PrimaOnderwijs april 2017

nummer 3 • april 2017 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

Herdenken en vieren

doen we samen!

GRATIS LESPROGRAMMA: Aan JOU hebben we wat!

Wet Beroep Leraar & Lerarenregister • Escape the classroom Aan de slag met LessonUp • Het wordt helder met Snapje

EDG_APR_001_Cover_v07.indd 1

22-03-17

20:35

1

CPS Summerschool Twee dagen nascholing vlak voor de start van het nieuwe schooljaar!

We g suc ens her ces haa ld!

16 & 17 augustus 24 & 25 augustus

Professionaliseren buiten de hectiek van het schooljaar levert extra persoonlijk resultaat.

En u raakt alvast opgewarmd voor een frisse start in het nieuwe schooljaar vol bruisende uitdagingen. U krijgt inspiratie, kennis en zomerse verrassingen. Houd uw hoofd koel en doe mee met de Summerschool.

Voor wie: CPS Summerschool is voor leidinggevenden, coรถrdinatoren en leraren in het po, vo en mbo.

Kijk voor meer informatie: www.cps.nl/summerschool

Adv CPS POnderwijs April17.indd 1 EDG_APR_002-003_Inhoud_v02.indd 2

17-03-17 14:41 22-03-17 20:36

17 14:41

Inhoud Gratis

lesprogram m Aan JOU he a bben we wat!

16

Pag. 38

In debat over het lerarenregister

Herdenken en vieren doen we samen Het wordt helder met Snapje

30

22 48

Aan de slag met LessonUp

En verder: 4 NIEUWS 11 Bright ideas challenge 12 Door met curriculumherziening 15 De Centrale Eindtoets 21 De Toekomst: naar het VMBO 28 Keuzehulp devices 32 CPS boekenpagina

Met 170.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Hoofdredactie/coördinatie Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl

EDG_APR_002-003_Inhoud_v02.indd 3

33 34 40 42 46 50 53 55

Ik wil een prentenboek!

Mondeling op Maat De Onderwijsdesk Krabbie Krab op School Escape the classroom Onderwijsrobot Eddy Wijk in Bedrijf WISTET

Vormgeving Tom Venema Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Suzanne de Boer, Karin van Breugel Tefke van Dijk, Mirjam Janssen, Marieke Moraal, Studio Stampij, Lieke Steijvers, Malini Witlox

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl

Sales Mark Hutzezon Foto’s Chris van Houts, Marius Roos, Human 030-2417025, mhutzezon@edg.nl Touch Photography, iStock, Shutterstock

Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Copyright 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

22-03-17

20:36

Nomineer nu jouw Leraar van het Jaar 2017 Tot dinsdag 9 mei kunnen leraren, schoolleiders, onderwijs (ondersteunend) personeel, leerlingen en ouders hun favoriete leraar aanmelden voor de verkiezing Leraar van het Jaar 2017. Uit alle aanmeldingen kiest een vakjury de uiteindelijke winnaars uit de sectoren basis-, speciaal, voortgezet en middelbaar (beroeps)onderwijs. Deze vier winnaars worden tijdens het Lerarencongres 2017 bekendgemaakt. Zij zijn dan een jaar lang ambassadeur van hun sector en mogen hun inspiratie, innovatie en passie uitdragen en delen met de rest van lesgevend Nederland.

Daarmee draagt de verkiezing bij aan een positief imago van het leraarschap en zorgt het ervoor dat de kwaliteit van de beroepsgroep bespreekbaar wordt gemaakt.

Nomineer je favoriete leraar via leraarvanhetjaar.onderwijscooperatie.nl

advertentie

tische Met prak sies! subses

n inggeve id e l f ie t Effec ie vaksect w u n a a Locatie:

De rol van sectievoorzitter

L

Sectievoorzitterschap is een veelomvattende taak die veel van u vraagt. Hoe moedigt u als sectievoorzitter samenwerking binnen de sectie aan? Hoe betrekt u alle collega’s actief bij sectievergaderingen? En wat doet u bij conflicten tussen sectieleden?

Sta sterk in uw rol van sectievoorzitter!

4

Medilex Onderwijs - Congressen en cursussen voor het onderwijs

MEDISC_Primaonderwijs_192x142,5_110417.indd 1 EDG_APR_004-009_Nieuws_v06.indd 4

ersfoort

oster, Am

Het Klo eerhotel Datum: ag Woensd

17

7 juni 20

en:

Inschrijv www.m

T. (030) - 700 12 20

r

voorzitte

.nl/sectie

derwijs edilexon

E. info@medilexonderwijs.nl

9-3-2017 14:09:13 22-03-17 20:37

1

6 & 7 oktober 2017:

Op vrijdag 6 en zaterdag 7 oktober 2017 organiseert de Onderwijscoöperatie de lustrumeditie van het Lerarencongres. Het congres biedt twee dagen lang inspirerende workshops, lezingen en activiteiten, vóór leraren, dóór leraren. Ook dit jaar vindt het Lerarencongres plaats bij ROC Midden Nederland in Amersfoort. Ter plekke kun je je eigen programma samenstellen en kiezen uit de verschillende activiteiten. Alle bijdragen zijn relevant voor leraren en zijn door leraren ingediend. Het is een inhoudelijk feestje, in de sfeer van een festival waar interactie en kennisdeling centraal staan. lerarencongres.onderwijscooperatie.nl

AGENDA TIP

2

NIEUWS

AGENDA TIP

31 mei 2017: Nationaal Congres Lesgeven

Eigentijds onderwijs: scholen zijn er druk mee bezig. Iedereen lijkt hier een ander beeld bij te hebben. Welk beeld heb jij bij eigentijds onderwijs?

Wat vind jij ervan en wat betekent het voor jou als leraar? Moet alles anders of geef je al eigentijds les? Het Nationaal Congres Lesgeven staat op woensdag 31 mei in het teken van dit veelbesproken onderwerp. Jelmer Evers geeft een lezing en er is een uitgebreid programma rondom gepersonaliseerd leren, het motiveren van eigentijdse leerlingen, mentoren anno nu, de leercoach, ICT en eigentijds onderwijs, persoonlijk leiderschap, feedback met de lesobservatieAPP en gamification. Het congres is bedoeld voor leraren in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs en vindt plaats in Amersfoort. Kijk voor meer informatie, een filmpje over eigentijds lesgeven en aanmelden op cps.nl/congreslesgeven

PrimaOnderwijs 5

wijs.nl

EDG_APR_004-009_Nieuws_v06.indd 5

22-03-17

20:38

Educatieve posters Educatieve posters zijn een prachtig hulpmiddel om in de klas te gebruiken.

Deze posters maken leren eenvoudiger en leuker. Door de posters zichtbaar in de klas of thuis op te hangen, wordt de inhoud op een speelse manier en de hele dag aangeboden. Hieronder een greep uit onze populaire posters.

De educatieve posters van Edutrix zijn vrolijk, duidelijk en informatief!

De posters zijn 76 × 52 cm groot, gelamineerd en geschikt voor kinderen vanaf +/- 2 jaar. Er zijn posters voor de schoolvakken rekenen, aardrijkskunde, natuur & techniek en taal. Een aantal posters is bovendien ook als voordelige set te bestellen. Hieronder een selectie uit het ruime aanbod.

De tafels van vermenigvuldiging

Het skelet

Optellen tot 20

Breuken

Voor nog meer posters ga naar

De webwinkel voor het onderwijs

Educatheek adv POnderwijs april17.indd 1 EDG_APR_004-009_Nieuws_v06.indd 6

Per stuk

Hoe laat is het?

De educatieve posters van Deltas zijn kleurrijk, duidelijk en informatief!

De posters zijn 80 × 51 cm groot, gelamineerd en geschikt voor kinderen vanaf +/- 2 jaar. Er zijn veertien verschillende posters te bestellen, ingedeeld in vijf verschillende schoolvakken. Hieronder een selectie uit het assortiment van Deltas posters.

Maten en gewichten

95

€7,

Nederland

€8,95

Per stuk

Europa

educatheek.nl info@educatheek.nl www.educatheek.nl

16-03-17 16:18 22-03-17 20:38

NIEUWS

Kunst in Utrechtse scholen

Bij de bouw van STIP VSO, de nieuwe school voor speciaal onderwijs in Kanaleneiland, ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein. Met kleurvlakken en ‘honken’ heeft het plein een duidelijke structuur gekregen, waardoor de leerlingen zich beter kunnen oriënteren. Ook bedachten ze een creatieve oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden.

Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast. Dit heeft vooral veel kunstwerken opgeleverd in en bij schoolgebouwen. In de jaren ‘60 en ‘70 zag je vooral mozaïeken, die nu regelmatig worden herplaatst in nieuwe schoolgebouwen, zodat een deel van de geschiedenis ‘meeverhuist’. Maar er worden ook nieuwe kunstprojecten gemaakt. Kunstenaars verbinden zich daarbij op een bijzondere manier aan de scholen, ze hebben contact met leerlingen en docenten, soms met de ouders.

Ze verdiepen zich in de schoolgemeenschap en ontwerpen speciaal voor hen een uniek kunstwerk.

Gebouw uit kinderboek Frank Koolen maakte voor het nieuwe gebouw van het Gerrit Rietveld College, een studio in de vorm van een Rietveldstoel. Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school. Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent. Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten.

Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven. In de Brede school Marco Polo in Kanaleneiland transformeerde Matthijs Bosman de binnenkant van de school tot een kinderavontuur. De kunstenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren, zij hebben net als kunstenaars het vermogen om ‘iets’ te zien in het ‘niets’. Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden. Ook ontvangt elke klas in de school het kinderboek Ik vaar naar waar ik wil, vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school.

Het boek is geschreven en getekend door Matthijs Bosman.

Voor meer informatie Mathilde Heijns, projectleider kunst, m.heyns@utrecht.nl

PrimaOnderwijs 7

EDG_APR_004-009_Nieuws_v06.indd 7

22-03-17

20:39

STOOMCURSUS: VREEDZAME SCHOOL VOOR NIEUWE LERAREN Diverse locaties Startdata 31 mei, 14 of 28 juni | 3 dagdelen Een Vreedzame School beschouwt de klas en de school als een leefgemeenschap, waarin kinderen zich gehoord en gezien voelen, een stem krijgen en waarin kinderen leren om samen conflicten op te lossen en beslissingen te nemen. Als leraar op een Vreedzame School geef je de lessen en sta je als rolmodel voor de leerlingen.

Speciaal voor nieuwe leraren of collega’s die niet of nauwelijks ervaring hebben met de aanpak van de Vreedzame School, is deze stoomcursus ontwikkeld.

WAT STEEK JE ERVAN OP? • Je kent de visie en uitgangspunten van De Vreedzame School.

• Je weet wat belangrijk is in de zes blokken en kunt dit ontwikkelen bij de kinderen.

• Je hebt kennis en vaardigheden die nodig zijn bij het werken op een Vreedzame School.

VOOR WIE? Nieuwe leraren binnen het primair onderwijs

IEF INCLUS N MIJ BOEK T O N ITIE

MEER INFORMATIE: omjs.nl/eigentijdsleren

Meer informatie over een training of event? Kijk op omjs.nl/professionalisering

Adv_OMJS_Vreedzame school_POnderwijs april17.indd 1 EDG_APR_004-009_Nieuws_v06.indd 8

20-03-17 11:07 22-03-17 20:39

voor jouw idee voor beter onderwijs

NIEUWS

17 11:07

Maak kans op € 75.000,-

Wie dagelijks voor de klas staat, ziet wat werkt, wat beter kan of misschien nog ontbreekt. Het LerarenOntwikkelFonds (LOF) ondersteunt leraren om te werken aan eigen ontwikkeling om het onderwijs te verbeteren. LOF biedt financiële ondersteuning bij het ontwikkelen en uitvoeren van jouw plan/het teamplan, van minimaal € 4.000,- en maximaal € 75.000,- (bijvoorbeeld om jezelf vrij te roosteren om aan je idee te werken). Het LOF zorgt ook voor coaching, zodat je idee en ook je eigen ontwikkeling in een versnelling raken. Er zijn LerarenLabs voor LOF-deelnemers, waar je collega-deelnemers en coaches ontmoet, kennis en ervaringen deelt en aan jouw idee werkt. Er zijn ook OpenLabs, waar leraren die aan vernieuwing willen werken bij elkaar komen. Heb jij of een collega een goed idee dat het onderwijs nog beter kan maken? Wil je onderdeel uitmaken van een grote groep leraren die met elkaar werkt aan eigen ontwikkeling en de ontwikkeling van het onderwijs? Stuur je aanvraag in via lerarenontwikkelfonds.onderwijscooperatie.nl/over-lof/aanvragen. Als je vóór 18 april 2017 je aanvraag indient, kun je in het nieuwe schooljaar al starten!

MediaDiamant helpt bij mediaopvoeding Voor de meeste ouders (92%) is verstandig omgaan met media een standaard onderdeel van de opvoeding, net zoals gezond eten en voldoende beweging. Nu steeds meer ouders zich bewust worden van hun rol in de mediaopvoeding, zien zij ook de risico’s beter in. 44% van de ouders maakt zich weleens zorgen over het mediagebruik van hun kinderen, bijvoorbeeld over de tijd die zij eraan besteden en de content die ze zien. Dit blijkt uit onderzoek van PanelWizard in opdracht van Mediawijzer.net. In het onderzoek geven bijna vier op de tien ouders aan hulp te kunnen gebruiken bij de mediaopvoeding. Daarom lanceert Mediawijzer.net de MediaDiamant. De MediaDiamant is opgebouwd uit vijf kanten die samen de belangrijkste onderdelen van de mediaopvoeding vormen. Plezier (leuke en leerzame content of creatief bezig zijn met media), veiligheid (risico’s, filters, begeleiding en afspraken), samen (samen bezig zijn zorgt voor plezier en veiligheid), inhoud (het belang dat media aansluiten bij de belangstelling, kennis en ontwikkelniveau) en balans (hoeveel tijd een kind aan media mag besteden). Meer informatie en concrete tips over hoe je de MediaDiamant in de praktijk kunt gebruiken, vind je op mediawijzer.net/mediadiamant.

Enkele highlights uit het onderzoek onder ouders…

• 43% is bang dat hun kind in contact kan komen met mensen die kwaad willen.

• 40% vindt het lastig dat hun kind

ongeschikte content kan tegenkomen.

• 38% is bang dat hun kind teveel tijd besteedt aan media.

• 28% vindt het lastig dat hun kind zich verveelt als hij of zij geen media kan gebruiken.

• 22% heeft moeite om zelf het goede voorbeeld te geven, bijvoorbeeld door de smartphone tijdens het eten niet op tafel te hebben liggen. Bij ouders van jongere kinderen vindt zelfs 31% dit lastig.

• 22% maakt zich zorgen over veilig internetgebruik, waaronder privacy.

• Voor 18% is het maken van goede afspraken over mediagebruik lastig.

• 15% is bang dat afleiding door sociale media invloed heeft op de schoolprestaties. Bij ouders van kinderen in de leeftijd tussen 13 tot 18 jaar is dit zelfs 28%.

• 13% vindt het vervelend dat hun kind eindeloos zeurt om media. Bij ouders van jonge kinderen is dit zelfs 21%.

PrimaOnderwijs 9

EDG_APR_004-009_Nieuws_v06.indd 9

22-03-17

20:40

Schooltv-abonnementen schooljaar 2017-2018 “Leerlingen zijn enthousiast en hebben een actieve bijdrage.”

“De onderwerpen die worden aangeboden passen goed bij de doelgroep.”

“Leerlingen vinden het superleuk! Leuk om zo wereldoriëntatie te geven!” opdracht 1 brand!

zoek en teke n de weg

Denk door en

doe

naar de bra nd!

opdracht 3 in de wi je hebt €10 nkel van wat koop ,-. piertje zet ond jij voor €10,er alles wat

€

€

2,

in de win kel van je koopt een streep. piertje?

1, -

€ 4,-

opdracht 2 brandsla volg elke ng brandslang

€ 1,-

met je kleu rpotlood.

€ 5,-

DB_31_32_Bero

epen_370x250.

indd 1

32: Beroe pen

schooltvwe bshop.nl

Dit denk door en doe-blad

................

................

................

................

KOE16-16

Les 31 en

KKL_DD

Foto's: Dream

stime, Pixaba y

€ 3,-

is van:

................

.......

21-11-16

Digitale verwerking

15min.

Denk door en doe-blad

15:01

15min.

Schooltv-abonnementen: voor een doorlopende leerlijn!

De Schooltv-abonnementen horen bij het leergebied ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ en volgen een doorlopende leerlijn. De uitdagende opdrachten zijn ontwikkeld conform de meervoudige intelligentie-theorie en de 21ste eeuwse vaardigheden. Er is een abonnement voor iedere groep beschikbaar.

Maak nu gratis kennis met de Schooltv-abonnementen Ben je nog niet bekend met de Schooltv-abonnementen? Er is voor ieder abonnement een uitgebreide proefles beschikbaar; een printbaar denk door en doe-blad en een volledige digiles. Ga naar schooltvwebshop.nl/abonnementen/proeflessen en maak kennis met de abonnementen! Vanaf mei zijn de abonnementen voor schooljaar 2017-2018 te bestellen.

Blijf op de hoogte!

M

el

Wil je via e-mail op de hoogte blijven van het nieuws rondom de abonnementen voor volgend schooljaar? Ga naar schooltvwebshop.nl/nieuwsbrief en abonneer je op de Schooltv-webshop nieuwsbrief.

d

je

aa

n!

schooltvwebshop.nl

1_1 adv Schooltv POnderwijs april17DEF.indd 1 EDG_APR_010-011_Shell_v03.indd 10

16-03-17 15:43 22-03-17 20:40

17 15:43

Doe mee!

s De bright idea t de vijf challenge volg ct: n Techniekpa landsdelen va n ge t zijn ei elke regio heef line. Kijk op ad de star tdatum en htideas scover.nl/brig generationdi je meteen rmatie of meld voor meer info via sprogramma aan voor het le ijs.nl/ primaonder w hallenge brightideasc

OBS De Piramide vol ambitie aan de slag met hun bright ideas!

De Generation Discover bright ideas challenge is in volle gang! In het hele land zijn leerlingen van groep 7 hard aan het werk om creatieve oplossingen voor een wereldprobleem vorm te geven. Deelnemende scholen zijn enthousiast.

Zo ook groep 7C van OBS De Piramide uit Ridderkerk. ‘De challenge daagt leerlingen uit om out of the box te denken.’ tekst lieke steijvers foto ermindo armino

De groep van OBS De Piramide is druk bezig om de, voor hun al naderende, deadline van de bright ideas challenge te halen. De zes teams van de klas moeten elk een filmpje klaar hebben waarin ze hun creatieve, innovatieve en wereldverbeterende idee presenteren. Volgens leerkracht Johan Straaten zitten de leerlingen vol ambitie.

‘De meest wilde plannen komen voorbij, maar een voorwaarde is dat een idee wel realistisch moet zijn.’

Ontdekkers van de toekomst De bright ideas challenge is onderdeel van het Generation Discover programma van Shell. Alle groep 7-klassen kunnen zich aanmelden voor het gratis online programma. In teams ontwikkelen ze een ‘bright idea’, een creatieve oplossing voor een wereldprobleem op het gebied van water, voedsel of energie. De winnende ideeën worden uiteindelijk werkelijkheid door middel van een VR-visualisatie tijdens het Generation Discover festival in oktober op het Malieveld in Den Haag. Shell wil met de challenge leerlingen uitdagen om na te denken over hun eigen toekomst en bijdragen aan de weg naar 2020, wanneer wetenschap en technologie verplichte vakken worden in het Nederlandse basisonderwijs.

Kliekjesrestaurant Als het aan de leerlingen van De Piramide ligt, komt er binnenkort een ‘kliekjesrestaurant’ op hun school. Het bright idea: leraren en ouders moeten bij het koken de

restjes bewaren, bijvoorbeeld een halve paprika. Op vrijdagmiddag kunnen daklozen, arme gezinnen en i­edereen die het nodig heeft een pizza komen eten, waarbij alle ingrediënten worden gebruikt. ‘Ik moedig leerlingen aan om ideeën te bedenken die uitvoerbaar zijn’, zegt Straaten.

‘Een ander groepje had het idee om zout water zoet te maken met een ‘stofje’. Dat stofje moest wel nog even worden uitgevonden. Het is mijn rol om duidelijk te maken dat het geen Harry Potter-wereld is. Tegelijkertijd moedig ik ze aan om out of the box te denken.’

Hub Straaten is erg te spreken over de uitvoering van de challenge. ‘Het startpakket is zeer compleet. Als leerkracht hoef je weinig voor te bereiden. Het programma op het digibord geeft leerlingen handvaten en ideeën om de challenge aan te gaan.’ Bij aanvang van het ­project mocht de hele klas naar de futuristische bright ideas hub in Rotterdam, waarin leerlingen worden ­ondergedompeld in de wereld van hightech en VR. ‘Waanzinnig’, zegt Straaten. ‘Met hun iPad en een VR-bril konden ze door een stad lopen.’ Straaten merkt dat thema’s als duurzaamheid en milieuproblematiek door de challenge meer zijn gaan leven voor de leerlingen.

‘In de verkiezingstijd waren de leerlingen i­neens geïnteresseerd in partijen die het klimaat belangrijk vinden en ook op straat zie ik dat ze meer oog hebben voor bijvoorbeeld zonnepanelen en elektrische auto’s.’

PrimaOnderwijs 11

EDG_APR_010-011_Shell_v03.indd 11

22-03-17

20:41

Door met curriculumherziening Wat hebben leerlingen in deze snel veranderende wereld nodig om hun steentje bij te dragen aan de maatschappij, economisch zelfstandig te zijn en om met zelfvertrouwen in het leven te staan? Deze vragen staan centraal in het plan om de onderwijsinhoud te herijken. Binnenkort debatteert de Tweede Kamer over een gezamenlijk voorstel van de Onderwijscoöperatie, PO-Raad, VO-raad, AVS, LAKS en Ouders & Onderwijs. Zij stellen voor dat elf ontwikkelteams van leraren en schoolleiders en meer dan zestig ontwikkelscholen de bouwstenen gaan ontwikkelen voor herziene kerndoelen en eindtermen. tekst tefke van dijk foto arenda oomen fotografie

Na twee jaar oriëntatie, debat en verdieping is het nu tijd om de bouwstenen te creëren die de kern beschrijven van wat leerlingen moeten kennen en kunnen in een doorlopende leerlijn van vier tot en met 18 jaar: de ver­ nieuwde kerndoelen en eindtermen. Een groep van meer dan 150 leraren en schoolleiders gaat in elf ontwikkel­ teams en in samenwerking met meer dan zestig ontwikkel­ scholen deze bouwstenen neerzetten. Het herziene curriculum moet volgens de initiatiefnemers de samen­ hang in het onderwijs bevorderen, de overladenheid van het ­onderwijsprogramma terugdringen en leiden tot een meer stabiele en heldere opdracht aan scholen.

Terugblik Om te weten hoe het voorstel tot stand is gekomen moeten we terug naar januari 2016, toen het Platform Onderwijs2032 zijn visie uitbracht over de onderwijs­ inhoud van de toekomst. Staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker vroeg de Onderwijscoöperatie vervol­

Nog van deze tijd?

Om leerlingen optimaal voor te bereiden op de toekomst, is het goed het curriculum van tijd tot tijd te herzien. Nederland kent echter geen systematiek van periodieke en integrale herijking van de onderwijs­ opdracht. De huidige kerndoelen zijn elf jaar geleden voor het laatst vastgesteld. Het voorstel is nu om deze integraal te herzien en leraren hierbij een centrale rol te geven. Op de hoogte blijven van de behandeling in de Tweede Kamer en het vervolgtraject? Houd onsonderwijs2032.nl in de gaten voor meer i­nformatie of meld je aan voor de nieuwsbrief.

gens in een verdiepingsfase met leraren in gesprek te gaan over die visie en welke rol leraren daarin willen spelen. Ook vroeg hij een regiegroep, waarin partijen uit het onderwijsveld zijn vertegenwoordigd, te bekijken in hoeverre verschillende elementen uit het voorstel haalbaar zijn in de praktijk. Deze regiegroep bezocht scholen en sprak met de teams, maar ook met leerlingen, ouders, lerarenopleiders en vervolgopleidingen.

Opbrengsten verdiepingsfase Het LAKS, Ouders & Onderwijs en de lerarenopleidingen voerden verschillende peilingen uit. Volgens de peiling van het LAKS staan leerlingen positief tegenover de curriculumvernieuwing. Ze zijn van mening dat een sterkere nadruk op persoonsvorming en burgerschap en het aanbieden van meer keuzevrijheid ervoor kunnen zorgen dat het onderwijs leerlingen beter in staat stelt zich optimaal te ontplooien. Ondervraagde leraren­ opleiders vinden dat er in de opleiding van leraren meer aandacht nodig is om leerlingen kritisch te leren denken, maar ook voor persoonsvorming, probleem­ oplossend vermogen, het leggen van een relatie met de actualiteit en doorlopende leerlijnen. In de ge­ sprekken met leraren bleek dat zij positief zijn over meer aandacht voor burgerschap, digitale en vakoverstijgende vaardigheden, maar ze zijn ook ­k ritisch. Bijvoorbeeld over het voorstel te komen tot drie kennisdomeinen, die voor meer samenhang ­moeten zorgen. De verdiepingsfase liep tot november 2016. Daarna zijn de uitkomsten verwerkt in een ­vervolgvoorstel. Belangrijke conclusie is dat leraren een centrale rol moeten krijgen in het vormgeven van een nieuw curriculum. De eerdergenoemde kennis­ domeinen uit het advies Ons­Onderwijs2032, die bedoeld

12

EDG_APR_012-013_Onderwijs2032_v08.indd 12

23-03-17

09:03

Het voorstel is dat meer dan 150 leraren en schoolleiders in ontwikkelteams de bouwstenen voor een herzien curriculum neerzetten. waren als ordening van het curriculum, zijn los­ gelaten. Ze wekten ten onrechte de indruk dat vakken of vak­disciplines na de herziening zouden verdwijnen.

Bij het vervolg staan nu de huidige leergebieden in het curriculum centraal.

Behandeling Tweede Kamer Binnenkort staan er rondetafelgesprekken en een debat gepland in de Tweede Kamer over het voorstel dat af­ komstig is van een brede onderwijscoalitie. Niet eerder waren er zoveel partijen bij betrokken, van leerling tot schoolleider en van leraar tot ouder. Inzet is dat leraren en schoolleiders in elf teams aan de slag gaan om samen te komen tot de bouwstenen voor een nieuw curriculum.

Deze worden tussentijds getoetst op meer dan zestig

ontwikkelscholen. De teams ontwikkelen bouwstenen voor Nederlands, rekenen/wiskunde, ­E ngels, burger­ schap, digitale ­geletterdheid, vakoverstijgende vaardig­ heden, mens & natuur, mens & maatschappij, kunst & cultuur, bewegen & sport en persoonsvorming. Hierbij maken zij gebruik van goede praktijkvoorbeelden. Na de aanstaande behandeling van het voorstel door de Tweede Kamer hoopt bureau Onderwijs2032 te kun­ nen beginnen met de werving van ontwikkelteams en ontwikkelscholen. Dat gaat gebeuren in een open ­ procedure. Deelnemers worden vrijgesteld binnen ­ hun aanstellingsomvang, zoals binnen de cao’s geregeld. Om dit te financieren heeft het ­ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap tot mei 2018 €4,5 miljoen b ­ eschikbaar gesteld.

Big ideas in Canada In september 2016 bracht A ­ nnebel Hofhuis (docent kunstvakken & onderwijs innovator op het Montessori College ­A rnhem) samen met een delegatie een bezoek aan British C ­ olumbia in ­Canada. Daar zag ze hoe, met een centrale rol voor de leraar, vorm werd gegeven aan curriculum­herziening. ‘Dat was erg inspirerend. Het vernieuwen van het ­onderwijs leeft in Canada. Het interessante is dat het ministerie daar docenten heeft uit­genodigd om vanuit ‘big ideas’, zoals ‘waarom leer je wat je leert’, in kleine clubs na te denken over vernieuwing in het onderwijs. Schoolleiders maken het mogelijk voor docenten om s­ amen aan curriculumherziening te werken. In dat proces worden ook leerlingen en ouders betrokken. Dit is iets wat we in Nederland ook zouden moeten doen.’

PrimaOnderwijs 13

EDG_APR_012-013_Onderwijs2032_v08.indd 13

23-03-17

09:03

Vraag nu de lerarenbeurs aan!

Start jouw kennismotor en check de mogelijkheden om jezelf en je team te ontwikkelen.

leraar.nl/ nooituitgeleerd

EDG_APR_014-15_CVTE_v03.indd 14

22-03-17

20:43

De Centrale Eindtoets goede voorspeller van schoolsucces

Met de Centrale Eindtoets van het CvTE kunnen leerlingen laten zien wat ze in acht jaar basisschool hebben geleerd. Door de precieze analyse van de vaardigheden is de Centrale Eindtoets in combinatie met het schooladvies een goede voorspeller van het schoolsucces: waar komt de leerling het meest tot zijn recht.

Meer meten is meer weten

Referentieniveaus

rapport is daardoor niet alleen te zien hoe de leerling scoort op lezen, maar ook wat de leerling binnen dit domein goed kan en waar nog groei mogelijk is. Elke aanbieder van een eindtoets heeft naast de verplichting om te toetsen op de drie verplichte domeinen ook nog de mogelijkheid om domeinen te toetsen die zij zelf belangrijk vindt. De Centrale Eindtoets toetst daarom ook de onderdelen schrijven en woordenschat en facultatief wereldoriëntatie. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat functionele woordenschat (woordenschat getoetst in een context) een belangrijke indicator is voor schoolsucces.

Aantal opgaven OS

De Centrale Eindtoets bestaat uit 220 opgaven, die in drie dagdelen van twee uur worden gemaakt. Zo is betrouwbaar te meten hoe leerlingen en scholen presteren op taal- en rekengebied. Een goed evenwicht is belangrijk: hoeveel kunnen kinderen aan en hoeveel moet er worden gemeten voor een betrouwbaar advies?

Het maakt namelijk uit hoeveel opgaven je een leerling voorlegt. Maakt de leerling bijvoorbeeld twee van drie opgaven uit het subdomein grammatica fout, dan heeft hij 33% goed. Dat is minder dan de helft. Leg je de leerling tien opgaven over grammatica voor en heeft de leerling dezelfde twee opgaven fout, dan is 80% goed beantwoord. De tweede situatie zorgt voor een betrouwbaarder advies best passend brugklastype.

Lezen

1F

2F

Taalverzorging

Rekenen

1F

39

84 70

2F

70

1F

80

1S

40

Domeinanalyse Lezen

++ +

begrijpend lezen

--

opzoeken

Rekenen

++ +

getallen

--

--

37

Cesuur op OS

Referentieniveau behaald

39

ja

54

nee

42

nee

49

51

nee

60

50

ja

33

30

ja

34

samenvatten

verbanden

verhoudingen meten en meetkunde

Taalverzorging

++ +

Schaalscore OS

spelling nw

spelling ww

interpunctie

Rapportage op subdomeinen De Centrale Eindtoets rapporteert behalve op de verplichte domeinen lezen, taalverzorging en rekenen ook op de elf onderliggende subdomeinen van de drie verplichte domeinen. Voor taalverzorging zijn dat spelling, interpunctie en grammatica. Op het leerling-

grammatica

Centrale Eindtoets primair onderwijs

Doorlopende leerlijn Margit van Aalst, projectleider Centrale Eindtoets (CvTE): ‘Ik raad directies van scholen, leerkrachten en IB-ers aan om zich af te vragen: hoe kunnen we ervoor zorgen dat leerlingen de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs zo soepel mogelijk kunnen maken? Wat mij betreft is dat door een zo goed mogelijk schooladvies te combineren met het betrouwbare en diepgaande rapport van de Centrale Eindtoets. Een leerling heeft immers aan het eind van de basisschool acht jaar onderwijs achter de rug. Mooi als dat in de vorm van een goed en uitgebreid rapport meegaat ‘in de rugzak’ van die leerling naar het vo, zodat een vo-school hierop samen met de leerling kan voortbouwen. Dit draagt eraan bij dat er werkelijk een doorlopende leerlijn ontstaat.’

Meer weten?

Lees meer over de inhoud en rapportages van de Centrale Eindtoets: centraleeindtoetspo.nl

PrimaOnderwijs 15

EDG_APR_014-15_CVTE_v03.indd 15

22-03-17

20:44

Wet Beroep Leraar en Lerarenregister De kwaliteit van het onderwijs staat of valt met de kwaliteit van de man of vrouw voor de klas. Daarom krijgt het beroep van leraar wettelijke bescherming. Dat staat in de wet ‘Beroep Leraar en Lerarenregister’, waarmee de Eerste Kamer op 21 februari instemde. Leraren krijgen meer ruimte om zélf richting te geven aan de ontwikkeling van het onderwijs en aan hun eigen professionalisering.

Twee onderdelen zijn van belang: de beroepsomschrijving van de leraar en de zeggenschap in zijn beroepsuitoefening. Je bent niet zomaar leraar en de leraar heeft de verantwoordelijkheid om zijn verworven bekwaamheid (vakinhoudelijk, vakdidactisch en pedagogisch) op peil te houden. De leraar gaat zelf over de vraag wat hiervoor nodig is. Het lerarenregister, dat per 1 augustus 2018 verplicht wordt, is de omgeving waarin leraren aan elkaar en aan de samenleving zichtbaar maken dat zij hun bekwaamheid én kwaliteit onderhouden en borgen.

Dit is het eerste artikel in een reeks artikelen die de komende maanden in PrimaOnderwijs verschijnt over de wet Beroep Leraar en Lerarenregister en wat de wet voor de beroepsgroep betekent. interviews karin van breugel foto’s marius roos

I n d e b at : Voor- en tegenstander van het lerarenregister Gerrit Douma en Paul de Vries zijn docent op het Harens Lyceum. Gerrit geeft Duits en informatiekunde en staat al bijna dertig jaar voor de klas. Paul maakte zo’n twintig jaar geleden als zij-instromer zijn entree en geeft wiskunde. De een staat vanaf de introductie van het lerarenregister ingeschreven (‘Ik ben trots op mijn vak, dat mag iedereen zien’), de ander is ­faliekant tegen (‘Het register leidt af van de werkelijke problemen’). Voor PrimaOnderwijs gaan Gerrit en Paul met plezier in debat.

‘Het lerarenregister is goed voor de kwaliteit en het aanzien van de beroepsgroep. Als je in dat register staat, laat je zien dat je het beroep van leraar uitoefent en dat je daar trots op bent. Ik sta inmiddels dertig

jaar voor de klas. Vandaag de dag moet ik andere kwali­ teiten in huis hebben dan toen ik van de opleiding kwam. Met het lerarenregister maak ik zichtbaar hoe ik mijzelf heb ontwikkeld, zodat ik jongeren zo profes­ sioneel mogelijk kan begeleiden. Het is toch ook ­eigenlijk niet meer dan normaal dat je dat laat zien?

Ouders en maatschappij vertrouwen wel de nieuwe generatie aan ons toe’, zegt Gerrit Douma, overtuigd voorstander van het lerarenregister. Paul de Vries brengt hier tegenin: ‘Ik ben óók trots op mijn beroep, dat is helemaal het punt niet. Maar waarom wordt er klaarblijkelijk zo getwijfeld aan de kwaliteit van ­docenten? Waar is de noodzaak ontstaan om vooral aantoonbaar te maken dat je goed op de hoogte bent en dat je adequaat bent opgeleid?’

16

EDG_APR_016-019_OC_v10.indd 16

23-03-17

09:04

Paul: 'Het register leidt af van de werkelijke problemen’

Gerrit: ‘Ik ben trots op mijn vak, dat mag iedereen zien’

Het lerarenregister moet een rol spelen in de kwaliteit van de beroepsgroep. Paul betwijfelt of het register positief bijdraagt aan de kwaliteit. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de gezondheidszorg, waar artsen en paramedici verplicht zijn om allerlei cursussen te volgen omdat zij anders hun registratie verliezen. Ik weet van dichtbij wat voor belachelijke situaties daaruit voortvloeien.

Mensen zitten ergens een dagje en krijgen een certificaat mee naar huis. Niemand controleert wat je geleerd hebt en of de cursus bijdraagt aan de kwaliteit van je beroepsuitoefening. Docenten willen zich echt wel blijven ontwikkelen, maar de docenten die dat niet willen, kunnen zich er nog steeds aan onttrekken. Het leraren­ register is niet het waterdichte systeem waarmee we dit ondervangen’, aldus Paul. Collega Gerrit begrijpt deze scepsis niet goed. Hij denk juist dat het wél iets over de kwaliteit van een leraar vertelt als hij allerlei scholingen volgt. ‘Ik heb blijkbaar een ander vertrek­ punt en ga uit van de professionaliteit van leraren. Als je naar een cursus gaat, ben je geïnteresseerd en wil je iets leren. Ik geloof niet dat iemand ergens alleen naartoe gaat om zijn punten te halen. Dat zie ik in de toekomst ook niet gebeuren. Als je alleen maar ‘punten wilt scoren’, ben je niet professioneel met je werk ­bezig. Dan houd je het niet veertig jaar vol in dit vak...’

Validering Een punt waarop Gerrit en Paul elkaar wel weten te vinden, is de kwaliteit van het opleidingsaanbod. Gerrit: ‘Als beroepsgroep moeten we goed kijken naar de ­opleidingen en cursussen die voor validering in aan­

EDG_APR_016-019_OC_v10.indd 17

Wat betekent de wet voor de leraar?

• De beroepsgroep bepaalt aan welke bekwaam­ • • •

heidseisen en algemene waarden en normen een leraar moet voldoen. De leraar gaat zelf over vakinhoud, vakdidactiek en pedagogiek.

Als leraar ga je zelf over je professionalisering; zo bepalen de leraren bijvoorbeeld welke hoog­ waardige cursussen in het register komen.

Leraren laten aan elkaar en aan de samenleving via het lerarenregister (online systeem) zien dat ze bevoegd zijn en dat ze hun bekwaamheid onderhouden.

Voor leraren die nog niet bevoegd zijn, wordt het registervoorportaal ingericht: dan krijg je van je schoolbestuur twee jaar om je bevoegdheid te halen, waarna je ingeschreven wordt in het lerarenregister. In uitzonderlijke gevallen kan de termijn met twee jaar worden verlengd.

Planning

• In de periode april 2017 – juni 2018 werken leraren

diverse criteria uit: wat is voldoende bekwaam­ heidsonderhoud (voor de herregi­stratie) en welke activiteiten passen daarbij?

Leraren kunnen vanaf september 2017 het register testen en mee-ontwerpen: is het r­ egister vrien­ delijk in het gebruik?

Vanaf 1 augustus 2018 kunnen alle bevoegde leraren zich inschrijven in het beroepsregister en hun activiteiten bijhouden in het kader van het onderhouden van hun bekwaamheid.

• •

23-03-17

09:04

Welk probleem lost het lerarenregister eigenlijk op? merking komen. Hier op school worden bijvoorbeeld verschillende hoogwaardige cursussen aangeboden, die prima in het lerarenregister passen. Hier moeten we zorgvuldig mee omgaan.’ ‘Helemaal mee eens’, vult Paul aan. ‘Je kunt erop wachten dat er allerlei marktpartijen komen. Wie bepaalt of een cursus al dan niet gevalideerd wordt?’

Bliksemafleider Tijdens het pittige debat tussen de docenten wordt duidelijk dat Paul misschien nog niet eens zozeer principieel tegen het lerarenregister is. Hij begrijpt nut en noodzaak niet, maar vindt vooral dat het register afleidt van de werkelijke problemen in het onderwijs.

‘Voor mij voelt het lerarenregister als een bliksem­ afleider. Bij de helft van de vakken is een schrijnend of dreigend tekort aan docenten. De komende jaren staan er dus nog steeds onbevoegde mensen voor de

klas. Getalenteerde docenten die je wilt behouden, moet je een vaste baan kunnen aanbieden. Dat kan nu niet met die flexwet met zijn tijdelijke contracten. Daar­ naast moeten we bereid zijn om eerst te inves­teren in klassenverkleining als we meer kwaliteit w ­ illen. Je kunt niet een vmbo-klas volproppen met 32 leerlingen en tegelijkertijd als bestuur roepen dat je iets aan kwaliteit wilt doen. Pas als dit in orde is, kunnen we gaan nadenken over een goed lopend r­ egistratiesysteem, met kwalitatief goede cursussen. Tegen die tijd wil ik er best over praten, maar nu niet’. ‘Dat moet je los zien van elkaar’, rea­ geert Gerrit. ‘Eens: het lerarentekort lossen we hier niet mee op, maar dat maakt het lerarenregister niet onbelangrijk. Het register is een goede stap om de kwaliteit en het aanzien van de beroepsgroep te ver­ beteren en om meer transparantie te creëren op het gebied van professionalisering. Het één hoeft het ander niet uit te sluiten.’

Een krachtige leerling, begint bij een krachtige leraar Bouw mee aan het register!

Gebruik je zeggenschap Als je je aanmeldt bij het (bestaande) vrijwillige register krijg je zeggenschap. Zeggenschap over onder meer de bekwaamheidseisen, de gewenste waarden en normen binnen de beroepsgroep (bijvoorbeeld over hoe je omgaat met leerlingen en ouders), de (her-) registratiecriteria en valideringsregels voor activiteiten.

Als je je hebt aangemeld, heb je namelijk zitting in de Deelnemersvergadering. Vóór 1 oktober kiezen de ­leraren uit de Deelnemersvergadering een vertegen­ woordiging van 24 afgevaardigden. Iedereen in de Deelnemersvergadering kan kiezen en bevoegde leraren kunnen gekozen worden als vertegenwoordiger van de beroepsgroep. De 24 afgevaardigden kunnen de mening van de Deelnemersvergadering vragen via bijvoorbeeld een referendum. Op dit moment wordt uitgewerkt hoe leraren die zijn aangemeld in het vrij­ willige register zich kandidaat kunnen stellen (als ­afgevaardigde), hoe de verkiezing in zijn werk gaat en

EDG_APR_016-019_OC_v10.indd 18

hoe de zeggenschap van de Deelnemersvergadering wordt ingericht. Begin oktober 2017 is bekend wie de 24 afgevaardigden zijn.

Meer weten over het regelen van je zeggenschap?

Kijk dan op registerleraar.onderwijscooperatie.nl/ register/deelnemersvergadering

Doe mee aan meedenksessies Vanaf april 2017 kunnen leraren in po, vo, mbo en (v)so meedoen aan meedenksessies over (her-)registratie­ criteria en valideringsregels voor het activiteiten- en cursusaanbod. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk leraren meepraten, want alleen dan houden leraren de regie over hun eigen bekwaamheidsonderhoud. Denk als leraar ook mee over de gebruiksvriendelijkheid van het register en betrek al je collega’s erbij! Wil je meer weten over hoe je kunt meedenken en je kunt aanmelden?

Kijk dan op: registerleraar.onderwijscooperatie.nl.

23-03-17

09:04

Leerkracht Martine:

‘Ik heb niets te verbergen’ ‘Drie jaar geleden ben ik als zij-instromer begonnen in het onderwijs, nadat ik eerst vijftien jaar redactie-­ assistent bij een regionaal dagblad was. Het onderwijs is een prachtig vak, maar het zou wel wat zakelijker benaderd mogen worden. Ik begrijp niet waarom mensen zo negatief zijn over het lerarenregister. Je kunt laten zien wat je zoal hebt gedaan! Ik denk dat je in de huidige tijd ook niet meer ontkomt aan transparantie. In veel sectoren is het heel gebruikelijk om open te zijn over je achtergrond en om te laten zien wat je hebt gedaan. Kijk maar eens naar LinkedIn. Daarop zie ik ook de cv’s van de ouders van mijn leerlingen. Waarom zou ik mijn eigen achtergrond willen verbergen? Veel leraren staan op hun achterste

­ enen dat ze min of meer gedwongen worden om zich b bij te scholen. De reactie is al snel: doe ik het dan niet goed genoeg? Maar daar gaat het helemaal niet om!

Je moet echt om-denken. Bijscholing, al dan niet ­verplicht, doet niets af aan je kwaliteiten, maar is een kans om je te blijven ontwikkelen. Er is zo veel te ­leren, qua lesmethodes, didactiek, de omgang met leerlingen. Met het lerarenregister kun je laten zien dat je je hebt ontwikkeld en verbeterd. Wat is daarop tegen? Niets. Ik denk dat het heel erg bij deze tijd past.’

Martine Schoorel, leerkracht Sparrenbosschool (Bennebroek)

De ontwikkeling en implementatie van het lerarenregister gebeurt vanuit gezamenlijke verantwoordelijkheid door de Onderwijscoöperatie en het ministerie van OCW. Daarbij is de Onderwijscoöperatie, als vertegenwoordiger van de beroepsgroep, verantwoordelijk voor de inhoudelijke vulling van het register en voor de communicatie naar leraren. Ook wordt door de Onderwijscoöperatie de directe zeggenschap van de beroepsgroep ingericht.

Het ministerie is verantwoordelijk voor de bouw en technische implementatie van het register.

PrimaOnderwijs 19

EDG_APR_016-019_OC_v10.indd 19

23-03-17

09:05

Maak leerlingen bewust van gezond, veilig en duurzaam eten

Ga aan de slag met het online lespakket Weet wat je eet!

Bestel gratis!

Waarom die 2 porties fruit per dag?

11:15 Hoe eet ik gezond?

Heeft wat ik eet invloed op het milieu?

Wat zijn E-nummers?

11:17

11:21

11:30

n

Het enige complete en gratis lespakket over voeding.

n

9 online lessen over gezond, veilig en duurzaam eten.

n

n

n

Veel keuzevrijheid: kies zelf welke lessen je leerlingen maken, thuis of in de klas.

Inzetbaar voor zowel VMBO, HAVO, VWO als MBO. Past goed binnen de vakken biologie, verzorging en zorg & welzijn.

Ga naar www.wwje.nl

17-077_VC_Adv WWJE_2017_PrimaOnderwijs_192x285_v3.indd 1 EDG_APR_020-021_VMBO_v01.indd 20

16-03-17 12:57 22-03-17 20:47

17 12:57

NIEUW

te sgerich beroep ramma’’ss prog

vmbo

De toekomst: naar het vmbo!

Ken je de nieuwe profielen in het vmbo? Weet je welke mogelijkheden vmbo-leerlingen hebben na het behalen van hun diploma? Hoor je wel eens van ouders of ze tevreden zijn over de vervolgopleiding die hun kinderen volgen? En weet je hoe de overstap van basisonderwijs naar onderbouw VO kan worden versoepeld? Antwoorden op deze en meer vragen vind je in de krant die bij deze editie van PrimaOnderwijs is gevoegd.

Jaarlijks maken ongeveer 195.000 leerlingen de overstap van de vertrouwde basisschool naar het voortgezet onderwijs. Ruim 50 procent van deze leerlingen stroomt door naar het vmbo. Een overstap die niet door alle leerlingen en hun ouders met enthousiasme wordt begroet, maar die vaak wel erg goed bevalt. Als leerlingen hun plekje hebben gevonden op het vmbo zijn zij en hun ouders vaak erg tevreden over deze vorm van onderwijs, die theorie en praktijk combineert. In De toekomst lees je de verhalen van deze leerlingen en ouders. Je maakt kennis met leerlingen die bijzondere keuzes hebben gemaakt en patissier zijn geworden, hoedenmaakster of hoefsmid. Maar natuurlijk kiezen ook veel leerlingen voor meer bekende beroepen als timmerman, verzorger, loodgieter of medewerker in een winkel. Waar ze ook voor kiezen, vmbo-leerlingen komen over het algemeen goed terecht, vinden werk en zijn, zoals de voorzitter van VNO-NCW vaak zegt: ‘De motor van de maatschappij.’

adviseren dat voor leerlingen te hoog gegrepen is. Als die leerlingen dan moeten kiezen voor voortzetting van hun opleiding op een lager niveau, zijn ze vaak minder gemotiveerd. Door uit te leggen wat het vmbo is en wat het toekomstperspectief van leerlingen is, kan er sneller een passend advies worden gegeven, waardoor deze leerlingen met plezier onderwijs volgen op hun niveau. Het vmbo wil graag contact leggen met de scholen voor basisonderwijs waar hun leerlingen vandaan komen. Dat kan op verschillende manieren zoals open dagen, meeloopdagen en speciale techniekprogramma’s. In De toekomst lees je hier meer over.

Zo ervaren leerlingen of het vmbo bij hen past, worden ouders geïnformeerd over de mogelijkheden van hun kind en de school waarvoor wellicht gekozen wordt en krijgen leerkrachten van het basisonderwijs een kijkje in de keuken van een voor hen vaak onbekende vorm van onderwijs. Samen werken we zo aan een soepele overgang van PO naar VO.

Passend advies

Wil je meer (gratis) exemplaren van De toekomst ontvangen? Op de achterpagina van de krant lees je hoe je die kunt bestellen.

Het is jammer dat veel mensen het vmbo niet zo goed kennen en soms geneigd zijn een opleidingsniveau te

PrimaOnderwijs 21

EDG_APR_020-021_VMBO_v01.indd 21

22-03-17

20:47

Herdenken en vieren

doen we samen!

Iets verbeteren dat al door 98 procent van de gebruikers zeer goed wordt gewaardeerd, lijkt onmogelijk. Toch doet het Nationaal Comité 4 en 5 mei een poging. Kinderen uitdagen om na te denken over de Tweede Wereldoorlog, vrijheid en democratie vraagt nu eenmaal om perfectie. Samen met PrimaOnderwijs bezocht het Comité enkele scholen om de licht herziene versie van het Denkboek aan klassen voor te leggen. De tips en adviezen van leerkrachten en leerlingen zijn verzameld en opgenomen in het 4 en 5 mei Denkboek 2017 dat alle scholen tegelijk hebben ontvangen, want herdenken en vieren doen we samen! door vanessa pelle foto’s chris van houts

Daar waar in de ene klas een bel iedereen tot stilte maant en bij de andere een opgeheven hand nodig is, hoeft meester Guus nauwelijks iets te doen om zijn groep 6/7 leerlingen keurig op hun plaats te krijgen.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei staat immers voor de klas en de nieuwe gezichten wekken de nieuwsgierigheid op. De leerlingen van groep 6/7 van de OBS Voordorp in Utrecht (op de hoek van de Ché Guévara- en Steve Bikostraat) maken voor het eerst kennis met het 4 en 5 mei Denkboek, maar wat herdenken inhoudt, weten de meesten wel. De verhalen stromen de klas in. Van opa’s

die tijdens een herdenking naast de koningin hebben gestaan, vaders die een oorlog hebben meegemaakt tot aan een overgroot opa, die kogels met zijn jas heeft opgevangen om zijn familie te beschermen… Op een opgetrokken wenkbrauw van de volwassenen na, trekt niemand het hardop in twijfel. Het leeft hier in ieder geval en dat is belangrijk. Wanneer de groep de vernieuwde pagina’s van het boekje onder ogen krijgt, wordt het al snel een stuk stiller. Veel kinderen blijven hangen bij de pagina waarop vier verschillende afbeeldingen van Nederlandse oorlogsslachtoffers staan: drie daarvan

De bijbehorende digibordlessen sluiten perfect aan op Guus’ projectweek

22

EDG_APR_022-025_45mei_v09.indd 22

23-03-17

10:51

Vorig jaar werden er 208.501 exemplaren van het 4 en 5 mei Denkboek besteld, door 5.734 scholen.

Dat is 74 procent van de Nederlandse basisscholen. Uit een enquête blijkt dat 98 procent van de beste llers zeer positief is over het boekje. Van de leerkrachten die het boekje hebben besteld, heeft nagenoeg iedereen het Denkboek gebr uikt; 70 procent heeft het gebr uikt in ee n of meerdere lessen; 28 procent he eft het boek uitgedeeld voor zelfstan dig gebr uik door de leerlingen.

betreffen jonge kinderen die in concentratiekampen zijn omgekomen en de vierde is een portret van Luc Janzen, korporaal der eerste klasse die in 2010 in Uruzgan sneuvelde tijdens een vredesmissie. Medelijden maar ook verwarring staan op de gezichten van deze groep te lezen. En ook dat geeft het belang van dit Denkboek aan; we herdenken in Nederland namelijk álle Nederlandse slachtoffers die tijdens oorlogen of vredesmissies zijn omgekomen of vermoord.

Docentenhandleiding Nieuw dit jaar is de speciaal ontwikkelde docentenhandleiding bij het 4 en 5 mei Denkboek. Deze handleiding geeft suggesties voor het gebruik van het Denkboek aan de hand van acht thema’s.

Herin staat ook hoe de bijbehorende, aan gepaste digilessen kunnen worden ingezet. De docentenhandleiding is geleverd bij het Denkboek.

Digilessen Het 4 en 5 mei Denkboek is ontwikkeld om leerlingen uit te dagen om na te denken over de Tweede Wereldoorlog, vrijheid en democratie. En dat is precies wat hier gebeurt. Achtereenvolgens steken de leerlingen hun vingers op met vragen, ook bijzondere als: ‘Vochten er ook vrouwen in de Tweede wereldoorlog?’ En: ‘Zijn er ook schilderijen van de oorlog gemaakt?’ Meester Guus is trots op zijn nieuwsgierige klas. Elk jaar organiseert hij zelf rond 4 en 5 mei een projectweek. Het Denkboek zal daar nu zeker onderdeel van worden, maar het zijn vooral de bijbehorende digibordlessen die nu zijn aandacht trekken. Het digitale materiaal bevat onder andere filmpjes, geluidsfragmenten en klassikale opdrachten en sluit aan op diverse pagina’s uit het Denkboek. De klas wil het zien! En terwijl Guus het eerste filmpje start, zwaaien wij vol nieuwe kennis gedag. Op naar de volgende school, basisschool Het >>> Samenspel in Almere.

Met het Denkboek leren leerlingen... ... het globale verloop van de Tweede Wereldoorlog ... het verloop van de Tweede Wereldoorlog in Nederland en in Nederlands-Indië ... de gevolgen van de oorlog voor het dagelijks leven in Nederland en in Nederlands-Indië ... wie wij herdenken op 4 mei en waarom … wat wij vieren op 5 mei en waarom ... de rituelen die bij herdenken horen ... nadenken over het belang van herdenken in onze samenleving ... nadenken over de waarde van vrijheid voor henzelf en anderen

PrimaOnderwijs 23

EDG_APR_022-025_45mei_v09.indd 23

22-03-17

20:48

‘Als je alleen een verhaal vertelt, dan mis je emoties.

Maar als je het op een foto ziet, vergeet je het niet’ De klas van juf Rita in Almere kent het boek al, blijkt als Sarah Feirabend van het Nationaal Comité 4 en 5 mei de vraag stelt wie er weleens van 4 en 5 mei heeft ­g ehoord? Alle vingers gaan de lucht in en een onverwachte verklaring volgt al snel: ‘Nou, we hebben vorig jaar een boekje gekregen!’, luidt het achterin de klas. ‘Dit boekje toevallig’, zegt Sarah terwijl ze het Denkboek van vorig jaar omhoog houdt. ‘Ja’, roept de hele klas tegelijk. We snappen hem al, dit is groep 8 en niet groep 7. We testen meteen even hun kennis. Wanneer was de Tweede Wereldoorlog?

‘1995!’ ‘Nee joh 1994’. ‘Nee 1945!’ We kijken elkaar beduusd aan. ‘Niet verkeerd dat we nog even langskomen met een nieuw boekje’, knipoogt Sarah. De klas is wakker geschud en ­g elukkig weten ze het antwoord op volgende vragen wel. Waarom herdenken we bijvoorbeeld? De vingers gaan weer omhoog.

‘Adolf Hiltler gaf de Joden de schuld van dingen die ze niet hadden gedaan en sloot ze op in kampen en vermoordde ze’, horen we. ‘En op 4 mei houden we stilte voor de slachtoffers die toen dus gevallen zijn’, vult een medeleerling aan.

24

EDG_APR_022-025_45mei_v09.indd 24

22-03-17

21:10

Bestellen kan nog!

Onderzoekend leren Omdat ze al bekend zijn met het boekje, vormt deze klas het perfecte testpanel voor de nieuwe pagina’s.

Visueel vinden ze het een stuk aantrekkelijker, blijkt.

Een wijze meid in de klas weet het goed te verwoorden: ‘Er zijn meer plaatjes gebruikt. Als je alleen een verhaal vertelt, dan mis je emoties. Het is zo lang geleden, dan herken je niemand in het verhaal. Maar als je het op een foto ziet, vergeet je het niet.’ Er is meer dat indruk maakt. Het artikel over de Jodenvervolging bijvoorbeeld, Uitgesloten, vervolgd, vermoord. ‘Dat stukje over dat Joden ‘s avonds werden meegenomen als ze nog op straat liepen. Nu mag je dat zelf weten, je mag met de tram en fietsen. Wij mogen al die dingen!’ ‘Zijn er echt zoveel mensen omgekomen? 260.000 mensen!’

De cijfers duizelen de leerlingen. Juf Rita is blij met de interactie in de klas. ‘Het is een bijzonder thema, dat ook vakoverstijgend kan worden ingezet. Rond mei

Heb jij het 4 en 5 mei steld? Het Denkboek nog niet be leerling van kan nog! Voor iedere boekje, dat groep 7 is er een gratis ná 4 en 5 mei voor, tijdens maar ook de klas. kan worden ingezet in ar na Ga snel en5mei primaonder wijs.nl/4

besteden wij in de klas aandacht aan de Tweede Wereldoorlog, dat kan bij aardrijkskunde, geschiedenis en taal bijvoorbeeld. Met dit Denkboek betrek je kinderen erbij, dat spreekt ze enorm aan, dat zie je nu jullie ze vragen om mee te denken. We willen als school ook veel meer af van droge lesjes en meer naar betrokkenheid. Wat weet jij al, wat wil je weten, hoe ga je dat onderzoeken? Wat zou jij meenemen als je nu moest vluchten? Sommige leerlingen komen dan met de mooiste gedachtegangen en ideeën. Prachtig!’

Herdenken en vieren doen we samen. Ook op social media.

Deel je berichten over het Denkboek en foto’s op Instagram en Twitter #Denkboek2017

Bijzondere aanvullingen In de nieuwe editie van het 4 en 5 mei Denkboek zijn kleine en grote wijzingen doorgevoerd. Zo zijn er nieuwe artikelen over de Jodenvervolging en over de Februaristaking. Ook is er een nieuw stuk over onderduiken én zijn de pagina’s over Herdenken (wie, wat, waarom, waar, hoe) uitgebreid. Er is een leeswijzer gekomen én een moeilijke (oorlogs)woordenlijst. Een geweldige aanvulling in het Denkboek zijn de vele monumenten waarnaar wordt verwezen. Deze komen samen op een speciaal ontworpen Monumentenposter met stickers die bij de Denkboeken zijn geleverd. Zo kun je ook het project Adopteer een Monument verbinden aan je lessen. Door het adopteren van een monument brengen de leerlingen de kennis in praktijk.

PrimaOnderwijs 25

EDG_APR_022-025_45mei_v09.indd 25

22-03-17

21:11

otionele sociaal-em en vaardighed

EDG_APR_026-027_Leefstijl.indd 26

22-03-17

20:49

EDG_APR_026-027_Leefstijl.indd 27

22-03-17

20:50

Desktop, tablet, chromebook of la ‘Het ideale apparaat bestaat niet. Het is altijd een afweging tussen beperkingen en voordelen’ Welke apparaten (devices) zijn ideaal voor jouw school? Is één type ideaal voor alle leersituaties? En waar moet je op letten bij de keuze? Kennisnet ontwikkelde een keuzehulp om tot de juiste devices te komen. Helaas voor scholen bestaat er niet één objectief advies. ‘Het is altijd een afweging tussen beperkingen en voordelen’, aldus Michael van Wetering , strategisch adviseur ICT-infrastructuur bij Kennisnet. ‘Als school moet je keuzes maken, je kunt het niet allemaal hebben.’ tekst tefke van dijk

Veel scholen hebben op dit moment in de klas een desktop staan als digitale werkplek voor leerlingen.

Het aantal leerlingen dat een computer moet delen neemt daarbij wel gestaag af, van zes leerlingen per computer in 2007-2008 tot vier in 2014-2015. In het basisonderwijs wint vooral de tablet terrein, in voortgezet onderwijs en mbo zie je steeds meer laptops.

Strategisch adviseur ICT-infrastructuur bij Kennisnet Michael van Wetering ziet vooral het laatste jaar snelle veranderingen. ‘Een desktop sluit vaak niet aan bij de flexibiliteit die scholen nu willen. Binnen een jaar tijd heeft er een kentering plaatsgevonden van desktops naar mobiele apparaten. Vooral Chromebooks zijn enorm in opmars.’ Hoe weet je nu welk apparaat het meest geschikt is voor jouw onderwijs? Scholen willen graag hulp bij de keuze

voor devices. Helaas is één objectief advies niet mogelijk. ‘Iedere school moet zelf afwegingen maken om aan te sluiten bij de schoolsituatie’, aldus Van Wetering. ‘In onze keuzehulp kun je als school in verschillende categorieën aangeven wat je belangrijk vindt. Door het ordenen van argumenten kom je zo uit bij de apparaten die het beste passen bij wat je belangrijk vindt als school.’

Toetsenbord of niet?

Het gaat om simpele dingen. Om te beginnen: welke kinderen gaan ermee werken? En hoe oud zijn die leerlingen? ‘Leeftijd en vaardigheden zijn belangrijk.

Moet een leerling zich motorisch nog ontwikkelen en kent hij het alfabet nog niet goed, dan is een apparaat met toetsenbord niet ideaal. Het kan wel, maar andere

28

EDG_APR_028-029_Kennisnet_v02.indd 28

22-03-17

20:50

of laptop? Keuzes, keuzes… Help! devices zijn dan handiger.’ Daarna gaat het om de vraag wat je met een apparaat gaat doen. Wat moet het kunnen? ‘Gaat het om de creatieve kant, wil je dat leerlingen filmpjes kunnen maken? Of wil je vooral de leermiddelen van uitgevers kunnen gebruiken? Naar werkvormen kijken werkt niet, die zijn vaak op ieder apparaat mogelijk.’ Is er één devicetype denkbaar dat het beste past voor alle leersituaties? Van Wetering is daar duidelijk over: ‘Nee. Het ideale apparaat bestaat niet. Het is altijd een afweging tussen beperkingen en voordelen. Als school moet je keuzes maken. Een laptop kan het meest, maar het is ook het meest ingewikkelde apparaat om aan de praat te houden. Een Chromebook is eenvoudiger, maar heeft zo z’n beperkingen. Tablets zijn een opzettelijke vereenvoudiging van computers, sommige dingen kunnen ze expres niet. Iedereen kan er hierdoor mee aan de slag en dat kan belangrijk zijn, bij jonge kinderen bijvoorbeeld.’

Pool van apparaten Het is ook de vraag wat je wilt en aankunt als team.

Vaak is er sprake van een pool van apparaten. Het zijn geen persoonlijke devices en dat betekent dat ze onderling uitwisselbaar moeten zijn. Is er iemand op school voor technische ondersteuning? Allemaal dingen die je je moet afvragen. ‘Daarbij kun je in een emotionele discussie belanden. Dat heeft te maken met cognitieve dissonantie; iedereen is er vaak van overtuigd dat het apparaat dat ze zelf gebruiken het best is. Sommige mensen zweren nu eenmaal bij bepaalde merken en voordat je het weet ontstaan er Apple- of Windows-kampen.’ In de keuzehulp gaat het daarom bewust niet om merken, maar om soorten: desktops, laptops, tablets en Chromebooks. ‘Daarbij

kun je generaliserend zeggen dat laptops minder geschikt zijn voor het basisonderwijs’, weet Van Wetering.

‘Ze hebben daar vaak weinig toegevoegde waarde, maar zorgen wel voor extra belasting in het beheer.’

Tablets zijn vaak het meest geschikt in de onderbouw en Chromebooks in de bovenbouw. In het voortgezet onderwijs gaat het van een tablet bij creatieve vakken naar een laptop als leerlingen meer teksten moeten schrijven. ‘Ergens is er een omslagmoment. De hoogste klassen hebben meer behoefte aan een laptop. De keuzehulp is dan ook handig om advies te geven aan ouders. Je kunt als school uitleggen waarom je een bepaald advies geeft.’

Geen school hetzelfde De ideale keuze bestaat dus niet en bovendien is het vaak bijna een kwestie van smaak. ‘Vanuit dezelfde onderbouwing maken mensen toch andere keuzes.

Dat heeft te maken met opvattingen. Mensen die zelf graag een tablet gebruiken, willen dat op school ook.

En dan is er ook nog de kloof tussen onderwijsmensen en technische mensen.’ Volgens Van Wetering is het belangrijk het vraagstuk zo rationeel mogelijk te benaderen. ‘Zorg voor een objectieve discussie: waar moet je naar kijken en hoe weeg je dat? Dat is heel specifiek per school of per team. Geen twee scholen zijn daarbij hetzelfde. Heel cliché, maar het klopt wel.’

Keuzehulp devices

Hulp nodig bij de keuze tussen tablet, Chromebook en laptop? Ga aan de slag met de Keuzehulp devices van Kennisnet: kijk op kn.nu/keuzehulpdevices

PrimaOnderwijs 29

EDG_APR_028-029_Kennisnet_v02.indd 29

22-03-17

20:51

Tabor College ontdekt kracht

interactieve leersoftware ‘Gedifferentieerde aanpak brengt rust in de klas’

De locatie d’Ampte van het Hoornse Tabor College kreeg onlangs het predicaat Excellente School. De mavo/vmbo school maakt zich nu op voor de stap van gedifferentieerd naar gepersonaliseerd onderwijs. ICT is daarbij een belangrijk ondersteunend middel, vindt Wytze Tesselaar, adjunct-directeur onderbouw van de school. Samen met docente Duits, Ingrid Kramer, geeft hij een kijkje in de ICT-keuzes die op d’Ampte zijn gemaakt, onder meer voor het programma LessonUp, waar de docenten van d’Ampte graag mee werken. door brigitte bloem foto’s lessonup

Zes jaar geleden hebben schoolleiding en docententeams van de gezamenlijke Tabor-locaties een stip aan de horizon gezet om met behulp van ICT naar gepersonaliseerd onderwijs toe te werken. Elke locatie heeft daarbij een eigen tempo en doet het met de ­middelen die voorhanden zijn. De locatie d’Ampte is indertijd gestart met iPads. ‘Daarmee konden wij onze leerlingen eigentijds modern onderwijs bieden’, vertelt Wytze Tesselaar. ‘Onze docenten waren al snel in staat om de iPad op technisch gebied goed in te ­zetten in de klas.’Door de gedifferentieerde aanpak ervaart docente Ingrid Kramer in haar lessen een enorme rust. ‘Geen enkele leerling zit zich meer te vervelen. Ze zijn allemaal met hun eigen stukje lesstof bezig. Door de inzet van iPads hoeven ze niet meer te wachten op mij als ik één op één uitleg geef. Daarbij houd ik goed in de gaten dat mijn leerlingen niet ‘ICT-moe’ worden. Ik bied ze voldoende afwisseling in ­didactische werkvormen.’

Met en van elkaar leren ‘Natuurlijk is de ene docent handiger in het omgaan met ICT dan de ander, maar we krijgen op d’Ampte prima ondersteuning’, vervolgt Kramer. ‘Doordat we ­ ICT gefaseerd zijn gaan inzetten, hebben we vooral met en van elkaar kunnen leren. Ook hebben we een interne academie opgezet, die wordt gevormd door collega’s die externe didactische scholing hebben gevolgd en die hun kennis en ervaring doorgeven aan de collega’s binnen onze school. De inzet van digitale leermiddelen is daar een belangrijk onderdeel van. Deze docenten hebben ook wekelijks een inloopspreekuur, waar collega’s met raad en daad worden bijgestaan.’ ‘We leven in een samen­ leving waar digitali­sering zo’n vanzelfsprekend onderdeel van ­uitmaakt’, gaat Tesselaar verder, ‘dat je als school een bepaalde basisprofessionaliteit mag eisen van je d ­ ocenten. Natuurlijk faciliteren we dat als school waar we kunnen. Zo halen we regelmatig externe ­experts binnen. Bovendien participeert onze school in het Leerlab Digitale didactiek van Leerling2020.’ Groot voordeel van de inzet van digitale leermiddelen vindt Tesselaar dat docenten gebruik kunnen maken van dashboards. ‘Op elk moment van de dag kan een d ­ ocent inzicht krijgen in de vorderingen van leerlingen. Dat geeft docenten veel nuttige informatie, waar ze direct op in kunnen spelen.’

Vier-in-balans Voor Tesselaar is het Vier-in-balans-model van Kennisnet waarbij visie, deskundigheid, inhoud en toepassing en infrastructuur op het gebied van ICT in balans moeten zijn, de basis voor goede implementatie van ICT in een school. ‘Als een van de vier de balans verstoort, heb je een probleem’, weet hij. Collega’s van andere scholen 30

EDG_APR_030-031_LessonUp_v02.indd 30

22-03-17

20:51

adviseert hij dan ook altijd om die balans goed te bewaken. De grote uitdaging op dit moment vindt Tesselaar het gebrek aan geschikt aanbod van digitale leermiddelen. ‘Dat heeft ervoor gezorgd dat we in zee zijn gegaan met relatief kleine, jonge aanbieders. Met korte lijntjes, goed functionerende helpdesks, met interactief en goed arrangeerbaar materiaal. En dat vaak voor een derde van de prijs. Zo kwamen we uit bij LessonUp. Hiermee kunnen docenten hun eigen interactieve lessen samenstellen, met video, afbeeldingen, interactieve vragen en quizzen. Leerlingen krijgen op hun device een aanbod op maat.’

Simpel en intuïtief De kracht van LessonUp is de simpele interface, meent Tesselaar. ‘De applicatie is gebruiksvriendelijk en makkelijk inzetbaar. Het programma werkt simpel en intuïtief, zodat je niet uren bezig bent om een les voor te bereiden.’Docente Kramer gebruikt het interactieve lesprogramma op veel verschillende manieren.

‘Ik zet stof klaar die leerlingen thuis moeten bekijken en waar ze in de les vragen over kunnen stellen. Ik coach ze door er opdrachten aan te verbinden, zodat

ze zich thuis ook daadwerkelijk in de stof verdiepen.

Op het moment dat ik merk dat er extra ondersteuning nodig is bij een onderwerp, kan ik leerlingen die ondersteuning via een digitale werkvorm in LessonUp individueel aanbieden, of in een groep, of aan de hele klas. Ik gebruik het programma ook om te meten wat leerlingen hebben begrepen en waar nog lacunes zitten. En ik zet het in om ze nieuwsgierig te maken voor nieuwe onderwerpen, bijvoorbeeld door filmpjes en foto’s te integreren. De gamemogelijkheden zijn erg nuttig. Mooi is dat er scores bijgehouden kunnen worden.

Leerlingen zijn heel gevoelig voor dat soort prikkels en het doet hun motivatie toenemen.’

Prachtig middel De motivatie van leerlingen neemt volgens Kramer ook toe doordat ze met LessonUp veel zelfstandiger kunnen werken en omdat ze een veel meer op de persoon toegesneden programma aangeboden krijgen.

In de les is volop ruimte om eigen keuzes te maken.

‘Bovendien zoeken ze zelf meer naar antwoorden, waardoor ze allerlei vaardigheden oefenen. Juist omdat we op weg zijn naar gepersonaliseerd leren is LessonUp een prachtig middel. Wel heb ik nog de wens voor een optie dat leerlingen zelf kunnen aangeven waar ze inbreng van de docent verlangen en om welke ondersteuning het dan gaat. Bijvoorbeeld in een soort logboek waarin de leerling zelf zijn vorderingen bijhoudt. Mijn ervaring is dat de ontwikkelaars van LessonUp goed naar de gebruikers luisteren, dus ik heb er het volste vertrouwen in dat hier op korte termijn iets voor bedacht wordt.’

Kijk voor meer informatie op www.lessonup.io PrimaOnderwijs 31

EDG_APR_030-031_LessonUp_v02.indd 31

22-03-17

20:52

Boeken over leiderschap Ken je kwaliteitenspel

The Leader in Me

Hoe 7 gewoonten zorgen voor (persoonlijke) leiderschap bij leerlingen De maatschappij vraagt van leerlingen dat ze verantwoordelijkheid nemen, probleemoplossend denken en goed kunnen samenwerken. Dit boek beschrijft een procesaanpak die schoolleiding, leerlingen en ouders betrekt bij het ontwikkelen van de 21ste eeuwse vaardigheden.

Leerlingen worden zich met dit kaartenspel bewust(er) van hun eigen kwaliteiten en krijgen zo een positief zelfbeeld. De tekeningen zijn in deze vernieuwde opvolger van het Kinderkwaliteitenspel en Ken je kwaliteiten (VO) vernieuwd, de twee niveaus PO en VO zijn samengevoegd in één spel en er zijn kaartjes bijgekomen over de 21ste eeuwse vaardigheden.

De kaartjes kunnen individueel, in kleine groepjes of klassikaal gebruikt worden.

Prijs: € 34,95 Bestelnummer: 32403 | Sector: PO/VO

Coachen op de vijf rollen van de leraar

Prijs: € 24,99 Bestelnummer: 32402 | Sector: PO/VO/MBO

Een baard maakt nog geen filosoof

Vijf bouwstenen voor effectief schoolleiderschap

Boek dat zowel coach als docent houvast geeft door onderscheid te maken tussen de vijf rollen van de leraar. Gedragsindicatoren ondersteunen de diagnose. De docent beseft beter wat hij goed doet en wat nog niet, de coach leert per rol coachen op gedragsverandering, competentieontwikkeling en overtuigingen.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32139 | Sector: PO/VO

Gouden regels voor een sterke school

Bent u een goede schoolleider?

Wat kenmerkt een goede schoolleider eigenlijk? In dit boek wordt op de tweede vraag antwoord gegeven en wordt uitgebreid ingegaan op de vijf bouwstenen voor effectief schoolleiderschap, namelijk: sturen, verantwoordelijkheidgeven en nemen, enthousiasmeren, reflecteren en verbeteren.

NIEUW

Prijs: € 30,90 Bestelnummer: 32304 | Sector: PO

Coaching in het primair onderwijs

Editie voortgezet onderwijs

Het begrip coaching, een vorm van directe begeleiding, wordt in dit boek in een breder kader geplaatst.

In dit boek wordt ingegaan op de vraag ‘wie is en wat doet een goede coach’ en komen vragen rond disfunctioneren en confronteren aan de orde.

Hoe zorgt u voor blijvende schoolontwikkeling en kwaliteitsverbetering? Hoe wordt uw school sterk(er)? Dit boek presenteert vijf gouden regels voor een sterke school. Deze gouden regels geven, op een toegankelijke manier, inzicht in de factoren die cruciaal zijn voor schoolsucces in het voortgezet onderwijs.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32374 | Sector: VO/MBO

Prijs: € 32,90 Bestelnummer: 30516 | Sector: PO

Ga voor meer informatie en bestellen naar www.cps.nl/uitgeverij

CPS boekenpagina Primaonderwijs april2017.indd 1 EDG_APR_032-033_Prentenboek_v01.indd 32

16-03-17 16:12 22-03-17 20:52

17 16:12

Ik wil een prentenboek!

Voor ieder kind De Gruffalo vanaf 7 april

Als professional weet jij als geen ander hoe belangrijk geletterdheid voor een Ik wil een kind is, hoezeer schoolsucces en een kansrijke P R E toekomst N T E N daarmee samenhangen.

Dat niet alleen; lezen en voorlezen geeft ook nog eens veel plezier en een rijk gevuld leven! Voorlezen begint bij prentenboeken.

BO E K

Boekverkopers in Nederland dromen er van dat alle kinderen een eigen plankje met prentenboeken in de kast hebben staan waar volwassenen hen uit kunnen voorlezen. Niet één keer, maar zo vaak het kan. Niet alleen weggelegd voor de kinderen die ouders hebben die regelmatig de boekhandel bezoeken, maar voor álle kinderen. Niet zomaar wat prentenboeken, maar de allermooiste en leukste die er in Nederland op de markt zijn, prachtig gebonden in full colour. Dat zou toch geweldig zijn? Dankzij de landelijke actie Ik Wil Een Prentenboek! is dat niet alleen maar een mooie droom. Met deze actie willen de boekhandels het ­plezier in het voorlezen vergroten en mooi uitgevoerde boeken met spannende en verrassende verhalen ­delen. Ieder jaar zal er een opnieuw uitgegeven prentenboekklassieker verschijnen voor slechts 2 euro. Dit jaar start de actie voor het eerst en wel vanaf

vrijdag 7 april met het prentenboek De Gruffalo van Julie Donaldson en Axel Scheffler.

Jij wilt toch zeker ook een van de mooiste prentenboeken aller tijden zelf in de kast hebben staan?

GA SNEL NAAR JE B ODoe E K H Amee!

NDEL

Boekhandels organiseren voorleesacties en andere activiteiten rond Ik Wil Een PrentenBoek! Zo €doet 2 ,- de ­VoorleesExpress bijvoorbeeld mee. Iedereen die betrokken is bij Maar wees snel, want aan jonge kinderen O het P = O onderwijs P !! wordt uitgenodigd om ­ samen met zijn of haar boekhandel na te denken over acties om de kinderen een boek te geven. Denk aan gemeenten, de voedselbank of sportorganisaties.

Organiseer een Gruffalo sit-in of lees juist in kleine groepjes voor. Samen kun je veel voorleesplezier ­creëren en elk kind aan een prentenboek helpen! en haal hem daar voor maar 2 EURO!

De actie start op 7 april 2017 .

Vragen? Kijk op ikwileenprentenboek.nl of neem contact op met info@geefmijmaareenboek.nl PrimaOnderwijs 33

EDG_APR_032-033_Prentenboek_v01.indd 33

22-03-17

20:53

Project Passende perspectieven

Nieuw instrument meet

mondelinge taalvaardigheid Veel scholen vinden het belangrijk om doelgericht aan de mondelinge taalvaardigheid van kinderen met specifieke onderwijsbehoeften te werken.

Maar hoe doe je dat? Het instrument Mondeling op Maat, dat is ontwikkeld binnen het project Passende perspectieven, helpt scholen op weg. Bij Het Kompas zijn ze enthousiast: ‘We kunnen ons onderwijsaanbod nu beter afstemmen op individuele leerlingen.’ door femke van den berg foto human touch photography

Het Kompas is een school voor speciaal basisonderwijs in Etten-Leur. Iedere leerling volgt er een eigen leerroute, met een eigen uitstroomperspectief. Om beter te kunnen afstemmen op de behoeften en mogelijkheden van leerlingen, ontwikkelde de school een eigen taalwerkwijze. ‘Het bleek echter lastig om de mondelinge taalvaardigheid van individuele kinderen goed in beeld te krijgen en te toetsen’, vertelt Mariëlle van der Heijden, logopedist/taalcoördinator. ‘Mondelinge taalvaardigheid is vluchtig: een leerling spreekt iets uit en daarna is het verdwenen. Het is dus moeilijk om precies het niveau te bepalen, waarbij je moet aansluiten.’ In 2015 las Van der Heijden dat SLO scholen zocht die een nieuw instrument wilden uitproberen voor het meten en stimuleren van de mondelinge taalvaardigheid. ‘We hebben ons meteen aangemeld!’

Leerplanproducten Het instrument, Mondeling op Maat, is ingebed in Passende perspectieven. Binnen dit project voor het (speciaal) basisonderwijs, praktijkonderwijs en vmbo zijn leerplanproducten ontwikkeld voor leerlingen van wie verwacht

wordt dat ze referentieniveau 1F op 12-jarige leeftijd niet halen. ‘Het gaat om leerlingen voor wie een ­ontwikkelingsperspectief is vastgesteld en voor wie keuzes gemaakt moeten worden in het onderwijs­ aanbod’, vertelt Mieneke Langberg, projectleider taal bij SLO. ‘Dit kan zijn op alle onderdelen of binnen een specifiek taal- of rekendomein.’ SLO heeft, samen met leerkrachten en taalexperts, onder meer doelen en leerroutes beschreven die aangeven wat leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften moeten kennen en kunnen met het perspectief op een bepaalde uitstroombestemming. Ook zijn er wegwijzers, profielschetsen en maatwerkaanpassingen gemaakt (zie passendeperspectieven.slo.nl). Deze leerplanproducten helpen scholen bij het formuleren van een passend onderwijsaanbod en bij het aanbrengen van een doorgaande lijn tussen de onderwijssectoren.

Pilotscholen De afgelopen jaren zijn diverse leerplanproducten van Passende perspectieven uitgeprobeerd op scholen.

‘Pilotscholen zijn enthousiast en geven aan er houvast

Papier en digitaal De ervaringen die zijn opgedaan met Monde­ling op Maat zijn eind 2016 geëvalueerd. Het (bijgestelde) instrument komt beschikbaar via passendeperspectieven.slo.nl. In eerste instantie gaat het om een papieren versie, bedoeld om de taalontwikkeling van de individuele leerling in beeld te krijgen. Daarnaast komt er een digitale versie die zicht geeft op het groepsniveau. Deze kan geïntegreerd worden in het administratieve systeem ParnasSys (module leerlijnen).

34

EDG_APR_034-035_SLO_v02.indd 34

22-03-17

20:53

aan te hebben’, vertelt Langberg. ‘Het lukt beter om weloverwogen keuzes te maken in het onderwijs­ aanbod. Het bleek echter ook dat ze naar verhouding weinig aandacht besteedden aan de mondelinge taal­ vaardigheid: spreken/luisteren/gesprekken voeren.

Scholen vinden dit wel belangrijk, maar weten niet goed hoe de mondelinge taalvaardigheden van leer­ lingen in kaart te brengen. Ze hebben behoefte aan handige en compacte observatie-instrumenten die ze op een efficiënte manier in de klas kunnen inzetten.’

Oefenen Met het instrument Mondeling op Maat én de bij­ behorende lessenserie van zes weken wil SLO hieraan tegemoet komen. In de lessenserie leren leerlingen hoe zij een verhaal vertellen bij een prentenboek ­zonder tekst, waardoor de leerkracht de kans krijgt hun mondelinge taalvaardigheid te observeren. Op Het Kompas probeerden ze het uit. ‘De eerste les was ingeruimd voor modelling: ik toonde de klas hoe ik het verhaal vertelde uit het prentenboek Frog, where are you? van Mercer Mayer’, vertelt Petra Janssen, leer­ kracht van groep 7/8 en gedragscoördinator. ‘De lessen erna gingen de leerlingen dit in wisselende tweetallen zelf oefenen. Ook vertelden zij elkaar het prentenboek Monkie van Dieter Schubert. Dat vonden ze superleuk!

En ze gaven elkaar goede feedback.’ De kinderen konden gebruikmaken van een Kijkwijzer, met tips voor het vertellen.

Observeren Tijdens de lessen observeerde de leerkracht de ­mondelinge taalvaardigheid met behulp van het SLOinstrument. De nadruk lag op de deelvaardigheden ‘spreken’ en ‘taalbouwstenen’: klank-, woord- en zins­

vorming. ‘Hiervoor is gekozen omdat deze twee sub­ domeinen samenhangen: de taalbouwstenen zeggen iets over de kwaliteit van de spreekvaardigheid van de leerling’, aldus Langberg. Op een registratieformulier staat waar de leerkracht op kan letten. Bij ‘spreken’ staat bijvoorbeeld: ‘maakt eigen gedachtegang begrijpelijk’.

‘Alles wat een kind goed deed, onderstreepten we met groen. Twijfelden wij, dan gebruikten we oranje. En zagen we bepaalde taaluitingen niet, dan pakten we rood’, vertelt Janssen, die het registreren tijdens de les soms lastig vond. ‘Verder zijn we zeer tevreden over deze lessenserie en het instrument. Ze zijn ­duidelijk en gebruiksvriendelijk!’

Beter beeld Op basis van de registraties kregen de leerkrachten een goed beeld van de mondelinge taalvaardigheid van individuele leerlingen. ‘Daarna konden we het ­gesignaleerde taalniveau vergelijken met het passende perspectief van ieder kind’, vertelt Van der Heijden. ‘Zo zagen we snel of een kind beheerste wat zou moeten.

Vervolgens stelden we ons onderwijsaanbod bij.’ De lessenserie eindigde met een presentatie: leerlingen van groep 7/8 vertelden het prentenboek aan groep 3.

Deze eindpresentatie werd gefilmd. ‘Het was een enorm succes’, zegt Janssen. Van der Heijden: ‘Tegelijkertijd betrapten we onszelf soms op de gedachte dat leerlingen er méér van hadden kunnen maken. Terwijl dat gezien het uitstroomperspectief niet hoeft. We vinden het ­belangrijk om van al onze leerlingen hoge verwachtingen te koesteren. Door dit project hebben we geleerd om onze verwachtingen nog meer op de leerlingen af te stemmen. We hebben een beter beeld van wat ze moeten kennen en kunnen. Daardoor kunnen we betere keuzes maken.’

PrimaOnderwijs 35

EDG_APR_034-035_SLO_v02.indd 35

22-03-17

20:54

vanaf

E 1,84 vanaf

E 370,-

Plakkaatverf De nieuwe Picasso in spe? Aan deze kwalitatieve plakkaatverf op waterbasis zal het in ieder geval niet liggen!

Schoolbenodigdheden In 2 hoogtes en 5 kleuren beschikbaar

Stabilo Roller Easy Start

Foxis ‘de Bibliotheek op school’ Browser-boekenkasten

Links- of rechtshandig maakt niet uit. Leren schrijven ging nog nooit

Lezen wordt nog leuker met de Foxis browser-boekenkasten.

zo makkelijk! De Stabilo Roller

De Bibliotheek op uw school. Creeër uw eigen boekenkast met

Easy Start heeft uitwisbare inkt, is

behulp van de vele beschikbare kleuren, verschillende hoogtes

navulbaar, is ergonomisch en nog

en plaats uw eigen prints in de daarvoor aanwezige houders. De

véél meer.

browserkast is verrijdbaar en beidt veel opslagruimte voor grote

vanaf

en kleine leesboeken.

E 4,33 p.st.

Gekleurd tekenpapier A4 500 Vellen met dit gekleurd tekenpapier. Maar

Bruynzeel Kleurpotlood Twin Points

natuurlijk kan er ook op worden

Kleuren was nog nooit zo leuk en efficiënt

getekend!

met de Bruynzeel Kleurpotloden met een

Origamiles? Het is zeker mogelijk

dubbele punt!

vanaf

E 11,08

vanaf

E 1,68

SchoolDirect • Euregioweg 225-B • 7532 SM Enschede • T 053 461 95 40 • E info@schooldirect.nl

EDG_APR_036-037_Biblionet.indd 36

22-03-17

20:54

vanaf

E 152,-

vanaf

E 200,Eigendom-, Materiaal- & Vakkenkasten Simpelweg veel opbergen? De Foxis eigendom-, materiaal- en vlakkenkasten zijn verrijdbaar en in te richten naar kleurstelling met behulp van de gekleurde stevige kunststof laden.

Meubilair Foxis ‘de Bibliotheek op school’ kubuskasten - vrolijk verrijdbaar Praktisch, vrolijk en met veel ruimte. De Foxis Kubuskasten

setprijs

€ 99,-

zijn verrijdbaar en ook in te zetten als presentatietafel voor de allerkleinsten.

(bij afname van 24 sets)

Lina Moon Large Kleurrijk, simpelweg mooi en spreken tot de verbeelding.

Ieder Lina element bestaat uit twee onderdelen die samen

Framewerk verkrijgbaar in 12 kleuren

een sluitend blok vormen. De sets zijn ook stapelbaar waardoor ze eenvoudig zijn op te bergen.

Leerlingenset Stoel Mon & Tafel Lis Oerdegelijk, mooi en met een uitgebreide keuze aan kleuren en maten. De stijl van uw school zit er zeker tussen! De stoelen zijn uiteraard stapelbaar en de tafels zijn makkelijk verplaatsbaar.

Nieuwsgierig geworden?

vanaf

De nieuwe brochure is

E 164,50

per eind mei beschikbaar.

De drukoplage is beperkt hem dus snel aan

talogus

schooldirect.nl/catalogus

SchoolDirect - schoolca

OP = OP. Vraag

SCHOOL CATALOGUS 2017

Schoolinrichting Schoolinrichting is een zaak waar vele belangen spelen.

SchoolDirect voorziet u van totaalinrichting die aansluit bij de toekomstperspectieven en het budget van uw school. Een vrijblijvende afspraak voor een oriënterend gesprek is zo gemaakt.

Kijk op schooldirect.nl voor het complete assortiment • Alle prijzen zijn exclusief BTW.

EDG_APR_036-037_Biblionet.indd 37

22-03-17

20:55

Wat gebeurt er als we de wereld van Zorg & Welzijn combineren met jongeren?

Een geluksbrenger, luisterkampioen of hartverwarmer‌ wie wil dat nou niet zijn? Hoewel de herformulering van bestaande functies wel een stuk gezelliger klinkt, trekt het werken in de sector Zorg & Welzijn jongeren nog niet genoeg aan.

Maar de sector heeft juist jongeren nodig met een frisse kijk en positieve energie.

Daarom verschijnt vanaf komend schooljaar het gratis lesprogramma Aan JOU hebben we wat , waarmee leerlingen van het vmbo en havo/vwo inzien dat zij de changemakers zijn die in de nabije toekomst zo hard nodig zijn. door vanessa pelle

38

EDG_APR_038-039_Zorg_v04.indd 38

22-03-17

20:55

‘Als ik kijk naar de jeugd van nu denk ik dat zij echt het verschil gaan maken’ Het lesprogramma Aan JOU hebben we wat is niet ‘alleen’ bedoeld als tijdelijke, kortstondige impuls om jongeren enthousiast te maken voor de sector zoals die nu is.

Het is onderdeel van een breed en duurzaam landelijk traject. De sector Zorg & Welzijn luidt de noodklok en vraagt om verandering nu en later. ‘We willen jongeren laten zien dat zij van onschatbare waarde zijn als het gaat om de toekomst van de Zorg & Welzijn in Nederland’, zegt voorlichtster Wietske Hoekstra. ‘Jongeren zijn ­e igenzinnig, scherp, nieuwsgierig, mondig en zitten vol frisse ideeën. Met die kwaliteiten kom je heel ver in de sector Zorg & Welzijn! Wij willen jongeren laten inzien dat we ze niet in het keurslijf van de zorg willen gieten, maar juist dat ze zichzelf moeten zijn. Je kunt een ­injectie geven… én een flinke dosis energie. Je kunt steunkousen geven… én je mooiste smile. Je kunt ­therapie geven… én je sterkste verhalen. Het mooiste wat jongeren kunnen geven, is zichzelf! Dat is gewoon echt zo, weet ik uit mijn jarenlange ervaring in de zorg.

Dat is niet uit te drukken in geld. Voor jezelf zijn, krijg je enorm veel terug. Iedereen wil gezien worden, wil zich mens voelen, en dat doet de zorg met je.’

Positief realistisch Het lesprogramma Aan JOU hebben we wat is vanaf het schooljaar 2017/2018 beschikbaar voor het vmbo en havo/vwo. Wietske: ‘Docenten, mentoren en decanen hebben behoefte aan materiaal dat ze zelf kunnen ­inzetten. Aan JOU hebben we wat is toepasbaar bij de sector- en profielkeuze en binnen de thema’s loopbaanleren en overige LOB-uren. Het is een combinatie tussen digitale lessen en fysiek materiaal. In de lessen laten we vooral zien wie die zorggebruiker nu eigenlijk is. Het klassieke beeld van billen wassen en kwijl

­ fvegen zal al snel verdwijnen. De leerling maakt kennis a met de verschillende zorggebruikers en hoeveel zorgen welzijnsgebieden allemaal komen kijken bij één patiënt.’ Het lesprogramma houdt jongeren geen sprookje voor, verzekert Wietske. ‘Het is positief maar ook ­realistisch. Zorg & Welzijn is veel breder dan wat er nu vaak geschetst wordt. Het zal in de toekomst ook steeds breder worden. Mensen blijven langer thuis wonen en daar komt een heel belangrijk stuk welzijn bij kijken. Onder Zorg & Welzijn valt ook sociaal werk, schuldhulpsanering én preventie. Hoe zorg je er nu voor dat iemand gezond blijft en daardoor langer thuis kan wonen? Er is een enorme keuze aan studies. Je kunt Verpleegkunde of Sociaal maatschappelijke dienstverlening studeren, maar ook Farmakunde of Zorg & Technologie.’

Eigen ervaringen In een landelijke campagne roept de sector enthousiaste, nieuwsgierige jongeren op om na te denken over een toekomst in de zorg. Wietske: ‘We hebben een enorm tekort aan personeel, de situatie is nijpend. Docenten en leerlingen zullen ongetwijfeld iemand kennen die zorg krijgt of nodig heeft en uit eerste hand ervaringen hebben. Zij kunnen zelf daadwerkelijk bijdragen aan de verandering. Het lesprogramma inzetten is een goede start! Omdat we willen dat enthousiaste starters straks ook echt willen blijven in deze mooie sector, werken wij ook intern aan duurzame inzetbaarheid en strategische personeelsplanning. We moeten collega’s gezond houden, werkbegeleiders up to date en openstaan voor nieuwe ideeën. Ik ben een idealist. Ik heb dromen! Als ik kijk naar de jeugd van nu denk ik dat zij echt het verschil gaan maken.’

Bestel!

Jouw leerlingen hebben zonder uitzondering iets moois in zich. Lef, humor, nieuwsgierigheid... Het zijn juist die eigenschappen waar de sector Zorg & Welzijn om zit te springen. Om jongeren een beeld te geven van deze sector en hen vooral te laten zien hoe zij de toekomst kunnen veranderen, kun je het gratis lesprogramma Aan JOU hebben we wat bestellen. Er zijn twee lesprogramma’s beschikbaar: • Vmbo: dit lesprogramma is geschikt om in te zetten ten behoeve van de sectorkeuze (leerjaar 1/2) • Havo/vwo: dit lesprogramma is gekoppeld aan de profielkeuze (leerjaar 3) Ga naar primaonderwijs.nl/aanjouhebbenwewat om het lesprogramma te bestellen. Het lesprogramma wordt eind augustus/begin september op school geleverd.

PrimaOnderwijs 39

EDG_APR_038-039_Zorg_v04.indd 39

22-03-17

20:55

De Onderwijsdesk voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas

Je floreert in je vak als jouw beker energie goed gevuld is. Zorgen over leer- of gedragsproblemen in je klas of tegenvallende leerprestaties kiepen je beker leeg. Goede adviezen en cursussen waarbij je je echt in je vak gehoord en begrepen voelt, zorgen ervoor dat je je accu weer oplaadt. De Onderwijsdesk, dochter van de Opvoeddesk, organiseert voor leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs cursussen. Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoordt de Onderwijsdesk vragen van leerkrachten uit het hele land. Een selectie daarvan vind je in deze rubriek. Deze editie staan ADHD en autisme centraal. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk, mail die dan naar info@onderwijsdesk.nl.

‘Heb je tips voor kinderen met ADHD in de klas?’

Lieke uit Dordrecht.

Onderwijsdesk: Het is belangrijk om op tijd goed ­onderscheid te maken of een kind gewoon druk is of ADHD heeft. Kinderen met ADHD zijn hyperactief, ­impulsief en hebben moeite om hun aandacht te houden bij taken die ze minder interessant vinden. Dit ver­ stoort hun leren en presteren op school en hun sociale contacten, wat vaak een negatieve invloed heeft op hun zelfbeeld en zelfvertrouwen.

TIP 1 Als je eenmaal begrijpt waarom kinderen zitten te wiebelen of met hun pen tikken, dan irriteert het drukke gedrag je minder. Het niet irriteren, is een overwinning op jezelf en daar zijn kinderen met ADHD het meest bij gebaat.

TIP 2 Ze zijn zo druk, omdat ze daarmee hun hersenen als het ware wakker houden. Als ze niet bewegen, gaat het brein in slaapstand.

TIP 3 Haal goede informatie in huis of volg een cursus Begrijp ADHD (gevalideerd door Registerleraar). Op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten krijg je praktische tips om beter met ADHD om te kunnen gaan van Dr. Sebastiaan Dovis, klinisch psycholoog, gepromoveerd op onderzoek naar ADHD. ‘Wat raad je aan bij concentratieproblemen?’

Erika uit Utrecht.

Onderwijsdesk: Het zijn niet alleen de kinderen met ADHD of ADD die moeite hebben om hun aandacht bij een opdracht te houden. Veel kinderen zijn snel af­ geleid. Misschien een gevolg van multitasking, een te gehaast en te druk leven of van een overdaad aan ­informatie. Zonder begeleiding zijn ze met andere dingen dan hun werk bezig, zitten ze te dromen, te kletsen en hebben ze vaak hun opdrachten niet af. Worstelt een kind met concentratieproblemen, dan vergt iedere

Emmeliek Boost, pedagoog/GZ-psycholoog BIG startte 15 jaar geleden de Opvoeddesk voor ouders en onderwijsprofessionals. Samen met Esmaralda ­ Kranendonk (kinder-en jeugdpsycholoog NIP) en hun team van orthopedagogen is de Opvoeddesk inmiddels uitgegroeid tot een bekende in het onderwijs­ ­ werkveld. Speciaal voor het onderwijs zijn direct toepasbare tips en tools voor in de klas en een aanbod van onderwijscursussen voor PO en VO te vinden op onderwijsdesk.nl.

40

EDG_APR_040-041_Opvoeddesk_v03.indd 40

22-03-17

20:56

‘Ik kom ervoor uit Goes!

Ik zie de cursus als een uitje en ga met energie en met fijne tips weer in mijn klas aan de slag.

Daar heb ik mijn vrije zaterdag graag voor over!’

opdracht of taak meer inspanning. Een drukke klas verergert het probleem. Uit recent onderzoek blijkt dat het vaak schort aan een beperkt werkgeheugen en dat dát te trainen is. De Cogmed werkgeheugentraining is een wetenschappelijk onderbouwd digitaal programma en start al voor kinderen vanaf 4 jaar. Is er sprake van ADD of ADHD dan wordt de concentratiebehandeling vergoed. Kinderen concentreren zich na de training langer en werken meer taakgericht. Daardoor krijgen ze meer zelfvertrouwen en zitten ze beter in hun vel. Ook voor kinderen met dyslexie en rekenproblemen blijkt de training goede resultaten af te werpen. Een kind traint op school en/of thuis op de computer ca. 50 minuten per dag, 5 dagen per week, 5 weken lang met hulp van een volwassene. Start in een vakantie of aan het begin van komend schooljaar.

‘Heb je een handige pauzetip voor kinderen met autisme?’ Dirk uit Assen.

Onderwijsdesk: Zorg dat kinderen met autisme naar buiten gaan met een plan. Ze worden snel overprikkeld door alle geluiden en door alle kinderen die door elkaar heen rennen. Ze kunnen vaak moeilijk aansluiting vinden bij een spel of groep. Als ze vooraf weten wat ze buiten kunnen gaan doen en met wie geeft hen dat rust en lukt het spelen beter. Zie ook deze illustratie: Pauze

Met wie ga je iets doen?

Samen

Cursus Mindset Mindset bepaalt groei en succes op school. Van Fixed tot Growth Mindset en praktisch groeigereedschap voor in de klas. Door Drs. Floor Raeijmaekers, specialist in Gifted Education (ECHA) en medeoprichter Platform Mindset.

• Donderdag 13 april 2017 (VO) 10.00 - 16.00 uur • Zaterdag 23 september 2017 (PO) 10.30 - 16.30 uur • Donderdag 16 november 2017 (VO) 10.00 - 16.00 uur Cursus Begrijp Executieve Functies in de klas Uitleg over de executieve functies, hun bijdrage tot schoolsucces en praktische tips voor in de klas. Door Dr. Diana Smidts, GZ-psycholoog Kind & Jeugd, medeauteur Gedrag in Uitvoering.

• Zaterdag 10 juni 2017 (PO) 10.30 - 16.30 uur • Zaterdag 16 september 2017 (PO) 10.30 - 16.30 uur • Donderdag 12 oktober 2017 (VO) 10.00 - 16.00 uur Cursus Expliciete Directe Instructie (EDI) Tips en technieken voor een goede les. EDI geeft iedere leerling het succesgevoel. Het vergroot hun motivatie én de leeropbrengst en niet onbelangrijk: het maakt van jou een effectieve leerkracht. Door Marcel Schmeier, gecertificeerd EDI-trainer en onderwijsadviseur.

• Dinsdag 9 mei 2017 (PO) 10.00 - 16.00 uur • Zaterdag 9 september 2017 ( PO) 10.30 - 16.30 uur Cursus Begrijp ADHD De nieuwste wetenschappelijke inzichten, praktische tips voor in de lespraktijk en aandacht voor mythen, het brein en medicatie. Door Dr. Sebastiaan Dovis, ontwikkelingspsycholoog, docent aan de UvA, gepromoveerd op kinderen met ADHD. • Zaterdag 13 mei 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur

Alleen

De cursusladder van de Onderwijsdesk

Groep

Cursus Begrijp Autisme Uitleg over hoe een kind met autisme alledaagse (school)situaties ervaart en tips voor in de lespraktijk.

Door Drs. Mirjam Zwaan, orthopedagoog, medeauteur ‘Ik en autisme’ en ‘Autisme in mij’ • Zaterdag 30 september 2017 Kijk voor een volledig aanbod op onderwijsdesk.nl

Wat ga je doen?

Rustig

Spel

opties: -

opties: -

opties: -

-

-

-

- -

-

© De Opvoeddesk, Laren

EDG_APR_040-041_Opvoeddesk_v03.indd 41

Sport

PrimaOnderwijs 41

22-03-17

20:56

Met Krabbie Krab op School

leer je wel 20 nieuwe woorden per dag Krabbie Krab op School is een digitale leerlijn die begrijpend lezen stimuleert op alle niveaus, of beter gezegd ‘begrijpend kijken’: het programma bestaat voor 70 procent uit kijken en luisteren. De leerlijn is bijzonder geschikt voor kinderen die moeite hebben met lezen en verbanden leggen. Het programma biedt 10 thema’s per jaar aan, gebaseerd op de relatie mens-natuur, en kan worden ingezet bij wereldoriëntatie, aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, natuur & techniek, handarbeid en kunst, filosofie, geologie en archeologie, dichten en rijmen. Mediawijsheid en 21st-century skills worden gestimuleerd.

Van laag tot hoog De doorlopende leerlijn Krabbie Krab op School start vanaf groep 4. De leerlingen werken maximaal 60 minuten per dag op tablets. De lesduur en het aanbod is instelbaar door de leerkracht. Tablets kunnen via Krabbie Krab op School tegen een borg worden verkregen. Eens per maand wordt de leerling getest op kennis en inzicht. Het hierin behaalde resultaat bepaalt het startniveau waarop de leerling werkt en leert. Het begrijpend lezen wordt verpakt in filmmateriaal, interactieve teksten, spellen, mindmaps, boeken en luistermateriaal hetgeen resulteert in zo’n 20 nieuwe woorden per dag! Op ieder niveau wordt de woordenschat gestimuleerd. Al het lesmateriaal is zodanig aangepast

qua vormgeving/uitvoering dat risicoleerlingen, NT-2 leerlingen en zij met dyslexie hier optimaal gebruik van kunnen maken. Visuele stress wordt hierdoor aanzienlijk verminderd. Er is een extra niveau toegevoegd voor hoogbegaafden. Door mindmappen leren leerlingen snel de belangrijkste woorden uit teksten te onthouden.

In het voortgezet onderwijs wordt dit al regelmatig toegepast, maar Krabbie Krab start hier al mee vanaf groep 4. Een leerlingvolgsysteem loopt op de achtergrond. Bij structurele fouten wordt een hulpvraag neergelegd bij de leerkracht. Ook worden verwachtingspatronen verwerkt om de communicatie tussen ouders, leerkracht en leerling in kaart te brengen en te stimuleren. Uiteraard zijn die gegevens alleen beschikbaar voor de school.

Al het lesmateriaal is beschikbaar in een Open Dyslexie letter en wordt auditief aangeboden.

42

EDG_APR_042-043_Krabbie_v07.indd 42

22-03-17

20:57

Budget-neutraal Krabbie Krab op School is een nieuwe manier om ­begrijpend lezen een impuls te geven. Wil jij Krabbie Krab op School proberen? Vanaf halverwege mei kun je de leerlijn een maand gratis proberen. Hier zit geen ­tablet bij. Je kunt ook direct een proef­abonnement voor drie maanden afsluiten. Dit proefabonnement zal daarna automatisch worden omgezet in een jaarabonnement.

Dit jaarabonnement heeft betrekking op de 10 maanden

dat de leerlingen daadwerkelijk op school verblijven.

De kosten inclusief BTW zijn 7 euro per kind per maand.

Hierin zitten alle vakken en de l­icentiekosten verwerkt.

Ondersteuning richting de leerkrachten is gratis. Wil jij weten hoe het programma zo goed als budget-neutraal kan zijn voor de school, hetgeen een belangrijk onderdeel is van werken met Krabbie Krab op School?

Neem contact op met het school­begeleidingsteam via info@krabbiekrab.nl.

Meteen inschrijven voor v­ olgend schooljaar? Meld je aan voor het proefabonnement op www.krabbiekrab.nl en kijk of jouw leerlingen klaar zijn voor Krabbie Krab op School. Maak een belafspraak via 06-51708929 of mail naar info@krabbiekrab.nl www.krabbiekrab.nl

PrimaOnderwijs 43

EDG_APR_042-043_Krabbie_v07.indd 43

22-03-17

20:57

Advertorial

Spelen, goed voor nu en later!

Wetenschappelijk bewijs: afwisselend speelgedrag op schoolplein essentieel voor ontwikkeling verschillende hersengebieden Waar ook ter wereld, onder welke omstandigheden dan ook, elk kind speelt. Zelfs in oorlogsgebieden en in vluchtelingenkampen. Spelen is essentieel voor de ontwikkeling van kinderen. Dit is op zich geen nieuws, want de psycholoog Lev Vygotsky (1896 – 1934) kwam de vorige eeuw ook al tot deze conclusie.

Wat wél nieuws is, is dat er verschillend speelgedrag nodig is om de diverse hersengebieden te laten ontwikkelen. Een van Nederlands meest toonaangevende professoren op dit gebied, prof. Dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer, heeft hier onderzoek naar gedaan: ‘Een kind heeft ruimte nodig om alle ontwikkelingsfases (met het speelgedrag dat hierbij hoort) te doorlopen. Zo zal het zich ontwikkelen tot een jongvolwassene die verantwoordelijkheid draagt voor eigen daden en beslissingen.’ Welk spelgedrag is gekoppeld aan welke hersengebieden? En, hebben onze kinderen ook de ruimte om te spelen?

Beter rekenen Onze hersenen bestaan uit verschillende gebieden, die elk verschillende lichaamsfuncties aansturen en trainen.

Deze gebieden hebben oefening nodig door spelgedrag. Vanaf het eerste levensjaar van kinderen is dit al essentieel. Voor een baby begint dat met het nadoen van geluiden van volwassenen, waarmee hij zijn taal oefent. Als een kind gaat lopen, zijn klimmen en vallen de basis van het ontdekken van onze driedimensionale wereld. Wist u dat dit deel van de hersenen is verbonden met alles wat met rekenen te maken heeft? Veel beweging zorgt voor de ontwikkeling van de motoriek. Rennen, springen en klimmen stimuleren de grove motoriek; kleuren, knippen en plakken de fijne motoriek. Ook constructiespel, waarbij kinderen van losse onderdelen iets bouwen, stimuleert het deel van de hersenen dat later wordt gebruikt om wiskundige raadsels op te lossen. Jongens oefenen dit bijvoorbeeld met blokken, meisjes vaker met knippen en plakken. In de praktijk zien we echter een verontrustende ontwikkeling. Kinderen verdwijnen uit het straatbeeld. Steeds vaker worden ze ‘bezig gehouden’ met iPads en spelcomputers.

Wetenschappers luiden de noodklok, want kinderen komen tekort wanneer ze niet meer actief zelf spelen. Een uitdagende speelplaats is belangrijk om kinderen te motiveren te spelen. En dan met name een speelplek die variëteit biedt, inspeelt op het biologische verschil tussen jongens en meisjes en verschillende leeftijden aanspreekt.

Sociale ontwikkeling Op het schoolplein en in de speeltuin ontwikkelen kinderen

EDG_APR_044-045_VanEE_v04.indd 44

zich sociaal. Deze sociale vorming begint al thuis als kinderen hun ouders in hun spel imiteren. Hierbij laten ze hun interesse en meeleven in hun omgeving zien en leren ze de regels van het sociale verkeer. Ruimte om deze vaardigheden te ontwikkelen is essentieel.

Vrije speelruimte buiten is dus belangrijk! Een ogenschijnlijk simpel spel biedt een schat aan leermomenten.

Bijvoorbeeld: wie is de leider? Wie bepaalt de spelregels (aandacht voor eigen regels)? Hoe wordt omgegaan met dissonanten (kinderen die zich niet conformeren aan de regels van het spel)? Wie bepaalt op een gegeven moment dat het tijd is voor een ander spel (leren overtuigen)?

Initiatieven ontplooien Tot ongeveer het zevende jaar van een kind is het belangrijk dat ouderen zich niet teveel bemoeien met kinderspel, maar alleen zorgen voor een geschikte speelomgeving. Tot deze leeftijd ontwikkelt kinderspel zich vaak vanzelf. Dat is ook goed, want als een kind altijd te horen krijgt wat hij of zij moet spelen, dan wordt het erg afwachtend en zal het vaak vragen wat het nu moet doen. Kinderen leren zo niet om initiatief te ont wikkelen. Goorhuis haalt in haar onder zoeken ook onderzoeker Louise Berkhout aan.

Deze constateert een afnemende kennis over het belang van vrij spelen. Dit is jammer, want de psychosociale ontwikkeling van jonge kinderen is aantoonbaar gebaat bij vrij spel.

Fantasiespel is bovendien positief voor de verwerking van life-events.

23-03-17

10:05

Advies op maat over ho e uw kinderen gezond kunnen spelen?

Vraag een gratis advie sgesprek aan!

0342-751957 ww w.vaneespeeltoeste llen.nl

Probleemoplossend vermogen Probleemoplossend vermogen, dat lijkt misschien een vaardigheid die pubers en jong volwassenen moeten oefenen, maar dat is een misvatting. Een kind ontwikkelt dit al spelenderwijs. Denkt u bijvoorbeeld eens aan de fietskarren op het schoolplein, die meestal als een van de eerste spelmaterialen in beslag worden genomen door kinderen. Graag nemen ze hun vriendjes mee, maar o, dat is veel te zwaar. Moet er nu iemand van de kar af of helpen ze elkaar met duwen? Het probleemoplossend vermogen en al hun sociale vaardigheden worden aangesproken. Niet alleen eigenbelang telt! Of een waterplaats waar kinderen met zand en water kunnen spelen. Kun je een volle emmer met zand hijsen of zal hij omkiepen? Gaat het soms beter als het zand vochtiger is? Nog een ander voorbeeld van deze spelvorm is het bouwen van een zandkasteel in de zandbak.

Kinderen bouwen daar met weerbarstig materiaal. Een bouwwerk valt om omdat het niet stevig genoeg was gebouwd, hoe kan ik zorgen dat het de volgende keer wel blijft staan? Ook de door Goorhuis geciteerde John Deway, Amerikaanse filosoof, psycholoog en pedagoog, zegt dat spelen kinderen stimuleert om probleemoplossend te denken.

Fantasiespel ontwikkelt creativiteit Rond de leeftijd van 4 jaar gaan kinderen spelletjes spelen waar fantasieën een grote rol spelen. Essentieel is het ook hier om creativiteit de vrije loop te laten (dit natuurlijk binnen de kaders die ook in de maatschappij gelden). Ouderen zijn vaak geneigd om kinderen regels op te leggen. Dit is voor kinderen totaal niet interessant.

Het gaat hen erom dat ze hun eigen wereld creëren. Een kind moet hiervoor ook fysieke (plein)ruimte krijgen.

Ook klim- en klauterobjecten vormen een belangrijke rol in deze fantasiewereld. Deze kunnen zo aansprekend mogelijk worden vorm gegeven, bijvoorbeeld als

EDG_APR_044-045_VanEE_v04.indd 45

realistisch piratenschip. Sigmund Freud, grondlegger van de psychoanalyse, zegt over het fantasiespel: ‘In het spel worden verdrongen wensen en gebeurtenissen gespeeld’.

Sterk belang biologisch onderscheid Biologisch onderscheid blijkt sterker van belang bij de ontwikkeling van kinderen, sterker dan bijvoorbeeld culturele ontwikkelingsfactoren. Al jong zien we dit terug bij jongens en meisjes. Zijn jongens meer gericht op constructie en motorisch spel, meisjes gebruiken liever hun fantasie en creativiteit. Dit vereist van ouders en leerkrachten ook inlevingsvermogen in biologisch gezien twee volstrekt tegengestelde kinderen. Is een jongen stout die op het plein boven op een toestel gaat staan om te kijken hoe hoog hij kan klimmen? Nee, hij zoekt uitdaging, een natuurlijke drang van jongens. Uiteraard zijn er regels waar kinderen zich aan moeten conformeren.

En vanzelfsprekend mag niemand bovenop een toestel gaan staan als het daar niet voor bedoeld is. Maar ‘vreemd’ is dit gedrag zeker niet. Klimtoestellen moeten naast veiligheid dus ook uitdaging bieden aan ‘het jongetje dat het liefst het dak op gaat’. Jongens die gebrek hebben aan motorisch spel, ontwikkelen gedragsproblemen.

De rol van leerkrachten is hierbij belangrijk. Dagen vaders jongens uit tot bewegen en sensatie, docenten doen dit ook. Kortom, kinderen die ruime gelegenheid krijgen om te spelen, ontwikkelen zich sociaal en emotioneel beter. Daar worden niet alleen kinderen blij en gelukkig van, daar heeft iedereen iets aan.

22-03-17

21:00

Mobiele Escape the classroom

Geen ontsnapping mogelijk

zonder ICT-kennis

Twee leraressen komen lachend uit een hokje. Ze willen snel weglopen, maar worden tegengehouden. Ze moeten eerst nog even op de foto bij het bord ‘Failed’. Ze poseren voor de foto met gespeeld huilende gezichten. ‘We zijn losers’, lachen ze erbij. ‘De tijd ging ook zo snel, daar werd ik zenuwachtig van. Dan kun je niet meer rustig nadenken.’ Beide basisschoolleraressen hebben net geprobeerd uit de ‘classroom’ te ontsnappen… maar zonder kennis van ICT is dat best moeilijk. door malini witlox foto’s schoolupdate.nl | shutterstock

Het lukte dit tweetal niet om de opdrachten goed af te ronden binnen de daarvoor gestelde tijd. Sterker nog, al bij de eerste opdracht bleven ze steken. Intussen gaan drie andere deelnemers naar binnen. Kunnen zij het beter? Het kleine hokje zal bezoekers van de NOT niet zijn ontgaan. Escape the classroom luidt de ­opdracht, een variant op de bekende Escaperooms.

The classroom waar de docenten uit moeten ontsnappen, is in dit geval net groot genoeg voor drie personen.

‘Om op tijd te ontsnappen hebben de kandidaten hun kennis van ICT hard nodig of zullen dit zich razendsnel eigen moeten maken’, zegt initiatiefnemer Frank Reinders.

‘We willen mensen uit het onderwijs op een laagdrempelige manier kennis laten maken met ICT. Je kunt ook een spreker uitnodigen die een uur lang iets vertelt over 21th century skills, maar een spelvorm is veel aantrekkelijker. Van doen leer je! Je maakt zo op een

laagdrempelige kennis met leren en lesgeven met ICT.’ Escape the classroom is een initiatief van Schoolupdate.nl.

De initiatiefnemers komen allemaal uit het onderwijs, zo is Reinders al dertien jaar leerkracht en ICT-coördinator.

‘Alleen als leerkrachten de juiste training krijgen, kan technologie zijn beloftes waarmaken. Met onze ­trainingen leren leerkrachten de technologie en digitale content te integreren in hun dagelijkse lessen. Wij denken dat computers, tablets en digitale schoolborden in de klas pas ten volste ­benut kunnen worden als de gebruikers over de juiste vaardigheden beschikken.’

Virtual Reality De op de NOT-beurs gepresenteerde classroom is maar een voorproefje van het hele Escape the classroomconcept. De organisatie mikt op groepjes van ongeveer tien docenten en die prop je niet met zijn allen in een klein hokje zo groot als een toilet. ‘De classroom is mobiel, we reizen er dus mee naar scholen. Daar wordt die opgebouwd in een klaslokaal of leraren­ kamer en in die ruimte komen nog meer opdrachten in de vorm van bijvoorbeeld Virtual Reality of fysieke ­robotjes die een route moeten afleggen.’ Om op tijd te ontsnappen heb je heel wat vaardigheden nodig, waaronder mediawijsheid, ICT–kennis, computational thinking, informatievaardigheden, probleem oplossend vermogen, creatief en kritisch denken, samenwerken en communiceren. ‘De eerste opdracht gaat bijvoorbeeld over bits en bytes, die je kunt vertalen in nullen en enen. De deelnemers moeten vervolgens een woord in code omzetten om de deur te openen. Een d

46

EDG_APR_046-047_Escape_v02.indd 46

22-03-17

21:01

is bijvoorbeeld een 4, de vierde letter van het alfabet.

En een i is de negende letter, binair gezien moet je dan de 8 en de 1 aandraaien. Het aantal bits dat aanstaat moet je dan uiteindelijk optellen en zo krijg je een code waarmee de deur open kan’, verklapt Reinders. Bij een tweede opdracht moet je de locaties vinden van drie bedrijven in Silicon Valley en die met elkaar verbinden. Daar waar de lijnen elkaar kruisen, zijn je nieuwe coördinaten om verder te kunnen. De snelste tijd op de NOT-beurs was indrukwekkend: vier minuten voor drie opdrachten. Het gemiddelde lag rond de tien minuten.

‘Als we naar een school gaan, zijn de deel­nemers veel langer bezig. Maar we wilden op de beurs iedereen de gelegenheid geven kennis te maken met het concept en dat lukt niet als mensen een uur bezig zijn. Sommige leerkrachten zijn er heel goed in, anderen minder.

We monitoren met camera’s hoe de deel­nemers het doen. Als het niet lukt, geven we na verloop van tijd een aanwijzing. Het is niet leuk om zonder succes een uur aan dezelfde opdracht te werken.’

Escapetheclassroom.NU versus Escapetheclassroom.NL Escapetheclassroom.nu richt zich op de leerkracht en moet niet worden verward met escapetheclassroom.nl.

Al is dat ook erg leuk! Bij dit andere concept worden leerlingen opgesloten in het lokaal van hun ‘door­ gedraaide’ docent. De enige manier om te ontsnappen, is het inzetten van al hun kennis en vaardigheden. Ze hebben één lesuur de tijd en de klokt tikt. Het gaat bij deze variant voor leerlingen niet alleen om ICT-skills, maar ook om maakvaardigheden en kennis van biologie, scheikunde, wiskunde en natuurkunde. Zo krijgen ze te maken met thermische verf, onzichtbare inkt en microscopische preparaten met een verborgen boodschap.

Het concept kan bijvoorbeeld worden ingezet als toetsvoorbereiding of jaarafsluiting, losse onderdelen zijn te gebruiken als activerende werkvormen.

Voor meer informatie kijk op escapetheclassroom.nu en op schoolupdate.nl

PrimaOnderwijs 47

EDG_APR_046-047_Escape_v02.indd 47

22-03-17

21:01

Het wordt helder met Snapje?

‘Je hoeft echt niet bang te wezen als je breuken op gaat tellen. Want een optelsom van breuken is eenvoudig voor te stellen met een taart die je in stukken snijdt. En taart, dat is toch leuk? Er rekent niks zo lekker als een breuk.’

Dit couplet, ingezongen door rapper Akwasi, galmt nog uren na in je hoofd en waarschijnlijk kan iedere leerling en leerkracht in Nederland het meezingen.

Het liedje is onderdeel van het NTR-programma Snapje?, bedoeld om lastige onderwerpen in video’s van twee minuten eenvoudig uit te leggen aan leerlingen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs en daar sleepte NTR de NOT Innovatie Award voor in de wacht. door malini witlox

Snapje? won naast de NOT Innovatie Award ook de Cinekid Gouden Kinderkastprijs. Het liedje Snapje? ­ ­Optellen van breuken won zelfs de Willem Wilminkprijs voor het beste kinderlied. De jury van Cinekid prijst Snapje? vanwege de toegankelijke manier waarop het bijdraagt aan het leren en aan het feit dat kinderen in aanraking komen met verschillende soorten muziek van eigen bodem. Voor de Willem Wilminkprijs waren er 96 inzendingen. Juryvoorzitter Koos Meinderts zei over Snapje?: ‘Een lied waarbij je meteen hoort dat de makers het ambacht in de vingers hebben… met ook nog eens een fijne uitsmijter! Want breuken zijn alleen maar lastig… in het ziekenhuis.’ Tot nu toe heeft Snapje? negen video’s uitgezonden, waaronder over spelling (d’s en dt’s), manieren om woordenrijtjes makkelijk te onthouden (geheugenpaleis), de eigen-

‘We zoeken naar onderwerpen ­waarbij het kwartje even moet vallen’ schappen van water, rekenen met procenten en het verschil tussen ‘dan’ en ‘als’. In 2016 werden de video’s online gezet en later onderdeel van Het Klokhuis.

Niet te ingewikkeld ‘Ik ga altijd op zoek naar onderwerpen die in één stap makkelijk kunnen worden uitgelegd met een animatie en een liedje’, legt eindredacteur Anneke Dorsman uit.

In het voorjaar van 2017 worden weer vijf afleveringen online gelanceerd. De leerlingen krijgen nu onder meer het verschil tussen kilo, pond en ons uitgelegd.

Iets wat ze op school officieel niet meer leren, maar

48

EDG_APR_048-049_Snapje_v02.indd 48

22-03-17

21:02

waar ze in winkels en in kookboeken wel vaak mee te maken krijgen. Ook legt Snapje? uit hoe je kunt onthouden of de klok vooruit of achteruit gaat als het zomertijd wordt. Nu het programma een succes is, krijgt Anneke steeds meer mails met suggesties. ‘Ik ben Snapje? destijds begonnen met een lijstje van onderwerpen waarvan ik zelf dacht dat het een eenvoudig uit te leggen was, maar waar sommige mensen moeite mee hadden. Dat leerkrachten nu zelf met ideeën komen, is hartstikke leuk! Hun suggesties zijn vaak wel wat ingewikkeld. Veel ideeën hebben meer uitleg nodig dan je in een animatie van twee minuten kunt vertellen.

Zo kreeg ik het idee aangedragen van een video over ‘wij’ en ‘hun’. Dat werkt dus niet, je moet dan ook de persoonsvormen snappen. Ik neem het de leerkrachten niet kwalijk hoor, het is heel fijn dat ze meedenken. We zoeken naar onderwerpen waarbij het kwartje even moet vallen zodat je het meteen snapt of waarbij je aan een ezelsbruggetje genoeg hebt.’

Humor Recentelijk kreeg Anneke van twee kinderen post: ze hadden een leuk ezelsbruggetje om het verschil tussen hooi en stro uit te leggen. ‘Dat onderwerp gaan jullie waarschijnlijk voorjaar 2018 nog wel terugzien’, verklapt ze. ‘Als ik een goed idee heb (binnengekregen), maak ik altijd eerst een uitlegscenario. Ik test dat op een groep kinderen met een tekening erbij. Is het goed in beeld te brengen? Als ik het in twee minuten aan een kind kan uitleggen, dan is het geschikt voor een liedje.’

Animatoren Mascha Halberstad en Sverre Fredriksen maken de bijbehorende video’s. De liedjes van Snapje? worden geschreven door bekende kleinkunstenaars Kees Torn, Jan Beuving en Katinka Polderman. ‘Humor is belangrijk. Het zorgt ervoor dat een tekst langer

‘Humor is belangrijk, het zorgt ervoor dat een tekst langer blijft hangen’ blijft hangen. De tekstschrijvers sturen mij een concept, dat gaat een paar keer heen en weer. Daarna gaat het naar de artiest die het inzingt.’ Dat zijn niet de minsten.

Racoon, De Staat, Maaike Ouboter, Sonja van Hamel, Lucas Hamming, Akwasi en A Whole Lotta People zongen al liedjes in. ‘Veel artiesten vinden het leuk om tussendoor iets kleins te doen. Ze zijn aangenaam verrast door het succes, kindertelevisie is meestal maar een klein ding.’

Viral Anneke is zelf ook verrast door het succes van Snapje?.

De YouTube-video over d’s en dt’s werd meer dan 300.000 keer bekeken! ‘Van 8 tot 88 jaar, de filmpjes worden ongelooflijk goed gewaardeerd. De Willem Wilminkprijs, bedoeld om het kwalitatieve kinderlied te stimuleren, was een fantastische opsteker voor de schrijver en de muzikant. Al zonder de steun van Het Klokhuis gingen de video’s viral. Er wordt veel over getweet. Ik heb bijvoorbeeld gehoord dat een heel lerarenteam in de pauze op de muziek danste. Leerkrachten laten weten dat het hun les makkelijker maakt. De ene leerkracht laat het als huiswerk bekijken, de ander doet het klassikaal. Het is kort en bondig dus al snel handig. Zowel in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en op het mbo gebruiken ze de Snapjes. Bij de eindexamens gingen de video’s een dag voor het examen ook rond. Even het geheugen opfrissen.’

Kijk voor meer informatie en de filmpjes op hetklokhuis.nl/snapje

PrimaOnderwijs 49

EDG_APR_048-049_Snapje_v02.indd 49

22-03-17

21:02

Eddy op De Triangel!

Na ruim drie jaar voorbereiding achter de schermen hebben Hogeschool de Kempel en de Rolf groep de eerste Nederlandse onderwijsrobot op school voorgesteld. We kennen de NAO-robot al, maar niet de Nederlandse ‘Eddy’.

Hij ging samen met veertien van zijn soortgenoten op bezoek op basisschool De Triangel in Lunteren. foto’s talia van den hoek

‘Humanoïde robots zijn in opkomst. De komende ­decennia zullen ze meer en meer een plek innemen als machine naast de mens, ook in het onderwijs. Met de komst van Eddy de onderwijsrobot bereiden we het basisonderwijs voor op de wereld van morgen’, aldus Jeroen Scholten, projectleider van de Rolf groep.

Eddy maakt gebruik van een NAO-robot. Dat is een humanoïde robot met mechanische, elektronische ­ en cognitieve vaardigheden. De onderwijsrobot kan ­ondersteuning bieden op allerlei vakgebieden. Denk aan taal, rekenen, wereldoriëntatie en Engels. Zo kan de robot een thema of bepaalde woorden of begrippen uitleggen aan de klas. Of hij kan groepjes leerlingen helpen met het automatiseren of memoriseren van lesstof. Op basis van de ervaringen van gebruikers zullen in de loop der tijd allerlei functies aan Eddy de onderwijsrobot worden toegevoegd.

Zelfgemaakte lessen Hogeschool de Kempel heeft de afgelopen jaren ­gewerkt aan een unieke en eenvoudig te bedienen ­gebruiksomgeving voor de NAO-robot. Met de komst van dit programma is de robot de onderzoeksfase ontstegen. De gebruiksomgeving maakt het mogelijk de hightech robot daadwerkelijk in de klas te gebruiken.

Leerkrachten en leerlingen kunnen op deze manier op een laagdrempelige manier kennismaken met robotica in de les. Ook mensen zonder technische achtergrond kunnen hiermee activiteiten ontwikkelen die het gedrag van de robot beïnvloeden. Op dit moment zijn er al lessen in de gebruiksomgeving beschikbaar. Hierdoor kunnen scholen die de robot aanschaffen er direct mee aan de slag. Leerkrachten kunnen ook zelfgemaakte lessen toevoegen en delen met andere gebruikers. Naast de NAO-robot en de gebruiksomgeving maakt een door

50

EDG_APR_050-051_Eddy_v00.indd 50

22-03-17

21:03

OinO-Advies en Hogeschool de Kempel uitgevoerde training deel uit van het aanbod voor scholen.

Iedereen een Eddy Het mensachtige uiterlijk en gedrag van de humanoïde robot leiden ertoe dat kinderen door de robot gefascineerd raken en intrinsiek gemotiveerd zijn om in ­interactie met de robot te leren. En intrinsieke motivatie is een belangrijke succesfactor in het onderwijs. Daarbij komt dat de robot niet geleid wordt door emoties, ­zodat hij altijd op dezelfde manier reageert en oneindig

geduldig is. Dat kan met name in het speciaal onderwijs goed werken. De reacties tot dusver zijn positief. Toch is er een spanningsveld omdat er angst bestaat dat een robot het mensenwerk (gedeeltelijk) zal overnemen.

‘Niet nodig’, zegt Scholten. ‘Eddy de onderwijsrobot is puur en alleen een leermiddel. Nu wellicht alleen nog gebruikt door de voorlopers in het onderwijs, maar we verwachten dat binnen 5 jaar iedere school de ­beschikking heeft over een robot in de klas.’ eddydeonderwijsrobot.nl

PrimaOnderwijs 51

EDG_APR_050-051_Eddy_v00.indd 51

22-03-17

21:03

Inspirerend onderwijs

met ICT

Programmeren met HTML Henk in de CodeQube

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Hoe gaan jongeren om met hun onlin e privacy?

Onderzoekend en ontdekkend leren in virtuele labs

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Leren van elkaar met webapp OnzeKlas

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

DESIGN THINKING Studio Tast introduceert design thinking in het klaslokaal Lesprogramma Designweek@school Muzikale lesideeën: Leer (online) een instrument bespelen & Lesje Digitale Drama

HOE MEDIAWIJS IS JOUW KLAS? Jaargang 34 33 | Nummer 02 6 | | Februari Oktober2016 2016

Jaargang 34 33 | Nummer 04 6 | | Februari December 2016 2016

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Datajurist Mireille Hildebrandt: ‘Leerlingen moeten ook onderwijs krijgen in de logica van statistiek’ Online platform QuizStud getest Gratis digitale lessen bij de Internationale dag voor de Rechten van het Kind

AUGMENTED REALITY

MAAKT LEREN VISUEEL Succesfactoren van serious games

Klas maakt eigen games met Gamestad

Design & Innovation op het vernieuwde vmbo

STERRENSTOF & CODING ‘DE LEERLINGEN ZIJN BEZIG MET TAAL, WISKUNDE EN NATUURKUNDE TEGELIJK’

Meest mediawijze klas van Nederland komt uit Bunschoten!

De kunst van het programmeren met tekenrobot GoTo

GAME JEZELF SLIM(MER) OP SCHOOL Lesidee:

Jaargang 34 33 | Nummer 03 6 | | Februari November 2016 2016

Werken met LessonUp: lessen met video’s, sites, slides & quizzes

Jaargang 34 | Nummer 07 | Maart 2017

Jaargang 34 33 | Nummer 05 6 | | Februari Januari 2016 2017

Kijk op computersopschool.nl voor lessuggesties, handige tutorials en digidees www.computersopschool.nl Twitter @cosonline EDG_PO_FEB_Ad_COS_A_v02.indd5224 EDG_APR_052-053_LOB_v02.indd

23-03-17

10:56 10:58

Overheid, ondernemers en onderwijs aan de basis van LOB-beleid Revius Lyceum gaan om online

Oriëntatie op de toekomst en ontwikkeling van loopbaancompetenties staan hoog op de agenda van het Revius Lyceum Wijk bij Duurstede. Om vmbo-leerlingen kennis te laten maken met beroepen en het regionale bedrijfsleven, werken ze samen met de OndernemersKring Wijk bij Duurstede (OKW) aan het project Wijk in Bedrijf. Een project dat LOB het hele jaar door verankerd in het lesprogramma. tekst en foto’s indra jager

Etske Muis is voorzitter van de OKW en bestuursvoorzitter van Stichting Binding (een centrum voor zorg en welzijn). Zij startte het samen­ werkingsproject met het Revius vanuit eigen ervaring: ‘Mijn kinderen gingen een paar jaar geleden op stage, de één bij Jumbo en de ander bij Albert Heijn. Voor hen leuk want ze konden een weekje bijverdienen, maar dat is natuurlijk niet waar LOB-stages voor bedoeld zijn. Tegelijker­ tijd hoorde ik van ondernemers uit de regio dat ze het moeilijk vonden om stagiaires van het mbo en hbo te krijgen. Die studenten studeren vaak in grotere steden en lopen daar ook hun stage. Een vijftienjarige kan nog niet zoveel als een mbo- of hbo-student maar als ze via een regionale stage te weten komen welke bedrijven er allemaal in de regio te vinden zijn, komen ze later als ze op het mbo of hbo zitten misschien wel terug. De match was gemaakt!’

Triple helix Het project behelst meer dan alleen een stage, legt Etske uit. ‘Samen met het Revius hebben we dit project ook in de lessen verweven. Ook organiseren we speeddates waarbij ondernemers uit de regio met leerlingen in gesprek gaan en we houden een presentatiemarkt waar de leerlingen op hun eigen standje aan elkaar, aan bezoekers en aan bedrijven presenteren wat ze op hun stage geleerd hebben.’ Voor havo en vwo heeft Wijk in Bedrijf een iets aangepast programma.

‘We hebben het voor havo/vwo een jaar op dezelfde manier gedaan als voor het vmbo, maar dat was een te grote belasting qua uren.

Dit jaar organiseren we in november een beroepencarrousel. Bij elke profielrichting gaan de leerlingen bij twee bedrijven op bezoek. Zij hoeven dat niet te presenteren, maar maken er wel een verslag over. Zo maken zij ook kennis met de lokale bedrijven.’ Etske is trots op het project.

‘Het is een heel mooi, uniek project met als afsluiter de jaarlijkse ­bedrijfsmarkt op het Revius Lyceum, waar de Ondernemersprijs Wijk bij Duurstede wordt uitgereikt. Bedrijven, overheid en onderwijs komen dan samen om elkaar te ontmoeten en de leerlingen kennis met hen te laten maken. Een triple helix!’

Ga voor meer informatie naar wijkinbedrijf.nl PrimaOnderwijs 53

EDG_APR_052-053_LOB_v02.indd 53

22-03-17

21:04

www.schoolsupport.nl

SCHOOLSUPPORT LESMATERIAAL EN LEERMIDDELEN

De leermiddelen van Schoolsupport zijn voor extra oefening, remediëren en verrijken.

LEREN

>

Hieronder een selectie uit het ruime aanbod taal ABCDE… Ik begrijp het!

Sterrenwerk Taal

Spellingsprint

De ABCDE-serie kan ingezet worden vanaf groep 4. Deze methode zelfstandig begrijpend lezen dient ter aanvulling op of vervanging van de bestaande methodes en bestaat uit verschillende niveaus.

De serie bestaat uit zes tekstniveaus AA, A, B, C, D en E van begrijpend lezen.

Zo kan gedifferentieerd worden binnen de groep.

Sterrenwerk Taal is een serie werkboekjes met uitdagende taaltaken waarmee (hoog)begaafde kinderen zelfstandig hun taalvaardigheid en inzicht in taal verbreden en verdiepen.

De vorm is uitdagend: speelse en originele opdrachten, raadsels en puzzels, creatieve en open opdrachten. De serie bestaat uit Sterrenwerk twee werkSterrenw erk Taal boeken Taal voor 10-12 jaar.

Kant-en-klaar RT-pakket voor het automaSpellin gsprint Spellingsprint tiseren van spellingy eu categorieën. Het doel l B a k is het automatiseren ui m g P r en inslijpen van de spellingcategorieën H z b van groep 4 en 5, zodat leerlingen auditief aangeboden woorden uit het hoofd kunnen opschrijven. Met Spellingsprint ontwikkelen kinderen een groter spellingbewustzijn en leren klanken, letters en spellingregels automatiseren.

Spellingkaart BLAUW

• www.schoolsupport.nl

schrijf wat je hoort

paarden

Spellingsprint

7

8

-d; -t

haai woord langer: Maak het

-cht; -ch

kat / -ch: hond meestal –cht klank komt Na een korte

specht

15

16

pech

Letters

-uw

schroef

Spellingsprint

vogel

ui

Letters 12

ij

zaag

in een

ijs

16

woord

auto

Spellingsprint

Klanksymbolen: tweetekenklank

24

25

26

27

golf

ver-

Spellingkaart

3

28

dans

gezicht

Spellingsprint

29

30

-b / -p

GROEN

eind van

eind van

bijvoeglijk

int

een klankgroep: langer maken: -s schrijf

Spellingspr Spelling

meestal

huis een klankgroep huizen langer een -f maken: schrijf meestal

dief

naamwoord;

bruine

-ig

20

-lijk

p

een -z

een -v

ort.nl

Letters

leeuw

dieven stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

schoenen

houten

tafel

– www.schoolsupp

-ieuw;

school

fiets

slang

ei -auw; -ouw

oud -f; -s achteraan

be-; ge-;

29

GEEL

sch-; schr-

f-; v-

s-; z-

ei; ij

ou; au;

© Schoolsupport

14

slang

-oei

Klanksymbolen:

medeklinker

4

Spellingsprint Spelling

twintig

gevaarlijk

krab -elen; -enen; eren

kinderen

– www.schoolsupport.nl

11

12

13

bank

• www.schoolsupport.nl

-rp

beer

-ng

-aai; -ooi;

-eeuw;

10

hem niet:

-rg; -rk; -rm;

-oor

-nk

© Schoolsupport

-u, je schrijft

-lm; -lp; -rf;

-eer; -eur;

6

Spellingsprint

9

wat je hoort:

-lf; -lg; -lk;

melk

huilen eind van een klankgroep: medeklinker

© Schoolsupport

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Spellingkaart

ROOD

je hoort een

2

5

schrijf wat je hoort

23

1

4

kippen

pop

© Schoolsupport

– www.schoolsupport.nl

klank

schrijf twee gelijke medeklinkers

klank

3

© Schoolsupport

apen

– www.schoolsupport.nl

lange

schrijf één a-, e-, o-, u-

je schrijft

1

Klanksymbolen:

zee klank

sla

© Schoolsupport

Spellingkaart

Spellingsprint

kastje

eind van een klankgroep: tweetekenklank

© Schoolsupport – www.schoolsupport.nl

sleutel

eind van een klankgroep: korte

22

• www.schoolsupport.nl

eind van een klankgroep: lange

21

© Schoolsupport – www.schoolsupport.nl

-a; -o; -u; -ee

20

© Schoolsupport

-je; -tje; -pje; -kje; -etje

19

Spellingsprint

auditief automatiseren

Spellingsprint

van

Spellingsprint

de spellingcategor

ieën is een remediërend spellingcategorieë programma voor n van groep 4 het automatiseren en 5 (België: 2e van en 3e leerjaar). omvat auditieve oefeningen en kernonderdelen dictees. Het programma van spelling volgens • Oefenen en oefent een vaste structuur categoriseren en met veel herhaling:de van letters en klanken, en uitspreken van auditieve discriminatie, woorden in klankgroepen.

• Auditief aangeboden analyse woorden indelen • Vanaf week 1 werkt Spellingsprint naar categorie en vervolgens schrijven. correct leren schrijven aan een van de regelwoorden systematische opbouw voor het met open en gesloten lettergreep.

Voor wie is Spellingsprint geschikt?

• Alle kinderen met spellingprobleme (België: 2e en 3e n in groep 4 en 5 van het primair leerjaar).

• Kinderen met onderwijs hardnekkige spellingprobleme onderwijs. n in de bovenbouw van het primair • Kinderen in het speciaal onderwijs (België: buitengewoon onderwijs).

Waaruit bestaat Spellingsprint?

• Uitgebreide handleiding, met ook: o Instapschema op basis van PI-dictee o Toetsoverzicht, en/of CITO-dictee. oefenoverzicht / format handelingsplan, ‘aftekenschema’. registratieformulie • 50 Weekkaarten r en met telkens 3 oefenmomenten exact beschreven van maximaal oefeningen: klanken klankzuivere woorden, / auditieve oefeningen 30 minuten met regelwoorden en dictees met • Kopieerbare en categoriewoorden dicteebladen voor . auditieve oefeningen • Letterkaartjes en klanksymbolen. en woorddictees.

• 4 Spellingkaarten met in totaal 30 spellingcategorieë spellingkaarten om afbeeldingen n van de eigen methodemet afbeeldingen. ‘Lege’ op te plakken.

Hoe kan Spellingsprint worden ingezet?

• Als remediërend materiaal voor individuele leerlingen • Door remedial teacher, leerkracht, of een combinatie hulpouder, stagiair, groepjes leerlingen. van begeleiders. klassenassistent • Thuis, waarbij of door ouders met hun kinderen oefenen.

auditief automatisere

Spellingsprint

T

p

S

SpellingSprint

orieën

0

R

Spellingsprint

kan als remediëring noodzakelijke naast elke methode oefeningen staan worden gebruikt. kant-en-klaar beschreven. hierbinnen blijkt Alle zeer efficiënt te De auditieve aanpak zijn.

Succes met Spellingsprint !

de spellingcateg

H

x

n van

q

(W)O NDE

voor 10-12 jaar

-e; -el; -er; -em; -en

18

F

DE RUIMTE IN!

17

cover.indd 1

19-11-12 12:03

RWATER

voor 10-12 jaar

> schoolsupport.nl/

> schoolsupport.nl/

ABCDE...+Ik+begrijp+het!

9 789086 643974 > bestelcode: BGT02K

bestelcode: BGT011K

2

10

Kom spelen en bouwen in Spijkerstad!

Spijkerstad is open van 1 april tot 1 november. Elke middag van half 2 tot 6 uur.

25

Spijkerstad | Spoorweg 6 in Deurne | telefoon: 06 - 02554891

15

3

Je kunt je hut nog mooier maken!

In Spijkerstad is ook een winkel. Daar kun je spullen kopen voor in je hut. Een stuk tapijt, een stoel of een mooi AA13 4 kunstwerk. Voor weinig geld koop je al iets. En vind je het niet meer leuk? Dan breng je het terug. Je krijgt gewoon je geld terug.

20

5

Zeeman Karel

20

Ik ken een zeeman met een baard en in zijn oor een ring.

Van achteren een paardenstaart, het is een grappig ding.

Hij heeft een stem, wat hees en schor en op zijn hoofd een pet.

Met Karel zit het echt wel snor, op zee heeft hij veel pret.

1

Zeeman Karel, we varen met je mee.

Zeeman Karel, ja lekker op de zee.

TWEE AABCDE Deinend op de golven, gaan we op en neer.

Zeilen met z’n allen, 15 JO-HO daar gaat ie weer.

2

WORD LID VOOR 1 MEI. EN ONTVANG JE EIGEN HAMER! 5

25

30

10 Snappen in stappen!

Maak de opdrachtenkaart.

De ene machine hakt het hout fijn. In snippers. Die zijn zo groot als gummetjes. Die snippers heten ‘chips’. Ze lijken er ook wel op. Alleen zijn ze niet lekker. De chips worden fijngemalen. Het worden vezels. Dit gebeurt onder een hoge temperatuur. Er ontstaat een soort brij. Die noemen we houtpulp. Vezels zijn een soort sliertjes. Heb je wel eens zoethout gegeten? Dan weet je ontspannende tekst precies wat vezels zijn.

1

2

35

40

Voorkennis activeren

20

Verbeelden

25

Voorspellen

30

Nu heb je papier. Maar het is nog kletsnat. Het water wordt eruit gehaald. Het vochtige papier wordt geperst. Daarna wordt het gedroogd. Het wordt gewikkeld. Op een enorme rol. Die rol papier is groot. En erg zwaar. Op een vrachtwagen past maar één rol papier.

Er zijn veel soorten papier. Krantenpapier is anders dan wcpapier. Elke papiersoort heeft zijn eigen recept. Een bekende papiersoort is karton. Karton wordt gebruikt voor dozen.

Om dingen in te verpakken. Melkpakken zijn ook van karton gemaakt.

3

Wat doet de andere machine? Die maakt van het hout een soort zaagsel. Dit spul heet houtslijp. In houtslijp zitten ook vezels. Het houtslijp en de houtpulp worden gemengd. Er komen nog twee stoffen bij. Dat zijn pulp van oud papier. En cellulose. Cellulose is een papje. Een papje van gekookte houtcellen. De pulp van oud papier is vies. Die wordt eerst schoongemaakt. Anders wordt het nieuwe papier grauw.

Ja, Karel is een echte vent, hij is bijzonder flink.

Voor niets of niemand is hij bang, dus wat je noemt: Een bink!

Een sterke wind of storm op zee, daar geeft hij heus niks om.

Hij fluit zelfs met orkanen mee en lacht zichzelf dan krom.

3

4

15

Ik hoop dat je erbij bent.

Ik heb er zin in!

15 4

20 Snappen in stappen!

Maak de opdrachtenkaart.

Tijd over? Kijk bij Extra.

AABCDE TWEE

AA18 Vakantie

sfeeroproepende tekst

8

Even later kwamen ze bij het dorpje waar het vossinnetje woonde. De vos stopte en zei: “Kom eraf broer. We gaan te voet verder. Ik draag je niet meer.” Maar broer konijn stapte niet af. Hij sloeg met zijn zweep de vos zo hard, dat hij er pijlsnel vandoor ging en niet stopte voordat hij in de tuin van het vossinnetje was. Broer konijn sprong eraf en maakte de teugels aan het hek vast en ging naar binnen.

10

11

Hoi Jens.

Wij zitten in een huisje in Frankrijk.

Het is hier mooi en warm en ik ben verbrand.

Ik speel elke dag in de speeltuin.

Daar heb ik twee vriendjes, die Mark en Robbie heten.

Het zijn broers.

Ga jij ook nog op vakantie?

5

10

Hoi Bas. 1

Jens ________________________________ Bontekoe 26 ________________________________

5

2233 XY Zetdam ________________________________ Ollandia ________________________________

Bas.

10

Bedankt voor je kaart.

Was het nog leuk in Frankrijk?

Ik logeer nu bij mijn opa en oma.

Daarna ga ik met mijn vader naar 2 Ameland.

Bas ________________________________ We slapen dan in de tent.

Ik ben gisteren naar de rue de anvers 564 ________________________________ dierentuin geweest.

2233 lion Daar was ook een speeltuin. ________________________________ France ________________________________

Groetjes van Jens.

Snappen in stappen!

Maak de opdrachtenkaart.

Snappen in stappen!

Tijd over? Kijk bij Extra.

AABCDE TWEE

55 3

Maak de opdrachtenkaart.

Tijd over? Kijk bij Extra.

AABCDE TWEE

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Zeeland is een schip in tweeën gebroken. Het schip vervoerde containers en olie. Een deel van de vracht ligt nu in de zee. Er zijn al een aantal

5 containers aangespoeld op het strand.

5

Het schip, met de naam Rena, kwam al in oktober vast te liggen. Het was op een rif gelopen en kon geen kant meer op. Bij de

10 botsing verloor het schip al heel veel olie,

waardoor veel dieren, zoals vogels, dood zijn gegaan.

ontspannende tekst

worden.

Steuren leven het liefst in grote rivieren. In de buurt

rivier op om eitjes te leggen.

Ooit zaten sommige Nederlandse rivieren vol met steuren. Tot er steeds meer op ze werd gevist.

20 Voor hun vlees en voor hun eitjes. De eitjes worden kaviaar genoemd. Dit wordt door sommige mensen opgegeten en is heel duur.

ontspannende tekst

Vervuiling van het water zorgde er ook dat de steur 25 verdween. Gelukkig zijn de rivieren in ons land nu

1 Woensdag 9 mei 2012 – In Rotterdam zijn drie vissen uitgezet in de rivier de Nieuwe Maas. Het

weer een stuk schoner.

gaat om bijzondere vissen. Het zijn steuren. Deze vissen kwamen de laatste vijftig jaar niet meer voor

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE 10

Voorkennis activeren

15

Verbeelden

Maak de opdrachtenkaart.

ABCDE TWEE

2

Een stuk of zes die niet goed zien, dat zijn de krokobrillen.

3 B32 32 Route van een wandeling En… vijftig met een dikke bips, dat zijn de krokobillen.

B27 Wat stop je in een schoenendoos?

verduidelijkende tekst

1

Parkeer je vervoermiddel op de parkeerplaats bij restaurant De Scholvis. Dit is het beginpunt van je wandeling.

5

Loop richting het houten hek. Ga daar door de opening en volg het trapje naar beneden. Ga door het poortje onderaan de trap, richting het strand. Loop het strand 2 helemaal af, inmaar om bomen teTijd over?

Snappen stappen!je mag stoppen Maak de opdrachtenkaart.

Kijk bij Extra. beklimmen.

ABCDE TWEE Aan het einde zie je een beekje. Klauter over de boomstammen die in de beek liggen. Loop over het pad en neem de tweede weg rechts. Na 500 meter kom je bij de grote weg. Dit is de Dijkweg. Steek deze weg voorzichtig over. Ga bij de boerderij rechts. Na 3 een poosje zie je een bankje en daar splitst het pad zich. Houd links van het bankje aan. Volg het pad en je komt vanzelf in het Groene bos.

10

15

20

25

30

Ook online!

Blijf het pad volgen. Bij het rode paaltje ga je niet rechtsaf, maar rechtdoor. Je bereikt de open plek in het bos. Hier kun je picknicken en spelen.

Sla het pad in bij de zandbak. Volg dit kronkelpad. totdat je weer een boerderij ziet. Volg het pad naar de boerderij. Ga op het kruispunt dus rechtdoor. Bij de boer die hier woont kun je fruit proeven en heerlijke schapenkaas.

Loop weer terug over het pad bij de boerderij. Bij het kruispunt ga je nu links. Loop door totdat je weer bij de Dijkweg komt. Steek voorzichtig over. Zie je je vervoermiddel al?

1

schoolspullen. En ook nooit nieuwe kleren krijgen. Wist je dat?

Deze kinderen wonen in een arm land. In Afrika

5 bijvoorbeeld. Ze hebben bijna geen geld en hebben

1

daardoor ook vaak honger.

KOM IN ACTIE VOOR DEZE KINDEREN! Maak ze blij met een prachtig cadeau!

20 Je levert de doos in op een inleverpunt. (Deze vind je op de

15 verrassingsdoos van. Je mag de doos ook versieren. Met

25 De schoenendozen komen terecht bij kinderen in een

spullen in. Je kunt vast wel iets van je speelgoed missen.

Je kunt ook iets kopen van je zakgeld. Een kam of een 2 tandenborstel. Of een schrift en een potlood. Zo kan een arm kind ook iets opschrijven op school. Maak er een mooie papier of verf. Schrijf aan de onderkant of jouw doos voor een jongen of voor een meisje is. Zorg dat het deksel goed vastzit. Gebruik hiervoor sterke plakband.

C25 25 Walvissen in gevaar

35

40

2233 XY Zetdam ________________________________ Ollandia ________________________________ 45

25 - 7 - 2012, Pyros Lieve mensen, Dank je wel voor jullie fantastische cadeau, we genieten er met volle teugen van! Ons appartement is heerlijk, met een mooi panoramauitzicht (ongeveer zoals de voorkant van deze ansicht). Elke ochtend wandelen we richting strand en winkeltjes. Om 12 uur gaan we in het badplaatsje koffiedrinken op een terrasje in de schaduw. We doen het rustig aan in de drukkende hitte. Al met al een geweldige vakantie, dank je wel. We zien elkaar weer snel.

Groetjes, Corrie en Jos

informatieve tekst

Walvissen zijn er in vele soorten en maten. Ze zwemmen in alle oceanen van de wereld. Helaas worden ze bedreigd. Als we niet uitkijken, zijn veel walvissoorten straks uitgestorven. Deze tekst gaat over de gevaren waar walvissen mee te maken krijgen.

1

40

Het katholieke geloof van de Spanjaarden kan af en toe eng en griezelig zijn, maar het ziet er ook vaak heel lief uit. Kijk maar eens in de kathedraal van Toledo. Daar staat een beeld van Maria die het kindje Jezus op haar arm heeft. En je kunt zien dat die twee van elkaar houden. Ze hebben pret. Maria kijkt vanuit haar ooghoeken met een jolige blik naar Jezus. Haar mond glimlacht, haar lippen steken ondeugend naar voren.

Want wat doet die Jezus van haar? Hij kietelt haar onder de kin.

C27 Rara, wat is het?

20 9

35 1

40

45 2

Schepen Elk jaar sterven duizenden walvissen na een botsing met een schip.

Of omdat ze verstrikt raken in visnetten. Ook vervuiling vormt een groot probleem. Zo kunnen ze bijvoorbeeld giftige stoffen

Maak de opdrachtenkaart.

Snappen in stappen!

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

binnenkrijgen die in zee zijn gedumpt. Walvissen hebben ook last van het geluid van de schepen. Met bromtonen maken de dieren contact met andere groepen walvissen. Ze horen die geluiden van honderden kilometers verder. Maar het contact kan verstoord raken door het geluid van de scheepsmotoren.

60

bestelcode: BGT05K

ABCDE E E30 Fakers ontmaskerd

6

8

5

15 Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

25

Wat krijg je als je een postduif kruist met een specht?

5 Snappen in stappen!

45

ANTWOORD: Vijf minuten! Want elke machine doet vijf minuten over één artikel.

50

60

65

Maak de opdrachtenkaart.

overtuigende tekst

7

overtuigende tekst

Doe mee aan de Opschoond Opschoondag: 10 maart

Ik kan het niet!

Concentreren, hoe doe ik dat?

5

Ik ben zo moe...

5

Weer koppijn...

Ik durf niet!

Ik ben stom!

Ga weg! Laat me met rust...

10

Waarom moeten ze altijd mij hebben?

Ik ben zo verdrietig...

Afval hoort niet op straat. Daarom zet heel Rochel zich op 10 maart vanaf 10.00 uur in voor een schone buurt. Jij doet toch ook mee? Het is gezellig, het geeft een goed gevoel en je krijgt er een schone buurt voor terug. Bovendien kun je leuke prijzen winnen.

Kijk voor meer informatie op www.gemeenterochel.nl

10

Samen houden we de buurt schoon!

Ik heb het zo druk...

15

8

20

9 25

Jorinde Wringe Kindercoach luistert, inspireert & motiveert Bel of mail voor een kennismakingsgesprek Floris de Vijfdestraat 5 5555 EE Rochel 055-1234567 jorinde@jorindekindercoach.nl www.jorindekindercoach.nl Aangesloten bij de Nederlandse Federatie Gezondheidszorg.

Coaching wordt vergoed door de meeste zorgverzekeraars.

(routekaart hiernaast) Snappen in stappen!

Maak de opdrachtenkaart.

Snappen in stappen!

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

40

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

TWEE

Maak de opdrachtenkaart.

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

Dosering Volwassenen: 1 - 2 tabletten van 500 mg per keer, maximaal 6 tabletten van 500 mg per dag / 24 uur Kinderen: 3 maanden 1 jaar:

Ik heb gehoord dat niet stil kunnen zitten betekent dat je liegt, klopt dat?

1 - 2 jaar:

- Het kan een teken zijn dat je liegt. Maar het kan ook gewoon betekenen dat je van nature niet stil kunt zitten of dat het ergens jeukt.

- Deskundigen zeggen dat als je iemand echt wilt doorhebben, je moet kijken naar clustersignalen, signalen die tegelijkertijd plaatsvinden.

- Niet stil zitten, een onoprechte glimlach, wrijven aan de neus en het vermijden van oogcontact, dat samen wijst erop dat er iets scheelt.

- Mensen die liegen treden vaak heel erg in detail, terwijl mensen die de waarheid vertellen toegeven dat ze de details niet meer weten.

2 - 4 jaar:

4 - 6 jaar:

2 6 - 9 jaar:

9 - 12 jaar:

12 - 15 jaar:

Leugenaars ontmaskeren 45

1. Leugenaars geven vage informatie als je een verklaring vraagt.

2. Ze kijken je niet in de ogen of kijken je juist te hardnekkig aan (normaal kijk je regelmatig weg als je praat).

3. Ze proberen van onderwerp te veranderen.

4. Ze praten langzamer dan normaal.

1/2 tablet van 100 mg per keer, maximaal 4 - 6 keer per dag / 24 uur 1 - 1 1/2 tablet van 100 mg per keer, maximaal 4 - 5 keer per dag / 24 uur 1 - 2 tabletten van 100 mg per keer, maximaal 4 - 5 keer per dag / 24 uur 1/2 tablet van 500 mg per keer, maximaal 3 - 4 keer per dag / 24 uur 1/2 tablet van 500 mg per keer, maximaal 4 - 6 keer per dag / 24 uur 1 tablet van 500 mg per keer, maximaal 3 - 4 keer per dag / 24 uur 1 tablet van 500 mg per keer, maximaal 4 - 6 keer per dag / 24 uur

bedoeld voor kinderen in de ondergrens van de desbetreffende leeftijdscategorie. Herhaal toediening alleen als de symptomen (koorts en pijn) weer opkomen. Bij kinderen tot 4 jaar wordt toediening gedurende meer dan 2 dagen afgeraden, tenzij uw arts anders voorschrijft.

Toediening De tabletten met een ruime hoeveelheid water innemen.

Als u merkt dat (Kinder)paracetamol te sterk of juist te weinig werkt, raadpleeg dan uw arts of apotheker.

Wat u moet doen wanneer u te veel (Kinder) paracetamol heeft ingenom

Belangrijk: Het maximaal aantal keren per dag dat een dosis mag worden ingenomen varieert bij kinderen tussen de verschillende leeftijdsgroepen. Let er goed op dat u uw kind een dosis met de juiste frequentie geeft.

Er moet minstens 4 uur tussen twee toedieningen zitten. De lagere toedieningsfrequentie is

3

50

Wist je dat...

55

...er bepaalde stoffen vrijkomen in je hersenen als je liegt? Die zorgen ervoor dat je neus jeukt en daarom wrijven leugenaars vaak over hun neus.

Snappen in stappen!

C29 Doen!

Zie je het (even) niet zitten?

6

35

1

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • naar tekst van: Anita Naik

6

1. Wat is donkerrood met witte spikkels en spuugt?

Routebeschrijving naar Klimhal Nieuwegein Rijdt vanaf de school de snelweg op richting Arnhem (A12).

Vervolgens kiest u de afsl. Houten/Nieuwegein. Daarna neemt u de eerste afrit ri. Nieuwegein. Onderaan de afslag gaat u rechtsaf.

U rijdt nu op de A.C. Verhoefweg. Bij het tweede verkeerslicht (ANWB-bord met Blokhoeve) gaat u linksaf. 200 m. doorrijden, dan weer links en meteen rechts de Blokhoeve op. Klimhal Nieuwegein ligt dan aan uw linkerhand, op nummer 12.

- Een glimlach is de meest gebruikte gezichtsuitdrukking. Fakers proberen hun onoprechtheid achter een glimlach te verbergen.

- Als je weet hoe een echte glimlach wordt gevormd, herken je meteen een gefakete glimlach. Bij een oprechte glimlach spelen alle spieren in het gezicht een rol. De glimlach reikt bijna tot onze ogen, terwijl een geforceerde glimlach alleen de spieren rond de mond in beweging brengt.

(Probeer zelf maar eens een oprechte en een geforceerde glimlach te maken voor de spiegel.)

- Een geforceerde glimlach wordt ook te lang aangehouden en verdwijnt dan in een oogopslag, terwijl een oprechte glimlach heel langzaam vervaagt.

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

Twee patiënten worden naar de spoedeisende hulp gebracht. Ze hebben een zwaar ongeluk gehad. Al snel blijkt het te gaan om een vader en een zoon.

Kort na de aankomst in het ziekenhuis sterft de vader. De zoon moet een spoedoperatie. Maar de binnengekomen hersenchirurg wordt meteen lijkbleek.

“Ik kan deze operatie niet doen!” schreeuwt de chirurg, “want dat is mijn zoon!”

Hoe kan dat?

Tips Doe kleding aan waar je je lekker in kunt bewegen, bijvoorbeeld groente woont in het bos?kun je ook je gymkleren een legging2.ofWelke een sportbroek.

Natuurlijk van school meenemen. Alle kinderen kunnen ter plekke 65 klimschoentjes lenen. Je hoeft dus geen gymschoenen o.i.d. mee te nemen. 3. Welk dier bestaat voor driekwart uit wol?

Betaling Wij vragen u het bedrag voor uw kind(eren) over te maken naar Snappen in stappen!t.n.v. ‘Oudervereniging Maak de opdrachtenkaart. rekeningnummer 3268.73.785 School’ Tijd over? Kijk bij Extra.

TWEE onder vermelding van ‘klimgym, naam kind(eren) en klas(sen)’.

7 ABCDE In verband met de administratieve afhandeling graag uiterlijk 6 mei.

Wilt u liever contant betalen, dan graag het geld in een gesloten envelop uiterlijk maandag 7 mei aan uw kind meegeven naar school.

Nog enkele chauffeurs voor de woensdag gezocht!!

Voor de woensdag (groep 1 en 2) zoeken we nog ouders die ’s middags kunnen terugrijden/ophalen. Het is ongeveer 15 minuten rijden (zie routebeschrijving).

Geef u snel op bij Nathalie (nathalie@school.nl) of Gerwineke (gerwineke@school.nl)!

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

30

Ik heb nooit door dat iemand alleen maar doet alsof hij me leuk vindt. Hoe zie ik dat mensen liegen?

Het is in het leven erg handig als je leugenaars, fakers en bedriegers meteen kunt ontmaskeren. Daarvoor hoef je geen gedachten te kunnen lezen.

10

Maak de opdrachtenkaart.

informatieve tekst

Fakers ontmaskeren

7

Wil jij nog meer weten over walvissen?

Op deze websites vind je interessante informatie!

• www.wnf.nl Dit is de website van het Wereld Natuur Fonds. Je vindt er veel informatie, onder andere over walvissen.

• www.greenpeace.nl De organisatie Greenpeace strijdt al jaren tegen de walvisjacht.

Op hun website kun je daar meer over lezen.

Spelen met woorden 60

3

70

Ook online!

4

Tijd over? Kijk bij Extra.

methode begrijpend lezen

3. Dosering en wijze van inname van (Kinder) paracetamol

Bruinvissen in de Noordzee Ook bij ons land zwemmen walvissen, in de Noordzee. Meestal zijn het bruinvissen. Die zijn ongeveer 1.80 m lang en 60 kg zwaar. Soms spoelt er een bruinvis aan op het strand. Dat heb je vast wel eens op het nieuws gezien. Aangespoelde dieren die nog leven worden naar het Dolfinarium in Harderwijk gebracht. Als ze beter zijn, worden ze weer in zee uitgezet.

Red de walvis!

Er zijn organisaties die ervoor vechten dat de walvisjacht helemaal verboden wordt. Bijvoorbeeld Greenpeace en Sea Shepherd. Deze organisaties willen ook waterparken in zee maken. Daar kunnen walvissen en andere zeedieren rustig leven.

55

5

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

serie 2 - C tekstkaarten.indd 1

Maak de opdrachtenkaart.

ABCDE TWEE

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

6/10/13 15:19

20

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • tekst: door Rik Zaal

55

ANTWOORD: Het gaat niet om de helft van het getal, maar om het aantal letters! (zes = 3 letters, acht = 4 letters, twaalf = 6 letters, tien = 4 letters) De rover had dus “vier” moeten zeggen.

Opdrachten om onder de loep te nemen

50

4

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

3

55

Snappen in stappen, ook hardop!

45 2

3

Snappen in stappen!

In zijn nachtmerrie staat Jan op een brug. Hij wil eraf, maar aan de ene kant van de brug staat een leeuw met een knorrende maag. “Dan ga ik naar de andere kant”, denkt Jan. Helaas staat aan de andere kant van de brug een hongerige tijger likkebaardend naar hem te kijken. “Dan spring ik in het water”, denkt Jan. Maar onder de brug zwemt een haai die al dagen niet gegeten heeft. Jan kan geen kant op! Er is maar één uitweg. Weet jij hem?

Spoedoperatie 50

40

Rekenraadsel Vijf machines doen er vijf minuten over om vijf artikelen te maken.

Hoe lang doen honderd machines er dan over om honderd artikelen te maken?

De jacht op walvissen Ondanks veel protest wordt er nog steeds op walvissen gejaagd. Japan zegt dat het alleen walvissen vangt voor onderzoek. Maar op veel plaatsen in Japan staat walvisvlees nog gewoon op de menukaart!

Ook sommige andere landen gaan nog op walvisjacht. Vroeger deden ze dat met speren, harpoenen harpoenen. Tegenwoordig gebruiken de jagers harpoenen met explosieven explosieven. Die ontploffen diep binnen in de walvis.

35

Wilde dieren

C31 31 Klimuitje - vervolg

Weet jij wat er mis ging ?

25

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Vragen stellen

helpen de andere dieren van de groep hem. Soms zwemmen zieke walvissen naar ondiep water. Dan kunnen ze lekker liggen, terwijl ze ademen. De andere leden van de groep helpen het zieke dier tot het weer beter is. Of totdat het gestorven is. Soms komt een hele groep walvissen in ondiep kustwater terecht. Ze kunnen dan niet meer weg en gaan dood.

Dierlijke vijanden De grootste walvissen hebben door hun omvang geen andere dieren als vijand. Maar voor kleine, jonge of gewonde walvissen dreigt wel gevaar. Zij zijn een gemakkelijke prooi voor groepen orka’s en grote haaien.

30

25

ontspannende tekst

Pas op! Instinker!

Een rover wil in een kasteel inbreken, maar er staat een schildwacht bij de

wachtwoord te komen. Na een tijdje komt er een vrouw aan die naar binnen wil.

“Drie”, zegt de vrouw .

“Is goed, kom maar binnen.”

Even later komt er een jongetje aan.

10 “Acht”, zegt de schildwacht.

“Vier”, zegt jongetje.

“Is goed, kom maar binnen.”

Deover? rover denkt dat hij het systeem door heeft, Maak de opdrachtenkaart.

Tijd Kijk bij Extra. maar wacht voor de zekerheid nog eventjes af.

ABCDE TWEE 15 Dan komt er een koopman aan.

“Twaalf”, zegt de schildwacht.

“Zes”, zegt de koopman.

“Is goed, kom maar binnen.”

Nu weet de rover het zeker. Vol vertrouwen loopt hij naar de schildwacht.

20 “Tien”, zegt de schildwacht.

“Vijf”, antwoordt de rover.

“Alarm!!!!” roept de schildwacht. “Er staat een rover voor de poort!!!”

Ollanda ________________________________

ANTWOORD: Een dophertje.

INCLUSIEF

75

Holland ________________________________

2213 SJ Venlo “Zes”, zegt de schildwacht. ________________________________

30

Voorspellen

15

70

3434 ZZ Lelystad ________________________________

Visgooyersdwarsstraat 17 ________________________________ 5

ANTWOORD: Een wolf.

Snappen in stappen!

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Voorkennis activeren Verbeelden

Als een gewonde walvis niet meer naar boven kan zwemmen, 10 halen.tekst informatieve

kathedraal van Santo Domingo sinds die tijd een kip en een haan gehouden. In een kippenhok dat daar speciaal voor ze gemaakt is. De beesten worden elke maand vervangen.

3

p/a Rodondendron 4811 ________________________________

Bo en David Stramden ________________________________ poort. Hij besluit de schildwacht af te luisteren om op die manier achter het

ANTWOORD: Een salama.

Mannen, het is hier waanzinnig!

Volgend jaar moeten jullie zeker mee! Tof weer, langzaam aflopende stranden, helder water en veel watersporten. En de Grieken zijn goedlachs. Wat wil een mens nog meer?

Groetjes, ook voor mama van paps en Cindy.

PS. Was het leuk in Spanje?

ANTWOORD: Jan moet wakker worden!

55

ANTWOORD: De hersenchirurg is de moeder.

50

Bosboomstraat 15 ________________________________ 7867 GG Voorburg ________________________________

Fam. Ter Haar ________________________________

ANTWOORD: Jan moet wakker worden! 4

2

35°C

Samira Zehar ________________________________

ANTWOORD: Een postbode die aanklopt als hij post voor je heeft.

Bontekoe 26 ________________________________

Nederland ________________________________

INCLUSIEF

30

Opa en oma Grevelaar ________________________________

Verdrinking Eén van de grootste gevaren voor walvissen is verdrinking. Dat lijkt raar, maar dat komt omdat walvissen geen vissen zijn, maar zoogdieren. Ze moeten regelmatig naar de oppervlakte om adem te

C17 Een kip in de kerk - vervolg

sfeeroproepende tekst

1

Lieve opa en oma, Het is heel warm. We gaan vaak naar het strand. Gisteren hebben we inktvis gegeten. Ik dacht dat het vies was, maar het is lekker! Griekse kaas vind ik niet zo lekker. Vanavond zijn er zwemwedstrijden in het bad en ik doe mee!

Groetjes, Bas

23 juli 2012 Hoi Samira!!!

Het is hier heet!!!! Vandaag zijn we gaan snorkelen. Er waren geen Nemovisjes, maar wel veel andere mooie vissen. Snorkelen is best leuk, maar je moet wel goed je rug insmeren. Ik kan alleen nog maar op mijn buik liggen: ojee, witte buik, haha! Ik hoop dat het leuk is in Marokko!!!!!

Tot snel!!

XOXOXOXXXXXXOOOOOO Britt (PS Nog geen leuke Griekse jongen gezien hoor!!!!)

ABCDE E

TWEE 5

C33 Een vakantiegroet

5

DOE MEE! EN MAAK KINDEREN BLIJ MET EEN Kijk voor de inleverpunten op www.wedidagoodjob.com

Snappen in stappen!

bestelcode: BGT03K

ABCDE E 25

website).

Alle schoenendozen worden naar het buitenland gebracht.

Naar: Oeganda, Zambia, Niger, Moldavië en Roemenië. De 3 kinderen in die landen zijn vaak arm.

sloppenwijk of weeshuis. Zo laten we zien dat we aan ze denken.

30 PRACHTIG CADEAU!

6

NIVEAU E

9 789086 643981 >

methode begrijpend lezen

20

Laika wilde even gaan baden

Wat gebeurt er met jouw schoenendoos?

10 Je vult een schoenendoos. Stop er leuke en bruikbare

5

serie 2 - B tekstkaarten b.indd 1

6/10/13 14:52

NIVEAU C

15

Olifant vast in sloot

Wat is de bedoeling?

1 Er zijn kinderen die geen speelgoed hebben. En geen

4

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

serie 2 - AA tekstkaarten.indd 1

10

overtuigende tekst

Ko m i n a ctie vo o r a rm

Routebeschrijving wandeling

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • tekst: door Rikkert Zuiderveld

Vragen stellen Snappen in stappen, ook hardop!

ABCDE TWEE

Tijd over? Kijk bij Extra.

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Voorspellen

Opdrachten om onder de loep te nemen

Tijd over? Kijk bij Extra.

1

Snappen in stappen!

Zo’n twintig krokostilletjes die laten zich niet horen; en veertien krokopilletjes met pijntjes in hun oren.

Maak de opdrachtenkaart.

De komende weken zullen nog veertig andere steuren worden losgelaten in de rivier bij Nijmegen.

Een steur kan heel groot worden. Wel 3,5 meter lang en 300 kilo zwaar. Het is de grootste vis die je in Nederland kunt tegenkomen. De steuren die zijn

Er wonen in Zuid-Afrika wel honderd krokodillen: tien met een hele harde stem, dat zijn de krokogillen.

Snappen in stappen!

Het uitzetten van de drie steuren werd woensdag

gedaan door prinses Laurentien. Ze werd geholpen 30 door leerlingen van een Rotterdamse © Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • tekst: door Bibi Dumon Tak basisschool.

5 in ons land. Nu is de steur dus eindelijk weer terug.

5

Maak de opdrachtenkaart.

10 uitgezet zijn nog jong. En dus een stuk kleiner.

Als ze het naar hun zin krijgen, zullen ze ook zo groot

15 van de kust. Maar ze trekken soms ook verder de

Onder de krokodillen

6

Succes!

Snappen in stappen!

Vissen uitgezet in de Nieuwe Maas

weten dat er op die plek een rif lag. De kapitein is meteen opgepakt. Hij kan een jaar lang gevangenisstraf krijgen en een hoge boete.

melkpoeder en stukken hout in zee. Het is

12. Heeft je vader of moeder melk of suiker in de kof�ie? Zorg daar dan ook voor. En dan natuurlijk ook voor een lepeltje.

70

7

Steur weer in het land

Nieuw-Zeeland is erg boos om de ramp. Het had eenvoudig voorkomen kunnen worden. Er werd al gewaarschuwd dat het schip niet veilig

30 was. En de kapitein heeft gemakkelijk kunnen

zondag in tweeën brak. De meeste olie was intussen al uit het schip gepompt. Maar wat over was, is nu toch weer de zee ingestroomd.

20 De zee bij Nieuw-Zeeland ligt nu vol met rotzooi. Naast de containers drijven ook zakken

11. Druk op de aan/uit knop (f). Zo zet je het apparaat weer uit.

65

Het verhaal van Rixt is heel oud en daarom misschien wel verzonnen. Maar het is wel waar dat veel Amelanders vroeger leefden van wat er aanspoelde op het strand. En als er een tijdlang niets aanspoelde dan moesten ze iets verzinnen. Dan moesten ze bij een flinke storm vuurtjes stoken op het strand om schepen te lokken. Want ergens stond in de wet geschreven: alles wat op het strand aanspoelt is voor de Amelanders. Dus als de schepen in een Ameland het lot een handje helpen.

daarom ook verboden om in zee te zwemmen.

Eén helft van het schip is intussen helemaal

25 gezonken.

Maandenlang beukten de golven tegen het het 15 beschadigde schip. Het werd zo zwak dat

B25 Onder de krokodillen

10. Het kopje of de kopjes worden gevuld met kof�ie.

60

4

1 Zondag 8 januari 2012 – Bij de kust van Nieuw-

7. Druk op de aan/uit knop (f).

8. Wacht tot het lampje niet meer knippert, maar blijft branden.

9. Druk de juiste knop in.

Maak je één kop kof�ie? Druk op de knop waar een plaatje van één kopje bij staat.

Maak je twee kopjes kof�ie? Druk op de knop waar een plaatje van twee kopjes bij staat.

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

De vos wilde het konijn zo snel mogelijk naar zijn liefje brengen, dus gromde hij: “In orde, als het niet anders kan, maar schiet een beetje op.” Dat hoefde je het konijn niet 9 twee keer te zeggen. Vlug haalde hij een zadel uit de stal.

Snappen stappen! de opdrachtenkaart.

Tijd over? Kijk bij Extra.

Toen het konijn ookineen zweepje hadMaak gepakt, gingen ze op weg.

AABCDE

“Nu zie je het,” zei het konijn tegen het vossinnetje, “dat ik niet gelogen heb en de vos echt mijn paard is. Kijk maar naar buiten!” Het was waar. De vos sprong heen en weer in de tuin. Op zijn rug zat een zadel en aan zijn kop zaten teugels die aan het hek gebonden waren. Pas toen hij zo hard trok dat de teugels braken, kon hij wegrennen om zich nooit meer in het dorp te vertonen.

3. Plaats een kof�iepad in de houder. Doe dat op de juiste manier (c).

Wil je één kopje kof�ie maken?

Plaats dan één pad in de ondiepe houder.

Wil je twee kopjes kof�ie maken?

Plaats dan twee pads in de diepere houder.

35

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • tekst: volksverhaal uit de Verenigde Staten

B22 De jammerende stem van Rixt - vervolg

65

storm niet vanzelf vergingen vergingen, dan moesten de mensen op informatieve teksten

Schip in tweeën

Containers spoelen aan op stranden Nieuw-Zeeland

6. Plaats één of twee lege kopjes op het rooster (e).

45

50

2. Open de klep (b) van het apparaat.

25

30

60

65

2

1. Vul het waterreservoir (a) met koud water en plaats het reservoir terug in het apparaat.

Kijk op het reservoir.

Wil je één kopje kof�ie maken?

Zorg dat het water in ieder geval tot het streepje met één kopje komt.

Wil je twee kopjes kof�ie maken? Zorg dat het water in ieder geval tot het streepje met twee kopjes komt.

Zorg dat het water niet voorbij het streepje met ‘MAX’ komt.

Groetjes van Jelle

TWEE

55

1

Hebben jullie thuis een koffiezetapparaat met koffiepads? Weet jij hoe die werkt? Bekijk de plaatjes en lees de stappen goed door.

Tijd over? Kijk bij Extra.

ontspannende tekst

Broer konijn kwam naar buiten, keek naar de vos en zei toen bescheiden: “Zo gaat het niet, vos. Zo kan ik je niet vasthouden. Als je een zadel op je rug hebt en teugels, dan heb ik iets om vast te houden.”

50

Verwen jij je ouders wel eens? Maak ze eens blij met een kopje koffie.

Komt je vader thuis uit het werk? Zet een kopje koffie voor hem klaar. Is je moeder druk bezig? Zeg dat ze even pauze moet nemen en geef haar een kop koffie. In het weekend kun je ze ermee verrassen wanneer ze nog in bed liggen.

10

3

45

Ook online!

4. Leg de houder recht in het apparaat met het handvat naar voren (d).

5. Doe de klep dicht. Je moet een klik horen.

40

5 2

B21 Wat zie ik in het water?

verduidelijkende tekst

Hoe werkt een Coffeo?

Ik woon op het Ruiterpad 7.

Daar word je zaterdag om half 2 verwacht.

Neem je zwemspullen mee.

Het feestje duurt tot 5 uur.

AABCDE TWEE

AA11 11 Broer vos en broer konijn - vervolg

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Vragen stellen Snappen in stappen, ook hardop!

TWEE

70

B35 Hoe werkt dat koffiezetapparaat?

1

1

We gaan zwemmen in zwembad ‘De Duikelaar’. Daar is een mooie glijbaan, die heel groot is.

10

7

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

Maak de opdrachtenkaart.

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl • tekst: door Gert Jan Blankena

Opdrachten om onder de loep te nemen

ABCDE E

methode begrijpend lezen

Hoi Daan,

Vrijdag ben ik jarig en word ik 9 jaar.

De dag daarna geef ik een feestje en ik nodig je daarvoor uit.

5

6

Het hele soepje wordt gemengd. Met water. Dan gaat het naar de papiermachine. Dat is een enorme machine. Wel zo groot als een straat vol huizen. Hoe heet die machine? De papierstraat.

Snappen in stappen!

Zeeman Karel, we varen met je mee.

Zeeman Karel, ja lekker op de zee.

Deinend op de golven, gaan we op en neer.

Zeilen met z’n allen, JO-HO daar gaat ie weer.

overtuigende tekst

Die machine spuit de vezels op een zeefdoek. Dit is een speciale doek met kleine gaatjes. Het water zakt door die gaatjes. Maar de vezels blijven erop liggen. De ruimte tussen de vezels wordt opgevuld. Met cellulose. Met houtslijp. En met de vezels van het oud papier.

Tijd over? Kijk bij Extra.

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

INCLUSIEF

Vroeger werd papier gemaakt uit lompen. Uit oude kleren dus. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. Papier wordt uit hout gemaakt. Dat gaat niet zomaar. Je gaat naar een bos. Je kapt bomen. Die sleep je uit het bos. Met een trekker. Er staan vrachtwagens klaar. De boomstammen worden erop geladen. Waar gaan de boomstammen naartoe? Naar de papierfabriek. Daar worden ze gezaagd. In kleine stukken. Die gaan nu naar twee verschillende machines.

45

Wil je een hut bouwen samen met je vriend? Of met je vriendin? Dat kan ook!

Je betaalt dan samen 40 euro. Jullie krijgen samen een stuk grond voor jullie eigen hut.

Je mag er een heel jaar aan werken. De hut blijft al die tijd staan.

INCLUSIEF

15

1

Wat dacht je van een eigen hut? Die kun je ook maken in Spijkerstad!

Hoe werkt het?

Je betaalt 25 euro. Dan ben je lid. En je krijgt een stukje grond. Daarop kun je je eigen hut bouwen.

Je hut is niet in een dag klaar. Daarom mag je zo vaak komen als je wilt. En je vader of moeder mag je helpen.

Zij hoeven geen entree te betalen.

AA14 AA Een feestje

informatieve tekst

Papier is uitgevonden in China. Wanneer gebeurde dat? Bijna 2000 jaar geleden. Er werd boomschors voor gebruikt. Oude kleren. En visnetten.

5

Ben je tussen de 6 en 12 jaar? Kom dan eens naar Spijkerstad. Daar kun je leuke dingen maken van hout.

De entree is 3 euro. Daarvoor krijg je hout, spijkers en een hamer. En mag je de hele middag timmeren.

ABCDE E

TWEE

AA03 Van hout tot papier

overtuigende tekst

Bouw je eigen hut in Spijkerstad!

5

10

Uitnodiging

AA15 Spijkerstad

Maak de opdrachtenkaart.

4

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

Voorkennis activeren E32 Remmen in de sneeuw

Verbeelden Voorspellen

5

10

Vragen stellen Snappen in stappen, ook hardop!

15

20

Er gebeuren veel (dodelijke) ongelukken door een val in sneeuw of firn (firn is de overgangsvorm tussen sneeuw en ijs). Na luttele meters glijden is de snelheid zo hoog, dat je ongecontroleerd naar beneden suist. Na ongeveer twintig meter kun je op harde firn al tot tachtig procent van de snelheid van een vrije val bereiken. Leer dus hoe je een val zo snel mogelijk stopt, maar vooral hoe je een val voorkómt.

verduidelijkende tekst

35

30

Maak een inschatting van de tijd die zekeren kost. Is dit minder dan een uur, dan is zekeren te verkiezen boven onaangelijnd gaan. Neem daarom altijd voldoende marge bij de planning. De risico’s van een val zijn aanzienlijk, ook al lijkt het terrein onschuldig. Doorslaggevend is of er sprake is van een terrein waarin een val waarschijnlijk niet wordt overleefd.

Remmen mét en zónder pickel Hoe je ook valt, zorg altijd dat je met je hoofd naar boven en op je buik draait, voordat je begint te remmen. Val je achterover en met je hoofd naar beneden, handel dan als volgt:

1

45

2 50

3

55

60

• Rem met handen of pickel naast je en draai je benen zo snel mogelijk naar beneden.

• Draai vervolgens op je buik.

• Spreid je armen en benen licht, graaf je handen en voeten in de sneeuw en druk je op handen en voeten iets op om tot stilstand te komen.

• Met pickel: pak de pickel met de punt aan de pinkkant en grijp de onderkant van de steel met je andere hand. Houd de pickel schuin voor je lichaam. Druk de punt in de sneeuw en leun er met je lichaam zo hard mogelijk op. Rem tegelijkertijd met je voeten.

• Met stijgijzers: gebruik niet je voeten maar je knieën om te remmen. De remkracht van stijgijzers in firn of ijs is zo groot, dat je waarschijnlijk over de kop slaat waardoor de val alleen maar erger wordt.

Hoe sneller je remt, hoe minder vaart je krijgt en hoe meer kans je hebt om te stoppen. Een val stoppen moet daarom een reflex worden.

4 65

Snappen in stappen!

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

5

40

Wel of niet zekeren?

Het risico van een val hangt niet alleen af van de steilte van een sneeuwhelling, maar ook van de hardheid van de sneeuw. Een steile helling waar je tot je knieën in wegzakt, levert niet zoveel gevaar op als een minder steile maar hard bevroren helling.

Als een touwgroep op een steile sneeuwhelling gelijktijdig loopt zonder te zekeren, is de kans groot dat iemand die valt zijn touwgenoten meesleurt. Maar zekeren in de sneeuw kost veel tijd. Daarom kiezen ervaren touwgroepen er soms voor om zonder touw te klimmen. Eén onaangelijnde persoon kan zijn val vaak nog wel stoppen, maar de krachten op een touwgroep zijn zó groot dat een val van één persoon in een touwgroep (zelfs van een tweemanstouwgroep) eigenlijk nooit gestopt kan worden, zodat de hele touwgroep valt.

25

Opdrachten om onder de loep te nemen Ook online!

Maak de opdrachtenkaart.

Tijd over? Kijk bij Extra.

ABCDE TWEE

© Schoolsupport • www.schoolsupport.nl

6/10/13 15:31

ABCDE-TWEE

>

23/11/16

13:57

> schoolsupport.nl/

Spellingsprint

Spellingkampioen

Kaartspel voor leerlingen met een beperkte woordenschat waarmee ze vlot en spelenderwijs woorden kunnen oefenen die ze op de basisschool hadden moeten leren. De leerlingen spelen het spel individueel, in tweetallen of met zijn drieën als tussendoortje.

ABCDE-TWEE is de opvolger van ABCDE... Ik begrijp het! Het is een lesmethode begrijpend lezen op eigen niveau, met leeskaarten met verwerking. Er zijn 6 niveaus met elk 36 teksten. ABCDE-TWEE is geschikt voor leerlingen vanaf groep 4-5. > schoolsupport.nl/

1

Draaitaal

NIVEAU B

9 789086 643950 >

AABCDEE

methode begrijpend lezen

water.indd

Sterrenwerk+Taal

ABCDE-TWEE NIVEAU AA

7-8 taal (w)onder

Elk deel bevat 44 pagina’s spellingoefeningen. De korte, leuke en speelse opgaven zijn aantrekkelijk vormgegeven en werken motiverend. Drie gekke Monstertjes zorgen voor een humoristische toets. De Spellingkampioen kan zowel klassikaal als individueel worden gebruikt. > schoolsupport.nl/

DraaiTaal

> schoolsupport.nl/

Spellingkampioen

BESTEL DE GRATIS CATALOGUS

Bestel nu een van onze gratis catalogi voor nog meer interessante artikelen of bekijk ze online: www.schoolsupport.nl/catalogi

2017 03 Adv PO056_W ndd 1s e _v01 ndd 54 EDG_APR_054

0317 17 21 18 06 48 22903

Activerend oefenmateriaal

WISTET WISTET staat voor WIS kundig kwarTET en is remediërend rekenmateriaal waarbij leerlingen steeds vier verschillende visuele representaties van getallen en sommen bij elkaar zoeken. Door het aan elkaar koppelen van deze representaties krijgen (zwakke) rekenaars meer inzicht in het rekenen, omdat ze een verbinding leren leggen tussen contextopgaven en kale rekensommen.

WISTET biedt uitstekend oefenmateriaal en gaat terug naar de handeling die schuilgaat achter de som. Er kan makkelijk mee gedifferentieerd worden en is geschikt om te gebruiken tijdens de verlengde instructie.

Wat is het doel?

Rekenmuurtje

WISTET biedt activerend oefenmateriaal passend bij de kerndoelen inzake Getallen en bewerkingen . De primaire activiteit van WISTET is het zoeken, het zelf bedenken en het maken van vier visuele represen­ taties van een som: de som weergegeven als verhaal, denk aan dobbelstenen; de som weergeven met ­materiaal, denk aan rekenrekje, fiches, geld; de som tekenen, denk aan vingerbeelden en de som weergeven op de getallen­ lijn. WISTET E2 is vooral geschikt voor leerlingen van groep 1 en 2.

Op dit moment wordt er gewerkt aan de uitbreiding van WISTET. Deze nieuwe sets zullen verschil­ lende rekenproblemen centraal stellen die passen bij de bouw­ stenen van het rekenmuurtje voor leerlingen t/m groep 5. Voor leer­ lingen vanaf groep 6 worden er per onderwerp losse aanvulsets ont­ wikkeld. Het materiaal van WISTET E2 bevat 20 sets van vier kaarten en een extra spelsuggestiekaart.

WISTET M3 t/m E5 bevat elk 12 sets van vier kaarten en een extra spelsuggestiekaart.

Leren rekenen kan gezien worden als een stapeling van kennis en vaardigheden. Het rekenmuurtje is een visualisering van het stapelen bij het aanleren van ­basisbewerkingen. Voor het leren van een volgende fase is de kennis van de voorgaande fase noodzakelijk.

De bouwstenen in de onderste lagen van het muurtje vormen een solide basis, waarbij automatisering ­nodig is voor een goede ont­ wikkeling van rekenvaardig­ heden. Om tot automatise­ ring te komen, is het nodig dat een leerling inzicht heeft in het verhaal achter de som.

Het ­rekenmuurtje maakt het visueel wanneer een leerling de verschillende type sommen moet kunnen uitrekenen en vervolgens geautomatiseerd moet hebben. De opbouw van WISTET is ge­baseerd op dit rekenmuurtje en biedt oefen­ materiaal voor elke bouw­ steen om de power­k ant te v ergroten. Kijk voor meer ­ ­informatie op schoolsupport.nl/Wistet PrimaOnderwijs 55

EDG_APR_054-056_Wistet_v01.indd 55

22-03-17

21:07

Bezoek de vernieuwde website van PrimaOnderwijs!

nummer 2 • maart 2017 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

Verkiezingen

2017

Punten voor het onderwijs op een rij! nummer 6 • november 2016 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

LAKS: ‘Als een leerling weet is waarvoor hij leert, rd ee tiv mo hij ook ge óm te leren!’

nummer 5 • september 2016 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

Zo bereid jij je voor op de digitale adaptieve Centrale Eindtoets

nummer 4 • juni 2016 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

Digiwijsheid

nummer 3 • april 2016 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

Ron Wierikx:

‘Het is fijn om je hersenen met o.a digitale geletterdheid, ICT op school, H eb jij he m al? weer flink te leren programmeren in de klas, cultuur en méér D ig iw ijsmuziek Kunst, in de klas! m et mediawijsheid & tips voor veilig online D on al d D uc k! laten werken’ Interview Kennisnet-directeur Toine Maes • Safe & Social in de klas De Schoolschrijver op missie • Wonderwel duurzaamheidsproject

Verwondering in de klas!

Praten over relaties en seksualiteit met Kriebels in je buik

GEZONDE LEERLING GRATIS BETER LESMATERIA AL VAN: Unicef, PRESTEERT EDG_FEB_001_Cover_v09.indd 1

Virtual reality, Muziekeducatie, Wetenschap & technologie, Go-Lab, Geo Future School & Maakonderwijs 13-02-17

21:09

Vervolgtraject Onderwijs2032 van start • Meer meesters in de klas

Stichting KidsRights & Kerstserie Alleen Leren op dereanimeren wereld door serious game • Digiwijs met Donald Duck De school als oefenplaats voor burgerschapsonder wijs

Adopteer een Monument + 4 & 5 mei denkboek 2017 in de maak!

EDG_NOV_001_Cover_v04.indd 1

EDG_SEP_001_Cover_v09.indd 1

MET:

11-05-16

Aanvraagronde 2016/2017 gestart 17:31

24-08-16

16:45

HERDENKEN, VRIJDENKEN, BEDENKEN EN AANDENKEN AAN MET HET 4 & 5 MEI DENKBOEK

Gratis Olympisch lespakket van NOC*NSF Samen werken aan een Gezonde School Unieke zaalvoetbalcompetitie brengt scholieren in beweging

EDG_JUN_001_Cover_v12.indd 1

DE LERARENBEURS

13-10-16

GRATIS LESPROGRAMMA’S 23:01

Herdenken 2.0 met Eren en Leren Sociale burgers en een betere we r e l d m e t Yo un g Im p a c t

10-03-16

EDG_APR_001_Cover_v03.indd 1

Actueel nieuws voor iedere onderwijsprofessional!

Inhoud, inzicht & inspiratie!

EDG_PO_FEB_Ad_POsite_A_v01a.indd EDG_APR_054-056_Wistet_v01.indd 56 24

17-03-17 22-03-17

09:43 21:08

11:29