PrimaOnderwijs januari/februari 2019 by EDG Media

nummer 1 • januari/februari 2019 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 5x per jaar •

NOT2019

De beurs vol mogelĳkheden (en roze koeken)

Project Junior Leraar gestart EDG_JAN_001_Cover_v09.indd 1

Waardevolle

lessen

Curriculumherziening

in het buitenland

De Toverberg

School zonder klaslokalen 19-12-18

16:05

www.cps.nl

Nationaal Congres School & Ouders 1 februari 2019 in Amersfoort Het samen aanpakken van pesten, lerarentekort, goede leerresultaten… we kunnen het wel hebben over een goede samenwerking, tijdens dit congres gaan we ook vooral dóen. De resultaten van de ideeën kunt u gebruiken op uw eigen school, als leraar, als ouder of als directeur.

Een kleine greep uit de onderwerpen tijdens dit congres: • Zijn oudertevredenheidsonderzoeken wel zinvol? • Samenwerken om pesten tegen te gaan • Ouders motiveren om hun eigen kind te ondersteunen bij rekenen en taal

“Ik laat me elk jaar weer verrassen. Ik vond de discussie op het podium en de reacties die het opriep erg verfrissend. Het geeft aan dat ouderbetrokkenheid naar een breder platform getrokken moet worden.” Het congres biedt serieuze en praktische informatie om ouderbetrokkenheid te versterken. Het inhoudelijke programma wordt aangevuld met acteurs en muzikale omlijsting. Meld u nu aan en neem kosteloos een ouder mee.

Meer informatie en aanmelden: www.cps.nl/nco2019

Kijk voor alle trainingen en congressen op: www.cps.nl/academie

CPS Academie Adv PrimaOnderwijs_Jan19.indd 1 EDG_JAN_002-003_Inhoud_v03.indd 2

06-12-18 11:05 19-12-18 16:06

18 11:05

@prima_online

Inhoud @primaonderwĳs

@primaonderwĳs

Hogeschool van Amsterdam start

project Junior Leraar

Waardevolle lessen! Curriculumherziening in het buitenland

De Toverberg School zonder klaslokalen

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Hoofdredactie Vanessa Pelle vpelle@edg.nl

EDG_JAN_002-003_Inhoud_v04.indd 3

‘Ik weet wat ik kan, maar ook waar mijn grenzen liggen’

En verder: 4 De NOT2019: de beurs vol mogelĳkheden! 8 Goede voornemens voor 2019 in de klas 11 Nieuwe rekenmethode Alles telt Q 15 Sterk techniekonderwĳs 18 Verhoog het leesplezier met Flits 24 Goede adviezen van de Onderwĳsdesk 26 Feestelĳke opening EnergieLab

Met 160.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

Interview zij-instromer Yvette:

29 30 32 35 38 48 52

Lessen in de liefde SLO kiest voor onderwĳsinhoud op de NOT Leerlingen maken eigen schoolradio Leer kinderen over hun rechten met KidsRights Schoolleiders van Betekenis Hyperion geeft plusvak Lifestyle Informatics Scholieren evalueren zichzelf op UniC

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 5 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door Medewerkers EDG Media bij alle basisscholen Brigitte Bloem, Tefke van Dijk, en scholen in het voortgezet Marianne Eggink, Marleen Kuijsters, onderwijs in Nederland. Erik Ouwerkerk, Lore Smit, Malini Witlox Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Foto’s Human Touch Photograpy, iStock, Sales account@edg.nl Shutterstock 030-241 70 21 Vormgeving Tom Venema Martin Hollander

Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Copyright 2019 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

21-12-18

08:52

Het is bijna zover:

de NOT 2019

Onze lezer heeft de data natuurlijk al lang in de agenda staan: de Nationale Onderwijstentoonstelling 2019! De grootste onderwijsbeurs is van 22 tot en met 26 januari 2019 in Jaarbeurs Utrecht. Deze editie staat in het teken van de sleutel naar beter onderwijs. En omdat er natuurlijk niet één sleutel naar beter onderwijs is, vind je op de NOT vele exposanten, workshops, theaters en inspiratoren die graag hun kennis, visies en ideeën over het onderwijs met je delen. Wij zetten enkele interessante NOT-highlights en facts voor je op een rijtje. door vanessa pelle illustratie annet scholten

Prominentere plek voor kinderopvang De kinderopvang is een jonge sector die zich in rap tempo heeft ge professionaliseerd en continu in beweging is. Zo is er een toenemende mate van samenwerking met de zorgsector en het onderwijs. Kinder opvang is veel meer geworden dan opvang alleen. Ontwikkelingen zoals passend onderwijs, IKC vorming en digitalisering vragen veel van de huidige, maar ook van de toekomstige generatie pedagogisch medewerkers. De NOT is een samenwerking gestart met Partou en KidsFoundation, waardoor kinderopvang een nog prominentere plek heeft gekregen op de beurs.

Als je één dag minister van Onderwijs zou mogen zijn? Leraren met goede ideeën om het onderwijs nog beter te maken zijn van harte welkom bij de brain powersessies op NOT 2019. Deze sessies van Leraren met Lef vinden dagelijks plaats, met uit zondering van de zaterdag. Wat zou jij aanpakken als je één dag de minister van Onderwijs zou mogen vervangen? Elke dag kiezen de deelnemers aan de brainpowersessies het beste plan. Deze vier plannen gaan de bedenkers pitchen tijdens een werklunch op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Avondprogramma NOT Voor het eerst heeft de NOT een avondprogramma op de woens dag. De organisatie weet hoe vol de agenda’s van leraren zijn en wil op deze manier iedereen de kans geven om de NOT toch te bezoeken. De NOT is op woens dag tot 20.30 uur geopend. De overige dagen is de NOT van 10.00 – 17.00 uur geopend en op zaterdag tot 16.30 uur.

EDG_JAN_004-005_NOTr_v05.indd 4

21-12-18

09:01

Mancave Speciaal voor meesters wordt op de NOT een ‘Mancave’ ingericht. De Mancave is een ode aan alle mannen in het onderwijs. ‘Wat ons betreft wordt het een mengcave hoor’, zegt Arjan Lammerts van Mandaad. ‘Iedereen is welkom! Op de NOT willen we laten zien hoe mooi en uit dagend het beroep van leraar is en dat mannen op hun eigen manier een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen.’

Meer dan 500 sessies Er zijn deze editie meer dan 500 sessies bij te wonen op de NOT. Deze zijn verdeeld over drie nieuwe hallen. Blikvanger is bij binnenkomst meteen de entree die is ingericht als een schoolplein. Er zijn veel oude bekenden, maar ook veel nieuwe partijen op de NOT. Zo is er een speciaal Startersatelier waar de wat kleinere startende partijen die actief zijn in het onderwijs bij elkaar staan. Er is deze editie veel aandacht voor de jonge leraar en voor de klas, school en het lokaal van de toekomst. Ga voor het volledige programma naar not-online.nl

Bloggerstraat Om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in het onderwijs, volg jij ongetwijfeld al één of meerdere bloggers en vloggers uit het onderwijs. De kans is groot dat je hen gaat ontmoeten in de Bloggerstraat. Deze bloggers gaan live aan de slag tijdens de NOT 2019. Ook de redactie van PrimaOnderwijs kom je tegen in herkenbare jasjes. De NOT is natuurlijk te volgen op alle social media kanalen met #NOT2019. Bekijk ook de Facebook-pagina (Facebook.com/ NOTplatform) of meld je aan voor de nieuwsbrief op not-online.nl/nieuwsbrief.

Roze Koeken Terras Het is slechts één voorbeeld van de vele leuke terrassen op de NOT waar je even kunt opladen en iets kunt eten en drinken. Er is ook een Onderwijscafé, het Beweeg Terras het Gezonde School Terras en het Lerarenkamer Terras. Begin je dag aan de NOT goed en maak gebruik van de Vroege Vogel-actie. Tussen 10.00 en 11.30 uur bestel je op alle terrassen een heerlijke cappuccino, koffie of thee met muffin voor maar €4,25.

Registreer je gratis en ontvang jouw sleutel tot de NOT op www.not-online.nl PrimaOnderwijs 5

EDG_JAN_004-005_NOTr_v04.indd 5

19-12-18

16:09

EDG_JAN_006-007_Wijzeringeld.indd 6

19-12-18

16:09

EDG_JAN_006-007_Wijzeringeld.indd 7

19-12-18

16:10

Goede

schoolvoornemens

voor de klas!

We hebben allemaal goede voornemens voor 2019. We vroegen vier leraren echter niet naar de voornemens van zichzelf maar naar die voor hun klas! door marleen kuijsters

Marianne de Winter,

opdrachten maken. Verder willen we alle digileerkracht groep 6 in Den Haag. borden vervangen voor touchscreens en gaan ‘In 2019 wil ik erop uit! Les natuurwe op school aan de slag met het werken in kunde over bomen? Hup naar het de cloud. De kinderen leren omgaan met hun bos. Verkeersles over borden? De mail, Google Drive en het uploaden en delen M e ar t wijk in. Willem van Oranje? Naar van bestanden.’ Bedrijf Meester Dennis: ‘Daarn ia n n i e de W Delft.’ Nieuwe impuls: ‘Ik ben een paar naast wil ik met mijn eigen bedrijf meer applicaties jaar uit het onderwijs geweest en geef nu ontwikkelen voor het onderwijs. Ik ben bezig met weer les op een school in een achterstandswijk in Den verschillende digibordtools, een applicatie voor kleuters Haag. Naar mijn idee leren kinderen veel meer als ze en een programmeerapplicatie voor de midden/bovende leerstof kunnen voelen, ruiken en proeven. Ze ontbouw. Het ontwikkelen en inzetten van digitale leerhouden het ook veel beter.’ Blijft kleven: ‘Een jaar of middelen vind ik belangrijk, omdat kinderen hierdoor 15 geleden ben ik met mijn groepen 6 naar Delft meer betrokken zijn. In mijn klas zet ik applicaties op geweest. We hebben het gat in de muur gezien. We een verantwoorde en passende manier in om k inderen hebben aan de tafel gezeten waar Willem van Oranje extra te laten oefenen met de leerstof of datgene wat zat vlak voordat hij werd vermoord. We hebben ze moeilijk vinden.’ Niet de hele dag achter de tablet: de vluchtroute van Balthasar Gerards gerend. Zijn ‘De applicaties die ik maak, zijn er niet voor om kinderen p ension gezien, de markt gezien waar hij werd de hele dag achter de tablet te laten zitten. Ik wil juist g emarteld.... die kinderen zijn nu volwassen en ik dat ze op een leuke manier de leerstof oefenen en verder weet zeker dat ze het zich nog prima herinneren.’ spelen, ontdekken en sporten. Je hoort mensen wel eens zeggen: ‘Kinderen van nu gaan later werk doen Dennis van Duin, dat nu nog niet bestaat.’ Dat klopt, de ontwikkelingen leerkracht combinatiegroep 4/6 op een dorpsschool op het gebied van ICT gaan snel.’ in Haastrecht. Femke Wetzer van Gils, ‘We zijn druk bezig met het onderwijs invalleerkracht van de toekomst. Ons voornemen ‘Ik wil dat 2019 het jaar is van meer diversiteit en voor 2019: meer gepersonaliseerd inclusie in het onderwijs. Ik wil leerlingen meegeven leren en het vernieuwen van de dat we in een diverse maatschappij leven. Dat je ook materialen om leerlingen meer juf of meester kunt zijn als je slechthorend bent of een ICT-vaardigheden op te laten doen. arm mist. Zelf heb ik een ongeluk gehad waar ik een In mijn klas krijgen we meer visuele beperking aan heb overgehouden: alles wat ik Chromebooks. Elke leerling kan De in nnis u zie wiebelt. Het is voor mij te intensief om hele dagen op deze manier verschillende D v an 8

EDG_JAN_008-009_GVN_v03.indd 8

21-12-18

08:58

? ornemens voor je klas Wat zĳn jouw goede vo op collega’s via Facebook Deel het met ons en je rimaOnder wĳs w w w.facebook.com/P

voor de klas te staan, daarom werk ik nu - naast mĳn eigen bedrĳf soms een halve dag op school of met kleine groepjes om het contact met het onderwĳs te behouden. Ik merk dat kinderen heel m G flexibel zĳn en me nemen zoals ik ke Wetzer van ben.’ Goede voorbeeld: ‘Ik wil vaker het goede voorbeeld geven als leraar. Laatst vertelde een collega dat haar man was gevallen, ze had de hele nacht op de EHBO gezeten. De volgende ochtend stond ze gewoon weer voor haar klas. Mag je als leerkracht in zo’n situatie niet even pas op de plaats maken?’ In gesprek: ‘Ik ben in gesprek met de PO-Raad en het UWV. Leraren die niet passen binnen het huidige functiehuis, zitten nu vaak arbeidsongeschikt thuis. Terwĳl het lerarentekort oploopt en zĳ misschien op hun manier een steentje kunnen bĳdragen. Werkgevers zouden meer geprikkeld moeten worden om samen met die leraren op zoek te gaan naar manieren om het werk passend te maken.’ Platform: ‘Sinds 3 januari heb ik een platform - ‘hier wil ik werken’ - in het kader van gelukkig werken en goed werkgeverschap in het (basis)onderwĳs. Je kunt er verhalen lezen van schoolleiders en leraren die vertellen over hun manier om prettig te werken. Genoeg goede voornemens dus!’

Jan Verweĳ, docent Humaniora – Filosofie in Tilburg ‘Mĳn voornemen: meer pluimen en minder rode pennen! Na 40 jaar onderwĳs neem ik me eindelĳk voor af te stappen van al die malle toetsen. Kĳk naar een gemiddelde 3 vwo leerling die 15 (!) vakken heeft, van 15 docenten die allemaal vinden dat ze aan het einde van het jaar minstens 10 x getoetst moeten hebben. Bereken dan eens hoeveel dagen zĳ les hebben (37 weken van 5 dagen) en je ziet meteen dat het bĳna iedere dag prĳs is. Nu het eindexamen nog… In geen enkele opleiding is er een centrale afsluiting die weken en weken aan Jan Ver weĳ lestijd kost, die gebaseerd is op wantrouwen of op een vermoeden van onkunde.’ Weg ermee? ‘Inderdaad: weg ermee. The tail is wagging the dog - een goede vertaling in de vorm van een gezegde ken ik niet - maar dat het eindexamen de inhoud stuurt in plaats van andersom, lĳkt me wel duidelĳk. En als er dan toch wordt getoetst? Dan ben ik voor pluimen en tegen de rode pennen. Hier in de personeelskamer zie ik nog vaak genoeg collega’s strepen met dat agressieve rood. Er moet strenger beloond worden! Ik ben het met Loesje eens.’ PrimaOnderwĳs 9

EDG_JAN_008-009_GVN_v02.indd 9

19-12-18

16:11

Foto Human Touch Photography

Helpen educatieve games bij het leren? Schuilt er een echte onderwijspionier in jou? Wil je daarbij meer kennis vergaren over bijvoorbeeld de effectiviteit van nieuwe leeromgevingen en -methoden? Gun jezelf die kennis-boost en ga voor een Master Onderwijswetenschappen van de Open Universiteit. Zodat je de nodige stappen maakt in je carrière in het onderwijs, het bedrijfsleven of bij de overheid. ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Starten in februari en september Structuur, maar tegelijk veel vrijheid In deeltijd, flexibel en online studeren Persoonlijke begeleiding en excellent studiemateriaal Studeren met Leven Lang Leren Krediet Internationaal erkende, universitaire titel Master of Science (MSc) Stroom probleemloos door van HBO naar WO met een uniek schakelprogramma in deeltijd

Vraag nú jouw persoonlijk studieadvies aan!

ou.nl/onderwijswetenschappen

Open Universiteit 6518346

www.ou.nl

EDG_JAN_010-011_Q_v09.indd 10

19-12-18

16:13

Foto Human Touch Photography

‘Wij geloven in succeservaringen van alle leerlingen!’ Er komt een opvolger van rekenmethode Alles telt 2! ThiemeMeulenhoff presenteert de eerste materialen tijdens de NOT 2019. Conceptauteur Marleen van de Wetering en contentontwerper Jolien Dragtstra lichten vast een tipje van de sluier op en bevragen elkaar over Alles telt Q. Jolien: Waar ben jĳ als auteur het meest trots op? Marleen: ‘Deze methode voor groep 1 t/m 8 gaat uit van kansen, ongeacht niveau! Wĳ zorgen dat leerlingen succeservaringen beleven waardoor rekenen steeds beter gaat en leuker wordt. Er is écht aandacht voor iedere leerling.’ Marleen: Alles telt Q is een doorontwikkeling op Alles telt 2. Waarom Q en niet 3 of Z bĳvoorbeeld? Jolien: ‘De letter Q geeft continuïteit aan. Je ziet het terug in de afgesloten cirkel van de Q waarbĳ het streepje de link met de buitenwereld, de gebruiker, is. Je mag vanaf nu continue doorontwikkeling verwachten. We hebben veel met gebruikers (en niet-gebruikers) maar ook met leerlingen gesproken. Wat vinden zĳ ervan en waar hebben ze behoefte aan? Dit proces blĳven we herhalen. Uiteindelĳk maakt de leerkracht het geheel rond.’ Marleen: Hoe is de verhouding tussen papier en digitale middelen in de methode? Jolien: ‘Eén van de belangrĳke pĳlers binnen Alles telt Q is keuzevrĳheid. Leerkrachten kunnen zelf bepalen of de klas op papier of digitaal werkt. Elk jaar kun je als leerkracht opnieuw kiezen voor papier of digitaal. Dit kan zelfs per leerling verschillen. Op papier zĳn er 3 niveaus. Het basiswerkschrift, het maatwerkschrift en het pluswerkschrift. De software is adaptief.’

Marleen: Hoe houdt de methode rekening met de werkdruk van leerkrachten tegenwoordig? Jolien: ‘Er is een cockpit-functie die je ondersteunt voor, tijdens en na de lessen. Uiteraard ben je als leerkracht altijd in de lead. Sta je al langer voor de klas, dan maak je vooral gebruik van de monitoring van leerling, dat bespaart tĳd. Ben je nieuw of zit je in een invalpool, dan heb je binnen een paar minuten al inzicht in waar de leerlingen zĳn.’ Jolien: Hoe heb je ervoor gezorgd dat leerlingen gemotiveerd worden en blĳven? Marleen: ‘Om een nieuw onderdeel goed te starten, zĳn er aansprekende introductiefilmpjes. Ook krĳgt elke leerling een ‘Q-schrift’ waarin ze zelfstandig opdrachten kunnen maken. De opdrachten sluiten aan bĳ het leerdoel, maar vragen ook 21e eeuwse vaardigheden zoals samenwerken en computational thinking.’ Jolien: Hoe zorg je voor succeservaringen? Marleen: ‘We gaan er vanuit dat iedere leerling dezelfde instructie krĳgt, maar er is ruimte om extra instructie te geven aan de zwakkere of juist sterke rekenaars. In de methode is veel aandacht voor herhaling en inoefening. Instructie is een kwestie van doceren en doseren. Hierbĳ blĳft de persoonlĳke interactie met de leerkracht voor de leerling essentieel. Wĳ geloven in succeservaringen van alle leerlingen!’

Meer weten over Alles telt Q. Bezoek ThiemeMeulenhoff op de NOT in hal 1, stand D034.

EDG_JAN_010-011_Q_v09.indd 11

19-12-18

16:13

Lessen uit het buitenland

OECD: waardevolle ervaringen met

curriculumherziening

in andere landen

In het licht van Curriculum.nu buigen leraren, schoolleiders en scholen zich over de vraag wat leerlingen moeten kennen en kunnen om goed toegerust te zijn voor de samenleving van morgen. Nederland staat niet alleen, wereldwijd krijgen scholen te maken met het grondig actualiseren van hun onderwijsprogramma. Rien Rouw en Marco Kools van het directoraat education & skills van de OECD trekken vijf waardevolle lessen uit curriculumherzieningen in andere landen. tekst brigitte bloem foto’s oecd, shutterstock

De trend van grondige curriculumhervorming is in alle landen die ermee bezig zĳn ingegeven door een sterk veranderende maatschappĳ, weet Rouw. ‘Of het nou Japan betreft, Finland, Noorwegen, Letland, Portugal of Wales, overal is er een gevoel van urgentie om datgene wat we onze leerlingen bĳbrengen te willen actualiseren.’ Net als in Nederland is er in andere landen vaak ook een tweede belangrĳke aanleiding, constateert hĳ: de overladenheid van onderwĳsprogramma’s. ‘De roep om ‘minder, maar dieper’ wordt in veel landen gedeeld.’ Wat volgens Kools verschilt is de politieke discussie die er in landen al dan niet aan de curriculumherziening ten grondslag ligt. ‘In Nederland nam de politiek het initiatief, mede ingegeven door wensen die ontstonden in de samenleving en het onderwĳsveld. In Wales, bĳvoorbeeld, kwam de roep deels vanuit de samenleving en scholen, maar de overheid heeft zeker ook het initiatief genomen voor een grootschalige review van het curriculum en toetsingsarrangementen, als aanzet tot de hervorming van het curriculum.’ De slechte resultaten van Wales bĳ het internationale PISA-onderzoek naar de schoolprestaties van 15-jarigen in 2009, legt Kools uit, bracht een beweging op gang

die opriep tot een grootschalige hervorming van het onderwĳs. ‘Het draagvlak voor de huidige curriculumhervorming was er daardoor in het veld al ten dele. De scholen in Wales kwamen van heel ver, de urgentie was hoog.’

Vijf lessen Wie de curriculumherzieningen in verschillende landen bestudeert, kan daar volgens Rouw en Kools vĳf voorlopige lessen uit trekken:

Hoe ruimer het curriculum is geformuleerd, des te groter de kennis van de achtergronden en bedoelingen daarvan onder leraren en schoolleiders moet zĳn om het goed te kunnen toepassen op de eigen school. ‘Wat je als land wil, een ruim of een gedetailleerd curriculum, is een politieke keuze. Veel ruimte geeft echter wel meer flexibiliteit, waardoor je een curriculum snel aan kunt passen aan nieuwe omstandigheden’, zegt Rouw.

EDG_JAN_012-013_Curriculum_v04.indd 12

19-12-18

16:14

Het uitvoeren van een herzien onderwĳsprogramma in de klas vergt een grote en gezamenlĳke inspanning om leraren daar écht in te scholen. Rouw: ‘Voor de Nederlandse situatie zou het bĳvoorbeeld kunnen betekenen dat er in de noodzakelĳke professionaliseringsslagen wordt opgetrokken met de sectorraden en de organisaties van leraren, maar ook met de educatieve uitgeverĳen en lerarenopleidingen.’ ‘Nog belangrĳker’, stelt Kools, ‘is dat scholen zich ontwikkelen als lerende organisaties waar leraren, schoolleiders, onderwĳsassistenten, ouders en andere partners van en met elkaar leren, binnen de eigen school, maar ook tussen scholen onderling. Een beperkende factor in elk land is tĳdgebrek. Tel daar de uitstroom van de babyboomgeneratie bĳ op, waardoor de werkdruk alleen maar is toegenomen. We moeten het voor leraren, onderwĳsassistenten en schoolleiders zo lean en mean mogelĳk maken om met en van elkaar te kunnen leren. In Wales zien we dat men ervoor koos de krachten te bundelen. Van elkaar leren werd het devies en scholen ontwikkelden zich tot lerende organisaties om zo de curriculumhervorming kracht bĳ te zetten. Ook Nederland promoot sinds enkele jaren een lerende cultuur in scholen, onder andere door initiatieven zoals de Stichting leerKRACHT. Dergelĳke initiatieven zĳn zeker nodig, aangezien een lerende cultuur nog niet goed van de grond is gekomen in een aanzienlĳk aantal scholen in Nederland, zo blĳkt uit de informatie die bĳ de OECD beschikbaar is.’

Een coherente aanpak over de grenzen van onderwĳssectoren heen blĳkt van groot belang voor de slagingskans van een curriculumherziening. Rouw illustreert dit met een voorbeeld: ‘Japan werkt met entreeexamens voor het hoger onderwĳs. Dat gaat heel traditioneel - er wordt getoetst op kennis - terwĳl het nieuwe curriculum in Japan meer uitgaat van vaardigheden. Het proces van curriculumhervorming, standaard eens in de tien jaar in Japan, is nu in volle gang. De verwachting is dat, indien de zo belangrĳke entree-examens niet veranderen, de curriculumherziening niet goed van de grond komt. Als je niet kunt bereiken dat herzieningen in heel de onderwĳsketen worden doorgevoerd en op elkaar aansluiten, is de kans op mislukking erg groot. Onze boodschap is dus: zet gezamenlĳk de schouders eronder, dus mét inspectie, toetsingsorganisaties, lerarenopleidingen en andere partners in de keten.’

Marco Kools

Begin met pilots of een gefaseerde aanpak, streef niet in één keer de curriculumherziening op alle scholen in het land na. ‘Portugal is bĳvoorbeeld met een pilot gestart’, merkt Rouw op. ‘Een geleidelĳke invoering lĳkt daar goed te werken. Ook in Wales werd een gefaseerde aanpak toegepast, waarbĳ eerst een deel van het curriculum werd ontwikkeld en ingevoerd, het Digital Competence Framework, waarna de rest van het curriculum volgde. Deze gefaseerde aanpak maakte het mogelĳk van goede en minder goede ervaringen te leren.’

Curriculumherziening is idealiter een langdurig en continu proces en geen eenmalige operatie die alleen maar eens in de zoveel jaar van bovenaf geschiedt. Kĳkend naar andere landen pleiten Rouw en Kools er, in het verlengde van de hierboven genoemde tweede les, voor dat scholen ernaar streven om lerende organisaties te worden. Rouw: ‘Zorg dat er voldoende kennis en capaciteit is op scholen om, binnen de grenzen van een kerncurriculum, schoolcurricula te vertalen naar lokale omstandigheden, zoals de leerlingenpopulatie of ontwikkelingen in de (nabĳe) omgeving. Dat vraagt om een school met een stevige visie, die voortdurend kritisch naar zichzelf kĳkt. Een school ook die gevoelig is voor zaken die in de omgeving gebeuren.’

Rien Rouw

Blĳf op de hoogte van publicaties en activiteiten van OECD-Education: Neem een kĳkje op: oecdeducationtoday.blogspot.com Het project Education 2030: oecd.org/education/2030 Scholen als lerende organisatie in Wales: oecdeducationtoday.blogspot.com/2018/11/wales-schools-learning-organisation-reform.html Meer informatie: Curriculum.nu

EDG_JAN_012-013_Curriculum_v04.indd 13

19-12-18

16:14

EDG_JAN_014-015_VMBO_v00.indd 14

19-12-18

16:17

Betekenisvol buitenschools leren Weert omarmt BWI-leerlingen Kwadrant Betekenisvol buitenschools leren: docent John Ras van vmbo-school Het Kwadrant in Weert gaat deze uitdaging met zijn leerlingen graag aan. Al tien jaar is hij, samen met collega’s en leerlingen, betrokken bij allerlei maatschappelijke projecten in Weert en omgeving. Ieder schooljaar staan minimaal één à twee buitenschoolse projecten op het programma. ‘De leerlingen gebruiken hun talenten ten bate van organisaties en instellingen in de stad en maken kennis met wat wĳ het échte leven noemen.’ Een mooi voorbeeld van samenwerking tussen het vmbo en bedrĳfsleven met maatschappelĳke waarde.

Indrukwekkende projecten De lĳst van projecten is indrukwekkend. Leerlingen BWI hebben in het verleden meegewerkt aan de renovatie van een molen in Nederweert, stonden aan de basis van een aantal ontwerpen voor het Zintuigenpark in Weert, bouwden snoezelborden voor een instelling van gehandicapten, hielpen met het aanleggen van een belevingstuin bĳ een zorginstelling in Budel en zĳn nu betrokken bĳ de inrichting van het nieuwe museum De Beiaard in de kerktoren van de Sint-Martinuskerk in Weert.

Maatschappelijke context ‘Het is inmiddels in Weert goed bekend wat onze BWIleerlingen voor maatschappelĳke projecten kunnen betekenen’, zegt Ras. ‘We staan herhaaldelĳk in de krant met een feestelĳke opening. De projecten dienen aan een drietal voorwaarden te voldoen. 1: Kunnen de leerlingen de klus aan? 2: Is het werk uitdagend genoeg? 3: Past hĳ in het curriculum?’ Het Kwadrant vindt het buitenschools leren voor leerlingen in de

bovenbouw belangrĳk. Om verschillende redenen. Ras: ‘Werken in de buitenwereld, ontwerpen, bouwen, metselen meubels maken, is van toegevoegde waarde. Leerlingen komen in aanraking met de wereld van volwassenen. Ze werken voor échte klanten die eisen stellen aan de kwaliteit van de producten. Minimaal net zo belangrĳk is de maatschappelĳke context waarin de jongeren bezig zĳn. In het project Het Zonnehuis bĳvoorbeeld kwamen onze stoere jongens van de bouw terecht in de wereld van gehandicapten. Daar werden ze in eerste instantie stil van. Even later zie je dat ze echt geïnteresseerd zĳn in de medemens en ontstond er een mooi contact. Een aantal gehandicapten is zelfs nog in de klas op bezoek geweest. Die ervaringen nemen ze allemaal mee in hun bagage.’

Hoog aangeschreven Buitenschools leren staat bĳ Het Kwadrant ook bĳ de andere profielen hoog aangeschreven. Ras kan in de begeleiding en uitvoering van de projecten rekenen op de steun van de directie en van zĳn AVO-collega’s. Tĳdens de projecten, die vaak een week duren, missen de leerlingen een aantal AVO-vakken. ‘Met collega’s is afgesproken dat ze deze uren inhalen tĳdens mĳn praktĳklessen als we weer op school zĳn.’

Meer informatie? Zie sterktechniekonderwĳs.nl PrimaOnderwĳs 15

EDG_JAN_014-015_VMBO_v00.indd 15

19-12-18

16:17

‘Binnen een uur heb ik ze zover dat ze vrolijk paardenpoep ontleden’ Het werkt enorm inspirerend om als leerkracht te bedenken wat je grootste talent is. Want of je nu een geboren verhalenverteller bent, een creatieveling, een organisator pur sang of een echt buitenmens: elk talent komt van pas in de klas. En lesgeven wordt natuurlijk het leukst als je er je eigen ei in kwijt kan. Op de NOT kun je bij de stand van TechniekTalent.nu ervaren hoe je dat doet als het om wetenschap en techniek gaat.

van het Natuurcentrum Arnhem werkt, heeft een ‘buitentalent’. ‘Vanaf dat ik kon lopen was ik buiten en hing ik ondersteboven in de sloot. Ik krijg nu leerlingen in de klas die eerst ‘oeh, bah, vies, eng’

Wanisha Lachman, leerkracht op de Shri Vishnu School, vindt zichzelf een echte pionier. ‘Ik zie en hoor altijd van alles waarvan ik denk: dat kunnen we weleens in de klas uitproberen. Kleine proefjes, simpele dingen die je gewoon tussen de lessen door kunt doen. Die geven altijd zo’n oppepper, een heerlijk moment van ontlading voor de kinderen. Gaaf vind ik dat!’ Wanisha’s leerlingen worden altijd erg enthousiast van haar experimenteerdrift. Maar ook met andere talenten krijg je leerlingen makkelijk mee in de wondere wereld van Wetenschap & Techniek.

PAARDENPOEP ONTLEDEN Jorik van der Hoeven, die bij de afdeling educatie

EDG_JAN_016-017_TT_v02.indd 16

19-12-18

16:18

een reactie op gang. Als ik bijvoorbeeld uitleg geef over de juiste verhouding tussen bakpoeder en azijn en dat het verschil in verhouding meer of minder druk geeft en leerlingen daarna zelf een ontploffing teweegbrengen, doen en die ik een uur later zo ver heb dat ze vrolijk dan gaat er bij de leerlingen een lampje branden. Mijn paardenpoep ontleden, op zoek naar beestjes. technieklessen gaan vooral over nieuwsgierigheid en G ewoon door te laten zien dat het niet eng is, en zelf ontdekken hoe dingen werken.”

door een beetje te porren en te vragen wie er lef heeft. Er zijn er altijd een paar die reageren en zo Vivian Renders, leerkracht van SBO de Reis van krijg je een domino-effect.’ Brandaan heeft een soortgelijke ervaring: “Laatst zei ik in de klas: ‘Jongens, we gaan wetenschap en techniek PIZZADOZEN UPCYCLEN doen!’ Een jongen met motivatieproblemen reageerde Vakdocent Radhika is hij dan weer een dat hij dat saai vond, maarGogar-Bidjai uiteindelijk was degene waar verzameltalent. ‘Schoenendozen, wc-rolletjes, die de sterkste brug bouwde. Zijn zelfvertrouwen pizzaverpakkingen: ik bewaar alles en zet het in voor groeide, omdat hij ontdekte dat hij een talent heeft.”

Wetenschap & Techniek. Je kunt al dat materiaal heerlijk

upcyclen En het werkt heel aanstekelijk, KIES WAT BIJen JErecyclen. PAST wantHanno inmiddels komen mijn kinderen Volgens van Keulen, auteur van het ook boeknaar me toe: ‘Juf,ontwikkelen dit nam ik met meeWetenschap van thuis. We zouden het Talent en Techniek, is anders het weggooien, belangrijk om bij het we geven en ik de kunnen er van ietswetenschapmee?’ Dan geef technieklessen aan te sluiten bij denk een talent waarover vraag natuurlijk terug: ‘Wat je? Waar lijkt het op? je als leerkracht zelf beschikt. Stel: je bent een echte Wat zou je ervan kunnen maken?’’ verhalenverteller, zoek dan een verband met de wetenschap vanuit je liefde voor taal. Taalontwikkeling LESIDEEËN heeft veel te metbezig het begrip van deLaat wereld Wil jij ookmaken talentvol met W&T? je dan inspiom reren ons heen, dus de brug naar een wetenschapen je een op www.talentmoment.nu. Per talent kun techniekles is snel gemaakt. aantal lesideeën downloaden, die naadloos passen bij

WAT IS JOUW TALENT? De website TalentMoment.nu – een initiatief van TechniekTalent.nu – ondersteunt leerkrachten bij het geven van wetenschapen techniekonderwijs. Ben je een creatieveling, een geboren verhalenverteller of MEER INSPIRATIE weet je alles over de natuur? Jouw talent is leidend op HAAL JE OP DE NOT TalentMoment.nu.

TechniekTalent.nu staat natuurlijk ook voor je klaar op de NOT van 22 t/m 26 januari 2019! • Schrijf je in voor een ‘W&T-Inspiratieboost’ Kijk www.talentmoment.nu viaop www.techniektalent.nu/not. In deze prikkelende workshop je een schat aan voor inspiratie, tipskrijg en lesideeën. bruikbare ideeën en handvatten voor boeiende W&T-lessen mee. • Doe bij onze stand proefjes die perfect aansluiten bij jouw specifieke talent. • Haal gelijk een gratis W&T-kit op met 15 leuke lessen en 3 challenges. Daarmee kun je de volgende dag al aan de slag in de klas! Meer informatie: www.techniektalent.nu/not

wat jij het leukst vindt om te doen.

16-08-18 15:05 EDG_JAN_016-017_TT_v02.indd 17

19-12-18

16:18

Flits prikkelt leerlingen om te wíllen lezen en helpt leerkrachten beter differentiëren

De voortgezet technisch leesmethode Flits motiveert leerlingen om te lezen, leidt tot goede leesresultaten en doet recht aan de verschillen in leesniveaus. Prikkelende thema’s en Flitsvragen verhogen het leesplezier en dit is de sleutel tot succes. Hoe is Noordhoff Uitgevers tot deze methode gekomen? Een interview met uitgever Taal & Lezen Lidewij Hamstra. door tefke van dijk foto stella dekker fotografie

Hoe zijn jullie tot deze methode gekomen? een negatieve spiraal als het niet goed lukt. Dan gaat ‘Voor de ontwikkeling van Flits hebben we gekeken waar een kind minder lezen en wordt het alsmaar moeilijker.’ leerkrachten behoefte aan hebben. Hierbij kwamen duidelijke wensen naar boven. Zo wilden leerkrachten Wat betekent dat voor het lesmateriaal? meer mogelijkheden in het omgaan met verschillen ‘We hebben gekozen voor veel meer variatie in teksttussen leerlingen. Hoe kun je zwakke leerlingen naar soorten en onderwerpen. Kinderen vinden dieren of een hoger leesniveau krijgen en wat doe je met leerlingen vriendschap meestal leuke onderwerpen, maar dat 263337_Reading Flashbook 5.indd 1 die al goed kunnen lezen? Deze wensen hebben we met geldt niet voor alle kinderen. Dan wil je daar niet zeven een groep leesexperts en leerkrachten uitgewerkt tot weken over moeten lezen. Bij Flits is bewust gekozen een compleet nieuwe methode voor dit vak.’ voor een breder thema met daarbinnen verschillende onderwerpen en verschillende tekstsoorten, zowel Wat is jullie aanpak voor zwakke en sterke lezers? verhalende als informatieve. Daarnaast hebben we De instructieles start met een gezamenlijke instructie een leerlijn leesbevordering, met een tweewekelijkse en het lezen van de tekst. Zwakke leesleerlingen hebben les met jeugdboekfragmenten en leesbevorderende echter een voorinstructie gehad, waardoor ze goed opdrachten en boektaken. Zo proberen we kinderen te kunnen meedoen. Zij hebben een succeservaring: door- prikkelen te wíllen lezen.’ dat zij de tekst eerder hebben gelezen, kennen ze de woorden al. Deze werkwijze is uniek aan de methode. Hoe maakt de methode kinderen nieuwsgierig? Als de voorinstructie voor zwakke leerlingen lastig ‘Bij de start van een thema activeert de leerkracht eerst te organiseren is voor de leerkracht, kan hij hiervoor de voorkennis met een of meerdere filmpjes en Questgebruikmaken van de software. Dat blijkt goed te werken. achtige Flitsvragen: ‘Hoe zit dat?’, ‘Hoe kan het dat je Sterke lezers krijgen in de zelfstandige leesles teksten zweeft in de ruimte?’. In de teksten die de kinderen daarna van twee tot drie AVI-niveaus hoger en denkstimulerende gaan lezen, vinden ze de antwoorden op die vragen. Door vragen waarbij verschillende teksten evalueren en de introductie denken ze niet ‘Moet ik dat helemaal lezen?!’ vergelijken. Dat zijn zinvolle leesteksten en -opdrachten.’

Voortgezet t

Hoe kun je kinderen goed leren lezen? ‘Leesmotivatie is heel belangrijk, zonder motivatie gaat het sowieso niet lukken. Als leerlingen niet blij zijn als ze de methodeboeken moeten pakken, sta je als leerkracht met 10-0 achter. Als lezen leuk is, gaan kinderen meer lezen en dan lukt het beter. Je ziet ook 18

EDG_JAN_018-019_FlitsNoordhoff_v05.indd 18

19-12-18

16:19

‘‘Bijna de helft van de scholen die dit jaar met een nieuwe methode voor voortgezet technisch lezen is gestart, koos voor Flits’

maar ‘Leuk, ik wil dat lezen!’. Na afloop vat de leerkracht de tekst samen en stelt een inhoudelĳke vraag. De leerlingen kunnen de tekst dan nogmaals lezen en deze herhaling is goed voor het technisch leren lezen.’ Wat vinden scholen verder belangrĳk? ‘Gebruiksgemak is heel belangrĳk. De leesmethode moet goed te gebruiken zĳn in de klas, ook door een invaller en in een combinatiegroep. Scholen willen graag weten hoeveel tĳd de methode kost en of het goed in het rooster past. Flits bestaat uit een slank en compact basisprogramma dat leerkrachten vrĳ makkelĳk kunnen inpassen in het bestaande rooster. De basis beslaat minder tĳd dan bestaande methoden. Hierdoor blĳft er veel tĳd over voor vrĳ lezen.’ Is het lesmateriaal niet snel verouderd? ‘De methode heeft een leeswerkboek en geen lesboeken die meerdere jaren meegaan. Hierdoor kunnen we de leestips jaarlijks updaten. Scholen schaffen de materialen ieder jaar opnieuw aan en kunnen hierdoor eenvoudig de overstap maken naar digitaal werken, als die wens er is. Flits is een toekomstbestendig arrangement waarbĳ scholen niet voor tien jaar vastzitten aan een leesmethode.’ Hoe effectief is Flits? ‘Uit onderzoek blĳkt dat het invoeren van een speciale leesmethode met instructies en doelgericht oefenen ertoe leidt dat leerlingen beter leren lezen. Bĳ Flits hebben we daarom gekozen voor één leerdoel per les met verschillende lessen voor technisch lezen, vloeiend lezen en leesbevordering. Leerlingen oefenen elk leerdoel met een speciaal geselecteerde of geschreven tekst met gerichte leesoefeningen.’

EDG_JAN_018-019_FlitsNoordhoff_v05.indd 19

En hoe zit het met de lessen voor begrĳpend lezen? ‘Flits is een methode voor voortgezet technisch lezen, er zĳn geen leerdoelen voor begrĳpend lezen. Zoals gezegd is het voor de effectiviteit belangrĳk dat kinderen gerichte instructie en oefening krĳgen om zo beter technisch te leren lezen. Technisch lezen is natuurlĳk een belangrĳke voorwaarde voor begrĳpend lezen. We gaan zeker ook niet voorbĳ aan de inhoud en zetten daarom de tekst in de lessen centraal. Aan het begin activeren leerkrachten de voorkennis en aan het eind 9/10/16 10:58 AM maken ze samen met de kinderen een korte samenvatting. Ook zĳn er inhoudelĳke opdrachten, met als doel de kinderen de tekst nogmaals te laten lezen of (plus)lezers aan het denken te zetten. We hebben in de gewone lessen geen timers of zandlopers, zodat we de focus hebben op de tekst en het goed leren lezen. Bij Flits gaan we dus niet voorbij aan de inhoud, maar voor de effectiviteit is er één leerdoel met een bĳbehorende tekst op maat.’ Hoe bevalt Flits op scholen? ‘Bijna de helft van de scholen die dit jaar met een nieuwe methode voor voortgezet technisch lezen is gestart, koos voor Flits. Ze zĳn er positief over. Leerkrachten ervaren dat de motivatie onder leerlingen is verhoogd door de nieuwe leeslessen, en bĳ meer motivatie gaan de leerresultaten omhoog. Leerkrachten zĳn verder vooral te spreken over de mogelĳkheden voor omgaan met verschillen in de klas.’

Meer weten? Kĳk op flits-lezen.nl Bezoek Noordhoff Uitgevers op de NOT, hal 1, stand D018

19-12-18

16:20

/korting

Klasmaterialen met korting! Educatheek helpt je om alles in je lokaal of praktijk goed op orde te brengen. We bieden een ruim assortiment van uiteenlopende materialen; van bordpassers, linealen, geo-driehoeken en interactieve buzzers tot educatieve posters, leerzame geometrische vormen en zelfs complete zonnestelsels voor in de klas! En... op al deze onderstaande klasmaterialen ontvang je nu ook nog een aantrekkelijke korting!

Voor het (digi-)bord

Onmisbaar in de klas!

60cm

Bordpasser met zuignap voetjes Van € 29,59 voor € 19,95

Geodriehoek Van € 24,43 voor € 17,95

Leren met educatieve posters

Uitwisbare hoesjes (set van 30 stuks incl. stiften) Van € 74,50 voor € 62,50

Leren over vorm en inhoud

Ook leuk voor thuis!

Het alfabet, de tafels van vermenigvuldiging en Nederland Van € 8,95 voor € 6,95 per stuk

JUMBO Geometrische vormen Van € 102,35 voor € 75,-

Maakt quizzen nóg leuker!

Met de klas de ruimte in

Buzzers in diverse kleuren Van € 24,95 voor € 17,50

Opblaasbaar zonnestelsel Van € 44,95 voor € 35,-

Ook leuk voor thuis!

Kijk voor meer leuke acties en kortingen op:

/korting Educatheek adv POnderwijs jan19.indd 1 EDG_JAN_020-021_Check_v03.indd 20

04-12-18 08:29 20-12-18 09:15

18 08:29

‘De AVG? Laat je niet gek maken!’ Omdat de eisen van AVG nog niet zo bekend zijn, worden bij scholen, instanties en bedrijven veel tijd, moeite en geld besteed om AVG-proof te zijn. En dat is volgens Check-Privacy helemaal niet nodig. Check-Privacy is een adviesbureau met specialisatie in de privacywetgeving. ‘De professionals en partners van Check-Privacy hebben in de loop der jaren in verschillende branches, waaronder ook het onderwĳs hun sporen verdiend’, vertelt Ton de Vink, directeur Check-Privacy. ‘Wij staan voor een transparante werkwĳze zonder commerciële drives waarbĳ we kennis en kunde willen overbrengen op het gebied van de Privacy-wetgeving tegen gunstige kosten.’

Waar te beginnen? ‘Bĳ veel onderwĳsinstellingen zit de Privacy-wetgeving op slot. Velen weten niet waar ze moeten beginnen’, vervolgt Ton. ‘Wĳ ondersteunen hier al diverse schoolgemeenschappen bĳ. Je hoeft echt geen 200 bladzĳden Privacybeleid te gaan beschrĳven met ingewikkelde juridische teksten. Een compacte duidelĳke tekst is vaak voldoende en werkt beter! Ook heb je geen complexe, ingenieuze verwerkingsovereenkomsten en registers nodig. Een simpel en éénvoudig te begrĳpen register is afdoende. Wĳ willen het onderwĳs juist op pragmatische wĳze ondersteuning bieden, adviseren en bĳstaan in het nemen van de juiste maatregelen die voor de bescherming van persoonsgegevens nodig zĳn. Met ons zul je zien dat het allemaal wel meevalt om het op de rit te krĳgen.’

Functionaris gegevensbescherming (FG) ‘Je hebt geen exorbitante budgetten nodig voor de implementatie van de AVG en voor het toezicht en de controles, uit te voeren door een Functionaris gegevensbescherming. Wij hebben een framework speciaal voor het ondewijs ontwikkeld. Juist een simpel en doeltreffend framework waar medewerkers makkelijk mee kunnen werken. Geen complexe rapporten en protocollen die een hoop tijd en geld kosten. Binnen het onderwijs is volgens de AVG het aanstellen van een FG verplicht. Maar je hoeft een FG zelf niet in dienst te nemen! Ook is het niet nodig om een medewerker die een andere functie vervult met de FG-taak te belasten. Het heeft zelfs nadelen en volgens de AVG is het vaak niet eens toegestaan. Onze ervaring is dat één dag per maand doorgaans voldoende is om de FG-rol in te vullen. Check-Privacy heeft FG’s binnen het onderwĳs werkzaam en wij weten wat er op de werkvloer speelt. En de kosten vallen reuze mee.’ Ook op het ICT-vlak heeft Check-Privacy ruime technische kennis. ‘Juist de combinatie van ICT en juridische AVG kennis maakt ons uniek. Dat vind je bij AVG juristen vaak niet!’

Wil je meer weten, stuur een mail met als onderwerp AVG naar info@check-privacy.nl. Het onderwĳsteam neemt dan contact met je op voor een vrĳblĳvend kennismakingsgesprek. www.check-privacy.nl.

EDG_JAN_020-021_Check_v03.indd 21

20-12-18

09:16

Hogeschool van Amsterdam start project

Junior Leraar

‘Bij de meeste beroepen is het vanzelfsprekend dat je begint als junior’

Waar komt dit initiatief vandaan? ‘Een aantal van mijn studenten vroeg zich af hoe ze hun enthousiasme en ambitie behouden als ze straks na de opleiding aan de slag gaan. Ze zouden meer geleidelijk in het leraarschap willen groeien, in plaats van opeens voor de volle honderd procent verant woordelijkheid te krijgen en geheel zelfstandig aan de slag te moeten.’

Bekijk de tools en het onderzoek op: hva.nl/juniorleraar

eke Foto g

D or i to

Leraren worden nu ook begeleid, is dat niet voldoende? ‘Er is wel evaluatie en ondersteuning, maar vaak is dat gericht op het ver helpen van bestaande problemen. Leraren weten soms niet goed, of zijn te voorzichtig, met aan geven waar ze vastlopen. Doordat de verwachtingen hoog zijn, voelen ze zich sneller tekortschieten en durven dit niet altijd uit te spreken. Uiteindelijk haakt een kwart van de beginnende leraren binnen vijf jaar af. Met het lerarentekort in gedachten, kan dat niet de bedoeling zijn. Deze uitdaging is ook onderkend door het ministerie van OCW. Het wordt als een van de be langrijke zeven beleidsthema’s genoemd in de Leraren agenda 2013-2020 en komt ook terug in het Nationaal Onderwijs Akkoord. Iedereen is het er over eens dat er meer begeleiding nodig is.’

Waarom ‘junior’ leraar? ‘Bij de meeste beroepen is het vanzelfsprekend dat je begint met een inwerkperiode als junior, assistent of trainee. In het onderwijs wordt verwacht dat je groten deels klaar bent na de opleiding. Een misvatting wat mij betreft. Enerzijds omdat de context en leerlingpopulatie op iedere school anders is en andere vaardigheden van een leraar vraagt - die leer je niet op de opleiding. Anderzijds omdat starters op zichzelf worden terug geworpen. Je kunt niet hetzelfde verwachten van een starter als van iemand die al twintig jaar in het vak zit. We zijn begonnen met het project Junior Leraar, om beginnende leraren beter te begeleiden.’

tekst marianne eggink

Wat kan er anders volgens jou? ‘Dat we onze blik verleggen van de problemen naar de ambities van de leraar. Waar wil je de komende jaren aan werken? En wat heb je nodig om daar te komen? Uit verschillende onderzoeken blijkt dat een driejarig begeleidingstraject voor beginnende leraren het beste werkt. Daarbij werk je samen met een coach aan de verdere ontwikkeling van je competenties. Je bent als leraar nooit ‘af’, je blijft een leven lang leren en ont wikkelen. Scholen zouden dit moeten faciliteren en

EDG_JAN_022-023_JuniorLeraar_v02.indd 22

19-12-18

16:27

Foto Human Touch Photograpy

fie

Veel leraren ervaren de overgang van de opleiding naar het onderwijs als een sprong in het diepe. De Hogeschool van Amsterdam is daarom het project Junior Leraar gestart dat beginnende leraren ondersteunt bij hun ontwikkeling in de eerste drie jaar. Marco Snoek, lector Leren en Innoveren, legt uit waarom dat belangrijk is. ‘Verleg je blik eens naar de ambities in plaats van de problemen.’

eke Foto g

D or i

o to

Foto Human Touch Photograpy

begeleiden. Je wil recht doen aan de leerling, dat kun je als school alleen bieden als de leraar goed kan functioneren. Begeleiding zou dus onderdeel van de onderwijsvisie moeten zijn. Eén van de deelnemende scholen aan ons project in Amsterdam heeft bijvoorbeeld in het beleidsplan een doorlopende leerlijn p rofessionele ontwikkeling opgenomen voor álle medewerkers. Niet alleen de leerlingen zijn lerende, maar iedereen die bij de school werkt wordt gezien als onderdeel van de leergemeenschap.’ Hoe werkt zo’n driejarig begeleidingstraject? ‘We hebben tools die helpen bij het begeleiden van startende leraren. Het doel is om gericht te ontwikkelen op drie competentiegebieden: pedagogiek, didactiek en samenwerken. Daarbij houden we rekening met het startniveau en het niveau waar we naartoe willen in drie jaar. Er is een zelfscan die de leraar op meerdere momenten kan uitvoeren om te ontdekken hoe de verschillende competenties zich ontwikkelen. En een assessment aan het einde.’ Als je de ontwikkeling gaat meten via scans en assessments, veroorzaakt dat dan niet juist meer druk?

‘Niet als je zorgt dat het betekenisvol is. Veel van de bestaande observatie-instrumenten ‘meten’ leraren volgens vaste kaders. Het is belangrijk dat leraren ook zelf kunnen aangeven wat zij belangrijk vinden en wat hen drijft. Motivatie kleurt het handelen in de klas sterk, daar zou je niet aan voorbij moeten gaan. Het is belangrijk om bij de begeleiding en het gebruik van deze tools de nadruk niet alleen te leggen op wat een leraar laat zien, maar vooral wat de drijfveer erachter precies is. Door te reflecteren en zelfs keuzes te maken in het proces, geef je de leraar eigenaarschap over zijn eigen ontwikkeling. Net zoals we dat bij leerlingen steeds meer willen doen.’ Het project zelf is inmiddels afgelopen, wat is je visie over de toekomst? ‘We merken dat veel deelnemende scholen in Amsterdam al druk bezig zijn met het aanpassen van begeleidings programma’s en dat leraren er blij mee zijn. We hopen dat meer scholen gebruik gaan maken van alle kennis en tools die we hebben liggen voor ze. Daarnaast hoop ik dat deze ontwikkeling zich zal doortrekken naar de opleiding, zodat er een doorlopend begeleidingstraject ontstaat dat al in de opleiding start.’ PrimaOnderwijs 23

EDG_JAN_022-023_JuniorLeraar_v02.indd 23

19-12-18

16:28

de Onderwijsdesk

Foto Human Touch Photography

voor hulp bĳ leer- en gedragsproblemen in de klas!

Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoordt de Onderwijsdesk vragen van leerkrachten uit het hele land. Goede adviezen en cursussen waarbij je echt in je vak gehoord en begrepen wordt, zorgen dat je floreert voor de klas. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk, mail die dan naar info@onderwijsdesk.nl. Executieve functies en schoolsucces Wat zĳn executieve functies? Isabelle uit Soesterberg Onderwĳsdesk: Executieve functies zĳn hersenfuncties die ervoor zorgen dat we zelfstandig, efficiënt gedrag uitvoeren. Ze spelen een rol bĳ plannen en organiseren, het remmen van impulsen (inhibitie), emotieregulatie, gedragsevaluatie, bij flexibel reageren en bij het gebruikmaken van je werkgeheugen. De executieve functies ontwikkelen zich bĳ iedere leerling naar aanleg en in eigen tempo. Uit onderzoek blĳkt dat de ontwikkeling ervan doorgaat tot ongeveer 21 jaar. Wanneer de executieve functies zwak of nog niet volgroeid zĳn, kunnen leerlingen gemakkelĳk snel afgeleid zĳn, hun taken niet op tĳd afronden, gegeven informatie vergeten of plotseling op je vraag ongepast reageren in de klas. Deze executieve functies bepalen in hoge mate het schoolsucces. Zelfsturing, plannen en organiseren kun je oefenen.

TIP 1 Stimuleer leerlingen met zwakke executieve functies om actief mee te doen tĳdens je instructie. Laat ze aantekeningen maken tijdens je instructie, vraag leerlingen om belangrijke onderdelen van de instructie te herhalen of deze aan elkaar uit te leggen en doe samen een proefopdracht. Ook werkt het goed als je de instructie in de vorm van een beknopt stappenplan of checklist op het bord samenvat. TIP 2 Besteed tĳdens je instructie aandacht aan het proces. Wat heb je nodig om de opdracht goed te maken? Begrijp je stap 1 en wat wordt stap 2? Benadruk tĳdens de evaluatie van de les ook weer het proces zoals: Kon je snel beginnen, hoe kwam dat? Kon je je concentreren, hoe lukte dat? Wat kan er nog beter? Door samen vooruit en terug te blikken, train je executieve functies.

EDG_JAN_024-025_Onderwijsdesk_v06.indd 24

19-12-18

16:28

Hoogbegaafdheid in VO

Foto Human Touch Photography

Wat adviseer je wanneer een hoogbegaafde leerling benedengemiddelde prestaties haalt? Michelle Maastricht Onderwĳsdesk: De vereniging Mensa, een wereldwĳde organisatie van hoogbegaafden, schat dat 2 procent van de bevolking hoogbegaafd is. Dat betekent dat er in Nederland ca. 330.000 mensen hoogbegaafd zĳn. Doorgaans spreken we van hoogbegaafdheid bĳ een IQ van 130 of hoger. Hoogbegaafde leerlingen hebben een potentiële aanleg om tot uitzonderlĳke prestaties te komen. Dit leerpotentieel moet echter wel gestimuleerd worden. En daar gaat het weleens mis. Veel hoogbegaafde leerlingen lopen o.a. vast op het VO omdat ze op de basisschool onvoldoende geleerd hebben om te leren. De lesstof ging hen gemakkelĳk af waardoor ze weinig tot geen leerstrategieën hebben ontwikkeld. In het VO kunnen hoogbegaafden de feitelĳk te leren lesstof saai vinden, zĳ zĳn liever creatief bezig, willen misschien complexe problemen oplossen of debateren/ filosoferen graag over de geboden lesstof. Verveling is vaak de oorzaak van een niet gemotiveerde hoogbegaafde leerling. TIP 1 Bied uitdagende lesstof aan, zodat de leerling uit zĳn/haar comfortzone moét komen. Leer hoogbegaafden onafhankelĳke studievaardigheden aan, zodat de afhankelĳkheid van jou als docent vermindert. Geef inzicht in wat de leerling kan ontwikkelen en help bĳ het aanleren hiervan. Zo zorg je er onder andere voor dat de leerling meer zelfinzicht krĳgt en zĳn/haar zelf vertrouwen tevens versterkt wordt.

Groei-mindset Hoe stimuleer je kinderen van een fixed mindset naar een groei-mindset? Remco uit Leeuwarden Onderwĳsdesk: Als volwassenen zĳn we geneigd om te kiezen voor de gebaande paden. Het bekende en vertrouwde. Uitdagingen gaan veelal gepaard met onzekerheid en gedachten als: dat kan een ander beter of dat lukt me niet. Op zo’n moment bevind je je in een zogeheten leerkuil. Zet je deze vervelende gedachten opzĳ en ga je de uitdaging aan, dan verrĳk je jezelf. Je probeert, je oefent, je leert! Je leerlingen doen dit dagelĳks. Ze gaan met hulp van jou uitdagingen aan en verrĳken zichzelf. Ze leren strategieën om probleemoplossend te werken. Kinderen bouwen aan hun zelfvertrouwen als iets lukt en verzinnen alternatieven wanneer iets niet loopt zoals de bedoeling is. Wees je bewust van het proces van een leerkuil. Moedig je leerlingen aan, erken de gevoelens die met uitdagingen gepaard gaan en vier samen het succes! Blik ook eens terug. ‘Hoe is het je gelukt om…’, ‘Wat was jouw beste fout’ of ‘Wat zou jĳ de volgende keer anders doen?’

CURSUSAGENDA Cursus Mindset Drs. Floor Raeĳmaekers, specialist(ECHA) en medeoprichter Platform Mindset • Dinsdag 12 maart 2019 (VO) • Zaterdag 23 maart 2019 (PO en VO) Cursus Begrĳp Executieve Functies in de klas Dr. Diana Smidts, GZ-psycholoog, mede-auteur ‘Gedrag in Uitvoering’ • Zaterdag 26 januari 2019 (PO en VO) • Donderdag 14 maart 2019 (VO) Cursus Expliciete Directe Instructie (EDI) nu voor Kleuters! Eveline Bogers, gecertificeerd EDI-trainster, gespecialiseerd in een effectieve instructie voor kleuters • Dinsdag 19 februari 2019 • Donderdag 11 april 2019 Cursus Begrĳp ADHD Dr. Sebastiaan Dovis, ontwikkelingspsycholoog, docent aan de UvA • Zaterdag 9 maart 2019 ( PO en VO) • Donderdag 28 maart 2019 (VO) Cursus Begrĳp Dyscalculie Marĳe van Oostendorp, orthopedagoog-generalist, gespecialiseerd in leerproblemen, rekenen wiskundeproblemen en dyscalculie • Zaterdag 2 februari 2019 (PO en VO) Cursus Begrĳp Autisme Drs. Mirjam Zwaan, orthopedagoog, mede-auteur ‘Ik en autisme’ en ‘Autisme in mĳ’ • Zaterdag 19 januari 2019 (PO en VO) • Woensdag 3 april 2019 (PO en VO) Cursus Begrĳp Gedragsproblemen Dr. Annematt Collot D’Escury-Koenigs is GZpsycholoog, Specialist NIP, docent aan de UvA • Zaterdag 16 maart 2019 ( PO en VO) Kĳk voor meer cursussen op

onderwijsdesk.nl

Gewoon om te benadrukken dat het niet vanzelf gaat, maar er lef, doorzettingsvermogen en oefening aan te pas komt. Nieuwsgierig geworden naar een groeimindset? Volg de cursus Mindset van Floor Raeĳmaekers bĳ de Onderwĳsdesk. PrimaOnderwĳs 25

EDG_JAN_024-025_Onderwijsdesk_v06.indd 25

19-12-18

16:29

Eneco opent EnergieLab in ‘Duurzaam. Is dat duur?’ Het was een veelgehoorde vraag tijdens het bezoek aan het Eneco EnergieLab, waarvoor groep 7 van basisschool De Wegwijzer in Vianen de primeur had. Ze raakten maar niet uitgesproken over het Lab in hun woonplaats en alles wat ze daar deze dag hebben geleerd. PrimaOnderwijs was erbij een keek met de enthousiaste klas mee. tekst & foto’s lore smit, vanessa pelle

Dat je op een leuke manier heel belangrijke dingen kunt leren, bewijst het EnergieLab in Vianen. Willen we toewerken naar een duurzame toekomst, dan is voorlichting aan kinderen ontzettend belangrijk. In het Eneco EnergieLab leer je door te doen en te ervaren. En dat begint voor de leerlingen van De Wegwijzer al bij aankomst, als ze pal naast de indrukwekkende wind-

molens staan. Deze zien ze normaal op afstand langs de A2. Hier op het windpark Autena in Vianen is ook het nieuwe EnergieLab gebouwd, dat vandaag wordt geopend. ‘De wereld is als een kaars die aan het opbranden is’, opent de burgemeester van V ianen Wim Groeneweg de dag op een serieuze toon. ‘De uitdaging voor ons als gemeente is het goede voorbeeld geven. Het

‘Ik heb geleerd hoe ik zonne-energie moet opwekken!’

EDG_JAN_026-027_EnecoR_v04.indd 26

21-12-18

09:11

b in Vianen voor scholen EnergieLab is een goed begin. We hebben nog veel initiatieven nodig voor het jaar 2050, het jaar waarin we ook gasloos gaan. We kunnen niet verder op deze manier. Ik gooi nog steeds alles in de grijze container. Ook ik moet heropgevoed worden. De gemeente moet heropgevoed worden’, besluit de burgemeester.

Modelhuisje Na de officiële opening mogen de leeringen van De Wegwijzer zelf aan de slag. In het EnergieLab is onder meer een modelhuisje gebouwd, waar de leerlingen nieuwsgierig op af stormen. Hier worden ze uitgedaagd om gedurende een fictieve dag zo zuinig mogelijk met energie om te gaan. Spannend, vindt ook Frank Meurs, wethouder van Vianen, die het initiatief een warm hart toedraagt. ‘Betrek je kinderen bij duurzaamheid en o plossingen

voor de toekomst, dan volgen de leukste ideeën. Een auto met een vorkje verbonden aan de weg die daar energie uithaalt, is gebaseerd op een kindertekening. Deze auto rijdt nu, zij het in een saaie versie, maar toch!’

Certificaat Na afsluiting van de dag ontvangen de leerlingen allemaal een certificaat en dat wordt uitbundig gevierd. De boodschap is ook overgekomen. ‘Ik heb geleerd hoe ik zonne-energie moet opwekken en hoe ik veilig met het milieu om kan gaan’, zegt een leerling trots. En ook haar klasgenoot heeft een idee: ‘Ik doe twee dagen dezelfde kleren aan, dan gebruiken we de wasmachine minder vaak.’ ‘En niet teveel lampen aan’, krijgt hij bijval. ‘Gewoon één goeie felle lamp.’ Goed bezig groep 7 van De Wegwijzer!

Wil jij met je klas het EnergieLab bezoeken? Je kunt je aanmelden via enecoenergielab.nl

EDG_JAN_026-027_EnecoR_v04.indd 27

21-12-18

09:12

ONTVANG JIJ ONZE

nieuwsbrief AL? Wil jĳ nieuws, inspiratie en achtergronden uit en over jouw vakgebied, dan is PrimaOnderwĳs het platform voor jou! Naast het magazine vind je op onze website gratis digitaal lesmateriaal voor basisscholen en het voortgezet onderwijs, blogs van leraren, reportages én winacties. Bĳ de dossiers gaan we dieper in op thematische onderwerpen zoals mediawĳsheid, techniek of de NOT.

Sluit je aan bĳ 50.000 nieuwsbriefabonnees! Wil je al dit moois elke twee weken in je inbox ontvangen? Schrĳf je in voor onze nieuwsbrief op primaonderwĳs.nl/nieuwsbrief.

EDG_JAN_028-029_UTS-NBPO-LGIDL_v00.indd 28

21-12-18

10:55

Lesgeven in de liefde! Lesgeven over relaties en seksualiteit is niet voor iedereen even gemakkelijk. Zo is het creëren van een veilige sfeer in de klas belangrijk. Ongemakkelijkheid met het onderwerp kan bij docenten zelf een drempel vormen. De website lesgevenindeliefde.nl biedt ondersteuning aan docenten die in de Week van de Liefde (11 t/m 15 februari) willen werken met het lespakket Lang Leve de Liefde. Onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren in Nederland ‘Seks onder je 25e’, laat zien dat jongeren later aan seks beginnen, anticonceptie beter wordt gebruikt en er minder grensoverschrĳdend gedrag plaatsvindt. Maar ondertussen neemt het condoomgebruik af, is de kennis over seks verminderd, zĳn jongeren ontevreden over de kwaliteit van lessen seksuele vorming en is de acceptatie van LHBT-jongeren nog steeds onder de maat. Goede lessen op school zĳn enorm belangrĳk. Suzanne Meĳer, programmaleider Jongeren bĳ Soa Aids Nederland: ‘Veel docenten vinden het fĳn om voorafgaand aan de lessen een training Seksuele Vorming te volgen. Je krĳgt dan praktische handvatten om lastige onderwerpen bespreekbaar te maken. De training wordt vanuit de meeste GGD’en aangeboden voorafgaand aan de Week van de Liefde. Ook bieden we een online training in het gebruik van dit lespakket. Daarnaast wordt er voor docenten van de brugklas een Lovebuzz-training verzorgd.’

Zelf ervaren Sanna Maris, programmamanager Seksuele Vorming bĳ Rutgers, voegt toe: ‘Door structureel aandacht te besteden aan het thema relaties en seksualiteit worden jongeren (on- en offline) weerbaarder, weten ze beter hun grenzen aan te geven en leren ze op een positieve en gezonde manier omgaan met seksualiteit. Aandacht voor seksuele vorming draagt bĳ aan het voorkomen van onbedoelde zwangerschap en soa’s. Door zelf te ervaren hoe leerlingen op de lessen reageren, merken docenten hoe zinvol en leuk het kan zĳn om het met hen over relaties en seksualiteit te hebben.’

Gadgets en trainingen Scholen kunnen zich online aanmelden voor de Week van de Liefde. Ze ontvangen dan een pakket met gadgets voor aankleding van de school en kunnen trainingen volgen om de lessen seksuele vorming goed te geven.

Kĳk voor meer informatie op seksuelevorming.nl/weekvandeliefde PrimaOnderwĳs 29

EDG_JAN_028-029_UTS-NBPO-LGIDL_v00.indd 29

21-12-18

08:55

Hart voor het curriculum

SLO

kiest voor onderwĳsinhoud op de

NOT

Actuele seminars en masterclasses, persoonlijke speeddates, inspirerende ontmoetingen: SLO is klaar voor de NOT 2019. Het overkoepelende thema: Hart voor het curriculum. Mändy Kok en Nienke Nieveen (SLO) vertellen er meer over. door femke van den berg

Waarom koos SLO voor het thema Hart voor het curriculum? Mändy Kok: ‘In het onderwĳsveld zien we een groeiend curriculumbewustzĳn en toenemende aandacht voor leerplanontwikkeling, landelĳk en ook binnen scholen. Als nationaal expertisecentrum richten we ons al jaren met hart en ziel op alles wat met het curriculum te maken heeft. We willen onder de noemer ‘Hart voor het curriculum’ met de beursbezoekers in gesprek over curriculumontwikkeling op hun eigen school.’ Bezoekers kunnen al hun vragen over curriculumontwikkeling stellen bĳ de SLO-stand op de beurs? Mändy: ‘Zeker! We zullen de vragen met plezier beantwoorden. We willen ook graag van scholen horen waar zĳ tegenaan lopen bĳ het vormgeven van hun eigen curricula en wat - aanvullend - verwacht wordt van onderwijsondersteunende organisaties als SLO. Zo kunnen we in de nabĳe toekomst nog beter en sneller aansluiten op vraagstukken van leraren, schoolleiders en bestuurders.’

Welke uitdagingen komen scholen zoal tegen bĳ curriculumontwikkeling? Nienke Nieveen: ‘Het vormgeven of actualiseren van een eigen onderwĳsprogramma is inspirerend, maar ook complex. Het vraagt om een proces waar hoofd, hart en handen bĳ elkaar komen. Want hoe zorg je er als schoolteam voor dat je nieuwe inhouden, zoals digitale geletterdheid, overzichtelijk inbedt in het bestaande programma dat al vol zit? Of hoe geef je als schoolteam invulling aan maatwerk en differentiatie als je worstelt met capaciteitsproblemen? Iedere school zal zelf moeten nagaan vanuit welke ambities zĳ wil werken en hoe ze daaraan gevolg gaat geven binnen het onder wijsprogramma. De visie heef t invloed op de keuzes die daarna gemaakt worden.’ Aan wat voor keuzes denk je dan? Nienke: ‘Om te beginnen: keuzes ten aanzien van de leerdoelen en leerinhouden, maar ook ten aanzien van de leeractiviteiten en wĳze van beoordelen. Deze keuzes hebben ook gevolgen voor andere curriculumonderdelen, zoals de rol van leraren, de wĳze van groeperen

EDG_JAN_030-031_SLO_v01.indd 30

20-12-18

09:39

van de leerlingen, de benodigde bronnen en materialen, de inrichting van de leeromgeving en de verdeling van onderwĳstĳd. Een verhelderende manier om dat inzichtelĳk te maken, is via het curriculaire spinnenweb. (Zie figuur.) Dit figuur laat alle onderdelen van het curriculum in samenhang zien en maakt duidelĳk waarover schoolteams beslissingen moeten nemen bĳ curriculumveranderingen binnen de school. Deze beslissingen vragen om afstemming met betrokkenen binnen en buiten de school.’ Curriculaire spinnenweb

Samenwerking is dus belangrĳk? Nienke: ‘Ja. Het gaat dan om samenwerking bínnen de school: tussen leerkrachten, met leerlingen en ouders. Maar ook búiten de school, bĳvoorbeeld met culturele instellingen of het bedrĳfsleven, met educatieve uitgevers, lerarenopleidingen, schoolbegeleiders. Voor een doorgaande leerlĳn is samenwerking met het vervolgonderwĳs belangrĳk. Zonder samenwerking geen samenhangend curriculum. Alles hangt met alles samen, op verschillende niveaus: (inter)nationaal, in de school, klas.’ Hoe kan SLO scholen helpen bĳ het maken van een schooleigen curriculum? Mändy: ‘Door de jaren heen hebben we in samenwerking met leraren, schoolleiders en experts van andere onderwĳsorganisaties diverse inzichten verworven en praktische materialen, instrumenten en werkvormen ontwikkeld. Scholen kunnen daarmee het gesprek over curriculumontwikkeling voeren en invulling geven aan een nieuw of geactualiseerd programma. Omdat de materialen vaak direct in de dagelĳkse praktĳk zĳn in te zetten, worden ze met enthousiasme door leraren ontvangen. Een goed voorbeeld van een middel dat schoolteams kunnen gebruiken bĳ het gesprek over het curriculum, is de curriculumwaaier. Deze tool helpt om te begrĳpen wat we verstaan onder een curriculum, hoe je stap voor stap een curriculum ontwikkelt en wie je moet betrekken bĳ de ontwikkeling. De digitale versie van de curriculumwaaier op magazines.slo.nl/ curriculumwaaier bevat concrete werkvormen waarmee je zo aan de slag kunt.’

Ook met andere onderwĳsvragen kunnen scholen tĳdens de beurs terecht bĳ SLO? Mändy: ‘Uiteraard. Bijvoorbeeld met vragen over landelĳke ontwikkelingen binnen vakken en leergebieden, of over wat moet en wat mag in het curriculum. Maar ook voor voorbeelduitwerkingen van tussendoelen en leerlĳnen kunnen ze bĳ ons terecht. En kunnen we ter plekke niet direct antwoord geven - bĳvoorbeeld omdat de inhoudelĳk deskundige niet op de stand staat - dan komen we snel terug op de vraag. Zo nodig, verwĳzen we door naar experts uit ons uitgebreide netwerk.’ SLO biedt ook diverse activiteiten aan op de beurs? Mändy: ‘Ja, zoals een uitgebreid programma van seminars, masterclasses en workshops over onderwerpen als digitale geletterdheid, formatief evalueren, 21e eeuwse vaardigheden, taal en rekenen voor leerlingen met speciale leerbehoeften en noem maar op. Verder organiseren we onder meer laagdrempelige speeddates, waarin bezoekers met elkaar en met SLO’ers in gesprek gaan over diverse onderwĳsonderwerpen. Ook nodigen we bezoekers uit om zogenaamde ‘contactadvertenties’ in te vullen en achter te laten op een grote wand. Hier kunnen ze aangeven naar wat of wie ze op zoek zĳn of wat zĳ zelf willen aanbieden. Denk aan kennis, publicaties, een ervaringsdeskundige op een bepaald gebied.’ Het draait op de beurs dus om informeren, ontmoeten, verbinden en kennis delen? Mändy: ‘Inderdaad! SLO wil graag in nauw contact staan met leraren, schoolleiders, bestuurders, lerarenopleiders, onderzoekers, onderwĳsadviseurs, beleidsmakers, educatieve uitgevers. De Onderwĳsbeurs is een prima plek om elkaar weer eens te zien en met elkaar in gesprek te gaan, dus kom vooral naar onze stand of een van de vele seminars!’

22 tot en met 26 januari Jaarbeurs Utrecht Meedoen met een van de SLO-seminars of workshops? Schrĳf je dan in via: not.exporoute.com/ exposant/92871. Voor de speeddates: houd slo.nl en sociale media in de gaten.

PrimaOnderwĳs 31

EDG_JAN_030-031_SLO_v01.indd 31

20-12-18

09:39

Leerlingen De Vijf Hoeven

maken zelf schoolradio Door met leerlingen radio te maken, worden ze beter in taal en werken ze aan digitale geletterdheid en mediawijsheid. Dat vinden ze op basisschool De Vijf Hoeven in Tilburg, die een eigen radiostudio heeft waar leerlingen van groep 5 tot en met 8 uitzendingen maken. door malini witlox (uit computers op school) foto’s de vĳf hoeven

Op het schoolplein wordt gewerkt aan de aanleg van een nieuwe speeltuin voor de kleuters. De meeste scholen zouden dit afdoen met een berichtje in de nieuwsbrief, maar bĳ De Vĳf Hoeven gaat dat anders. Dit is een leuk onderwerp voor hun radio-uitzending, vonden groep 6 leerlingen Natalya, Merari, Senna en Esila maandag bĳ de redactievergadering. Zĳ mogen deze week de radio-uitzending maken. Wat ze doen, mogen ze zelf weten, zolang ze maar op de actualiteit inspelen en tien minuten live radio vullen op vrĳdagmiddag.

Goed voorbereid Natalya zit met meester Tjeerd van den Elsen in de radiostudio. Ze krĳgt een Tascam, een professioneel mobiel opnameapparaat waarmee ze interviews kan opnemen. Om twee uur heeft ze een afspraak met juf Britt en vier leerlingen van groep 1 en 2. De vragen heeft ze met de andere drie leerlingen voorbereid. Klokslag twee uur klopt ze op de deur aan, gewapend met haar vragen en de recorder. De insteek is de kleine kinderen, die op de speelplaats van de oudere leerlingen mochten spelen. Ze drukt op record. ‘We zĳn nu bĳ klas 1-2C’, zegt ze als volleerd reporter. ‘Hoe was het om ergens anders te spelen’, vraagt ze aan Juf Britt. Die legt uit

dat het fĳn was vanwege de mooie herfstbladeren. De kleuters Graziano en Koen bevraagt ze over het voetballen en fietsen op het plein. Dan komen leerlingen van een andere klas schreeuwend voorbĳ en wordt het interview verstoord. Na afloop loopt Natalya meteen naar de radiostudio. ‘Het ging niet helemaal goed’, zegt ze kritisch. Haar item is bĳna 3,5 minuut lang en moet worden ingekort. Met een paar drukken op de knop wordt het geluid van de schreeuwende leerlingen gewist. Het item is nu 1,5 minuut. ‘Een mooie lengte’, vindt ze. De items die de andere leerlingen uit haar groepje al eerder hebben gemaakt, zĳn 2 minuten en 1,5 minuut. ‘Hoeveel heb je dan totaal?’, vraagt Tjeerd. Uit haar hoofd rekent ze het uit. ‘5 minuten. Dan is er ruim tĳd voor een liedje en het weerbericht.’ Ze gaat terug naar haar drie klasgenoten om dit voor te bereiden.

Hulp van groep 8 Om kwart voor drie verzamelen de vier leerlingen in de studio. Ze krĳgen hulp van groep 8 leerling Marit, die helpt met de techniek. Marit maakt één keer per week radio via Radiorakkers, een buitenschoolse activiteit. Geroutineerd schuift ze wat schuifjes open en drukt ze knoppen in. Merari, Senna en Esila discussiëren op welke volgorde de items uitgezonden worden. Senna

EDG_JAN_032-033_Radioschool_v01.indd 32

20-12-18

09:24

heeft ’s middags de directeur geïnterviewd over waarom er een nieuwe speelplaats komt en Merari heeft de juf van groep 6 geïnterviewd over Typetuin. ‘We doen eerst de directeur, dan juf Britt, een liedje, dan Typetuin en dan het weerbericht’, wordt besloten.

Live in alle klassen ‘Nog dertig seconden’, roept meester Tjeerd. Drie, twee, een. Marit drukt op een knop, een jingle wordt gestart. De microfoonschuif open. ‘Haaaalllloooo. Hier zijn we weerrrr’, roept Merari enthousiast door de microfoon, waarna ze samen met Esila de presentatietekst voorleest. De uitzending wordt live in alle klassen uitgezonden en komt online te staan. Het liedje dat de leerlingen hebben uitgekozen, is bijpassend Buitenspelen van Kids DJ. ‘Morgen is het droog, prima weer om buiten te spelen’, vertelt Esila. Na het weerbericht sluiten de leerlingen de show af. Marit hoeft amper bij te springen bij de techniek. ‘Kinderen leren heel snel’, vertelt Tjeerd trots. ‘Ze zijn niet bang om fouten te maken. Drukken ze op de verkeerde knop, dan corrigeren ze dat weer.’

Leraar van het Jaar ‘Het lesprogramma van de radio-uitzendingen is geïntegreerd in de thema’s van het International Primary Curriculum (IPC) waar de school mee werkt’, vertelt

Tjeerd. Het thema waar de school nu mee bezig is, is bouwen. ‘Daar paste de nieuwe speeltuin prima bij.’ Tjeerd van den Elsen, in 2017 verkozen als Leraar van het Jaar in het basisonderwijs, werkte ooit zelf in de mediawereld. ‘Eerst combineerde ik dit met mijn baan in het onderwijs, daarna heb ik drie jaar fulltime radio gemaakt bij Efteling Kids R adio, waar we een hoorspelcompetitie voor scholen h adden. Daar begon ik de combinatie van radio en educatie te zien.’ Na zijn terugkeer op school schreef hij een beleidsplan voor de directie. ‘De inzet was om kinderen het radio maken écht te laten ervaren. Door kinderen te laten creëren, maak je een betekenisvolle leer omgeving. Door het schrijven van de teksten zijn de leerlingen bijvoorbeeld bezig met taal. Ze leren daarnaast over techniek en over mediawijsheid. Het sociale aspect is ook belangrijk. Als je interviewt moet je jezelf kunnen verplaatsen in de ander. Jezelf ook kunnen presenteren. Hoe kom je over? Welke vragen selecteer je? Kun je goed luisteren?’ De leerlingen beperken hun interviews niet alleen tot leerlingen en leraren. Een week eerder togen leerlingen naar de lokale bouwplaats voor interviews met de bouw vakkers en een andere keer werd motorcoureur Tom Coronel gebeld. Tjeerd: ‘In september kwamen bijna tien presentatoren naar de school voor een radiodag. De leerlingen kregen onder meer les van Giel Beelen (Veronica), Amber Brantsen (NOS Journaal) en Astrid de Jong (Omroep Max). Sommige leerlingen kregen het advies om naar de lokale radio te gaan, zo goed vonden ze het.’ radioactief.devijfhoeven.nl PrimaOnderwijs 33

EDG_JAN_032-033_Radioschool_v01.indd 33

20-12-18

09:25

Engels geven wordt een succes met Stepping Stones Junior – Pakkende filmpjes en activerende werkvormen inspireren elke les – Eenvoudig en stapsgewijs écht Engels geven – Voor groep 1 tot en met 8, instappen kan moeiteloos in leerjaar 1, 5 en 7

steppingstonesjunior.nl

Oordeel zelf! Vraag je beoordelingsmateriaal aan op steppingstonesjunior.nl

DW_Adv_STST_Junior_192_285_mm_2018.indd 1 34 EDG_JAN_034-035_Noordhoff-KidsRights_v03.indd

11/12/2018 13:27 20-12-18 09:26

Samen voor veiligere scholen en gemeenschappen!

De Amerikaanse David, Emma, Jaclyn en Matt zijn de oprichters van March For Our Lives en ontvingen de Internationale Kindervredesprijs 2018 voor hun vreedzame en krachtige strijd voor veiligere scholen en gemeenschappen. De jongeren achter March For Our Lives hebben samen miljoenen leeftijdsgenoten weten te mobiliseren, het publieke debat over veiligere scholen en gemeen schappen richting gegeven en beleidsmakers naar hen laten luisteren. Wat begon als een groepje vrienden met gedeelde passies, idealen en ambities, groeide uit tot een indrukwekkende massabeweging.

In het Kinderrechtenlespakket van KidsRights worden leerlingen niet alleen meegenomen in het verhaal van March For Our Lives, maar ook in dat van de andere Kindervredesprijswinnaars. Zo komen onder meer thema’s als kindslavernij, kindvluchtelingen en het recht op onderwijs aan bod.

Volg en steun de changemakers van March For Our Lives in hun vreedzame en krachtige strijd voor veiligere scholen en gemeenschappen op thekidsrightschangemakers.org.

Leer kinderen over hun eigen rechten! Met behulp van het Kinderrechtenlespakket voor groep 7, 8 en de brugklas leren kinderen dat zij zelf de wereld in beweging kunnen brengen. De lessen staan dichtbij de belevingswereld van de leerlingen en bevat groeps discussies, quizjes en andere oefeningen.

Een introductiepakket is gratis te bestellen op kidsrights.nl/scholen. Maak er een speciale les van door een gastdocent van KidsRights langs te laten komen en het lesmateriaal met de klas te behandelen. Hier zijn geen kosten aan verbonden.

Laten we samen zoveel mogelijk kinderen informeren over kinderrechten en hen inspireren om net als hun leeftijdsgenootjes wereldwijd in actie te komen!

Meer informatie, vragen of een gastdocent? Isabelle de Koning T: 020 – 225 8224 E: scholen@kidsrights.nl

EDG_JAN_034-035_Noordhoff-KidsRights_v03.indd 35

20-12-18

09:26

Zet ons

Toe aan een nie schoolplein?

schoolplein

wel aan tot bewegen? schoolplein.vaneespeeltoestellen.nl

Van EE PO januari_v00.indd 1 36 EDG_JAN_036-037_VanEe.indd

verkoop@vaneespeeltoestellen.nl

Kijk op

schoolplein.vaneespeelt

of bel 0342 - 751

0342 - 751 958

20-12-18

09:27

Kunnen we kinderen verplichten te bewegen of is er een manier waardoor ze zélf in beweging komen? De onderwijsinspectie schreef onlangs dat kinderen te weinig bewegen en ook de Gezondheidsraad wijst ons erop dat we kinderen moeten stimuleren om te bewegen. En niet alleen tijdens gym, ook in de pauze en even tussen de lessen door. Het schoolplein biedt wellicht een mogelijkheid, maar… hoe richt je een schoolplein in dat kinderen blijft uitdagen om te bewegen? Binnen én buiten ontwikkelen

van schoolpleinen. Dit doen ze aan de hand van speelaanleidingen die gekoppeld zijn “Bewegen doe je op het schoolplein’’, is een aan competenties. Op elk schoolplein moet gedachte die bij veel onderwijzers leeft. Maar alleen rennen en duikelen blijkt niet voldoende. per competentie ten minste één speelaanleiding zijn die de competentie ondersteund. ‘‘Veel kinderen zijn heel creatief in hun spel, maar je moet wel voldoende aanleiding geven,” Neem bijvoorbeeld de competentie ‘sociaal’. Kinderen ontwikkelen dit door sociale interaldus Albert van Ee, eigenaar van Van Ee. Van Ee richt sinds 1997 schoolpleinen in, inmiddels actie. Bij meisjes gebeurt dit vaak door met zo’n 100 per jaar. Volgens Van Ee is het school- elkaar te kletsen, dus zorgen we dat er volplein een verlengde van datgene wat er binnen doende bankjes of andere zitgelegenheden in het klaslokaal gebeurt. Alle onderwijzers zijn geplaatst worden. Bij jongens gebeurt dit dag in, dag uit bezig om in school de competen- vaak door sport en groepsspel, dus plaatsen ties te ontwikkelen. Het schoolplein biedt volop we bijvoorbeeld een tennistafel, basketbalpaal of voetbaldoeltjes. mogelijkheden om ook buiten de school competenties te ontwikkelen. Voorwaarde is wel dat het plein op de juiste manier Sporten en bewegen is ingericht. Verschillende Behalve dat sporten en bewegen goed is speelaanleidingen spreken voor de conditie van leerlingen en het dus verschillende herseneen positief effect heeft op het welzijn van gebieden aan waardoor kinderen, blijkt dat sporten en bewegen ook kinderen alle zeven nog eens heel goed aansluit bij de compecompetentiegebieden tenties. Tijdens het sporten moeten leerlinop het plein kunnen gen samenwerken door regels af te spreken. ontwikkelen. Dit zorgt ervoor dat de sociale en communicatieve competentie wordt ontwikkeld. Door te rennen, het gooien of schieten van Competenties een bal ontwikkelen kinderen zich motoTijdens het eerste risch. Door steeds beter te worden in een gesprek over de inrichting van het school- spel krijgen kinderen meer zelfvertrouwen waardoor zij emotioneel groeien. Door af te plein heeft iedereen vaak al een wensenlijstje. wisselen met verschillende sporten en spellen kunnen kinderen ongemerkt De directie wil graag een groeien in hun ontwikkeling. onderhoudsarm plein, de leerkrachten willen zoveel n een nieuw Voor iedereen mogelijk speelaanleidingen. Er Of er nu veel ruimte op een plein is of dat er wordt gediscussieerd over of hoolplein? maar een klein schoolplein is, of er nu een het een groen of kleurrijk plein Kijk op moet worden. En als het de kind- groot budget is of dat er nog gespaard moet aneespeeltoestellen.nl worden, een schoolplein dat gericht is op eren gevraagd wordt blijken die de competenties van kinderen kan op elke 0342 - 751 958 ook uiteenlopende wensen te school. Dan hoeft er niet langer meer gehebben. Wie geeft de doorslag? discussieerd te worden over smaak en stijl want samen kijken we naar de behoeften Van Ee heeft al jaren ervaring met het ontwerpen en realiseren van de gebruiker: het kind.

EDG_JAN_036-037_VanEe.indd 37

27-11-18 20-12-18 20:56 09:27

Schoolleider 3.0,

laat je kennen!

Schoolleiders die zichzelf kennen en laten zien, die een herkenbare, geloofÂ waardige identiteit hebben: het zijn volgens MijnID.nu de onmisbare parels in het onderwijs. Deze schoolleider 3.0 zorgt dat ook zijn school een herkenbare en onderscheidende identiteit heeft, die je in alle facetten van de organisatie terugvindt. Alle betrokkenen: leerkrachten, ouders, leerlingen en partners van de school merken dat de schoolleider 3.0 met hen verbonden is. Om een schoolleider 3.0 te worden, biedt MijnID.nu het traject Schoolleiders van Betekenis. 38

EDG_JAN_038-039_MijnID_v03.indd 38

21-12-18

09:34

Een schoolleider met een sterk ontwikkeld vermogen tot ‘hogere orde denken’ heeft een positieve invloed op het functioneren van leerkrachten. De wettelijke en de maatschappelijke eisen aan het onderwĳs zĳn enorm toegenomen. Eigenlĳk zĳn we niet meer tevreden met de huidige standaard: het kan nog beter. MĳnID.nu is ervan overtuigd dat een schoolleider met een sterk ontwikkeld vermogen tot ‘hogere orde denken’ een positieve invloed heeft op het functioneren van leerkrachten. Ze staan daarin niet alleen. Ook de onderwĳsinspectie vindt ‘hogere orde denken’ een cruciale competentie. MĳnID.nu biedt sinds 2009 een schoolleidersopleiding aan, waarmee jou de kans wordt geboden om je officiële kwalificatie als vakbekwaam schoolleider in het primair of voortgezet onderwĳs te verwerven. De opleiding ‘Schoolleiders van Betekenis’ leidt op tot schoolleider 3.0. Inmiddels hebben ruim 150 mensen dit unieke traject doorlopen.

Waarom Schoolleiders van Betekenis? In een maatschappĳ waarin ieder zichzelf is, kunnen mensen elkaar aansporen om het beste uit zichzelf te halen. Verschillen zĳn betekenisvol. Juist dan kunnen mensen samen één doel realiseren. Hoe mooi zou het zĳn als je dat al vroeg leert, op school bĳvoorbeeld. Het is geweldig als kinderen niet op een statistisch gemiddelde of op een ander moeten gaan lĳken, maar leren om hun eigenheid te kennen en waarderen. MĳnID.nu richt zich op scholen die op zoek zĳn naar een heldere eigen identiteit; scholen die trots willen zĳn op wie zĳ zĳn en maximaal gemotiveerd zĳn om hun betekenis in de maatschappĳ te leren kennen; scholen die willen ervaren hoe ze die betekenis daadwerkelĳk kunnen waarmaken. Een school die dat doet, is de beste plek voor een kind om z’n eigen identiteit te leren kennen en waarderen.

Voor wie? MĳnID.nu richt zich op onderwĳsprofessionals die zichzelf beter willen kennen om zo van betekenis te zĳn voor leerlingen en ouders. Ze richten zich op jou! Jĳ wilt een betekenisvolle school leiden. Je wilt een schoolleider 3.0 zĳn, die leidinggeven als een vak ziet, een vak waarin jĳ jouw betekenis kunt waarmaken; voor de school, voor jouw team, voor de leerlingen, hun ouders en uiteindelĳk voor de maatschappĳ.

Hoe word jij schoolleider 3.0? Als je nieuwsgierig bent geworden en meer wilt weten, ben je van harte welkom voor een oriënterend gesprek. Als de uitkomst van het oriënterend gesprek positief is, wordt een assessment gepland. Het assessment is bedoeld om te bepalen of er in jou als persoon en in jouw werkervaring tot nu toe voldoende aanknopingspunten te vinden zĳn om je te gaan kwalificeren als vakbekwaam schoolleider. Als alle lichten op groen staan, kun je starten met de opleiding ‘Schoolleiders van Betekenis’. Het assessmentrapport vormt de basis voor het op te stellen POP (Persoonlĳk Ontwikkelplan). Dit wordt het document waarin je tĳdens de opleiding de bewĳzen van jouw ontwikkeling tot schoolleider 3.0 verzamelt. Je wordt geholpen om de vertaalslag te maken van je kennis en ervaring naar jouw eigen leiderschapsidentiteit waarmee jĳ het onderwĳs zult gaan verrĳken. Als je alle bewĳzen van jouw schoolleiderschap hebt verzameld, vraag je de eindbeoordeling aan. Als die overtuigend is, ontvang je het schoolleidersdiploma. Dat is natuurlĳk prachtig, maar niet het belangrĳkste doel. Je bent volgens MĳnID.nu pas echt geslaagd als je langer dan één jaar als schoolleider 3.0 werkt. Om dat te bereiken begeleidt MĳnID.nu jou dit eerste jaar met coaching on-the-job.

Praktisch De opleiding Schoolleiders van Betekenis leidt bij goed gevolg tot een erkend Schoolleidersdiploma ‘Vakbekwaam’. Het programma kent een studielast van 35 ECTS. Je bepaalt zelf het tempo en dus de duur van de studie. Het programma gaat er van uit dat je minimaal één dag per week besteedt aan de opleiding. Je kunt het programma dus prima volgen naast je huidige functie op school. Dit traject vraagt een investering van € 12.500,- inclusief studiematerialen. Het inschrijf geld bedraagt € 125,-. Verder dien je rekening te houden met een beperkt bedrag voor de aanschaf van enkele boeken. De opleiding Schoolleiders van Betekenis gaat minimaal drie keer per jaar van start: in mei, september en januari.

Op de website van MĳnID.nu wordt de eerstvolgende startdatum genoemd. Belangstelling? Kĳk op MĳnID.nu of bel met 055 - 579 55 12. PrimaOnderwĳs 39

EDG_JAN_038-039_MijnID_v03.indd 39

21-12-18

09:34

EDG_JAN_040-041_SchoolS-OMJS.indd 40

20-12-18

09:28

EDG_JAN_040-041_SchoolS-OMJS.indd 41

20-12-18

09:28

De Toverberg: school zonder klaslokalen

Zes jaar lang werkte directeur John Vonk aan een nieuwe onderwijsvisie voor ‘zijn’ basisschool ’t Schrijverke in Zoetermeer. In 2017 resulteerde dat in de nieuwbouw van kindcentrum De Toverberg: een school zónder klaslokalen, zonder aula, zonder lerarenkamer en zonder directiekamer. ‘Het traditionele onderwijs in traditionele schoolgebouwen past niet meer bij onze dynamische samenleving’, betoogt hij. ‘Daarmee belemmeren we de ontwikkeling van kinderen.’ tekst brigitte bloem foto’s de toverberg, jan van es

‘Ons oude schoolgebouw naderde de 40 jaar, maar dat was niet de aanleiding voor mij dat ik na ging denken of het roer niet om moest op onze school’, begint Vonk zijn verhaal. ‘Bij elk idee dat ik losliet op mijn team om ons onderwijs te innoveren, stuitte ik op weerstand. Het bleek allemaal terug te voeren op werkdruk. Ik trapte in de grootste onderwijsvalkuil en ging kleinere groepen maken. Ik dacht ‘dan hebben mijn collega’s minder nakijkwerk, minder ouders die ze moeten informeren, minder handelingsplannen’. Na drie jaar met groepen van 20 leerlingen te hebben gewerkt, bleek de werkdruk nog net zo groot te zijn.’

Vertrouwen collega’s en ouders Op een dag waarop zijn agenda wegens onvoorziene omstandigheden compleet leeg was, ging Vonk op een stoel in de aula zitten, vanwaar hij zicht had op twee groepen 5. ‘Ik zag twee leraren die voor 80 procent precies

hetzelfde stonden te doen.’ Vonk maakte een plan en kreeg groen licht van zijn bestuur om in de zomer vakantie de tussenmuur tussen beide lokalen weg te laten halen. De twee parallelgroepen 5 gingen na de zomer door als één grote groep 6. ‘Ik heb het vertrouwen van mijn collega’s en de ouders gevraagd en gekregen om dit een jaar te doen. Natuurlijk hadden de ouders de zorg dat hun kinderen ondergesneeuwd zouden raken. Daarom zijn we elke acht weken bij elkaar gekomen om over de voortgang en ervaringen van de pilot te praten. Als het na een jaar niet zou werken, zo had ik team en ouders beloofd, zouden we het terugdraaien. Met mezelf had ik afgesproken dat ik er alles aan zou doen om de pilot goed te faciliteren. Daarop mocht het niet stuklopen.’ De leraar kreeg ondersteuning van twee onderwijs assistenten. ‘Omdat het lokaal zo groot was konden we allerlei hoekjes maken om zelfstandig te werken, al dan niet prikkelarm, en om samen te werken.’

EDG_JAN_042-043_Toverberg_v01.indd 42

20-12-18

09:29

Muren geslecht Vonk: ‘De leraar bleek prima in staat het overzicht over de 40 leerlingen te houden en die kennis te delen met beide onderwijsassistenten en ouders. We zagen dat de leerlingen heel ontspannen waren. Er waren meer vriendjes en vriendinnetjes om uit te kiezen. Ze waren met meer motivatie en meer zelfstandigheid bezig, konden kiezen waar ze wilden werken en hadden meer eigen inbreng. De onderwijsresultaten bleven gelijk. Kortom, het was een succesvolle pilot! In de schooljaren daarop werden tussen steeds meer groepen letterlijk de muren geslecht en deed het team veel ervaring op met de nieuwe manier van werken.’

Basisgroepen Toen er een nieuw schoolgebouw mocht worden gebouwd, wisten Vonk en zijn lerarenteam precies waar ze behoefte aan hadden. ‘Acht groepen van elk rond de 40 leerlingen hebben in De Toverberg hun eigen basisgroep, maar ze kunnen door elkaar heen leren en werken’, legt Vonk uit. ‘Per basisgroep is ruimte voor 20 instructie- annex werkplekken in de vorm van een tafeltje en stoeltje. In dezelfde basisgroep zijn 20 zitplaatsen op de vensterbanken en poefjes. Elke basisgroep krijgt instructie van de eigen leraar. Daarna gaan de leerlingen zelf aan het werk, op hun eigen niveau. We werken daarvoor onder meer met Snappet. De onderwijsassistenten hebben bepaalde taken van de leraren overgenomen, zodat elke leraar doet waarvoor hij is opgeleid, namelijk instructie geven, analyseren wat de behoeften van leerlingen zijn en daar interventies op plegen.’

Samenwerken ‘Bezoekers verbazen zich er vaak over hoe onze leerlingen al op jonge leeftijd met elkaar samenwerken’, merkt

Vonk. ‘Zelfs kleuters weten prima een medeleerling te vinden die kan helpen. Wat stimulerend werkt, is waarschijnlijk ook het feit dat alle groepen op dezelfde tijd rekenen en op dezelfde tijd aan taal doen. Een kind dat verder is, schuift dus gemakkelijk bij een andere groep aan voor instructie. Op de samenwerkplekken kan een kind met een hulpvraag bij een medeleerling terecht. Dat gaat heel vanzelfsprekend. Ook de samenwerking tussen leraren en onderwijsassistenten en leraren onderling is laagdrempelig, juist omdat we geen deuren meer hebben. Elkaar feedback geven is daardoor bijvoorbeeld gemakkelijker geworden.’

Aanraden Alle basisgroepen zijn langs de gevels gesitueerd, zodat leerlingen zich veilig voelen en niet centraal in de open middenruimte zitten. Via de centrale trap gaan leerlingen en leraren naar boven. Met een grote glijbaan kan iedereen naar beneden. Op maat gemaakte kasten zorgen voor de noodzakelijke geluidsdemping en dienen ook meteen als afscheiding tussen de basisgroepen. Overal in het gebouw zijn tegen de buitenwand en het meubilair gekleurde akoestische panelen aangebracht, die het geluid terugkaatsen. Alle ruimtes waar stil gewerkt kan worden, zijn voorzien van vloerbedekking en kunnen afgesloten worden. Een multifunctionele ruimte is voorzien van een losse gietvloer, zodat er geen overlast is voor de andere leerlingen als de kleuters er gymen of wanneer er bijvoorbeeld muzieklessen worden gegeven. Wekelijks krijgt Vonk collega’s uit binnen- en buitenland over de vloer. ‘Hieraan merk ik dat een groot deel van de scholen zoekende is hoe het onderwijs en het schoolgebouw te herinrichten. Begin, net als wij deden, gewoon met veranderingen in je bestaande schoolgebouw. Ik kan het iedereen aanraden!’ PrimaOnderwijs 43

EDG_JAN_042-043_Toverberg_v01.indd 43

20-12-18

09:30

EDG_JAN_044-045_Zien-CPSb.indd 44

20-12-18

09:30

CPS 1_

Houd uw vakkennis ook in 2019 up-to-date met de praktische uitgaven van CPS! Ken je kwaliteiten (jeugd)kwaliteitenspel

Differentiëren is te leren! (po)

Het succesvolle Kwaliteitenspel is in een nieuw jasje gestoken. Niet alleen is het ontwerp verbeterd, er zijn ook twee VOkwaliteiten toegevoegd. Doel van het Ken je kwaliteitenspel is leerlingen bewust(er) maken van hun eigen kwaliteiten en op die manier bijdragen aan een positief zelfbeeld. Het spel bestaat uit een handleiding en 92 prachtig geïllustreerde kaartjes, waarvan 60 kaartjes basiskwaliteiten bevatten en 32 kaartjes voortgezette kwaliteiten.

Differentiëren is de praktische uitwerking van het omgaan met de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen. Differentiatie is nodig om leerlingen optimaalte laten leren en zich goed te laten ontwikkelen. Deze herziene editie is wederom een praktisch basisboek, waarmee leerkrachten stap voor stap leren hoe zij kunnen differentiëren voor de slimme leerling en voor de leerling die extra uitleg, oefenstof en feedback nodig heeft.

Prijs: € 34,95 Bestelnummer: 32420 | Sector: po/vo/mbo

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32418 | Sector: vve/po

Werkmap Gecijferd bewustzijn

Werkmap Begrijpend luisteren en woordenschat

Deze werkmap biedt leerkrachten in groep 1 en 2 naast achtergrondinformatie veel activiteiten om gecijferdheid van kleuters te ontwikkelen en eventuele achterstand tijdig te signaleren. Onderzoek heeft uitgewezen dat vroegtijdig signaleren en interveniëren rekenproblemen kan voorkomen. Uitgangspunt voor deze geheel herziene vierde druk zijn de (allernieuwste) tussendoelen voor beginnende gecijferdheid van SLO. Deze zijn onderdeel van het Referentiekader taal en rekenen.

Hoe zorgt u er voor dat jonge kinderen (nog) beter worden in begrijpend luisteren? Het format in deze werkmap helpt u daarbij. Naast een theoretisch deel bevat de map ook aanwijzingen en tips voor de praktijk én 38 uitgewerkte activiteiten. Zo kunt u zonder al te veel voorbereiding direct in de praktijk oefenen. Bestemd voor pedagogisch medewerkers van peutercentra en leerkrachten van groep 1, 2 en 3 van het basisonderwijs.

Prijs: € 99,50 Bestelnummer: 32417 | Sector: po

Prijs: € 97,95 Bestelnummer: 32388 | Sector: vve/po

Bestel deze en meer CPS-uitgaven op www.cps.nl/uitgeverij

CPS 1_1 pag 4xProduct Primaonderwijs Jan2019.indd 1 EDG_JAN_044-045_Zien-CPSb.indd 45

06-12-18 15:53 20-12-18 09:31

Nooit te oud om te leren en nooit te laat om voor de klas te staan

‘Ikweetwat ikkan!’ Je bent nooit te oud om in de schoolbanken te zitten en het is ook nooit te laat om voor de klas te staan. Dat geldt ook voor de leergierige Yvette Damink. De juf in spé (46 lentes jong) heeft reeds een aantal studies en functies achter haar naam staan en startte in september de deeltijd-pabo aan de Saxion Hogeschool te Deventer. door erik ouwerkerk

Leerkrachten zijn hard nodig. Hoe kan de overheid ervoor zorgen dat meer mensen kiezen voor een loopbaan in het onderwijs? ‘Het instroomtraject vergt veel tijd en energie, daardoor lever je in op je sociale leven en inkomen. Een studie toelage zou om die reden al heel veel betekenen. Ook voor de werkgever zou het fijn zijn als er een soort van regeling is, die moet immers studiedagen inroosteren en ziet de werknemer op den duur vertrekken. Tot slot zou een instroommoment in februari ook heel fijn zijn zodat iemand die eenmaal de beslissing heeft genomen de studieboeken weer ter hand te nemen, ook direct in actie kan komen.’ In welke klas sta je nu en waar wil je naartoe? ‘Ik loop elke week een à twee dagen mee in groep 7 op een basisschool in Weerselo en ga een dag naar de pabo. Nu neem ik af en toe een lesdeel over en

ssisteer ik, maar naar verloop a van tijd zal ik meer voor mijn rekening nemen. Het tweede Yv e t t e D a mi n k semester wil ik me oriënteren op de onderbouw. De ervaring zal leren waar ik me het meeste thuisvoel. In eerste instantie wil ik graag twee of drie dagen per week aan de slag en later, als dat beter past met mijn eigen kinderen, kan dat richting fulltime.’ Foto: Human Touch Photography

Je bent op je 46e begonnen aan de pabo. Vertel eens hoe dat zo gekomen is… ‘Ik werkte een flinke tijd bij de sociale verzekerings bank en daarna zestien jaar als consulent arbeids juridische dienstverlening bij het UWV. Door verhuizing van het werk en privéomstandigheden kwam aan die periode een eind. Mijn activiteiten verschoven veel naar de school van mijn kinderen. Daar haalde ik zoveel voldoening uit dat ik vroeg of ik eens mocht mee lopen. Dat kon, en ook een andere school bood me de mogelijkheid. Zo werd ik steeds meer gesterkt in het idee dat ik als professional op mijn plek zou zijn in het onderwijs. Na een open dag van de pabo wist ik dat echt zeker.’

Wat is voor jou de grootste uitdaging geweest? ‘Plannen. Ik heb het geluk dat ik er niet bij werk, maar heb ook thuis genoeg te doen. Als je het niet weet te organiseren, lijdt ofwel studie of privé daar onder. Door goed te plannen valt het voor mij nu na een week of zeven op zijn plek. In de praktijk is het nog een hele uitdaging om de klas als geheel bij de les te houden. Gelukkig heb ik begeleiding: ik neem het leerproces door met de juf, de stagebegeleider van de Hogeschool en die van de scholengroep. S amen houden we de vorderingen bij en stellen we nieuwe doelen.’ Hoe is het om weer in de schoolbanken te zitten? ‘Het landt niet allemaal meer zo makkelijk als toen ik 18 was, maar omdat het zo is interessant is ga ik ervoor. Dat merk ik ook bij mijn medestudenten: iedereen heeft heel bewust voor het traject gekozen, bewuster dan iemand die net van de middelbare school komt wellicht. Er wordt ook niet gekletst in de les, iedereen is gemotiveerd en geconcentreerd. De samenstelling van de groep is heel gevarieerd, van mensen met ‘een gewone baan’ tot onbevoegde leraren en onderwijs

EDG_JAN_046-047_zij-instromer_v02.indd 46

20-12-18

09:31

Foto: Human Touch Photography

assistenten die nog een stap willen maken. Juist die verschillende achtergronden zorgen voor een heel palet aan invalshoeken en dat inspireert enorm.’ Wat maakt jou door je ervaring een andere leraar dan anderen? ‘Ik heb zelf kinderen en heb er om mij heen al een heleboel zien opgroeien, daar heb ik veel van geleerd. Buiten dat ben ik niet alleen betrokken maar heb ik ook een professionele werkhouding. Daarmee bedoel ik dat ik weet wat ik kan, maar ook waar mijn grenzen liggen: al zou ik het willen, ik weet dat ik niet alles kan oplossen. Een moeilijke thuissituatie bijvoorbeeld,

daar heb je soms maar weinig invloed op. Dat moet je accepteren, en dat heb ik door de jaren heen geleerd.’ Tot slot: wat maakt dit werk nu écht anders dan je werk als juridisch adviseur? ‘Ieder kind kijkt op zijn eigen manier naar de wereld, reageert anders, leert anders. Er zijn oneindig veel mogelijkheden en dat is prachtig. Als je daarentegen als juridisch adviseur met wettelijke kaders en regels werkt, heb je veel minder ruimte. Ook de blijdschap is kenmerkend. De kinderen die blij naar school gaan, met plezier leren en uitgelaten met hun klasgenoten spelen, dat maak je nergens mee!’ PrimaOnderwijs 47

EDG_JAN_046-047_zij-instromer_v02.indd 47

20-12-18

09:32

Lifestyle Informatics als plusvlak

Regie houden in een

digitale revolutie In de afgelopen decennia groeide het vermogen van computers exponentieel, maakten we kennis met het internet, en later the internet of things, en veranderde media naar social media. Onze samenleving is doordrongen van ICT en dat heeft een fl inke impact op onze samenleving. Genoeg reden voor de nieuwe generatie om hiermee vertrouwd te raken, al is het maar omdat de échte digitale revolutie zich nu pas ontvouwt: kunstmatige intelligentie. door erik ouwerkerk

Het Hyperion Lyceum in Amsterdam-Noord ontwikkelt sinds 2011 onderwĳs dat beter aansluit op de constant veranderende samenleving en maakt de leerlingen daarom ook wegwijs in de digitale wereld. In het plusvak Lifestyle Informatics (LI) leren de scholieren er meer dan alleen waar en hoe ze digitale instrumenten kunnen toepassen; ze leren begrĳpen hoe de technologie werkt, waar het vandaan komt en welk doel het dient. Ze vragen zich niet alleen af wat ze met de techniek kunnen doen, maar ook wat de techniek met hén doet. Fred Brugmans is leraar LI. Hĳ zag gedurende dertig arbeidsjaren in de ICT hoe groot de invloed ervan is op persoonlĳk en maatschappelĳk vlak. Omdat hĳ jonge mensen daar bewust van wilde maken keerde hĳ in 2016 terug naar het onderwĳs; voor zĳn loopbaan in de ICT was hĳ namelĳk al leraar aardrĳkskunde.

Grote Denkers Lifestyle Informatics is een verplicht vak voor de onderbouw van deze vwo-school. Elke week krĳgen de

leerlingen een blokuur les. Zowel theorie als praktĳk komen aan bod. Na drie jaar begrĳpen de leerlingen wie Alan Turing is en de wet van Moore, en hebben ze bovendien ervaring met Javascript, NAND-poorten en Scratch. Ze hebben websites gebouwd, vlogs gemaakt, zĳn zich bewust van privacyvraagstukken en meer. Hoe breed LI ook is, voor het eindproject in het derde jaar slaat Brugmans de handen ineen met zĳn vakcollega’s van de andere twee plusvakken van het Hyperion: Grote Denkers en Logica & argumentatieleer. ‘We richten ons dan samen op kunstmatige intelligentie, een belangrĳke ontwikkeling met verstrekkende gevolgen waar we interdisciplinair over na moeten denken. In het vak Grote Denkers bĳvoorbeeld kĳken de kinderen terug op een eeuwenlange ontwikkeling van ideeën, en plaatsen aannames en opvattingen in hun tĳd. De ontwikkeling van zelflerende systemen betekent in die lĳn een grote sprong voor de mensheid en daar zitten we middenin. Dat maakt het heel uitdagend maar ook zeer belangrijk er vat op te krijgen’, aldus Brugmans. Het

EDG_JAN_048-049_Hyperion_v02.indd 48

21-12-18

09:07

Fred Brugmans, docent Lifestyle Informatics:

‘Je begrijpt het nut pas als je de samenhang ziet’

betoog van de docent doet denken aan de auteur Yuval Harari. In zijn bestseller ‘Sapiens’ beschrijft laatstgenoemde met grote stappen de geleidelĳke voortgang van de mensheid om vervolgens in het boek ‘Homo Deus’ (Harari) te wĳzen op de mogelĳke consequenties van intelligente technologie voor de mensheid. ‘Je moet er wel echt goed voor gaan zitten om grip te krĳgen op de implicaties van deze trend’, vervolgt Brugmans, ‘en des te verrassender is het als je ziet welke mooie en doordachte inzichten de jongens en meisjes van de onderbouw presenteren.’

Samenhang Brugmans ziet elk jaar weer enthousiaste nieuwelingen die maar wat graag direct gaan gamen en video’s kĳken. ‘In plaats van die spontaniteit af te remmen vraag ik ze hoe zo’n game of video eigenlĳk wordt gemaakt. Zo volgen we het lesprogramma. Niet dat er geen leerdoelen of lesonderdelen zĳn, maar daar kan de docent best van afwĳken als de groep daarom vraagt.’ De docent krĳgt de ruimte voor een eigen aanpak op zĳn (vooruitstrevende) school, maar toch verbaast het hem hoeveel er na dertig jaar afwezigheid bĳ hetzelfde is gebleven: ‘We werken wel meer in projecten maar de klassen zĳn heel groot en we hebben nog steeds aparte vakken. Als kind kregen we alles in afzonderlĳke vakken onderwezen. Ik ben destĳds het onderwĳs ingegaan (en weer uitgegaan) om juist de verbanden te tonen, want je begrĳpt het nut van wat je (als ook zelflerend systeem!) leert pas echt als je de samenhang ziet.’

Regie Samen met zijn twee collega’s van LI, maar bewust ook met een muziek- en wiskundedocent, maakt Brugmans middels een Amsterdamse pilot deel uit van een landelĳk ontwikkelteam Digitale Geletterdheid. Hij wil voorkomen dat het door de inspanningen van de groep richting een vastomlijnd vak gaat, inclusief ingekaderde leerdoelen en opdrachten. In de begrenzing kan volgens de oud-leraar aardrijkskunde het besef van een continue interactie tussen mens en ICT verloren gaan ‘terwijl we juist moeten inzien dat ICT ingrijpt in alle facetten van het leven.’ Brugmans richt al het derde jaar het vak Lifestyle Informatics volgens zijn inzichten en die van zijn collega’s in. Dat betekent dat hij inmiddels al zijn eerste groep vanaf de brugklas naar het eindproject begeleidt. Zo’n 65 procent kiest er na de onderbouw voor door te gaan met het examenvak Informatica. Gevraagd naar het geheim van zijn aanpak of een mogelijke inspiratiebron blijft hij nuchter. ‘Het groepsproces ten spijt blijft het belangrijkste voor mij de persoonlijke band met de leerling met leergierigheid aan beide kanten. Geen leerling is hetzelfde en niemand zal hetzelfde pad bewandelen. Dat ze hun eigen weg mogen gaan en de docent ze daarbij kan begeleiden. We moeten leerlingen opleiden die in een ontzettend dynamische wereld het overzicht kunnen behouden en zichzelf kunnen blijven. Dat ze zoveel mogelijk de regie blijven houden over hun eigen leven.’ PrimaOnderwĳs 49

EDG_JAN_048-049_Hyperion_v01.indd 49

20-12-18

09:33

EDG_JAN_050-051_Schoolsupport-TRC-ACCO_v02.indd 50

20-12-18

13:27

Kiezen uw leerlingen ook voor een opleiding als Cloud Engineer?

“Ik kies voor de Cloud!”

Kiezen uw leerlingen ook voor een opleiding als Cloud Engineer? Techniek College Rotterdam speelt, samen met het bedrijfsleven, in op het tekort aan “Cloud Engineers”. Binnen de mbo-opleiding Netwerk- en Mediabeheer is er nu speciale aandacht voor “Cloud Engineering”. Bij deze opleiding worden leerlingen op mbo-niveau opgeleid om werkzaam te zijn als “Cloud Engineer” in een breed scala van branches; van het Haven en Industrie Cluster, de Medische sector, het MKB tot alle andere sectoren waar IT een belangrijk onderdeel is geworden van de bedrijfsvoering.

Tegenwoordig hangt alles in de “Cloud”. Steeds meer

Jongeren die bij Techniek College Rotterdam zijn opgeleid tot “Cloud Engineer” kunnen rekenen op een 100% baangarantie. Belangrijk bijkomend voordeel van deze opleiding is de mogelijkheid om door te stromen naar vervolgopleidingen op HBO niveau, zowel AD als Bachelor en naar deeltijdopleidingen specifiek gericht op IT-ers.

apparaten zijn aangesloten op het internet (Internet-of-Things) en kunnen, draadloos en op afstand, bediend worden via mobiele telefoons, tablets en laptops. Als Cloud Engineer ben jij ‘de spin in het web’

Meer informatie over deze opleiding:

voor een gestroomlijnde

GoForTheCloud.nl

apparaten in de Cloud.

Cloud Engineering is een initiatief van:

communicatie tussen alle

In nauwe samenwerking met onze partners:

PERFORMANCE HOSTING

PART OF SENTIA

roncalli mavo

Een samenwerkingsschool van Albeda en Zadkine

goforthecloud.nl

DÉ BASIS VOOR DE BASISSCHOOL ANTWOORD OP ALLE VRAGEN OVER WISKUNDE, NEDERLANDS EN WETENSCHAPPEN EN TECHNIEK VOOR EEN STERKE BASIS!

€30,25

€55,-

€24,60

Tijdens de NOT delen wij onze passie voor kennis, kom naar Hal 1, stand B88. In ruil voor het scannen van je badge ontvang je van ACCO een verrassing!

www.accouitgeverij.nl // info@accouitgeverij.nl

EDG_JAN_050-051_Schoolsupport-TRC-ACCO_v02.indd 51

20-12-18

13:26

Minder vergaderen en meer bereiken

Scholieren UniC evalueren zichzelf De havo/vwo school UniC in Utrecht leert haar leerlingen op weg naar zelfstandigheid en eigenheid zichzelf en de wereld om hen heen te bevragen. Wat doe ik, en waarom? Kan het ook beter of prettiger, en met wie kan ik samenwerken? Het zijn vragen die niet alleen de leerlingen maar ook de docenten zichzelf stellen. Het team van de bovenbouw hield zo ook de leerlingbesprekingen tegen het licht, met resultaat: ‘We bereiken nu meer met minder vergaderen.’ door erik ouwerkerk

De leerlingbesprekingen waren vaak tijdrovend en weinig effectief. ‘De docenten zijn erg betrokken en wilden allemaal iets zeggen over elke leerling. Dat was al snel dubbelop en verloor zijn waarde’, vertelt Margit Pothoven, docent geschiedenis en proces begeleider van de teamvergaderingen. ‘Dat kon prima anders, juist omdat de docenten hun leerlingen al heel goed in het oog hadden. De leerlingen op hun beurt konden zichzelf vaak ook prima beoordelen.’

Veilige omgeving Onder aanmoediging van Stichting Leerkracht start het team van UniC elke dag met een check-in en eindigt met een afsluiting. Hierbij gebruiken ze een whiteboard. Links staan namen van leerlingen die er die dag uitsprongen en rechts staan de kolommen ‘gezien’, ‘gedaan’, ‘effect’, ‘actie’. Door op die manier te werken, vormen de docenten samen een beeld van hun leerlingen en is ook de mentor bijgepraat. Omdat de mentoren op de school hun leerlingen bovendien elke week een half uur bij e lkaar brengen én regelmatig één-op-één contact met ze hebben, ontstaat er een veilige en warme

omgeving voor de leerlingen, met een team dat goed op de hoogte is van leerprestaties en wel bevinden.

Speeddates mentor en vakdocent De vakdocenten geven hun leerlingen een stoplicht mee, dat is een document waarin onder andere feedback op prestaties, werkhouding, gedrag en zelfredzaamheid staan. Cijfers staan er niet in want die kunnen de scholieren gewoon online vinden, maar er is nog een reden volgens Pothoven: ‘Cijfers zijn niet het belang rijkste. Het gaat om ontwikkeling van kennis en kritisch vermogen, en persoonlijke groei.’ Het stoplicht is eigenlijk de eerste stap op weg naar de leerling besprekingen. Elke docent geeft met een kleur aan hoe de leerling ervoor staat voor het betreffende vak. Naast een schets van de situatie krijgt de leerling ook een advies over hoe verder te gaan. Dat schept duidelijk heid. Voor de mentor bevat de terugkoppeling vaak al voldoende informatie, maar mocht er iets niet helder zijn, dan kan hij of zij dat altijd nog even bespreken met de docent zelf. Met die ‘speeddates’ tussen mentor en vakdocent bespaart het team veel tijd en energie

EDG_JAN_052-053_Unic_v02.indd 52

20-12-18

09:34

tijdens de leerlingoverleggen. Die worden nu gereser veerd voor de paar gevallen die echt met het hele team besproken moeten worden: ‘Kan Tessa naar het vwo?’ bijvoorbeeld. Dat blijft een vraag waarbij het team echt niet over een nacht ijs kan gaan.

Autonome burgers De tussentijdse evaluatie van de ontwikkeling van de leerlingen is daarmee nog niet ten einde, want zelf reflectie op de voortgang neemt een voorname plek in op de school. Bij de gesprekken tussen mentor en ouder(s) die een paar keer per jaar plaatsvinden, zijn de kinderen er dus gewoon bij. Sterker nog: de jongeren nemen de leiding tijdens die bijeenkomsten. ‘Dat past in de schoolcultuur’, meent Pothoven. ‘We leiden auto nome burgers op en dat komt overal in terug: van de zelfstandige werkuren tot het vak ‘motivaktie’ waarin ze leerdoelen stellen en hun eigen projecten bedenken’, legt de docente uit.

Leiding Nynke uit 5 vwo schets een beeld van haar ervaring met de mentor-ouder-kindgesprekken: ‘Door de stop

lichten krijg je al een goed beeld van hoe het gaat, maar omdat je zelf de bespreking moet leiden, word je gedwongen goed na te denken over de stappen die je zet. Vorig jaar ging het niet zo soepel met scheikunde bijvoorbeeld, toen moest ik er echt bij stilstaan hoe ik dat zou aanpakken.’ Haar jaargenoot Koen is wat minder positief, het gaat hem niet zo makkelijk af om zijn eigen prestaties en ambities te verwoorden: ‘Het is wel handig om het zo te doen, maar op een gegeven moment valt het toch stil. Dan weet ik niet meer wat ik moet zeggen.’ Pothoven: ‘Het kan heel goed dat Koen gewoon door kan gaan met waar hij mee bezig was, maar evengoed ziet hij een bepaalde voortgang of blokkade over het hoofd. Of kan hij nog leren zijn boodschap beter over te brengen. Dus ook dan is het leerzaam.’ Sommige docenten zijn al een stap verder gegaan: ‘Ze laten hun leerlingen nu eerst zelf hun stoplicht invullen. Dat past natuurlijk helemaal bij onze school, daarom kijken we nu hoe we dat als team verder gaan vormgeven.’

Ga voor meer informatie naar unic-utrecht.nl PrimaOnderwijs 53

EDG_JAN_052-053_Unic_v02.indd 53

20-12-18

09:34

Remedieren & Oefenen • Verrijken • Themalezen • Informatieverwerken

KOM OOK LANGS EN PROFITEER VAN ONZE -BEURSACTIES! NOT-BEURSACTIES! ...

Stand 1E018

Zet je school op de Provinciekaart!

Reken je rijk! ... en taal je rijker! 3 reken– of taalspellen voor € 20.

Elke dag verloten we de nieuwe serie Provincies UITGELICHT.

WIN!

3 VOOR € 20!

... en bestel de hele serie voor je school voor de speciale beursprijs! 3

QUIZ IT 4=3 4 QUIZ IT voor de prijs van 3.

Puzzelen maar 3 LARSEN puzzels Wereldoriëntatie voor 2 tientjes.

€ 20! 5

Online in DC Online 3.0

Gratis af te halen op onze stand: De Projecten en Spreekbeurten Kalender, Aan de slag!

Neem de proef op de som en werk met je groep een maand gratis met DC Online (normaal 2 weken).

Tell me the day LOGICO!

Today is Tuesday, the 22. of January 2019... Bestel LOGICO en ontvang Tell me the day + een Maximo frame gratis, bij elke bestelling vanaf € 65.

Nu of nooit: GETALLEN tellen 3 voor € 15 (alleen op de NOT 2019, uniek en éénmalig).

Kalender give away

Probeer Themaplein Je eerste Themaplein themakist voor € 35 op je school: gebracht en gehaald!

Binairo’s rule the world Daag ze uit: 1 voor € 5 en de hele serie voor € 10. Kopiëren maar!

www.schoolsupport.nl

NOT_2019_acties4.indd 1 EDG_JAN_054-056_Schooltv-Projectvloeren-Educatheek.indd 54

12-12-2018 16:26:17 20-12-18 09:35

OVER DE VLOER KOMEN ... Als dé schoolvloeren specialist van Nederland, willen wij van Projectvloeren Nederland, u onze nieuwste innovaties laten zien. Daarvoor willen wij graag eens bij u over de vloer komen. In deze uitgave van PrimaOnderwijs Magazine vertellen wij u alvast over één van de nieuwste ontwikkelingen die erg in trek zijn binnen het onderwijs, namelijk:

DE ONDERHOUDSARME ‘LOSLEG’ PVC VLOER DIE OVER EEN BESTAANDE LINOLEUM VLOER HEEN GELEGD KAN WORDEN

ACTIE

GRATIS PROEFVLOER IN EEN LOKAAL *vraag naar onze actie voorwaarden

LOOSE LAY PVC vloeren (ook wel ‘losleg PVC’) van het wereldmerk TARKETT zijn de nieuwste innovatie op het gebied van schoolvloeren. Een voorbeeld daarvan zijn de ID Inspiration PVC vloeren. Deze zijn leverbaar in plankformaat en tegels, en te verkrijgen met houtstructuur of bijvoorbeeld als keramische tegel. De losliggende ID Inspiration-vinylvloeren kunnen eenvoudig worden gecombineerd voor het creëren van verbluffende ontwerpen. Deze losliggende tegels en planken vergen weinig voorbereiding en hebben weinig lijm nodig. Hierdoor zijn ze tot drie keer sneller te installeren dan andere modulaire vinylvloeren. Ze vormen de ideale oplossing wanneer u snel een nieuwe vloer wilt leggen. De vloeren zijn behandeld met de unieke Top Cleanoppervlaktebescherming voor eenvoudig onderhoud en extra bestendigheid tegen strepen, krassen en vlekken. Dagelijks stofwissen is het enige dat u hoeft te doen. U bent af van ‘het in de was zetten van uw linoleum vloer’. En zoals gezegd; we leggen de Tarkett ID Looselay over uw linoleum vloer heen! U ervaart geen gedoe met oude vloeren verwijderen en egaliseren.

DUS WAAROM KIEST U VOOR EEN LOOSE LAY PVC VLOER? Vanwege de gepatenteerde antisliprug (geen of weinig lijm nodig) U kunt kiezen uit 22 originele en inspirerende dessins

Het zijn onderhoudsvriendelijke vloeren Bij schade is een plankdeel eenvoudig te vervangen

De vloer is geschikt om binnen een dag te leggen

026 - 312 17 01

De vloeren zijn bestand tegen strepen, krassen en vlekken

JEROEN@PROJECTENNEDERLAND.NL

EDG_JAN_054-056_Schooltv-Projectvloeren-Educatheek.indd 55

20-12-18

09:36

Educatieve posters

Leesboeken op AVI-niveau

Stevige, gelamineerde posters voor in de klas of thuis

Leuke verhalen op maat om beginnende lezers te motiveren!

Het oefenmateriaal van Deltas bestel je op dĂŠ webshop voor het onderwijs:

Educatheek.nl Rekenoefenboeken voor groep 5 t/m 8

Urenlang pret met oefenblaadjes

De succesformule voor goede resultaten

De perfecte aanvulling bij de leerstof op school

Bestel deze en nog veel meer Deltas oefenmaterialen op:

/deltas 1_1 adv Deltas_Educatheek POnderwijs Jan2019.indd 1 EDG_JAN_054-056_Schooltv-Projectvloeren-Educatheek.indd 56

10-12-18 14:45 20-12-18 09:36