PrimaOnderwijs januari 2017 by EDG Media

nummer 1 • januari 2017 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

Jelle Jolles over het tienerbrein

redenen waarom je de NOT niet mag missen

WIN

zĳn boek

Doe mee aan de Bright Ideas Challenge

Design Thinking | Overdracht leerlingdossiers Curriculum kompas voor onderwijsontwikkeling Gratis lesprogramma Safe & Social | Meer meester Freerk!

EDG_JAN_001_Cover_v11.indd 1

16-12-16

14:11

Training Onderwijskundig leiderschap

23 maart 2017

Voor: (midden)m anagers in basi sonderwijs, voortgezet onde rwijs en beroep sonderwijs.

CPS Amersfoort

U en de mensen waarmee u samenwerkt bezitten verschillende talenten en kwaliteiten. Op welke wijze maakt u deze talenten en kwaliteiten productief voor het onderwijs aan de leerlingen?Â

Om deze en andere vragen te beantwoorden bieden wij de training Onderwijskundig leiderschap. Deze training brengt de inzichten van onderwijs- en hervormingsgoeroe Michael Fullan en vele anderen tot leven in een combinatie van theorie en praktijk. We gaan het leiderschap van leidinggevenden, of zij die dit willen worden, vanuit verschillende perspectieven verkennen. Op deze manier verwerft u kennis die u direct in uw eigen schoolpraktijk kunt toepassen.

Meer informatie op: www.cps.nl/trainingokl

Adv CPS POonderwijs Maart17.indd 1 2 EDG_JAN_002-003_Inhoud_v01.indd

14-12-16 14:06 14:45 16-12-16

Inhoud Gratis lesprogramma Safe & Social

Waarom je de NOT niet mag missen!

Doe mee aan de bright ideas challenge! De leukste meester van Nederland is Freerk!

46 18

Interview Jelle Jolles over het tienerbrein

En verder: 5 NIEUWS 15 Centrale Eindtoets 27 LOB in het VMBO 28 W&T in de klas, zo doe je dat! 30 DesignWeek@school

Met 170.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Hoofdredactie/coördinatie Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl

EDG_JAN_002-003_Inhoud_v01.indd 3

34 38 43 44 52

Jouw klas een ontdekhoek Tool voor curriculumontwerp Win boek Meneer Krĳtje Overdracht leerlingdossiers De Kindercorrespondent

Vormgeving Tom Venema Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Suzanne de Boer, Tefke van Dijk, Mirjam Janssen, Marieke Moraal, Studio Stampij, Lieke Steijvers

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Foto’s Hollandse Hoogte, iStock, Human Touch Sales Mark Hutzezon Photograpy, Shutterstock, Marius Roos 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Copyright 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

16-12-16

14:06

De studiekeuzetools van Hogeschool Inholland helpen uw leerlingen richting geven aan hun studiekeuze. Om uw leerlingen te helpen bij het maken van de juiste studiekeuze bieden wij verschillende studiekeuzetools aan. Open Dag 11 februari Tijdens onze Open Dag kunnen uw leerlingen de studiekeuzefasen TEST | ONTDEK | KIES doorlopen. Daarnaast maken ze kennis met onze studenten en docenten. Kijk voor meer informatie op inholland.nl/opendag. Proefstuderen Zijn uw leerlingen al wat verder met hun studiekeuze en willen ze ontdekken of de opleiding écht bij hen past? Dan kunnen ze een dagje Proefstuderen. Soms volgen ze samen met andere studiekiezers een speciaal proefstudeerprogramma, soms worden ze gekoppeld aan een student van de opleiding en volgen ze het actuele lesrooster. Meer informatie is te vinden op inholland.nl/proefstuderen. Studiekeuze Adviescentrum Bij het Studiekeuze Adviescentrum kunnen uw leerlingen terecht voor persoonlijk en onafhankelijk studiekeuzeadvies. Meer informatie kunt u vinden op inholland.nl/studiekeuzegesprek. Studiekeuzeworkshop Voor leerlingen die behoefte hebben aan meer persoonlijke begeleiding en een intensiever programma willen doorlopen biedt Inholland de Studiekeuzeworkshop aan. De workshop bestaat uit twee dagdelen: een workshopdag en een persoonlijk gesprek. Kijk voor data en meer informatie op inholland.nl/skw.

PrimaOnderwijs_172x132,5_jan.indd 2

1-12-2016 10:25:26

Luizenvrij het schooljaar door Het Landelĳk Steunpunt Hoofdluis adviseert scholen om alle kinderen te blĳven controleren op hoofdluis. Immers, waar kinderen veel contact met elkaar hebben kan de hoofdluis welig tieren. De beestjes kunnen oversteken van het ene hoofd naar het andere, of een omweg nemen via jassen, dassen en mutsen. Hoofdluizen leven van mensenbloed. Wanneer een besmet kind zich bĳ jeuk eens flink achter de oren krabt, is de kans groot dat er luizen op de schouder en kraag vallen. Luizen kunnen niet vliegen of springen, maar wel lopen. Ze kunnen twee dagen zonder bloed en gaan (reislustig als ze zĳn) zonder hoofdhuid op zoek naar een nieuwe gastheer. Volgens het RIVM is het effect van een luizencape en luizenzakken op de verspreiding van hoofdluis niet wetenschappelĳk aangetoond maar dat ze het gebruik ervan afraden, is een misvatting. Voorkomen blĳft immers altĳd beter dan genezen. Licesafe of luizenzakken zĳn een effectief preventiemiddel. Als een kind toch hoofdluis heeft, dan is het advies het haar gedurende twee weken dagelĳks te kammen met een netenkam. Eventueel kan het kammen gecombineerd worden met een antihoofdluismiddel. Vooral bĳ schoolklassen is het belangrĳk dat alle besmette kinderen uit een groep tegelĳk worden behandeld, anders kunnen ze elkaar weer besmetten.

EDG_JAN_004-007_Nieuws_v03.indd 4

16-12-16

12:04

Schijf van Vijf Edumeĳsch brengt begin 2017 in samenwerking met het Voedingscentrum een vernieuwend kookboek uit voor het vmbo. In dit kookboek staat de Schĳf van Vĳf centraal. De Schĳf van Vĳf komt regelmatig terug in de les- en examenstof, maar met het vernieuwend kookboek leren leerlingen hier nu ook mee koken. De Schĳf van Vĳf is een handvat voor gezonde voedingskeuzes en staat aan de basis van de 40 multiculturele recepten in het boek. Deze recepten kunnen aan elkaar gekoppeld worden, zo ontstaat er een dagmenu of weekmenu. Naast koken leert de leerling ook over seizoengroentes en duurzaamheid. Er zĳn extra praktĳkopdrachten zoals tafeldekken toegevoegd en de docent krĳgt toegang tot een database met extra digitale opdrachten die gebruikt kunnen worden in de les. Voor meer informatie over de aanschaf en kortingsregeling zie de website www.edumeĳsch.nl

NIEUWS

Vernieuwend kookboek

Secret Scouts en De Vermiste President Elsevier noemde het ‘Een Dan Brown voor Kinderen’. Na Secret Scouts en De Verloren Leonardo is nu het tweede deel uit de Secret Scouts-serie verschenen: Secret Scouts en De Vermiste President. Net als in het eerste deel vormen curieuze feiten uit de geschiedenis, vriendschap en mysterie de leidraad voor dit avonturenverhaal mét ook nog eens superactuele thema’s; de Amerikaanse President, de Amerikaanse geschiedenis, politiek, gelĳke rechten, Martin Luther King en zĳn wereldberoemde I have a dream-speech. Drie maanden nadat de vrienden Tom, Lisa, Sophie en Jack hun avontuur met Leonardo da Vinci ternauwernood hebben overleefd, staan ze voor een belangrĳke keuze; om een geheimzinnige boodschap uit het verleden te ontrafelen moeten ze de wet overtreden of terug in de tĳd. Dan blĳkt de Amerikaanse president vermist. In een poging hem te vinden belanden ze in levensbedreigende situaties. Ze stelen een luchtballon, zetten het Rĳksmuseum op stelten en moeten een list verzinnen om aan de galg te ontkomen. Lukt het ze om de president ooit nog terug te vinden? secretscouts.com

PrimaOnderwĳs 5

EDG_JAN_004-007_Nieuws_v03.indd 5

16-12-16

12:04

Nascholingsagenda Ook in 2017 organiseren wij inspirerende nascholing voor alle sectoren in het onderwijs. Onze cursussen en congressen zijn zo ingericht dat u de opgedane kennis direct in praktijk kunt brengen. Hieronder vindt u een greep uit het aanbod. Bekijk onze complete agenda op www.medilexonderwijs.nl

Nieuw congres

Dinsdag 14 februari

DOCENTEN EN INTEGRITEIT

96% raadt aan

Juridische kaders en communicatie bij grensoverschrijdend gedrag van docenten www.medilexonderwijs.nl/integriteit

Nieuw congres

Donderdag 16 februari

BEELDDENKEN BEGREPEN

www.medilexonderwijs.nl/onderpresteren

93% raadt aan

GROEPSDYNAMICA IN HET PRIMAIR ONDERWIJS

95% raadt aan

Dinsdag 14 maart

SOMBER IN DE KLAS

Nieuwe cursus

Medilex 6 Onderwijs - Congressen en cursussen voor het onderwijs

MEDICORPAD_PrimaOnderwijs_agenda_130117_192x285.indd 1 EDG_JAN_004-007_Nieuws_v03.indd 6

Achtweekse training Start dinsdag 7 maart

MINDFULNESS IN HET ONDERWIJS MBSR training voor onderwijsprofessionals www.medilexonderwijs.nl/mindfulness

Nieuwe cursus

Driedaagse cursus Woensdag 14 maart

ANTIPESTCOÖRDINATOR IN HET PO

Signaleren en begeleiden van depressieve jongeren

www.medilexonderwijs.nl/somber

IK BEN NIET BANG

www.medilexonderwijs.nl/angst

Voor het creëren van een positieve groep www.medilexonderwijs.nl/groepsdynamiek

Donderdag 16 februari Omgaan met (angst)stoornissen bij leerlingen

www.medilexonderwijs.nl/beelddenken

Vrijdag 17 februari

WEDDEN DAT JIJ BETER KAN? Signaleren en aanpakken van onderpresteren in de klas

Signaleren en begeleiden van beelddenkers in het primair onderwijs

97% raadt aan

Woensdag 15 februari

Pestgedrag signaleren en bespreekbaar maken www.medilexonderwijs.nl/antipestcoordinatorpo

T. (030) - 700 1220

E. info@medilexonderwijs.nl

9-12-2016 14:50:31 16-12-16 12:05

De zesde editie van de MediaMasters Game is gewonnen door groep 7 van de Dr. H. Bavinckschool uit Bunschoten. Zĳ mogen zich een jaar lang de ‘Meest mediawĳze klas van Nederland’ noemen. Meester Cees, leerkracht van de winnende klas: ‘Iedereen is door het dolle heen. We hebben veel geleerd, over sociale media en over nieuwe dingen zoals de filterbubbel. Mĳn leerlingen hebben er hard voor gewerkt, van ouders hoorde ik dat ze ook in hun vrĳe tĳd en in het weekend aan de slag zĳn gegaan met de opdrachten.’ De klas wint een bezoek aan de studio’s van The Voice of Holland en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. De MediaMasters Game is een vast onderdeel van de Week van de Mediawĳsheid. Een recordaantal van 150.000 leerlingen deed dit jaar mee. MediaMasters is een online game die klassikaal en thuis wordt gespeeld. De leerlingen zĳn aan de slag gegaan met 150 zogeheten MediaMissies: vragen en opdrachten die te maken hebben met thema’s op het gebied van mediawĳsheid. Onderwerpen die aan bod kwamen, waren onder andere sociale media, informatievaardigheden, programmeren, cyberpesten, vloggen en online samenwerken. Alle deelnemers hebben een MediaMasters diploma ontvangen, het bewĳs dat de eerste basis voor mediawĳsheid is gelegd. mediawĳzer.net

NIEUWS

Meest mediawijze klas bevindt zich in Bunschoten!

Amsterdam 021

Foto: Waag Society

De gemeente Amsterdam investeert 2 miljoen euro in het programma Amsterdam 021, maak je toekomst. De Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA), Waag Society / Fablab Amsterdam, Pakhuis de Zwĳger en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) slaan de handen ineen om kinderen en jongeren digitaal vaardig te maken. De eerste Maakplaats van Amsterdam 021 opent 3 februari bĳ OBA Waterlandplein. Leren door te maken, dat is het principe van Amsterdam 021. In Maakplaatsen kunnen jongeren kennismaken met nieuwe technologieën, zoals 3D-printers en 21st century skills.

EDG_JAN_004-007_Nieuws_v03.indd 7

16-12-16

12:05

Alles over Apple in jouw lespraktijk Met Amac Academy biedt Amac een serie van tien verschillende workshops aan. Speciaal voor leraren in het PO en VO die zich willen ontwikkelen en/of specialiseren binnen digitaal onderwijs. Direct toepasbaar in jouw klas Didactische verdieping in digitaal onderwijs Apple gecertificeerde trainers Voor en door leraren Grotendeels kosteloze applicaties Elke cursus wordt drie keer georganiseerd, telkens op een ander locatie in Nederland. Kijk voor meer informatie op www.a-mac.nl/onderwijs en schrijf je direct in!

Kom naaR de not (24 t/m 28 januaRi) stand a013, hal 10

Gratis proefpakket 1 minuut geconcentreerd luisteren bevordert de concentratie, creativiteit en leerprestaties van leerlingen

CReatief luisteRen luisteRoRen.nl adv_luisteroren.indd 1 EDG_JAN_008-009_NTR_v05.indd 8

14-12-16 15:07 16-12-16 10:47

16 15:07

Nieuw op Schooltv.nl

Leer kinderen relaxen met ReChill Kinderen hebben veel aan hun hoofd: concentreren op school, sport- en muzieklessen, social media bijhouden en niks missen op televisie. Het is een druk leven en dat leidt soms tot stress, piekeren of andere emoties. Regelmatig ontspannen is nodig om niet overbelast te raken en om ruimte te creëren voor nieuwe uitdagingen. Schooltv biedt de oplossing met acht korte video’s, waar de leerkracht, zonder enige voorbereiding, direct mee aan de slag kan in de klas. ReChill Akwasi, zanger en acteur, laat op zijn eigen creatieve, komische en inspirerende wijze kinderen van acht tot twaalf jaar kennismaken met mediteren en ontspannen: ‘rechillen’. De korte instructieve video’s van maximaal zeven minuten op Schooltv.nl zijn gemakkelijk tussen de lessen door in te zetten en zorgen voor rust in het hoofd én in de klas, om daarna weer vol energie aan de slag te kunnen. Voorbereiding en instructie voorafgaand zijn niet nodig. Enkel de video aanzetten is voldoende, de rest wijst zich vanzelf! Vanaf woensdag 25 januari 2017 wordt er elke week een nieuwe video online gezet. Bij de doe-het-zelf-ReChill-sessies hoort ook een programma van 15 minuten. Rapper en zanger Typhoon vertelt in dit programma hoe hij omgaat met stress. Zo zien de kinderen dat iedereen op z’n tijd last heeft van emoties en spanningen en wat dan helpt. Relaxen, ontspannen en mediteren: met ‘rechillen’ krijg je grip op stress en emoties.

EDG_JAN_008-009_NTR_v05.indd 9

Uit onderzoek is gebleken dat kinderen die mediteren er op vooruit gaan: • Het zelfvertrouwen neemt toe • Het concentratievermogen wordt groter • De creativiteit wordt ontwikkeld • De lichamelijke gezondheid wordt beter • De kans op stress en angst neemt af Workshop op de NOT Op vrijdag 27 januari komt Akwasi naar de Nationale Onderwijs Tentoonstelling (NOT) in de jaarbeurs in Utrecht en kunnen leerkrachten een workshop bijwonen of langskomen op de stand van Schooltv.nl (hal 10 C024) voor meer informatie. Doe mee met ReChill! Schooltv.nl/rechill

16-12-16

10:47

Doe mee aan de

bright ideas challenge!

Begin het nieuwe jaar met een goed idee dat de wereld kan verbeteren en doe met je hele klas mee aan de bright ideas challenge! De bright ideas challenge daagt leerlingen van groep 7 en hun leerkrachten uit om creatieve uitvindingen en ideeën te bedenken voor actuele maatschappelijke problemen op het gebied van water, voedsel en energie. En er geldt maar één regel: alles kan, alles mag. Klinkt het bedenken van oplossingen voor wereldwijde problemen als een te grote uitdaging? Geen zorgen, het gratis lesprogramma geeft je alle tools om samen aan de slag te gaan! door vanessa pelle

De bright ideas challenge is een gratis online programma waarvoor alle groep 7-klassen zich kunnen aanmelden. In zes overzichtelĳke stappen worden leerlingen door filmpjes en opdrachten tot de komst van hun bright idea begeleid. De klas doorloopt de challenge online, op maat gemaakt voor het digibord. Leerlingen werken samen in teams en met de hulp van een bright ideasboek vol tips en inspiratie kunnen ze zich storten op één van drie thema’s: schoon drinkwater en sanitair, geen honger en schonere, betaalbare energie. In de eerste drie korte stappen leren ze wat er speelt rondom de drie wereldproblemen, doen ze inspiratie op door echte innovaties te bekĳken en slaan hun eerste ontwerpslag bĳ het bouwen van een auto die op zoutwater rĳdt. Daarna begint het echte werk. Aan de hand

van ontwerpend leren, werken de teams hun bright idea uit. Zo origineel, creatief en innovatief als maar kan.

Hub vol inspiratie Naast de online challenge kunnen een aantal speciaal geselecteerde klassen een bezoek brengen aan een ‘hub’ die vĳf regio’s in Nederand aandoet. In deze hub kunnen de leerlingen via diverse activiteiten inspiratie opdoen voor hun eigen bright idea. In anderhalf uur verkennen ze wereldproblemen bĳ een dynamische halve globe, staan ze oog in oog met een robot-quizmaster en bouwen ze samen aan de stad van de toekomst. De vĳf plaatsen waar de hub komt te staan zĳn Rotterdam, Eindhoven, Amsterdam, Enschede en Emmen. Kĳk voor meer informatie op generationdiscover.nl/brightideas.

EDG_JAN_010-013_BrightIdeas_v03.indd 10

16-12-16

14:07

Wat je moet weten • De challenge is gratis en alle groep 7-leerkrachten kunnen zich aanmelden. • Je ontvangt na aanmelding een startpakket: deze biedt toegang tot de online lesomgeving, bright idea-werkboeken, voor iedere leerling een zoutwaterauto en een lerareninstructie. • Leerlingen gaan in groepjes van maximaal 6 aan het werk met een van de 3 challenges (maximaal 2 groepjes per onderwerp). • Het programma bestaat uit drie korte lessen van 15 – 30 minuten en drie langere lessen van 60 minuten, die zelf in te delen zĳn over een periode van maximaal zes weken (ook mogelĳk binnen 1 dag). • Het bright ideas-platform begeleidt de klas door de challenge heen – als leerkracht is slechts minimale voorbereiding nodig. • Winnende ideeën worden werkelĳkheid met een echte VR-visualisatie. • De challenge volgt de 21st century skills en de methode van ontwerpend leren. • De challenge sluit aan bĳ de volgende kerndoelen basisonderwĳs: - Nederlands: 1 & 4 - Oriëntatie op jezelf en de wereld: 39, 44, 45, 47, 48, 49 - Kunstzinnige oriëntatie: 54, 55

Lees verder >>>>>

EDG_JAN_010-013_BrightIdeas_v03.indd 11

16-12-16

14:08

De zes stappen van de bright ideas challenge De challenge bestaat in totaal uit zes te doorlopen stappen. De stappen kunnen op elk moment gedaan worden tĳdens de regionale periode van de bright ideas challenge. Zolang je de laatste stap maar voor de deadline afmaakt. De challenge vergt een tijdsbesteding van ongeveer 4 uur voor de leerlingen, verdeeld over een periode van maximaal zes weken, gemiddeld dus zo’n 40 minuten per week. De zes stappen zĳn:

Vijf regio’s, vijftien winnaars

Stap 1 – inspire (15 minuten) Ontdek voor welke uitdagingen de wereld staat.

De bright ideas challenge volgt de vĳf landsdelen van Techniekpact: elke regio heeft zĳn eigen startdatum en deadline. Zorg dat je bright ideas voor de deadline verzonden zĳn. Daarna gaat de jury druk in beraad om de beste bright ideas van de regio te kiezen. Drie thema’s, drie winnaars. De vĳftien regionale winnaars zien hun bright idea daadwerkelĳk uitgevoerd worden in een professionele Virtual Reality-visualisatie die op het Generation Discover Festival 2017 wordt getoond. Hier worden de uiteindelĳke landelĳke winnaars bekend gemaakt: de drie meest inspirerende, creatieve, originele en innovatieve oplossingen voor grote wereldproblemen.

Kies welk probleem jullie op gaan lossen, onderzoek het probleem en bedenk verschillende oplossingen.

Generation Discover

Stap 5 – kies en werk uit (60 minuten)

De bright ideas challenge is onderdeel van het Generation Discover-programma van Shell. Hiermee wil Shell kinderen inspireren over wetenschap en technologie en hen samen met hun ouders en leerkrachten betrekken bĳ de toekomst van energie en mobiliteit. Door ze een concrete en bĳ hun leeftĳd passende vraag voor te leggen, zullen ze worden uitgedaagd om op een andere manier over hun (energie)toekomst na te denken. De leerlingen werken samen in workshops aan uitdagingen op het gebied van mobiliteit en energie en houden zich zo bezig met een toekomst van innovatie en ontdekkingen. Zie ook generationdiscover.nl.

Kies één van de oplossingen en werk het uit tot jullie bright idea.

Stap 2 – amaze (15 minuten) Bekijk welke uitvindingen de wereld proberen te helpen.

Stap 3 – create (30 minuten) Bouw een echte uitvinding: een auto die op zout water rĳdt.

Stap 4 – onderzoek en bedenk (60 minuten)

Stap 6 – film en verstuur (60 minuten) Maak een korte film waarin je het idee presenteert en stuur jullie bright idea in. Per regio worden door een jury drie regiowinnaars gekozen. Uit die 15 regiowinnaars zullen drie inzendingen worden geselecteerd die op het festival in oktober in Den Haag in VR getoond zullen worden. Een jury zal daar ter plaatse de landelĳke winnaar verkiezen.

De bright ideas challenge is onderzoekend en ontdekkend leren op zĳn best! Het programma inspireert, zet aan tot nadenken, stimuleert samenwerken en, wie weet, brengt jouw school wel die oplossing waar de wereld op zit te wachten! Meld je dus snel aan via primaonderwĳs.nl/brightideaschallenge

EDG_JAN_010-013_BrightIdeas_v03.indd 12

16-12-16

14:08

Wij wensen u een inspirerend

MEDICORPAD_PrimaOnderwijs_nieuwjaar2017_192x142,5_V2.indd 1 EDG_JAN_010-013_BrightIdeas_v03.indd 13

15-12-2016 16:10:41 16-12-16 14:09

www.schoolsupport.nl

BEZOEK ONZE STAND HAL 10 • STAND C040

NOT ACTIES

10%

BEURSKORTING OP HET GEHELE ASSORTIMENT

QUIZ IT!

3=4

2=3

4 VOOR DE PRIJS VAN 3!

3 VOOR DE PRIJS VAN 2!

DAGELIJKSE DEMO’S SCHOOLSUPPORT SPELLEN

REKENSPRINT BASIS

Welke ? om naaklok vertelt r sch ool te je dat het tijd is gaan?

WO-DO-VR

1 2

a) klok 1 b) klok 2 c) klok 3 d) geen van

TOVER

de drie

klokken

QUIZ IT!

S TA P E L S

PO_advertentie_Schoolsupport_NOT_29_nov.indd 1 EDG_JAN_014-015_CVTE_v02.indd 14

29-11-2016 10:58:33 15-12-16 23:29

Vijf kernkwaliteiten van de

Centrale Eindtoets Alle leerlingen van groep 8 in het reguliere basisonderwijs moeten een eindtoets maken. Scholen kunnen dit schooljaar vóór 31 januari een keuze maken uit zes eindtoetsen. Een van deze toetsen is de Centrale Eindtoets van de overheid. Voor de uitvoering van deze toets is het College voor Toetsen en Examens (CvTE) verantwoordelijk. De Centrale Eindtoets wordt in samenwerking met Stichting Cito gemaakt. In dit artikel belicht het CvTE vijf kernkwaliteiten van de Centrale Eindtoets.

De Centrale Eindtoets bestaat uit 220 opgaven. De leerlingen werken er in totaal 3x2 uur aan. Deze opzet geeft de leerlingen per dag voldoende rust en energie. Voor deze omvang is gekozen omdat we zo betrouwbaar kunnen meten hoe leerlingen en scholen presteren op taal- en rekengebied: hoe meer we meten, hoe meer we weten. Daarbij zoeken we steeds naar een goed evenwicht: hoeveel kunnen kinderen aan en hoeveel moeten we meten voor een betrouwbare uitkomst?

De Centrale Eindtoets neemt iedere leerling serieus Het is voor iedere leerling waardevol om een betrouwbaar advies te krijgen; iedere leerling is uniek. Daarom is de Centrale Eindtoets er in verschillende vormen: papier of digitaal, een B- en een N-toets en aangepaste versies voor bijvoorbeeld leerlingen die dyslectisch zijn of slechtziend. Als deze afnamevormen niet toereikend zijn, denkt het team van de Centrale Eindtoets mee over speciﬁeke oplossingen.

De Centrale Eindtoets is gemaakt door leerkrachten en vakdeskundigen Leerkrachten in constructiegroepen van Cito ontwikkelen de opgaven in de Centrale Eindtoets. Vervolgens proberen we iedere opgave twee keer uit in proeftoetsen bij zo’n 20.000 leerlingen. Vakexperts en leerkrachten die deelnemen aan vaststellingscommissies van het CvTE bepalen uiteindelijk of de opgaven goed zijn en de toets goed is opgebouwd. Foto: Marĳke Volkers

De Centrale Eindtoets geeft een betrouwbaar advies

De Centrale Eindtoets is evenwichtig opgebouwd Leerlingen beginnen iedere toetsdag van de Centrale Eindtoets met een aantal makkelijke opgaven. Daarna worden makkelijke en moeilijke opgaven afgewisseld. Een leerling behoudt zo tijdens het maken van de toets zijn zelfvertrouwen. Door deze wisselende moeilijkheidsgraad kunnen we goed meten wat de leerling werkelijk kan doordat hij meer zal proberen en minder snel zal opgeven.

De Centrale Eindtoets is een goede voorspeller van schoolsucces Met de Centrale Eindtoets kunnen leerlingen laten zien wat ze in acht jaar basisschool hebben geleerd. De toets meet welke leerstof de leerling zich eigen heeft gemaakt in die acht jaar. Door de precieze analyse van de vaardigheden geeft de Centrale Eindtoets een zo goed mogelijke voorspelling van waar de leerling in het voortgezet onderwijs het meest tot zijn recht kan komen en succesvol zal zijn. De Centrale Eindtoets bouwt voort op jarenlang onderzoek naar de juistheid van de gegeven adviezen.

Meer informatie: centraleeindtoetspo.nl en hetcvte.nl Het CvTE is ook op de NOT aanwezig. U vindt ons bij de ingang van hal 8, stand B.004. PrimaOnderwĳs 15

EDG_JAN_014-015_CVTE_v02.indd 15

15-12-16

23:29

Waarom je de NOT

niet mag missen! Di n sd a g 24 ja n u a ri tot e n met zaterd a g 28 ja n u a ri vi nd t de N ation a le Onderwijstentoonstelling (NOT) plaats in Jaarbeurs Utrecht. De grootste onder wijsbeurs van Nederland staat in het teken van groei. En dat kun je heel letterlijk nemen want de editie van 2017 heeft meer exposanten en workshops dan ooit! Mocht je nog twijfelen, dit zijn enkele redenen waarom jij de NOT niet mag missen! door vanessa pelle

Passend onderwijs Het passend onderwijs werkt nog niet goed genoeg. Volgens de Onderwijsraad gaan er nu te weinig kinderen naar een school die bij ze past. Op de NOT geeft het ministerie van OCW verschillende sessies over passend onderwijs en omgaan met verschillend gedrag in de klas.

en peuterspeelzalen, doorlopende leerlijnen, duurzame gebouwen, gepersonaliseerd leren en omgaan met diversiteit.

Samengesteld door onderwijspanel

Het inhoudelijke programma is tot stand gekomen door betrokkenheid van de adviesraad (leraren, bedrijven en stichtingen/bonden) en het onderwijspanel, dat in januari Het Jonge Kind 2016 is geformeerd met in totaal 1.200 onderwijs De ontwikkeling van het Jonge Kind krijgt op deze NOT professionals. Zij hebben zich een jaar lang gebogen meer aandacht. Er is een Onderwijsacademie over het programma, met als resultaat meer dan Kinderopvang met onder meer veel aandacht 400 praktijkcases en sessies rond de meest voor kindcentra, voor samenwerking Kijk op actuele thema’s verdeeld over vier hallen. tussen basisonderwijs, kinderopvang not-online.nl voor Onderwijsacademies up to date informatie. In de verschillende Onderwijsacademies Alle actuele berichten kun voor ko, po, vo en mbo vind je onder je voor, tijdens en na de meer de Leraren met Lef en Young beurs ook volgen via Professionals plus sessies over onder Twitter @notbeurs. zoekend leren, zelfstandig werken Onderwijs2032, curriculumontwikkeling en nog zo veel meer! Er is een speciale Onderwijs academie Leren & Onderwijzen met ICT vanwege de enorme aandacht voor digitale geletterdheid. Daarnaast is er ook nog een Onderwijsacademie Management A dvies & Organisaties waarin issues als ouderbetrokkenheid, werkdruk en veiligheid aan bod komen.

Podia & pleinen Er zijn diverse podia te bezoeken zoals het Podium Dagtrips, Theater & Cultuur en het podium Bouw, 16

EDG_JAN_016-017_NOT_v02.indd 16

15-12-16

23:30

Facilitair & Inrichting. Vergeet ook niet de bekende straten en pleinen af te struinen zoals het Beweegplein, het Opleidingsplein en een speciaal Programmeren voor Kinderen-plein. Er is een Kinderboekenstraat, Dyslexiestraat en een Klas voor de Toekomst.

Innovatieroute Ook de Innovatie Award is weer een programmaonderdeel op deze NOT. Het onderwĳs blĳft innoveren en een jury heeft in de sectoren po, vo en mbo vĳf innovaties genomineerd, die zĳn opgenomen in de Innovatieroute. Voor iedere sector gaat er twee keer per dag een route langs deze innovaties. Dinsdag 24 januari worden naast de winnaars van de juryprĳs, ook de publiekswinnaars bekend gemaakt. Hierop kan nog tot en met 23 januari 12.00 uur gestemd worden via not-online.nl.

Young Professionals Programma In samenwerking met de LerarenKamer is een apart inhoudelĳk programma opgezet voor Young Professionals. Op vrĳdag 27 januari staan de drie Onderwĳsacademies van po, vo en mbo geheel in het teken van leraren die maximaal vĳf jaar in het onderwĳs actief zĳn. Leraren van het Jaar gaan in op knelpunten waar zĳ als starters tegenaan liepen. Zĳ bieden handvatten en geven praktische tips.

Gratis Toegang tot de NOT 2017 is gratis na registratie. Het invullen van de registratiemodule neemt enkele minuten in beslag. Je ontvangt daarna per e-mail een bevestiging. Met de barcode op deze bevestiging kun je je persoonlĳke toegangsbadge op de beurs afhalen. Deze barcode is eveneens te scannen vanaf je smartphone of tablet.

MAGA ZINE Samen groeien op de beurs

on der wijs Pas sen d

elen ICTleerm idd

e lijk n Ge nse ka Duurza

ren

k kdru Wer Oude rbet rokk enhe id

le end oek derz On

en nd ler Bewege

Eind 2016 hebben scholen in heel Nederland het officiële NOT Magazine ontvangen met een handzaam programmagidsje inclusief plattegrond, exposantenregister van A tot Z en kortingscoupons. Het magazine en het gidsje zĳn ook online te lezen via primaonderwĳs.nl.

kinInte dc gr en aa tr l a

Lees het officiële NOT Magazine ook online!

Veiligheid me sch

ool

Mediawijsheid

Leraren met Lef | PO-Raad, VO-raad & MBO Raad | GEU gaat voor adaptief Interview minister Jet Bussemaker en staatssec retaris Sander Dekker Educatief eropuit | Laurentie n van Oranje | Young Professionals

EDG_JAN_016-017_NOT_v02.indd 17

15-12-16

23:30

Nieuw boek Jelle Jolles ‘Het tienerbrein, over de adolescent tussen biologie en zijn omgeving’

Tieners hebben steun, sturing en

inspiratie nodig om te kunnen groeien ‘Een gebruiksaanwijzing voor de totale tiener’, ‘Tienerbrein is werk in uitvoering’ en ‘Tieners leren niet door passief te luisteren’, zo kopten de landelijke dagbladen bij het verschijnen van Het tienerbrein . ‘Het brein is een fantastisch orgaan, maar is niet de kern van mijn verhaal’, zegt neurowetenschapper Jelle Jolles over zijn nieuwe boek. ‘Het gaat mij om de ontwikkeling van de tiener en de grote mate waarin de omgeving daarbij een rol speelt.’ PrimaOnderwijs sprak de hoogleraar en mag vijf exemplaren van zijn bestseller weggeven. door brigitte bloem

Context shapes the brain, daarvan is de universiteitshoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en directeur van het Centrum Brein & Leren overtuigd. ‘De omgeving stimuleert - binnen genetisch bepaalde randvoorwaarden - de ontwikkeling van complexe hersennetwerken’, legt Jolles uit. ‘Wat iemand kan bereiken, ligt niet al voor een groot deel vast. Oefening en ervaring, alsmede zintuigelijke prikkels zijn bepalend. Opvoeders, leraren en samenleving scheppen samen de voorwaarden voor de ontplooiing door het geven van steun, sturing en inspiratie, én door het wijzen van routes én het verschaffen van kennis.’ De lezers van PrimaOnderwijs zijn werkzaam in of voor het onderwijs. Waarom adviseert u hen ‘Het tienerbrein’ te lezen? ‘Je begrijpt tieners beter als je ervan bewust bent dat ze ‘werk in uitvoering’ zijn. Hun brein rijpt door tot ver na het 20e jaar. Daarom is het van groot belang dat je, als je met of voor jongeren werkt, snapt hoe tienerhersenen informatie verwerken. Je wilt immers dat wat je probeert over te brengen écht wordt opgeslagen. Ook zou een leraar kennis moeten hebben van de factoren die bijdragen aan verschillen tussen kinderen. Alleen zo krijgen ze goede handvatten om leerlingen tot grotere leermotivatie en betere prestaties te brengen. Een schrale dan wel rijke leer- en leefomgeving is van grote invloed. Bovendien verschilt de snelheid van rijping tussen jongens en meisjes.’

Hoe verloopt die ontwikkeling dan? ‘Een kind tot tien jaar leert de basisvaardigheden: waarnemen, taal, inschatten, zitten, lopen, rennen, fietsen, skaten. Tijdens de kindertijd en de adolescentie vormen zich complexe netwerken in de hersenen. Er ontstaan verbindingen tussen de vele tientallen kleinere hersenstructuren die ieder een min of meer specifieke taak hebben in de hersenen. Het ontstaan van deze netwerken vindt plaats op grond van

EDG_JAN_018-021_JelleJolles_v01.indd 18

16-12-16

12:14

rvaringen die iemand opdoet. Mijn advies aan school e en ouders is dan ook om kinderen voldoende en uiteen lopende prikkels te geven, zodat de ontwikkeling van het hele brein gestimuleerd wordt. Speel in op de natuurlijke nieuwsgierigheid van tieners. Dan blijf je ze boeien. De hersenen zijn dol op nieuwe prikkels. Ze willen continu worden uitgedaagd en nieuwe ervaringen opdoen. Die zijn namelijk belangrijk ‘voor later gebruik’. Je zou de tienertijd kunnen zien als een periode van ‘verbreinen’: de hersenen van een kind veranderen in die van een adolescent. Die veranderde hersenen hebben de taak om de jongere zoveel mogelijk er varingen te laten opdoen om zich zo adequaat mogelijk te positioneren in de samenleving van de volwassenen. Het is een periode van kansen en mogelijkheden en

In maart komt via de website hersenenenleren.nl voor scholen een gratis basiscursus beschikbaar Leer je brein kennen, die leraren en mentoren kunnen geven aan hun leerlingen. De cursus sluit aan bij het boek Het tienerbrein.

niet alleen van verlokkingen, risico’s en bedreigingen. De tiener leert zichzelf in de wereld positioneren. Daarom is de peergroup zo belangrijk voor de tiener: het tienerbrein wil alles weten van andere tieners. Daardoor leert de tiener empathie te hebben, gaat hij sociaal gedrag vertonen en leert hij emoties in te schatten.’ PrimaOnderwijs 19

EDG_JAN_018-021_JelleJolles_v01.indd 19

16-12-16

12:14

U zegt in uw boek dat er heel wat jongeren zijn die op Jelle Jolles, Het tienerbrein, over school veel minder goed presteren dan ze kunnen. de adolescent tussen biologie en zijn Hoe komt dat en wat kan school daaraan doen? omgeving, Amsterdam University ‘Hersenen die genetisch gezien een toppotentie Press, Amsterdam, 2016. hebben, ontplooien alleen optimaal in een omgeving ISBN 978 94 6298 398 4. die stimuleert. Bovendien is deze ontplooiing afhan ISBN e-book 978 90 4853 450 0. kelijk van eerdere gebeurtenissen in het leven: de Paperback 424 pagina’s. persoonlijke biografie die intussen als ervaringen zijn Prijs 24,95 euro. vastgelegd in de hersenbedrading. Leren en onder wijzen werkt via de hersenen en daarom is emotio nele, culturele en sociale voeding nodig. Als je een gaat om de houding tegenover leren, tegenover school relatief schrale ontwikkeling hebt gehad met weinig en leraren, empathie en het begrijpen van de intenties stimulansen, ook al heb je lieve ouders, dan ontwik van de mensen om je heen. Met een gerichte en kelen ervaring en kennis wat langzamer. Dat leidt tot relatief simpele aanpak zijn deze executieve functies minder gerichte en snelle opname van nieuwe prik gemakkelijk te trainen, waardoor leermotivatie en kels. Een kind dat minder presteert, heeft een risico schoolprestaties van een leerling enorm kunnen om daarna nog minder te gaan presteren. Het is minder verbeteren. Dat betekent dat het zin heeft om in te zetten goed in staat om prikkels op een creatieve manier met op inspireren, op routes wijzen en daarmee op andere prikkels te verbinden. School zou deze leerlingen motiveren. Ik geef in mijn boek speciale aandacht aan zoveel mogelijk ervaringen moeten laten opdoen die executieve functies als zelfinzicht, zelfregulatie, plan ze gemist hebben. Gerichte interventies zijn nen en prioriteren. Train dit soort functies, nodig om executieve functies als zelf zowel bij jongens als meisjes. Wacht niet inzicht en zelfregulatie te trainen. Dat tot het tienerbrein dat allemaal vanzelf zijn belangrijke neuropsychologische doet, want dan kun je lang wachten. PrimaOnderwijs vaardigheden, die bepalend zijn voor Als deze functies onvoldoende ont mag vijf exemplaren van de ontplooiing. Ook interesse in de wikkeld zijn, heeft de leerling daar ‘Het tienerbrein’ weggeven. wereld - nieuwsgierigheid - en onder last van. Bovendien stel ik in mijn Ga naar primaonderwijs.nl nemende attitude, alsmede de vaardig boek dat er geen vaste leerstijlen heid in het plannen en prioriteren zijn. Een tiener werkt hoogstens met om kans te maken. horen hierbij. Zo geef je deze leerlingen strategieën. Die zijn veranderlijk. Daar een andere mindset en laat je hen zien om is het heel zinvol de leerling te leren dat er wel degelijk mogelijkheden zijn om zoveel mogelijk strategieën te ontwikkelen zichzelf verder te ontwikkelen. Dat stimuleert hun en daar ervaring mee op te doen. Een voorbeeld. leermotivatie.’ Jongens en meisjes verschillen veel meer dan je denkt. Dat is niet zomaar het gevolg van hun hersenfunctie, Dus scholen moeten volgens u meer rekening houden het is zeker ook het gevolg van de manier waarop ze met individuele verschillen? opgegroeid zijn. Daarom heeft het zin om meisjes ‘Nu geven we onze leerlingen toch wel veel hetzelfde, te stimuleren om meer ondernemend te worden, met het bekende nadeel dat de stof voor sommige nieuwsgierig te zijn en visuele strategieën te hanteren. leerlingen veel te gemakkelijk en voor anderen te Jongens kunnen flink wat stimulansen gebruiken om moeilijk is. Het gegeven dat er individuele verschillen zelfinzicht, empathie en taalvaardigheid verder te zijn en dat we sterke aanwijzingen hebben dat de om ontwikkelen.’ geving daarin een cruciale rol speelt, betekent mijns inziens dat we individuelere leertrajecten aan moeten Wat hoopt u over vijf jaar te herkennen in het onderwijs, bieden. Dan denk ik niet aan dertig individuele trajecten, dat betrekking heeft op uw vakgebied? maar wel aan meer dan de drie gangbare.’ ‘Ik hoop dat de inzichten die ik in mijn boek heb beschreven dan gemeengoed zijn geworden in het Van welke inzichten uit uw boek kan elke leraar onderwijs. In de gedragswetenschappen wordt alge morgen al profijt hebben in een klas vol tieners? meen erkend dat hersenfuncties relevant zijn voor ‘De tiener is werk in uitvoering. Wat hij nu kan is in het ons functioneren. Begin jaren negentig bestond die geheel nog niet maatgevend voor wat hij over een visie nauwelijks. Nu is het brein in alle deelgebieden x-aantal jaren kan en waar hij motivatie voor heeft. De van de psychologie en pedagogiek herkenbaar. Ik cijfers en prestaties van een tiener zeggen weinig verwacht en hoop dat die manier van denken ook in over vermogen en potentie, maar veel meer over onderwijs en opvoeding gangbaar wordt. Niet dat het motivatie. Wil je een tiener motiveren, dan moet je zijn per se over het brein zal gaan, maar wel dat het over zelfinzicht en attitude verder ontwikkelen. Zelfinzicht de tiener, over de persoon zal gaan. En over de tienertijd is de basis voor alle veranderingsprocessen. Attitude als een periode van kansen en mogelijkheden.’

WIN

EDG_JAN_018-021_JelleJolles_v01.indd 20

16-12-16

12:14

SKILLS THE FINALS DE NATIONALE FINALE VAN SKILLS TALENTS EN SKILLS HEROES

16, 17 EN 18 MAART â&#x20AC;&#x201C; RAI AMSTERDAM Meld je school nu aan voor het gratis LOB-programma!

SKILLSTHEFINALS.NL

EDG_JAN_018-021_JelleJolles_v01.indd 21

16-12-16

12:15

Leren omgaan met geld

brengt je verder! Een kind dat op jonge leeftijd leert omgaan met geld heeft een goede basis voor financiële zelfredzaamheid als volwassene. Oftewel: jong geleerd is oud gedaan. U vervult, samen met ouders en verzorgers, een belangrijke rol in de financiële ontwikkeling van uw leerlingen. Gedurende het gehele schooljaar aandacht voor leren omgaan met geld Met de lespakketten van Wijzer in geldzaken kunt u gedurende het hele schooljaar meerdere keren met uw leerlingen op een leuke en toegankelijke manier aan de slag met leren omgaan met geld. Een docentenhandleiding, digibordversie, thuisopdrachten en een ouderinstructie zijn gratis te downloaden of te bestellen op

www.weekvanhetgeld.nl/lesmateriaal

Het lesmateriaal sluit aan bij de kerndoelen en bij de (reken)methoden die in het basisonderwijs worden gebruikt. De leerinhoud is gebaseerd op de basisvisie financiële educatie en de leerdoelen van het NIBUD.

Bezoek on op de NO

HAL 9 A0 weekvanhetgeld.nl

Week van het geld - 27 tot en met 31 maart 2017

7966-WIG NOT 2017 Adv Prima Onderwijs-384x285mm.indd Alle pagina's EDG_JAN_022-023_WijzerinGeld.indd 22

15-12-16

23:33

Vorig schooljaar zijn de lespakketten door meer dan 20.000 groepen besteld, dat zijn ± 480.000 leerlingen!

Voor de groepen  tot en met  hebben we lespakketten met de onderstaande thema’s en onderwerpen:

Sparen en vooruitkijken (jan/feb) Geeft inzicht in hoe je het beste met geld om kunt gaan. Plannen met geld, sparen, lenen en verzekeren komen aan bod.

De wereld van het geld (maart) De waarde van geld, je geld beheren, financiële begrippen, bankrekeningen en pinnen worden uitgelegd. Dit thema is uitermate geschikt als les tijdens de Week van het geld!

Zelf geld verdienen (april/mei) Kinderen worden zich bewust van de noodzaak dat er overzicht nodig is. Hoeveel geld heb je? Hoeveel geld kun je uitgeven? Kopen, verkopen, wisselgeld en geld verdienen, maar ook het goede doel komt aan bod.

Feestdagen (december) Kinderen ontdekken dat aan het besteden van geld grenzen zijn verbonden. Reclame en verleidingen en het vergelijken van prijzen komen aan bod.

Bestel ATIS het GR nline ket o lespak p de of o NOT! weekvanhetgeld.nl/

lesmateriaal

“De Week van het geld werkt! Kinderen leren dat je geld maar 1x kan uitgeven en dat je bewuste keuzes moet maken.”

Voor groep  is er nog een extra thema over Verzekeren beschikbaar.

oek onze stand de NOT!

L 9 A050

EDG_JAN_022-023_WijzerinGeld.indd 23

Doe mee met de Week van het geld van 27 tot en met 31 maart 2017! De Week van het geld was in  opnieuw heel succesvol. Meer dan . klassen bestelden ons lesmateriaal en er werden meer dan . gastlessen gegeven. Doet u ook (weer) mee in ? De Week van het geld vindt plaats van  maart tot en met  maart .

12-12-16 23:33 15:58 15-12-16

De smartphone in de klas!

Met de educatieve projecten van Vodafone blijft iedereen ‘in control’ Jongeren maken zo intensief gebruik van hun smartphone, dat het gebruik ervan in het onderwijs een enorme toevoeging kan zijn. Dit moet echter wel binnen een veilige omgeving. Veel jongeren verliezen zich nog in de online wereld en ook voor docenten biedt de inzet van digitale media als leermiddel nog een grote uitdaging. Eén van de grootste mobiele providers, Vodafone, heeft daarom haar expertise gebundeld met die van onder wijskundigen. Samen hebben zij een aantal schoolprogramma’s ontwikkeld om digitaal onderwijs interessant, leuk en laagdrempelig te maken inclusief een bijzonder nieuw lespakket over online veiligheid. Uit onderzoek van Samsung uitgevoerd door de universiteiten Tilburg, Gent en Louvain kwam onlangs naar voren dat leraren technologie wél willen inzetten in de les, maar dat gebrek aan lesmateriaal en training hen daarvan weerhoudt. De ondervraagde leraren vinden de mogelijkheden die technologie biedt voor het lesgeven erg waardevol, maar toch kiest driekwart van de leraren (74%) voor traditionele lesmethoden en slechts 29% voor het innovatieve gebruik van techno logie. Gevolg is dat technologie vooral wordt ingezet als middel om lesstof digitaal te verwerken, terwijl het bijbrengen van 21ste eeuwse vaardigheden achter blijft. Leraren spelen een cruciale rol in het overbrengen van die vaardigheden en het verantwoord gebruik van digitale media door leerlingen.

SAM Eén van de projecten die de digitalisering in het basis onderwijs een duw in de rug kan geven, is SAM. SAM is gebouwd vanuit een onderwijskundige visie, aangevuld met de kennis van Vodafone, Samsung en Capgemini. SAM is een pakket bestaande uit hardware, software, connectiviteit en dienstverlening. De digitale leeromgeving helpt leerkrachten om te plannen, te differentiëren, vorderingen te volgen en resultaten te analyseren. Marjolijn Sikken is senior onderwijsadviseur bij Cedin en begeleidt vanuit haar functie scholen en leerkrachten in het basisonderwijs. Zij is één van de grondleggers van het SAM-concept. In de nieuwsbrief van Dyade legt ze uit: ‘Een leerkracht koppelt lesactiviteiten aan één of meerdere leerdoelen van SLO. Een leerdoel kan aan de hele groep worden toegekend, maar ook aan een subgroep of aan één specifieke leerling. Daarnaast kan de leerkracht zelf makkelijk leerdoelen toevoegen. De kernprogramma’s die SLO heeft opgesteld, beschrijven het eindstation van het primair onderwijs. In SAM gebruiken we deze kernprogramma’s als basis. Door lesactiviteiten aan leerdoelen te koppelen houd je overzicht. Je weet waar de kinderen mee bezig zijn, ook al gebruiken ze verschillende werk vormen en werken ze op hun eigen niveau. SAM is uitermate geschikt voor blended learning. De één kijkt bijvoorbeeld een filmpje, de ander krijgt instruc tie en weer iemand anders leest een artikel. Door leerdoel-gestuurd leren blijft leren inzichtelijk. Dit geeft de leerkracht tijd en ruimte om zich op speci fieke leerlingen te richten.’ Kijk voor een demosessie op lerenmetsam.nl

EDG_JAN_024-025_Vodafone_v10.indd 24

16-12-16

10:38

NIEUW

Gratis lesprogramma voortgezet onderwijs:

Digitale Klaslokaal De onderwijsprojecten van Vodafone hebben betrekking op álle leerlingen in Nederland, ook vluchtelingenkinderen. Iedere week komen er zo’n 500 vluchtelingenkinderen het land binnen die binnen 72 uur recht hebben op o nderwijs. Het opstarten van onderwijs voor de vluchtelingen is niet gemakkelijk, want in welke klas plaats je de leerling? Een kind van 11 uit Syrië kan je niet in groep 6 of 7 mee laten doen vanwege de taalachterstand, maar ook niet in groep 3 plaatsen omdat het kind juist grotere sprongen moet maken. Daarom is het belangrijk om verschillende leermaterialen te combineren. Om hierin te ondersteunen is Vodafone samen met LOWAN (verantwoordelijk voor onderwijs aan nieuwkomers) en Capgemini het Digitale Klaslokaal gestart. Hiermee kunnen leerlingen op de tablet verschillende leermodules volgen. Deze leerlingen kunnen dankzij het digitale onderwijs op hun niveau instromen en op maat leren.

Unlock to Learn Een heel slimme, grappige tool voor het voortgezet onderwijs is Unlock to Learn . Met deze gratis app moeten scholieren eerst een examenvraag beantwoorden voordat ze hun smartphone kunnen ontgrendelen. Zo staat de examenstof op het scherm waar jongeren het liefst op kijken; op de smartphone. Jongeren unlocken hun telefoon gemiddeld zo’n 80 keer per dag en krijgen dus elke keer als zij hun telefoon ontgrendelen een vraag over een vak naar keuze.

Safe & Social

Een volledig nieuw project van Vodafone is Safe & Social in samenwerking met Veilig Internetten. Een groot deel van het leven van jongeren speelt zich online af en door internet gaan er nieuwe werelden open. Dat biedt veel mogelijkheden, maar ook gevaren. Vodafone wil jongeren hiervan bewustmaken en handvatten g even zodat zij zelf ‘in control’ zijn en heeft voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs het lesprogramma Safe & Social ontwikkeld. In vier lessen krijgen jongeren inzicht in hun online gedrag, leren ze hoe ze op een goede manier met social media kunnen omgaan en ontdekken ze dat het internet ook mogelijkheden en kansen biedt. Ze zien welk effect mediagedrag op zichzelf en op anderen kan hebben, wat de risico’s en kansen zijn van online mediagebruik. Zaken als online gaming, social media, online privacy, social besetias, sexting, phishing, pesten... Het komt allemaal aan bod aan de hand van filmpjes met een jongerenpanel, zelftesten, samenwerkings opdrachten en flink wat zelfreflectie aan het einde van elke les. Het programma bestaat uit een handleiding voor de docent, digilessen, werkbladen en e-zines voor ouders. Het lesprogramma is gratis voor het onderwijs en vanaf februari 2017 beschikbaar. Meld je aan via primaonderwijs.nl/safe&social en ontvang een e-mail met gratis inlogcode zodra het lesmateriaal beschikbaar is.

PrimaOnderwijs 25

EDG_JAN_024-025_Vodafone_v10.indd 25

16-12-16

10:39

Laat u inspireren op de stand van Educatheek

H A L 10 S TA N D A040 Op zoek naar nieuwe leermiddelen? Leermiddelen die passen bij de steeds veranderende leerbehoeften van uw leerlingen of aansluiten op onderwijsthema’s? Of op zoek naar producten en diensten om uw eigen kennis up-to-date te houden? Met het uitgebreide assortiment van relevante uitgeverijen biedt Educatheek passend materiaal voor iedere leerbehoefte én voor u als onderwijsprofessional.

Proﬁteer van leuke beursaanbiedingen! Bezoek ons in HAL 10, STAND A040.

De webwinkel voor het onderwijs

Adv Educatheek POnderwijs Jan2017.indd 1 EDG_JAN_026-027_VMBO_v03.indd 26

info@educatheek.nl www.educatheek.nl/not2017

01-12-16 09:48 15-12-16 23:35

16 09:48

LOB:

NIEUW

te sgerich beroep ramma’s prog

vmbo

rode draad in het onderwĳs Op 1 augustus 2016 is het nieuwe vmbo van start gegaan. Hierbij is voor alle leerwegen, ook de TL en mavo, LOB een verplicht onderdeel geworden van het onderwijsprogramma. Nog niet iedereen loopt hier warm voor. Zonde, want gedurende het LOB-proces leren leerlingen zichzelf kennen en ontwikkelen ze loopbaancompetenties die ze niet alleen bij het kiezen van een vervolgopleiding, maar ook in hun verdere loopbaan nodig hebben. LOB staat voor Loopbaanoriëntatie en Begeleiding, dus oriëntatie op de toekomst en ontwikkeling van loopbaancompetenties. LOB wordt niet als lesuur op het rooster gezet. Het wordt ook niet met een examen afgesloten. Het gaat om een ontwikkelproces dat voor elke leerling anders kan verlopen en dat maakt LOB lastig voor scholen. Daar komt nog bĳ dat LOB ‘gedaan moet zĳn’ maar niet met een beoordeling wordt afgesloten. Sommige docenten en schoolleiders reageren dan net als leerlingen met: ‘Als het niet meetelt dan doen we het ook niet.’

Au en wauw Waar ga en sta ik voor, wat past bij mij, op welke manier kan ik mĳn doel bereiken en wie kan mĳ daarbĳ helpen zĳn vragen die in het LOB-proces aan de orde komen. De antwoorden op die vragen kunnen per leerling verschillen. Immers, de ene leerling weet op haar vierde al dat zĳ later met ouderen wil werken, terwĳl haar klasgenoot op zĳn 16e nog niet weet welke kant hĳ op wil. Door ervaring op te doen en daarop te reflecteren, ontdekt een leerling wat bĳ hem/haar past en welke weg er bewandeld moet worden om daar te komen. Ervaringen zĳn ‘au’- en ‘wauw’-momenten en kosten inspanning. Dit soort ervaringen en reflectiemomenten moeten door de school georganiseerd worden. Dat kan op allerlei manieren. Belangrĳk is dat de school hiervoor een visie en een plan heeft: hoe laten we LOB als rode draad door het onderwĳs lopen, welke activiteiten laten we leerlingen uitvoeren en op welke manier bewĳzen leerlingen dat ze een LOB-proces

hebben doorlopen? Vragen die beantwoord moeten worden, kunnen worden vastgelegd in een LOBbeleidsplan van de school en het PTA van de leerling. Uiteindelĳk moet de leerling de school verlaten met een loopbaandossier, maar belangrĳker nog met een keuze voor een vervolgopleiding die op basis van een LOB-traject tot stand is gekomen.

Wil je meer weten over LOB, kijk dan op vernieuwingvmbo.nl/lob. Daar vind je ook een e-learning LOB waarin de verschillende aspecten van LOB aan de orde komen.

PrimaOnderwĳs 27

EDG_JAN_026-027_VMBO_v03.indd 27

15-12-16

23:36

Aha! Wetenschap & Techniek op de basisschool tijdens de NOT 2017

‘Soms is er wat koudwatervrees, maar leerkrachten zien snel dat je helemaal niet technisch onderlegd hoeft te zijn.’ GeertJan Nelson, directeur van Stichting Talent

Wetenschap & Techniek in het primair onderwijs draagt sterk bij aan de talentontwikkeling van kinderen. Het maakt ze nieuwsgierig en creatief en ze leren op een natuurlijke manier te communiceren, samen te werken, kritisch te zijn en logisch te denken. Gelukkig is het geven van boeiend Wetenschap & Techniek-onderwijs leuk en niet moeilijk. Tijdens de Nationale Onderwijstentoonstelling 2017 (NOT) neemt TechniekTalent.nu je graag mee op ontdekkingsreis door de wereld van Wetenschap & Techniek-onderwijs, zodat jij na afloop kunt zeggen: ‘Aha! Zo doe je dat dus.’

EDG_JAN_028-029_TechniekTalent_v04.indd 28

15-12-16

23:37

Ken je het gevoel dat opkomt als je een ontdekking doet of het antwoord vindt op een vraag? Dat je dan denkt: Aha, zo zit dat dus! Daar draait het om bij Wetenschap & Techniek. Het levert prachtig onderwijs op dat aansluit bij de natuurlijke nieuwsgierigheid van leerlingen. TechniekTalent.nu ondersteunt scholen kosteloos bij de implementatie van Wetenschap & Techniek en daar geven wij tijdens de NOT al een goede voorzet voor. Stel al je vragen aan onze techniekcoaches, doe mee aan een van onze leerzame Aha!-workshops en laat je inspireren door nieuwe lesideeën. Aha-momentjes gegarandeerd!

‘Hoe minder ik stuur, hoe verder de kinderen gaan. Je hoeft helemaal niet alles te weten, zij weten al een heleboel.’ Juf Mariska, basisschool de Horizon

Direct aan de slag Met de Aha!-vragengenerator kun je direct na de NOT al beginnen met het geven van Wetenschap & Techniek. Met één druk op de knop kunnen de kinderen in je klas hun hersens laten kraken over een bijzondere, gekke vraag. Als ze het antwoord hebben gevonden, zullen zij en jij denken: ‘Aha! Zo zit dat dus.’ Hoe leuk is het om zo te ervaren hoe Wetenschap & Techniek in de klas werkt!

Haal de gratis Aha!-vragengenerator op Kom naar de NOT 2017 van 24 t/m 28 januari 2017 en bezoek de stand van TechniekTalent.nu. De gratis Aha!-vragengenerator ligt hier voor je klaar. En profiteer ervan om op de stand en tijdens de workshops antwoorden te krijgen op al je vragen over W&T-onderwijs. Kijk voor meer informatie op techniektalent.nu/aha

Hoe pakken andere scholen het aan? Er zijn veel manieren om Wetenschap & Techniek te integreren in het bestaande onderwijs. Laat je tijdens de workshop ‘Aha! Dat is goed Wetenschap & Techniekonderwijs’ inspireren door de verhalen van twee scholen die Wetenschap & Techniek op hun school een vaste plek hebben gegeven. Hoe hebben zij het aangepakt? Wat was lastig en wat viel juist mee? Hoe reageren de leerlingen op de lessen? Vraag deze ervaringsdeskundigen het hemd van hun lijf en ga naar huis met een hoop inspiratie en praktische tips waar je meteen mee aan de slag kunt.

Voor alle meesters en juffen Wetenschap & Techniek op de basisschool ingewikkeld? Helemaal niet. Iedere leerkracht kan Wetenschap & Techniek geven. Hoe je een Wetenschap & Techniek-les aanpakt, ervaar je zelf tijdens de workshop ‘Aha! Wetenschap & Techniek-onderwijs: zo doe je dat’. Er zijn talloze lesideeën beschikbaar die je met simpele huis-tuin-en-keukenspullen kunt uitvoeren. Ontdek tijdens de NOT wat Wetenschap & Techniek toevoegt, voor de klas en voor jezelf, wanneer jullie samen op ontdekkingsreis gaan.

Aha! 3 tips voor Wetenschap & Techniek in de klas 1. Combineer Wetenschap & Techniek met andere vakken op school. Inhoudsmaten aanleren gaat bijvoorbeeld prima in een praktische techniekles, waarin je leerlingen proefondervindelijk laat ontdekken hoeveel milliliters er in een liter gaan. 2. Niets is stoerder voor een leerling dan iets weten wat de leerkracht niet weet. Durf dus te zeggen bij technische of wetenschappelijke vragen: ‘Ik heb geen idee, kun jij het uitzoeken?’ 3. Zet een vragenboom of vragendoos in de klas, waarin kinderen hun ‘waarom-vragen’ kwijt kunnen. Een keer per week pak je daar dan een vraag uit.

EDG_JAN_028-029_TechniekTalent_v04.indd 29

15-12-16

23:38

Een week aan de slag

met design thinking

Binnen elke school heb je een aantal mensen dat nieuwe ontwikkelingen als programmeren en design thinking graag omarmt. Maar meestal staat niet het hele team te trappelen om dit soort vaardigheden te integreren in de dagelijkse praktijk. Hoe pak je dit aan? Volgens de ontwikkelaars van DesignWeek@school doe je dat rigoureus: gewoon een week lang met de hele school aan de slag! door cos december 2016/ studio stampij

Een analyse van de probleemsituatie, stap voor stap aan de slag met een stop motion-film en ontwerpen voor een app.

Op basisschool De Koningslinde hebben ze een probleem. Voor de school ligt een rotonde waar het ’s ochtends erg druk is. Van alle kanten komen auto’s en fietsers en lopen ouders die hun kinderen naar school brengen. Erg veilig of duurzaam is dat niet. Het zou veel beter zijn als alle kinderen met de fiets naar school komen. Maar hoe krijg je iedereen zo ver dat dat gaat gebeuren? Met deze vraag als uitgangspunt zijn de leerlingen van De Koningslinde een week lang aan de slag gegaan; de kleuters, middenbouwers én groep 7 en 8. Op vrijdagmiddag presenteren de kinderen aan ouders en grootouders wat de week heeft opgeleverd. De school gonst van de activiteit: er zijn stop motion-filmpjes te zien op digiborden, er worden Bee-bots en robots bestuurd en apps gedemonstreerd. Ontwerpschetsen hangen in de gangen en overal staan papieren prototypes van robots en app-ontwerpen.

Met de kabelbaan de weg over ‘Het leuke van deze week was dat we heel veel fantasie konden gebruiken en we mochten lekker knutselen,’ vertellen Vonne en Mira uit groep 5. Ze hebben deze week eerst een mindmap gemaakt over fietsen. Wat

associeer je daarmee? Als je je niet veilig voelt op de fiets, pak je misschien sneller de auto. Dus dan moet de rotonde voor de school veiliger worden. Welke oplossingen kun je daarvoor bedenken? ‘Je kunt de rotonde veilig maken met aparte tunnels voor fietsers en voor auto’s,’ zeggen Vonne en Mira. ‘Maar je kunt ook een kabelbaan maken waarmee de voetgangers kunnen oversteken of fietsen de weg over lanceren met een schans.’ Deze ideeën zijn uitgewerkt in een geknutseld prototype van de rotonde.

Stap voor stap naar een oplossing ‘We willen met de DesignWeek@school laten zien dat onderwijs in de 21ste eeuwse vaardigheden computational thinking en design thinking niet altijd hoeft te betekenen dat de kinderen de hele dag achter de computer zitten,’ legt initiatiefnemer Floor Coonen uit. ‘Een computerprogramma kan een middel zijn dat je inzet om een probleem op te lossen. Maar het is geen voorwaarde. Door een week lang met de hele school aan de slag te gaan met design thinking, geef je dit een enorme boost bij de leerlingen en het lerarenteam. Elke groep wordt op zijn eigen niveau gestimuleerd om na te denken

EDG_JAN_030-031_DesignThinking_v01.indd 30

16-12-16

12:27

Wat is design thinking eigenlijk?

over hoe je een probleem kunt analyseren en oplossen. Stap voor stap denken is daarbij een belangrijk middel. En dat komt ook weer terug in computational thinking en dus programmeren.’

Creatief en verrassend De ouders en kinderen van De Koningslinde zijn erg enthousiast over wat deze allereerste DesignWeek@ school heeft opgeleverd. Ook juf Ellen van Engelen van groep 5 is onder de indruk van wat ze allemaal heeft gezien. ‘Dit stimuleert de creativiteit van de kinderen enorm,’ zegt ze enthousiast. ‘De kinderen leren een probleem te analyseren, denken na over welke stappen je kunt nemen om het op te lossen en welke consequenties zo’n stap heeft. Dingen gaan mis en dan begin je weer opnieuw. Je moet ook veel samenwerken. Sommige kinderen vonden het span nend om aan deze week te beginnen. Ze wisten niet wat ze moesten verwachten. Maar die zijn nu razend enthousiast. Juist de kinderen van wie je denkt dat het misschien wat hoog gegrepen is, pikken het snel op. Het programma van DesignWeek@school zit heel professioneel in elkaar. En het omvat rekenen, knut selen, nadenken, samenwerken… Ik krijg er zelf ook weer inspiratie van!’

Isabel en Nienke met hun ontwerp voor de app Kleding Making.

Design thinking is een methode die mensen helpt een probleem beter te begrijpen en manieren te ontwikkelen om het op te lossen. Hierbij staat de gebruiker centraal. Het is een proces dat vaak wordt ingezet in het bedrijfsleven, maar het wordt ook steeds meer in het onderwijs toegepast.

Blijven ontdekken De DesignWeek@school is een lesprogramma voor alle klassen. De middelen die zijn ingezet om design thinking mogelijk te maken, zijn deels door de bedenkers zelf gemaakt, maar voor een belangrijk deel ook geselec teerd uit het enorme aanbod dat er voor het onderwijs beschikbaar is. De robots, printers en programmeer programma’s blijven na deze week op school, zodat de kinderen ermee kunnen blijven experimenteren. Doel is om zowel computational thinking als design thinking (samen de 21ste eeuwse vaardigheden) te integreren in het onderwijsprogramma, zodat kinderen voorbereid worden op het moderne werkveld.

De juiste combi Een mooi voorbeeld van wat zo’n week nadenken over de verkeersproblemen rond de school oplevert, komt van Isabel en Nienke. Zij bedachten dat veel kinderen met de auto komen, omdat ze ’s ochtends te lang voor hun kledingkast staan. ‘Als je niet kunt kiezen wat je aan wilt en steeds weer een nieuwe combinatie uitprobeert, ben je niet op tijd klaar. Dan zegt je vader of je moeder ‘het is nu al zo laat, we gaan voor deze keer maar met de auto.’ Daarom hebben we een app bedacht die je helpt bij het zoeken van de juiste kledingcombi. Hij heet ‘Kleding Making’. Je geeft eerst aan wat je stijl is en dan fotografeer je al je kleding stukken. Ook je sokken, oorbellen en riemen. Je drukt op de knop en ‘Kleding Making’ selecteert voor jou een mooie combinatie. Zo ben je op tijd klaar om op de fiets naar school te gaan.’ << Heb je interesse in DesignWeek@school, kijk dan op designweekatschool.nl. PrimaOnderwijs 31

EDG_JAN_030-031_DesignThinking_v01.indd 31

16-12-16

12:27

Kom met de hele klas gratis naar het Eneco WindLab

Wat is windenergie? Wanneer is energie duurzaam? Waarom is het zo belangrijk? Je ontdekt het met de hele klas gratis in het Eneco WindLab. Met het bezoek aan het Eneco WindLab in het Havengebied in Amsterdam, inclusief gratis lesprogramma, maken leerlingen van groep 7, 8 en brugklassers op een inspirerende en educatieve manier kennis met de wereld van windenergie. Het lesprogramma bestaat uit een voorbereidende les over duurzame energie, een bezoek aan het WindLab en een aantal schoolopdrachten om de opgedane kennis in de praktijk te brengen. Kom ook met de hele klas! Het Windlab staat sinds mei 2015 in het Havengebied in Amsterdam. Daarvoor heeft het Windlab anderhalf jaar in Etten-Leur gestaan. Inmiddels is het Windlab door meer

EDG_JAN_032-033_Eneco_v03.indd 32

dan 6.500 leerlingen bezocht uit 260 klassen. Het bezoek zal bij de leerlingen een onvergetelijke Âindruk achterlaten. Ze leren alles over windenergie, ontdekken door proefjes de kracht van wind, bouwen een eigen windmolen, bekijken een echte windturbine en kunnen zich aan het einde van de dag WindExpert noemen, waarvoor ze een officieel certificaat krijgen. Het doel van het programma is om de kennis van Eneco over duurzame energie te delen en leerlingen windenergie te laten beleven. Het programma is gemaakt in samenwerking met partijen die gespecialiseerd zijn in het ontwikkelen van interactieve lesmaterialen en sluit aan op een aantal belangrijke, door het ministerie van OCW geformuleerde leerdoelen zoals zorgvuldig omgaan met het milieu.

15-12-16

23:41

Yvette Vogels, leerkracht groep 8 van Basisschool De Hofstee is enthousiast over het programma. ‘Wij hebben destijds zo’n leuke dag gehad! Eén groep bouwt binnen een windmolen, de andere groep doet buiten opdrachten. De klas heeft met mooi en duurzaam materiaal windmolens gebouwd. En de meeste windmolens deden het ook echt. We hebben veel geleerd. We mochten een windturbine in - windmolen mag je eigenlijk niet zeggen - en hoewel daar binnen eigenlijk niets te zien is, vond de klas het zo cool. Het voelde alsof er een geheim werd onthuld. Het is niet zomaar een excursie met een rondleiding maar echt een les toegespitst op de leerlingen. In combinatie met het voorbereidende lesmateriaal raad ik het zeker aan. Ontzettend leerzaam!’

Meld je snel aan via www.eneco.nl/windlab en bied je leerlingen een unieke kijk in de wereld van duurzame energie. Via de site kun je je ook aanmelden voor het lespakket. Schrijf je tijdig in want vol=vol.

www.eneco.nl/windlab

EDG_JAN_032-033_Eneco_v03.indd 33

15-12-16

23:42

Maak van jouw klas een laboratorium of ontdekhoek ‘Techniek is modern, hightech, het gaat over samenwerken en ICT. Dat moet je leerlingen echt laten ervaren!’ In 2020 zijn alle basisscholen verplicht om structureel Wetenschap & Technologie (W&T) aan te bieden. Wetenschap & Technologie is immers overal in ons leven aanwezig. Maar hoe staat het daarmee in het onderwijs? Voor veel schoolleiders en leerkrachten is de aandacht voor W&T soms nog lastig in te vullen. Expertisecentrum TechYourFuture ondersteunt leerkrachten met lesmateriaal en handvatten voor een andere didactische aanpak. ‘Leerkrachten zijn voor ons de sleutelfiguren. Je moet bij hen beginnen!’, aldus Maria Hendriks, directeur bij TechYourFuture. door janneke vaneker foto’s techyourfuture

Maria Hendriks pleit ervoor om Wetenschap & Technologie als vast onderdeel op de agenda van de leerkracht te zetten. ‘Voor leerkrachten heeft W&T niet altijd prioriteit. Leerkrachten worden afgerekend op taal en rekenen. Ze hebben te maken met eindtoetsen en ervaren veel werkdruk. Het gevoel dat W&T er ook nog eens bij ‘moet’ leeft sterk. Wij laten zien dat dat niet zo is. Het gaat om een andere manier van je onderwijs inrichten. Je kunt als leerkracht namelijk

door middel van W&T heel mooi onderwijs in taal en in rekenen geven. Je rol als leerkracht verandert daarbij. Je bent niet aan het overdragen, maar treedt veel meer op als coach. Daarbij willen wij leerkrachten graag ondersteunen. Het gaat ons erom dat leerkrachten zich bewust worden van de kansen die W&T biedt voor duurzaam onderwijs en weten hoe ze dat kunnen aanpakken.’

Sanne Weusthof (l) en Maria Hendriks

Het uiteindelijke doel van TechYourFuture is ervoor zorgen dat meer leerlingen kiezen voor W&T. En dat begint al op de basisschool. ‘Veel leerlingen hebben een traditioneel beeld van techniek’, zegt Sanne Weusthof, onderwijskundige bij TechYourFuture. ‘Een beeld van vieze handen, veel lawaai en echt mannenwerk. Dat beeld moet je bijstellen. Techniek is modern, hightech, het gaat over samenwerken en ICT. Dat moet je ze echt laten ervaren, door bijvoorbeeld effectieve bedrijfsbezoeken te doen met de klas.’ Er zijn veel initiatieven in Nederland als het gaat om onderwijs in Wetenschap & Technologie. Het is ‘hot’ en overal ontwikkelen partijen materiaal en activiteiten. Maar wat is nu het beste? Met welk materiaal bereik je als

Geen vieze handen

EDG_JAN_034-035_TechYourFutere_v05.indd 34

15-12-16

23:43

school het meest? Daar doet TechYourFuture onderzoek naar. Hendriks: ‘We willen aantoonbaar het verschil maken. Daarom doet TechYourFuture onderzoek naar effectief W&T-onderwijs. Wij gaan aan de slag met scholen en onderzoeken tegelijk of wat er wordt gedaan ook echt werkt. Zo kunnen we stellen dat wat we aanbieden ook echt effectief is, of dat nu een professionaliseringstraining of lesmateriaal is.’

Lesmateriaal voor alle klassen Het expertisecentrum ontwikkelt lesmateriaal, zoals de maandelijkse online proefjes Experimenteren met... Weusthof: ‘Als ik op een school kom, krijg ik vaak de vraag: ‘Waar moet ik beginnen?’ Leraren zien soms door de bomen het bos niet meer. De proefjes van E xperimenteren met… zijn te vinden op de site van TechYourFuture en vormen een goede manier om in te stappen. Met materialen die al in de klas of op school aanwezig zijn, kan de leerkracht met de klas direct proefjes uitvoeren. Daar is niet veel voorkennis voor nodig. Per experiment benoemen we de SLO-leerdoelen, als leerkracht zie je dus meteen waar je binnen die richtlijnen mee bezig bent.’ Ook in de lessenserie Ontdek het zelf gaan leerlingen aan de slag met Wetenschap & Technologie-uitdagingen. Weusthof: ‘We zien dat scholen enthousiast aan de slag zijn gegaan met W&T, maar ze zoeken naar een manier om dit een vaste plek te geven

Ontdekhoek inrichten?

Gaat jullie school morgen een ontdekhoek inrichten? Is je lokaal al een laboratorium? Of willen jullie het op een andere manier aanpakken? Alle scholen die vragen hebben over de manier waarop je Wetenschap & Technologie een plek kunt geven in het onderwijs, kunnen bij TechYourFuture terecht. TechYourFuture biedt wetenschappelijke inzichten in effectief W&T-onderwijs, ondersteuning voor leerkrachten en schoolleiders en volop inspiratie voor thema’s en lessen! Meer informatie: techyourfuture.nl.

op hun school. Ontdek het zelf biedt zes keer per jaar voor elke klas een lesbrief waarin onderzoekend en ontwerpend leren centraal staan, zoals Mondriaan in dit Mondriaanjaar. Dat kan een mooie manier zijn om W&T-onderwijs steviger én schoolbreed neer te zetten.’ Sinds dit schooljaar is Ontdek het zelf via Heutink, leverancier van les- en schoolmaterialen, beschikbaar. TechYourFuture is g eslaagd als leerkrachten voldoende zijn geschoold en W&T-lessen moeiteloos integreren in de rest van het curriculum, vindt Hendriks. ‘Wetenschap & Technologie moet een duurzame plek krijgen in het onderwijs. Geen vak erbij, maar een andere manier van lesgeven.’

TechYourFuture is een samenwerkingsverband tussen Hogeschool Saxion, de Universiteit Twente en de Hogeschool Windesheim.

PrimaOnderwijs 35

EDG_JAN_034-035_TechYourFutere_v05.indd 35

15-12-16

23:43

waar gaat jouw volgende les over?

www.lessonup.nl EDG_JAN_036-037_LessonUp-VEVA.indd 36

15-12-16

23:44

n e d r o w ir a it il m n é Een vak leren

! a V e V t e m s i n Maak ken

Als docent of decaan wilt u natuurlijk een mooie toekomst voor uw leerlingen. Een studiekeuze maken, is voor velen van hen echter een moeilijk proces waarbij ze uw advies en sturing nodig hebben. Heeft u al van de opleiding Veiligheid en Vakmanschap gehoord? Hier leren leerlingen een vak onder bijzondere omstandigheden, waardoor ze zowel binnen Defensie als daarbuiten een goede basis voor hun toekomst leggen. Een vak leren én militair worden, dat is waar het bij de VeVa-opleiding (Veiligheid en Vakmanschap) om draait. Bij VeVa maken leerlingen kennis met de Koninklijke Marine, Koninklijke Landmacht en Koninklĳke Luchtmacht. Tĳdens de opleiding volgen ze naast de lessen aan een ROC ook beroepspraktijkweken op de plek waar zij mogelijk komen te werken, zoals op een kazerne of aan boord van een schip. Leerlingen zijn praktijkgericht bezig en doen veel aan sport. VeVa biedt meerdere toekomstzekere vakgebieden, waaronder de vijf technische richtingen Bedrijfsautotechniek, Bouw, ICT, Mechatronica en Vliegtuigonderhoud.

Waardevol diploma

Na het algemene gedeelte van de opleiding specialiseert een leerling zich in één van de verschillende vakrichtingen. De één kiest een meer operationele vakrichting, de ander een ondersteunende richting in bĳvoorbeeld de techniek of logistiek. Zo wordt de basis gelegd voor het uiteindelĳke vakmanschap. Elke vakrichting leidt tot een volwaardig MBOdiploma dat ook buiten Defensie uiterst waardevol is.

Ontdek alles over VeVa!

Kijk op www.veva.nl naar de vele mogelijkheden die deze opleiding te bieden heeft.

Bestel gratis VeVa-lesmateriaal voor scholieren

Voor het vmbo is er lesmateriaal in twee varianten te bestellen. Het lesmateriaal voor de onderbouw (PSO) enthousiasmeert de scholieren over de technische sector. Voor de bovenbouw (LOB) is er lesmateriaal dat hen informeert over de technische vakrichtingen en de VeVa-opleiding. Bestel het lesmateriaal gratis via primaonderwĳs.nl/VeVa

Ad_Veva_POnderwijs jan17_v01.indd 8 EDG_JAN_036-037_LessonUp-VEVA.indd 37

15-12-16

15:43 23:44

Curriculumontwerp.slo.nl: tool vol tips en informatie

Curriculum als kompas voor

onderwijsontwikkeling Het onderwijs van de toekomst en curriculumvernieuwing: het onderwerp staat hoog op de agenda’s van onderwijsorganisaties en politici. Scholen en leraren hoeven echter niet te wachten op de uitkomst van alle discussies. Integendeel, lerarenteams die regelmatig het curriculumgesprek met elkaar voeren, houden elkaar en het profiel van de school scherp. De nieuwe SLO-website curriculumontwerp.slo.nl biedt ondersteuning om curriculumkennis verder te ontwikkelen. Dat helpt zowel leraren als schoolleiders en lerarenopleidingen om gefundeerde keuzes te maken in dit proces. tekst carolien nout

Hoe de landelijke kaders voor het curriculum er ook uit komen te zien, op schoolniveau blijft er meer dan genoeg te kiezen. ‘Die vrijheid voor scholen om te bepalen wat zij behandelen en hoe zij het onderwijs inrichten, is onverminderd groot’, zegt Nienke Nieveen, onderzoeker bij SLO en gespecialiseerd in curriculum ontwikkeling. ‘Binnen landelijke kaders zullen scholen altijd een eigen invulling kunnen geven aan hun onderwijsprogramma.’ Een visie op onderwijs, de lokale context en de leerlingpopulatie: daarop baseren scholen idealiter hun ambities. De vertaling daarvan in een samen hangend onderwijsprogramma blijkt in de praktijk echter niet zo eenvoudig. Hoe zorg je bijvoorbeeld voor meer differentiatie maar behoud je wel de samen hang in onderwijsprogramma’s? Hoe ontwikkel je een doorgaande lijn? En voor welke keuzes kom je te staan als er meer thematisch en vakoverstijgend wordt ge werkt? Recht doen aan verschillen tussen leerlingen, inzet van (digitale) leermiddelen, adequate toetsing: ga er maar aan staan om hier steeds de juiste keuzes te maken. Het is in eerste instantie aan de leraren,

teams en schoolleiding om antwoorden op deze vragen rondom het curriculum te vinden, zo concludeerde de Onderwijsraad in een advies aan de staatssecretaris van Onderwijs (2014). Een interessant advies vindt Nieveen: ‘Essentieel is wel dat scholen de keuzes die ze maken baseren op de juiste gronden. En dat het vooral bewuste keuzes zijn. Een goed doordacht curriculum fungeert dan als een kompas voor ontwik keling van het onderwijs binnen de school.’

Tijd, kennis en kunde Het ontwikkelen van het curriculum op school- en klasniveau vraagt tijd, kennis en kunde van de profes sionals. Kennis die zij sowieso nodig hebben om goed onderwijs te geven: docenten moeten uiteraard hun vak beheersen en pedagogisch-didactisch bekwaam zijn. Dat zal niemand betwisten. Maar voor het ontwikkelen van een eigentijds en schooleigen curriculum zijn mensen nodig die ontwerpbekwaam zijn. Dat betekent bijvoorbeeld dat zij de problemen en uitdagingen waar hun school mee te maken heeft, kunnen analyseren.

EDG_JAN_038-039_SLO_v02.indd 38

16-12-16

12:18

Niet alleen moeten zij globale oplossingsrichtingen kunnen aangeven, maar ook concrete materialen ontwikkelen en evalueren. Daarnaast is curriculum bekwaamheid belangrijk. Dit houdt onder andere in dat leraren en schoolleiders met een ‘helikopterblik’ naar de verschillende onderdelen van het nieuwe curriculum kunnen kijken. Zo kunnen zij ervoor zorgen dat het onderwijsprogramma een samenhangend geheel vormt en dat de vernieuwing past bij de school visie, bij de afzonderlijke leerlijnen van elk vak en de vakoverstijgende vaardigheden.

Beproefde modules Hoewel leraren tijdens hun opleiding kennismaken met curriculumontwerp, zullen zij later, in de beroeps praktijk, deze kennis en vaardigheden verder m oeten uitbouwen. Leraren, team- en schoolleiders die binnen hun eigen school bezig zijn met curriculum ontwikkeling kunnen hun voordeel doen met de kennis en materialen die SLO in samenspraak met leraren en opleiders heeft ontwikkeld. Die kennis en informatie is nu gebundeld op de vernieuwde web site curriculumontwerp.slo.nl. De site biedt naast achtergrondinformatie een overzicht van cursus modules waarmee leraren en schoolleiders hun vaardigheden op het terrein van curriculumontwik keling kunnen versterken. SLO heeft deze modules ontwikkeld en in pilots beproefd. De modules dienen als basismateriaal voor lerarenopleidingen en na scholingsinstituten, maar zijn ook goed bruikbaar voor docententeams en schoolleiders die gezamen lijk aan de slag gaan met curriculumontwikkeling op schoolniveau.

Spinnenweb Het bekende spinnenweb (Van den Akker 2003) is niet alleen een mooi beeld dat de onderdelen van het cur riculum weergeeft, het is nog steeds een actueel en praktisch bruikbaar model dat de kernvragen over het (plannen van) het leerproces in samenhang weer geeft. In het spinnenweb fungeert het onderdeel ‘visie’ als centrale, verbindende schakel; de overige onder delen (zoals leerinhoud, toetsing, docentenrol, etc) zijn verbonden met die visie. Idealiter zijn ze ook met elkaar verbonden, zodat er sprake is van een samen hangend curriculum. De metafoor van het spinnenweb geeft het kwetsbare karakter weer: het curriculum is flexibel, maar te eenzijdige aandacht voor een onder deel kan de balans verstoren. Op de website is elke kernvraag binnen het spinnenweb aanklikbaar; elk deel verwijst naar verdiepende vragen en achter grondinformatie op nationaal-, school- of lesniveau.

Aan de slag

Lerarenteams en schoolleiders die aan de slag willen met een concrete ontwerpopdracht kunnen gebruik maken van de toolkit, ook te vinden op deze website. Daarin staan verschillende materialen die helpen om vraagstukken goed te doordenken. Voor docenten zijn er bijvoorbeeld checklists om lesmateriaal te beoor delen of om een les of lessenreeks van een collega goed te kunnen observeren. Er is bijvoorbeeld een handig overzicht van eisen waaraan een uitdagende leeromgeving moet voldoen. Voor schoolleiders zijn er praktische handreikingen om op mesoniveau aan curriculumontwikkeling te werken, zoals een hulp middel om een gezamenlijke visie op leerdoelen te ontwikkelen of een analyse model om in beeld te krijgen in Leerdoelen hoeverre het onderwijs leerling Waarheen leren zij? gestuurd is. Bij alle onderdelen Leerinhoud Toetsing van het curriculumspinnenweb Wat leren zij? Hoe wordt hun zijn materialen te vinden. leren getoetst? Nienke Nieveen denkt dat de informatie op de website leraren en schoolleiders goed kan helpen Tijd Leeractiviteiten om het curriculumgesprek Wanneer leren zij? Hoe leren zij? Visie te agenderen: ‘Van daaruit Waartoe leren zij? kunnen zij samen werken aan curriculumvernieuwing en de plannen uitvoeren. Het is een Leeromgeving Docentenrollen cyclisch proces dat in principe Waar leren zij? Wat is de rol van de steeds doorgaat. Dat geldt leraar bij hun leren? natuurlijk ook voor deze web site: die wordt voortdurend Bronnen en materialen Groeperingsvormen Waarmee leren zij? Met wie leren zij? geactualiseerd.’

Kijk op curriculumontwerp.slo.nl. Heeft u vragen over deze website of over curriculumontwikkeling? Stuur dan een mail naar N.Nieveen@slo.nl.

PrimaOnderwijs 39

EDG_JAN_038-039_SLO_v02.indd 39

16-12-16

12:18

Met Leefstijl

schoolbreed aan de slag Samenwerken, praten, luisteren, zelfvertrouwen opdoen, gevoelens uiten, omgaan met verschillen; het zijn belangrijke vaardigheden voor kinderen en jongeren om goed te kunnen functioneren. Leefstijl is een programma dat kinderen vanaf de kinderopvang tot en met het beroepsonderwijs helpt om hun sociaalemotionele vaardigheden te ontwikkelen. Niet door middel van theorie of door ze regels op te leggen. Juist in de praktijk, door samen met klasgenoten activiteiten en opdrachten te doen, versterk je het besef van ‘goed omgaan met elkaar’.

Leefstijl is een schoolbreed programma voor po, v(s)o en mbo. Per onderwijssoort wordt tegelijkertijd gewerkt aan hetzelfde thema. Elke groep behandelt een thema op zijn eigen cognitieve niveau. Thema’s zijn bijvoorbeeld diversiteit, sfeer in de groep, communicatie, keuzes maken en zelf vertrouwen. Actief burgerschap is in het Leefstijl-programma opgenomen, net als media-

EDG_JAN_040-041_LeefstijlAdvertorial_v05.indd 40

educatie en gezondheidsvaardigheden. Met Leefstijl zorg je voor een sociaal veilige leeromgeving waarin elke leerling zich prettig voelt. Er is aandacht voor goed omgaan met elkaar, elkaar helpen en rekening houden met elkaar. Leefstijl bevordert positief gedrag, creëert een open sfeer waarin in de praktijk geoefend kan worden en maakt pesten bespreekbaar. Dit heeft een

16-12-16

14:10

positief effect op het cognitieve leren. Leerkrachten ontwikkelen met Leefstijl een professionele, coöperatieve houding, gericht op effectief en veilig werken en leren. De schoolleiding ondersteunt een lerarenteam met een gemeenschappelijke visie op een goed pedagogisch klimaat. De leerkracht ontwikkelt inzicht in de groepsontwikkeling en weet met actieve werkvormen en reflectie, met leren door doen, de groepsvorming positief te beïnvloeden.

Teamtraining Om Leefstijl te laten werken op school is een teamtraining onmisbaar. Het team bouwt aan onderlinge veiligheid en vertrouwen. Dit heeft een positieve invloed op de implementatie van Leefstijl in de school: je doet het samen. Tijdens deze training leert het team het materiaal kennen en toe te passen in de lessen. De training is, net als het Leefstijl-programma, ervaringsgericht opgezet. De interactieve werkvormen kunnen een aanleiding zijn voor kinderen, jongeren en opvoeders om samen dieper in te gaan op speciﬁeke onderwerpen. Op die manier leren zij van elkaars zienswijze, standpunten en ervaringen. Naast trainingen verzorgt Leefstijl interessante studiedagen voor het hele team. Het team leert bijvoorbeeld om positief om te gaan met cultuurverschillen. Ook kan Leefstijl (een deel van) de ouderavond of inloopmiddag verzorgen.

Veilige plek Leerkrachten die al werken met het Leefstijlprogramma zijn enthousiast. ‘Leefstijl staat wekelijks op het rooster en gaat verder eigenlijk de hele dag door’, zegt Corinne Boswijk, leerkracht De Zon in De Kwakel. ‘Je gebruikt het op meerdere

Erkend programma tisch goed Leefstijl staat als theore a in de onderbouwd programm interventies’ gd jeu ve tie ‘database eﬀec ugd Instituut. van het Nederlands Je

momenten. Kinderen zijn enthousiast en betrokken. Een les kan een verrassende wending nemen. Je gaat daar dan op in. Je krijgt diepgang door een les goed voor te bereiden.’ Johan Prenger van het Prisma College in Amersfoort zegt: ‘Naast de mentorlessen gebruik ik op elk gewenst moment de Energizers van het programma in mijn wiskundeles om de boel weer op gang te krijgen, bijvoorbeeld wanneer blijkt dat de leerlingen er even doorheen zitten.’ ‘Het voordeel van Leefstijl is dat je speciﬁek aandacht besteedt aan normen en waarden. Veel mensen hebben een houding van: Dat is toch vanzelfsprekend, dat doen we altijd al. Maar wij merken dat het goed is om hier duidelijkheid in te scheppen. Dat is goed voor de leerlingen én de leerkrachten’, vindt Annelies van Eijk, OBS Jan Ligthart in Den Haag. Angelieke Carpentier, van De Vrijheit in Wijk aan Zee deelt die mening. ‘In de Leefstijllessen leren kinderen naar zichzelf en naar anderen te kijken. Ze maken zelf afspraken over hoe ze met elkaar omgaan. Zo wordt de groep een veilige plek waarin met plezier geleerd wordt. Ook legt Leefstijl contact met de ouders. Het is van de ouders én de school.’

Wil jij weten hoe Leefstijl werkt? Maak een afspraak of ga naar leefstijl.nl en download de gratis proeﬂes!

EDG_JAN_040-041_LeefstijlAdvertorial_v05.indd 41

otionele sociaal-em en d e h ig vaard

16-12-16

14:10

MELD JE AAN VIA OMJS.NL/VO

TRAINING DIDACTISCH COACHEN Utrecht | 6 februari 2017 | 3 dagdelen Leerlingen werken aan gemeenschappelijke en individuele doelen en doorlopen daarbij een persoonlijk leerproces. Dit vraagt om een andere rol van de docent; van het sturing geven aan het leerproces naar het begeleiden en coachen van leerlingen op hun leren. De rol van didactische coach is daarmee ook wezenlijk anders dan de klassieke mentorrol. In deze training krijgen docenten handvatten om te oefenen met didactisch coachen en daarop te reﬂecteren. WAT STEEK JE ERVAN OP? • Je beschikt aan het eind van de training over inzicht in didactisch coachen. • Je hebt jezelf technieken van didactisch coachen eigen gemaakt en een persoonlijk visie op didactisch coachen ontwikkeld.

TIP! CLASS WORLD RS LEARNE

VOOR WIE? Docenten binnen het VO MEER INFORMATIE: omjs.nl/vo

Meer informatie over een training of event? Kijk op omjs.nl/professionalisering

POnderwijs_advertentie_DidactischCoachen.indd 1 EDG_JAN_042-043_MeneerKrijtje_v03.indd 42

15-12-16 14:38 15-12-16 23:49

16 14:38

Cartoon ‘Meneer Krĳtje staat

voor de klas’ gebundeld tot boek Onlangs kwam het boek Meneer Krijtje staat voor de klas uit; een hardcover uitgave met de beste cartoons van Meneer Krijtje. Frank van Alphen is directeur van basisschool de Schakel in Ammerzoden en één van de creatievelingen achter Meneer Krijtje. Wie is Meneer Krĳtje? ‘Meneer Krĳtje is de leraar en hoofdpersoon van onze cartoons. Hĳ krĳgt te maken met dezelfde situaties en dilemma’s die wĳ dagelĳks in het onderwĳs tegenkomen, zoals passend onderwĳs, pesten, ICT en de steeds mondiger wordende leerling.’

Win Meneer Krĳtje! Wĳ mogen tien exemplaren van Meneer Krijtje staat voor de klas weggeven. Heb jĳ een leuk idee voor een cartoon van Meneer Krĳtje? Laat het ons weten voor 30 januari 2017 via redactie@primaonderwĳs.nl onder vermelding van Meneer Krĳtje en maak kans op een van deze exemplaren.

Leraar van het Jaar ontvangt eerste exemplaar

Waarom ben je Meneer Krĳtje-cartoons gaan maken? ‘Ik vind het waanzinnig leuk om cartoons te maken, maar het is ook een krachtig middel om lastige zaken bespreekbaar te maken. Een moeder die overtuigd is van de ICT-kennis van haar kind, omdat ze hem de hele dag op de iPad ziet gamen. Kinderen die ‘Mc Salad’ door de klas schreeuwen als ze gezond eten moeten opnoemen. Leerlingen die je een filmpje laten zien van de vechtpartĳ op het schoolplein, in plaats van dat ze je direct zĳn komen waarschuwen. Het zĳn situaties die zich goed lenen voor een cartoon en vervolgens hopelĳk leiden tot de discussie: hoe gaan we hier als onderwĳzers nu op een goede manier mee om?’

Frank van Alphen overhandigde onlangs het eerste exemplaar van Meneer Krĳtje staat voor de klas aan Daisy Mertens, de kersverse Leraar van het Jaar. ‘De cartoons brengen op een humoristische manier in beeld waar we in het onderwĳs iedere dag mee te maken hebben’, zegt Daisy. ‘Dat is ook wat ik nastreef als Leraar van het Jaar: we moeten over elk onderwerp de dialoog met elkaar durven aangaan. Cartoons zĳn als medium erg sterk. Eén afbeelding zegt vaak meer dan duizend woorden. Het is belangrĳk onze passie als leerkrachten met elkaar te delen en ons niet te veel te laten leiden door de waan van de dag en de druk om te presteren. Leer luisteren naar je hart en je intuïtie. Denk na over je visie op het onderwĳs, de reden waarom je voor het beroep van leraar hebt gekozen. Maar vooral: blĳf kĳken door de ogen van de kinderen. Dat zĳn onderwerpen waar ik me graag sterk voor maak. En daar mogen de auteurs wat mĳ betreft nog vele cartoons over maken.’ Kĳk voor meer informatie en/of bestellen op meneerkrĳtje.nl.

Hoe is Meneer Krĳtje tot stand gekomen? ‘Meneer Krĳtje was een typetje dat ik ooit op een studiedag heb gebruikt als de typerende sullige goedzak. De eerste schets die medeauteur Martĳn Funke van Meneer Krĳtje maakte, leek sprekend op mĳ. Maar die hebben we uiteindelĳk niet gebruikt. Veel te lelĳk…’ PrimaOnderwĳs 43

EDG_JAN_042-043_MeneerKrijtje_v03.indd 43

15-12-16

23:49

Overdracht van leerlingdossiers:

wat gaat goed en wat kan beter?

Leerlingdossiers veilig en gemakkelijk kunnen overdragen is voor scholen van groot belang. Bijvoorbeeld wanneer een leerling overstapt van groep 8 naar de brugklas. Dat gebeurt steeds vaker digitaal, maar is nog wel even wennen. Waar lopen scholen tegenaan en hoe kun je ervoor zorgen dat het beter gaat? tekst tefke van dĳk

Dat het niet altĳd goed gaat met de overdracht van leerlingdossiers ervaarde René van Arnhem, hoofd ICT van het Bonhoeffer College in Enschede. De afgelopen jaren heeft hĳ geprobeerd de gegevensoverdracht in goede banen te leiden. Van Arnhem: ‘De overdracht liep tot vorig jaar niet goed. Informatie ontbrak of het was moeilĳk de gegevens in ons eigen systeem te krĳgen.’ Het is ook de ervaring van kwaliteitsmedewerker Johanna te Biesebeek van Consent, de stichting die alle 32 openbare basisscholen beheert in de gemeenten

Enschede, Oldenzaal, Losser en Dinkelland. ‘We liepen tegen dezelfde knelpunten aan. Dossiers stonden niet goed klaar en gegevens klopten niet. Leerkrachten werden toen benaderd door verschillende personen van verschillende vo-scholen. Uiteindelĳk hebben veel leerkrachten besloten de gegevens met de post op te sturen om zeker te weten dat het goed bĳ de betreffende school terechtkomt.’

Waar kan het beter? Samen met de ICT-coördinator van het Stedelĳk Lyceum in Enschede startten Van Arnhem en Te Biesebeek vorig jaar een project om een en ander beter te stroomlĳnen. Van Arnhem: ‘Waar ligt het aan dat het niet goed gaat? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het beter gaat? Dat waren vragen waar we antwoorden op wilden vinden.’ Op een van de basisscholen bekeken ze uitgebreid hoe het proces precies verloopt. Van Arnhem: ‘Vanuit die bevindingen zagen we onder meer dat handleidingen vaak onvoldoende waren of niet goed werden gehanteerd. Met een goede handleiding kunnen scholen de gegevens goed klaar zetten.’ Te Biesebeek maakte een handboek en stuurde die naar de scholen. ‘Stapsgewĳs, zo kon het niet meer misgaan. Dat heeft heel positief uitgepakt. In 98 procent van de gevallen gaat het nu goed.’ Ook waren er technische problemen waardoor niet alles optimaal werkte. Te Biesebeek: ‘Vooral het meesturen van bĳlagen bleek lastig. We begrepen toen dat we bĳ ons leerlingvolgsysteem een speciale bestandsopslagmodule nodig hadden. Toen ging het versturen stukken beter.’ Tot slot waren er procedurele obstakels, externe

EDG_JAN_044-045_Kennisnet_v03.indd 44

16-12-16

12:16

factoren waardoor je als school niet over de juiste informatie beschikt. Denk aan ouders die een BSNnummer van een leerling niet goed of niet tĳdig invullen, of geen toestemming geven voor de overdracht. De formulieren zĳn daarom aangepast en in de toekomst moeten die ook digitaal worden. Van Arnhem: ‘Het resultaat mag er zĳn. Van tweehonderd dossiers zĳn het nu vĳftig dossiers die via de koppeling niet goed overkomen. Dat is dan om verklaarbare redenen.’

Scholen stappen over op OSO Jaarlĳks maken 200.000 leerlingen de overstap van basisonderwĳs naar voortgezet onderwĳs. Afgelopen schooljaar heeft vĳftig procent van de scholen daarbĳ gebruik gemaakt van Overstapservice Onderwĳs (OSO), een van de diensten van Kennisnet. De helft van het totaal aantal dossiers werd zo digitaal overgedragen van basisschool naar vo-school. Marjan Frĳns, productmanager OSO bĳ Kennisnet, ziet ook nog wel dat gegevens via papier worden overgedragen. ‘Dan moet alles worden overgetypt bĳ de nieuwe school en dit betekent veel werk en ook extra kans op fouten.’ Een deel van de scholen heeft vorig jaar nog gebruikgemaakt van DOD (Digitale Overdracht Dossier). ‘DOD is inmiddels echt veranderd dus die scholen stappen dit jaar ook over op OSO’, zegt Frĳns. ‘Met OSO is de gegevensoverdracht gegarandeerd veilig en wordt de privacy van leerlingen gewaarborgd. Voor scholen die starten met OSO is het nog wennen, maar uiteindelĳk moet het makkelĳker en efficiënter zĳn.’

Vroegtijdig fouten ontdekken Volgens Frĳns is het belangrĳk om het overstapproces én OSO binnen de regio goed te organiseren. Het helpt als scholen duidelĳke afspraken maken over de planning van het overstapproces en over welke gegevens ze overdragen. ‘De meeste informatie die scholen gewend zĳn over te dragen, zit standaard in het overstapdossier. Scholen maken soms aparte afspraken over de meer zachte informatie die per regio verschilt, bĳvoorbeeld over de houding van leerlingen. Samenwerken binnen de regio ligt in de lĳn van passend onderwĳs en bevordert een soepele overdracht met OSO.’ In Enschede is ook uitgebreid naar de bestandsnamen gekeken. Van Arnhem: ‘Met namen als ‘verslag 1’ en ‘verslag 2’ kunnen we niet veel. Dan moet je alle bestanden openen om te zien om welke toets het gaat. We hebben nu afspraken gemaakt over de bestandsnamen.’ Van Arnhem en Te Biesebeek zĳn het ermee eens dat basisscholen ervoor moeten proberen te zorgen dat alle gegevens goed zĳn bĳ het aanmelden van een leerling. ‘Vroegtĳdig fouten ontdekken, dat zou fĳn zĳn’, zegt Van Arnhem. ‘Daarvoor moet je gegevens tĳdig checken en daar gaat het nu soms nog mis.’ Veel overleg met de vo-coördinatoren is volgens Te Biesebeek een belangrĳke succesfactor. ‘We hebben nu ook afgesproken dat bĳ de vo-scholen één ICT’er inventariseert welke dossiers niet goed zĳn en dat alleen die persoon de betreffende basisscholen benadert. Alles is nu beter gestroomlĳnd en dit jaar gaat het stukken beter.’

Meer weten over de Overstapservice Onderwĳs (OSO)? Kĳk op overstapserviceonderwĳs.nl. PrimaOnderwĳs 45

EDG_JAN_044-045_Kennisnet_v03.indd 45

16-12-16

12:17

De échte Mees Kees heet meester Freerk ‘Ik hoop als een soort ambassadeur voor ‘meer meesters’ op te kunnen treden’ Hij geeft gymles op stoere sokken en kan voorlezen als de beste: meester Freerk van basisschool de Trime uit het Friese Beetsterzwaag is de winnaar van de Mees Kees-verkiezing 2016. Hij is voorgedragen door de trotse leerlingen van zijn klas. Het doel van de Mees Kees-verkiezing: veel meer meesters voor de klas! tekst lieke steijvers foto jilmer postma

Meester Freerk, gefeliciteerd met je uitverkiezing! ‘Bedankt. Ik was echt flabbergasted. De leerlingen hebben mij voorgedragen door in het geheim een filmpje in te sturen. Alleen de directeur wist ervan. Ze hebben foto’s en videobeelden gebruikt die een stagiair heeft gemaakt tijdens een les. De dag dat we hoorden dat ik bij de laatste drie genomineerden zat, was heel speciaal omdat de onderwijsinspecteur er toevallig was. We hebben het filmpje met de hele school bekeken.’ Wat vond je van de nominatie? ‘Geweldig, een enorme eer. Je probeert je vak goed te doen, maar erkenning van je leerlingen is toch het mooiste dat je kan krijgen. Maar ik ondersteun ook de campagne achter de verkiezing van harte. Het is zowel voor een team, als voor de leerlingen beter als er meer mannen in het primair onderwijs werken.’

Bekijk het filmpje Meester Freerk is voorgedragen door de leerlingen van groep 7/8 van basisschool de Trime in Beetster zwaag. Het winnende filmpje van die leerlingen is te zien op fontys.nl/Over-Fontys/Fontys-HogeschoolKind-en-Educatie/Mees-Kees-verkiezing.htm met ze, gooi sneeuwballen op het schoolplein. Ik zeg niet dat juffen dat niet doen, maar een man is toch anders, stoerder. Mijn lessen volgen ook niet altijd de standaard methode, laatst heb ik nog een rekenles met pepernoten gegeven. Boeken dicht en allemaal meedoen, geweldig vinden ze dat.’

Waarom heb je voor het onderwijs gekozen? ‘Ik vind het heel leuk om kinderen iets te leren. Voor de pabo heb ik het CIOS gedaan. Ik wilde graag sportleraar worden. Uiteindelijk heb ik voor het basisonderwijs gekozen omdat het beroep als leerkracht ontzettend divers is. Ik vind het leuk om een geschiedenisles te geven, maar ook om met plus-leerlingen aan de slag te gaan met wiskunde.’

Hoe zit dat met die sokken? ‘Ja, die sokken zijn inmiddels mijn handelsmerk! In het filmpje zie je mij op felgekleurde sokken, van twee verschillende paren. De kinderen hebben daar altijd veel lol om. Maar het typeert ook wel wie ik ben. Laatst zei een jongen: ‘De meester heeft meisjessokken aan’, omdat er een roze stipje op stond. Waarop een ander kind zei: ‘Maar dat maakt toch helemaal niet uit?’ Ik vind het belangrijk om juist dat uit te dragen: dat het niet uitmaakt wie je bent. Ik denk dat veel leerlingen zich daarom op hun gemak voelen in mijn klas.’

Waarom zijn de leerlingen zo enthousiast over je? ‘Als enige meester op school vinden de leerlingen het leuk om bij mij in de klas te zitten, denk ik. Ik dol wat

Is een meester belangrijk voor kinderen? ‘Ja, zeker weten. En meester en een juf vullen elkaar aan, net zoals een vader en een moeder dat doen. Een

EDG_JAN_046-047_MeesKees_v01.indd 46

16-12-16

11:30

meester gedraagt zich anders dan een juf. Hij is wat directer in het antwoorden naar kinderen, denk ik. Een meester is vooral voor jongens belangrijk, zij hebben dan een rolmodel. Maar ook meisjes vinden een meester hartstikke leuk. Helaas kiezen te weinig jongens voor het basisonderwijs, ook omdat het nu zo’n vrouwenvak geworden is. In mijn eerste week op de pabo moest ik kleuterliedjes leren en blokfluiten. Daar werd ik ook niet erg enthousiast van. Het salaris van een leerkracht werkt ook niet echt mee, zeker niet als je - zoals veel mannen toch nog steeds zijn - kostwinner bent.’ Hoe kan het onderwijs meer jongens trekken? ‘Maak de pabo beter te behappen voor jongens. Maak de kleuterstage tot een keuzevak, laat het eindeloze reflecteren voor wat het is en zorg ervoor dat studenten zich kunnen focussen op de kern: het lesgeven aan kinderen. In het onderwijs zouden meer carrière mogelijkheden moeten komen, doorgroeien kan op dit moment minder goed. Ook het salarisniveau zou meer conform het bedrijfsleven moeten zijn. Tegen toekomstige meesters zou ik willen zeggen: houd voor ogen waarom je dit vak zo graag wilt doen. Laat je niet afleiden door de bergen administratie, maar ga op je doel af.’

En nu… als de echte Mees Kees door het leven? ‘Nou … het is wel geweldig om die titel te dragen. Met mijn klas (groep 7/8) mocht ik naar de voorpremière van de nieuwe Mees Kees-film Langs de Lijn. Dat was fantastisch, ik werd naar voren geroepen, en inmiddels heb ik al wat interviews gegeven. Binnenkort ga ik een inspiratiecollege geven voor pabo-studenten. Ik hoop op die manier als een soort ambassadeur voor ‘meer meesters’ en het basisonderwijs op te kunnen treden.’

Veel meer meester De Mees Kees-verkiezing is georganiseerd door Veel Meer Meester en de uitgever van de Mees Kees-boeken, WPG Kindermedia bv. Met de Veel Meer Meester-campagne proberen de aangesloten hogescholen jongens te interesseren voor een baan in het basisonderwijs om zo meer mannelijke leraren voor de klas te krijgen. Veel Meer Meester is een initiatief van Fontys Hogescholen, Stenden Hogeschool en NHL Hogeschool. Kijk voor meer informatie op veelmeermeester.nl

PrimaOnderwijs 47

EDG_JAN_046-047_MeesKees_v01.indd 47

16-12-16

11:31

Advertorial

Van Ee realiseert speelplaatsen op internationale school

‘Na de vakantie was alles klaar. Ideaal!’ De ruim 1.100 leerlingen van de Franse internationale school Lycee Vincent van Gogh in Den Haag hoeven zich niet te ver velen tijdens de pauzes: maar liefst vier speelplaatsen werden in de afgelopen jaren gerenoveerd en ingericht door Van Ee Speeltoestellen.

De school biedt op de benedenverdieping Franstalig basisonderwijs aan kinderen vanaf drie tot twaalf jaar en huisvest op de twee bovenverdiepingen een middelbare school. Er zijn 56 nationaliteiten vertegenwoordigd op de school, vertelt facilitair medewerkster MarieNoelle van Rossen. En net als leerlingen overal ter wereld zijn deze kinderen tussen de lesuren door dol op bewegen, spelen en plezier hebben.

Goedkoop en creatief De speeltoestellen op de pleinen waren gedateerd en de reparatiekosten liepen op. Dat was het moment om offertes op te vragen bij diverse aanbieders. Van Ee Speeltoestellen sprong er meteen uit, geeft Van Rossen aan. “Ze waren niet alleen de goedkoopste, maar ook het meest creatief. We wilden hippe speeltoestellen waarvan de kinderen zin krijgen om buiten te spelen. Kleurrijk, avontuurlijk en verrassend. Van Ee had een voorstel waarin al deze eisen samenkwamen.” Eerst werden in de meivakantie van 2014 de twee pleinen van de basisschool aangepakt. Oude toestellen werden door Van Ee verwijderd en nieuwe kwamen er voor in de plaats. Blikvanger op het plein voor de leerlingen vanaf groep 4 is de Europlay Express, een kleurrijke trein waarop volop geklommen, geklauterd en ontdekt kan worden. Met een glijbaan aan de achterzijde is dit toestel veruit favoriet, vertelt Van Rossen.

Uitdagend Ook de herinrichting van het binnenplein voor de allerkleinsten is in goede aarde gevallen. Midden op de sfeervolle speelplaats werden enkele speeltoestellen geplaatst, met als klap op de vuurpijl een uitdagend klim-, klauter- en glijtoestel in één. Niet minder uitdagend was het om de toestellen op hun plek te krijgen. “Van Ee is er met een smalle kraanwagen in geslaagd het toestel door de school richting binnenplein te manoeuvreren. Best een prestatie! We hebben er overigens weinig van gemerkt, want het speelde zich allemaal af in de vakantie. Toen de kinderen weer op school kwamen was alles klaar.”

EDG_JAN_048-049_EE_v04.indd 48

15-12-16

23:52

Ee Speeltoestellen Benieuwd naar wat Van kan betekenen? voor jullie schoolplein llen.nl Kijk op vaneespeeltoeste of bel 0342-751 950

Marie-Noelle van Rossen

Beweging Een plein verder vermaken kinderen zich op een mobiele evenwichtsbalk, wordt er fanatiek gevoetbald op een omheind pannaveldje en bijgekletst onder een overdekt, houten afdak. Ook op de eerste verdieping van de school is er ruimte gemaakt voor een voetbalveldje. “Hier wordt elke pauze gebruik van gemaakt. Ook van de basket trouwens. Dat is een goede keuze geweest. Het is voor kinderen belangrijk om veel te bewegen en tijdens de pauzes kunnen ze op deze manier hun energie lekker kwijt.” De samenwerking met Van Ee is heel prettig verlopen, vindt van Rossen. “Het contact was goed, de communicatie duidelijk. Nadat duidelijk was welke speeltoestellen er moesten komen en wanneer ze geïnstalleerd zouden worden, hebben we er als school weinig bemoeienis meer mee gehad. In de vakantie is alles geregeld en toen de leerlingen weer op school kwamen, konden ze ermee gaan spelen. Ideaal!”

EDG_JAN_048-049_EE_v04.indd 49

15-12-16

23:53

Boeken voor de professional CPS op de NOT 24-28 januari 2017 in de stand van Educatheek 10.A040

Coachen op de vijf rollen van de leraar Dit praktijkboek geeft coaches die docenten begeleiden in de eerste periode van hun loopbaan houvast. Startende docenten hebben vaak moeite een rode draad in het lesgeven te volgen. Per leraarrol wordt beschreven wat wel en wat niet effectief gedrag is.

15% korting op de nieuwe uitgaven

• Activerende en passende werkvormen (binnenkort bestelbaar) • Differentiëren is te leren VO (vernieuwd; binnenkort bestelbaar) • Ken je kwaliteitenspel (vernieuwd)

10% korting op het overige CPS-assortiment Bij iedere aankoop van een CPS-uitgave: gratis exemplaar Bijzonderwijs. Ontmoet dagelijks CPS-auteurs en consultants in de stand.

Nieuwe NOT-acties worden gepubliceerd op cps.nl/NOT2017

Lesson Study

als effectieve vorm van teamleren Lesson Study is een specifieke vorm van teamleren die ook in Nederland terrein wint. Collega’s leren met deze methodiek gezamenlijk door systematisch te werken aan het verbeteren, vernieuwen en/of verder ontwikkelen van het onderwijs. Het boek bevat handvatten en instrumenten om Lesson Study in de school te introduceren.

Prijs: € 29,90 (op de NOT -10%) Bestelnummer: 32401 | Sector: PO/VO/MBO

Lezen... denken... begrijpen...! Handboek begrijpend luisteren en lezen in het basisonderwijs

Prijs: € 29,90 (op de NOT -10%) Bestelnummer: 32139 | Sector: PO/VO

VERNIEUWD

Ken je kwaliteitenspel Leerlingen worden zich met dit kaartenspel bewust(er) van hun eigen kwaliteiten en krijgen zo een positief zelfbeeld. De tekeningen zijn in deze vernieuwde opvolger van het Kinderkwaliteitenspel en Ken je kwaliteiten (VO) vernieuwd, de twee niveaus PO en VO zijn samengevoegd in één spel en er zijn kaartjes bijgekomen over de 21ste eeuwse vaardigheden. De kaartjes kunnen individueel, in kleine groepjes of klassikaal gebruikt worden.

Prijs: € 34,95 (op de NOT -15%) Bestelnummer: 32403 | Sector: PO/VO

Handboek technisch lezen in de basisschool Instructie en didactiek in de doorgaande lijn

Lezen en begrijpen wat je leest, zijn onmisbare vaardigheden om mee te kunnen doen in de maatschappij. Zelfstandige lezers zijn in staat verschillende soorten teksten te lezen en te begrijpen. Hoe maakt u van lezende kinderen begrijpende lezers? Dit boek is bestemd voor leerkrachten, pabo-studenten, taalcoördinatoren, interne begeleiders en schoolleiders.

Prijs: € 31,90 (op de NOT -10%) Bestelnummer: 32310 | Sector: PO

Bijna 400 pagina’s tellend handboek waarin een compleet en actueel overzicht wordt gegeven van wat nodig is om kinderen vloeiend te leren lezen. Een kind dat vloeiend leest, zal ook met plezier lezen. Het boek is niet alleen geschikt voor het reguliere basisonderwijs maar kan ook in het speciaal onderwijs gebruikt worden.

Prijs: € 69,00 (op de NOT -10%) Bestelnummer: 32396 | Sector: PO

Ga voor meer informatie en bestellen naar www.cps.nl/uitgeverij

CPS boekenpagina Primaonderwijs januari 2017.indd 1 EDG_JAN_050-051_CPSb-Deviant.indd 50

06-12-16 14:56 15-12-16 23:53

16 14:56

Startrekenen Geef uw rekenonderwijs vorm Uitgeverij Deviant biedt met Startrekenen een complete rekenmethode voor het vo. Met Startrekenen oefenen leerlingen de rekenvaardigheden die ze in het dagelijks leven en bij de rekentoets nodig hebben.

Rekenniveautest (RNT)

Adaptieve test om het rekenniveau van leerlingen vast te stellen.

Startrekenen leerwerkboeken

Theorie, voorbeelden en opdrachten in toegankelijke leerwerkboeken.

Startrekenen Online

Digitaal oefenen toetsprogramma op alle rekenniveaus.

Examencoach rekenen

Digitale examenvoorbereiding met oefenexamens die lijken op de rekentoets.

Trainingsexamens rekenen

Papieren oefenexamens gebaseerd op de lastigste vragen uit de rekentoets.

Benieuwd naar Startrekenen?

Ontmoet ons tijdens de NOT 2017 bij onze stand in hal 9. Kijk voor meer informatie op www.uitgeverij-deviant.nl/not2017. Heeft u liever dat we op school langskomen? Bel ons voor een afspraak op 033-4650831 of mail naar voorlichting@uitgeverij-deviant.nl.

www.uitgeverij-deviant.nl

Zuidsingel 13 â&#x20AC;˘ 3811 HA Amersfoort Tel.: +31(0)33-4650831 â&#x20AC;˘ info@uitgeverij-deviant.nl

advertentie_prima onderwijs 285x192.indd511 EDG_JAN_050-051_CPSb-Deviant.indd

09-12-16 23:54 14:25 15-12-16

Kindercorrespondent Tako Rietveld:

‘Kinderen zijn waardevolle sparringpartners’ Hoe is het toch mogelijk dat we zo veel kinderen om ons heen hebben, maar ze niet echt zien, niet naar ze luisteren, terwijl ze ons zo veel te vertellen hebben? De Kindercorrespondent geeft kinderen, overal ter wereld, een stem. ‘Elk kind heeft een verhaal. En juist van die verhalen van kinderen in ongewone omstandigheden kunnen we heel veel leren.’ door suzanne de boer

‘Kinderen zijn het waard om naar te luisteren. Ze hebben een open blik, waardoor ze ideeën hebben en mogelijk heden zien waar wij als volwassenen niet meer aan denken’, vertelt Tako Rietveld, sinds 2015 Kinder correspondent. ‘En dat is mooi, want er zijn tegen woordig nogal wat uitdagingen waar de wereld voor staat, zoals natuurrampen, ziektes en oorlogen. Hoe er varen kinderen hun situatie in het geraakte g ebied? Welke gevolgen heeft die voor hen? Is de hulp die hen geboden wordt toereikend of kan die beter? En hoe dan?’ Tako reisde naar Sierra Leone toen het land getroffen werd door ebola. Hij liet kinderen vertellen over hoe het is om in het ziekenhuis of in quarantaine te verblijven, om niet naar school te kunnen en in plaats daarvan les te krijgen via de radio. ‘Yan van twaalf zat al acht maanden thuis, ook buiten spelen

De Kindercorrespondent brengt de wereld klas in.

mocht hij niet. Hij miste zijn leraar, die de lesstof een stuk duidelijker uitlegde dan de meneer op de radio, hij miste het rennen en spelen, het plezier met zijn vrienden. Hij was eenzaam. En dan had híj nog een radio. Unicef-medewerkers ter plaatse kregen van kinderen als Yan tips hoe ze de lessen konden verbeteren en zochten naar een oplossing voor kinderen zonder radio. Want het leven mag voor kinderen niet stilstaan.’

Kinderen in de politiek

‘Kinderen hebben veel te vertellen’, aldus Tako.

Op krantencovers staan elke dag indrukwekkende foto’s. Regelmatig zijn er kinderen op afgebeeld om de schrijnende situatie weer te geven. Maar waar is het bijbehorende coverartikel van het kind? Waar vertellen deze slachtoffers wat hen is overkomen? Tako verbaast zich daar vaak over: ‘Het beroemdste verhaal uit de Tweede Wereldoorlog is dat van de vijftienjarige Anne Frank. En twee jaar geleden won Malala Yousafzai,

EDG_JAN_052-053_Kindercorespondent_v03.indd 52

15-12-16

23:55

Wereldvlogger Loujein geeft een kijkje in haar leven.

Wereldvloggers in de klas? Op wereldvloggers.nl vertellen gevluchte kinderen hun verhaal. De filmpjes zijn eenvoudig op het digibord te vertonen en openen zo makkelijk een gesprek over vluchtelingen. Hoe zouden de leerlingen zich voelen als zij zich in zo’n situatie bevonden? Wat zouden zij doen? Het is de bedoeling de Wereld vloggers en leerlingen met elkaar in contact te brengen, b ijvoorbeeld door ze elkaars vragen te laten b eantwoorden. Meer informatie over het mooie werk van de Kindercorrespondent is te vinden op kindercorrespondent.nl.

een meisje van zeventien, de Nobelprijs voor de Vrede. Kinderen hebben ons wat te vertellen. Om vluchtelingen kinderen een stem te geven, ben ik het project Wereldvloggers gestart. Samen met een cameraman en een tolk zoek ik kinderen in asielzoekerscentra op of spreek ik kinderen die al enkele jaren in Nederland zijn.’ Zo geven Loujein (12) en Qosai (9) een kijkje in hun dagelijks leven. Hoe ze wonen, waar ze naar school gaan. Met alles wat er goed en minder goed gaat. Loujein: ‘Ik vind het jammer dat we vluchtelingen worden genoemd. We zijn hetzelfde als alle andere kinderen in Nederland. We hebben alleen iets meer meegemaakt.’ En dat ‘iets meer meegemaakt’ vraagt om een luisterend oor, meent de Kindercorrespondent. ‘Zo is het in Nederland beleid om vluchtelingen, zolang ze geen verblijfsvergunning hebben, niet te lang op één plaats te huisvesten. Zodoende schuiven ze elke paar maanden door naar een ander onderkomen. De achterliggende reden is dat deze mensen zich zo minder snel aan iets of iemand zullen hechten, wat een eventueel afscheid als ze Nederland tóch moeten verlaten zal vergemakkelijken. Gevluchte kinderen die ik sprak vertellen juist dat vriendschap zo belangrijk voor ze is. Dat ze iemand in de buurt hebben met wie ze kunnen spelen en lachen, bij wie ze zich vertrouwd en veilig voelen. Ze hebben vaak al familie en vrienden moeten achterlaten, voelen zich ontheemd en zouden

dit graag anders zien. Langzaam maar zeker groeit het inzicht dat kinderen waardevolle sparringpartners kunnen zijn. Er verschijnen steeds meer kinderen in de politiek. Ze lopen een dag mee bij het Europees Parlement, mogen bij het UN Youth Forum in New York spreken over een bepaald onderwerp, en er wordt naar hen geluisterd. It is your future, take it in your hands, horen we een volwassen forumlid z eggen. Kinderen hebben andere ideeën dan wij. Ze zien minder problemen, veel meer uitdagingen en m ogelijkheden. En ze hebben een enorme wil om er iets van te maken. Onder welke omstandigheden ze ook leven, ze willen allemaal naar school, want s choling is de eerste stap naar een b etere toekomst. En die betere toekomst maak je samen. De negentienjarige Mamadu, bootvluchteling uit Afrika en al een aantal jaren als immigrant in Italië, verwoordt het zo: ‘Het is niet langer wij en jullie; het is wij. En velen van ons zijn op reis, dragen onze eigen koffer met ervaringen en cultuur. We moeten leren met elkaar te leven.’

Bespreekbaar Het werk van de Kindercorrespondent en de filmpjes van zijn Wereldvloggers wekken empathie op, begrip en creëren een bredere kijk op de wereld. Ze maken op een laagdrempelige manier ingewikkelde actuele problematiek bespreekbaar. Kinderen schrikken van de foto’s in de krant, ze voelen mee en hebben vragen. Die interesse is een goede bodem om op te leren, om meer van de wereld en zijn mensen te weten te ko men. En dat draagt weer bij aan kritisch, creatief en probleemoplossend denken en aan sociale en cultu rele vaardigheden.

Op 17 februari 2016 werd het Convenant van de Kindercorrespondent ondertekend door de burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan, prinses Laurentien, de toenmalige kinderombudsman Marc Dullaert, K indercorrespondent Tako Rietveld en diverse organisaties voor k inderrechten.

PrimaOnderwijs 53

EDG_JAN_052-053_Kindercorespondent_v03.indd 53

15-12-16

23:55

Bezoek de NOT en maak kennis met de Schooltv-abonnementen Van 24 t/m 28 januari 2017 is Schooltv te vinden op de NOT in de Jaarbeurs Utrecht. Bezoek onze stand, 10.C024. Tijdens de Nationale Onderwijs Tentoonstelling geven wij elke dag demo’s van de digilessen. Zo zie je hoe je deze ﬂexibel in kunt zetten in je les. Voor alle leeftijdsgroepen is er een abonnement, waarmee je je leerlingen activeert en motiveert, op een door jou gekozen tijdstip. Zo wordt leren leuk en interactief voor de leerling en lesgeven Denk door en doe voor jou eenvoudiger! De zorgvuldig samenLes 13 Afval eten gestelde pakketten bevatten, naast toegang tot opdracht 1 Drie gangen met restvo er de Schooltv-video’s, een verdiepende instructie en inoefening op het digibord. Met de denk door 1 voorgere cht en doe-bladen wordt het geleerde verder verwerkt. De uitdagende opdrachten zijn ontwikkeld 2 hoofdgerecht conform de meervoudige intelligentietheorie en sluiten aan op de 21ste eeuwse vaardigheden. 3 nagerecht De opdrachten kunnen tijdens de les worden ingezet of in een weektaak worden gepland. De ht 2 Wat blijft er ove opdrachoren pakketten volgen een doorgaande leerlijn en r? bij het leergebied Oriëntatie op jezelf ende wereld.

Les 14 Natuur uit balans

opdracht 3

Iedereen houdt na het eten wel restjes over. Weggooien? Zonde! Met kun je een heus oud-Ho deze ingrediënten llands driegangen-menu samenstellen. Dat deden Welke ingrediënten horen ze vroeger ook al... bij welk gerecht? Zet het cijfer van het gerech t bij het juiste ingred iënt.

humkessoep

Maakte de kok thuis er de volgende dag iets mee? ja / nee Welk gerecht is een echt restjes-recept bij jou thuis? (tip: Vraag het de kok thuis, die kan je er vast opdracht 4 Free alles over vertell en.)ganism

Welk gerecht uit een

andere cultuur vind je

{ freeganis m}

Les 14 Natuur uit balans Mijn opdracht kr Meer e 7 Krab

Denk door en doe Les 13 Afval eten Freeganism is een nieuw woord in onze taal. Maar wat beteken t het? Maak er een beschrij van die in het ving woordenboek zou kunnen.

[1] betekenis

3 opdracht

Hebben jullie een gerech t thuis waaraan jullie zelf een naam hebben Het gerecht heet gegeven? er Drie gangen met restvo racht 1

Niet alleen een vuilniszak gesloopt. eens buitenka heeft weer tten maar Eén van deze poezen ook gechipt. huispoez zijn ze enallemaal Gelukkig kunnen een Maar wie is de dader? enorme De eerste rij is al ingevuld. het schema. inravage aanrichten. De chipcodes staan hieronder Een poes de dader! dieiszich komt verveelt, De poes die bij de vuilniszak gaat herrie schoppe Het werkt n inzo: de buurt. Ontwerp 3 lege vakjes 3 =een krabpaa l vakjes die de poes vermaak 2 = 2 gekleurde t wanneer jij op1 = 1 leeg vakje enzovoorts school zit.

opd

deze ingrediënten Weggooien? Zonde! Met eten wel restjes over. ook al... Iedereen houdt na het . Dat deden ze vroeger driegangen-menu samenstellen ingrediënt. gerecht bij het juiste kun je een heus oud-Hollands Zet het cijfer van het bij welk gerecht? Eten kun je best Welke ingrediënten horen lang bewaren , als je maar Dat is niet bij weet waar je ieder etenswa dat doet. ar hetzelfde. Schrijf links Deel een A4 in als titel ‘in de tweeën. koelkast’ en Het deel ‘in de rechts ‘buiten koelkast’ deel de koelkast’. je in drie delen. In de koelkast niet overal even humkessoep koud. Moet het is het namelijk eten bovenin of in de koelkast of juist onderin deur? Zet in bewaard worden, de drie vakken: Bedenk nu zo boven, onder, veel mogelijk deur. etenswaren het beste kunt en schrijf op het papier waar bewaren. je deze

opdracht 5

Waar bewaar je het?

hoofdgerecht

vouwlijn

worst-ratjetoe

nagerecht wentelteefjes

2 opdracht

opdracht 6

Exoot

is over? ervogel Wat blijft een die niet van De halsbandparkiet

oorsprong uit Nederland restjes. gerechten gemaakt met komt. er traditionele Daarom noemen In alle culturen worden we jij? het een exoot. Tot welke cultuur behoor Toch zien we ze steeds eter? ja / nee vaker in het Ben je een makkelijke / nee wildjarondvlie eens restjes? gen. Maak Hebben jullie thuis wel er zoal over na een maaltijd? blijftweetjes op. Wat een boekje met Let deze week thuis goed belangrijke informat nee iets mee? ja /ie dag over er de volgende deze exoot. Maakte de kok thuis thuis? jou bij t restjes-recep Welk gerecht is een echt alles over vertellen.) thuis, die kan je er vast (tip: Vraag het de kok

soort eten? ja / nee vind jij het lekkerst? Welk oer-Hollands gerecht

voorka nt kaftcultuur vind je het lekkerst? andere

Welk gerecht uit een

tekening parkiet

ja / nee Vind je dit gerecht lekker? een naam hebben gegeven? thuis waaraan jullie zelf Hebben jullie een gerecht DDDB_Les13 heet.indd _14_370x250 Het gerecht 2

15 min.

schooltvwebshop.nl

weetjes op schrijf stroken

• • •

ca. 20 minuten Schooltv-video ca. 15 minuten inzet digiles ca. 15 minuten verwerking denk door en doe-blad

...........................................

Z opdracht 8

Hoeveel poot jes?

In een schoolbu s worden 7 kinderen vervoerd. Elk heeft 7 rugzakk kind en. In elke rugzak zitten 7 poezen. Elke poes heeft 7 katjes. Gelukkig hebben alle katten het normale aantal pootjes.

Sushi

Vraag: Hoeveel benen en pootjes bevinden er zich in totaal in de bus?

Poekie

.......................................

ﬂexibel in te zetten ex tra opdracht en

10-11-16 15:51

x250.indd 1

Een les duurt ongeveer 50 minuten:

............................................

10-11-16 15:51

Buitendienst DDDB_Les13_14_370

Digiles

op de achterkant!

Meer leuke opdrachten op de achterkant!

................................................

Denk door en doe-blad

“De thema’s passen bij de denkwereld van kleuters.” (over Koekeloere)

De abonnementen zijn per schooljaar te verlengen of te stoppen.

Gratis proeﬂes: schooltvwebshop.nl/abonnementen/proeﬂessen

schooltvwebshop.nl 1_1 adv Schooltv POnderwijs jan2017.indd 1 EDG_JAN_054-056_SchoolTV-Not_T-mobile.indd 54

Bliksem

is van: Dit denk door en doe-blad

Buitendienst

15 min.

112114 21133 1162 1 1113112 111111211 11331 stroken inknip1 pen tot vouwlijn 4123 14212 klasgenoot over Ga in gesprek met een hetzelfde het eten thuis. Eten jullie 22231 P vouwlijn

13_14_370x250.indd

Poekie

Sushi

Dit denk door en doe-b lad is van:

Tijger

schooltvwebshop.nl 32122

voorgerecht Buitendienst DDDB_Les

abpa leuk al e opdrachten

paal

Chipcod

Bliksem

het lekkerst?

e, Pixabay

In alle culturen worde n er traditionele gerech ten gemaakt met restje Tot welke cultuur behoor s. jij? Ben je een makkelijke eter? ja / nee Hebben jullie thuis wel eens restjes? ja / nee Let deze week thuis goed op. Wat blijft er zoal over na een maaltijd?

BUI16-7 Foto's: Dreamstim

wentelteefjes

? ja / nee

Het werkt zo: 3 = 3 lege vakjes 2 = 2 gekleurde vakjes 1 = 1 leeg vakje enzovo orts

Tijger

32122 T 112114 21133 1162 1113112 111111211 111331 4123 Ga in gesprek met een klasgenoot over het eten thuis. Eten jullie 14212 hetzelfde soort eten? ja / nee 22231 P Welk oer-Hollands gerech t vind jij het lekkerst?

worst-ratjetoe

Vind je dit gerecht lekker

Chipcode

Eén van deze poezen heeft weer eens een vuilniszak gesloopt. Maar wie is de dader? Gelukkig zijn ze allema al gechipt. De chipcodes staan hieron der in het schema. De eerste rij is al ingevu De poes die bij de vuilnis ld. zak komt is de dader!

01-12-16 13:12 15-12-16 23:57

10-11-16 15:51

Dé vakbeurs voor professionals in het KO, PO, VO en MBO

e rij is al ingevuld.

Bliksem

Sushi

16 13:12

Wil jij weten wat de laatste trends zijn op het gebied van bewegend leren? Zoek jij slimme oplossingen voor bouw & beheer? Wil jij weten wat Onderwijs 2032 nou precies voor jou betekent? Of ben je nieuwsgierig naar andere actuele thema’s in het onderwijs? Breng dan een bezoek aan de NOT!

Schrijf je nu in voor gratis toegang via not-online.nl

10-11-16 15:51

24-28 januari 2017 Jaarbeurs | Utrecht www.not-online.nl

EDG_JAN_054-056_SchoolTV-Not_T-mobile.indd 55

15-12-16

23:58

adv-192x285_JJ_spaarkaart_03.pdf 1 15-12-2016 16:37:22

EDG_JAN_054-056_SchoolTV-Not_T-mobile.indd 56

15-12-16

23:58