weet hierdoor wat er in hen omgaat. Adviseur Rosa Hessing van KPC Groep: ‘Ken je mensen, zeggen wĳ altĳd. Waar zitten de kwaliteiten en wat is van belang voor mĳn school?’ Hessing ziet positieve ervaringen in de praktĳk. ‘Basisscholen zĳn altĳd al bezig met professionele ontwikkeling en de laatste jaren geven ze dat meer gestructureerd vorm. Van losse trainingen naar echte samenhang in professionalisering. Het besef groeit dat een professionele leergemeenschap het meest oplevert.’ Ze komt ook steeds vaker tegen dat leraren zich laten registeren in het lerarenregister om te laten zien dat zĳ werken aan hun eigen professionele ontwikkeling.

Succesfactoren In opdracht van het ministerie van OCW heeft KPC Groep onderzocht hoe leraren eigenaar kunnen worden van hun eigen professionele ontwikkeling en welke rol de schoolleiding hierbĳ speelt. Hieruit komen enkele succesfactoren voor schoolleiders naar voren: de verschillende motieven en leervoorkeuren van leraren als vertrekpunt, leiderschap in alle lagen van de school, gerichte sturing op de opbrengsten van het leren en transparante verbinding tussen het leren van leraren, collectieve ambities en de schoolontwikkeling. Uytendaal ziet dit steeds meer terug in de praktĳk. ‘In het verleden vertelde de leiding top-down wat er moest gebeuren om de schooldoelen te bereiken. De schoolleiding kĳkt naar de strategische koers en

Angelique Röben (44), docent Aardrijkskunde/coördinator MaS op Udens College Vmbo ‘Ik heb een jaar geleden het professionaliseringstraject Leraar Plus afgerond, een samenwerking tussen alle Orionscholen en KPC Groep. Daarmee kon ik mij professionaliseren in het leraar-zijn en meer betrokken zijn bij de hele school. Ik ben een echte docent en heb niet de ambitie voor een managementfunctie, maar door Leraar Plus ging ik verder kijken dan mijn eigen klas en het onbegrip over bepaalde besluiten. Je weet vaak niet wat er precies achter zit. Ons strategisch beleidsplan ging bij mij meteen de la in. Nu moest ik echt gaan kijken naar de visie en innovatie en dat maakte veel duidelijk. Door de opleiding ben ik meer betrokken bij het beleid van de school én ik heb er veel aan gehad in mijn lessen, ook als persoon.’

Natasha Davies (27), leerkracht groep 8 en rekenen cultuurcoördinator op SBO Michaëlschool in Amersfoort ‘Onze SBO-school biedt veel opleidingsmogelijkheden. Zelf sta ik drie dagen op de groep en op andere dagen ben ik coördinator. Hierdoor ben ik erg betrokken bij het beleid van de school; de coördinatoren bepalen 80 tot 90 procent van het jaarplan. Ik vind het leuk om onze school op de kaart te zetten. We zijn nu bijvoorbeeld bezig om te proberen een excellente school te worden. Ik heb de ambitie om verder te groeien en wil een managementstudie gaan volgen. De directeur betrekt me ook altijd veel bij het beleid en geeft me de kans me te ontplooien. Als je voor de klas staat, zie je veel. Een directeur heeft die kennis meestal niet en daardoor kun je als leerkracht goed meedenken.’

de focus van docenten ligt op een ander niveau, die kĳken op de eerste plaats naar leerlingen. Zĳ ontwikkelden zich ook vooral vanuit hun liefde voor het vak. Dat is aan het veranderen.’

Betekenis geven Het is zaak om verbinding te maken tussen de kennis en ervaring van de professional op de werkvloer en de doelen van de school. Docenten worden medeeigenaar van waar de school voor staat en onderzoeken samen met de schoolleiding hoe ze hun eigen ontwikkeling in het licht kunnen stellen van het team en de school. In de basis gaat het om gedeeld leiderschap: schoolleiding en docenten geven gezamenlĳk betekenis aan de doelen van de school. Uytendaal: ‘Betekenis geven biedt zo verdieping en creëert ruimte voor de docent: je draagt iets bĳ aan het team, aan je collega.’ De schoolleiding is niet alleen bezig met het managen van het personeel. Personeelsbeleid wordt onderdeel van het onderwĳsbeleid; HRM wordt HRD. Leraren staan aan het roer van hun eigen ontwikkeling, en zo ook van hun school. De praktĳkervaringen van leraren kleuren de koers van de school en leraren professionaliseren om bĳ te dragen aan doelen van de school.

Download publicatie

‘De leraar aan het roer!’

KPC Groep heeft een boek samengesteld voor schoolleiders, leraren en HR-medewerkers die willen dat leraren meer aan het roer staan van hun eigen ontwikkeling. Bestellen of downloaden kan op www.kpcgroep.nl/deleraaraanhetroer. PrimaOnderwĳs 41

KPC.indd 41

02-09-13 15:47

e t m i u r e d t jg i r k j i J voor je vak terug!

Nationaal Onderwijsakkoord Meer Waardering

Meer Werkgelegenheid

Minder Werkdruk

• Meer salaris, geen nullijn

• 3.000 extra banen voor jonge leraren

• Terugdringen administratieve rompslomp

• Grotere baankansen jongeren

• Meer autonomie, zeggenschap

• Baangarantie aankomende docenten in tekort vakken VO

• Extra capaciteit door meer personeel

• Meer tijd en geld voor scholing • Nieuwe seniorenregeling en overgangsregeling huidige BAPO • Minder ﬂexibele contracten

• Flexibilisering onderwijstijd VO

www.nationaalonderwijsakkoord.nl

0303 advertentie EDG.indd 1

03-09-13 09:16

GETIPT

Dit schooljaar ga ik het anders doen! Bijna de helft van de leraren in het basis- en voortgezet onderwijs vindt zijn persoonlijke werkdruk te hoog, zo blijkt uit recent onderzoek (CNV Onderwijs 2013). Om het wél leuk te houden, schreven Angela Kouwenhoven, lerares en gedragsspecialist, en Annemieke Schoemaker, trainer bij CNV Onderwijs, samen het boek Van werkdruk naar werkplezier.

Timemanagement In het boek vind je herkenbare situaties en casussen uit de dagelijkse praktijk binnen de school, waarin zulke werkdruk wordt ervaren. Met concrete handvatten voor time- en klassenmanagement ga je aan de slag om de werkdruk terug te brengen en het plezier in je werk weer te laten groeien. Naast praktijkervaringen wordt ook aandacht besteed aan denkpatronen en bepaalde emoties die vaak samengaan met werkdruk, zoals schuldgevoelens. De auteurs beschrijven hoe werkdruk en werkplezier verband houden

Foto Doriekefotografie.nl

Lesgeven is natuurlijk veel meer dan alleen voor de klas staan. Naast lesgeven hoort bijvoorbeeld ook vergaderen, lessen voorbereiden, correctiewerk en het voeren van oudergesprekken bij je taken. Door een te hoge werkdruk neemt het werkplezier af, komt de kwaliteit van je werk in het geding en kun je zelfs gezondheidsklachten ontwikkelen. Daarom schreven Angela Kouwenhoven en Annemieke Schoemaker samen het boek Van werkdruk naar werkplezier. In het voorwoord schrijven ze: ‘Er zijn een heleboel dingen die je in het onderwijs gewoon moet doen. Maar door te weten wat écht moet en wat niet, door bewuste keuzes te maken in je baan, is het mogelijk meer controle te krijgen over je werk. We willen de “kracht” in leerkracht sterker maken.’

Angela Kouwenhoven (r) en Annemieke Schoemaker

met persoonlijke beleving en karakter, en hoe je daarop invloed kunt uitoefenen door ‘slim’ te werken en handig om te gaan met de beschikbare tijd. Aan de hand van praktische tips leer je het gevoel van werkdruk te relativeren en met minder moeite meer werk te verzetten: low input, high output. ISBN 9789077671931 | € 18,95 | Meer info of direct bestellen: www.uitgeverijpica.nl PrimaOnderwijs 43

PICA.indd 43

02-09-13 15:47

Scan deze pagina met Layar voor een activiteitenoverzicht

De leraar in het zonnetje op 7 oktober, de Dag van de Leraar! Wereldwijd wordt elk jaar op 5 oktober de World Teachers’ Day gevierd. Op en rond die dag worden tal van activiteiten voor leraren georganiseerd. Zo organiseert de Onderwĳscoöperatie op 5 oktober de verkiezing van de Leraar van het Jaar en op 8 oktober Het Lerarencongres. Op 7 oktober stimuleren we de viering van de Dag van de Leraar op school. Leerlingen, leidinggevenden, collega’s, ouders… iedereen kan op deze dag één of meerdere leraren in het zonnetje zetten. Verras ook jouw collega op 7 oktober. Hoe? Alvast een aantal ideeën:

Pinterest Maak een collage aan op www.pinterest.com. Laat iedereen een foto, spreuk, berichtje inleveren en verzamel alles tot een mooie online collage.

Doe mee! Bedank die ene inspirerende collega via www.bedankjeleraar.nl. Vraag ook eens aan de leerlingen om een bedankje te posten over hun favoriete docent/ leraar/meester/juf, en vergeet ook de ouders niet; die hebben vast een favoriet van vroeger.

Bedankappel voor elke leraar: Alle leerlingen schrĳven een persoonlĳke boodschap voor hun leraar op een klein papiertje. Steek deze met satéprikkers in een appel en overhandig deze met je hele klas op een feestelĳke manier.

Twitter

EEN APPEL?

Twitter allemaal leuke berichtjes over je collega’s en zorg ervoor dat deze zichtbaar zĳn via het smartboard op school. Gebruik allemaal #bedankjeleraar. Op www.dagvandeleraar.nl

Als symbool voor de Dag van de Leraar gebruiken we een appel, deze staat voor kennis, groei en ontwikkeling. Leraren zĳn, als spil in het onderwĳs, onlosmakelĳk verbonden met kennis, groei en ontwikkeling van mensen in onze maatschappĳ.

Meer tips! Op www.dagvandeleraar staan nog veel meer tips. Appeltjes bĳ de activiteit geven aan hoeveel organisatie deze vergt: een activiteit met één appeltje vraagt weinig organisatie, een activiteit met drie appeltjes meer.

WEDSTRĲD Heb je zelf andere leuke ideeën? Deel jouw idee via het wedstrĳdformulier op www.dagvandeleraar.nl en maak kans op mooie prĳzen. De eerste 1.000 inzenders ontvangen sowieso de Dag van de Leraar-vlag. En… alvast een heel fĳne, gezellige Dag van de Leraar gewenst.

ontwikkeling

Kom ook naar Het Lerarencongres op 8 oktober! Op dinsdag 8 oktober organiseert de Onderwijscoöperatie Het Lerarencongres, een congres van, voor en door de leraar. Een unieke dag waar u bij moet zijn! Het Lerarencongres is de plek om te leren, om kennis te maken met collega’s, je te laten inspireren, ideeën op te doen én te delen met andere leraren. Daarnaast spreken er inspirerende leraren en andere deskundigen zoals Jan Verweĳ, Matthĳs ter Bork, Femke Gerritsen, Lucia Talamini en Simon Verwer. Geert ten Dam, voorzitter van de Onderwĳsraad, leidt het congres in. De dag wordt afgesloten met een interactief debat met minister en staatssecretaris. De gastvrouw en gastheer voor deze dag zĳn Susanne Winnubst en Andrew Niemeĳer, Leraren van het Jaar 2011 en 2009.

Waar Het Lerarencongres vindt plaats op dinsdag 8 oktober 2013 van 10.00 tot 18.00 uur, bĳ ROC A12 in Ede. De kosten voor deelname bedragen € 60,-. Ben je aangemeld in het register, leraar in opleiding of startende leraar (tot drie jaar in het onderwĳs werkzaam) dan betaal je € 30,-.

Interactie Thema’s als professionele ruimte, bekwaamheid, ict en didactiek komen aan de orde. Je kunt workshops volgen, korte presentaties bĳwonen, op informele wĳze ervaringen uitwisselen met collega’s, inspiratie opdoen, maar ook ontspannen. Voor elke sector is er interessant aanbod en het programma is zodanig ingericht dat je veel kunt afwisselen tussen de diverse onderwerpen. En neem vooral je eigen ideeën en ervaringen mee zodat je deze kunt delen met collega’s! Interactie is hier het sleutelwoord. Heb jĳ een idee of ervaring om te delen? Mail dan naar lerarencongres@onderwĳscooperatie.nl.

Samenwerken Het Lerarencongres bouwt voort op de Internationale Summit on the Teaching Profession (ISTP) en levert tegelĳkertĳd input voor de ISTP van 2014. In de organisatie wordt nauw samengewerkt met vele partĳen zoals ROC A12, Kennisnet, School aan Zet en het ministerie van OCW. Ga naar www.lerarencongres.nl of scan deze pagina met Layar.

Scan deze pagina met Layar om meteen naar het aanmeldformulier te gaan.

w u ! r s o e o V ltj

e n i e kl

sterk

OLEN D BEV

De ce mb er 20 12.

n ee

KRACHT

erd ase eb *G

R OO

baar uitwas a r t l u

AAN

extra

e V i du

de e rla ur sb nd ek so zo nd er erz nd oe do kb ven ij le e g n erkr naa achte n uitgevoerd door een too

www.bickids.com *Gebaseerd op een Nederlands onderzoek bij wleerkrachten uitgevoerd door een toonaangevend onderzoeksbureau in December 2012.

geeft u meer!

GETIPT

Gratis scholenbezoek slagersbranche Van september tot december rijdt de Meat Your Future Karavaan door Nederland met een speciale les over het slagersvak. Doel is om jongeren meer te leren over het toekomstperspectief binnen die branche. Tijdens de interactieve les wordt stilgestaan bij het vak slager en wordt beroeps- én opleidingsvoorlichting gegeven bestemd voor leerlingen uit het derde en vierde jaar van het vmbo met een BBL-profiel of havo. De uitgangspunten zijn: het slagersvak is een ambachtelijk vak, een creatief en afwisselend vak, een vak volop in beweging en ontwikkeling, het is mensenwerk en een gastvrij vak. In één lesuur worden de leerlingen geïntroduceerd in het slagersvak en krijgen zij een beeld bij de beroepsgroep en de benodigde competenties. Een bezoek van de Meat Your Future Karavaan is kosteloos en komt langs voor één of meerdere klassen.

facebook.com/meatyourfuture

Aanmelden

Meld je nu aan en reserveer een plek bij de Meat Your Future Karavaan. De Meat Your Future Karavaan is ontwikkeld en gefinancierd door Stichting Opleidingsfonds Slagersbedrijf (Sovvb).

Nieuwste generatie spraakversterker voor in de klas! Phonak brengt een geheel nieuwe generatie spraakversterker. Door innovatieve technieken is de spraakweergave drastisch verbeterd zonder hinderlijke neveneffecten zoals rondzingen (feedback) en het voortdurend moeten bijregelen van volume. Doordat Phonak gebruik maakt van de laatste digitale technieken uit de hoortoestelbranche, kan ze een unieke oplossing bieden. Het Dynamic SoundField systeem geeft een zeer natuurlijke klank en is daardoor aangenaam voor leerkracht én leerling. De leerkracht draagt een handzaam microfoontje dat draadloos is verbonden met één slanke line-array speaker voorin het klaslokaal. Met de plaatsing van de speaker voor in de klas ontstaat ook een zeer natuurlijk geluidsbeeld doordat het geluid van voren komt. Het systeem

zal echter nooit rondzingen. Revolutionair is de automatische volumeregeling: het systeem meet voortdurend het algehele lawaainiveau in de klas en past het volume geheel automatisch hier op aan. Daarom zijn er ook nauwelijks bedieningsknoppen aanwezig en is een optimale werking altijd gegarandeerd. Tot slot worden door het speakerdesign reflecties en nagalm aanzienlijk beperkt. Het Dynamic SoundField systeem kan een aantal weken op proef gebruikt worden.

Bezoek www.dynamicsoundfield.nl voor meer informatie en aanvraag proefgebruik! PrimaOnderwijs 47

Getipt.indd 47

02-09-13 15:48

Tussendoortjes:

energievreters of energiegevers? Leerlingen lijken zich steeds minder goed te kunnen concentreren. Ze zijn drukker en sneller afgeleid. Ligt het aan het onderwijs dat gegeven wordt? Komen de concentratieproblemen voort uit het te lang moeten stil zitten in de klas, of is onderwijs wellicht te sterk op meisjes gericht? Energizers kunnen een uitkomst bieden om iedereen weer even scherp te stellen.

Het concentratievermogen is bĳ het ene kind groter dan bĳ het andere kind. Om aan al deze kinderen tegemoet te komen, kun je op een lesdag tussendoortjes of energizers aanbieden. Dit zĳn leeractiviteiten of spelletjes die voor iedereen leuk zĳn om te maken of te spelen. Door middel van 5- of 10-minuten activiteiten oefenen kinderen bĳvoorbeeld met samenwerking. De kinderen uit de groep leren elkaar zo ook nog eens beter kennen. Er wordt vaak een gesprek op gang gebracht of er wordt een groepsactiviteit afgerond. Ook kunnen lessen onderbroken worden met een korte activiteit, zodat kinderen daarna weer actief aan de slag kunnen gaan.

Inspannen door ontspannen

TiP In de eerste weken van het schooljaar wordt de samenstelling van de groep bepaald. Maak de groep hechter en zet tussendoortjes in om tegemoet te komen aan de concentratiebehoeften van alle leerlingen.

WIN ENERGIE! De actieve spelen leervorm DraaiTaal winnen? Ga naar www.schoolsupport.nl/draaitaal, maak een keuze en voer de code DT0913 in tĳdens het bestelproces. Je krĳgt dan een tussendoortje gratis toegestuurd!

Tussendoortjes kunnen eenvoudig ingezet worden om de concentratie of de sfeer te verhogen. Ze kunnen op veel verschillende gebieden effect hebben, kosten Zolang de actievoorraad strekt. weinig tĳd en zorgen voor plezier, samenwerking en een verhoogde hersenactiviteit. De leerlingen hebben vaak niet het idee dat het ‘om te leren is’, maar ervaren het als een spelletje. Een spelvorm zorgt ervoor dat kinderen het zelf belangrĳk vinden dat het goed verloopt. TussenTiP doortjes zorgen voor ontspanNa de vakantie merk ning, waardoor daarna weer je dat de kinderen elkaar inspanning mogelĳk is. De een tĳ dje niet hebben 5- of 10-minuten activiteigezien en de groep moet ten zĳn goed om de conzich weer gaan vormen. centratie weer te verhogen Door coöperatieve en vaak worden er nieuwe werkvormen breng vaardigheden ontdekt! je de leerlingen tot elkaar. 48

WIST JE DAT? Uit onderzoek blĳkt dat concentratieverschillen tussen jongens en meisjes vooral te maken hebben met het feit dat het onderwĳs in Nederland zeer talig is. Meisjes hebben hier veel profĳt van omdat dit gebied in de hersenen van meisjes verder ontwikkeld is dan bĳ jongens. Jongens hebben meer baat bĳ experimenteren en bewegen.

TOP 10 VAN 10-MINUTEN ACTIVITEITEN!

schoolsupport 1 QUIZ IT! & QUIZ IT! JUNIOR

In deze quizkaartspellen zitten honderden denken geheugenquizvragen. De spellen zĳn leuk om in tweetallen of groepjes te doen, maar zĳn ook prima individueel of klassikaal in te zetten.

2 DRAAITAAL

Een woordenschatspel rond Cito-woorden waarbĳ de leerling steeds uit vier mogelĳkheden het juiste antwoord kiest (draait). Alleen en samen te spelen.

3 TOVERSTAPELS

13 oefenkaarten worden een zelfcontrolerende Toverstapel om bĳvoorbeeld de tafels te trainen, van eenvoudigere tafels tot moeilĳke tafels.

BRAINSNACKS ONLINE

Trakteer de leerlingen op nieuwe unieke visuele breinbrekers. Het zĳn uitdagende raadsels en puzzels die de hersenen flink aan het werk zetten.

5 DENKSPELLEN

Denkspellen staan voor tactisch spelen, logisch nadenken, slim inzetten... maar naast mentale uitdagingen ook voor heel veel spelplezier. Inclusief specifieke opdrachtkaarten.

6 JOEPLA, RUGLA & HUPLA

Drie succesvolle klappers met bewegingstussendoortjes rond sociale en emotionele vaardigheden. De klapblokken staan vol korte, speelse en krachtige oefeningen.

7 BRAINTRAINERS VOOR KIDS

Met deze puzzels en raadsels kunnen leerlingen hun geheugen trainen. 3 boeken (groep 5-6, groep 6-7 en groep 7-8), per boek zo’n 50 puzzels en raadsels.

8 BINAIRO

Met de 0 en de 1 lost een leerling elke Binairo puzzel op. Pittige, uitdagende logische raadsels waar een leerling 3, 4, 5 of 6 denkstappen voor nodig heeft. 3 boeken (groep 3-4, groep 5-6, groep 7-8).

9 REKENSLEUTELS

ZELF DOEN? Op zoek naar energiegevende tussendoortjes? Kĳk op: www.schoolsupport.nl/tussendoortjes www.onderwĳsmaakjesamen.nl/lesmateriaal/5-minuten www.tiptool.nl

Rekensleutels zĳn hulpmiddelen voor optellen en aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Leerlingen gebruiken een rekentouw, het getal links wordt met het antwoord rechts verbonden.

10 BASISSCHOOLMATERIAAL.NL Voor elke groep en voor elk vakgebied honderden werkbladen, maandelĳks worden er nieuwe werkbladen toegevoegd.

PrimaOnderwijs 49

typt, Wie

heeft de toekomst In de klas staat een rijtje computers. Thuis oefenen de kinderen hun lesstof op een laptop of een iPad. Het zijn mooie nieuwe onderwijsmaterialen waar kinderen graag mee aan de slag gaan. Maar ze vragen wel om nieuwe vaardigheden!

tekst Suzanne de Boer | Fotografie Humantouchphoto

Kinderen zĳn steeds meer en steeds jonger met multimedia bezig. Al heel vroeg kĳken ze naar een filmpje of doen ze een spelletje op een iPad, ze Facebooken en mailen op een laptop of smartphone, zoeken clips op YouTube en liedjes op hun iPod. Ze vinden dit reuze interessant en hebben de verschillende functies razendsnel onder de knie. ‘Dat is leuk, maar ook noodzakelĳk’, zegt Jan Hendriks, directeur van basisschool De Vogelaar in Raalte. ‘De digitale techniek gaat zo snel en heeft veel voordelen, ook in het onderwĳs. Natuurlĳk blĳft schrĳven belangrĳk, maar typen wordt bĳna belangrĳker. Kinderen houden PowerPointpresentaties en in groep 7 en 8 worden veel werkstukken gemaakt. Daarvoor moet de juiste informatie worden gezocht en in hun eigen woorden in een samenhangend verhaal worden gegoten.’ Om dat goed te kunnen doen, moet je niet alleen de weg weten op een apparaat, maar ook op een toetsenbord. Jan Hendriks: ‘Veel kinderen gebruiken twee vingers en zĳn eindeloos op zoek naar de juiste letters. Dat kost tĳd. Omdat wĳ merkten dat veel ouders zelf een typecursus zochten voor hun kind, besloten we alle kinderen vanaf groep 6 een cursus aan te bieden: TypeWorld Kids. Tĳdens schooltĳd in hun eigen klas. En dat is een succes!’

Eilandhoppen TypeWorld Kids is een typeprogramma waarmee kinderen op ontdekkingsreis gaan langs eilanden met

dorpen, wegen en besneeuwde bergen. Spelenderwĳs leren ze de indeling van een qwerty-toetsenbord kennen, met als einddoel snel en feilloos blind kunnen typen. Onderweg verdienen ze leuke dieren en andere gadgets, waarmee ze hun eigen eiland inrichten. Erik Pots, ICT-coördinator op basisschool De Ark in Raalte: ‘Het programma is geschikt voor kinderen vanaf 10 jaar. Zĳ zĳn bekend met alle letters, kunnen lezen, hebben inzicht in woorden en zinnen. Bovendien zĳn hun handen groot genoeg om een heel toetsenbord te bedienen en hebben ze al een goede oog-handcoördinatie. Ook wĳ hebben TypeWorld Kids aangeboden. De cursus is volledig online en kinderen konden overal met hun password inloggen, dus oefenden ze thuis, en in de klas als ze al vroeg met iets klaar waren. Er werden zelfs wedstrĳdjes gedaan wie het snelst kon typen. Zowel jongens als meisjes waren erg enthousiast.’

Juiste houding Wil van Diepen is ICT-coördinator op basisschool Emmaus in Voorschoten en heeft TypeWorld Kids als naschoolse activiteit ingezet voor de groepen 6, 7 en 8. ‘Kinderen maken steeds meer gebruik van een toetsenbord’, vertelt Wil. ‘Voor social media, om spelletjes te doen en natuurlĳk op school. Wĳ vinden het belangrĳk dat zĳ daar ook goed mee om kunnen gaan. Dat ze handig worden in typen en daarbĳ

TypeWorld.indd 50

02-09-13 15:49

MEDIA

Zelf ontdekken? Basisschool-directeur Jan Hendriks:

Natuurlĳk blĳft schrĳven belangrĳk, maar typen wordt bĳna belangrĳker ook de juiste houding aannemen. Als je blind kunt typen, zit je immers heel anders achter je bureau dan wanneer je steeds boven het toetsenbord gebogen zit op zoek naar de letters die je nodig hebt.’ Voor deze naschoolse activiteit was veel belangstelling. Wil: ‘Kinderen zĳn al snel enthousiast als ze les op een computer krĳgen, het interactieve vinden ze leuk. Mĳ sprak vooral de speelse opzet van deze typecursus aan. Het ziet er vrolĳk uit, het zĳn kleine stapjes met steeds een beloning en er zĳn genoeg oefenen herhaalmogelĳkheden. Bĳ voldoende belangstelling bieden we de cursus volgend jaar zeker weer aan. Er zal tenslotte alleen maar meer met computers gewerkt gaan worden en als je nu een typediploma haalt, maak je op de middelbare school meteen een goede start.’

ICT-onderwijs Een goede start spreekt meer mensen aan. ‘Steeds meer ouders kiezen voor een basisschool die voor-

Probeer TypeWorld Kids twee maanden gratis in de klas! Neem een kĳkje op www.typeworld.nl/proef

oploopt met ICT-onderwĳs’, aldus Jan Hendriks. ‘Als je niet goed kunt typen, belemmert je dat in je ontwikkeling. Wĳ hebben onze leerlingen een aantal maanden lang elke week een halfuur tot drie kwartier typeles gegeven. Hun typevaardigheid zagen we al snel terug bĳ andere schoolvakken. Het is een investering die direct winst oplevert.’ Ook voor de leraar heeft TypeWorld Kids voordelen. Jan: ‘Docenten hebben inzicht in de vorderingen van hun leerlingen en kunnen makkelĳk bĳsturen. Ook kunnen ze bĳvoorbeeld een typetekst invoeren die aansluit bĳ de gegeven geschiedenis- of aardrĳkskundeles. Zo wordt die stof meteen geoefend.’ Erik Pots ziet in een typecursus ook voordelen voor kinderen met dyslexie: ‘Ze oefenen meer met letters en als ze eenmaal vlot blind kunnen typen, houden ze het tempo in de klas beter bĳ. Het is een steun voor de rest van hun leven.’ Jan Hendriks: ‘Wĳ hebben TypeWorld Kids nu een vol schooljaar in gebruik en inmiddels hebben alle leerlingen hun typediploma behaald. Ze zĳn klaar voor de digitale toekomst!’ PrimaOnderwĳs 51

TypeWorld.indd 51

02-09-13 15:50

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ â&#x201E;˘ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Rekenmachine, computer en nu iPad... wie volgt?

TI-Nspire Technology

Er is geen educatieve technologie die zo compleet en veelzijdig is. ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Nu ook de TI-84 Plus C in kleur.

www.education.ti.com/nederland

MEDIA

Steeds meer scholen kiezen

gebruikte hardware Wanneer een school het IT-park wil vervangen of uitbreiden, dan is het budget vaak een probleem. Zo is het voor scholen soms lastig om van het budget dat ze kunnen besteden, de gewenste aantallen computers en andere hardware aan te schaffen. Daarom kiezen steeds meer scholen voor gebruikte hardware.

tekst Theo Louwers

Een school voorzien van nieuwe computers is vaak een dure aangelegenheid. Gebruikte (refurbished) hardware is voor steeds meer scholen een goed alternatief. Het scheelt behoorlĳk in het budget en werkt meestal net zo als nieuwe hardware. Ook ITleverancier Infotheek merkt een enorme stĳging in het gebruik van refurbished computers en andere hardware op scholen. Infotheek is marktleider op het gebied van refurbished hardware en weet met het eigen keurmerk ‘Approved Selection’ een duidelĳk onderscheid aan te brengen in de markt van refurbished hardware. De hardware uit de Approved Selection wordt cosmetisch en technisch gecheckt op zeventien punten en onderdelen worden waar nodig vervangen. Hierdoor hebben scholen de kwaliteit van een nieuw product en de prĳs van een gebruikt product. Het assortiment bestaat inmiddels uit o.a. desktops, notebooks, tablets, printers, servers en netwerkapparatuur.

Prijs De Veluwse Onderwĳsgroep heeft onlangs flink weten te besparen op IT-hardware uit de Approved Selection. De Veluwse Onderwĳsgroep bestaat uit

veertien katholieke basisscholen, een school voor speciaal basisonderwĳs en zeven scholen voor voortgezet onderwĳs. Het IT-park bestaat uit ruim 3000 werkplekken. Paul Jonkman is hoofd ICT & Automatisering: ‘Op stel en sprong hadden we 170 nieuwe systemen nodig, omdat de oude systemen niet voldeden aan de eisen voor ons nieuw uit te rollen netwerk. Naast de scherpe deadline was ook het budget een uitdaging, want de 170 systemen waren namelĳk niet ingecalculeerd. Wĳ vonden de oplossing door te kiezen voor refurbished hardware uit de Approved Selection. Deze specificaties waren ruim voldoende voor ons nieuwe netwerk en de prĳs scheelde ruim 50 procent in vergelĳking met nieuwe apparatuur.’

5 redenen waarom steeds meer scholen voor Approved Selection kiezen: 1. Hardware die cosmetisch en technisch is gecheckt op 17 punten. 2. Standaard een jaar garantie en uit te breiden tot vĳf jaar. 3. Uitsluitend A-merken (o.a. HP, Dell, Apple en Cisco). 4. Een besparing tot maar liefst 60 procent t.o.v. nieuwe hardware. 5. Inclusief Microsoft Authorized Refurbished (MAR) licentie. PrimaOnderwĳs 53

Infotheek 4.indd 53

02-09-13 15:50

Hoe sociale media kunnen bijdragen aan het leer ren

‘Kennisdelen is makkelijker, sneller en rijker geworden’

Leerlingen gebruiken sociale media op grote schaal om te leren voor school en voor hun hobby’s. Dat doen ze bijvoorbeeld door YouTube-filmpjes te kijken, zichzelf te overhoren via www.wrts.nl en elkaar te helpen bij het maken van huiswerk. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Samen leren - tieners en sociale media’ van Mijn Kind Online en Kennisnet.

Kennisnet.indd 54

02-09-13 15:51

MEDIA

eer rendement van jongeren

tekst Gemma Steeman | Fotografie Kennisnet

Het onderzoek is gehouden onder 1500 scholieren tussen 10 en 18 jaar in het basisonderwĳs en voortgezet onderwĳs. ‘Het goede nieuws is dat uit dit onderzoek blĳkt dat jongeren prima doorzien wat de praktische toepassingen van sociale media zĳn. Jongeren blĳken dus heel pragmatisch. Ze omarmen sociale media alleen als ze er écht iets aan hebben en het bĳdraagt aan de manier waarop zĳ hun leven inrichten’, zegt Frans Schouwenburg van Kennisnet. ‘Onderling kennis uitwisselen is niets nieuws, maar via media als Twitter, Whatsapp en Facebook is kennisdelen makkelĳker, sneller en rĳker geworden. Dat heeft een duidelĳk positief effect op het leerproces.’

sturen. Op die manier werken ze samen. 48 procent stuurt wel eens een foto van hun aantekeningen of samenvattingen naar klasgenoten. 60 procent stelt elkaar vragen via deze media. Schouwenburg: ‘Dat zĳn wat wĳ noemen 21st Century Skills, vaardigheden die je nodig hebt om te slagen in de maatschappĳ waarin je woont.’

Uitgelezen kans

Het lĳkt dus niet meer dan logisch dat we internet en sociale media een grotere rol laten spelen in het Nederlandse onderwĳs. ‘Als we sociale media alleen gebruiken om te chatten en games te spelen, is de balans zoek. Die wordt alleen beter als we ook serieuze toepassingen zoeken voor sociale media. Zoals leerlingen dus al blĳken te doen. Een leerkracht die zich dát realiseert, zal voor leerlingen een goede gids zĳn bĳ het zoeken naar die balans. Die leerkracht is de spil van het onderwĳs van de 21ste eeuw. ’Ondanks de positieve resultaten uit dit onderzoek, benadrukt Schouwenburg dat Kennisnet niet per se het gebruik van online media wil stimuleren. ‘Het is juist onze rol om een kritische blik te geven en scholen te helpen om die balans terug te vinden. Balans ligt niet in frequenter gebruik van sociale media. Balans ligt in het kĳken naar de didactische rol van een leerkracht en de manier waarop ict - en dus ook sociale media kan ondersteunen om een hoger leerrendement, meer efficiency en betere motivatie van leerlingen te realiseren. De tĳd die hiermee vrĳkomt, kan worden gebruikt om de werkdruk te verlagen en invulling te geven aan andere zaken die leerkrachten missen. Modern onderwĳs gaat dus vooral om balans. Niet om het feit dát je sociale media kunt inzetten om te leren, maar wat het je oplevert. Het is de balans die risico’s wegneemt en kansen creëert.’

In het onderzoek komen twee manieren van leren aan de orde, formeel en informeel leren. Met informeel leren bedoelen we de manier waarop jongeren internet gebruiken voor hun hobby. Zo zoeken veel tieners op internet naar technieken, oefeningen en trucjes om beter te worden in hun favoriete sport, instrument of kunstzinnige expressie. 65 procent van de jongeren geeft aan dat ze internet gebruiken om hun passie verder te ontwikkelen. Ze kĳken filmpjes op YouTube, volgen professionals op Twitter, doen inspiratie op via blogs, lezen fora en delen ervaringen. Ook tĳdens het formele leren, leren voor school, blĳken leerlingen actief sociale media te gebruiken. Schouwenburg: ‘Het is een bewuste, serieuze manier van mediagebruik. Zo hebben leerlingen massaal de tool www.wrts.nl omarmd, een website en bĳbehorende app waarbĳ ze woordjes invoeren en zichzelf overhoren.’ Hĳ benadrukt: ‘Deze vorm van leren is toe te juichen. Het is een uitgelezen kans voor het onderwĳs om een brug te slaan tussen sociale media en leren.’

21st Century Skills Het rapport concludeert vooral dat leren met sociale media leuker is, afwisselender. Driekwart van de tieners zou meer gebruik van sociale media in de les dan ook leuk vinden. Maar leert een kind ook beter via sociale media? Schouwenburg: ‘Goed onderwĳs is niet per definitie gelĳk aan het behalen van goede resultaten. Goed onderwĳs zorgt ervoor dat interesses worden gewekt, dat motivatie wordt aangewakkerd, dat leerlingen uit zichzelf een stapje verder zetten. Met sociale media wordt de mix van leermiddelen leuker, daardoor wordt leren aantrekkelĳker. En ja, het maakt de resultaten uiteindelĳk vaak beter. ’Uit het rapport blĳkt dat jongeren vooral Whatsapp, Facebook en Twitter gebruiken om elkaar informatie te

Juiste balans

Gratis download Het onderzoek Samen leren - tieners en sociale media biedt een schat aan inzichten, leuke citaten van leerlingen en leraren over het gebruik van sociale media op school. Tegelĳk met dit onderzoek verscheen de brochure Sociale media op school. De brochure geeft scholen tips, inspiratie en praktische voorbeelden over sociale media in de les en in de communicatie met ouders en leerlingen. Beide zĳn gratis te downloaden op: kn.nu/onderzoek-tieners-sociale-media. PrimaOnderwĳs 55

Kennisnet.indd 55

02-09-13 15:51

BASISSCHOOLMATERIAAL.NL Uw leverancier van lesmateriaal OP MAAT van het basisonderwijs!

www.schoolsupport.nl

DE MEESTE EN BESTE WERKBLADEN STAAN OP … IT KWALITE ! E Z & KEU

... BASISSCHOOLMATERIAAL.NL! Als kwaliteit van printbare werkbladen voorop staat en wanneer u gericht werkbladen voor zelfstandig werk, kieskast, extra oefening of extra uitdaging zoekt, dan is BASISSCHOOLMATERIAAL.NL de plek waar kiezen en kopiëren begint. Zeer handige functies,

zoals favorieten, zoeken en registreren zijn vanzelfsprekend, naast de beschikbaarheid van leerlijnen voor klokkijken, tafels, breuken e.d. Uiteindelijk gaat het natuurlijk om de kwaliteit van de printbare werkbladen.

VRAAG NU EEN LICENTIE AAN OP WWW.BASISSCHOOLMATERIAAL.NL BAM011 BAM021 BAM031

Schoollicentie groep 1-4, 1 jaar Schoollicentie groep 5-8, 1 jaar Schoollicentie groep 1-8, 1 jaar

€ 60,00 € 60,00 € 95,00

BAM1050 BAM15100

Werkblad Printtegoed 50 st. gr. 1-8 Werkblad Printtegoed 100 st. gr. 1-8

€ 14,50 € 24,50

��p�!

Maak kanker bespreekbaar Zelfsturend en gratis lesmateriaal van KWF Kankerbestrijding maakt het onderwerp kanker bespreekbaar in de klas. Aan de hand van vragen krijgen leerlingen inzicht in wat de ziekte betekent voor hun omgeving en gaan ze hierover in gesprek. Dankzij de duidelijke handleiding is het lespakket zowel inzetbaar voor leerlingen die in actie willen komen voor KWF als te gebruiken om invulling te geven aan een maatschappelijke stage. ‘Kinderen weten wel wat kanker is, maar hoe je erover praat en hoe je elkaar kunt helpen… daar gaat het om’, vertelt Corinne Klaasse-Schoonman. Zij is werkzaam als onderwijsassistent aan de vmbo-T opleiding van de Charles de Foucauld Mavo te Spijkenisse. Ze behandelde het lespakket in klas 3. ‘Een mooie leeftijdsgroep om dit onderwerp mee te behandelen. Ik heb het als iets heel positiefs ervaren. Het lespakket is niet beladen en er zit een bepaalde openheid in. Leerlingen wordt bijvoorbeeld gevraagd naar een gezonde leefstijl, zonder belerende toon. Dat is voorlichting geven zonder wijzende vinger.’

Eyeopener Het lespakket bestaat uit vragen die de kinderen individueel beantwoorden. Wat weten ze over kanker? Hebben ze er in hun eigen omgeving mee te maken? Corinne: ‘Het lespakket is gekoppeld aan een digibordles dat klassikale uitkomsten geeft. Het werkt als een eye-

opener. De gedachte ‘ik zal wel de enige zijn met kanker in de familie’, verdwijnt. Leerlingen worden gelijk heel open. Het geeft hen andere gedachten en ze gaan met elkaar in discussie over een gezonde leefstijl. Dat is mooi om te zien, pubers praten niet vaak over diepzinnige dingen. Het lespakket maakt hen bewuster!’

Kroon op project De vragen in het lespakket worden anoniem ingevuld, er is geen sprake van groepsdruk. Corinne: ‘Dat maakt het leuk. De jongen die heeft ingevuld ‘roken is stoer’, ziet vervolgens op het digibord dat 70% van de klas het niet stoer vindt. Hij hoeft er op dat moment niet op te reageren maar hij gaat er wel over nadenken. Onze leerlingen konden ten slotte actief iets doen voor KWF Kankerbestrijding in een maatschappelijke stage. Door acties als oliebollen bakken en verkopen, oppassen en lege flessen verzamelen, hebben ze in een maand tijd ongeveer 300 euro opgehaald. Het resulteerde er ook in dat leerlingen enthousiast zijn over vrijwilligerswerk. Het geeft een goed gevoel. De maatschappelijke stage voor het KWF was de kroon op het project. Dankzij het lespakket van KWF Kankerbestrijding, leren kinderen het onderwerp kanker bespreekbaar te maken en onze leerlingen werden enthousiast ook echt iets te doen voor anderen.’ Ook met jouw klas dit inspirerende project van KWF Kankerbestrijding doen? Vraag nu via MAS@kwfkankerbestrijding.nl inlogcodes aan voor het gratis lespakket en ga aan de slag met het materiaal. Meer informatie is te vinden via www.kwfkankerbestrijding.nl/stage

PrimaOnderwijs 57

Vrĳheid; hier, nu en straks! De Tweede Wereldoorlog, nu bijna zeventig jaar geleden, was een periode in de Nederlandse geschiedenis waarin mensen in onvrijheid leefden. Dat is iets om bij stil te staan en van te leren. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei kan daarbij helpen.

tekst Suzanne de Boer | Fotografie Chris van Houts

De Tweede Wereldoorlog is een thema dat uitgebreid behandeld wordt tĳdens de geschiedenislessen in de bovenbouw van het basisonderwĳs. De oorlogsjaren 1940-1945 bevatten belangrĳke lessen waar je als leerkracht graag mee aan de slag gaat. Maar hoe vind je in het enorme aanbod van boeken, films, foto’s en geluidsmateriaal van ooggetuigen de juiste informatie? Waar vind je het materiaal dat geschikt is voor de leerlingen in jouw groep? Yvonne Ahrend is projectmedewerker Educatie bĳ het Nationaal Comité 4 en 5 mei en kan er alles over vertellen. ‘Een leerkracht heeft het druk en goede, bruikbare lessen samenstellen kost veel tĳd. Om hem te helpen, heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei de site www.lesmateriaaloorlogenvrede.nl opgezet.. Op de site kan hĳ zoeken op lesformats, maar ook op inhoudelĳke thema’s zoals de bezetting of de vervolging. Voor elke situatie is er een passende les.’

Honderd voorwerpen www.tweedewereldoorlog.nl is een tweede website geïnitieerd door het Nationaal Comité, in samenwerking met oorlogs- en verzetsmusea. Deze site biedt naast betrouwbare informatie over de Tweede Wereldoorlog ook digitale tentoonstellingen over minder vaak belichte onderwerpen zoals de genocide van Roma en Sinti, de rol van de koopvaardĳ en de moeilĳke periode die zich tĳdens de Bevrĳding afspeelde. Yvonne: ‘Op de site worden nu de eerste vĳf voorwerpen getoond uit een tentoonstelling met honderd voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog - inclusief een educatief schoolprogramma - die in februari tot en met mei 2014 in de Kunsthal in Rotterdam te zien is.’ De voorwerpen voor deze tentoonstelling worden geleverd door vĳfentwintig oorlogs- en verzetsmusea. Sowieso werkt het Nationaal Comité 4 en 5 mei veel

samen met andere organisaties om informatie over de Tweede Wereldoorlog bĳ de scholen te brengen. Yvonne: ‘Zo is er een nauwe samenwerking met de NTR; het SchoolTV weekjournaal besteedt elk jaar in een speciale uitzending aandacht aan het herdenken van de oorlogsslachtoffers en het vieren van de vrĳheid.’

Adopteer een monument Een project dat goed aansluit bĳ de lespraktĳk over de Tweede Wereldoorlog is Adopteer een Monument. ‘Al meer dan vĳfentwintig jaar adopteren scholen oorlogsmonumenten. Elk jaar wonen leerlingen onder leiding van hun leerkracht een herdenking bĳ een oorlogsmo-

spread comite.indd 58

02-09-13 15:51

INSPIRATIE

nument in hun buurt bĳ’, legt Yvonne uit. ‘Zo’n monument vertelt iets over de lokale geschiedenis, over wat er tĳdens 1940-1945 in hun stad, dorp of buurt heeft plaatsgevonden.’ Adopteer een Monument brengt die omgevingsgeschiedenis tot leven, waardoor kinderen zich verbonden voelen met hun verleden. Bĳ het monument van hun keuze kunnen ze een zelfgeschreven gedicht voordragen en een krans neerleggen - het Nationaal Comité zorgt voor een bloemenbon en rouwlinten. Tevens ontvangen de deelnemende scholen een lespakket en elk jaar een voorleesverhaal. Dit jaar is dat van de schrĳvers Jacques Vriens en Jan Paul Schutten. Yvonne: ‘Inmiddels zĳn al 1430 van de 3500 monumenten in ons land door scholen geadopteerd. Daar zĳn we erg trots op. Het is geweldig dat veel kinderen beseffen dat leven in vrĳheid niet vanzelfsprekend is.’

Vrijheid in de klas?

In oktober ontvangt elke basisschool een brief om het boekje Vrijheid geef je door, het Nationaal Aandenken 2014 , gratis te bestellen. Dit kan nog tot 9 december. Of adopteer een monument. Op de site www.4en5mei.nl staat precies welke stappen je daarvoor kunt nemen.

Vrijheid geef je door Op 5 mei vieren we dat we in Nederland in vrĳheid leven. Het betekent echter niet dat er nergens oorlog is. In veel landen worden er mensen onderdrukt en vechten ze voor hun bestaan. Op 5 mei staan we daarom ook stil bĳ onvrĳheid elders in de wereld. ‘Om leerlingen meer te leren over dit thema, verschĳnt elk jaar het boekje Vrĳheid geef je door, het Nationaal Aandenken’, vertelt Yvonne. ‘Het heeft een oplage van wel 210.000 exemplaren en is speciaal voor kinderen in groep 7 samengesteld. Leerkrachten kunnen het gratis aanvragen en bespreken in de klas. In het boekje staan verhalen over mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt of zich inzetten voor de vrĳheid.’ Zoals de winnaar van de Internationale Kindervredesprĳs. Deze prĳs wordt uitgereikt aan kinderen, waar ook ter wereld, die zich hebben ingezet voor de rechten van het kind. ‘Zo’n Vredesprĳs winnen, dat kan er elk jaar maar eentje, maar iedereen kan bĳdragen aan een leven in vrĳheid’, benadrukt Yvonne. ‘Door de fakkel te dragen bĳvoorbeeld, laat je zien dat je herdenken en vieren belangrĳk vindt. Deel de fakkel uit in de klas en er zĳn zo vĳfentwintig nieuwe jonge ambassadeurs voor de vrĳheid. Een goed begin voor een vrĳe toekomst.’

Kĳk ook op:

• www.4en5mei.nl • www.lesmateriaaloorlogenvrede.nl • www.tweedewereldoorlog.nl PrimaOnderwĳs 59

spread comite.indd 59

02-09-13 15:52

Een goede start van het schooljaar met het nie

Schooltv-lesmateriaal voor het basis- en voortgezet onderwijs

Groep 1 en 2

Groep 1, 2 en 3

Moffel en Piertje en het grote taalavontuur Voorleesboek € 14,95 Dit voorleesboek bevat vier spannende en vrolijke verhalen om voor te lezen, maar leerlingen kunnen ook zelf de zinnen lezen die speciaal geschreven zijn in klankzuivere, eenlettergrepige woorden.

Taal met Moffel en Pier DvdPLUS € 34,50 In vier aﬂeveringen wordt ingegaan op het ontwikkelen van taalen woordbegrip en beginnend lezen. Naast vier vrolijke liedjes bevat de dvdPLUS per aﬂevering een lesbrief en een werkblad in PDF-vorm.

Groep 1 t/m 4

Koekeloere cdPLUS 1 CdPLUS € 16,95 Deze cdPLUS bevat naast de acht leuke liedjes uit het najaarsdeel 2013 van Koekeloere ook de bladmuziek, een handleiding en bijbehorende werkbladen in PDF-vorm.

Voorleesarrangement Moffel, Piertje en Raaf Voorleeswijzer incl. handpop € 24,95 Voorleeswijzer los € 6,95 Schooltv biedt in het Jaar van het Voorlezen een speciaal arrangement aan met medewerking van Moffel, Piertje of Raaf. Met deze vrolijke handpoppen wordt het voorlezen nog actiever. Bovendien geeft de voorleeswijzer de leukste tips om leerlingen meer bij het verhaal te betrekken.

het nieuwste lesmateriaal uit de Schooltv-webwinkel! Groep 7 en 8

Groep 3 en 4 Thema dvdPLUS Herfst DvdPLUS € 34,50 De thema-dvdPLUS Herfst kan op een projectmatige manier in de klas worden ingezet. Naast de vier aﬂeveringen over herfst bevat de dvdPLUS bijbehorende werkbladen en een handleiding in PDF-vorm.

Huisje Boompje Beestje Woordenschat DvdPLUS € 34,50 Deze dvdPLUS bevat zo’n 16 clips die in het teken staan van woordenschatuitbreiding. Ieder clipje is een verhaaltje waarin een of meerdere woordclusters worden aangeboden. Het lesmateriaal is in PDF-vorm bijgesloten.

Groep 5 en 6 Rondje Nederland III 11 t/m 14 Dvd € 34,50 Handleiding € 7,50 Werkboek v.a. € 2,60 (per 20 stuks) Bundel (handleiding + dvd) € 37,50 In Rondje Nederland III, dat goed aansluit bij de kerndoelen van aardrijkskunde op de basisschool, wordt Nederland van dichterbij bekeken door in te zoomen op een grote stad, Eindhoven. Er wordt gekeken naar afvalverwerking, de doorstroming van het verkeer, het handhaven van de orde en de waterhuishouding van de stad.

De wereld in vogelvlucht II 7 t/m 10 Dvd € 34,50 Handleiding € 7,50 Werkboek v.a. € 2,60 (per 20 stuks) Bundel (handleiding + dvd) € 37,50 De wereld in vogelvlucht II sluit goed aan bij de kerndoelen van aardrijkskunde op de basisschool. Presentator Bart Meijer bezoekt de wereldsteden New Delhi, Johannesburg, Paramaribo en Rio de Janeiro en laat zich rondleiden door een Nederlandse correspondent die in de betreffende stad woont. Zaken als geograﬁsche ligging, klimaat, landschap, economie en leefomstandigheden komen aan bod.

havo/vwo bovenbouw

Dossier economie 1 t/m 4 DvdPLUS € 42,50 Economische en maatschappelijke vraagstukken zoals risico, verzekeren en handelen worden vanuit verschillende invalshoeken belicht en krijgen een historische toelichting. De dvdPLUS bevat naast vier aﬂeveringen ook aanvullend lesmateriaal in PDF-vorm.

vmbo onderbouw

Focus op biologie 1 t/m 9 DvdPLUS € 42,50 Focus op biologie sluit aan bij de examenleerstof voor biologie. Naast 9 aﬂeveringen over onder meer dieren en hun omgeving, bescherming tegen ziekten en erfelijke eigenschappen bevat de dvdPLUS aanvullend lesmateriaal in PDF-vorm.

Blijf op deKijk hoogte materiaal voor jouw vak! Schrijf je op schooltv.nl/nieuwsbrieven. voorvan het relevant uitgebreide assortiment aan lesmateriaal opinschooltv.nl/webwinkel

Feest mee met Schooltv!

Doe mee met het Sinterklaasjournaal! Lespakket € 17,95 De cadeautjes zijn ingepakt en de laatste pepernoten worden gebakken. Kortom, de voorbereidingen voor de intocht van Sinterklaas op 16 november in Groningen zijn in volle gang! Zal het bezoek van de Sint en zijn Pieten dit jaar wel vlekkeloos verlopen? Het Sinterklaasjournaal lespakket bevat in ieder geval de juiste tips en materialen om het Sinterklaasjournaal samen met de kinderen op de opvang te volgen en de problemen van Sinterklaas en zijn Pieten op te lossen. De belevenissen van Sinterklaas en zijn Pieten zijn vanaf 11 november te volgen in het Sinterklaasjournaal bij de NTR op Zappelin.

ober 1 okt e Voor , voor d eld best tvakantie herfs zorgd! be

Meer Sinterklaas in de klas? Het grote Sinterklaasjournaal voorleesboek

50 jaar Schooltv Schooltv maakt al 50 jaar vernieuwende programma’s afgestemd op het basis- en voortgezet onderwijs en dat is reden voor een feestje. In de maand oktober en november wordt dit jubileum groots gevierd. Ook in de Schooltv-webwinkel wordt het 50-jarig bestaan gevierd met leuke acties op lesmateriaal voor het basis- en voortgezet onderwijs.

Jubileumbundels basisonderwijs Er zijn jubileumbundels, voor alle groepen in het basisonderwijs, vol met het leukste lesmateriaal voor slechts € 50,- per jubileumbundel (normaal vanaf € 109,75).

25% korting op voortgezet onderwijs lesmateriaal De Schooltv-webwinkel biedt nu 25% korting op alle dvd’s, dvdPLUS-en en handleidingen voor het voortgezet onderwijs (uitgezonderd boeken en nieuw lesmateriaal). Wees er snel bij want op = op.

Voorleesboek € 15,00

Aje Boschhuizen

het grote

Dit rijk geïllustreerde voorleesboek bevat voorleesboek vijftig prachtige, korte voorleesverhalen over de personages uit het bekende tv-programma het Sinterklaasjournaal zoals Huispiet, Pietje Precies, de Hoofdpiet en natuurlijk Sinterklaas. Naast de verhalen bevat het boek ook Kort Nieuws van Dieuwertje en rebusgedichten om samen te lezen.

Moffel en Piertje vieren sinterklaas en kerst Prentenboek € 16,95 Moffel en Piertje vieren sinterklaas en kerst is een prachtig boek met verhaaltjes over Moffel en Piertje. Het is een erg handig boek want na het voorlezen van de avonturen rond Sinterklaas, draai je het boek gewoon om voor de kerstverhalen!

schooltv.nl/webwinkel

Leerlingen krijgen antwoord op alle open dagen vragen met de app MBO MBO

Wanneer zijn de open dagen en infodagen?

MBO MBO

Op de website worden ruim van te voren onze open dagen en infodagen aangekondigd.

Hogeschool Hogeschool

Moet ik me voor een open dag aanmelden?

Hogeschool Hogeschool

Voor de open dag hoef je je (meestal) niet aan te melden. Kijk voor de meest

actuele gegevens op www.tkmst.nl.

Universiteit Universiteit

Wanneer zijn de open dagen?

Universiteit Universiteit

Er zijn ieder jaar twee open dagen. In november en maart. Op zaterdag 30 november 2013 is de eerstvolgende open dag.

Favorieten

Aanmelden

Navigatie

Direct contact

Download nu de app op: www.tkmst.nl /opendagenapp

Voor ideeĂŤn zie www.dagvandeleraar.nl

PrOU 5 Adv. P04.indd 48

22-08-13 10:38