Primaonderwijs Juni 2017 by EDG Media

nummer 4 • juni 2017 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

De leukste lessen geef je buiten! PLUS: Meedenksessies lerarenregister van star t

Meld je aan voor lesprogramma’s 2017/2018: Eren & Leren, MediaMasters, Aan JOU hebben we wat en Young Impact Alle schoolkantines gezond • Futsal Fissa doe je met de hele klas!

EDG_JUN_001_Cover_v10.indd 1

09-05-17

13:26

CPS Summerschool Twee dagen nascholing vlak voor de start van het nieuwe schooljaar!

We g suc ens her ces haa ld!

16 & 17 augustus 24 & 25 augustus

Professionaliseren buiten de hectiek van het schooljaar levert extra persoonlijk resultaat. En u raakt alvast opgewarmd voor een frisse start in het nieuwe schooljaar vol bruisende uitdagingen. U krijgt inspiratie, kennis en zomerse verrassingen. Houd uw hoofd koel en doe mee met de Summerschool.

Voor wie: CPS Summerschool is voor leidinggevenden, coรถrdinatoren en leraren in het po, vo en mbo.

Kijk voor meer informatie: www.cps.nl/summerschool

Adv CPS POnderwijs April17.indd 1 EDG_JUN_002-003_Inhoud_v04.indd 2

17-03-17 14:41 09-05-17 12:11

17 14:41

Inhoud

Doe mee aan MediaMaste rs 2017/2018!

Pag. 42

Meedenksessies lerarenregister van start

De leukste lessen geef je buiten Futsal Fissa; zaalvoetbalcompetitie voor de hele klas

20 38

De Onderwijsdesk: de vraagbaak voor het onderwijs

En verder: 4 NIEUWS 10 CPS boekenpagina 26 Beoordeling centraal examens, hoe werkt dat? 29 Nieuwe beroepsgerichte programma’s vmbo 30 Onderzoeksconferentie 2017 36 Binnen één jaar Taal-/en leescoördinator

Met 170.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Hoofdredactie/coördinatie Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl

EDG_JUN_002-003_Inhoud_v04.indd 3

40 Gratis lesprogramma voor sector Zorg & Welzĳn 44 Indrukwekkend: Ereveld vol Leven 46 Muzieksymposium met koninklĳke allure 48 Talent in ontwikkeling 50 Op je 15e naar de universiteit! 52 Leerprestaties jongens blĳven achter

Vormgeving Tom Venema Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Karin van Breugel, Tefke van Dijk, Mirjam Janssen, Studio Stampij, Lieke Steijvers, Malini Witlox

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Foto’s Michelle Muus, Marius Roos, Human Sales Mark Hutzezon Touch Photography, iStock, Shutterstock 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Copyright 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

09-05-17

12:11

De studiekeuzetools van Hogeschool Inholland helpen uw leerlingen richting geven aan hun studiekeuze. Om uw leerlingen te helpen bij het maken van de juiste studiekeuze bieden wij verschillende studiekeuzetools aan. Open Avond 7 juni Tijdens onze Open Avond kunnen uw leerlingen de studiekeuzefasen TEST | ONTDEK | KIES doorlopen. Daarnaast maken ze kennis met onze studenten en docenten. Kijk voor meer informatie op inholland.nl/openavond. Proefstuderen Zijn uw leerlingen al wat verder met hun studiekeuze en willen ze ontdekken of de opleiding écht bij hen past? Dan kunnen ze een dagje Proefstuderen. Soms volgen ze samen met andere studiekiezers een speciaal proefstudeerprogramma, soms worden ze gekoppeld aan een student van de opleiding en volgen ze het actuele lesrooster. Meer informatie is te vinden op inholland.nl/proefstuderen. Studiekeuze Adviescentrum Bij het Studiekeuze Adviescentrum kunnen uw leerlingen terecht voor persoonlijk en onafhankelijk studiekeuzeadvies. Meer informatie kunt u vinden op inholland.nl/studiekeuzegesprek. Studiekeuzeworkshop Voor leerlingen die behoefte hebben aan meer persoonlijke begeleiding en een intensiever programma willen doorlopen biedt Inholland de Studiekeuzeworkshop aan. De workshop bestaat uit twee dagdelen: een workshopdag en een persoonlijk gesprek. Kijk voor data en meer informatie op inholland.nl/skw.

We hebben er allemaal wel één in de klas. En soms zelfs meer dan één. Kinderen die we lastig noemen. Kinderen die het ons moeilijk maken professioneel te blijven omdat we geen antwoord hebben op het signaal wat zij met hun gedrag afgeven. Het is één ding om te kijken waar dit gedrag vandaan komt. Maar minstens zo belangrijk is het om bij jezelf te rade te gaan wat er nu geraakt wordt. Een docent die zichzelf kent, kan meer voor zijn leerlingen betekenen. Iedere maand als eerste een nieuw blog lezen? Like ons op facebook.com/medilexonderwijs

EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 4

09-05-17

12:07

vrijwillige register Vanaf 1 augustus 2017 wordt de mogelijkheid tot inschrijven en het aanbieden van activiteiten in het vrijwillige lerarenregister, beëindigd. Leerkrachten die in het vrijwillige register zijn geregistreerd kunnen hun portfolio na 1 augustus 2017 wel blijven bijhouden en hun opgebouwde portfolio meenemen naar het nieuwe register. De beslissing is genomen met het oog op de invoering van de wet Beroep Leraar en Lerarenregister per 1 augustus 2017.

NIEUWS

Beëindiging inschrĳven

Zeggenschap De focus ligt nu op de inrichting, bouw en implementatie van het nieuwe lerarenregister. Daarover kunnen alle leerkrachten meedenken. Leerkrachten die zich voor 1 augustus 2017 in het vrĳwillige register hebben aangemeld (naam en e-mailadres) of die zĳn geregistreerd, krĳgen zitting in de Deelnemersvergadering. Via de Deelnemersvergadering krĳgen leerkrachten directe zeggenschap over de bekwaamheidseisen, de professionele standaard, de herregistratiecriteria en valideringsregels. De Deelnemersvergadering kiest uit haar midden een vertegenwoordiging van 24 afgevaardigden die voor de hele groep aanspreekpunt wordt voor de inrichting en implementatie van het nieuwe lerarenregister. Iedereen in de Deelnemersvergadering kan kiezen en bevoegde leerkrachten kunnen als afgevaardigde gekozen worden. De 24 afgevaardigden kunnen - bijvoorbeeld via een referendum - de leden van de Deelnemersvergadering raadplegen.

Stel je verkiesbaar! Bevoegde leerkrachten kunnen zich van 16 juni tot en met 16 juli verkiesbaar stellen. In verband met de zomer vakantie vinden de verkiezingen van 4 tot en met 24 september plaats. Maandag 25 september wordt de verkiezingsuitslag bekendgemaakt en vrijdag 6 oktober stellen de 24 vertegenwoordigers zich tijdens het Lerarencongres 2017 voor en vanaf die datum is de Deelnemersvergadering operationeel. Kijk voor de meest actuele informatie op: registerleraar.onderwĳscooperatie.nl/register

AGENDATIP!

16 juni

Congres PO-Raad Kleurrĳk in onderwĳs

Op 16 juni 2017 organiseert de PO-Raad het congres Kleurrĳk in onderwĳs. Tĳdens het congres wordt de diversiteit en kwaliteit binnen het kleurrĳke primair onderwĳs gevierd. Er zĳn keynotes van Rinda den Besten en prof. dr. Ernst Hirsch Ballin. Masterclasses van onder andere mr. Willem van Leeuwen, prof. dr. Edith Hooge en Boris van der Ham. Sessies van Arnold Jonk, Rutger Meĳer en dr. Marlies Honingh. Er zĳn diverse workshops, een informatiemarkt en er is ruimschoots gelegenheid voor het ontmoeten van collega’s. Kĳk op kleurrĳkinonderwĳs.nl voor meer informatie over het programma en inschrĳven.

PrimaOnderwĳs 5

EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 5

09-05-17

12:08

NIEUWS 6

EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 6

09-05-17

12:08

Rijksmuseum lanceert

SnapGuide Ronnie Flex, Mertabi, Teske de Schepper, Jiami Jongejan en Defano Holwijn geven sinds april rondleidingen in het Rijksmuseum met SnapGuide. SnapGuide is een splinternieuwe gratis onderwijstool op de smartphone voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Zij leren over de Gouden Eeuw door ‘snaps’ en ‘challenges’ van populaire YouTubers en artiesten. Zo vertelt Mertabi over macht en rijkdom en gaat Ronnie Flex op zoek naar de geschiedenis van zijn voorouders. foto’s jan-kees steenman

SnapGuide is een gratis webapplicatie die in de browser geopend kan worden. Leerlingen kunnen SnapGuide gebruiken op hun eigen smartphone met meegebrachte oordoppen. In het museum zijn ook koptelefoons beschikbaar. Met SnapGuide bepalen de leerlingen zelf wie hen rondleidt. De bekende YouTubers en artiesten geven een persoonlijke tour en dagen leerlingen uit om mee te doen aan verschillende challenges. Ronnie Flex gaat op zoek naar zijn Surinaamse en Molukse familiegeschiedenis. Teske de Schepper vindt inspiratie in 17de-eeuwse kunstwerken. Defano Holwijn test de algemene kennis van de scholier. Jiami Jongejan kijkt naar fashion en lifestyle in de Gouden Eeuw. Mertabi vertelt met zijn populaire typetje ‘Mo’ over macht en rijkdom in de Gouden Eeuw en Valentijn Rambonnet geeft een spoedcursus Rembrandt.

Challenges Met de camera in hun hand ontdekken de scholieren de kunst en geschiedenis van de Gouden Eeuw en de persoonlijke favorieten van hun ‘guide’. De YouTuber leidt de leerlingen langs verschillende hoogtepunten uit de Gouden Eeuw, waarbij elk werk wordt toegelicht vanuit persoonlijk oogpunt. Daarna krijgen leerlingen verschillende ‘challenges’. Deze mogen ze beantwoorden met eigen vlogs (foto of film). Aan het einde van de rondleiding sturen de leerlingen de vlogs naar hun leraar, die deze in de afsluitende les kan bespreken. Doordat YouTubers rondleidingen geven via de populaire app Snapchat past deze leermethode goed bij de belevingswereld van jongeren. De methode sluit aan bij kerndoelen van de vakken Kunst, Geschiedenis en Maatschappijleer. snapguide.rijksmuseum.nl PrimaOnderwijs 7

EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 7

09-05-17

12:09

Grootse aanbieding voor alle scholen! Typen School een jaar lang voor maar € 250,-.

Dé kans om de typevaardigheid van uw leerlingen te verbeteren!

Het belang van een goede typevaardigheid neemt met het toenemende computergebruik alleen maar toe. Daarom komt Ambrasoft

Tijd e

lijk gee €25 aa nta n limie 0,l lee t rlin gen

met een wel heel grootse aanbieding: Typen School, de online typecursus voor groep 6 t/m 8, is nu tijdelijk voor maar € 250,- een jaar lang beschikbaar. Ongeacht het aantal leerlingen. Voordelen Typen School: • Unieke beleving door vlogs • Met belangrijke onderwerpen over het VO • Leerlingen volgen cursus zelfstandig • Leerlingen oefenen thuis gratis verder • ECDL gecertificeerd

Ga voor meer informatie over Typen School naar: www.ambrasoft.nl/actietypenschool/

Ambrasoft is onderdeel van Noordhoff Uitgevers

Ambrasoft_Ad_192x285mm.indd 1 EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 8

5/8/17 12:13 PM 09-05-17 12:09

Het meest effectieve en leukste programma voor burgerschapsonderwĳs van Nederland gaat weer van start! Young Impact is een jongerenbeweging die de wereld nú aan het veranderen is. Het scholenprogramma geeft jongeren handvatten en inspiratie om zich in te zetten voor een betere wereld met workshops, digilessen, een eigen actiepagina én een spetterend slotevenement in de Ziggo Dome, waarover in de septembereditie van PrimaOnderwijs een uitgebreid verslag zal verschijnen.

NIEUWS

12:13 PM

Tienduizend leerlingen in actie met Young Impact! Doet jouw school al mee?

Het scholenprogramma van Young Impact, een initiatief van NLvoorelkaar, CJP en NJR, helpt jongeren zich te ontwikkelen tot actieve en sociale (wereld)burgers die de problemen aangrĳpen die zĳ belangrĳk vinden. Het kant-en-klare programma ontlast scholen én docenten, en biedt begeleiding en inspiratie. Het programma bestaat uit een aantal vaste elementen waarbĳ de inhoud wordt afgestemd op het niveau van de leerlingen. Zo zĳn er versies voor groep 7 en 8 van het primair onderwĳs, de onderbouw van het voortgezet onderwĳs en het mbo. Het scholenprogramma van Young Impact start met een kickoff voor alle scholieren. Tĳdens deze bĳeenkomst ervaren de scholieren wat voor impact zĳ kunnen hebben. Een geselecteerd groepje van maximaal 25 scholieren volgt daarna een door Young Impact-trainers gegeven workshop. Zĳ worden hierbĳ opgeleid tot ambassadeur van Young Impact. Deze jongeren maken met verschillende 21st century skills een verdiepingsslag zodat zĳ een voortrekkersrol kunnen vervullen tĳdens de challenges op school.

Doe mee! Het lesprogramma bestaat uit drie digilessen die direct na de kickoff klassikaal worden gegeven door de docent. De lessen nemen scholieren stap voor stap mee in het verhaal van Young Impact en laat ze hun sterke punten ontdekken, wat zĳ belangrĳk vinden en hoe ze hiervoor door middel van een challenge in actie kunnen komen. Young Impact biedt een aantal landelĳke challenges aan ter inspiratie, maar nog leuker is het natuurlĳk om zelf (individueel of gezamenlĳk) een challenge te bedenken. Via de website van Young Impact maak je gemakkelĳk een challenge aan en verdien je een ticket voor de Young Impact Celebration; het waanzinnige slotevenement met optredens van (inter)nationale iconen en artiesten. Ga snel naar youngimpact.nl om jullie school in te schrĳven voor het komende schooljaar! Er zĳn slechts 250 plekken beschikbaar dus wees er snel bĳ.

PrimaOnderwĳs 9

EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 9

09-05-17

12:10

Onmisbare (nieuwe!) CPS-uitgaven voor onderwijsprofessionals De zesde rol van de leraar De leercoach

Kom maar op met je feedback! Feedback leren geven en ontvangen in het onderwijs

Met de introductie van de zesde rol van de leraar, de leercoach krijgt het coachen van het leerproces in het voortgezet- en beroepsonderwijs de aandacht die het verdient. Deze uitgave geeft inzicht en concrete handvatten voor leraren om hun effectiviteit als leercoach te vergroten. Dit boek is het vervolg op de succesvolle CPS-uitgave De vijf rollen van de leraar (Slooter, 2009).

NIEUW

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32405 | Sector: VO/MBO

Sterke rekenaars in het basisonderwijs

NIEUW

In elke groep zitten er wel een paar: leerlingen die zich moeiteloos bewegen in de getallenwereld, die ingewikkelde oplossingsstrategieën gebruiken en rekenen pas een leuk vak vinden wanneer de reguliere lesstof ophoudt. In dit boek worden verschillende typen sterke rekenaars voorgesteld en wordt besproken welke onderwijsaanpassingen er mogelijk en nodig zijn binnen een reguliere rekenles.

Dit boek geeft inzicht en handvatten om beter te worden in het geven en ontvangen van feedback, gericht op professionele groei en cultuurversterking in de school. Het helpt u beter te worden in uw vak als leidinggevende, leraar, onderwijsassistent, begeleider of op welke andere plek in de school dan ook. De auteurs willen hiermee feedback transformeren naar iets wat niet bedreigend of eng is, maar juist hanteerbaar en verrijkend.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32406 | Sector: PO/VO/MBO

Activerende en passende werkvormen Naar meer variatie en motivatie in de les. Werken aan 21ste eeuwse vaardigheden

NIEUW

Deze publicatie biedt de lezer, op basis van theoretische principes, een aantal aanpakken en modellen om leerlingen te motiveren, te activeren, effectief te laten leren en variatie te brengen in de les. Hierbij staat het leren van de leerlingen centraal.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32409 | Sector: PO Verwacht in september, reserveer nu

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32404 | Sector: VO/MBO

Lesson Study

Differentiëren is te leren!

als effectieve vorm van teamleren

Omgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs

Lesson Study is een specifieke vorm van teamleren die ook in Nederland terrein wint. Collega’s leren met deze methodiek gezamenlijk door systematisch te werken aan het verbeteren, vernieuwen en/of verder ontwikkelen van het onderwijs. Het boek bevat handvatten en instrumenten om Lesson Study in de school te introduceren.

Dit handboek staat vol bouwstenen om differentiëren in uw lessen vorm te geven. Aan de slag gaan met differentiëren maakt u creatiever in het betrekken van leerlingen bij de les en het motiveren van leerlingen. Zo draagt u bij aan betere leeropbrengsten en vergroot u de kansen van uw leerlingen.

VERNIEUWD Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32401 | Sector: PO/VO/MBO

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32407 | Sector: VO

Ga voor meer informatie en bestellen naar www.cps.nl/uitgeverij

CPS boekenpagina Primaonderwijs mei2017.indd 1 EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 10

08-05-17 13:25 09-05-17 15:52

1_1 adv

2017-2018: bestel nu

Schooltv-abonnementen en -lespakketten Kinderen hebben behoefte aan verrijking, verdieping en ondersteuning. Schooltv biedt uitkomst met drie abonnementen en vijf lespakketten, waarin een enthousiasmerende en activerende combinatie van beeld met lesstof is gemaakt. De zorgvuldig samengestelde materialen bevatten bij elke les een verdiepende instructie en inoefening op het digibord. opdracht 1 brand!

zoek en teke n de weg

Denk door en

doe

naar de bran d!

opdracht 3 je hebt €10,- in de winkel van piertje . wat koop jij voor €10,zet onder alles wat

€

in de wink el van je koopt een stree piertje? p.

1, -

€ 4,-

opdracht 2 brands volg elke lang brandslan g

€ 1,-

met je kleur potlood.

€ 5,-

B_31_32_

Beroepen

_370x250

.indd 1

32: Beroep en

schooltvw

ebshop.n

Dit denk door en doe-blad

......................

KOE16-1

Les 31 en

KKL_DDD

6 Foto's: Dreams

time, Pixabay

€ 3,-

is van:

......................

.....................

21-11-16

Digitale verwerking

15min.

Denk door en doe-blad

15:01

15min.

De lesmaterialen voor 2017-2018 zijn nu te bestellen!

De lesmaterialen horen bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. De digilessen en de denk door en doe-bladen met uitdagende opdrachten zijn ontwikkeld conform de meervoudige intelligentie-theorie en de 21ste eeuwse vaardigheden.

Abonnementen

• wekelijks toegang tot een nieuwe digiles • Denk door en doe-bladen periodiek per post • looptijd is gelijk aan een schooljaar • eerste digiles begin september online • doorlopend • aantal leerlingen is per jaar aan te passen

Er zijn abonnementen bij De Buitendienst, Koekeloere en Denk door en doe – Natuur (met bestaande video’s van Nieuws uit de Natuur).

Lespakketten

• alle digilessen direct beschikbaar • Denk door en doe-bladen in één zending per post • niet gebonden aan een schooljaar • toegang digilessen 15 maanden na aankoop actief • bepaal zelf wanneer je start met de lessen • bepaal zelf wanneer je welk thema behandelt Er zijn lespakketten bij Koekeloere, Studio Snugger, Denk door en doe – Natuur (met bestaande video’s van Nieuws uit de Natuur), Dokter Corrie en Welkom bij de Romeinen.

Voor meer informatie en bestellen, ga naar:

schooltvwebshop.nl/abonnementen-lespakketten

1_1 adv Schooltv POnderwijs mei17.indd 1 EDG_JUN_004-011_Nieuws_v16.indd 11

25-04-17 13:15 09-05-17 15:53

Meedenksessies

lerarenregister van start

Het lerarenregister is van en voor de beroepsgroep. Om te zorgen dat het register aansluit bij de ideeën van de leerkrachten zelf, worden er in het hele land meedenksessies georganiseerd. De aftrap vond plaats op ROC Zadkine in Rotterdam. door karin van breugel foto’s michelle muus

Meepraten over de (her)registratiecriteria en de valideringsregels van het lerarenregister: dat willen alle leerkrachten die naar deze eerste meedenksessie zijn gekomen heel graag. De opkomst is bescheiden, maar de gedrevenheid van de aanwezigen is enorm. Zo stelt een leerkracht: ‘Als je in deze fase meepraat over het ontwerp van het lerarenregister, wordt er ook echt iets gedaan met je mening. Dat vind ik belangrijk. Ik wil voorkomen dat er straks iets zwart op wit staat, waarvan ik het gevoel heb dat het me van bovenaf is opgelegd.’

Moeilijk om objectief te zijn De eerste meedenksessie maakt gelijk duidelijk waar we zijn: Rotterdam. Na een korte inleiding worden de spreekwoordelijke mouwen opgestroopt en gaan de aanwezige leerkrachten in groepjes hard aan het werk. Als opwarmertje krijgen ze zeven casussen voorgelegd. Elke casus schetst hoe een leerkracht in vier jaar tijd zijn bekwaamheid onderhoudt. De discussie over deze casussen laat zien hoe lastig deze materie is. Hoe kun je objectief bepalen welke activiteiten wel of niet voldoen? Neem bijvoorbeeld een leerkracht die wekelijks blogt over verschillende facetten van het onderwijs. Is hij bezig om zijn eigen kennis up-to-date te houden en om die kennis te delen met collega’s? Veel aanwezige leerkrachten twijfelen hier over. ‘Voegt

zo’n blog echt interessante, verdiepende inzichten toe en wordt het ook echt gelezen?’ Enthousiaster is men over de casus van een leerkracht die heel gericht mogelijkheden zoekt om de motivatie van haar leerlingen te vergroten. Zij bestudeert vakliteratuur, doet actieonderzoek en probeert verschillende interventies uit. O ja, én ze deelt haar ervaringen met collega’s. Hierover bestaat aan tafel geen enkele twijfel: ‘Dit is heel sterk, zo zien we het graag!’

Verschillende leervormen In de wet Beroep Leraar en Lerarenregister is vastgelegd dat leerkrachten hun vakinhoudelijke, vakdidactische en pedagogische bekwaamheid moeten onderhouden. Ook is er ruimte voor brede professionele bekwaamheid. Bij dat laatste kun je bijvoorbeeld denken aan scholingsactiviteiten rondom de samenwerking met ouders of een training voor MR-werk. In eerste instantie neigen de aanwezige leerkrachten naar een heldere ver deling. De een verdeelt de uren over de verschillende bekwaamheden in een verhouding van 35-25-25-15, een ander kiest liever voor 30-30-30-10. Al pratend wordt duidelijk dat zo’n strakke verdeling eigenlijk ongemakkelijk voelt en niet goed valt. ‘Het hangt van de context, de schoolsoort en de schoolontwikkeling af. En het zal ook per individu verschillen. Als je bijvoorbeeld op pedagogisch gebied of qua klassen

EDG_JUN_012-013_OC_v03.indd 12

09-05-17

10:03

management nog veel te leren hebt, dan moet je daar wellicht meer tijd in steken. Tot op zekere hoogte moet je wel je eigen keuzes kunnen maken.’

Behoefte aan keuzevrijheid Die behoefte aan individuele keuzevrijheid blijkt ook op andere momenten in de discussie. Bijvoorbeeld als de aanwezigen moeten aangeven welke leeractiviteiten je minimaal zou moet uitvoeren om je bekwaamheid te onderhouden. Uit een eerdere brainstorm met 800 leerkrachten is een mooie lijst met leeractiviteiten gerold, ingedeeld in drie categorieën: collegiaal leren (bijvoorbeeld onderwijscafé, docentontwikkelteam of intervisie), formeel leren (zoals cursus, masteropleiding of congres) en professionele zelfstudie (waaronder het lezen van vakliteratuur, schrijven van blogs en werkbezoeken). Men is het er snel over eens: dit soort activiteiten kan waardevol zijn, maar er moet wel een balans zijn. ‘Het kan dus niet zo zijn dat je 160 uur uitsluitend besteedt aan het lezen van vakliteratuur.’ Ook over het niveau van de leeractiviteiten is men vrijwel unaniem: leeractiviteiten moeten op hbo-niveau zijn. ‘Nu geldt die eis niet en we hebben allemaal regel matig te maken met de gevolgen daarvan: bijscholingen die gewoon niet goed genoeg zijn. Daar moet een eind aan komen. We hebben kwalitatief hoogwaardige activiteiten nodig!’

De controle over al die leeractiviteiten is overigens nog wel een lastig punt, blijkt uit de tafelgesprekken. Als je deelneemt aan een conferentie of een training, kun je natuurlijk vrij eenvoudig aantonen dat je aanwezig was, maar hoe doe je dat bij het lezen van vakliteratuur? En wie bepaalt of er in een professionele leergemeenschap inhoudelijk kwalitatief is samengewerkt?

Meedenksessies on tour De meedenksessie vraagt gelukkig niet direct om pasklare antwoorden. Het gaat in de eerste plaats om de discussie en de uitwisseling van standpunten. Elk tafelgroepje moet overigens wel bij alle vragen een gezamenlijk standpunt bepalen. Via een digitale omgeving worden deze verzameld en daarna mee genomen in de verdere vormgeving van het leraren register. De organisatie vindt het daarom belangrijk dat leerkrachten naar alle meedenksessies komen die nog op stapel staan. ‘We willen natuurlijk dat er straks (her)registratiecriteria en valideringsregels zijn waarvan iedereen zegt: ‘Ja, hier kunnen we ons in vinden!’, zegt Irma van der Neut, die betrokken is bij de organi satie van de meedenksessie. ‘Om dat voor elkaar te krijgen, moeten zo veel mogelijk collega’s juist in deze fase meedenken en meepraten. Je mening doet ertoe! Aarzel dus niet en kijk of er ook een meedenksessie bij jou in de buurt is.’

Doe en denk jij mee? Wil jij meedenken over de inrichting van het nieuwe lerarenregister? In het hele land worden meedenksessies georganiseerd. • Houd de website van de Onderwijscoöperatie in de gaten voor de onderwerpen waarover de sessies gaan, nieuwe data en locaties en kom naar een sessie bij jou in de buurt. • Scholen en vakverenigingen kunnen ook zélf aangeven of ze een meedenksessie op locatie willen. • Leerkrachten kunnen via de website aangeven dat ze een sessie bij hen in de regio willen.

registerleraar.onderwijscooperatie.nl PrimaOnderwijs 13

EDG_JUN_012-013_OC_v03.indd 13

09-05-17

10:03

Alle Schoolkantines gezond

“Wat heb jij nog nodig voor een Sc Jongeren zijn de toekomst! En door ze op school te laten ervaren dat gezond eten lekker en heel gewoon is, helpen we ze bij het ontwikkelen van een gezond eetpatroon. Zo stomen we ze klaar voor een fit leven. Gelukkig maken een heleboel middelbare scholen en mbo’s een gezonde kantine mogelijk. Ga jij ook (weer) voor een Schoolkantine Schaal?

ZO EENVOUDIG IS HET: Check je kantine met de Kantinescan Ga voor een gezonder aanbod n Maak de uitstraling gezond n Stel je beleid op n n

Welke stap(pen) moet jij nog zetten?

CHECK JE KANTINE

Een goed begin is het halve werk. Met de praktische tool ‘de Kantinescan’ zie je gelijk waar je staat en krijg je adviezen op maat. Handig! www.voedingscentrum.nl/schoolkantinescan

GA VOOR EEN GEZONDER AANBOD

De basis voor je gezonde kantine is simpelweg lekker veel gezonde dingen aanbieden. Heerlijk belegde volkorenbroodjes, groente en/of fruit in zicht en water altijd beschikbaar. Bijvoorbeeld met een watertappunt of kannen met water op de balie. Kortom: je leerlingen hebben volop keus. Wij noemen die gezondere keuzes de ‘betere keuze’. In onze inspiratielijst vind je een uitgebreide lijst van betere keuzes. Daarmee kun je eenvoudig een inkooplijst maken. www.voedingscentrum.nl/inspiratielijst

MAAK DE UITSTRALING GEZOND

Een gezonde uitstraling hoort onlosmakelijk bij je gezonde kantine. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen gezonder kiezen als gezonde producten ruim voor handen zijn, én aantrekkelijk gepresenteerd worden. Ook de volgorde waarin producten worden aangeboden en de plaats waar ze liggen, beïnvloedt keuzes. Zo helpt het om de betere keuzes vooraan te zetten, in de automaten de betere keuzes opvallend te plaatsen en groente en fruit aantrekkelijk te presenteren door ze bijvoorbeeld in een mooie mand bij de kassa te plaatsen. Leef je uit! www.voedingscentrum.nl/uitstraling

EDG_JUN_014-015_Voedingscentrum.indd 14 17-109_VC_AdvGSK_Wathebjenodig_384x285_v4.indd 1

09-05-17

10:04

en Schoolkantine Schaal 2017?’’

DE KERS OP DE TAART: DÉ SCHOOLKANTINE SCHAAL

STEL JE BELEID OP

Heb je de school gezond ingericht? Het vastleggen van je gezonde kantine in een beleid is een must voor het bemachtigen van een Schoolkantine Schaal. Daardoor zien leerlingen, ouders en docenten dat jullie goed voor de leerlingen zorgen. Om het makkelijker te maken hebben wij een voorbeeldbeleid gemaakt dat je kunt aanpassen naar je eigen wensen. www.voedingscentrum.nl/beleidschoolkantine

Is jouw kantine gezond en het beleid is in kannen en kruiken? Vraag dan nu een Schoolkantine Schaal aan voor het jaar 2017. www.voedingscentrum.nl/schaalaanvragen

Zij hebben 'm al!

HULP NODIG? Vignet Gezonde School Wanneer je kantine gezond is, dan ben je nog maar een paar stapjes verwijderd van het halen van een themacertificaat voeding van het vignet Gezonde School. Daarmee laat je zien dat de gezondheid van je leerlingen je volle aandacht heeft. Kijk voor meer informatie op www.gezondeschool.nl/voortgezet-onderwijs

EDG_JUN_014-015_Voedingscentrum.indd 15

Bel of mail de Schoolkantine Brigade voor praktische tips: 070-306 8875, degezondeschoolkantine@voedingscentrum.nl Ga voor meer informatie naar www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine

09-05-17 03-05-17 10:05 10:50

Leerkrachten willen meer buitenlessen geven

‘Combineer denken met bewegen’ Lesgeven doe je in de klas. Zo is dat nu eenmaal. Het is er droog, warm en van alle gemakken voorzien. Je hebt er je (digi)bord en alle spullen zijn voorhanden. Toch zouden veel leerkrachten ook graag buiten lesgeven. Gewoon op het plein of in het park in de buurt. Maar tussen willen en ook echt doen, zit een groot gat, want buitenlessen geven… hoe pak je dat aan? door studio stampij foto’s tamara reijers, jessica de lepper, ivn, hortus botanicus, shutterstock

Tweederde van de leerkrachten geeft weleens buiten les, zo blijkt uit onderzoek van DUO Onderwijsonderzoek. De kleuters gaan het vaakst naar buiten voor een les, zo’n 28 keer per jaar. Kinderen in de midden en -bovenbouw gaan daarvoor gemiddeld negen keer in een schooljaar naar buiten. 62 procent van de leerkrachten die meededen aan het onderzoek vindt dat veel te weinig. Ze zouden wel een kwart van hun lessen buiten willen geven, maar ze l open tegen praktische problemen aan.

Direct je hoofd in In het klaslokaal hebben kinderen nauwelijks toegang tot frisse buitenlucht en natuurlijk daglicht. Alleen al blootstelling aan natuurlijk daglicht zou een positief effect hebben op het leervermogen. Zonlicht is verantwoordelijk voor onder meer de aanmaak van vitamine D en serotonine. Ook kan daglicht helpen bij de cognitieve processen. Buitenlessen kunnen dus bijdragen aan minder vermoeidheid, een betere stemming en een groter leervermogen. Of zoals Mohammed uit groep 4 het zegt: ‘Buiten leer ik meer. Het gaat niet in mijn schrift, maar direct in mijn hoofd!’

Rekenen in de regen Timon Koster, leerkracht op Kindcentrum Talent.nl in Meppel, is overtuigd van het nut van buitenlessen. Hij daagde zichzelf uit dit schooljaar minstens één keer per week een buitenles te geven. ‘Dat lukt over het

algemeen heel goed’, vertelt hij. ‘In heel drukke weken, zoals met Sinterklaas, sla ik even over, maar we gaan ook regelmatig meer dan één keer per week naar buiten. Na een actieve buitenles met veel beweging, zijn de kinderen rustiger en geconcentreerder in de klas. Zelf vind ik het ook fijn! Het geven van een buitenles vraagt wel wat creativiteit. Ik ga meestal uit van een leerdoel: wat wil ik de leerlingen bijbrengen? Dan denk ik na over hoe ik daarmee buiten aan de slag kan. Een parkoers uitzetten waarbij ze tijdens het rennen stof moeten automatiseren, werkt bijvoorbeeld goed. Ik laat me ook inspireren door wat collega’s verzinnen en delen op internet, want het moet natuurlijk wel afwisselend blijven. En als het regent? Daar laten wij ons niet door tegenhouden, alle kinderen hebben een regenpak!’

Tips van Timon

• Durf de methode los te laten en zoek naar andere manieren om de lesstof over • •

te brengen. Accepteer dat buiten lesgeven niet in één keer goed gaat. Kinderen moeten er even aan wennen dat hun speelplaats ineens een leerplaats is. Combineer denken met bewegen. Daarvoor zijn echt leuke lesvormen te bedenken en het werkt!

EDG_JUN_016-019_Buitenles_v05.indd 16

09-05-17

10:05

Tip! Botanisch Klaslokaal Educatie is een van de belangrĳkste taken van de Hortus Botanicus Amsterdam. Op ontdekkingstocht door de Hortus zien leerlingen duizenden verschillende planten en bomen uit verschillende klimaten: biodiversiteit in de praktĳk. De Hortus werkt in het lesprogramma met zoveel mogelĳk zintuigen, zodat de lesstof beter blĳft hangen. De Hortus ontwikkelt haar eigen lesprogramma’s voor het basis- en voortgezet onderwĳs. Een klaslokaal was er echter nog niet in de Hortus. Sinds mei 2017 is er een bĳzonder klaslokaal geopend in de Hortus, voorzien van onder andere een digibord, educatief lesmateriaal en opslagruimte. Het Kaslokaal (Glassroom) is een flexibele ruimte voor alle educatieve activiteiten van de Hortus, van schoolbezoek tot tekencursus en van lezing tot microscopisch onderzoek voor scholieren. De ligging van het lokaal is uniek, middenin de botanische tuin. Het glazen dak en de zĳwanden geven een bĳzonder uitzicht op al het divers groen er omheen. www.dehortus.nl

Leerlingen verrassen boer Tim Boer Tim uit Delfgauw kreeg onlangs een enorme postzak met kaarten van kinderen van OERRR. Tim van Bregt ‘boert’ namelĳk anders. Hĳ zet zich in voor de weidevogels. OERRR, het jeugdprogramma van Natuurmonumenten dat alle kinderen van 0 tot 12 jaar zelf de natuur laat ontdekken, riep kinderen op om Tim, als symbool voor alle weidevogelvriendelĳke boeren in Nederland, met een kaart te laten weten hoe blĳ ze zĳn met zĳn werk. Daar reageerden ruim 900 kinderen op. Weidevogels horen bĳ het voorjaar, net als weilanden met paarden- en pinksterbloemen. Door veranderingen in de landbouw zĳn die op veel plekken verdwenen. De huidige landbouw werkt met lage waterstanden en veel mest in de weides. Goed voor de boeren, maar slecht voor de eieren en jonge kuikens van de weidevogels. Boeren als Tim werken op een andere manier. Op Hoeve Biesland waar Tim werkt, zie je in de eerste helft van het jaar nauwelĳks machines. Tim: ‘Het voorjaar is voor de vogels.’ Hĳ houdt het waterpeil hoog en in maart rĳdt hĳ stalmest uit en grazen de koeien beperkt. Als eind juni het broedseizoen voorbĳ is, maakt Tim werk van de grasoogst. Het aantal jonge uitvliegende vogels ligt al jaren op een hoog niveau. Boer Tim: ‘Dat laat maar weer eens zien dat je met de goede aanpak heel veel kunt bereiken.’ De ruim 900 enthousiaste OERRR-kinderen bedankten Tim hiervoor. De zak met kaarten kreeg hĳ van een groep kinderen uit de omgeving van Delfgauw en OERRR-ambassadrice Lisa Wade. www.OERRR.nl

PrimaOnderwĳs 17

EDG_JUN_016-019_Buitenles_v05.indd 17

09-05-17

10:06

Hup… naar buiten! Wil je graag buitenlessen geven, maar weet je niet hoe? In de Buitenlesbundel staan tips en lesideeën waarmee je zelf aan de slag kunt. Meld je aan voor de nieuwsbrief, dan ontvang je elk seizoen buitenlestips én de Buitenles bundel gratis. Kijk op buitenlesdag.nl. Buitenles meetkundige vormen Deze les doe je met de hulp van een paar leerlingen uit de hoogste klas. Bespreek eerst de basisvormen: vierkant, rechthoek, cirkel, driehoek, ovaal, zeskant en als ze het aankunnen, balk, kubus, cilinder, piramide, kegel en prisma. Ga nu in groepjes buiten op zoek naar de vormen die jullie hebben besproken. Een huis is een rechthoek met een driehoek, in een fiets zie je een cirkel en in het klimrek herken je misschien wel de vorm van een piramide. Maak foto’s van wat jullie hebben gevonden. Bespreek later in de week de foto’s die jullie hebben gemaakt en de vormen die zijn ontdekt.

• •

•

Buitenles einde -d of -t Voor deze les heb je stoepkrijt nodig. Teken een vak op het plein voor de eind -d en een vak voor de eind -t. De woorden die eindigen op een d horen thuis in het ene vak, de woorden die eindigen op een t in het andere vak. Hoe kun je daarachter komen? Maak het woord langer en je hoort het: hond -> honden. Noem een aantal woorden en bepaal samen in welk vak ze horen. Schrijf ze op het plein op de juiste plek. Verdeel de kinderen daarna in twee tallen en geef ze een krijtje. Welke woorden die op een d of t eindigen kunnen ze bedenken? In welk vak moeten ze geschreven worden?

• • •

Nationale Buitenlesdag In april organiseerden Jantje Beton en IVN (Instituut voor Natuureducatie en duurzaamheid) de Nationale Buitenlesdag. Dit jaar kregen de leerlingen van meer dan 1.700 scholen op die dag buiten les. Kijk op buitenlesdag.nl voor impressies van scholen en inspiratie.

EDG_JUN_016-019_Buitenles_v05.indd 18

09-05-17

10:06

Kom met de hele klas gratis naar het Eneco WindLab Wat is windenergie? Wanneer is energie duurzaam? Waarom is het zo belangrijk? Je ontdekt het met de hele klas gratis in het Eneco WindLab. Met het bezoek aan het Eneco WindLab in het Havengebied in Amsterdam, inclusief gratis lesprogramma, maken leerlingen van groep 7, 8 en brugklassers op een inspirerende en educatieve manier kennis met de wereld van windenergie. Het lesprogramma bestaat uit een voorbereidende les over duurzame energie, een bezoek aan het WindLab en een aantal schoolopdrachten om de opgedane kennis in de praktijk te brengen. Kom ook met de hele klas!

Meld je snel aan via www.eneco.nl/windlab en bied je leerlingen een unieke kijk in de wereld van duurzame energie. Via de site kun je je ook aanmelden voor het lespakket. Schrijf je tijdig in want vol=vol.

Het Windlab staat sinds mei 2015 in het Havengebied in Amsterdam. Het programma is gemaakt in samenwerking met partijen die gespecialiseerd zijn in het ontwikkelen van interactieve lesmaterialen en sluit aan op een aantal belangrijke, door het ministerie van OCW geformuleerde leerdoelen zoals zorgvuldig omgaan met het milieu.

www.eneco.nl/windlab

EDG_JUN_000_Eneco_v00.indd 33 EDG_JUN_016-019_Buitenles_v05.indd 19

08-05-17 09-05-17

12:26 10:07

Van de speler met de dribbelskills tot de beheerder van de Facebookpagina…

Futsal Fissa doe je met de hele klas! School is de perfecte plek om te sporten. Uit onderzoek van de KNVB blijkt dat voetbal nog steeds één van de meest populaire sporten is, maar voor veel jongeren praktisch niet meer te combineren is met school en bijbaantjes. Dit geldt zeker voor jongens en meiden die niet in de selectieteams spelen. Uitstroom bij veldvoetbalverenigingen is dan ook groot. Dit signaal is vertaald naar Futsal Fissa, een waanzinnige zaalvoetbalcompetitie voor scholen waarbij de hele klas een rol speelt! Futsal Fissa is een blacklight party gecombineerd met zaalvoetbal. Glow paint, muziek en een lekker potje zaalvoetbal. Dat willen alle scholieren wel in hun gymzaal! Het uitgangspunt van Futsal Fissa is aan dacht hebben voor de hele klas, waarbij zaalvoetbal fungeert als middelpunt. Bij deze zaalvoetbalcompetitie op het voortgezet onderwijs draait het niet om de b este sportieve prestatie, maar vooral om het enthousiasme, motivatie en een zo breed mogelijke deelname. De goede dribbelaar of de speler met het ziedende schot zijn net zo belangrijk als de ontwerper van het teamlogo, de beheerder van de Facebook pagina, de teamfotograaf, de bedenker van het clublied of de stylist die het tenue van zijn of haar klasgenoten samenstelt. Zo wil de KNVB alle leerlingen betrekken bij hun team en kennis laten maken met zaalvoetbal.

Daarmee is dit programma anders dan andere. De pijlers zijn dat iedereen op zijn of haar niveau moet kunnen meedoen. Om het enthousiasme van scholieren te vergroten, kunnen klassen op tal van onderdelen punten halen en zo groepsprijzen winnen die door de KNVB ter beschikking worden gesteld. B ijvoorbeeld in de vorm van een volledig verzorgd klassenfeest ter af sluiting van de zaalvoet balcompetitie. Futsal Fissa geeft een positieve impuls aan de sfeer op school en laat beweegonderwijs als katalysator fungeren.

Terugblik Ruim 4.000 jongeren hebben afgelopen schooljaar kennis gemaakt met zaalvoetbal op het voortgezet onderwijs. 40 scholen zijn door de KNVB bezocht, met een clinic op locatie, waarbij freestyle voetballers als Jeand Doest,

EDG_JUN_020-021_KNVB_v08.indd 20

09-05-17

10:07

Nasser el Jackson en Tom Vegter met panna’s, hakjes, tal van fraaie hoogstandjes en snelle acties indruk wisten te maken op ieder schoolplein. Deze clinics hadden als doel jongeren te enthousiasmeren voor de interne scholen competities, die na de kerstvakantie van start gingen. De scholieren speelden in een reeks van tien w eken tegen andere klassen, o nder leiding van een KNVB-trainer.

Vooruitblik Om een breder publiek aan te spreken en niet alleen prototype sportieve leerlingen, zijn andere rollen rondom het team gecreëerd; de social media-experts, de

IT-kenners, de stijliconen, de schrijvers, vormgevers, fotografen... want een team is pas compleet als iedereen meedoet! Bekende vloggers helpen mee met speciale video’s die leerlingen via Instagram en YouTube kunnen bekijken en naspelen. De KNVB is trots op de driehoek die is ontstaan: school, vereniging en KNVB. Na een evaluatie met trainers en scholen wordt in de zomervakantie hard gewerkt aan de editie van komend schooljaar. De challenges en de competitie worden meer met e lkaar verweven, wat waarschijnlijk betekent dat er vanaf januari 2018 een langere reeks plaats zal vinden, van ongeveer 15 weken. Dat wil je als school beleven!

Doe mee met de hele school! Doe als school mee aan de meest leuke zaalvoetbalcompetitie die er bestaat! Bewegen, samenwerken, creativiteit en vooral plezier staan centraal dus iedereen kan meedoen. Houd de site futsalfissa.com goed in de gaten om te kijken hoe jij jouw school kan aanmelden voor dit sportieve evenement voor de hele school.

PrimaOnderwijs 21

EDG_JUN_020-021_KNVB_v08.indd 21

09-05-17

10:08

Advertorial

Gezonder snoepen en snacken uit automaten Vet-, suiker- en caloriebommetjes maken plaats voor verantwoorde tussendoortjes De tijd waarin automaten zomaar volgestopt werden met chips, chocola en suikerrijke dranken is voorbij. Meer en meer leerlingen, ouders en docenten beseffen dat de juiste voeding het lichaam goed doet en energie geeft. Verantwoord ‘snoepen’ en ‘snacken’ is helemaal hip, zeker zo lekker en bovendien betaalbaar. Hoewel veel scholen het aanbod in de kantine verbeteren, doen ze nog te weinig aan het gezonder maken van de inhoud van automaten. Alleen met een totaalaanpak in (automaten)catering is een gezonde schoolkantine haalbaar.

Automaten met gouden inhoud Als schoolcateraar haakt Catermaat enthousiast in op de toenemende hang naar gezonder eten en drinken. Scholen krijgen dan ook steevast het advies om voor gouden balie- en automatencatering te kiezen. Wilma de Reus, Gezonde Schoolkantinespecialist bij Catermaat: “Met de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum als leidraad, voerden wij in april 2016 de eerste gouden, gezonde schoolkantine in Nederland in. Een jaar later biedt 95% van al onze uitgifte loketten en verkoopautomaten minimaal 80% betere keuzes. Met onze selectie betere keuzes is gezonder eten ook echt een makkie!”

Wat maakt een keuze de betere? Wat is nu een betere of verantwoordere keuze? Een tussendoortje met minder dan 110 kilocalorieën (kcal) valt onder de betere keuzes. Net als een blikje of flesje drinken onder de 110 kcal met minder dan 30 kcal per 100 ml. Wilma: “Onze actieve zoektocht naar lekkere, verantwoorde producten gaat non-stop door. We hebben net weer een mager BiFi-worstje van 100% kalkoen-

EDG_JUN_022-023_Catermaat_v05.indd 22

vlees toegevoegd. Verder werken we met foodpartners samen om producten te verbeteren of te vernieuwen. Zo lieten we bijvoorbeeld de verpakking van snoeptomaatjes wijzigen zodat deze in de automaat past en de energie waarde van biorepen verlagen tot onder de 110 kcal-grens.”

Snoep en snacks ‘zonder meuk’ Catermaat is er eerlijk over: af en toe snoepen of snacken hoort erbij. Maar dan wel bewust, verantwoord en met mate. In Food2Smile heeft Catermaat een ideale partner gevonden. Miriam Bouwens, Food2Smile: “Wij ontwikkelen in eigen beheer gezondere alternatieven. Lekkere snoepjes en snacks zonder meuk, zoals zakjes gepofte, in plaats van gefrituurde, chips. Zo’n zakje bevat al snel 40% minder calorieën. Verder kleuren we snoepjes met natuurlijke kleurstoffen en zoeten we ze met zoetstof verkregen uit o.a. de suikerbiet en steviaplant. Dat is nog eens écht verantwoord snoepen.”

Sterkste merken in koude dranken Door frisdrank en fruitsap te drinken, krijgen leerlingen snel veel verkeerde calorieën binnen. Neem sinaas appelsap. Je drinkt sneller het sap van vijf sinaasappelen dan dat je ze eet. Daarom doet Catermaat er in zijn koude drankenautomaten een verantwoord schepje bovenop. Wilma: “Wij kiezen voor een inhoud met 90% betere keuzes, 10% méér dan minimaal voorgeschreven, en bieden o.a. mineraalwater, neutraal of met fruitsmaak, ijsthee, Vitamin-water, Optimel-dranken en met stevia gezoete frisdranken aan. Omdat leerlingen hechten aan merken met een krachtige reputatie, vullen we onze automaten met verantwoorde varianten van de sterkste merken. Onze ervaring is dat minder sterke merken vaak veel kritiek en klachten uitlokken.”

09-05-17

10:09

Glazen voorzijde om te verleiden

Schoolkantine Brigade Voedingscentrum over vending op scholen

Catermaat past het principe van nudging toe. Het is bewezen dat het gezonder maken van de omgeving auto matisch tot betere keuzes leidt. Wilma: “Het gaat dus niet alleen om producten en prijzen, maar ook om presen tatie. Daarom hebben onze food- en drankautomaten een glazen voorzijde. Anders dan dichte automaten staan onze producten volop in de kijker, goed zichtbaar voor leerlingen. Door betere keuzes op de prominentste schappen en posities te plaatsen, prikkelen we leerlingen om gezondere producten te kiezen.”

“Het is goed dat er kritisch wordt gekeken naar het aanbod in de automaten, maar wat ons betreft hoeven de automaten zelf niet verbannen te worden. Naast de kantine kunnen ook de automaten ingericht worden met betere keuzes. Er zijn catering bedrijven die zich toeleggen op automaten die de betere keuzes ruim aanbieden.”

Betere keuzes, lagere prijzen

Gastlessen verantwoord snoepen

Hoe geeft Catermaat leerlingen nu een vriendelijk, laatste duwtje richting de verantwoorde keuzes? Naast lekkere producten maakt Catermaat het aanbod op allerlei manieren aantrekkelijker. Bijvoorbeeld voor de portemonnee. Leerlingen hebben weinig te besteden. Daarom zijn de betere keuzes vriendelijk geprijsd en altijd voordeliger dan minder goede keuzes. De betaal optie cashless maakt betalen extra makkelijk. Bij kleine bedragen tot € 25,- hoeft namelijk geen pincode ingetikt te worden. Even de bankpas langs de automaat halen en klaar! Snel en makkelijk voor de leerling, veilig voor de automatencateraar.

Interesse in gouden balie- en/of automatencatering? Bel 0800 - 02 30 788 voor meer informatie of een afspraak. Graag tot ziens!

EDG_JUN_022-023_Catermaat_v05.indd 23

In het kader van bewustmaken en verleiden geeft Catermaat leuke, (inter)actieve gastlessen op scholen, waarin leerlingen inzicht krijgen in hun eigen eet-, drinken beweeggedrag. Ze leren hier hoe ze dit kunnen verbeteren en welke keuzes gezonder zijn. Met een spannende quiz, lekkere proeverij en kans op een leuke prijs vliegen de lessen om.

Inzicht in consumptiegedrag Wilma: “Op elk van onze scholen volgen wij het consumptiegedrag van leerlingen op de voet. Het telemetries ysteem in onze automaten registreert elke productbeweg ing. Wij delen deze inzichten via periodieke rapporten.”

Catermaat, Veldsteen 30, 4815 PK Breda, 0800 - 02 30 788 backoffice@catermaat.nl, www.catermaat.nl

09-05-17

10:09

Op zoek naar nieuwe leermiddelen? Leermiddelen die passen bij de steeds veranderende leerbehoeften van uw leerlingen of aansluiten op onderwijsthema’s? Of op zoek naar producten en diensten om uw eigen kennis up-to-date te houden?

vó

Laat je inspireren! Met het uitgebreide assortiment van relevante uitgeverijen heeft Educatheek een passend leermiddel voor iedere leerbehoefte én voor u als onderwijsprofessional! Hieronder een selectie van het uitgebreide Educatheek assortiment

Educatieve posters

Vanaf 95

€7,

NIEUW!

Educatieve posters zijn een prachtig hulpmiddel om in de klas en thuis te gebruiken. Deze posters maken leren eenvoudiger en leuker. Door de posters zichtbaar in de klas of thuis op te hangen, wordt de inhoud op een speelse manier en de hele dag aangeboden. Kijk voor het hele assortiment posters op educatheek.nl/posters

Voegwerk: dobbelen met werkwoorden

Met Voegwerk oefenen leerlingen in (kleine) groepjes door middel van een dobbelspel het vervoegen van werkwoorden op het gebied van de persoonsvorm, gebiedende wijs, voltooid deelwoord en bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord.

Nieuwe serie Kijk en Lees strips

Deze nieuwe Kijk en Lees boeken zijn gevuld met korte grappige verhaaltjes van 1 of 2 pagina’s. Elk boek uit de serie is geschreven op een speciﬁek Avi-niveau en is gecertiﬁceerd door Cito. De nieuwe boeken zijn op de leesniveaus die een lezer doorloopt in groep 3 (eerste leerjaar): AVI Start, M3 en E3.

Wistet! Daar kun je op rekenen!

Wistet staat voor wiskundig kwartet en is een educatief rekenspel waarmee leerlingen vier verschillende visuele representaties van getallen en sommen bij elkaar zoeken. Bij uitstek geschikt voor oefenen van getalbegrip en getalbeeld. Voor leerlingen van groep 1 en 2. Verwacht in juni: Wistet voor groep 3, 4 en 5

Twix kaartspel: Tafels in beeld en verhaal

€9, Engels Taalkwartet Junior

€12,50

Met dit leuke kwartetspel leren kinderen op een speelse manier hoe ze zich in het Engels kunnen redden in veelvoorkomende situaties. Het spel bevat 20 kwartetten over diverse onderwerpen zoals eten en drinken, dieren, familie en nog veel meer. Inclusief 5 extra kaartjes met Engelse basiswoordenschat.

Bekijk ons gehele assortiment op

De webwinkel voor het onderwijs

Educatheek adv POnderwijs mei17.indd 1 EDG_JUN_024-025_Educatheek-SchoolTV AD.indd 24

€9,

€16,95

Tafels leren was nog nooit zo avontuurlijk! Kinderen maken een fantastische ontdekkingsreis door de tafels van 1 tot 10. Elke tafelsom heeft een unieke kaart met een eigen beeld en verhaal. Speel en vermenigvuldig!

Vanaf 95

educatheek.nl info@educatheek.nl www.educatheek.nl

08-05-17 14:41 09-05-17 10:10

1_1 Adv

17 14:41

v贸 B 贸r e s 22 tel ju ni !

Extraatje van Sinterklaas voor vroege bestellers van het Sinterklaasjournaal lespakket!

Bestel v贸贸r 22 juni het Sinterklaasjournaal lespakket en ontvang bij je pakket een leuk extraatje!

schooltvwebshop.nl/sinterklaasjournaal 1_1 Adv Sinterklaas Journaal POnderwijs Mei2017.indd 1 EDG_JUN_024-025_Educatheek-SchoolTV AD.indd 25

08-05-17 15:33 09-05-17 10:11

Centrale examens van A tot Z Gymzalen, computerlokalen en praktijkruimten bieden aan het eind van ieder schooljaar weer beelden van leerlingen die geconcentreerd werken aan hun centraal examen (CE). Dat kan zijn een papieren schriftelijk CE, een digitaal CE of een praktijkexamen. Hoe komen de CE’s tot stand? Hoe worden uiteindelijk de cijfers bepaald? Deze infographic toont alle stappen. Meer informatie over het centraal examenproces in het voortgezet onderwijs is te vinden op examenblad.nl, de website van het College voor Toetsen en Examens (CvTE).

Normering

Met de N-term ligt de omzetting van scores in CE-cĳfers Proces van totstandkoming en beoordeling van centrale examens

Opstellen syllabus

2 Coördinatie: SLO Ondersteuning: Cito en CvTE

Opstellen eindexamenprogramma

vast oftewel de normering. Meer informatie is te vinden op Examenblad.nl/onderwerp/normering-centrale-examens.

Coördinatie: CvTE Ondersteuning: Cito en SLO

Normering en becijfering examen

Aanvullingen op het correctievoorschrift

Coördinatie: CvTE Ondersteuning: Cito

Opstellen examen (en correctievoorschrift)

vakdocenten

Correctie examen

Vaststellen examen (en correctievoorschrift)

Afname examen (en feedback)

FEEDBACK

Coördinatie: Cito

E AM

FEEDBACK

Als docenten bĳ de eerste en/of tweede correctie merken dat zĳ niet (goed) Coördinatie: CvTEuit de voeten kunnen met het correctievoorschrift (cv), Ondersteuning: melden zĳCito dit bĳ de examenlĳn van het CvTE . Het CvTE kan dan besluiten tot een aanvulling op het cv om de onduidelijkheid of onvolkomenheid weg te nemen. Een aanvulling op het cv wordt ook verstuurd als er sprake is van een fout. Daarmee LAKS examenlijn 6 wordt voorkomen dat leerlingen de dupe worden van de fout. Het CvTE streeft ernaar nietCvTE later dan vier werkdagen na de examenlijn Correctie examen afname nog een aanvulling te versturen. Als er dan alsnog een Vakverenigingen fout aan het licht komt, kan dat via de N-term (zie Normering) gecompenseerd worden. Directe feedback

4 Coördinatie: CvTE Ondersteuning: Cito

Legenda

Docenten voortgezet onderwijs

Kerngegevens examenproces

Docenten naastgelegen Vak-expert / hogere onderwijs leidinggevende (waaronder vakdidactici) vo, mbo, ho

• 100 CE vakken voortgezet onderwijs (varianten voor verschillende niveaus vmbo niet meegerekend) • Ca. 4.000 examenopgaven (1e tijdvak) • Ca. 400 examens (incl. de verschillende examenvarianten voor vmbo)

De minister van OCW is verantwoordelijk voor het vaststellen van het examenprogramma en verleent goedkeuring aan de door het CvTE vastgestelde syllabi. Het CvTE is namens de minister de regisseur van het gehele examenproces. Het CvTE is verantwoordelijk voor de kwaliteit van centrale examens en het faciliteren minister OCW is verantwoordelĳ voor hetdevaststellen van en verleent van eenDe vlekkeloze afname.van Per stap coordineert een ketenpartner (SLO,kCito of CvTE) landelijke commissie die de zorgtexamenprogramma’s voor het opstellen van een product. De docenten die in deze commissies plaatsnemen, zijn afkomstig uit de volle breedte van het voortgezet onderwijs of het naast gelegen hogere onderwijs. Legenda goedkeuring aan de door het CvTE vastgestelde syllabi. Het CvTE regisseert het gehele proces rondom de

centrale examens en is verantwoordelĳk voor de inhoud ervan. Andere ketenpartners zĳn SLO (opstellen van examenprogramma’s), Cito (opstellen van CE’s) en DUO (logistiek). Toezichthouder is de Inspectie van het Onderwijs. Het CvTE, Cito en SLO werken altijd met landelijke commissies met zowel docenten die Docenten naastgelegen lesgeven aan de doelgroep zelf als docenten uit het naast gelegen hogere onderwĳs. Docenten

voortgezet onderwijs

EDG_JUN_026-027_CVTE_v07.indd 26

hogere onderwijs (waaronder vakdidactici)

09-05-17

16:27

Examenprogramma De examenprogramma’s van de minister regelen per vak wat de leerling moet kennen en kunnen. Ook geven ze aan wat in het schoolexamen en wat in het centraal examen thuishoort.

Syllabus Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) legt een gedetailleerde omschrĳving van de examenstof voor een centraal examenvak vast in een syllabus.

Opstellen eindexamenprogramma

Constructie

Opstellen syllabus

1 Coördinatie: SLO Ondersteuning: Cito en CvTE

Coördinatie: CvTE Ondersteuning: Cito en SLO

Meer weten over de constructie van examenvragen? Bekĳk het filmpje met de titel CvTEExamenvragen op het YouTube-kanaal van het College voor Toetsen en Examens.

3 Opstellen examen (en correctievoorschrift)

Coördinatie: Cito

CvTE examenlijn

AM EX

FEEDBACK

LAKS examenlijn

Vakverenigingen

Meewerken?

Directe feedback vakdocenten

Vaststellen examen (en correctievoorschrift)

Afname examen (en feedback)

Coördinatie: CvTE Ondersteuning: Cito

Logistiek

Kerngegevens examenproces

Meer weten over hoe je als docent mee kunt werken aan de centrale examens? Bekĳk de eerste aflevering van CvTE TV op het YouTube-kanaal van het College voor Toetsen en Examens.

DUO regelt dat de papieren examens gedrukt worden en tĳdig op • 100 CEcentrale vakken voortgezet onderwijs alle scholen terechtkomen. De digitale centrale examens worden (varianten voor verschillende niveaus vmbo via niethet meegerekend) computerexamensysteem Facet beschikbaar gesteld aan scholen. • Ca. 4.000 examenopgaven (1e tijdvak)

Vak-expert / leidinggevende vo, mbo, ho

EDG_JUN_026-027_CVTE_v07.indd 27

• Ca. 400 examens (incl. de verschillende examenvarianten voor vmbo)

09-05-17

16:28

Aansluiting PO-VO

Nu oo voorlo k advies pig gr. 7

Ă&#x161;w schooladvies op basis van integraal kindbeeld

Motivatie

Nieuwsgierigheid

Discipline

Reflecteren

Humor

Kritisch denken

Doorzettingsvermogen Leiderschap

Daadkracht Creativiteit Inlevingsvermogen

Moed

Verantwoordelijkheid Ondernemen

Verdraagzaamheid

Flexibiliteit

Uw schooladvies onderbouwd en objectief? Aansluiting PO-VO helpt! Aansluiting kijkt naar het hĂŠle kind, samen met leerkracht en ouder. Wilt u nu al een voorlopig schooladvies ontvangen? Er is dit schooljaar nog beperkte deelname aan de gratis proefafname voor groep 7 mogelijk. Meld u vandaag aan! Samen met onze adaptieve Eindtoets heeft u alles in beeld voor de volgende stap. Aansluiting PO-VO is ook het beginpunt van het loopbaanleren op het VO. Bel naar 026 3557332 of mail ons via info@amn.nl. Ervaar hoe waardevol Aansluiting PO-VO ook voor u kan zijn.

www.amn.nl

AMN_advPrimaOnderw192x285.indd 1 EDG_JUN_028-029_VMBO_v03.indd 28

08-05-17 14:41 09-05-17 10:13

17 14:41

NIEUW

te sgerich beroep ramma’s prog

vmbo

Nieuwe beroepsgerichte programma’s vmbo maken specialiseren en verbreden mogelĳk Op 1 augustus 2016 zijn er nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s ingevoerd in het vmbo. Met deze programma’s is een uniek element in het onderwijs geïntroduceerd: leerlingen kunnen de helft van hun programma zelf samenstellen, op basis van hun interesses en ervaringen. Ongeveer 50 procent van het beroepsgerichte programma bestaat uit het profielvak, dit is het deel van het programma dat alle leerlingen moeten volgen. Er zĳn tien profielen waaruit gekozen kan worden. De andere 50 procent bestaat uit keuzevakken waaruit leerlingen zelf kunnen kiezen. Stel je bent 14 jaar en gaat naar de derde klas van het vmbo. Aan het eind van het tweede leerjaar moet je kiezen voor een profiel en je kiest Economie en Ondernemen (E&O), omdat je denkt dat je later graag in een winkel wil gaan werken. Tĳdens de lessen E&O maak je kennis met werken in een winkel, omgaan met klanten, producten bestellen, bestellingen controleren, enz. Tĳdens een stage in een plaatselĳke modewinkel ontdek je dat je eigenlĳk liever intensiever om wil gaan met mensen, hen niet alleen wil adviseren maar ook echt wil helpen. In je keuzevakken kies je niet voor een verdieping op E&O, maar voor ‘Welzĳn volwassenen en ouderen’; een keuzevak waarin je kennismaakt met het ondersteunen van mensen die thuis wonen en hulp nodig hebben. Je loopt mee met een wĳkverpleegkundige en neemt een kĳkje op het mbo. Op basis van je ervaringen bespreek je met je loopbaan-

coach de voor- en nadelen van verschillende keuzes en stippel je heel concreet en bewust een loopbaanplan voor de nabĳe toekomst uit. De leerling in dit voorbeeld kan switchen van het ene naar het andere profiel zonder dat er tĳd verloren gaat. Als een leerling tĳdens het profielvak tot de ontdekking komt dat het gekozen profiel helemaal bĳ hem past, dan kan hĳ zich verder in dat profiel verdiepen en in de keuzevakken misschien al starten met de stof van het mbo op het vmbo.

Passie ontdekken Door de beroepsgerichte programma’s maakt een leerling kennis met de beroepspraktĳk en doet hĳ zĳn eerste ervaringen op, ervaringen die erg belangrĳk zĳn in het keuzeproces van de leerling. Bĳ het maken van keuzes wordt de leerling geholpen, niet door voor hem te kiezen, maar door hem te laten ontdekken waar zĳn passie ligt. Als een leerling aan het eind van het vmbo die passie ontdekt heeft, kan hĳ die volgen in zĳn beroepsopleiding. Dit gun je toch elke leerling? Kĳk voor meer informatie op nieuwvmbo.nl PrimaOnderwĳs 29

EDG_JUN_028-029_VMBO_v03.indd 29

09-05-17

10:13

Onderzoeksconferentie: in één dag op de hoogte van de laatste inzichten

Op de Onder zoeksconferentie presenteren weten schapper s recente onderzoeken op het gebied van onderwijs en ICT. Niet in lange keynotes, maar met korte pitches. Hierdoor is iedereen in één dag bijgepraat over wat echt werkt in de praktijk, vinden zowel Remco Pijpers en Toine Maes van Kennisnet als Jelle Kaldewaij van het NRO. tekst tefke van dijk

Tijdens de conferentie worden de bezoekers in korte presentaties bijgepraat over de meest actuele bevindingen. Naast zeven korte pitches is er ruimte voor diepgang in de thema’s multimediaal leren en toetsen in het onderwijs. Ook onderwerpen als digitale geletterdheid en mediawijsheid komen aan bod. Dat begint met de aftrap van Patti Valkenburg, hoogleraar Media, Jeugd en Samenleving aan de Universiteit van Amsterdam

en oprichtster van CcaM, het Onderzoekscentrum Jeugd en Media. Kennisnet-adviseur Remco Pijpers: ‘Patti is wereldwijd dé wetenschapper op het gebied van jeugd en media. Vanuit historisch perspectief op jeugd en digitale media kun je zeggen dat we jongeren vijftien jaar geleden vooral wilden beschermen. Discussies gingen vaak over de mogelijke schadelijkheid van media en hoe we kinderen kunnen beschermen

EDG_JUN_030-033_Kennisnet_v02.indd 30

09-05-17

17:12

tegen de risico’s. Nu gaan we veel meer uit van kansen. Van protectionisme zijn we opgeschoven naar empowerment en het is nu de vraag hoe we die twee nadrukkelijker gaan verbinden, met ook weer meer aandacht voor veiligheid en betrouwbaarheid.’

Sterker door sociale media In het onderwijs zijn we in de loop van de tijd anders gaan kijken naar wat we kinderen moeten leren over ICT. We kijken niet alleen beschermend, maar vanuit de context van digitale mogelijkheden. Ook is het economisch perspectief belangrijker geworden: bedrijven staan te springen om jonge, talentvolle programmeurs. Online ontwikkelen kinderen creatieve vaardigheden. Pijpers: ‘Kijk naar alles wat ze digitaal kunnen maken, van apps tot websites. Kinderen spelen niet alleen games, ze máken ook games en YouTube-video’s. Tegenwoordig willen kinderen geen astronaut meer worden, maar vlogger zoals Enzo Knol. In het onderwijs zie je dit terug in de aandacht voor programmeren, maar ook met het maakonderwijs. Digitale media bieden nu veel meer voor kinderen dan, zeg, vijftien jaar geleden. Met allerlei prachtige kansen voor scholen.’ Een voordeel van sociale media voor jongeren is dat ze oefenen in communicatieve en sociale vaardigheden. Pijpers: ‘Dat leidt tot een verdieping van bestaande vriendschappen. Ze durven via WhatsApp bijvoorbeeld sneller hun gevoelens te tonen en krijgen daar in de regel positieve reacties. Dat is goed voor het zelfvertrouwen. Sociaal-emotioneel worden de meeste kinderen dus sterker door sociale media.’

Digitale vaardigheden Natuurlijk zijn er ook risico’s. Denk aan digitaal pesten, met soms ingrijpende gevolgen, smaad, laster en beledigingen. Of digitale groepsdruk in WhatsApp-groepen en shame sexting. Pijpers: ‘Voor het vinden van een goede balans, goed kunnen omgaan met risico’s en optimaal gebruik van de mogelijkheden, moeten we

Onderzoeksconferentie: kom ook! Naast digitale geletterdheid en mediawijsheid gaat het tijdens de Onderzoeksconferentie op woensdag 28 juni onder meer om multimediaal leren. Wanneer werkt dit echt of echt niet? Taal ondersteund door beelden vergemakkelijkt leren. Er zijn steeds meer mogelijkheden om multimediale leermaterialen in te zetten in de les. Maar is dat altijd effectief? Het tweede thema van de conferentie is Toetsen in het onderwijs. Toetsing hoort bij onderwijs en vervult een belangrijke functie in ons onderwijssysteem. Hoe kan ICT helpen bij het afnemen van toetsen en wat zijn de gevolgen van digitale toetsing? Tijdens de conferentie zetten deskundigen de opbrengsten en risico’s op een rij.

leerlingen digitaal geletterd maken.’ Het blikveld is volgens Pijpers veranderd. Niet van zwart naar wit, het zijn altijd grijstinten geweest, maar wel met steeds meer aandacht voor empowerment. Hoe kunnen we kinderen digitaal laten vliegen, zonder dat ze zichzelf of anderen schade doen? Publieke discussies over media-opvoeding gingen vooral over de verantwoordelijkheid van ouders, waarbij er een kloof zou zijn tussen volwassenen en kinderen: volwassenen zouden digitaal onhandig zijn en kinderen digitale alleskunners. De laatste jaren is duidelijk geworden dat deze kloof helemaal niet bestaat. Kinderen beschikken niet automatisch over digitale vaardigheden. De generatie Einstein (geboren na 1985 en opgegroeid in de digitale informatiemaatschappij) uit het gelijknamige boek bestaat niet volgens Pijpers. ‘Het veronderstelde gat tussen volwassenen en kinderen is er niet, maar er zijn wel grote verschillen in digitale vaardigheden tussen kinderen onderling.’

Stand van zaken Onderzoekers krijgen steeds beter in beeld hoe het is gesteld met de basisvaardigheden ICT, digitale vaardigheden en mediawijsheid van jongeren in de leeftijd van 10 tot 17 jaar. Kennisnet en de Universiteit Twente doen op dit moment onderzoek, waar de eerste resultaten tijdens de Onderzoeksconferentie worden gepresenteerd. Kwantitatief gaat het bijvoorbeeld over mediagebruik: welke media gebruikt de jeugd vooral en helpen digitale media bij het leren? Het kwalitatief onderzoek richt zich op de praktische vaardigheden: hoe goed vervullen jongeren digitale opdrachten en in hoeverre zijn er verschillen tussen kinderen? Pijpers: ‘De afgelopen tien jaar hebben scholen veel gedaan op het gebied van mediawijsheid, maar onderzoeken laten zien dat dit nauwelijks effect heeft gehad. Het niveau van leerlingen hangt af van de thuissituatie: de opleiding en de sociaaleconomische status van de ouders zijn veelal bepalend voor de digitale vaardigheden van kinderen. Het lopende onderzoek moet de nieuwe stand van zaken laten zien.’

Onderzoek en onderwijspraktijk De jaarlijkse Onderzoeksconferentie is sinds twee jaar een gezamenlijk initiatief van Kennisnet en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Een mooie combinatie: het NRO coördineert en financiert de uitvoering van onderzoek voor het onderwijs en Kennisnet gaat over ICT in het onderwijs. Samen maken zij de verbinding tussen onderzoek en onderwijspraktijk. NRO-directeur Jelle Kaldewaij: ‘We merken dat docenten zich afvragen: wat werkt wel en wat niet? En moeten we wel ICT inzetten? Inmiddels is voor iedereen duidelijk dat scholen niet zonder ICT kunnen en iedereen ziet ook de voordelen.’ Elke leerling verdient eigentijds, veilig en persoonlijk onderwijs, is

PrimaOnderwijs 31

EDG_JUN_030-033_Kennisnet_v01.indd 31

09-05-17

10:14

de overtuiging van Toine Maes, directeur van Kennisnet. ‘Dit betekent dat scholen in randvoorwaarden up-todate moeten zijn, zowel qua leermateriaal als digitaal geletterde leraren en leerlingen. Ook moet er sprake zijn van veilige gegevensuitwisseling, veilige netwerken en privacy. Tot slot gaat het om onderwijs op maat, ook dat is goed te regelen met ICT. Liefst wel gestoeld op wetenschappelijke inzichten natuurlijk.’

Kennisrotonde De Onderzoeksconferentie laat zien wat onderzoek tot nu toe heeft opgebracht. ‘We willen in beeld brengen wat de mogelijkheden zijn bij ICT en wat bewezen e ffectief is’, aldus Kaldewaij. ‘Bezoekers van de conferentie kunnen hierdoor inspiratie opdoen. We willen onderzoek laten landen in de praktijk.’ Hiervoor heeft het NRO, het online loket kennisrotonde.nl opgezet; een vraagbaak waar iedereen een vraag kan stellen. Kaldewaij: ‘Wij zoeken uit of er al onderzoek naar is gedaan of dat we de vraag kunnen b eantwoorden met nieuw onderzoek. Inmiddels zijn er al meer dan tweehonderd vragen gesteld en de meeste zijn te beantwoorden vanuit bestaand onderzoek. Dat is mooi; blijkbaar weten we al heel veel vanuit de wetenschap.’

Ontmoeten en netwerken Volgens Toine Maes is er nog een wereld te winnen als het gaat om inzicht verschaffen aan het onderwijs. ‘De

Onderzoeksconferentie is daarom al jarenlang vast onderdeel in ons repertoire. Als Kennisnet willen we onderwijsprofessionals de laatste inzichten geven én partijen samenbrengen. De enige op onderzoek gerichte conferentie blijkt een succesformule waarbij bezoekers in één dag zijn bijgepraat met appetizers, waarbij ze verdieping kunnen zoeken in specifieke onderwerpen.’ De verschillende onderwerpen komen niet aan bod in lange keynotes, maar in korte pitches. De conferentie heeft hiermee een breed effect voor verschillende groepen. ‘De informatie is niet abstract maar heel praktisch, zowel een school als een uitgever van digitaal leermateriaal heeft er wat aan’, aldus Maes. ‘Zij kunnen de allerlaatste inzichten op een praktische manier gebruiken. Bijvoorbeeld vanuit de vraag hoe je het beste digitaal leer materiaal kunt maken. Op welke manier kun je daar audio en video aan toevoegen en wat is het meest effectief?’De conferentie is zowel voor makers als voor gebruikers in het onderwijsveld van toegevoegde waarde. Maes: ‘We zien dat er een brede doelgroep naar de conferentie komt. Het is ook een bijeenkomst waar mensen elkaar ontmoeten en netwerken. Op die manier vindt kennis deling en productontwikkeling plaats. De belangstelling voor de conferentie is groot en de interesse neemt al jaren toe, zowel vanuit de onderzoekswereld als het bedrijfsleven en de onderwijsveld.’ Meer weten of aanmelden? Kijk op kn.nu/onderzoeksconferentie

EDG_JUN_030-033_Kennisnet_v02.indd 32

09-05-17

16:29

Democratie en politiek voor groep 7 en 8 De Derde Kamer der Staten-Generaal

Derde Kamer

Bestellen? Bestel het gratis lespakket via: www.prodemos.nl/derdekamer

Ieder jaar op de derde dinsdag in september is het

Ieder leskoffertje heeft 4 lessen. Een les bestaat uit een filmpje,

Prinsjesdag; een goede aanleiding om in de klas

opdrachten en eindigt met een debatspel waarin de leerlingen met

aandacht te besteden aan politiek en democratie.

elkaar in debat gaan als echte Kamerleden. Op www.derdekamer.nl

Wie is de baas in Nederland, hoe worden wetten

vindt u de filmpjes en informatie over hoe de Nederlandse

gemaakt wat zijn verkiezingen en nog veel meer

democratie werkt.

informatie. Bestel een gratis leskoffertje met

De Derde Kamer is een gratis interactief lesprogramma over

lesboekjes voor 30 leerlingen en ga aan de slag.

democratie voor leerlingen van groep 7 en 8 gemaakt op initiatief van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal i.s.m. ProDemos.

EDG_JUN_030-033_Kennisnet_v02.indd 33

09-05-17

16:25

Rasechte klassiekers en innovatieve nieuwelingen: de pennen, markers en stiften van PILOT Pen zijn niet meer weg te denken uit het klaslokaal.

WWW.PILOTPEN.NL

EDG_JUN_034-035_PilotPen AD.indd 34

09-05-17

10:48

Kent u de grootste onderwijsfavorieten al?

FriXion

G-2

Uitwisbare, thermische inkt

Al 20 jaar wereldwijd favoriet

Uitgummen met de achterkant van de pen of stift,

De robuuste klassieker onder de gelpennen

zonder vlekken en zonder het papier te beschadigen

Schrijft soepel en comfortabel

Uitgegumde deel direct weer beschrijfbaar

Ligt lekker in de hand dankzij ergonomische grip

Verkrijgbaar als pen, markeerstift en viltstift

Vormvaste ĂŠn extreem slijtvaste schrijfkogel

Pennen zijn navulbaar; beter voor het milieu

Tijdloos design Navulbaar

V-Board masters

Permanent marker

Zichtbaar inktvenster

Beschrijft alles, van papier en kunststof tot hout

Zeer soepel schrijvend

Enorm slijtvaste inkt

Milieuvriendelijke, navulbare whiteboardmarker

Schrijft soepel

Grotendeels gemaakt van gerecycled kunststof

Zelfs zonder dop droogt de marker niet snel uit,

Direct te gebruiken, zonder schudden of pompen

de inkt blijft maar liefst 24 uur vloeibaar

Verkrijgbaar in vijf intensieve kleuren

Verkrijgbaar in twee diktes

Gunstig in prijs

Met ronde of schuine punt In zwart, blauw, rood en groen

BAAARA B M M U TGGU

UIUTI

EDG_JUN_034-035_PilotPen AD.indd 35

09-05-17

10:48

Gloednieuwe post-HBO-opleiding Taal-/leescoördinator binnenkort van start Voor leraren in het basisonderwijs die een inspirerende en begeleidende rol willen vervullen op taal- en leesgebied binnen hun school of bestuur, start binnenkort de gloednieuwe post-HBO-opleiding Taal-/leescoördinator. Door deze opleiding ben je binnen één jaar Taal-/leescoördinator. Volgens aanbieder Onderwijs Maak je Samen is de nieuwe studie ideaal voor mensen die met twee voeten in de praktijk staan. ‘Tijdens de opleiding is er veel gelegenheid om de opgedane kennis te vertalen naar de situatie van jouw school. Wat zou ontwikkeld kunnen worden? Wat moet de school vasthouden? Wat kan versterkt worden? Wat moet je niet meer doen? Na deze opleiding draag je bij aan het optimaliseren van het taal- en leesonderwijs en kun je echt innoverend en coachend bezig zijn.’ foto’s human touch photography

EDG_JUN_036-037_OMJS3_v05.indd 36

09-05-17

10:49

‘Na deze opleiding kun je echt innoverend en coachend bezig zijn’

Tijdens de opleiding word je aan de hand van de meest recente inzichten geschoold op het gebied van alle taaldomeinen (technisch lezen, begrijpend lezen/ begrijpend luisteren, woordenschat, spelling/werkwoord spelling, stellen en mondelinge taalvaardigheden). Alle taaldomeinen voor de doorgaande lijn van groep 1 t/m 8 komen aan bod. Daarnaast gaat de studie in op de competenties die voor een Taal-/leescoördinator nood zakelijk zijn om het team te enthousiasmeren voor en te ondersteunen bij het uitvoeren van het taalbeleidsplan in de praktijk. Al tijdens de opleiding ga je actief aan de slag als Taal-/leescoördinator op je eigen school.

Eigen app De opleiding biedt veel ruimte voor uitwisseling van ervaringen. Uniek is de inzet van de eigen app, waar door je good practices onderling kunt delen. Door ruime periodes tussen de bijeenkomsten, is er veel tijd om het geleerde direct in de praktijk te brengen. De opleiding bestaat uit negen studiedagen: vier t weedaagsen op een inspirerende locatie inclusief ontbijt, lunch, diner en overnachting, en een terug komdag. Binnen elke tweedaagse staan twee of drie

taaldomeinen centraal. Daarnaast wordt in elke twee daagse aandacht besteed aan de rol van de Taal-/ leescoördinator en het maken van het taalbeleidsplan met betrekking tot de besproken taaldomeinen. Al na de eerste tweedaagse ga je onder meer aan de hand van een opdracht, concreet als Taal-/leescoördinator aan de slag. Tijdens elke volgende tweedaagse studie bijeenkomst is er volop ruimte voor intervisie en het stellen van vragen naar aanleiding van de ervaringen in de praktijk.

Erkend Aan het eind van de opleiding ontvang je een certificaat (opleiding ligt voor bij CPION) en ben je erkend Taal-/ leescoördinator. De opleiding wordt ook aangemeld bij het Registerleraar. Het certificaat ontvang je door de studiemomenten bij te wonen (minimale aanwezigheid van 90 procent), door de tussentijdse praktijkopdrachten uit te voeren en door het schrijven van een taalbeleids plan voor jouw school. Na het volgen van de opleiding ben je een expert op het gebied van het taalonderwijs en in staat binnen de school of het bestuur een initiërende, inspirerende en begeleidende rol te vervullen.

De opleiding start 2 oktober. Je kunt je nog tot en met vrijdag 14 juli 2017 inschrijven. Ga dus snel naar s.omjs.nl/taalcoordinator

EDG_JUN_036-037_OMJS3_v05.indd 37

09-05-17

10:49

de Onderwijsdesk

voor hulp bij leer- en gedragsproblemen in de klas Speciaal voor PrimaOnderwijs beantwoordt de Onderwijsdesk vragen van leerkrachten uit het hele land. Goede adviezen en cursussen waarbij je je echt in je vak gehoord en begrepen voelt, zorgen er namelijk voor dat je floreert in je vak. Deze editie staat gedrag centraal. Heb jij een vraag voor de Onderwijsdesk, mail die dan naar info@onderwijsdesk.nl. ‘Sommige leerlingen hebben een kort lontje! Wat raad je aan?’ Iris uit Geleen De Onderwijsdesk: Kinderen die snel driftig, brutaal of boos worden, krijgen van hun omgeving te lang en te vaak negatieve aandacht in de vorm van straf. Het is echt een misverstand dat straf leerlingen aanzet tot goed gedrag. Integendeel, het vergroot het gevoel van onrecht en dat is nu juist voor een leerling weer een prikkel om opnieuw boos en driftig te worden. Straf werkt alleen als het kind de sanctie als eerlijk beleeft en wanneer je schaars bent met straf. Een leerling die regelmatig boos en driftig om zich heen slaat, geeft een signaal af dat het niet goed met hem/haar gaat. Het ontbreekt ons vaak aan tijd en een flinke dosis geduld om de onderliggende boodschap te achterhalen, zodat je het gedrag gaat begrijpen. Wanneer je je verdiept in de reden, komt de leerling vaak zelf met de oplossing. TIP 1 Spaar je energie en ga niet discussiëren, argumenteren of preken. Maak ook geen sarcastische opmerkingen. TIP 2 Vraag niet naar het waarom, maar focus vooral op hoe het morgen anders kan? Laat de leerling meedenken in de oplossingen.

TIP 3 De cursus Begrijp Gedragsproblemen op zaterdag 17 juni a.s. biedt handelingsgerichte tools om met onder andere agressief, brutaal en ongemotiveerd gedrag om te gaan. De cursus is gevalideerd en zorgt ervoor dat je je accu weer oplaadt. Er zijn nog plaatsen beschikbaar! ‘Wat doe je als een leerling onderpresteert?’ Anneke uit Haarlem De Onderwijsdesk: Presteert een leerling niet zoals verwacht, dan zou een gesprek en een onderzoek naar de leerpotentie van de leerling ons eerste advies zijn. Kinderen blijken vaak de benodigde capaciteiten te hebben, maar maken slordigheidsfouten, missen de start van de instructie, hebben zwakke executieve functies of willen net zo snel als anderen klaar zijn met hun werk. TIP 1 Met een psychologisch onderzoek krijg je een goed inzicht in alle kwaliteiten en competenties van een leerling, ook op sociaal en emotioneel gebied. Je ziet ook welke executieve functies goed ontwikkeld zijn en welke minder. TIP 2 Gebruik feedup (zeg vooraf duidelijk wat je moet doen), feedback (waar sta je nu?) en feedforward (welke stappen moet je nog ondernemen om verder te komen?).

Emmeliek Boost, pedagoog/GZ-psycholoog BIG, startte 15 jaar geleden de Opvoeddesk voor ouders en onderwijsprofessionals. Samen met Esmaralda Kranendonk (kinderen jeugdpsycholoog NIP) en hun team van orthopedagogen is de Opvoeddesk inmiddels uitgegroeid tot een bekende in het onderwijswerkveld. Speciaal voor het onderwijs is er nu de Onderwijsdesk, waar je direct toepasbare tips, tools en cursussen vindt. Kijk op onderwijsdesk.nl of bel 035 - 695 7020. Ze vertellen graag meer over hun aanbod en hulp in de klas.

EDG_JUN_038-039_Onderwijsdesk_v04.indd 38

09-05-17

10:50

‘De ontvangst én de inspirerende cursusleiders: dat maakt echt het verschil!’ Guus uit Leeuwarden De cursusladder van de Onderwijsdesk Alle cursussen zijn gevalideerd door de registercommissie van Registerleraar.nl. Cursus Begrijp ADHD De nieuwste wetenschappelijke inzichten, praktische tips voor in de lespraktijk en aandacht voor mythen, het brein en medicatie. Door Dr. Sebastiaan Dovis, ontwikkelingspsycholoog, docent aan de UvA, gepromoveerd op kinderen met ADHD. • Zaterdag 28 oktober 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur • Zaterdag 25 november 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur Cursus Executieve Functies Uitleg over de executieve functies, hun bijdrage tot schoolsucces en praktische tips voor in de klas. Van werkgeheugen en taakinitiatie tot metacognitie. Door Dr. Diana Smidts, GZ-psycholoog Kind & Jeugd. • Zaterdag 10 juni 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur • Zaterdag 16 september 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur • Donderdag 12 oktober 2017 (VO) 10.00 - 16.00 uur TIP 3 Een checklist of een werkbrief is een uitkomst voor die leerling die moeite heeft om tot prestaties te komen. Het leert een leerling stap voor stap van het begin- tot het eindpunt wat hij moet doen om de taak goed te volbrengen. TIP 4 Diana Smidts geeft zaterdag 10 juni 2017 de cursus Executieve Functies. De cursus geeft uitleg over de executieve functies, hun bijdrage tot schoolsucces en praktische tips voor in de klas. Van werkgeheugen en taakinitiatie tot metacognitie. ‘Heb je een handige tip zodat leerlingen doen wat ik vraag?’ Hans uit Gouda De Onderwijsdesk: Je accu raakt gauw leeg als je je steeds laat ‘verleiden’ om kinderen in de klas tot de orde te roepen, te corrigeren, te waarschuwen of dat je door te dreigen met straf kinderen probeert te stimuleren tot goed gedrag. TIP Zet kinderen vooraf op het goede spoor door aan te geven hoe ze goed op hun stoel zitten, verwoord precies welk gewenst gedrag je wilt zien en wat je dus van hen verwacht. In plaats van achteraf te corrigeren, zeg je: ‘Ik weet zeker dat het jullie lukt om goed op je stoel te zitten met je buik bijna tegen de tafelrand.’ Geef het moment dat de klas goed luistert, het luistergedrag een cijfer 8 of 9. Gaat het toch weer even mis, ga het negatieve gedrag dan niet veroordelen en uitvergroten, maar focus je uitsluitend op: ‘We gaan weer voor de 8!’

EDG_JUN_038-039_Onderwijsdesk_v04.indd 39

Cursus Begrijp Gedragsproblemen Handelingsgerichte adviezen om met o.a. agressief, brutaal en ongemotiveerd gedrag om te gaan. Door Dr. Annematt Collot D’Escury-Koenigs, GZ-psycholoog, kinderen jeugdpsycholoog, specialist NIP en docent aan de UvA. • zaterdag 17 juni 2017 ( PO en VO) 10.30 - 16.30 uur • Zaterdag 11 november 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur Cursus Expliciete Directe Instructie (EDI) Tips en technieken voor een goede les. EDI geeft iedere leerling het succesgevoel: ‘Ik kan het!’ Het vergroot hun motivatie én de leeropbrengst zichtbaar en niet onbelangrijk: het maakt van jou een effectieve leerkracht. Door Marcel Schmeier, gecertificeerd EDI-trainer, onderwijsadviseur. • Zaterdag 9 september 2017 (PO) 10.30 - 16.30 uur Cursus Mindset Mindset bepaalt groei en succes op school. Van Fixed tot Growth Mindset en praktisch groeigereedschap voor in de klas. Door Drs. Floor Raeijmaekers, specialist in Gifted Education (ECHA) en medeoprichter Platform Mindset. • Zaterdag 23 september 2017 (PO en VO) 10.30 - 16.30 uur • Donderdag 16 november 2017 (VO) 10.00 - 16.00 uur Cursus Begrijp Autisme Uitleg over hoe een kind met autisme alledaagse (school) situaties ervaart en tips in de lespraktijk. Door Drs. Mirjam Zwaan, orthopedagoog, medeauteur ‘Ik en autisme’ en ‘Autisme in mij’. • Zaterdag 30 september 2017 (PO enPrimaOnderwijs VO) 10.30 - 16.3039uur

09-05-17

10:50

Gratis interactief lesprogramma

Aan JOU hebben we wat

geeft jongeren verrassende kijk op sector Zorg & Welzijn Wanneer je scholieren vraagt wat hun studieplannen zijn als ze straks hun diploma op zak hebben, is de kans klein dat ze de richting Zorg & Welzijn noemen. Dit heeft verschillende redenen: de sector is niet zichtbaar voor ze, heeft geen (aantrekkelijk) imago of weinig aansluiting met hun leefwereld. Tijd om daar verandering in te brengen met het gratis interactieve lesprogramma Aan JOU hebben we wat! door vanessa pelle foto’s shutterstock

In het lesprogramma Aan JOU hebben we wat duiken scholieren in het leven van de zorggebruikers. Door persoonlijke verhalen ontdekken jongeren dat werken in de sector Zorg & Welzijn enorm breed is, veel kansen biedt en echt bij hen kan passen. Want precies hoe jongeren in het leven staan, dat is waar mensen die zorgbehoevend zijn behoefte aan hebben. Het lesp rogramma is een initiatief van de regionale werkgeverso rganisaties in de sector Zorg & Welzijn, samen v erenigd in RegioPlus. Met het lesprogramma willen zij jongeren laten inzien dat ze voor werken in de zorg vooral zichzelf moeten zijn. Zo zegt voorlichtster Wietske Hoekstra: ‘Je kunt een injectie geven… én een flinke dosis energie. Je kunt steunkousen geven… én je mooiste smile. Je kunt therapie geven… én je

sterkste verhalen. Het mooiste wat jongeren kunnen geven, is zichzelf!’

Positief realistisch Het lesprogramma Aan JOU hebben we wat is ontwikkeld voor het vmbo en voor havo/vwo en is een combinatie van digitaal en fysiek materiaal. Het bestaat uit korte modules, die de diversiteit van de sector illustreren. ‘Het lesprogramma houdt jongeren geen sprookje voor, verzekert Wietske. ‘Het is positief maar ook realistisch. Zorg & Welzijn is veel breder dan wat er nu vaak geschetst wordt. Het zal in de toekomst ook steeds breder worden. Mensen blijven langer thuis wonen en daar komt een heel belangrijk stuk welzijn bij kijken. Onder Zorg & Welzijn valt ook sociaal werk, schuldhulpsanering én preventie. Hoe zorg je er nu voor dat iemand gezond blijft en daardoor langer thuis kan wonen? Er is een enorme keuze aan studies. Je kunt Verpleegkunde of Sociaal maatschappelijke dienstverlening studeren, maar ook Farmakunde of Zorg & Technologie.’

Smartphone De lessen zoomen in op het leven van zorgvragers en laten tegelijkertijd zien welke eigenschappen van onmisbare waarde zijn voor een zorgverlener in de sector, namelijk humor, lef, nieuwsgierigheid en creativiteit. Voor het lesprogramma kan de smartphone in de klas worden ingezet. Op die manier polls en korte testjes doen, zal de leerling zeker aanspreken. De verbeeldingen die in het lesprogramma zijn gebruikt, zijn verrassend en niet g estereotypeerd. Achter een foto van een tablet kan het verhaal van iemand schuilgaan die in een 40

EDG_JUN_040-041_Zorg_v06.indd 40

09-05-17

10:51

v erpleeghuis woont, maar actief online spelletjes speelt en via FaceTime met haar kleinkinderen kletst. In Instagram-stijl krijgen de scholieren dagen uit het leven van een zorgvrager te zien. De schermen bevatten onderschriften bij de foto’s, diverse opdrachten, kennis vragen, stellingen, dilemma’s en discussievragen. Op deze manier worden verschillende sectorberoepen en -opleidingen belicht. Door voor deze vertelvorm te kiezen, worden scholieren het verhaal ingezogen en kunnen ze zich beter inleven in de zorgvrager.

Reflectie Na het doorlopen van de verhalen van zorgvragers, gaan scholieren aan de slag met de werkbladen. De werkbladen bevatten vooral individuele onderzoeksen reflectieopdrachten die dieper ingaan op de vraag: ‘Welk beroep spreekt mij aan en past bij mij?’ Ze zoeken uit welke eigenschappen en competenties daarbij passen, maar ook welke weg ze moeten afleggen als ze het beroep dat hun aanspreekt later willen uitoefenen. Wietske: ‘Het klassieke beeld zal al snel verdwijnen.’

Bestel het gratis lesprogramma Jouw leerlingen hebben zonder uitzondering iets moois in zich. Lef, humor, nieuwsgierigheid, creativiteit... Het zijn juist die eigenschappen waar de sector Zorg & Welzijn om zit te springen. Om jongeren een beeld te geven van deze sector en hen vooral te laten zien hoe zij de toekomst kunnen veranderen, kun je het gratis lesprogramma Aan JOU hebben we wat bestellen. Er zijn twee lesprogramma’s beschikbaar: • Vmbo: dit lesprogramma is geschikt om in te zetten ten behoeve van de sectorkeuze (leerjaar 1/2) • Havo/vwo: dit lesprogramma is gekoppeld aan de profielkeuze (leerjaar 3)

Ga naar primaonderwijs.nl/aanjouhebbenwewat om het lesprogramma te bestellen. Het lesprogramma wordt eind augustus/begin september op school geleverd.

PrimaOnderwijs 41

EDG_JUN_040-041_Zorg_v06.indd 41

09-05-17

10:51

‘Mediawijsheid

is een stukje modern burgerschap’ Nieuwe media en technologie vragen om nieuwe vaardigheden. Die leren kinderen thuis, maar zeker ook op school. Yvonne Beijering, leerkracht van groep 7 en 8 van o.b.s. Ekkelhof uit Drouwen (Drenthe) werkt met haar leerlingen hard aan zogenoemde 21st century skills en mediawijsheid. Sinds vorig jaar doet ze mee aan het mediawijsheidproject MediaMasters. Beijering: ‘Op onze basisschool besteden we veel aandacht aan vaardigheden die passen bij de tijd waarin we leven, zoals programmeren, het beoordelen van bronnen en het maken van video-opnames van presentaties.’ tekst lars ykema foto’s vera duivenvoorden

Wat betekenen de nieuwe technologische ontwikkelingen voor het onderwijs en voor jou? ‘De verandering gaat vrij snel, scholen zijn niet te vergelijken met vijftien jaar geleden. Het is belangrijk dat leerkrachten bij de tijd blijven. Ik vind dat pabo-studenten tijdens hun opleiding bijvoorbeeld de basisbeginselen van programmeren moeten leren. Maar het gaat ook verder dan dat. Mediawijsheid zie ik als een stukje modern burgerschap, het hoort er gewoon bij. Kinderen moeten vroeg leren hoe om te gaan met nieuwe technologie maar daarvoor zijn ze wel voor een groot deel afhankelijk van hun leerkracht en ouders. Het is iets wat in alle vakken terug moet komen. Het mag eigenlijk niet gebeuren dat leerkrachten achterlopen.’ Hoe zie je dit terug in jouw lessen? ’Natuurlijk gebruiken we ook nog boeken, maar binnen onze school vinden we het belangrijk dat we kinderen zo eigentijds mogelijk laten leren. Daarbij maken we gebruik van de middelen die tegenwoordig voorhanden zijn, zoals tablets en smartphones. Sinds vorig jaar doen we ook mee aan MediaMasters, zowel met de Game in november als de extra opdrachten die horen bij de MediaMasters Club. Onwijs leuk, je merkt dat de spelvorm goed werkt en dat de leerlingen onbewust leren over de werking van internet en sociale media. Ze maken er zelfs tijd voor vrij door ook thuis de opdrachten te maken. En dat is goed, want al mijn leerlingen zijn actief op sociale media als Facebook, Snapchat, WhatsApp en Instagram.’

De MediaMasters Club is relatief nieuw, hoe gebruik jij die in de klas? ’Het is fijn dat je de opdrachten van de MediaMasters Club kunt inzetten op de momenten dat het relevant voelt. De lessen over nepnieuws en online pesten kwamen op een goed moment, het waren onderwerpen die speelden in de actualiteit en de klas. Naast het maken van de opdrachten was het een goede aanleiding om met de leerlingen te praten over deze onderwerpen in de vorm van een kringgesprek. De les over smartphones in het verkeer heb ik met deze klas overgeslagen, omdat we kort daarvoor als klas al aandacht hadden besteed aan het onderwerp. Wie weet komt het later meer van pas of anders in het volgende schooljaar. Ze geven in ieder geval goede handvatten om het hele jaar door met mediawijsheid aan de slag te gaan in de klas.’

EDG_JUN_042-043_Mediamasters_v03.indd 42

09-05-17

10:52

De meest mediawijze klas van Nederland? Of we het nu hebben over tv, internet, apps, games of smartphones: media zijn overal en iedere leerling maakt er gebruik van. Mediawijs zijn is daarom steeds belangrijker. Hoe werken media, wat hebben ze voor invloed en wat kun je ermee? MediaMasters bestaat uit twee onderdelen: de Game en Club. De MediaMasters Game is een crossmediale game voor in de klas en thuis. Leerlingen, ouders en leerkrachten leren meer over sociale media, reclame, informatievaardigheden, programmeren, games, cyberpesten, vloggen, beeldvorming en online gedrag. Dit jaar is er extra aandacht voor nieuwe technologieën zoals virtual reality. Met MediaMasters wil initiatiefnemer Mediawijzer.net de diversiteit van mediawijsheidonderwerpen aangeven en leerkrachten inspireren en wegwijs maken in het aanbod aan lesmateriaal dat reeds ontwikkeld is door anderen. Iedere leerling ontvangt aan het einde van de week een MediaMasters diploma. De klas die aan het einde van de week de meeste punten heeft behaald, mag zich een jaar lang ‘de meest mediawijze klas van Nederland’ noemen.

MediaMasters Club De MediaMasters Club zorgt voor verdieping. Een klas die lid is van de MediaMasters Club heeft het gehele schooljaar gratis toegang tot extra opdrachten en MediaMissies over actuele mediawijsheidthema’s. MediaMissies en opdrachten in MediaMasters worden samengesteld uit het aanbod van netwerkpartners van Mediawijzer.net. De Club gaat iedere twee maanden op een laagdrempelige manier in op een a ctueel thema rondom media en mediawijsheid zoals: gaming, nepnieuws, beeldvorming en (sociale) media, online pesten en smartphones op de fiets.

MediaMasters in cijfers

• Dit jaar waren er 150.000 kinderen ingeschreven voor de MediaMasters Game • De leerlingen waren verdeeld over ruim 6.100 klassen en bijna 3.000 scholen • In totaal zijn de 115 verschillende MediaMissies ruim 2 miljoen keer gespeeld! Partners Jaarlijks dragen tientallen partners bij aan Media Masters in de vorm van MediaMissies; vragen en opdrachten die leerlingen in de klas en thuis moeten uitvoeren. In voorgaande jaren zorgden experts van o.a. Kennisnet, EYE Film museum, Cinekid, Nieuws in de Klas, Gamestad, het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Het Klokhuis en de NPO vanuit hun eigen expertises voor een gevarieerd aanbod aan opdrachten.

Meld je (nieuwe) klas nu aan voor schooljaar 2017/2018 Leerkrachten kunnen hun klas voor het schooljaar 2017/2018 vanaf 1 juni aanmelden via www.mediamasters.nl. De MediaMasters Game wordt gespeeld tijdens de Week van de Mediawijsheid (17 t/m 24 november 2017), de MediaMasters Club is het gehele schooljaar toegankelijk. Meedoen aan MediaMasters is gratis.

PrimaOnderwijs 43

EDG_JUN_042-043_Mediamasters_v03.indd 43

09-05-17

10:52

Eren & Leren

‘Het doet wat met je als de persoon die daar begraven ligt, er ineens even ‘is’ en vertelt over zijn of haar leven!’ Op 1 mei bezocht een groep scholieren het Nationaal Ereveld in Loenen. Het was, net als voorgaande jaren, een emotioneel bezoek. Bij iedere grafsteen staat een man of een vrouw symbool voor het leven van het daar begraven oorlogsslachtoffer. Hun leven. Ieder met een eigen droom, verwachting en verhaal. Het bezoek staat aan de basis van de lessenreeks Eren & Leren. Docent Henk Winkelhuis van het Twents Carmel College uit Oldenzaal deelt zijn verhaal. ‘Het is al laat, maar ik moet het kwijt. Nu is het gevoel er nog. Morgen is het anders. Morgen is morgen. Vandaag ben ik met collega Jolanda Dooren en leerlingen Lieke Steinmeijer, Amber Vuijst en Mats Nap in Amsterdam. We zijn uitgenodigd voor een bijeenkomst, gegeven door Morten Hjort en Nathalie Toisuta, rondom de N ationale Herdenking Ereveld Vol Leven om onze ervaringen van ons bezoek van vorig jaar te delen. Wat heeft het bezoek aan het Nationaal Ereveld met ons gedaan? Wat doet het met je als je iemand achter een grafsteen ziet staan als symbool voor de mens die daar begraven ligt? Wat doet het met je als de persoon die daar begraven ligt, er ineens even ‘is’ en zijn of haar verhaal vertelt? Het wordt een middag vol emotie. Kippenvelmomenten, een lach, een traan. Met een brok in de keel, met diep verdriet, maar ook met dierbare herinneringen.’

Meer dan een gezicht ‘Het is eigenlijk onmogelijk om de middag in een verhaal te vatten. Deze middag moet je hebben ‘beleefd’. Zoals je het gevoel beleefd moet hebben om te praten

met iemand die symbool staat voor de overleden persoon in dat graf. Hij/zij heeft méér dan een gezicht gekregen. Voor héél even leeft die persoon weer. Voor héél even kun je zeggen wat je had willen z eggen. Voor héél even kun je nog vragen wat je had willen vragen. Het is zó onwerkelijk, maar toch zó echt. Het verhaal van een man van 92 die op 21-jarige leeftijd zijn tweelingbroer verloor. Hij wil zijn broer nog één keer zien. Op 1 mei is hij er. Dan gaat hij weer naar het graf van zijn broer en kijkt hij in de ogen van die jongeman van 21 die achter het graf zal staan. En die jongeman is diezelfde jongeman als vorig jaar. Want ook híj wilde er weer zijn. Hij wilde weer voor even die tweelingbroer zijn van die man van 92. Of het verhaal van de moeder van Timo Smeehuijzen, die haar zoon verloor in Afghanistan. Hoe ze vol liefde en trots, maar ook met zóveel intens verdriet over hem spreekt. Háár zoon, die op wacht stond met ballonnen op z’n helm. Die een band wist te krijgen met de kinderen.

EDG_JUN_044-045_ErenenLeren_v03.indd 44

09-05-17

10:54

‘Er zĳn zóveel scholieren in Nederland, maar wíj waren er bĳ!’

Die voor hún vrĳheid zĳn leven gaf. We zien de beelden van de ontploffing, de paniek, de reanimatie. Alsof we er bĳ zĳn.’

Vrijheid is keihard werken ‘Dit jaar zĳn er op 1 mei zeven kruizen geplaatst. Als eerbetoon aan de 25.000 slachtoffers die begraven zĳn op zeven erevelden op Java. Ook zĳ krĳgen een gezicht. Sjors van der Panne (zanger en finalist Voice of Holland 2014) vertelt over zĳn reis naar het land van zĳn voorouders en zĳn bezoek aan de erevelden. Rick van der Burg van Vluchtelingenwerk Nederland vertelt over de aanwezigheid van vluchtelingen bĳ de herdenking. En zo wordt de cirkel rondgemaakt. Vele slachtoffers die begraven liggen op het Ereveld Vol Leven waren op de vlucht. Er is geen dag zonder oorlog, geen dag zonder geweld. Vrĳheid is keihard werken. Iedere dag weer. En het is goed om er samen bij stil te staan. Zeker met leerlingen. Amber, Lieke en Mats hebben veel geleerd vandaag. Er is meer dan leren op school.

Zĳ zĳn de ambassadeurs van onze vrĳheid. Zeker weten dat zĳ het stokje doorgeven. Zoals Mats het verwoordde: ‘Eigenlĳk wel mooi hè meneer, dat wĳ er bĳ waren. Er zĳn zóveel scholieren in Nederland, maar wíj waren er bĳ.’ Ereveld Vol Leven. Wat een geweldige manier om te herdenken!’

Herdenken 2.0 Eén van de bezoeken van scholieren aan het Nationaal Ereveld in Loenen is verwerkt tot beeldfragmenten die de basis vormen van het interactieve lespakket Eren & Leren. Het lespakket is gratis en het hele jaar door in te zetten. Het stimuleert scholieren om na te denken over waarom herdenken belangrĳk is. Herdenken is immers meer dan twee minuten stil zĳn. Het lespakket is in opdracht van de Oorlogsgravenstichting gemaakt en in samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei ontwikkeld. Het vfonds is hoofdpartner van Ereveld Vol Leven. Eren & Leren betrekt jongeren bĳ herdenken – interactief en vanuit hun eigen beleving. Bestel het lesprogramma op primaonderwĳs.nl/erenenleren

PrimaOnderwĳs 45

EDG_JUN_044-045_ErenenLeren_v03.indd 45

09-05-17

10:54

Morgen Méér Muziek in de Klas voor alle basisschoolleerlingen

Muzieksymposium

met koninklijke allure

Op een zonnige lentedag klonk in alle statige zalen van het werkpaleis van de koning en koningin muziek… Geen begin van een sprookje, maar het klinkende resultaat van het symposium Morgen Méér Muziek in de Klas. Koningin Máxima, erevoorzitter van het Platform Ambassadeurs Méér Muziek in de Klas , trad in Paleis Noordeinde op al s gastvrouw van zo’n t weehonderd leraren, schoolleiders en bestuurders. Hare Majesteit maakt zich er met haar stichting sterk voor dat alle ruim anderhalf miljoen basisschoolleerlingen structureel muziekonderwijs krijgen. tekst brigitte bloem foto’s patrick van emst

‘Muziek maken draagt bij aan de emotionele intelligentie van kinderen. Het stimuleert hun creativiteit, motoriek, sociale vaardigheden en schoolprestaties’, zo wist koningin Máxima in haar openingstoespraak te vertellen. ‘Samen muziek maken leert kinderen om goed naar zichzelf en naar elkaar te luisteren en op elkaar te reageren. Muziek verbindt. En wat misschien het aller belangrijkste is: muziek is gewoon ontzettend leuk!’

Symfonie De leerkrachten, schoolleiders en schoolbestuurders kwamen, op uitnodiging van de stichting Méér Muziek in de Klas, samen om zich te buigen over de vraag hoe

‘Gebrek aan muzikaal gevoel? Dat is geen excuus om je leerlingen muziek te onthouden. Je zegt toch ook niet: ik heb niets met getallen, dus ik geef maar geen rekenen? Elk kind heeft recht op muziekonderwijs. Het prikkelt alle zintuigen en inspireert enorm.’ Ely Moors-Koolen, leraar groep 3-4 BS De Firtel, Stramproy

ze muziekonderwijs structureel een plek kunnen geven in hun onderwijs. In haar toespraak vertelde koningin Máxima wat de stichting sinds de oprichting, een kleine twee jaar geleden, heeft gedaan. Er is een stimuleringsregeling gekomen om leerkrachten beter toe te rusten op het geven van muziekles. Meer dan 850 scholen maakten al gebruik van deze regeling voor deskundigheidsbevordering. Mede in samen werking met Schooltv werd lesmateriaal ontwikkeld waar scholen - deels gratis - gebruik van kunnen maken. Op de pabo’s is meer aandacht gekomen voor muziek en ook voor deze scholen is een speciale stimulerings regeling in het leven geroepen. In samenwerking met de publieke omroep is een muziekwedstrijd voor basisscholen georganiseerd. De finale in de vorm van het Kerst Muziekgala had maar liefst 1,6 miljoen kijkers. Op dit moment loopt een tweede serie, waarin opnieuw op zoek wordt gegaan naar de muzikaalste klassen van Nederland. ‘Er wordt al veel gedaan, lan delijk en lokaal’, zo concludeerde koningin Máxima.

EDG_JUN_046-047_Muziekidk_v01.indd 46

09-05-17

10:55

Méér Muziek in de Klas Méér Muziek in de Klas is een initiatief van het Platform Ambassadeurs Méér Muziek in de Klas, dat hiervoor samenwerkt met de PO-Raad, de VandenEnde Foundation, de NPO, het ministerie van OCW, Fonds voor Cultuurparticipatie, het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA), de Publieke Omroep, de BankgiroLoterij en een groot aantal fondsen en bedrijven. Het symposium werd in samenwerking met de PO-Raad, de Algemene Vereniging van Schoolleiders en de Onderwijsc oöperatie georganiseerd. meermuziekindeklas.nl

‘Wat begon als losse tonen wordt steeds meer een symfonie.’ Ze vindt het een goede start, maar haar doel is muziekonderwijs voor álle kinderen op álle basisscholen.

Breinontwikkeling Hoogleraar Erik Scherder gaf op geheel eigen wijze een kijkje in de effecten van muziekonderwijs op het kinderbrein. Zelf muziek maken ziet hij als een ver rijking voor het brein, maar ook luisteren naar muziek en zingen is voor kinderen belangrijk. Er is volgens Scherder inmiddels meer dan genoeg wetenschappelijk bewijs dat de prikkels die muziek in het kinderbrein veroorzaken, bijdragen aan een optimale ontwikkeling

van dat brein. ‘Muzikale impulsen zijn belangrijk voor de doorbloeding van de zenuwvezels die onze zenuw cellen over lange afstand verbinden’, aldus Scherder. ‘Die verbindingen hebben direct effect op de vorming van de persoonlijkheid, de ontwikkeling van het empa thisch vermogen en het leren reflecteren op anderen en op jezelf.’ Volgens Scherder loopt de huidige gene ratie basisschoolleerlingen qua breinontwikkeling achter bij de vorige generatie. Hij wijt dat vooral aan de ‘schermpjes’. Scherder is ervan overtuigd dat muziek deze achterstand kan rechtzetten. ‘Zo’n twee à drie keer per week muziek op school is al heel mooi’, betoogt de hoogleraar.

Workshops Tijdens workshops deden de deelnemers kennis en inspiratie op. Er werd volop gediscussieerd over wat scholen en leraren nodig hebben om muziekonderwijs een stevige plek te geven. Wat zijn goede voorbeelden? Welke hulpmiddelen zijn er? Hoe vind je goede part ners in de regio om mee samen te werken? Hoe maak je collega’s en kinderen enthousiast? En hoe zorg je dat muziekonderwijs ook echt verankerd raakt op school? Grote gemene delers waren: doe het met elkaar, zoek als team naar een goede opbouw en doorlopende leerlijn. Zoek ketenpartners in de omgeving. Koop goede scholing van bijvoorbeeld een muziekcoach in, maar zorg ervoor dat de kennis bij de leerkrachten zelf komt. En laat collega’s elkaar aanvullen.

Verbinding ‘Met de subsidie hebben we een vakdocent muziek aan kunnen trekken, die in alle groepen 4 en 5 van onze tien basisscholen in de gemeente Beuningen leerlingen laat kennismaken met muziekinstrumenten en samenspelen. We werken daarbij samen met de twee fanfareorkesten die onze gemeente rijk is. Het mes snijdt zo aan twee kanten. Met de muzieklessen zorgen we immers voor nieuw bloed voor de fanfare.’ Henk Schwering, schoolleider BS De Reuzepas, Ewijk, gemeente Beuningen

Demissionair minister Bussemaker vatte in haar s lotwoord samen dat muziek niet iets is wat erbij komt in het onderwijsprogramma. Ze ziet juist hoe waardevol muziek andere vakken kan ondersteunen. Het brengt rust en saamhorigheid in de groep en kan een belangrijke rol spelen bij de verbinding van school en buitenwereld door bijvoorbeeld samenwerking met de plaatselijke fanfare, muziekschool en pop- en concertpodia. Informatie stimuleringsregeling: www.cultuurparticipatie.nl/subsidies PrimaOnderwijs 47

EDG_JUN_046-047_Muziekidk_v01.indd 47

09-05-17

10:55

Persoonlijke ontwikkeling ‘Het draait niet alleen om taal en rekenen’ Het is belangrijk dat scholen aandacht schenken aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen, vinden Ferre Laevers, directeur van het Expertisecentrum Ervaringsgericht Onderwijs, en Nora Steenbergen-Penterman, projectleider van het Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling van SLO. ‘Leerkrachten moeten leerlingen helpen ontdekken wie ze zijn en wie ze willen worden.’ door femke van den berg foto shutterstock

Jonge kinderen ontwikkelen zich in sneltreinvaart. Ze zijn nieuwsgierig, onderzoekend en staan open voor impulsen uit hun omgeving. Ferre Laevers (hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven en directeur van het Expertisecentrum Ervaringsgericht Onderwijs) ziet het bij Finn, zijn jongste kleinkind van amper e nkele weken oud: ‘Hoe hij al de omgeving afspeurt en bij momenten zich op een gelaat of voorwerp kan focussen, in uiterste concentratie.’ Laevers toont een filmpje. We zien een peuter die twee andere kinderen een kazoo (een blaasinstrument) overhandigt. Als ze alle drie synchroon op het instrument blazen, ontstaat spontaan een music band. Een vierde kind wil erbij. Hij staat meteen op, neemt de fopspeen uit de mond, rent naar de andere kant van de ruimte, gaat over een obstakel (een bed), grijpt naar een kazoo die op de kast ligt en blaast er al meteen op als hij zich naar het groepje haast. ‘Dit kind weet wat hij wil. Hij stelt zich een doel en gaat tot actie over. Hij overwint obstakels, is geen speelbal van zijn omgeving, maar bepaalt zelf de koers’, stelt Laevers met bewondering.

Het hele kind zien Die drive om nieuwe ervaringen op te doen en het heft in eigen handen te nemen, wordt bij veel kinderen g edurende hun schoolloopbaan minder, signaleert Laevers. Hoe dat komt? ‘Onder meer doordat scholen zich te zeer op een beperkt gebied concentreren en niet het enorme potentieel van kinderen aanspreken’, denkt hij. ‘Veel scholen leggen de nadruk op taal en rekenen’, vult Nora Steenbergen-Penterman (projectleider van het Informatiepunt Onderwijs & Talent ontwikkeling van SLO) aan. ‘Leerkrachten zijn gericht op het ‘halen’ van kerndoelen en eindtermen, uit angst om niet te voldoen aan de inspectie-eisen.’ Laevers en Steenbergen-Penterman pleiten ervoor die focus op

(cognitieve) prestaties wat los te laten. ‘Het onderwijs zou vooral moeten draaien om de brede persoonlijke ontwikkeling van elk uniek kind. Het zou zich in plaats van op geïsoleerde kennis meer op competenties moeten richten’, zegt Laevers. ‘Daarbij moet men evenveel aandacht besteden aan vakoverstijgende competenties: sociale competentie, zelfsturing en ondernemingszin, exploratiedrang en verbondenheid met zichzelf, anderen, de samenleving, de wereld als geheel.’ Steenbergen-Penterman: ‘Het is belangrijk dat kinderen zicht krijgen op wie ze zijn, wat ze willen en hoe ze zich tot anderen verhouden.’

Hoe werkt het? Wat betekent dit voor de dagelijkse praktijk van leerkrachten? Laevers: ‘Om te weten of we goed bezig zijn, gaan we systematisch na ‘hoe kinderen het maken’. Dat brengt ons bij twee indicatoren: welbevinden en betrokkenheid.’ Welbevinden gaat over hoe iemand zich in een bepaalde situatie voelt in een setting (kinderopvang, onderwijs et cetera). Het draait om het zichzelf kunnen zijn, spontaniteit, vitaliteit uitstralen,

EDG_JUN_048-049_SLO_v01.indd 48

09-05-17

10:56

genieten. Welbevinden geeft aan dat een persoon zich op het sociaal-emotionele vlak goed ontwikkelt. Betrokkenheid is een toestand van hoge concentratie, fascinatie, opgaan in een activiteit. Het is de voorwaarde voor de ontwikkeling van competenties en diep leren. Voor elk van deze dimensies is een eenvoudige vijfpuntenschaal ontwikkeld, die de kern vormt van het procesgerichte kindvolgsysteem (sinds kort in een digitale vorm beschikbaar voor het basisonderwijs als LOOQIN). Blijkt uit de screening van een kind een lage score voor welbevinden en/of betrokken heid, dan gaat de leerkracht na waarom dat zo is en welke interventies nodig zijn. Hij kijkt goed wat het kind nodig heeft en past het onderwijs daarop aan. ‘Hij kan bijvoorbeeld investeren in een positief groeps klimaat en/of in een rijke leeromgeving. Of hij zorgt dat er meer ruimte is voor het eigen initiatief en samen leren. Ook voldoende afwisseling in de activiteiten, werkelijkheidsnabije opdrachten en aandacht voor expressie kunnen zorgen dat de betrokkenheid en het welbevinden toenemen - en daarmee ook de motivatie’, aldus Laevers.

Talent in ontwikkeling Het is daarnaast essentieel dat de leerkracht met de leerling in gesprek gaat over diens persoonlijke ontwikkeling. Welke doelen stelt het kind? Hoe kan hij zichzelf motiveren om die doelen te bereiken? Om leerkrachten hierbij te helpen, ontwikkelde het Informatiepunt samen met Albert Kaput het model Talent In Ontwikkeling. Uitgangspunt is dat ieder kind ter wereld komt met een aantal kwaliteiten en talenten om verder te ontwikkelen, maar ook te maken krijgt met persoonlijke uitdagingen en belemmeringen in de omgeving die de ontwikkeling juist frustreren. ‘Met

behulp van gespreksplaten brengen leerling en leerkracht in beeld wat talenten, kwaliteiten, uitdagingen en belemmeringen zijn en waar de leerling extra ondersteuning of uitdaging nodig heeft’, zegt SteenbergenPenterman. Het Informatiepunt maakte ook een overzicht van Doelen en Vaardigheden voor Ontwikkeling (DVO). Dit dient als hulpmiddel om persoonlijke leerdoelen te stellen met leerlingen bij een (denk)vaardigheid, zoals communiceren, creatief denken, ICT-vaardigheden, zelfsturing, denken over denken, motivatie, samen leren, zelfinzicht, analytisch denken en kritisch denken. Steenbergen-Penterman: ‘Leerlingen kunnen dan gerichter aan de slag met vaardigheden die zij willen ontwikkelen.’ Laevers: ‘Als kinderen ervaren dat ze hun leerproces mee mogen aansturen, zijn ze gemotiveerder en zullen zij beter leren.’

Meer weten:

• cego.be: Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs in België. • ervaringsgerichtonderwijs.nl: over ervaringsgericht onderwijs in Nederland. • talentstimuleren.nl:

met leermiddelen, publicaties, blogs over persoonlijke ontwikkeling en informatie over DVO-train-de-trainerbijeenkomsten, regionale netwerkdagen en conferenties. youtube.com: kanaal Informatiepunt Onderwijs & Talent ontwikkeling met praktijkvoorbeelden en ‘edutalks’. talentstimuleren.nl/kalender: overzicht van activiteiten op het gebied van onderwijs, talentontwikkeling en begaafdheid.

• •

PrimaOnderwijs 49

EDG_JUN_048-049_SLO_v01.indd 49

09-05-17

10:56

Op je vĳftiende naar de universiteit ‘Er ging een wereld voor me open!’ Elke docent heeft er tenminste één in de klas: een zeer gemotiveerde en getalenteerde leerling die fl uitend het curriculum doorloopt. Scholen kunnen deze leerlingen aanmelden voor een excellentieprogramma aan een universiteit, maar het draait niet alleen om goede cijfers. Hoe selecteer je als docent de juiste kandidaten? door lieke steĳ vers foto shutterstock

Na een uitgebreide motivatiebrief, een cv, cĳferlĳsten en een eerste selectie moest hĳ nog op ‘speeddate’ met vĳf verschillende recruiters. Uiteindelĳk werd Matthĳs Freund (nu 20) als een van de twintig scholieren geselecteerd om te beginnen met het Junior Med programma van Erasmus MC. Een diepgaand en uitdagend programma, waarbij excellente scholieren tijdens 5 en 6 vwo kennismaken met medisch onderzoek. Sluiten ze het programma met succes af, dan zĳn ze

Geschikt / Ongeschikt Hoge cĳfers zĳn mooi meegenomen, maar dat wil niet zeggen dat een leerling ook automatisch wordt aangenomen bĳ een excellentieprogramma. Hoe selecteer je als docent geschikte leerlingen? U-Talent Academie van de Universiteit Utrecht geeft onderstaande leidraad. Een geschikte leerling … � heeft een sterk inzicht in de gevraagde vakken � heeft ruimte om meer aan school te doen � kan goed met tegenslagen omgaan � vindt het leuk om zelf onderzoek te doen � is zelfstandig, stapt zelf naar docenten met vragen � is organisatorisch sterk, neemt zelf het initiatief � is communicatief sterk � is sociaal sterk, functioneert goed in groepen � gaat graag uitdagingen aan

automatisch toegelaten tot de studie Geneeskunde in Rotterdam.

Alleskunners Steeds meer universiteiten bieden excellentieprogramma’s aan voor scholieren van de bovenbouw. Dit kan gaan om een korte zomercursus, maar ook om programma’s die zich uitstrekken over de twee of drie laatste klassen van het vwo. Vaak moet de school de leerlingen voordragen en ook informatie over de leerlingen aanleveren. Saskia Klaasing is coördinator van de U-talent Academie. U-Talent is een samenwerkingsverband met partnerscholen, Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht voor leerlingen en docentprofessionalisering. Het excellentieprogramma in de bètavakken neemt ieder jaar 150 scholieren aan. De leerlingen volgen onder schooltĳd twee dagen per maand verdiepende modules en ze voeren op de universiteit hun profielwerkstuk uit. ‘Scholen selecteren de leerlingen en kijken daarbij niet alleen naar hoge cijfers in de bètavakken, maar ook naar motivatie en competenties als plannen en samenwerken.’

Teamplayers Ook Matthĳs - op dat moment leerling van een technasium werd door zĳn biologieleraar aangedragen om aan de Junior Med School mee te doen. ‘Het was een heftig programma, met lange dagen en veel voorbereidingswerk. In mĳn groep zaten twintig totaal verschillende scholieren, met niet eens allemaal superhoge cĳfers.

EDG_JUN_050-051_15Universiteit_v02.indd 50

09-05-17

10:53

Wel waren ze allemaal heel sociaal vaardig, echte teamplayers en breed geïnteresseerd.’ Matthijs vond het programma ‘pittig en uitdagend’. ‘Op school leer je veel dingen die nuttig zijn, maar het blijft toch bij opdrachtjes maken en dingen uit je hoofd leren. Toen ik kennismaakte met onderzoek doen, ging er een wereld voor me open. We kregen college van de beste vakmensen en de lat lag erg hoog. Het mooiste vond ik het onderzoek in het laboratorium, omdat we daar samen met onderzoekers echte proeven uitvoerden.’

Vastbijten ‘Scholieren die door onze selectie komen, zijn sterk in de bètavakken, maar moeten ook in de talen goed mee kunnen komen,’ zegt Klaasing. ‘Omdat ze reguliere schooldagen missen door het programma, moeten ze de andere vakken zonder problemen kunnen halen.

Daarnaast moet een leerling ook qua karakter passen in het programma. Wij vinden het belangrijk dat een scholier bijvoorbeeld communicatief sterk is, goed in een groep kan functioneren en het leuk vindt om zich ergens in vast te bijten.’ Extra begeleiding is soms wel nodig, beaamt Klaasing. ‘Sommige leerlingen sporten ook nog eens op hoog niveau en de combinatie met U-Talent kan dan lastig zijn. Het kan dan moeilijker worden om het programma te blijven volgen. Aan de andere kant kan het met goede begeleiding juist ook een extra stimulans bieden.’ Volgens Klaasing gaat zo’n 80 procent van het excellentieprogramma in Utrecht uiteindelijk ook voor een bètastudie. Ook Matthijs koos na het programma voor een studie Geneeskunde. ‘Ik riep altijd dat ik iets technisch wilde studeren, maar na het programma vond ik medisch onderzoek zo interessant, dat ik toch die kant heb gekozen.’

Excellentieprogramma’s op een rij

• • •

Universiteit van Amsterdam en VU Amsterdam: It’s Academy It’s Academy biedt onder andere masterclasses in de bètavakken voor docenten en leerlingen. itsacademy.nl Universiteit Utrecht: U-Talent U-Talent Academie is een excellentieprogramma voor 5 en 6 vwo’ers. u-talent.nl Tilburg University: Econasium Het Econasium biedt een excellentieprogramma voor 5 en 6 vwo’ers gericht op wiskundige en economische onderwerpen. econasium.eu TU Delft: Junior TU Delft Junior TU Delft is een verdiepingsprogramma op het gebied van science, engineering en design voor ambitieuze 5 en 6 vwo’ers. junior.tudelft.nl TU Eindhoven: Pre-University College (PUC) PUC Eindhoven biedt onder andere masterclasses, een vwo-werkweek Scheikunde en pre-studeren aan. Bij pre-studeren volgen 5 en 6 vwo’ers vier keer per jaar een vak uit het eerste jaar. tue.nl/studeren Rijksuniversiteit Groningen: Scholierenacademie De Scholierenacademie biedt onder andere het Junior Honours College, een intensieve summerschool over alfa-, bèta- en gammaonderwerpen. rug.nl/education/scholierenacademie Universiteit Leiden: Honours Academy De Honours Academy biedt twee programma’s voor scholieren: het Pre-University College, een tweejarig breed excellentieprogramma, en de Pre-University Classes, collegereeksen in een bepaald vakgebied. pre-universitycollege.leidenuniv.nl Universiteit Maastricht: TeenzCollege In een Engelstalig programma, dat is opgebouwd rondom een thema, maken 4 vwo’ers kennis met vakken op de Universiteit Maastricht. maastrichtuniversity.nl Radboud Universiteit Nijmegen: Radboud Pre-University College (PUC) PUC Nijmegen biedt onder andere het excellentieprogramma ‘Een machtig avontuur’ voor de beste één procent van de leerlingen, en het Radboud Programma voor vwo-talenten, gericht op de beste tien procent van de leerlingen. ru.nl/pucofscience en ru.nl/puchumanities Erasmus MC, Rotterdam: Junior Med School Erasmus MC Junior Med School biedt 5 en 6 vwo’ers met belangstelling voor geneeskundig onderzoek wetenschappelijke scholing op hoog niveau. erasmusmc.nl/geneeskunde/studiekiezers/juniormedschool Universiteit Twente: Pre-U Het Pre-U honoursprogramma biedt een onderwijsprogramma van anderhalf jaar voor excellente vwo’ers. utwente.nl/onderwijs/pre-university Wageningen University: Junior Consultancy Training Talentvolle 4 en 5 vwo’ers gaan in groepjes aan de slag met casussen binnen de thema’s voeding en leef omgeving. wageningenur.nl/jct

• • • • • • •

• •

PrimaOnderwijs 51

EDG_JUN_050-051_15Universiteit_v02.indd 51

09-05-17

10:53

Leerprestaties jongens blijven achter

‘Geef jongens meer sturing en vertrouwen in hun capaciteiten’ Het onderwijs mag wel wat jongensachtiger, vindt onderwijskundige Henno Oldenbeuving. De prestaties van jongens blijven namelijk achter bij die van meisjes. Ze hebben de capaciteiten wel, maar die komen er in het huidige onderwijssysteem onvoldoende uit. Wat volgens Oldenbeuving zou helpen, is een meer jongensachtige aanpak. Samen met Karin van Brussel schreef hij er een boek over. door studio stampij foto shutterstock

Volgens de cijfers die Oldenbeuving en Van Brussel noemen in hun boek Geef ze vleugels op het mbo – Een jongensachtige aanpak is veertig procent van de leerlingen dat op het vwo een diploma haalt, jongen. Meisjes doen het beter. Dat zie je volgens hen ook terug op de universiteiten waar zevenduizend meer vrouwelijke studenten rondlopen dan mannelijke. Van de jongens die naar het mbo gaan, heeft bijna de helft een hoger niveauadvies gekregen dan ze hebben gehaald. Terwijl meiden juist vaak opstromen.

Zelfoverschatting en falen ‘Scholen merken zelf ook dat er bij jongens vaak niet uit-

komt wat erin zit’, zegt Henno Oldenbeuving. ‘Met name in het tweede jaar van het voortgezet onderwijs komen jongens in de problemen. In het eerste jaar worden ze goed begeleid. Alles is nieuw en het is logisch dat je daaraan moet wennen. Maar in het tweede jaar wordt er van leerlingen verwacht dat ze veel zelf kunnen. Hoe je moet plannen en leren, moet je dan onder de knie hebben. Jongens hebben hier vaak nog veel moeite mee. Ze overschatten zichzelf en denken dat ze een toets wel in een dag kunnen leren. Of ze ontdekken dat het allemaal niet zo makkelijk gaat en geven de moed op als ze een keertje falen. Leren wordt bestempeld als saai en andere zaken buiten school worden belangrijker.’

Pak het jongensachtiger aan Een aantal adviezen van Henno Oldenbeuving om jongens bij de les te houden. Realiseer je dat door een andere ontwikkeling van de hersens, hormonen en maatschappelijke verwachtingen jongens anders zijn dan meisjes en probeer rekening te houden met die verschillen. Alle leerlingen hebben behoefte aan bevestiging en vertrouwen in hun capaciteiten. Jongens zelfs extra veel. Laat ze duidelijk merken dat je in hen gelooft. Wiebelen, aanraken, bewegen: jongens doen het onbewust om zo stresshormonen af te breken. Actieve lesvormen waarbij ze mogen staan en bewegen zijn dus heel prettig voor jongens. D e hersenontwikkeling van jongens loopt gemiddeld anderhalf jaar achter op die van meisjes. Hun aandachtsboog is korter. Ze hebben daarom behoefte aan veel afwisseling, directe feedback en korte, duidelijke aanwijzingen. Jongens zijn erg gevoelig voor hun plek in de groep. Probeer daarom een publieke afgang te voorkomen. Van fouten kun je leren, maar laat het niet overkomen als gezichtsverlies. Daardoor wordt de antipathie tegen school groter.

• • • • •

EDG_JUN_052-056_Jongens_v02.indd 52

09-05-17

10:57

Docenten moeten sturing bieden ‘Op dit moment verwachten we te veel zelfstandigheid van jonge mensen terwijl ze meer begeleiding nodig hebben. Leerlingen krijgen te veel ruimte om zelf beslissingen te nemen, terwijl ze dat nog niet aankunnen. Zelf geef ik het vak business op het mbo in Utrecht. Een vast onderdeel is een bezoek aan de Libelle Zomerweek. Op voorhand heeft niemand zin om daar heen te gaan. Het is een verplicht onderdeel en iedereen moet mee. Aan het einde van de dag willen ze dan helemaal nog niet weg en moet ik ze de bus in sleuren. Leerlingen weten vaak helemaal niet dat ze iets willen. Ze hebben sturing nodig en die moeten ze op school krijgen.’

Verdwenen vaardigheden ‘Bepaalde vaardigheden zijn de laatste jaren uit het onderwijs verdwenen. Ik denk dan aan het geven van feedback, het bieden van uitdaging en competitie en het traject van trial and error ; dat je leert door fouten te maken. Dit zijn precies de ondernemende beroepsvaardigheden die belangrijk zijn in praktijksituaties. Ik heb liever dat mijn leerlingen eens flink onderuit gaan

bij mij in de klas, dan straks in de maatschappij. Toch zijn dit geen vanzelfsprekende onderdelen meer in het onderwijs en dat terwijl zowel jongens als meisjes hiervan zouden profiteren.’

Verwachtingsvolle houding ‘Docenten hebben de verantwoordelijkheid om een verwachtingsvolle houding te hebben naar hun leerlingen. Ze moeten weten wat een leerling drijft om naar hun les te komen. Als je weet wat zijn of haar motivatie is, kun je daar op inspelen. Als een jongen het niet zo goed doet op school, wordt al snel de conclusie getrokken dat hij het niveau niet aan kan. Zo neem je de verantwoordelijkheid voor deze beslissing bij de leerling zelf weg. Maar het advies dat zo’n jongen op de basisschool heeft gekregen, was er niet voor niets. Als je laat merken dat je meer van een leerling verwacht dan hij laat zien, krijgt hij ook het vertrouwen om ervoor te gaan. Dat wordt het een uitdaging om te laten zien wat je waard bent!’

Geef ze vleugels op het mbo – Een jongensachtige aanpak is uitgegeven door het Deltion College in Zwolle. www.deltion.nl/geefzevleugels.

EDG_JUN_052-056_Jongens_v02.indd 53

09-05-17

10:57

Rekensprint SERIE vernieuwd en uitgebreid Weekkaarten

Week 8

Tel terug met spron- Tel verder met gen van 10: sprongen van 3: 94, 84 ..... 3-6-9 ..... 30 Weekkaarten 87, 77 ..... 73, 63 ..... 59, 49 ..... 65, 55 .....

Selectie van 20 sommen tot 10

2 Blauwe kaartjes en 3 Gele kaartjes

2 Blauwe kaartjes en 2 2 min 33 Gele kaartjes

Sprong over tiental tot 20 erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8, 7+9 etc. Antwoord op de volgende manier: 6+4+4=14 7+3+6=16 4 min

Selectie van 10 5 Rode kaartjes

Selectie van 10 55 Rode kaartjes

Familiesommen + tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 12+7: 2+7=9, dus 12+7=19.

Familiesommen -tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

Familiesommen + 7 min tot 20: Geef op de volgende manier antwoord, dus zonder te tellen! 12+7: 2+7=9, dus 12+7=19.

Familiesommen - tot Erbijsommen tot 10. 20:Noem Geef op de volde uitkomst. gende manier antwoord, dus zonder te tellen! 2 Blauwe kaartjes 19-7: 9-7=2, dus 19-7=12.

4 Paarse kaartjes erbijsommen.

4 Paarse kaartjes erafsommen.

44 Paarse kaartjes erbijsommen.

4 Paarse kaartjes erafsommen.

Erbijsommen tot 10. Noem de uitkomst.

Splitskaartjes van 4, 5 5 min 1 Grijze kaartjes

2 Blauwe kaartjes

Dag 4

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

Tel terug met 10: 210-200 ..... 100 Dag 4

Tel verder met 10: 320-330 ..... 400

Tel terug met 10: 520-510 ..... 400

Familiesommen Getallen tot 100: tot 8320= en 80 tot en 3100 door Geef 41elkaar. = 40 en ... meteen 33het = antwoord. 29Flits = de kaartjes! 67 = van 20 23Selectie = 584 = Paarse en 957 = Lichtgroene 74kaartjes = 27 = Sprong over tiental 100, erbijsomTeltot terug: men en 38 erafsommen. 44, 43 ..... Antwoord 93, 92 ..... 86 op de volgende 85, 84 .....manier: 78 68+5=68+2+3=73 76, 75 ..... 68 53-7=53-3-4=46 64, 63 ..... 57 56, 55 ..... 47 Selectie van 15 10 Blauwe van kaartjes Splitskaartjes 3, 4, 5

Familiesommen Getallen tot 100: 100, 25tot = 20 ensomtype: 5 47-20 4326+40; = 40 en ... 38Het = eerste getal blijft 83heel. = 65 = van 20 56Selectie = 989 = Lichtgele kaartjes 89 = 76 = 67 = Sprong over tiental 20, erbijsommen Teltot terug: 6+8= 6+4+4=14 en 49, 48 ..... 40 erafsommen 43, 42 ..... 37 12-8=12-2-6=4 32, 31 ..... 25 21, 20 ..... 15 16, 15 ..... 7 89, 88 ..... 80 Selectie van 15 5 Rode kaartjes Splitskaartjes van en 5,6 6 Oranje kaartjes

Familiesommen tot 100, somtype: 26+40; 47-20 Het eerste getal blijft heel.

Alle familiesommen tot 20 en 100 door elkaar. Flits de kaartjes! Tempo!

Selectie van 20 9 Lichtgele kaartjes

Selectie van 20 4 Paarse en 7 Lichtgroene en 9 Lichtgele kaartjes

Sprong over tiental tot 100, erbijsommen en erafsommen. Antwoord op de volgende manier: 68+5=68+2+3=73 53-7=53-3-4=46

Sprong over tiental tot 20, erbijsommen 6+8=6+4+4=14 en erafsommen 12-8=12-2-6=4

Selectie van 15 10 Blauwe kaartjes

Selectie van 15 5 Rode kaartjes en 6 Oranje kaartjes

Klokkijken: 1 Grijze kaartjes Hele en halve uren, kwart vóór tot 10, Erafsommen alleen kaartjes met: -1, -2, -3

Moeilijkere som1 Grijze kaartjes men tot 100 zonder sprong > 10:tot 10, Erafsommen 33+25=53+5=58. alleen kaartjes met: -1,Eerste -2, -3,getal -4 heel laten! 80-27=80-20-7=53 3 Gele kaartjes

Klokkijken: Hele en halve uren, kwart vóór

Moeilijkere sommen tot 100 zonder sprong > 10: 33+25=53+5=58. Eerste getal heel laten! 80-27=80-20-7=53

Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

11 Donkergele kaartjes

3 Gele kaartjes

11 Donkergele kaartjes

Kaartje 1 t/m 24 14 Roze kaartjes

14/07/16 14:43

grijs

donkeroranje

lichtblauw

donkergeel

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

rood

oranje

14/07/16 14:43

Rekensprint Basis

• Training van voorbereidende rekenvaardigheden en bewerkingen tot 20 binnen het tiental • Voor midden groep 2 en oudere leerlingen die extra oefening nodig hebben • Beschikbaar voor digibord en tablet

• Automatisering van basisvaardigheden tot 100 • Voor wie: voor groep 4 en 5 of voor leerlingenin de bovenbouw met achterstanden • Uitgebreid met extra kaartenset voor oefenen met automatiseren van tijd • Beschikbaar voor digibord en tablet

Rekensprint Extra

Rekensprint 1F

• Automatisering van alle basisvaardigheden tot 1000 • Voor leerlingen vanaf groep 5 en 6 of voor oudere leerlingen met achterstanden • Uitgebreid met extra kaartenset voor oefenen met automatiseren van tijd • Beschikbaar voor digibord en tablet 16

SERIE

Klokkijke

n, analo

og: tien

voor / over,

is het?

vijf voor

/ over (hele

en halve

uren)

– www.sc hoolsupport.n

Hoe laat

• Automatisering van basisvaardigheden tot referentieniveau 1F • Voor wie: voor leerlingen vanaf groep 7 in het basisonderwijs en leerlingen in de eerste klassen van voortgezet onderwijs • Beschikbaar voor digibord en tablet

Tafels

8 van 2 t/m

10 12

Rekenspr

3 splitsen

12 antw

oorden

.nl choolsupport

02IE

SER

2+2

.schools rt – www

l upport.n

eraf antw

14:11

tot 10

28/06/16

IT6-IT16

SERIE

sommen

tot 100

z.o. antw

oorden

splitsen 53

SERIE

Rekenspr

int

10 erafsommen tot

07 antw

oorden.in

IT1

/16

21/06

dd 12

SERIE

int Rekenspr

1 en.indd

oord

sprint

15:42

17:19 27/06/16

01 antw

Reken

7+2=

t Schoolsuppor

erbij en

– 9 = 3322/06/16 Rekensprint –3–6= 24

mmen – www.s

–

erbijso

2 IT21-IT2

NIEUW!

22:34 21/06/16

10 – 9 =

SERIE

erafsomm

22/06/16

14:11

Rekensprint

22:36

IT11 Rekensprint

dd 25

01.indd 53 21/06/16 22:48

22:53

e Nu met digital omgeving!

27/06/16

.indd 17:102 8

en tot 10

10 – 9 = Rekenspr

oorden.in

21/06/16

orden.indd

tot 100,

Rekenspr int

IT13

Rekensprint

06 antwo

– 9 = 33

(dubbel)

13.indd

oolsupport.nl

en.in

twoord

07 an

tiental

support

pport – www.sch

83 – 50

sprint

over het

olsuppo

SERIE

13 – 3 – 3

orden 10

Reken

Sprong

20, eraf antwo

– www.sc hoolsupport.n l

tiental tot

2x3=

upport.nl www.schools

upp .schools rt – www olsuppo

l ort.n

38 SERIE

sprong over

16.indd

support

SERIE

SER

3+5

antwoord

int

SERIE

07IE

orden

support

antwo

pport.nl – www.schoolsu

z.o.

tot 100

men

11 12 1

10 9

– www.sc hoolsupport.n

blauw

lichtgeel

paars

10 11 12 13 14 15 16 17

support

14/07/16 14:43

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

blauw

grijs

▼ ▼ ▼ ▼ 9 10 11 12 13 14 15 16 17

grijs

donkeroranje

lichtblauw

geel

blauw

grijs

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 1

roze

▼ ▼ ▼ 1 2 3

Rekensprint Start

▼ ▼ ▼ ▼ 4 5 6 7

roze

groen

paars

Rekensprint

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 17

donkergeel

Rekensprint

som

Dagelijks gebruiken ruim 2000 scholen Rekensprint als remediërend leermiddel ter bevordering van het automatiseren van de basale rekenvaardigheden. De Rekensprint serie is nu vernieuwd en uitgebreid. Alle versies zijn beschikbaar als digibordversie, sluiten aan bij het rekenmuurtje en de Bareka toets. Rekensprint is naast elke rekenmethode te gebruiken.

10 11 12 13 14 15 16 17

blauw

lichtgeel

lichtblauw

lichtgroen

oranje

rood

paars

geel

blauw

grijs

Tel verder met 10: 100-110 ..... 200 Dag 3

3 min Getallen tot 100: 75 = 70 en 5 31 = 30 en ... 53 = 27 = 68 = 24 = 59 = 96 = 73 = 24 = 5 min Tel verder: 35, 36 ..... 46 28, 29 ..... 35 19, 20 ..... 27 48, 49 ..... 54 66, 67 ..... 72 87, 88 ..... 95

Dag 3

groen

Tel verder met sprongen van 6: 6-12-18 ..... 60

Dag 2

grijs

donkeroranje

lichtblauw

roze

▼ ▼ ▼ ▼ 2 3 4 5

Rekensprint Basis v2 weekkaarten.indd 8

groen

Rekensprint

Selectie van 20 sommen tot 10 2 Blauwe kaartjes en 3 Gele kaartjes

100: JeGetallen moet 10tot overhou86 Hoeveel = 80 en 6moet den. = 40 en ... er45 weg? 1732....= 14 .... 1228....= 18 .... 1569....= 16 .... 1921....= 11 .... 56 = 98 = van 20 somSelectie 79 = men tot 10 25 = 2 Blauwe kaartjes en verder: 3 Tel Gele kaartjes 68, 69 ..... 75 Sprong tiental 79, 80over ..... 84 tot45, 20,46erbijsommen ..... 53 6+8, etc. 67,7+9 68 ..... 78 Antwoord 85, 86 .....op 94de volgende 58, 59manier: ..... 67 6+4+4=14 7+3+6=16 Splitskaartjes van 3, 4 Selectie van 10 5 1 Rode kaartjes Grijze kaartjes

paars

4 min

2 min

donkergeel

5 min

6 7 8 10

Dag 2

Tel verder met sprongen van 4: 4-8-12 ..... 40

Week 1 Noem de splitsingen

van de volgende getallen uit je hoofd Dag 1kaartjes):4, 5 (zonder

Dag 1

2 min

paars

getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 5 6 7 10

Vul de volgende getallen aan tot 10: 2 .... 3 .... 4 .... 6 .... 8 .... 5 .... 9 .... 1 .... 3 min

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd tijd (zonder kaartjes):

Week 17 tijd

Noem de splitsingen van de volgende

Noem de splitsingen van de volgende getallen uit je hoofd (zonder kaartjes): 8, 7

Dag 4

Dag 3

Tel verder met sprongen van 3: 3-6-9 ..... 30

– www.sc hoolsupport.n

Dag 2

Tel verder met sprongen van 2: 2-4-6 ..... 20 Tel verder met sprongen van 5: 5-10-15 ..... 50

support

Dag 1

2 min

tijd

2 min

Voor het automatiseren van rekenen in een doorgaande leerlijn

Weekkaarten

03.indd

int

IT11

21/06/16 22:35

03.indd 1

helpt!

21/06/16

22:48

De vernieuwde versies van Rekensprint liggen voor u klaar! Bestel de speciale IB/RT-set of de uitgebreide Schoolset. Er zijn ook aanvulsets voor de vorige Rekensprint-versies bestelbaar. Ga voor alle informatie en voor het plaatsen van uw bestelling naar www.schoolsupport.nl/rekensprint adv PO Magazine juni 2017.indd 1 EDG_JUN_052-056_Jongens_v02.indd 54

2/05/17 10:58 17:27 09-05-17

Een goed inkomen bij arbeidsongeschiktheid? Zó geregeld!

Met bevlogenheid draagt u bij aan de ontwikkeling van een ander. Want kiezen voor het onderwijs doet u vanuit een passie. Elke dag weer. En dat vergt nogal wat. Belangrijk dat u goed voor uzelf zorgt. Want als u uit de running raakt, heeft dat veel impact. Ook op uw inkomen. Dat kan afzakken tot bijstandsniveau! Voorkom geldzorgen met dé arbeidsongeschiktheidsverzekering speciaal voor iedereen die werkt in het onderwijs. Uw voordelen  Altijd verzekerd van minstens 70% inkomen tot uw AOW-leeftijd

 U blijft bij arbeidsongeschiktheid pensioen opbouwen

 Minimaal 20% premiekorting via uw werkgever

 Geen medische vragen als u zich aanmeldt binnen 6 maanden na indiensttreding

 Sluit perfect aan op de WIA, uw cao en pensioenregeling

Wacht niet te lang, u hebt het zó geregeld! Bereken uw premie op: www.loyalis.nl/aov-onderwijs

90.1627.16 adv Aov Onderwijs 192x285.indd EDG_JUN_052-056_Jongens_v02.indd 55 1

10-10-16 10:58 15:44 09-05-17

Lees deze zomer e-books op een tablet met de VakantieBieb-app!

Beschikbaar in:

de d a i nlo n w u j o 1 D naf a v app        

      

        

       

       

                             

      

                                

Kijk voor meer informatie op www.vakantiebieb.nl

EDG_JUN_052-056_Jongens_v02.indd 56

09-05-17

10:59