PrimaOnderwijs November 2016

nummer 6 • november 2016 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

LAKS: ‘Als een leerling weet , is waarvoor hij leert rd hij ook gemotivee óm te leren!’

Digiwijsheid met o.a digitale geletterdheid, ICT op school, leren programmeren in de klas, mediawijsheid & tips voor veilig online

Heb jij hem al Digiwijs m ? e Donald Du t ck!

GRATIS LESMATERIA AL VAN: Unicef, Stichting KidsRights & Kerstserie Alleen op de wereld Adopteer een Monument + 4 & 5 mei denkboek 2017 in de maak!

EDG_NOV_001_Cover_v04.indd 1

13-10-16

17:31

1

22

Nationaal Congres Lesgeven

Me e dee r dan lses sies

Tijd voor eigentijd(s)

1 december 2016 CPS Amersfoort

Eigentijds onderwijs. Talloze scholen zijn er druk mee bezig. En dat terwijl de discussie nog in volle gang is.

Er wordt veel over geschreven en iedereen lijkt er een ander beeld bij te hebben.

Het Nationaal Congres Lesgeven staat op donderdag 1 december uitgebreid stil bij dit veelbesproken onderwerp.

Het congres biedt een rijke leeromgeving waarin u kunt kiezen uit een grote mix van activiteiten. Keynote speaker Jelmer Evers trapt dit prikkelende congres af.

Vervolgens kunt u mee doen aan meer dan 22 deelsessies.

Mis dit congres niet en schrijf u in op www.cps.nl/congreslesgeven

Adv CPS POonderwijs November16.indd 1 EDG_NOV_002-003_Inhoud_v04.indd 2

11-10-16 16:27 13-10-16 17:32

erp.

ies.

16 16:27

Inhoud PAGINA

16 t/m 32

SPECIAL DIGIWIJSHEID

10

LAKS: ‘LOB en maatwerk voor álle scholieren!’

Herdenken, bedenken, aandenken en vrijdenken Adopteer een Monument + 4 & 5 mei denkboek 2017

Proeven aan de nieuwe lessen van Schooltv

36

52 t/m 55

En verder: 5 Nieuws 35 Educatheek webshop 40 Activerende en passende werkvormen 43 CPS boeken 45 Go VMBO!

Met 170.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals.

PrimaOnderwijs is een uitgave van

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl

EDG_NOV_002-003_Inhoud_v04.indd 3

49 51 57 60

Kids Climate Conference Gratis lespakket KidsRights De Gezonde School-aanpak Zo haal je W&T in de klas

Vormgeving Tom Venema Martin Hollander Medewerkers Brigitte Bloem, Suzanne de Boer, Tefke van Dijk, Mirjam Janssen, Marieke Moraal, Studio Stampij, Lieke Steijvers Foto’s iStock, Human Touch Photograpy, Shutterstock, Marius Roos

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland.

Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 20 klantenservice@edg.nl Copyright 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

14-10-16

09:33

WORDT WEGENS SUCCES HERHAALD

COÖPERATIEF VERGADEREN UTRECHT | 15 FEBRUARI 2017 | 2 DAGDELEN Foto’s Lemming/VPRO

HELMOND | 7 MAART 2017 | 2 DAGDELEN Streef je naar betere besluitvorming, gelijke inbreng van alle betrokkenen en een grotere betrokkenheid tijdens vergaderingen, dan is de Training Coöperatief vergaderen aan te raden. Hier leer je hoe je, door verschillende werkvormen en het anders inrichten van je vergadering, tot meer effectiviteit, betrokkenheid, positieve energie en gezamenlijke besluitvorming komt. Ook in 2017 biedt Onderwijs Maak Je Samen deze training weer volop aan!

VOOR WIE? Directie, IB’ers en bouwcoördinatoren binnen het PO, VO, MBO en HBO AANMELDEN: omjs.nl/leiderschap

Meer informatie over een training of event? Kijk op omjs.nl/professionalisering

Cooperatief_vergaderen_2017.indd 1

Entree AMN biedt een complete en coherente online methode voor LOB. Van de brugklas tot en met de examenklas.

Voor een onderzochte en bewuste keuze voor een vervolgopleiding. De grote hoeveelheid verschillende testen en opdrachten geven de leerlingen zicht op wat ze belangrijk vinden en waar ze goed in zijn. Entree geeft de mogelijkheid ervaringen op te doen, daarop te reflecteren en er over in dialoog te gaan.

12-10-16 12:35

Gepersonaliseerd LOB traject Hoe werkt dat?

Elke leerling werkt vanuit een eigen digitaal portfolio, het paspoort. Voor de begeleiding zijn er zowel individuele als groepsrapportages om de ontwikkeling van elke leerling te monitoren. Terwijl het portfolio groeit, ontwikkelen leerlingen hun loopbaancompetenties. Zo maken ze een onderbouwde keuze voor hun vervolgopleiding of baan.

Wij geloven in talent. In talent in goede handen. Niet in magie. Daarom geloven wij in meten en begeleiden van start tot finish.

Meer weten: info@amn.nl of 026 3557333

EDG_NOV_004-009_Nieuws_v09.indd 4

13-10-16

17:34

Foto’s Lemming/VPRO

NIEUWS VPRO’s kerstserie 2016

Alleen op de wereld

inspireert de hele klas!

Het is de klassieker onder de klassiekers: Alleen op de wereld, over vondeling Remi en zijn avonturen in het Frankrijk van eind negentiende eeuw. Het verhaal van Remi heeft alles in zich wat een goed verhaal moet hebben; het is avontuurlijk, vrolijk en liefdevol, maar ook hard en ontroerend. Lemming Film en de VPRO hebben het verhaal bewerkt tot een hedendaagse jeugdserie over Remi in Nederland en is - net als Vrolijke Kerst en Kasper en de Kerstengelen voorgaande jaren - voorzien van inspirerende lesideeën waarbij optimisme, hoop en vriendschap de centrale kerstgedachten zijn.

Het verhaal De hedendaagse Remi (gespeeld door Julian Ras) is een vondeling, maar verder is hij een gewone jongen die een gewoon leven leidt samen met Betty Barbarin, de moeder die hem gevonden heeft. Op zijn elfde verjaardag stopt er een grote vrachtwagen voor hun huis. Betty’s man Jerome komt na jaren thuis. Hij vindt twee mannen in één huis teveel en dumpt Remi bij een benzinestation. Daar wordt Remi voor de tweede keer in zijn leven gevonden. Hij gaat mee met Vitalis en zijn dieren in een oude bus. Het is het begin van een avontuurlijke reis waarin Remi vrienden maakt en vrienden verliest en na vele ups en downs eindelijk zijn echte geluk vindt.

Gratis lespakket De VPRO zendt Alleen op de Wereld vanaf 6 december tot en met de kerst dagelijks om 18.00 uur uit op NPO Zapp en is daarmee de kerstserie 2016. Het lespakket is volledig gratis en bestaat uit een educatieve poster en een handleiding voor de leerkracht met inspirerende lesideeën. Op www.primaonderwijs.nl/alleenopdewereld kun je het pakket bestellen.

PrimaOnderwijs 5

EDG_NOV_004-009_Nieuws_v09.indd 5

13-10-16

17:35

De studiekeuzetools van Hogeschool Inholland helpen uw leerlingen richting geven aan hun studiekeuze.

Om uw leerlingen te helpen bij het maken van de juiste studiekeuze bieden wij verschillende studiekeuzetools aan.

Open Avond 7 december Tijdens onze Open Avond kunnen uw leerlingen de studiekeuzefasen TEST | ONTDEK | KIES doorlopen. Daarnaast maken ze kennis met onze studenten en docenten. Kijk voor meer informatie op inholland.nl/opendag.

Proefstuderen Zijn uw leerlingen al wat verder met hun studiekeuze en willen ze ontdekken of de opleiding ĂŠcht bij hen past? Dan kunnen ze een dagje Proefstuderen. Soms volgen ze samen met andere studiekiezers een speciaal proefstudeerprogramma, soms worden ze gekoppeld aan een student van de opleiding en volgen ze het actuele lesrooster.

Meer informatie is te vinden op inholland.nl/proefstuderen.

Studiekeuze Adviescentrum Bij het Studiekeuze Adviescentrum kunnen uw leerlingen terecht voor persoonlijk en onafhankelijk studiekeuzeadvies.

Meer informatie kunt u vinden op inholland.nl/studiekeuzegesprek.

Studiekeuzeworkshop Voor leerlingen die behoefte hebben aan meer persoonlijke begeleiding en een intensiever programma willen doorlopen biedt Inholland de Studiekeuzeworkshop aan. De workshop bestaat uit twee dagdelen: een workshopdag en een persoonlijk gesprek. Kijk voor data en meer informatie op inholland.nl/skw.

m v i s e l Geen ! g a d e i d stu

:)

Morgen:

Omdat u nooit bent uitgeleerd www.medilexonderwijs.nl

MEDICORP_172x142,5_PrimaOnderwijs_0616.indd 1 EDG_NOV_004-009_Nieuws_v09.indd 6

9-5-2016 13-10-169:01:59 17:35

Foto: DigiDaan

Ruim 150.000 bezoekers hebben 1 en 2 oktober één van de 275 deelnemende locaties van het Weekend van de Wetenschap bezocht. Door heel Nederland openden bedrijven, instituten, universiteiten, (onderzoeks)instellingen en musea hun deuren voor het publiek om hen kennis te laten maken met de wereld van wetenschap en technologie. Er werden maar liefst 1.500 activiteiten voor jong en oud georganiseerd. Op 26 september startte het Weekend van de Wetenschap samen met het UMC Utrecht Hersencentrum het landelijke publieksonderzoek naar hallucinaties, ‘Zie ik spoken?’. Binnen één week hebben al ruim 7.500 mensen de online test gedaan. Iedereen kan het hele jaar door aan het onderzoek deelnemen via www.hetweekendvandewetenschap.nl. In 2017 is het Weekend van de Wetenschap op 7 en 8 oktober.

NIEUWS

Ruim 150.000 bezoekers tijdens het Weekend van de Wetenschap

WvdW ambassadeurs Nienke en

Rolf pres enteerden de uitvin dsho

w in Nem o.

Luizenvrij het schooljaar door Het Landelijk Steunpunt Hoofdluis adviseert scholen om alle kinderen te blijven controleren op hoofdluis.

Immers, waar kinderen veel contact met elkaar hebben kan de hoofdluis welig tieren. De beestjes kunnen oversteken van het ene hoofd naar het andere, of een omweg nemen via jassen, dassen en mutsen.

Hoofdluizen leven van mensenbloed. Wanneer een besmet kind zich bij jeuk eens flink achter de oren krabt, is de kans groot dat er luizen op de schouder en kraag vallen. Luizen kunnen niet vliegen of springen, maar wel lopen. Ze kunnen twee dagen zonder bloed en gaan (reislustig als ze zijn) zonder hoofdhuid op zoek naar een nieuwe gastheer. Volgens het RIVM is het effect van een luizencape en luizenzakken op de verspreiding van hoofdluis niet wetenschappelijk aangetoond maar dat zij het gebruik ervan afraden, is een misvatting. Voorkomen blijft immers altijd beter dan genezen. Licesafe of luizenzakken zijn een effectief preventiemiddel. Als een kind toch hoofdluis heeft, dan is het advies het haar gedurende twee weken dagelijks te kammen met een netenkam. Eventueel kan het kammen gecombineerd worden met een antihoofdluismiddel. Vooral bij schoolklassen is het belangrijk dat alle besmette kinderen uit een groep tegelijk worden behandeld, anders kunnen ze elkaar weer besmetten.

PrimaOnderwijs 7

EDG_NOV_004-009_Nieuws_v09.indd 7

13-10-16

17:35

Toetsen Nederlands, Engels en rekenen Iedereen over de eindstreep

Online volgen, vergelijken en begeleiden op de kernvakken Vorderingen van alle leerlingen snel in beeld met heldere rapportages en groepsoverzichten.

De scores worden vergeleken met anderen en afgezet tegen ERK en referentieniveaus.

Adaptief en diagnostisch; dus snel helder waar bijsturing nodig is.

Meer weten? 026 3557333

AMN_adv197x285_PrimaOnderw0516.indd 1 EDG_NOV_004-009_Nieuws_v09.indd 8

www.amn.nl

Toetsen Nederlands, Engels en rekenen:  Adaptief  Genormeerd  Methode-onafhankelijk  Eenvoudige koppeling met Magister en Som

info@amn.nl

04-05-16 12:59 13-10-16 17:36

NIEUWS

05-16 12:59

Gratis digiles

Kinderrechten Ieder kind heeft rechten! Zo heeft iedereen tot achttien jaar recht op schoon water, onderwijs en goede voeding.

Maar ook recht op privacy, het hebben van een eigen mening en op informatie. Al deze rechten zijn vastgelegd in een speciaal verdrag dat geldt voor álle kinderen tot achttien jaar: het VN-Kinderrechtenverdrag. Hierbij is een gratis digiles ontwikkeld, die leerlingen uit groep 7 en 8 informeert over kinderrechten, want UNICEF vindt het belangrijk dat kinderen weten welke rechten zij hebben, zodat zij voor zichzelf en voor kinderen wereldwijd kunnen opkomen.

Maak je eigen film!

Deze digiles geeft handvatten om kinderrechten in Nederland en in de rest van de wereld klassikaal te bespreken.

Kinderen die hun rechten kennen, kunnen beter voor zichzelf opkomen. Het is zelfs in het Kinderrechtenverdrag opgenomen dat kinderen geïnformeerd moeten worden over hun rechten. Een mooi moment om daar bij stil te staan is 20 november, de Internationale dag voor de Rechten van het Kind. Onderdeel van de digiles is de praktische verdieping, waarbij leerlingen in één les leren hoe ze eenvoudig een film kunnen maken met de UNICEF Mini Movie Maker-app. De beste inzendingen die vóór 1 maart 2017 zijn opgestuurd, winnen een filmworkshop op school, waarbij een filmcoach met de klas een verbeterde versie van de minimovie maakt. Deze film gaat zelfs in première in een echte bioscoop en maakt kans op de landelijke finale! De digiles is verkrijgbaar via: www.primaonderwijs.nl/digilesunicef

EDG_NOV_004-009_Nieuws_v09.indd 9

13-10-16

17:36

LAKS wil loopbaanoriëntatiebegeleiding, ma

‘Als een leerling weet waarvoor hij leert, is hij ook gemotiveerd óm te leren!’

Kantoor hebben aan de Amsterdamse Westermarkt is niet verkeerd, zeker niet als je 17 jaar bent. Maar voorzitter zijn van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) is dan ook een serieuze bedoening, dat blijkt wel uit de behaalde successen en de ambitieuze plannen. Sven Annen is sinds enkele maanden de voorzitter van het LAKS en het is duidelijk waarom. Hij is welbespraakt, intelligent en heeft de doelen van het LAKS helder voor ogen: loopbaan­ oriëntatiebegeleiding, maatwerk en inspraak voor álle scholieren. ‘Als een leerling weet waarvoor hij leert, inspraak heeft in hoe hij leert en dat kan doen op een manier die bij hem past, dan is hij ook gemotiveerd óm te leren!’ door vanessa pelle

Gebrek aan motivatie bij scholieren is volgens VWO-er Sven van het Calandlyceum in Amsterdam een ­probleem. ‘Leerlingen zitten in de klas, luisteren naar de docent, maken hun opdrachten en gaan weer naar huis. Ze zien nog niet in waarom ze iets leren en wat hun verdere doelen zijn. Als je leerlingen bewust kunt maken waarvoor ze leren, dan heeft dat een enorme impact. Niet alleen op de keuze die ze maken voor hun vervolgstudie, en wat dat betreft voor hun verdere ­leven, maar ook op hun motivatie op dat moment.

Door mijn voorzitterschap bij het LAKS heb ik gezien dat er een hoop geweldige scholen in Nederland zijn, die veel aan loopbaanoriëntatiebegeleiding doen. Daar wordt gepraat met leerlingen over hun interesses, ze gaan naar open dagen, laten studenten langskomen om te vertellen over studies... Je ziet dat de leerlingen op die scholen meer gemotiveerd zijn. Maar er zijn ook veel scholen waar weinig aan LOB wordt gedaan. Vaak beperkt zich dat tot een testje, een paar maanden voordat een profielkeuze gemaakt moet worden. Dat testje moet vertellen wat de interesses zijn, maar zo werkt het niet. LOB is een heel traject, waarbij de leerling

constant bewust moet worden gemaakt van zijn of haar kwaliteiten, interesses en mogelijkheden. Omdat wij scholen hebben gezien waar LOB leidt tot een zichtbare motivatie van de leerlingen en daardoor verbetering van de onderwijskwaliteit, pleiten wij voor landelijke richtlijnen.’

Meer gepusht Dat gaat niet over één nacht ijs. ‘Dat moet breed worden ingezet. Belangrijk is dat de docent ziet wat het effect is van LOB in het onderwijs. Ik ben ervan overtuigd dat een docent direct enthousiast wordt als hij gemotiveerde leerlingen in zijn klas heeft. Met een lage motivatie krijg je geklier in de klas. Als docenten zien dat LOB motiveert, wordt lesgeven voor hen ook veel leuker.

Wij hebben onderzoek gedaan onder scholieren en die gaven aan meer door de school gepusht te willen worden om bijvoorbeeld naar open dagen te gaan. Ze vinden het zelfs niet erg om daartoe verplicht te worden. ­D ocenten denken dat een scholier bij het woord ­‘verplicht’ al wegrent, maar dat is dus niet zo. Scholieren zien hier echt het belang van in.’

10

EDG_NOV_010-013_Laks_v01.indd 10

13-10-16

17:38

g, maatwerk en inspraak voor álle scholieren!

Actieplan Het LAKS heeft in juni een actieplan uitgebracht om LOB te integreren op school, bij voorkeur al vanaf het eerste leerjaar van het voortgezet onderwijs. Sven: ‘Bouw het per leerjaar op. Je begint met gesprekken met leerlingen. Waar liggen de interesses nu, niet specifiek al voor de toekomst. Pas als je richting de keuzes komt, kun je op zoek gaan naar een studie.

Een belangrijk onderdeel van het actieplan is docenten LOB geschoold maken, omdat LOB niet iets is dat je in een uurtje doet. Het zou in elk vak geïmplementeerd moeten worden. Tijdens geschiedenis zou een docent

bijvoorbeeld naast kennis overdragen, leerlingen ook kunnen vragen of ze het interessant vinden, hij zou ze na kunnen laten denken over waarom het leren van de stof belangrijk is en wat ze er eventueel mee kunnen in de toekomst. Zo heb je een LOB-traject dat niet eens voelt als een LOB-traject.’ Het actieplan wordt al gesteund door de meerderheid van de ­kamer. ‘Dat betekent dat de landelijke richtlijnen er dit jaar al kunnen komen. Misschien niet direct op elke school, maar we willen het dit jaar wel vast­leggen zodat scholen er de komende jaren mee ­kunnen gaan werken.’

>>> PrimaOnderwijs 11

EDG_NOV_010-013_Laks_v01.indd 11

13-10-16

17:38

Politiek Dat er verkiezingen komen, biedt volgens Sven alleen maar meer kans op succes. ‘Richting een nieuw ­regeerakkoord is de kans groter om nieuwe plannen te verankeren. LOB en maatwerk zijn grote stelsel­ veranderingen en die zijn er de afgelopen 20 jaar niet echt geweest, maar in het hele onderwijs ligt ons plan goed. Kijk naar het advies van Platform Onderwijs2032, waarin LOB en maatwerk bepleit worden. Ik was ­onlangs ook bij een bijeenkomst van de VO-raad waar we met decanen de actiepunten hebben doorgenomen. Iedereen had een stemkastje en telkens was meer dan 90 procent het met onze voorstellen eens. Dan mag je er wel vanuit gaan dat de politiek hier gehoor aan geeft.’ Angst om de plannen met politici te bespreken, heeft Sven overigens niet. ‘Nee, ik vind het juist fantastisch dat ik als 17-jarige op dat niveau mee kan denken en invloed kan uitoefenen om daadwerkelijk een omslag te bewerkstelligen in het onderwijs. Bovendien zijn ­politici ook maar mensen, zij hebben vroeger ook op school gezeten.’

Recht op maatwerk Naast LOB zet het LAKS ook hoog in op maatwerk om scholieren meer te motiveren en beter onderwijs te bieden. ‘Maatwerk is heel belangrijk’, zegt Sven, ‘en één van de speerpunten van het LAKS. De term kent iedereen in het onderwijs, maar hier geldt hetzelfde als voor LOB: sommige scholen bieden dit wel, sommige scholen doen niets. Ook maatwerk heeft een enorme invloed op de leerling. Ik kan het beamen. Ik volg pre­ cies dezelfde les als diegene die naast me zit, maar die wellicht meer begeleiding nodig heeft. En ik volg evenveel vakken als degene die er juist meer vakken bij zou willen. Je wordt als leerling in een soort van gemiddelde gedrukt. Net als verschillen in mensen zitten er ook verschillen in leerlingen. Dat lijkt men te vergeten. We willen het recht op maatwerk dit jaar vastleggen, leerlingen verdienen dat! Maatwerk heeft een positief effect op hoe we leren, wat we willen en kúnnen worden. Er is al veel ruimte voor scholen om maatwerk te bieden maar die wordt niet altijd benut.

Misschien is de school huiverig, misschien is het ­organisatorisch lastig, er zijn allerlei factoren maar daar mag de leerling niet de dupe van worden. De scholen die wel maatwerk bieden, bewijzen dat het kan en dat het een goede invloed heeft op de leerling.

Maatwerk biedt ook een enorme kans om kwaliteits­ verschillen kleiner te maken. Het zou niet uit moeten maken op welke school je zit. Dat je toevallig beter ­onderwijs krijgt omdat je in een bepaalde omgeving woont of een bepaalde afkomst hebt. Dat betekent niet dat er geen verschil tussen scholen mag zijn. Ik zit toevallig op een school waar sport belangrijk is. Een andere school focust zich bijvoorbeeld meer op kunst.

Dat zijn goede verschillen. Dan kun je als leerling ­kiezen voor een kunstschool, een sportschool of een technische school. Maar voor wie die optie zich niet aandient, biedt maatwerk op elke school de kans om zich te ontwikkelen in interesses en ­kwaliteiten.’

Convenant met VO-raad Om de plannen te implementeren leunt het LAKS uiteraard op haar achterban, de scholieren, maar: ‘De leraar kan hierbij helpen door de scholieren te informeren over de mogelijkheden’, zegt Sven. ‘We hebben een convenant met de VO-raad gesloten waarin staat dat als een leerling op school een leerlingenraad wil, deze er moet komen. We brengen via onze LAKS monitor in kaart wat er speelt in het onderwijs, 100.000 scholieren vullen de monitor in. We zien dat we al veel bereikt hebben maar ook dat er nog veel te verbeteren is.

Zo kwam naar voren dat 30 procent van de scholieren geen leerlingenraad heeft of niet weet dat die er is.

Ook zijn velen niet tevreden over de raad als ze die wel hebben. Er is dus nog veel te winnen in de praktijk.

We willen inzichtelijk maken welke scholen wel een raad hebben en welke niet. Zo kunnen we scholen actief b ­ enaderen en helpen een raad op te zetten of te verbeteren. Je hebt als scholier het recht om mee te praten en als dat niet gebeurt gaat dat tegen de wet in, maar wie kent het wetboek nou? De school moet scholieren daar ook op wijzen, dat is wel zo netjes. Er zijn een miljoen scholieren, wij zijn degene die het onderwijs ervaren. Dan moeten we ook ­b etrokken worden én zelf ook willen zijn!’ Hoewel Sven hoopt dat de plannen van het LAKS nog dit schooljaar verankerd zullen worden, zal hij na zijn examen in 2017 het stokje moeten doorgeven. ‘Het LAKS is voor en door scholieren, dus na mijn examen is het tijd voor de volgende voorzitter om dit door te zetten. Wat ik ga doen? Ik heb eerlijk gezegd nog geen idee, behalve dat ik graag in Londen zou willen studeren, maar ik weet niet welke studie.’ Hij lacht: ‘Had ik maar LOB gehad!’

v

12

EDG_NOV_010-013_Laks_v01.indd 12

14-10-16

09:02

Hoe wordt hij een

BETROKKEN WERELDBURGER ?

v

brengt de wereld in je klas Het lesmateriaal is flexibel inzetbaar: bij begrijpend lezen, wereldoriëntatie of levensbeschouwing én dekt de kerndoelen van burgerschap.

PROFITEER VAN DE LEZERSAANBIEDING

SMAKELIJKE

NEEM EEN ABONNEMENT EN ONTVANG HET THEMANUMMER CHOCOLA!

PrimaOnderwijs 25 kijk op www.primaonderwijs.nl/samsam

EDG_NOV_010-013_Laks_v01.indd 13

13-10-16

17:39

Gezonde School De Buut

‘Elke dag een fruitdag, dat zie ik wel zitten’ Basisschool De Buut in Zoetermeer mag zich sinds twee jaar een Gezonde School noemen, nadat ze het themacertificaat Voeding in de wacht sleepten. Directeur Valerie van ’t Hooft vertelt waarom dat zo belangrijk is.

Geen chocoreepje maar een rijstwafel in de pauze en geen cupcake maar een versierde mandarijn als traktatie.

Het voedingsbeleid op de site van De Buut is er duidelijk over: gezond eten wordt hier gestimuleerd. Logisch dus dat de school in 2014 werd beloond met het thema­ certificaat Voeding van het vignet Gezonde School.

Heel belangrijk, vindt Valerie van ’t Hooft, want gezond eten ligt niet altijd voor de hand. “Ik heb zelf twee kinderen van negen en vier en ik zie ook: het aanbod van ongezonde tussendoortjes is honderdduizend keer groter dan het gezonde aanbod. Je ziet overal ‘energierijke’ koeken of fruitdrankjes die stiekem veel suikers bevatten.

Voor ouders is het soms moeilijk om gezondere keuzes te maken, omdat het aanbod zo groot is of omdat ze het lastig vinden om de hele dag door nee te zeggen tegen hun kind. Als school kun je ze daarin ondersteunen.”

Op De Buut nemen alle kinderen op dinsdag en vrijdag bijvoorbeeld groente of fruit mee als tussendoortje.

“Dat is voor ouders én kinderen heel helder: vandaag is het fruitdag, dus je krijgt fruit mee. Punt. En omdat alle kinderen eraan meedoen, is er ook geen strijd thuis.”

EDG_NOV_014-015_Voedingscentrum_A.indd 16-235_VC_AdvGO_3_DeBuut 384x285_v2.indd141

Handvatten Ook op traktatiegebied heeft de school richtlijnen geformuleerd. Zo wordt er duidelijk gecommuniceerd – bijvoorbeeld op de website – welke traktaties betere keuzes zijn, zoals een doosje rozijntjes, snoeptomaatjes of ongezoete popcorn. Ook belangrijk: de hoeveelheid. Het uitgangspunt is dat een traktatie een extraatje betreft en kleiner dus beter is. “Met vijfentwintig kinderen in de klas wordt er toch heel wat getrakteerd. Sinds dit jaar hebben we contact met een diëtist, die praktische tips geeft in de nieuwsbrief. Zoals voorbeelden van een gezonde traktatie of hoe je gezond eten aantrekkelijker maakt voor je kind.”

Juist door ouders er steeds bij te betrekken, houd je het beleid actief, denkt Valerie. “We gaan kijken of onze diëtist ook kan langskomen op een schoolactiviteit.

We willen ouders niet alleen op de hoogte stellen van onze doelen, maar ook handvatten geven hoe ze zelf kunnen meedoen.” Het opstellen van een duidelijk voedingsbeleid is daarbij belangrijk. “Daarmee kom je de ouders tegemoet. We zeggen eigenlijk: ook op school waarborgen we de gezondheid van jullie kinderen.”

13-10-16

17:39

Nieuwe Schijf van Vijf Dit voorjaar heeft het Voedingscentrum de nieuwe Schijf van Vijf geïntroduceerd, met o.a. meer groente, meer onbewerkte producten en minder vlees. Ook de criteria van het vignet Gezonde School, themacertificaat Voeding zijn hierdoor veranderd. Zo is er in de broodsoorten en bij het beleg het een en ander gewijzigd.

Benieuwd aan welke criteria een themacertificaat Voeding nu moet voldoen?

Het Voedingscentrum heeft de aanpassingen doorgevoerd in hun voorbeeld­ voedingsbeleid, waardoor het helemaal in lijn is met de nieuwe Schijf van Vijf.

Bekijk dit beleid op voedingscentrum.nl/basisonderwijs

“Met vijfentwintig kinderen in de klas wordt er heel wat getrakteerd” Appeltje meer, graag Er is natuurlijk altijd ruimte voor verbetering. “Wat mij betreft, mag het aantal fruitdagen opgeschroefd worden.

Ik zie de kinderen het liefst elke dag fruit eten als tussen­ doortje. Dat is iets om in de toekomst naar te kijken.

Dat we zeggen: vanaf nu is ook de woensdag een fruitdag, en dat we dan geleidelijk het aantal dagen opvoeren. Ik denk dat dat beter werkt dan de regels rigoureus aanpassen.”

Je bewust worden van gezond eten, is volgens Valerie ook een kwestie van tijd. “Steeds meer ouders verdiepen zich in wat gezond is en wat niet. En kinderen die nu op onze school komen, weten niet beter dan dat fruit of groente een geschikt tussendoortje is. Soms wordt het vergeten en komt er toch een koekje uit de broodtrommel. Dan kunnen we daar, afhankelijk van de leeftijd, samen over praten. Ook voor ons als school kost het tijd. We zijn voortdurend aan het aftasten: wat kan wel, wat kan nog niet?”

Het is een vraagstuk waar veel scholen tegenaan lopen en waar het Voedingscentrum bij kan helpen, bijvoorbeeld met lesmateriaal of een voorbeelduitnodiging voor ouders om over het beleid te praten. “Dat die informatie er is, is handig.

Stap voor stap wordt je school zo steeds gezonder.”

Jong geleerd is oud gedaan Het Voedingscentrum gelooft dat een gezonde schoolomgeving bijdraagt aan het laten opgroeien van leerlingen en studenten tot gezonde volwassenen. Daarom is het samen met de Hartstichting landelijk partner van de Gezonde School, thema Voeding. Om zo’n themacertificaat te krijgen, is een duidelijk voedingsbeleid belangrijk. Wat is bijvoorbeeld een geschikte pauzehap? En welke traktaties zijn gezond? Ook staat hierin beschreven hoe de school de richtlijnen hanteert. Het Voedingscentrum geeft de handvatten om je eigen voedingsbeleid te maken.

Zo is op voedingscentrum.nl/basisonderwijs een handig voorbeeldvoedingsbeleid te vinden dat scholen kunnen gebruiken.

Valerie van ’t Hooft

EDG_NOV_014-015_Voedingscentrum_A.indd 15

13-10-16 10-08-16 17:40 17:43

Digiwijsheid

Het gebruiken van computers, tablets en mobiele telefoons is hartstikke leuk én handig. Ook op school! Het biedt oneindig veel mogelijkheden en brengt de wereld van buiten met één klik naar binnen. Het vergt ook een andere manier van denken en kritisch leren omgaan met informatie. Wijsheid dus! Digiwijsheid is de mate waarin je met computers en digitale media kunt omgaan. In deze special aandacht voor digitale geletterdheid, mediawijsheid, leren programmeren en meer om veilig te navigeren in de online wereld.

EDG_NOV_016-017_DigiWijsSpecial_v07.indd 16

13-10-16

17:40

Tips Veilig internetten op school 1

Zorg voor een antipestprogramma en neem digitaal pesten daarin mee. Dat is sinds augustus 2015 verplicht. Er zijn criteria bepaald en bovendien voorbeelden beschikbaar.

2

Zorg dat leerlingen de website www.meldknop.nl kennen.

Daar vinden zij praktische tips om zelf vervelende situaties op internet op te lossen en kunnen zij eenvoudig de weg vinden naar (professionele) hulp.

3

Maak gebruik van bestaande lespakketten en vergeet ook de ouders niet. Er is veel materiaal beschikbaar voor in de klas. Maar denk ook aan het meenemen van ouders in voorlichting over veilig internetten. Organiseer een ouderavond en betrek de leerlingen daarbij.

Meer informatie: www.veiliginternetten.nl | www.mediawijsheid.nl | www.mediaopvoeding.nl

Test je kennis over phishing en virussen met de Veilig Online Quiz Jongeren gebruiken hun mobiele telefoon voor eigenlijk alles. Ze lezen e-mails, appen met familie en vrienden of zelfs met de hele klas, ze zijn actief op social media, lezen allerlei blogs, vlogs en nieuwsberichten en gebruiken het internet als encyclopedie voor school. Maar gebruiken zij hun telefoon wel veilig? Weten zij bijvoorbeeld welke e-mail een phishingmail is en welke sms-diensten pure oplichting zijn? Weet jij het? Doe de Veilig Online Quiz en vergroot de kennis van je leerlingen (en van jezelf)! T-Mobile heeft de quiz ontwikkeld. Ga naar www.t-mobile.nl/quiz en doe de test! De uitslag geeft ongetwijfeld veel aanknopingspunten om met je leerlingen te bespreken.

PrimaOnderwijs 17

EDG_NOV_016-017_DigiWijsSpecial_v07.indd 17

13-10-16

17:41

Beschavingsspel: onderzoeken, samenwerken én digitale vaardigheden leren

Achtstegroepers van de Nicolaas Maesschool in Amsterdam leren zelf vragen stellen in plaats van ze alleen te beantwoorden. Ze doen dat met het beschavingsspel, waarin ze een eigen levensvatbare samenleving maken.

Vanuit zelfbedachte vragen zoeken de leerlingen informatie op internet, communiceren online en presenteren hun bevindingen in een prezi. Spelenderwijs komt zo een heel scala aan digitale vaardigheden aan bod. tekst tefke van dijk foto’s rodney kersten

Bij het beschavingsspel zijn leerlingen op een andere planeet beland, waar ze een nieuwe beschaving moeten opzetten, inclusief dorpen, steden en een infrastructuur.

De leerkracht leidt het spel in met het verhaal, daarna gaan de leerlingen in groepjes van vijf of zes op ­o nderzoek uit. Hoe zijn ze daar terechtgekomen?

Hoe overleven ze? Aan de hand van een lijst vragen van de leerkracht én vragen van de leerlingen zelf werkt ieder groepje zo aan een nieuwe beschaving.

Elke twee weken start een nieuw thema, zoals: ­gereedschap, landbouw, godsdienst, schrift, ziekte en gezondheid. Leerkrachten Bart van den Bosch en Michiel Jehee ­b edachten het spel op de Nicolaas Maesschool in ­Amsterdam vanuit het idee dat leerlingen met onderzoek leren zelf vragen te beantwoorden. ­J ehee: ‘In plaats van vaardigheden als onthouden, ­begrijpen en toepassen ga je meer de kant op van analyseren, evalueren en creëren.’ Met het spel boren de leerkrachten bovendien verschillende talenten van kinderen aan door niet alleen verbaal-linguïstisch te

werken, maar ook visueel-ruimtelijk en muzikaal. ‘Hierdoor zien we veel meer van de leerlingen’, aldus Jehee.

‘Ze groeien allemaal, ook de leerlingen die cognitief niet zo goed meekomen.’

Digitale geletterdheid, wat is dat?

Bij digitale geletterdheid gaat het om vier vaardig­heden: 1. ICT-basisvaardigheden: minimale niveau van leerlingen, denk aan knoppenkennis en kunnen googelen.

2. Computational thinking: probleemoplossend vermogen. Gestructureerd denken en programmeren: grote stappen opdelen in kleine stapjes om tot een oplossing te komen.

3. Mediawijsheid: kritisch en bewust met ­media omgaan en creatief gebruikmaken van media.

Actief nadenken over de gevolgen van digitale daden.

4. Informatievaardigheden: goed kunnen zoeken, vinden en toetsen van informatie, zeker ook digitaal.

Digitale geletterdheid is een combinatie van al deze vaardigheden, je kunt niet inzetten op één onderdeel. Wel kun je als team keuzes maken in focus, afhankelijk van het schoolprofiel. De vier vaardigheden maken deel uit van de 21ste eeuwse vaardigheden, waarvoor SLO en Kennisnet ook een model hebben ontwikkeld. Meer weten over digitale geletterdheid? Kijk dan op kn.nu/modeldigitalegeletterdheid

EDG_NOV_018-019_Kennisnet_v04.indd 18

13-10-16

17:41

Andere mindset

Natuurlijk proces

Na twee weken sluiten de leerlingen het thema af met een prezi-presentatie voor de klas. Via de site kidblog.org communiceren ze met elkaar en met de leerkracht. Hier staan ook de onderzoeksvragen en prezi’s, inclusief vragen en antwoorden van elkaars presentaties. Voor filmpjes of foto’s gebruiken de leerlingen hun smartphones of tablets en in de klas werken ze op desktops en laptops. Jehee: ‘Veel leerlingen nemen hun eigen laptop of tablet van thuis mee. Ze zijn zo enthousiast dat ze ook daar bezig zijn met het spel en skypen of chatten met elkaar over de opdrachten of presentaties.’ Veel heb je niet nodig voor het spel: enthousiaste leerkrachten, goede ICT-voorzieningen en minimaal een laptop of computer per groepje. Extra kennis om het proces te ­b egeleiden is niet vereist. Jehee: ‘Het gaat erom dat leerlingen zelf de vragen leren stellen. Het is een andere mindset en het resultaat is overweldigend.

Het heeft zoveel raakvlakken en samenhang met alle schoolvakken, maar ook met burgerschaps­ kunde en mensenkennis. De kerndoelen komen bij ieder thema ruimschoots aan de orde, in een betekenis­volle context.’

Wiebe Terpstra is als bovenschools ICT-coördinator bij Openbaar Onderwijs aan de Amstel (OOADA) erg te spreken over het initiatief: ‘Binnen het spel is het een natuurlijk proces dat kinderen digitale vaardigheden leren. Het onderzoek vindt plaats in een narratieve context, met digitale leermiddelen. Leerlingen beginnen hun zoektocht vaak op internet en moeten daarbij ­beoordelen of de informatie geschikt en betrouwbaar is. Dat is mediawijsheid.’ Leerlingen zijn bovendien vrij om tools te gebruiken die bijdragen aan het spel. Zo was er een leerling die van alles in Minecraft had ­gebouwd en vervolgens aan de rest heeft uitgelegd hoe het precies werkt. Het hele scala aan digitale vaardigheden komt zo spelenderwijs aan bod. Het spel draait nu twee jaar op de Nicolaas Maesschool. Leerkrachten van andere basisscholen zijn komen ­kijken hoe het in de praktijk werkt. ‘Interactie en input van leerlingen zijn heel belangrijk’, zegt Terpstra. ‘Leerkrachten moeten durven loslaten. Vanuit het spel zijn we dit jaar gestart met een leerteam van leerkrachten van verschillende scholen om te kijken hoe zij onderzoekend en ontdekkend leren kunnen vormgeven. Dat verschilt per school, maar het begint altijd met enthousiasme.’

Meer weten? Kom naar Dé Onderwijsdagen Dé Onderwijsdagen vinden plaats op 7, 8 en 9 november in het World Trade Center in Rotterdam. Op woensdag 9 november is het programma volledig gericht op het po en vo. De zogenoemde ‘themalijn digitale geletterdheid’ biedt een aantal best practices die de basis vormen voor een discussie over de vraag op welke manier programmeervaardigheden, computational thinking en mediawijsheid in het o ­ nderwijs kunnen worden ­opgenomen. deonderwijsdagen.nl

PrimaOnderwijs 19

EDG_NOV_018-019_Kennisnet_v04.indd 19

13-10-16

17:42

ADVERTENTIE

www.geheimagentaap.nl www.geheimagentaap.nl De heleop wereld vertrouwt op geheim agent A.A.P. De hele wereld vertrouwt geheim agent A.A.P. Er is niemand zo slim en handig met media als deze aap.

Er is niemand zo slim en handig met media als deze aap.

Hoewel‌ niemand? Soms heeft A.A.P. weleens wat hulp nodig.

Hoewel‌ niemand? Soms heeft A.A.P. weleens hulp nodig. stoppen en zowat devanwereld te redden?

Kun jij hem helpen de gemene plannen superschurken te en zo de wereld te redden?

Kun jij hem helpen destoppen gemene plannen van superschurken te

stoppen en zo de wereld te redden?

In dit interactieve avontuur zijn twintig vragen verwerkt In de ditinformatievaardigheid interactieve avontuur zijn twintig die van kinderen testen.

vragen verwerkt die de informatievaardigheid van kinderen testen.

adv_192X285mm_PrimaOnderwijs.indd 1 EDG_NOV_020-021_DonaldDuck_v05.indd 20

7-10-2016 15:10:36 13-10-16 17:42

15:10:36

Heb jij de unieke editie al besteld?

Digiwijs met Donald Duck!

Tijdens de Week van de Mediawijsheid (18 tot en met 25 november 2016) wordt voor de bovenbouw van het basisonderwijs een bijzondere editie van Donald Duck Weekblad gelanceerd waarin digitale wijsheid centraal staat. Digiwijs met Donald Duck helpt leerlingen veilig te navigeren door de digitale wereld.

Superinteressant om tijdens de Week van de Mediawijsheid in te zetten maar uiteraard ook daarna nog relevant!

Door digitale kennis en cybersecurity onderdeel te laten uitmaken van het curriculum maak je leerlingen bewust van de vele voordelen van de online wereld, maar waarschuw je hen ook voor de gevaren. Donald Duck, de Zware Jongens, Katrien, Dagobert, Goofy en de Duckies nemen de leerlingen in verschillende strips mee op hun avonturen. Leerlingen leren dat ze altijd moeten opletten voor Zware Jongens die wachtwoorden proberen te kraken en dat het wereldwijde web een olifantengeheugen heeft waardoor een onhandige actie je nog jaren kan achtervolgen. In diverse stripverhalen laten de beroemde karakters zien wat de gevaren kunnen zijn. Zo ondervindt Katrien hoe het is om ‘gecatfished’ te worden en brengen de Duckies de eventuele gevolgen van gevaarlijke stunts omwille van een vlog onder de aandacht. De neefjes begeven zich, net als leerlingen, in de wereld van social media met Instagram, Facebook, WhatsApp en Snapchat.

Met dit album worden leerlingen zich beter bewust van wat ze posten en wie het ziet. Deel nooit te veel online, luidt de Duckwijsheid. Behalve déze informatie, die mag met iedereen gedeeld worden.

Lesmateriaal Digiwijs met Donald Duck is voorzien van een handleiding en een digiles waarmee de leerkracht digitale vaardigheden als Basiskennis van ICT, Informatievaardigheden, Mediawijsheid en Computational thinking onder de aandacht kan brengen. Deze bijzondere uitgave is gemaakt in samenwerking met Donald Duck Weekblad en PrimaOnderwijs. Partijen als Mediawijzer.net, SLO, Politie, NTR Schooltv, ECP | Platform voor de Informatie Samenleving, De Koninklijke Bibliotheek, T-Mobile en SIDN hebben ook een bijdrage geleverd aan deze editie en het bijbehorende lesmateriaal.

Bestel!

Digiwijs met Donald Duck is exclusief voor scholen ontwikkeld en is niet in de winkel verkrijgbaar.

Het album is voor maar € 1,50 per stuk inclusief btw verkrijgbaar via

www.primaonderwijs.nl/donaldduck Mis hem niet!

EDG_NOV_020-021_DonaldDuck_v05.indd 21

13-10-16

17:43

ADVERTENTIE

Vraaghetdepolitie.nl

Vraaghetdepolitie.nl Voor jouw veiligheid

voor jongeren én docenten Kinderen en pubers kunnen online grensoverschrijdend of strafbaar bezig zijn.

Wil jij w kunt eten wat (onlin doen als je e) ge pest w je ordt?

Vaak zonder dat ze het zelf weten. Zo kan een ‘grapje’ online onbedoeld grote gevolgen

16205

hebben. Het is belangrijk om dergelijke onderwerpen te bespreken in de klas. Maar hoe doe je dat? Vraaghetdepolitie.nl helpt.

Docenten gebruiken vraaghetdepolitie.nl in de klas.

Bijvoorbeeld om een gesprek over online pesten of het versturen van naaktfoto’s te starten. Op de site geven bekende YouTubers hun eigen kijk op onderwerpen als graffiti en online pesten en interviewen ze de politie.

Die filmpjes zijn mooi discussiemateriaal voor in de klas. Verder vinden jongeren én docenten er korte en betrouwbare informatie over veiligheid.

Sexting ‘Online gaat er meer mis dan we denken’, zegt jeugdagent Kristian Harmelink. ‘Veel kinderen die bij voorbeeld het slachtoffer zijn geworden van pesten of sexting

vertellen het namelijk niet, uit schaamte of om hun ouders niet ongerust te maken. Of omdat ze bang zijn dat de ellende dan juist groter wordt. Steevast is het devies: let op wat je online zet. Gaat het toch mis, laat je dan nooit chanteren, neem iemand in vertrouwen en stap naar de politie.’

Chatten Naar de politie gaan, betekent overigens niet dat je meteen aangifte of melding moet doen. Bij de politie kun je ook terecht voor advies. Verwijs leerlingen daarvoor naar vraaghetdepolitie.nl. Ze kunnen er ook chatten met politieagenten.

Neem een abonnement op

Computers op School Programmeren met HTML Henk in de CodeQube

w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l

Onderzoekend en ontdekkend leren in virtuele labs Leren van elkaar met webapp OnzeKlas

HOE MEDIAWIJS IS JOUW KLAS? Jaargang 34 33 | Nummer 02 6 | | Februari Oktober2016 2016

VOOR INSPIREREND ONDERWIJS MET ICT

10 edities voor € 46,50 www.computersopschool.nl Twitter @cosonline

EDG_NOV_022-023_SIDN_v05.indd 22

13-10-16

17:44

Leren programmeren in de les

Zo doe je dat! rAmMeReN

AbC vAn hEt pRoG

A BCD EFGHI JKL MNOPQ RSTUV YZ

AlGoRiT mEeen manier

zijn getallen Binaire getallen zijn uit nullen die opgebouwd werken en enen. Computers en enen. Zo alleen met nullen 1 binair als schrijf je het cijfer cijfer 5 als 00000001 en het 00000101.

Een algoritme is een om stap voor stap lossen. probleem op te vraagt Bijvoorbeeld: iemand hem dan je de weg. Jij legt hoe hij stap voor stap uit moet lopen.

FuNcTiE

ErRoR

of hardware In je programma (fouten). zitten vaak errors haal je Door goed te testen eruit. Dit de meeste fouten heet ‘trial and error’.

apart Een functie is een dat je steeds programmaatje Je opnieuw kunt gebruiken. een klein kunt het zien als je totale programma binnen een functie programma. Met getest of wordt bijvoorbeeld dan 100 is, de score al meer 2 kunt. zodat je naar level

Als je programma bijdere systemen werkt, Linux en voorbeeld Windows, van Mac, dan is er sprake

een multiplatform. Ook kan op mobiele telefoon werken, meerdere systemen IOS of bijvoorbeeld Android, Windows.

n moet Bij het programmere Codes je veel teksten tikken. als TurnLeft(); bijvoorbeeld. code klopDit wordt ook wel wat je pen genoemd. Alles precies invoert, moet ook het kleinkloppen, want bij programma ste foutje doet je niet. al het

OpLoSsE n eigenlijk

Programmeren is net puzzelen. Langzaam werk je naar de oplossing toe, waarbij je onderweg tackelt. allerlei problemen probleem Vaak kan je een manieok op verschillende o ook en oplossen. rren

Met Null betekent “niets”. programma Null kun je in je een ontbrekende waarde (of onbekende) bijvoortoewijzen. Als je waar je beeld nog niet weet is de heen gaat op vakantie bestemming Null.

TeStEn

ScRaTcH

RoBoT

geprogramEen robot is een die taken meerde machine Denk voor je kan uitvoeren.

de zelfrijaan lasrobots en je hebt ook dende auto. Maar op mensen robots die meer een humanolijken. Dat heet ide.

taal Scratch is een programmeer is om die speciaal ontwikkeld kennismaken kinderen te laten n. Door gemet programmere kleuren en bruik te maken van kinderen blokjes code kunnen de slag. Met er snel mee aan op een eenvouScratch maak je verhainteractieve manier dige met muziek. len en animaties

WeBsItE

WwW.C oDeKiNd ErEn.nL

te testen Door je programma precies kun je zien of het Je moet je doet wat jij wilt. altijd laten programma ook testen door de doelgroep. een andere Die ontdekt soms begrijpt weg in je game of niet misschien je programma volledig.

XmL

plek op Een website is een bestaat uit het internet die met verschillende pagina’s moeten informatie. Websites erd vaak ook geprogramme van worden. Op de website codekindecodeweek.nl en informatie ren.nl vind je veel n. over leren programmere

Er zijn speciale debug-softdie de wareprogramma’s fouten in je programmeer code opzoeken.

dat iemand Een programma naar anders heeft geschreven te zetjouw hand proberen Een hacker ten: dat is hacken. van zoekt naar toepassingen die niet zo het programma zijn. door de maker bedoeld

KlOpPeN

NuLl

opsporen en Debuggen is het (bugs) verhelpen van fouten ramma. in een computerprog

HaCkEn

bestaat uit Een animated gif die meerdere afbeeldingen beetje van allemaal een klein Door ze elkaar verschillen. zetten, achter elkaar te soort filmpje. ontstaat er een

JavaScript is een wordt op taal die veel gebruikt toe websites. Door JavaScript website kan te voegen aan een worden. deze meer interactief omdat er JavaScript is ontstaan een eenvoubehoefte was aan taal met digere programmeer n. dezelfde mogelijkhede

MuLtIpL aTfOrM op meer-

er heel wat Hopelijk borrelen en oplossinoriginele ideeën bij het vergen op in je hoofd n van zinnen en programmere Het is een een app of game. creativiteit proces waar veel bij nodig is.

GiF

JaVaSc RiPt programmeer-

DeBuG

CrEaTiE f

BiNaIr

Markup XML (eXtended standaard Language) is een een eenom gegevens op de voudige en gestructureer en uit te manier op te slaan wisselen. Een programma weer kan deze gegevens weergeven. en inlezen

I/O

input en Dit betekent I/O: toetsenbord output. Met een invoer geef je bijvoorbeeld (input) aan het programma, geeft en een beeldscherm van het de uitkomst (output) programma weer.

LoOp

term voor Loop is de Engelse bevat herhaling. Een game zijn ondervaak loops. Dat die je net delen in het spel tot je zo lang moet herhalen punten hebt bijvoorbeeld 100 gehaald.

PrOgRa MmErEn het schrijven

Programmeren is ramma van een computerprog rtphone/ voor een computer/sma meestal tablet etc. Het wordt taal gedaan in een programmeer te lezen is. Die die door mensen omgezet aal wordt vervolgens ttaal binaire gegecompileerd) in ((gecompileerd die een allen (nullen en enen) ttallen omputer begrijpt. ccomputer

QuErY

vraag waarEen query is een gegevens mee je bepaalde een kunt opzoeken in programma database. In een een query programmeer je jouw bankom bijvoorbeeld adres op te gegevens of een halen.

UnPlUg GeD

n is Unplugged programmere dat je programmeren zonder bij nodig daar een computer prohebt. Zo kun je iemand boterham grammeren om een eten. Je met hagelslag te op schrijft dan gedetailleerd hij wanneer welke handeling moet verrichten.

YoTtAbY tEeen

Een yottabyte is maat voor een enorme hoeveelheid gegevens: .

1.000.000.000.000.000.000 24 ). Een 000.000 bytes (10 500 kB document is ca. foto (512.00 bytes), een meer dan 5 MB (5.000.000 4 GB bytes) en een usb-stick (4.000.0000.0000).

VaRiAbE lEn is het

Bij programmere heel gebruik van variabelen worden belangrijk. Hierin niet tijdelijk gegevens al dan variabele opgeslagen. Een je naam zijn. kan bijvoorbeeld van de Ook het bijhouden een hoogste score is variabele.

ZoEkEn

programOm goed te leren ook meren moet je vooral heel slim leren zoeken. veel Je kunt op internet tutorials en kant-en-klare programma’s vinden.

Leren programmeren, je hoort het voortdurend in het onderwijs, maar hoe start je? De eerste stap zetten is de moeilijkste, zeker als je zelf geen of weinig ICT-kennis hebt. Gelukkig zijn er veel programma’s waarbij je de leerlingen zelf intuïtief aan de slag laat gaan. En het leuke is, door het maken van fouten en het opnieuw proberen, ontdekken ze snel hun eigen weg. Je zult verrast zijn van het resultaat. Probeer het maar eens!

CodeKlas

Programmeren leert kinderen creatief en logisch denken.

Hoe minder kaders hoe meer ‘out of the box’ kinderen te werk gaan. Dat maakt programmeren leuk. Zeker als het inzicht komt dat zij zelf met volgordelijke stapjes bepalen wat een robot of programma doet. Programmeer je naar links dan gaat die ook naar links. Je bent zelf in ‘control’.

Gratis tools Hoe start je? Google eens op ‘gratis lesmateriaal leren programmeren voor kinderen’. Het aanbod is ruim. Je vindt bijvoorbeeld een mooi overzicht van lesmateriaal via mediawijsheid.nl/programmeren.

Ook de poster met het Programmeer ABC, te downloaden via codeweek.nl helpt bij een eerste les. Hierin staan de begrippen duidelijk uitgelegd.

Programmeertools/lessen in ontwikkeling Het SIDN fonds ondersteunt projecten die kinderen leren programmeren om zo een bijdrage te leveren aan skills voor de toekomst. Op sidnfonds.nl/projecten vind je projecten die interessant zijn om in de gaten te houden, zoals: • Skills Dojo • Html websites programmeren en publiceren voor kinderen vanaf 7 jaar • De digitale topschoolcode vanaf 4 jaar • Slice of code voor meisjes • De creatieve code • Cryptokids

EDG_NOV_022-023_SIDN_v05.indd 23

Bendoobox, Scratch en Minecraft De Bendoobox is een complete basisset waarmee kinderen op een speelse manier kennismaken met programmeren met behulp van een Raspberry Pi en het programma Scratch. Bij de Bendoobox zit een uitgebreid boekje waarmee je jouw leerling zelf aan de slag laat gaan. Iedere stap staat beschreven. Als toegift kunnen de kinderen zelfs leren programmeren in Minecraft. Dat sluit mooi aan bij hun belevingswereld.

CodeUur Is de drempel nog net te hoog om zelf aan de slag te gaan? Roep dan hulp in van CodeUur. Dit is een stichting die kinderen van de basisschool digitaal vaardig wil maken door ze te leren programmeren.

Dat doen ze met hulp van een vrijwillige gastdocent.

In groep 7 of 8 komt die op verzoek een programmeerles op school verzorgen. Kijk hoe je jouw klas kunt aanmelden op codeuur.nl

13-10-16

17:44

Wil Kim in de groepsapp?

Kim vertelt thuis enthousiast over de groepsapp die in haar groep 7 is aangemaakt. ‘Da’s handig en gezellig.’ Maar de vader van Kim vindt het niet zo’n goed idee. Hij vraagt zich af of het slim is dat alle leerlingen beschikken over Kim’s 06. En is het zeker dat de groepsapp alleen wordt gebruikt voor het doorgeven en uitwisselen van lesinformatie? Wie ziet erop toe dat er geen dingen op komen te staan die er niet thuishoren? Wordt pesten zo niet erg gemakkelijk? En hoe zit het met de privacy van de kinderen? Kim besluit geen lid te worden van de groepsapp. Een staaltje mediawijsheid. tekst rené leverink

De nieuwe media hebben inmiddels vaste grond onder de voeten in het onderwijs. Ook op basisscholen hebben veel kinderen, zeker die in de bovenbouw, een eigen smartphone. Een flink deel van de schooldag brengen de leerlingen door achter een laptop of t­ ablet.

Ideaal voor het personaliseren van je onderwijs. Mooie ­ontwikkelingen, maar wel met schaduwkanten. Zijn kinderen en leraren wel voldoende doordrongen van de verleidingen waaraan ze bloot staan? Hoe gaan we er wijs mee om?

Iedereen kan een filmpje uploaden Een van de thema’s van de SLO-website curriculum vandetoekomst.slo.nl is mediawijsheid, onderdeel van digitale geletterdheid. De website is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van OCW, met als ­p rimaire doel helderheid te verschaffen over de ­b egrippen die samenhangen met 21ste eeuwse vaardig­heden. Zo werd het begrip mediawijsheid als volgt gedefinieerd: het geheel van kennis, vaardig­ heden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde ­w ereld. ‘Bewust, kritisch en actief’ dekt volgens ­Allard Strijker, projectleider digitale geletterdheid bij

SLO, twee verschillende interpretaties van het begrip mediawijsheid. Het ‘veilige’ aspect - hoe ga je ­verstandig om met media? En het ‘kundige’ aspect - hoe maak je er op een vruchtbare manier gebruik van? ‘Het een gaat niet zonder het andere. Het gaat zowel om ­kritisch denken als om informatievaardigheden en ICT-basisvaardigheden. Samenvattend: mediawijsheid gaat over hoe je met media omgaat. Je kunt alleen ‘wijs’ met media omgaan als je ook weet welke consequenties dat kan hebben. Kijk naar de vloggers laatst in Zaandam. Iedereen kan een filmpje maken en wereldwijd publiceren, maar je moet weten hoeveel impact het kan hebben. Die twee dingen kun je niet los van elkaar zien. Je moet je bewust zijn van de mogelijke gevolgen als je gebruik maakt van de ­technische middelen die beschikbaar zijn. Hetzelfde geldt voor social media als WhatsApp en Facebook. ­Middelen die je in staat stellen heel snel informatie te delen. Maar hoe zit het met je eigen privacy en die van anderen? En je kunt zelf wel voorzichtig zijn, maar wat plaatsen anderen over jou? Wie komt allemaal te weten wie je bent, wat je doet en waar je je bevindt en waarom? Zeker als je werkt in privacy­ gevoelige sectoren als politie, zorg en onderwijs, heeft dat direct consequenties.’

24

EDG_NOV_024-025_SLO_v02.indd 24

13-10-16

17:45

Kansen en bedreigingen Mediawijsheid houdt niet alleen in dat je voorzichtig bent met de informatie die je verspreidt, maar ook dat je kritisch kijkt naar wat er binnenkomt. ‘De aanbieders van informatie of producten zijn onvoorstelbaar geslepen in het verleiden van consumenten om te klikken, te ­kopen en online te blijven. Als internetgebruiker moet je weten hoe je gemanipuleerd wordt en wat daar de gevolgen van zijn. Ook dat is mediawijsheid.’ Strijker vindt dat iedereen die bij het onderwijs betrokken is, vertrouwd zou moeten zijn met de kansen en bedrei­ gingen die de moderne media met zich meebrengen.

‘Het gaat niet alleen om vaardigheden, maar ook om bewustwording en weerbaarheid. Het is prachtig als leraren in hun lessen creatief gebruikmaken van de omstandigheid dat kinderen de beschikking hebben over smartphones en tablets. Tegelijk zullen ze ook het gesprek moeten aangaan over de risico’s en gevaren ervan. Daar is al veel lesmateriaal voor beschikbaar, met name ontwikkeld vanuit kunst en cultuur. Zie ­daarvoor de website Curriculum van de toekomst .’ ­Zoals vaker bij maatschappelijke thema’s moet ook bij ­mediawijsheid nagedacht worden over de vraag waar­ om het in het onderwijs hoort, waar je het onderbrengt en op welke manier dat dient te gebeuren. Strijker: ‘Dat zijn dus de leerplanvragen. Wat betreft dat ‘waarom’: nog lang niet iedereen in het onderwijs is overtuigd van de noodzaak om op school aandacht te besteden aan mediawijsheid. Dat komt voor een deel door onbekendheid met de manipulerende strategieën van aanbieders. En ook doordat leraren wellicht zelf nog niet zo vertrouwd

zijn met social media als WhatsApp, Facebook, ­Snapchat en Instagram. Er is wat dat betreft bij sommigen nog altijd enige terughoudendheid. Begrijpelijk, want het is maar de vraag of je er als leraar verstandig aan doet je veel op die platforms te begeven. Toch denk ik dat je best één stapje verder mag gaan. Verdiep je eens in de mogelijkheden die de social media voor je onderwijs te bieden hebben. En sluit daarbij niet de ogen voor de bedenkelijke kanten. Leraren moeten weten wat er speelt, waar hun leerlingen elke dag direct mee te maken hebben.’

Leerlijnen Welke plek verdient mediawijsheid volgens Strijker in het onderwijs? ‘Het is niet verplicht. Dat om te beginnen.

Het is dus zaak leerkrachten te overtuigen van het belang van mediawijsheid. Samen met een aantal ­ scholen is SLO aan de slag gegaan met het formuleren van doelen en inhouden en het ontwikkelen van door­ lopende leerlijnen en voorbeelduitwerkingen voor de dagelijkse lespraktijk. Aan de leerkrachten nu de vraag: zien jullie hier toepassingen die aansluiten bij de visie van de school? Past het in de vakken, is het werk­ baar? Met die feedback kunnen we verder op weg naar een samenhangend leerplanvoorstel mediawijsheid.’

Meer informatie: SLO, Allard Strijker, a.strijker@slo.nl curriculumvandetoekomst.slo.nl/mediawijsheid

PrimaOnderwijs 25

EDG_NOV_024-025_SLO_v02.indd 25

13-10-16

17:45

27 t/m 31 maart 2017

Leer uw leerlingen omgaan met geld! nu l e t s e B TIS A R G t he l.!. a a i r e t a.................... le...s...m . . . ... ld.nl/ e anhetg al v k e e w eria lesmat

r NU voo l e t s e B n! stdage de fee

weekvanhetgeld.nl

initiatief van

Week van het geld - 27 tot en met 31 maart 2017

7740-WIG WvhG 2017 Adv Prima Onderwijs-192x285mm.indd 1 EDG_NOV_026-027_Mediawijsheid_v02.indd 26

13-10-16 17:45 15:55 13-10-16

Een jaar lang MediaMasters in de klas Tijdens de Week van de Mediawijsheid (18 t/m 25 november) gaan duizenden leerlingen uit groep 7 en 8 aan de slag met de online mediawijsheidgame MediaMasters. Sarah Hijmans vertelt als inhoudelijk producent en eindredacteur over de Game én over het nieuwe initiatief; de MediaMasters Club.

Dit wordt de zesde editie van MediaMasters, wat kunnen we verwachten?

‘Vorig jaar was de verhaallijn heel spannend, misschien iets té. Dit jaar zet de verhaallijn meer in op humor en op 21ste eeuwse vaardigheden. De hoofdrolspelers zijn al heel vaardig en programmeren en vloggen er op los. Maar ja, er gaat natuurlijk iets helemaal fout waardoor ze de hulp van alle kinderen in Nederland nodig hebben…’

Wat leren leerlingen tijdens MediaMasters?

Game maar één week per jaar beschikbaar is. Ook bleek er behoefte te zijn aan verdieping van bepaalde thema’s. We hebben een vorm bedacht waarin we M ediaMasters het hele schooljaar door konden ­ ­trekken: de MediaMasters Club. Iedere twee maanden ontvangen leerkrachten een Clubmoment met vragen en ­o pdrachten die ingaan op een actueel mediawijs ­onderwerp. Leerkrachten kunnen hiermee direct in de klas aan de slag en omdat er geen competitie-­ element in zit, bepalen leerkrachten zelf wanneer ze dit inzetten.’

‘In samenwerking met partners van Mediawijzer.net Wat kunnen leerkrachten verder doen tijdens stellen wij ieder jaar zo’n 140 MediaMissies op, waarde Week van de Mediawijsheid? door leerlingen leren over uiteenlopende onderwerpen ‘Iedere school heeft per post een campagneposter zoals programmeren, sociale media, informatievaardigontvangen met stellingen in het kader van heden en cyberpesten. Dit jaar werken we samen met het thema van dit jaar: Feit, Fake of weer een aantal fijne nieuwe partners zoals Enthousiast?

Filter: hoe word jij beïnvloed? HierFoam, het Jeugdjournaal en Helpwanted.nl.

Inschrijven voor over discussiëren levert mooie Hierdoor kunnen we leerlingen een breed de Game kan nog tot inzichten op. Door het hele land spectrum van mediawijze onderwerpen 17 november, lid word worden bovendien mediawijze aanbieden.’ en van de Club kan het hele jaa activiteiten georganiseerd waar r via ww w.mediamasters.

Jullie zijn dit jaar begonnen met leerlingen kennis kunnen nl.

Vo lg Me dia Ma sters ook via de MediaMasters Club. Wat is dat? maken met bijvoorbeeld 3Dww w.facebook.com/ ‘Uit de evaluaties van voorgaande jaren printers of virtual reality. Zie mediamastersnl kwam naar voren dat leerkrachten het weekvandemediawijsheid.nl en Twitter jammer vonden dat de MediaMasters voor een kaart met alle activiteiten.’ #MediaMasters.

PrimaOnderwijs 27

EDG_NOV_026-027_Mediawijsheid_v02.indd 27

13-10-16

17:46

IT-gasten in de klas!

Van data-analist bij Google tot game-ontwikkelaar voor de Wii U, wie kan scholieren nu beter motiveren voor werken met of in de ICT dan de mensen uit het veld? Met het landelijke initiatief Geef IT Door geven IT-experts een gastles in de klas en maken ze leerlingen enthousiast voor een carrière in de ICT. Doe ook mee! door lieke steijvers foto’s human touch photography

Een carrière in de ICT is niet voorbehouden aan fanatieke gamers, whizzkids of computergeeks. In de meeste sectoren is ICT tegenwoordig een normaal en ­belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering. Denk aan ­IT-toepassingen in de zorg, op een vliegveld of bij een bank. Maar terwijl de vraag naar goed opgeleide vakmensen op de arbeidsmarkt voor ICT’ers steeds ­verder toeneemt, blijft het aanbod fors achter. Geef IT Door wil hier verandering in brengen. Om j­ongeren enthousiast te maken voor de wereld van ICT, geven specialisten uit het vakgebied inspirerende gastlessen aan leerlingen in het voortgezet onderwijs. Er komt bijvoorbeeld een ervaren programmeur in de klas die leerlingen een korte cursus programmeren geeft, een

Ook meedoen?

Als docent kunt je je aanmelden voor een gastles via het aanmeldformulier op de website van Geef IT Door. Geef IT Door zoekt vervolgens naar een goede match voor zowel de school als de IT-professional op basis van activiteit en regio. www.geefitdoor.nl

Cyber-Security specialist die vertelt over de uitdagingen binnen dit vakgebied of een I­T-professional die de leerlingen meeneemt in de fascinerende w ­ ereld van Big Data.

Computerles In Engeland is programmeren ingevoerd als verplicht vak, in Finland krijgen kleuters vanaf vier jaar computer­ les. Nederland loopt achter als het om opleiden voor ICT gaat. Dat vindt Roel Schulting, onafhankelijk voorzitter van CA-ICT, het kenniscentrum dat een gezonde arbeidsmarkt voor ICT’ers stimuleert. Hij draagt Geef IT Door een warm hart toe, CA-ICT financiert de landelijke campagne mede. ‘Kinderen en jongeren hebben geen flauw idee wat IT is en welke beroepen je ermee kunt uit­oefenen. En ook al zitten de bètastudies in de lift, de ­IT-kant blijft vaak onderbelicht. Pas als de ouders ook in de ICT werken, zie je de interesse groeien.’ Volgens Schulting schreeuwen veel bedrijven en instellingen op dit moment om goede ICT-specialisten. ‘Er zijn grote personeelstekorten in de branche. De IT-business groeit hard, we zien dat bedrijven weer terug komen naar Nederland. Veel oudere ICT’ers zijn twintig jaar geleden opgeleid en lopen soms achter qua kennis en

28

EDG_NOV_028-029_GeefItDoor_v02.indd 28

13-10-16

18:13

vaardigheden. Tegelijkertijd komen er steeds nieuwe functies bij. Denk aan specialisten die werken met Big Data: er zijn heel veel mensen nodig om de enorme informatiestromen van bijvoorbeeld Facebook en Google te leiden.’

Brede basis Schulting ziet een grote taak voor het onderwijs weggelegd. ‘Het begint al op de pabo. Studenten moeten ICT-vaardig zijn, zo kunnen ze deze kennis en kunde in de scholen brengen en oudere docenten bijscholen.’

Leerlingen moeten breed kennismaken met de mogelijkheden van ICT, vindt Schulting. ‘Van mij hoeven echt niet alle kinderen programmeur te worden of alle ins en outs van een bepaald programma te kennen. Maar we moeten ze een brede basis meegeven zodat het geen vreemde wereld voor ze is. Ik vind het belangrijk dat ze leren omgaan met elektronica en dat ze weten dat je telefoon niet meteen kapotgaat als je iets verkeerd doet, maar dat je hem zelf kunt resetten.’ Hij voegt toe: ‘Maar we moeten niet alle verantwoordelijkheid bij het onderwijs leggen. De politiek moet er actief beleid op maken, bijvoorbeeld met een onderwijsprogramma waarbij elke leerling op school hoe dan ook te maken krijgt met ICT. Geef IT Door is een ontzettend mooi begin, maar willen we echt structureel iets veranderen, dan moeten scholen goede en langdurige ondersteuning krijgen.’

Een gastles... en dan?

Tip 1. Overleg vooraf met de IT-professional over de inhoud van de gastles. Jij kent de leerlingen het beste en hebt misschien verwachtingen over wat ze al weten en waar ze nog meer over willen horen. Dit kan de IT-professional helpen bij de voorbereiding van de gastles.

Tip 2. Zijn er tijdens de gastles kwesties die veel vragen of discussie oproepen, besteed er dan later nog eens wat tijd aan in een klasgesprek.

Tip 3. Het is goed om na de les contact te houden met de IT-professional. Hoe vond de klas het en is er misschien interesse om vaker lessen te verzorgen?

De kennis kan erg waardevol zijn, dus blijf die vooral uitwisselen.

Tip 4. Wijs de leerlingen op open dagen en voorlichtingsactiviteiten van vervolgopleidingen. Ook voor leerlingen die pas over een aantal jaar een studiekeuze moeten maken, kan zo’n dag een goed beeld geven van de mogelijkheden.

Bron: Lerarenhandleiding Geef IT Door

PrimaOnderwijs 29

EDG_NOV_028-029_GeefItDoor_v02.indd 29

13-10-16

18:13

De wereld de klas in!

‘Ik laat leerlingen graag over de grens van het schoolhek kijken’ Smeltend ijs en oorlogen, een groeiende bevolking en economische en culturele integratie; er gebeurt nogal wat op de wereld. Dat vraagt om maatschappelijk bewuste burgers, mensen die zich verantwoordelijk voelen voor hun omgeving. Een omgeving die niet stopt bij de eigen voordeur, maar de hele wereld betreft. En waar kun je die verantwoordelijkheid beter aanboren dan in de klas? tekst suzanne de boer fotografie marius roos

We zijn op bezoek bij de Watergraafsmeerse Schoolvereniging in Amsterdam. De leerlingen van groep 8 van leerkracht en ICT-coördinator Markus Beunk vragen de fotograaf van alles over de lichtapparatuur die hij neerzet om straks te fotograferen. Ze zijn nieuwsgierig en geïnteresseerd. ‘Dat is zo leuk aan kinderen’, vertelt Markus. ‘Ze staan open voor nieuwe dingen, durven zonder reserves vragen te stellen en leren op die ­manier ontzettend veel.’ Ook over zorgzaamheid en

verantwoordelijkheid voor maatschappij, mens en ­milieu, zaken die Markus na aan het hart liggen. ‘Op deze buurtschool bevindt 98 procent van de leerlingen zich in een buitengewoon bevoorrechte positie. Ze hebben twee hoogopgeleide ouders en over het ­algemeen stromen ze hoog uit naar het middelbaar ­onderwijs. Deze populatie is weinig gemêleerd en mede om die reden laat ik leerlingen graag over de grens van het schoolhek kijken. Bijvoorbeeld met uitzendingen

30

EDG_NOV_030-033_SamSam_v06.indd 30

13-10-16

18:14

van Metropolis tv. Laatst was er een prachtige aflevering over zuigelingenzorg in Colombia, waar baby’s met de pulp van blauwe bessen tegen parasieten worden ­beschermd. Bij de leerlingen zie je hun monden van verbazing openvallen. En dan valt het kwartje: zo kan het dus ook! Dat proces is g ­ eweldig om te zien. Ze ­leren dat Nederland niet het centrum van de wereld is en er volkeren en culturen zijn met gebruiken die, al lijken ze in de verste verte niet op de onze, minstens zo goed zijn. En dat verwonderen en bewonderen gaat vanzelf.’

Armpjedrukken Vanzelfsprekend respect hebben voor elkaar wordt door de toenemende mondialisering steeds belangrijker.

En omdat de school de startplaats is voor goede sociale ontwikkelingen, is de klas de juiste plek om de wereld binnen te laten komen. De leerlingen van Markus doen dat met de missies van de ReportersClub van Samsam (reportersclub.samsam.net). Ze zijn in groepjes met een camera en/of smartphone op pad gegaan en hebben filmpjes gemaakt rond een bepaald thema. Ik spreek Thomas, die heeft uitgezocht hoeveel spullen uit ­Amerika mensen in huis hebben. ‘Bij ons thuis vond ik chips, een iPhone, pindakaas, sneakers en de filmpjes

‘Met de missies van de ReportersClub heb je meteen een boel 21st century skills te pakken’ op YouTube en Amerikaanse series die ik kijk... Door dit onderzoek heb ik gemerkt dat landen bijvoorbeeld via handel met elkaar verbonden zijn.’ De missie van Charlotte, Nina en Gijs was mensen te vragen naar wat zij over Nelson Mandela wisten. Nina: ‘De geïnter­ viewden vertelden dat hij een heel bijzonder iemand was, die tegen apartheid streed en veel voor de w ­ ereld heeft betekend.’ De missie van Quinn was om duidelijk te krijgen dat jongens en meisjes gelijk zijn. ‘We spelen

Niet alles hoeft digitaal!

De Openluchtschool de Recon in Rotterdam, een regionale school voor chronisch zieke kinderen, ­ heeft een abonnement op het tijdschrift Samsam.

Intern begeleider Marjolijne van den Berg vertelt dat zij het tijdschrift al jaren in de klassen 5 tot en met 8 gebruikt. ‘Onze leerlingen hebben vaak heel wat meegemaakt. Ze hebben bijvoorbeeld astma, een hartkwaal of een stofwisselingsziekte waar ze mee om moeten leren gaan. Met hun inlevingsvermogen zit het dus vaak wel goed, maar burgerschaps­ onderwijs gaat ­ natuurlijk om veel meer. Het is ­ontzettend prettig om daarbij Samsam in te zetten.

Je kunt laten zien hoe en waar andere volkeren leven, door bijvoorbeeld artikelen te laten lezen of filmpjes te laten b ­ ekijken waarin kinderen elders in de wereld een kijkje in hun leven geven. Dat bij hen veel dingen ook niet vanzelfsprekend zijn, leert onze leerlingen te relativeren. Ze kunnen zich in een bepaalde mate aan deze kinderen spiegelen en leren zich te richten op wat ze wél kunnen, op hun kracht.’

Culturele verschillen De leerlingen van de Recon hebben verschillende achtergronden. ‘Dat leidt vaak tot enorm leuke ­gesprekken over geloven en culturele verschillen,’ vertelt Marjolijne. ‘In groep 8 maken we gebruik van de Wereldgodsdiensten-site van Samsam (www.samsam.net/godsdiensten) om dieper op het

onderwerp in te kunnen gaan. Maar ook een artikel uit het tijdschrift kan een aanknopingspunt zijn om iets klassikaal te bespreken. Een thema als grote droogte geeft je enorm veel haakjes om een interes­ sante les aan op te hangen. Je kunt er als leerkracht meteen de kaart bij pakken en aanwijzen waar het getroffen gebied ligt. Vervolgens kun je iets uitleggen over irrigatiesystemen. De disciplines aardrijkskunde en techniek raken elkaar hier. Deze ­thematische manier van lesgeven spreekt leerlingen enorm aan en vergroot hun ­kennis van de wereld snel. Om hun enthousiasme en b ­ etrokkenheid te stimuleren, geven wij het magazine Samsam aan alle leerlingen mee naar huis. Zo gaat het ­b urgerschapsonderwijs thuis door.’

PrimaOnderwijs 31

EDG_NOV_030-033_SamSam_v06.indd 31

13-10-16

18:14

Lezersaanbiedin

vaak samen op het schoolplein en met sport en armpjedrukken winnen de jongens vaker, maar in principe zijn jongens en meisjes hetzelfde, en hebben ze dezelfde rechten.’ De leerlingen zetten hun filmpjes op hun Chromebook en uploaden het met een begeleidende tekst naar de website van Samsam. En zo oefenen ze meteen met mediawijsheid: wat deel ik wel en niet met de rest van de wereld?

g!

Neem nu een scho olabonnement op Samsam en ontv ang voor elke nieu we klas een reep Tony Ch ocolonely! Ga na ar w w w.primaonder wijs.nl/samsam en bestel!

Betekenisvol onderwijs Markus: ‘Om het onderwijs betekenisvoller te maken gaan scholen richting onderzoekend en ontwerpend leren. Dat geldt met name voor het vak wereldoriëntatie, waarin heel veel disciplines bij elkaar komen.

We werken met thema’s die dicht bij de leerlingen staan en waarbij door hen zelf onderzoeksvragen worden geformuleerd. Daar gaan ze mee aan de slag en dat leidt tot een eindproduct: een filmpje of een digitaal werkstuk van beeld en tekst. Veelal paperless, in bits en bytes, dus ook met aandacht voor het milieu.

Eigenlijk heb je daarmee meteen een boel 21st century skills te pakken: samenwerken, creatief en kritisch denken en werken met en communiceren via digitale media.’ Waar de missies algemene thema’s behandelen, gebruikt leerkracht Markus de beeld- en informatiebank van Samsam voor meer diepgang. ‘We kijken elke dag naar het Jeugdjournaal en gebruiken de beeld- en informatiebank om de actualiteit te verduidelijken.’

Alles om van zijn leerlingen betrokken, ruimdenkende wereldburgers te maken.

Ook de hele wereld in de klas?

Samsam helpt leerkrachten goed invulling te geven aan wereldburgerschap in het basisonderwijs. In elke editie van het magazine Samsam staat een ander mondiaal thema centraal. Bij elke uitgave van Samsam hoort een lesbrief. De opdrachten sluiten aan bij de kerndoelen van burgerschap (34 t/m 39, 47 t/m 50) én dragen bij aan de ontwikkeling van 21st century skills. Daarbij is het lesmateriaal flexibel in te zetten bij begrijpend lezen (met Nieuwsbegrip), wereldoriëntatie en levensbeschouwing.

Kijk op www.samsam.net/leerkrachten voor meer informatie.

32

EDG_NOV_030-033_SamSam_v06.indd 32

13-10-16

18:15

DE REIS N E V E L VAN JE Onderwijs zit in je hart. Kinderen laten leren. Verder helpen in hun leven. Hoe blijf jij je ontwikkelen? Op reis met Edukans combineer je verbetering van je eigen onderwijsvaardigheid met bijdragen aan goed onderwijs in een ontwikkelingsland.

REIS MEE!

Ga naar www.edukans.nl/worldteacher voor alle informatie en filmpjes van de world teachers in actie.

EDUKANS.NL/WORLDTEACHER 16102_EDU_WT_Advertentie World Teacher_192x285.indd 1 EDG_NOV_030-033_SamSam_v06.indd 33

07-10-16 18:15 10:56 13-10-16

Dé vakbeurs voor professionals in het KO, PO, VO en MBO

Wil jij weten wat de laatste trends zijn op het gebied van bewegend leren? Zoek jij slimme oplossingen voor bouw & beheer? Wil jij weten wat Onderwijs 2032 nou precies voor jou betekent? Of ben je nieuwsgierig naar andere actuele thema’s in het onderwijs? Breng dan een bezoek aan de NOT!

Schrijf je nu in voor gratis toegang via not-online.nl

24-28 januari 2017 Jaarbeurs | Utrecht www.not-online.nl

EDG_NOV_034-035_NOT-Educatheek.indd 34

13-10-16

18:16

Educath

Slim omgaan met media Nuttige artikelen voor tijdens de Week van de Mediawijsheid!

Van 18 tot en met 25 november vindt de Week van de Mediawijsheid plaats. Het thema dit jaar is Feit, Fake of Filter. Hierbij wordt stilgestaan bij hoe beïnvloeding werkt in onze wereld vol media. Mediawijsheid is dus erg belangrijk in het onderwijs. Hieronder een selectie van artikelen over dit onderwerp. Bestel ze vandaag nog!

Mediawijsheid in de klas Boek waarmee docenten jongeren kunnen helpen mediawijs te worden, met een complete methode Mediawijsheid, opdrachten en handvatten voor docenten. Zo leren de leerlingen bewust met internet en de ontelbare 95 applicaties omgaan.

€39,

Mediawijs opvoeden Hoe voed je kinderen mediawijs op? Op basis van wetenschappelijke kennis en praktijkervaring helpt dit boek opvoeders van kinderen van 2 tot 18 jaar om een gezonde relatie tot technologie te ontwikkelen.

95

€24,

Mediawijs online

Lessen in mediawijsheid Hoe gebruiken leerkrachten nieuwe media effectief in de les?

Hoe leren kinderen verstandig omgaan met websites, games, videosites en andere digitale media? Dit boek geeft praktische tips en adviezen voor een educatieve toepassing.

€31,20

Gids waarmee jongeren bewust worden gemaakt van hun digitale voetafdruk, waardoor ze hun onlinereputatie en privacy leren beschermen.

Bij ieder thema staan praktijkgerichte tips om kansen en problemen te herkennen, bespreekbaar te maken en jongeren bij te staan met advies.

Sociale media slim inzetten op school

50

€22,

Sociale media maken veel mogelijk, maar het is handig om te weten hoe ze het best kunnen worden ingezet. In je eigen netwerk bijvoorbeeld of dat van de school.

Sociale media zijn helemaal aan te passen naar eigen inzicht, doel en gebruik. Dat maakt ze zo aantrekkelijk!

Speel Digiwijs!

€17,99

Boek met de belangrijkste feiten en inzichten over media en jonge kinderen, praktische tips om hiermee om te gaan en leerzame opdrachten om met kinderen uit te voeren. Het is een praktisch doeboek voor iedereen die kinderen aan de hand wil nemen in een digitale wereld vol uitdagingen!

De social teacher

De digitale afgrond

Boek dat leerkrachten leert hoe je tools, zoals Twitter of Facebook, concreet kunt gebruiken. De auteurs vertrekken daarbij steeds vanuit een didactische invalshoek en bekijken dan hoe digitale tools de lessen kunnen ondersteunen.

Ons leven speelt zich tegenwoordig voor een groot deel af op internet.

Dit boek waarschuwt dat deze gekte onze privacy en vrijheid in gevaar brengt. Het boek is geschikt voor leerlingen in het voortgezet onderwijs.

50

€23,

Kijk voor informatie over deze en meer leuke artikelen op

www.educatheek.nl/mediawijsheid Educatheek adv POnderwijs nov16.indd 1 EDG_NOV_034-035_NOT-Educatheek.indd 35

€24,99

€19,99 De webwinkel voor het onderwijs!

06-10-16 14:19 13-10-16 18:16

Ondersteuningsbehoefte leerkracht bij de wereldoriëntatielessen In het basisonderwijs ligt de aandacht grotendeels bij taal- en rekenonderwijs.

De leerkracht heeft doorgaans maar weinig tijd om het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld zo vorm te geven dat het bij de interesse en ontwikkelings­ kansen van de leerlingen aansluit. De vernieuwde Schooltv-lespakketten faciliteren de leerkracht hierin en geven hem handvatten bij deze onderwijstaken.

Barbara Raadsen Tielenius Kruijthoff, één van de auteurs: ‘De vakken geschiedenis, aardrijkskunde en natuur & techniek zijn de krenten in de pap. Voor deze vakken komen de kinderen juist naar school, hier lopen ze warm voor.’ door marieke moraal

Leerkrachten hebben op dit moment de keuze uit twee manieren om de wereldoriëntatieles aan te bieden.

Raadsen: ‘De eerste manier is een methode gebruiken waarin de leerdoelen en de doorgaande leerlijn beschreven staan. Een wereldoriëntatieles lijkt dan vaak op een begrijpend lezen-les. Je hebt een stukje tekst met verhelderend beeldmateriaal en daar gaan v­ ragen over. Die vragen kun je beantwoorden door de tekst te lezen. De andere keuze is dat de leerkracht de wereldoriëntatieles zelf vorm gaat geven. Dat is heel erg veel werk en vraagt nogal wat van de leerkracht. Leer-

EDG_NOV_036-037_SchoolTV_v03.indd 36

krachten willen allemaal een goede les geven. Ze ­willen de leerdoelen aanbieden, rekening houden met de 21ste eeuwse vaardigheden, de les interessant maken en de kinderen ontdekkend laten leren. En dan ook nog voor iedere leerling op een passend niveau, en dat allemaal in één les. Hoe doe je dat? Hoe kun je er als leerkracht voor zorgen dat elke leerling ­voldoende wordt uitgedaagd en de juiste aandacht krijgt? Dat is vaak best wel een kunst. Wij willen de leerkracht hier zoveel mogelijk handreikingen voor geven.’

13-10-16

18:17

Proefles

Probeer een aant al digilessen en de nk door en doe-bladen grat is uit in de klas!

Ga naar

w w w.schooltv w eb abonnementen/p shop.nl/ roeflessen en klik op de gekozen les. De denk door en doe-blad en zijn printbaar en kunnen direct worden gebruikt.

15 min.

digiles

Vaardigheidsdoelen

Zelf onderzoeken

‘Door de combinatie van lesstof met beeld haal je de wereld van buiten naar binnen. Dat is fijn, want datgene wat je op de video ziet, hoef je als leerkracht niet meer uit te leggen. Met Schooltv heb je aan de ene kant een onderbouwd lesprogramma. Aan de andere kant wordt richting gegeven aan het stuk meervoudige intelligentie en worden de 21ste eeuwse vaardigheden zoveel mogelijk geïntegreerd. De afstemming binnen een groep is hierdoor gemakkelijker. Je ondersteunt de kinderen in de afstemming van de leerbehoeften.

De kinderen doen bijvoorbeeld de facultatieve opdrachten op hun eigen niveau.’ Een les duurt ongeveer 50 minuten: 20 minuten Schooltv-video, 15 minuten digiles en 15 minuten verwerking met het denk door en doe-blad. Raadsen: ‘De les begint met een activerende opdracht. Dat kan een kijkvraag zijn of een stelling, iets waarmee de kinderen de video actief gaan benaderen. Na het kijken wordt kort teruggekomen op deze kijkvraag of stelling. De aansluitende eerste digiles is meestal een instructieles, de kennisoverdracht.

De tweede is het vervolg op de instructie, het toepassen.

Daarna gaan de kinderen verder met de opdrachten op het denk door en doe-blad. De eerste opdracht hoort bij de eerste digiles. De tweede is een soort uitloper van de week en de derde opdracht hoort bij de tweede les. Deze opdrachten sluiten zo goed mogelijk aan bij de leerdoelen. Iedere les biedt ook facultatieve opdrachten. Hiermee komen de vaardigheidsdoelen, waar de 21ste eeuwse vaardigheden ook onder vallen, aan de orde. De kinderen worden geënthousiasmeerd, geïnspireerd en uitgedaagd. De leerkracht kan zelf bepalen welke opdrachten verplicht zijn of dat de leerlingen vrije keuze hebben. Het kan naar behoefte ingezet worden: als verrijkende lesstof of als keuzewerk. De kinderen kunnen er thuis natuurlijk ook aan (verder) werken.’

‘Er wordt ook een beroep gedaan op zelf onderzoeken’, zegt Raadsen. ‘Dat kan in de wereld om het kind heen zijn, maar het kan ook een vraag zijn waarop de kinderen het antwoord op internet moeten opzoeken. De leerkracht kan achteraf vragen hoe de kinderen dit hebben aangepakt, welke zoekterm ze bijvoorbeeld hebben ingetypt. ICT en digitale vaardigheden krijgen op deze manier ook de nodige aandacht.’

15 min.

denk door en doe-blad PrimaOnderwijs 37

EDG_NOV_036-037_SchoolTV_v03.indd 37

13-10-16

18:17

SchoolDirect levert een up-to-date assortiment artikelen aan scholen, bibliotheken en publieke instellingen. Zowel schoolbenodigdheden als nu ook een uitgebreid programma Schoolmeubelen.

Schoolbenodigdheden In onze webshop vindt u een uitgebreid assortiment van ruim 15.000 artikelen, creatieve supplies en aanvullende facilitaire producten. Altijd zeer concurrerend geprijsd en binnen enkele dagen uit voorraad leverbaar. Overtuig uzelf en bestel direct op schooldirect.nl

Meubilair SchoolDirect levert vanaf heden een volledige lijn schoolmeubilair. Ons succesvolle assortiment kasten (waaronder eigendomskasten met lades en de welbekende Foxis lijn voor de schoolbibliotheek) is nu uitgebreid met leerlingensets en docentenmeubels. Dit alles is meestal binnen enkele weken leverbaar.

Tevens verzorgen wij de inrichting van algemene ruimtes zoals kantines, garderobes, vergaderkamers en werkplekken. Met standaard meubilair, maar ook op wens met maatwerk dat is aangepast aan uw eigen interieurbehoeften en/of huisstijl.

Schoolinrichting Zoals u weet is schoolinrichting een zaak waarin meerdere belangen spelen. SchoolDirect kan u een totaalinrichting aanbieden die aansluit bij de toekomstperspectieven van uw school en die past binnen uw eigen budget. Maak een afspraak voor een vrijblijvend oriĂŤnterend gesprek.

Nieuwsgierig geworden?

Kijk dan in de Schoolcatalogus 2016 en Meubelcatalogus 2016 op onze website

schooldirect.nl U kunt contact met ons opnemen via e-mail info@schooldirect.nl of telefoon 053 - 461 95 40 schoolcatalogus 2016

SchoolDirect

Euregioweg 225-B

EDG_NOV_038-039_Biblionet.indd 38

7532 SM Enschede

T 053 461 95 40

E info@schooldirect.nl

14-10-16

10:42

Gallery plakkaatverf Fles 1 liter.

Vanaf € 2,66

Eigendomskast Leverbaar in 4 breedtes en 5 hoogtes, met stevige kunstof Granells laden in diverse kleuren. Makkelijk verplaatsbaar door de industriële zwenkwielen (waarvan 2 met rem).

Vanaf € 152,-

Leerlingenset stoel Mon & tafel Lis Stapelbare stoel in beuken multiplex en gelakt staal.

Vaste schoolbank voor één leerling, stalen frame met tafelblad van gemelamineerd plaatmateriaal. Leverbaar in maten 2 t/m 7.

Setprijs € 99,(bij afname vanaf 24 stuks)

Lockers Afsluitbare kluisjes, 1, 2 of 3 breed, in diverse hoogtes. Deur in vrolijke RALkleur.

Vanaf € 118,Lina Moon Elk element bestaat uit twee losse onderdelen die samen passen in een sluitend blok. Natuurlijk kunt u verschillende Moon-elementen met elkaar combineren voor een speels effect. Stapelbaar.

Vanaf € 161,-

Kijk voor ons complete assortiment op schooldirect.nl

EDG_NOV_038-039_Biblionet.indd 39

14-10-16

10:43

Leerlingen

activeren en motiveren Leerlingen activeren en motiveren willen we natuurlijk allemaal! Variatie aanbrengen in werkvormen is één van de manieren. Carel van der Burg, adviseur bij CPS Onderwijsontwikkeling en advies, en medeauteur van het boek Activerende en passende werkvormen, legt uit waarom. tekst marieke moraal

‘Vroeger had je op school twee werkvormen: de ­docent sprak en jij moest luisteren, of je moest zelf aan de slag en mocht eventueel samenwerken met je buurman of buurvrouw. Maar je kunt ook heel ­gestructureerd alleen, met z’n tweeën, drieën of vieren werken. Daar zijn allerlei werkvormen voor, gebaseerd op de basisprincipes van coöperatief leren. Er zijn werkvormen waarbij leerlingen mogen lopen in de klas: de binnen-buiten-cirkel en wandel-wissel uit.

Als leerlingen tien minuten hebben zitten luisteren, gaan ze bewegen, wiebelen, met de pen tikken enzovoorts. Dat doen ze niet expres. Ze willen gewoon even bewegen. En dat is helemaal niet erg als jij een werkvorm hebt waarbij dat kan.’

Elkaar overhoren Van der Burg tipt: ‘Laat de leerlingen bijvoorbeeld een overhoring voor een ander maken van de leerstof.

Laat ze dan in tien minuten twee of drie leerlingen één-op-één overhoren en zelf overhoord worden door een ander. Zo mogen de leerlingen bewegen met een duidelijk doel. Na die tien minuten gaat iedereen zitten en wijst de docent leerlingen aan: wie heb je overhoord, wat hadden ze goed? Deze werkvorm heeft een hoog leereffect, want de leerstof is al eerder behandeld, het is uitgelegd en verwerkt in oefeningen. Nu ze voor een ander een overhoring moeten maken, moeten ze weer terug naar die stof en er de essentie uithalen. Dat ­betekent nog eens herhalen en herhalen is leren. De leerstof komt zo wel vier of vijf keer voorbij. Onderzoek toont aan dat als je zeven keer op verschillende manieren wat doet met een stukje leerstof, het in je hoofd is opgeslagen. De werkvormen zijn allemaal op deze leest gestoeld. Ook feedback geven, zoals al

­ enoemd door John Hattie in Leren zichtbaar maken, g valt hieronder. Het gaat dan om leerlingen die elkaar feedback geven, maar ook de docent die de leerling feedback geeft en een leerling die een docent feedback geeft. Die processen komen het leren ten goede.’

Model Didactische Analyse ‘Elke lesvorm is onder te brengen in het oude maar nog steeds bruikbare Model Didactische Analyse’, stelt Van der Burg. Dit model gaat uit van de groep leerlingen, de doelstellingen en de vraag welke leerstof nodig is. ‘Welke leeractiviteiten passen bij de leerstof? Is het gericht op reproductie? Moeten de leerlingen het toepassen in een bekende of nieuwe ­situatie? Welke werkvorm past bij het te realiseren doel? Daar koppel je een complete instructie aan vast, zodat de leerlingen weten wat van hen wordt ­verwacht.

Mogen ze een laptop gebruiken? Is een smartbord ­nodig? Hoe moeten de leerlingen te werk gaan; ­moeten ze iets inleveren of presenteren, krijgen ze een cijfer?

Aan het einde van de les kijk je naar de resultaten. Wie hebben de doelen bereikt en wie nog niet? Wat heeft die groep nodig om de doelen alsnog te bereiken? De volgende les heb je dan weer de beginsituatie met de doelstellingen van die les. Doelgericht werken is heel belangrijk.’

De vijf rollen van de leraar Het boek Activerende en passende werkvormen heeft als basis het Basisboek activerende didactiek en ­samenwerkend leren. ‘Het past precies tussen De vijf rollen van de leraar van Martie Slooter en Differentiëren is te leren van Meike Berben’, zegt Van der Burg.

‘Docenten moeten deze vaardigheden beheersen, ­

40

EDG_NOV_040-041_CPS_v02.indd 40

13-10-16

18:18

maar je kunt niet direct differentiëren. De basis zijn de Vijf rollen van de leraar. Heb je je deze rollen eigen­ gemaakt, dan kun je als docent contact maken, de aandacht vangen, een les goed invullen, variatie in werkvormen aanbrengen, orde handhaven en vast­ stellen wat de leerlingen hebben geleerd. Het volgende niveau is het Activerende en passende werkvormenverhaal, waarbij je een heleboel werkvormen kunt ­inzetten om het leren te verbeteren. Hierna is de stap naar differentiëren klein.’

De docent als ontwerper De docent is de ontwerper van het leerproces, vindt van der Burg. ‘Als je alleen het methodeboek door­ werkt en alleen bij een toets checkt, heb je een lijstje met voldoendes en onvoldoendes. Maar de leerlingen met onvoldoendes had je al in een veel eerder stadium in beeld moeten krijgen, om ze te remediëren zodat ze bij een toets ook goed kunnen presteren. We maken gebruik van de taxonomie van Bloom, maar het maakt niet uit of je bijvoorbeeld RTTI, Miller of OBIT volgt. Het zijn allemaal indelingen in leerniveaus. Waar het om gaat, is dat leerlingen niet op het laagste leerniveau blijven hangen. Dat leerlingen die beter kunnen, daarop

aangesproken worden. Bij differentiëren kunnen leer­ lingen die reproductie al gehad hebben of daar heel snel doorheengaan, gelijk met een hoger denkniveau beginnen. Het uitgangspunt is de docent als ontwerper van zijn les. Lesson Study past hier heel mooi bij. Dat is een manier om als docenten samen verder te leren en zo verder te professionaliseren.’

Goede relatie docent/leerlingen ‘Het gaat natuurlijk om de kinderen. In mijn trainingen zeg ik altijd: jullie moeten je bewust zijn van het feit dat je werkt met het dierbaarste wat mensen bezitten.

Het zal jouw kind maar zijn dat bij een docent zit die zijn lessen niet goed voorbereidt. Jouw kind krijgt ­onvoldoendes, maar op basis waarvan? Op dit moment is het grote lerarentekort een complicerende factor.

Scholen laten een zwakke docent vaak zitten, want dan zit er tenminste iemand. Daarnaast moet je een enorm dossier hebben, wil je iemand kunnen ont­ slaan. We moeten het lerarenberoep aantrekkelijker maken, docenten niet volplempen met 28 lesuren. In Zweden of Denemarken zitten hooguit 20 leerlingen in een klas, geven docenten 18 tot 20 lessen en de rest is voorbereiding, professionalisering en uitwerken.’

Activerende en passende werkvormen is verkrijgbaar via www.cps.nl/uitgeverij PrimaOnderwijs 41

EDG_NOV_040-041_CPS_v02.indd 41

13-10-16

18:18

Nascholing Engels voor Basisschoolleerkrachten Certificate in English Language Teaching - Primary (CELT-P) • Docenten Engels voor kinderen van 6 tot 12 jaar • Cambridge certificaat: focus op lesmethodiek en praktijkvoorbeelden • Blended Learning: 9 modules bestaande uit online zelfstudie en één avond per maand face-to-face • Begeleiding door ervaren native-speaker docenten • Eerstvolgende cursus start in januari 2017

Voor meer informatie: www.bsnlanguagecentre.nl of bel 070 315 4080 of mail naar languages@britishschool.nl EDG_NOV_042-043_BSN-CPSboeken.indd 42

13-10-16

18:19

Boeken voor de professional De vijf rollen van de leraar Een effectieve leraar vervult vijf rollen in de les: gastheer, presentator, didacticus, pedagoog en afsluiter. Leraren die zich deze rollen en het bijbehorende gedrag eigen hebben gemaakt, beïnvloeden het gedrag van de leerlingen positief. Dit boek is relevant voor iedereen die voor de klas staat.

Prijs: € 30,90 Bestelnummer: 32300 | Sector: PO/VO/MBO

Lesson Study als effectieve vorm van teamleren Met Lesson Study leren collega’s gezamenlijk door systematisch te werken aan het verbeteren, vernieuwen en/of verder ontwikkelen van het onderwijs.

Het boek bevat handvatten en instrumenten om deze specifieke vorm van teamleren in de school te introduceren.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32401 | Sector: PO/VO/MBO

The Leader in Me

Hoe 7 gewoonten zorgen voor (persoonlijk) leiderschap bij leerlingen De maatschappij vraagt van leerlingen dat ze verantwoordelijkheid nemen, probleemoplossend denken en goed kunnen samenwerken. Dit boek beschrijft een procesaanpak die schoolleiding, leerlingen en ouders betrekt bij het ontwikkelen van de 21ste eeuwse vaardigheden.

Prijs: € 24,99 Bestelnummer: 32402 | Sector: PO/VO/MBO

Handboek School in de samenleving

De Samenlevingsgerichte School van de 21ste eeuw Handboek dat aangeeft waarom het noodzakelijk is dat scholen samenlevingsgericht worden.

Naast theoretische achtergronden, praktijkvoorbeelden en handvatten bevat dit boek een concreet stappenplan.

Leerlingen krijgen hiermee wat ze nodig hebben in de 21ste eeuw.

Prijs: € 44,90 Bestelnummer: 32398 | Sector: PO/VO/MBO

Ken je kwaliteitenspel

Kaartspel waarmee leerlingen zich bewust(er) worden van hun eigen kwaliteiten en zo een positief zelfbeeld krijgen. Op elk kaartje staat een woord, zoals dromerig, slim of eerlijk, en een bijpassende, grappige illustratie. Hierover worden concrete vragen gesteld.

De kaartjes kunnen individueel, in kleine groepjes of klassikaal gebruikt worden.

Prijs: € 34,95 Bestelnummer: 32403 | Sector: PO/VO

Differentiëren is te leren Omgaan met verschillen in het voortgezet onderwijs

Handboek voor docenten in het voortgezet onderwijs waarmee differentiëren in de lessen vorm krijgt. Differentiëren betrekt leerlingen bij de les en motiveert ze.

Het vergroot de leeropbrengsten en de kansen van alle leerlingen.

Prijs: € 29,90 Bestelnummer: 32376 | Sector: VO Er is ook een Differentiëren is te leren, omgaan met verschillen in het basisonderwijs (Bestelnummer: 32375, Prijs: € 29,90).

Ga voor meer informatie en bestellen naar www.cps.nl/uitgeverij

CPS boekenpagina Primaonderwijs november43 2016.indd 1 EDG_NOV_042-043_BSN-CPSboeken.indd

06-10-16 18:19 10:58 13-10-16

LAATSTE KANS!

SCHRIJF UW ÓR Ó V N I L O O SCH R! E B M E C E D 1 NTS.NL E

STAL WWW.SKILL

TEAMVAKWEDSTRIJDEN VOOR LAATSTEJAARS VMBO’ERS

DOE OOK MEE! Skills Talents, de vakwedstrijden voor laatstejaars vmbo'ers, is dé uitdaging voor alle vmbo-leerlingen. Je ziet hen tijdens de wedstrijden groeien in hun persoonlijkheid, maar ook in vakkennis. Dit start al tijdens de voorronde op school. Leerlingen worden in teams van drie uitgedaagd tijdens de voorronde, het provinciaal kampioenschap en de nationale finale en halen in wedstrijdverband het beste in zichzelf naar boven.

EEN RECORDAANTAL SCHOLEN HEEFT ZICH AL INGESCHREVEN

“Dit moet elke leerling een keer meemaken!”

11 VERSCHILLENDE WEDSTRIJDRICHTINGEN

Oud-deelnemer Skills Talents

Wegens groot succes keert ook dit jaar de wedstrijd Tuinaanleg terug!

SKILLS TALENTS HEEFT EEN NIEUWE HUISSTIJL! BEKIJK DE NIEUWE WEBSITE EN SCHRIJF METEEN IN.

SKILLSTALENTS.NL

EDG_NOV_044-045_VMBO_v01.indd 44

Deelname is kosteloos. Vragen of een afspraak maken?

Bel: 088 080 8868 of mail info@skillstalents.nl

13-10-16

18:20

Maak kennis met het vmbo Via de gratis website Go VMBO! kunnen leerlingen van groep 7 en 8, hun ouders en leerkrachten kennismaken met het vmbo. Voor leerlingen is een speciale game ontwikkeld, zodat ze spelenderwijs zien wat het voortgezet onderwijs in het algemeen en het vmbo in het bijzonder inhoudt.

De game Go VMBO! is gebaseerd op Habbo Hotel.

Leerlingen maken hun eigen avatar en spelen daarmee het spel. Door het uitvoeren van allerlei opdrachten maken ze de overstap van de basisschool naar het voortgezet onderwijs. Ze krijgen informatie over mogelijke keuzes en maken kennis met vwo, havo en de profielen in het vmbo. Natuurlijk is de game aangepast aan de laatste ontwikkelingen in het vmbo. Aan het eind van de game ontvangen leerlingen een advies en (als ze hun eigen mailadres hebben opgegeven) een Go VMBO!-diploma. Basisscholen kunnen de game goed in de klas spelen, tijdens één of meerdere lessen. De game kan ook individueel, bijvoorbeeld thuis,

door leerlingen worden gespeeld. Go VMBO! vormt een mooie aanvulling op de algemene informatie die basisschoolleerlingen krijgen over het voortgezet ­onderwijs.

Website Op de website van Go VMBO! staat ook veel ­informatie voor ouders en leerkrachten. Hier staat uitleg over het voortgezet onderwijs in Nederland. Natuurlijk wordt ook helder gemaakt hoe het vmbo in elkaar zit, welke leerwegen er zijn en welke profielen vmbo-scholen kunnen aanbieden. Aan de hand van allerlei illu­ straties wordt een algemeen beeld geschetst van het voortgezet onderwijs, zodat zowel ouders als leerkrachten ­ weten hoe het zit en mee kunnen denken met het kind, zonder direct uit het aanbod van één ­ school te moeten kiezen. Naast uitleg over het vmbo staan er op de site verhalen van ouders waarvan een kind naar het vmbo ging. Ervaring leert dat ­ouders heel tevreden zijn over het vmbo.

Leerlingen voelen zich vaak erg op hun plaats, gaan met plezier naar school en halen het niveau dat bij hen past om daarna de stap te maken naar het mbo. Zijn er dan nog vragen over het vmbo, dan kunnen die via de website gesteld worden.

Voor basisscholen is een gratis promotiepakket beschikbaar. Deze is te bestellen via govmbo.nl/klassenpakket

PrimaOnderwijs 45

EDG_NOV_044-045_VMBO_v01.indd 45

13-10-16

18:20

Beauty College heeft een Zilveren Schoolkantine

‘En nu gaan we ook gewoon voor goud’

Van twee locaties in april naar elf locaties nu: ROC Midden Nederland is hard op weg overal de omslag naar een Gezonde Schoolkantine te maken. Het Beauty College in Utrecht was de eerste die een Zilveren Schoolkantine Schaal ontving. Directeur Bas van den Brand: ‘Gezond eten: het leeft steeds meer.’

Samen met de Utrechtse vestiging van het Creative College, om de hoek bij het Beauty College, kreeg de school in april de Zilveren Schoolkantine Schaal uitgereikt.

Bas van den Brand: “We zijn bijna twee jaar geleden begonnen met de omslag naar een Gezonde School.

Dat begon met meer beweging. Zo hebben we in al onze voltijdopleidingen weer sportlessen opgenomen in het programma, zoals zelfverdediging of en fitness. We willen de studenten leren om de regie te nemen over hun ontwikkeling en verdere leven. En daar is beweging, maar ook zeker voeding een belangrijk onderdeel van.”

Voorbeeldbeleid Daarom ging Van den Brand vorig jaar ook aan de slag met een voedingsbeleid, de basis van een Gezonde Schoolkantine. “Daarmee ben ik naar Het College van Bestuur en de collegadirecteuren gegaan en zij waren het ermee eens.

Ik ververs het beleid elk jaar, zodat het altijd actueel blijft.”

In het beleid staat bijvoorbeeld hoe de school ernaar streeft een omgeving te zijn waar gezond eten gemakkelijk is.

Ook het belang van een gezonde presentatie in de kantine en automaten wordt aangestipt, net als het aanbieden van gratis water bij een openbare tap in de kantine. Van den Brand maakte gebruik van een voorbeeldvoedingsbeleid

EDG_NOV_046-047_Voedingscentrum_B.indd 46 16-238_VC_AdvGSK_ROC_Beautycollege_384x285_v1.indd 1

van het Voedingscentrum én van de ondersteuning van de Schoolkantine Brigade. “Brigadier Kathelijne (Bottema, red.) is heel belangrijk geweest voor onze Gezonde Schoolkantine. Ze is altijd enthousiast en geïnteresseerd en heeft tijdens het proces veel bruikbare input geleverd.”

Gouden balies Met hulp van cateraar Zo-Vital, brigadier Kathelijne en een team medewerkers vanuit ROC Midden Nederland zelf kwam uiteindelijk een nieuwe, gezondere kantine tot stand. Juist die samenwerking is volgens Van den Brand een voorwaarde voor succes. “Het is belangrijk dat iedereen met de neuzen dezelfde kant opstaat. Zonder draagvlak lukt het niet.” Samen gas geven, dat is het advies van Van den Brand. “Je kunt het schoolbeleid wijzigen, maar je moet ook zorgen dat iedereen op school erachter staat. Dat geldt in het begin vooral voor het bestuur en de OR. Natuurlijk stuit je soms op weerstand, maar dan kun je, dankzij die brede steun, zeggen: we doen dit nu.” Door de inspanningen van een brede werkgroep slaagde het Beauty College erin om binnen een halfjaar te voldoen aan de voorwaarden van een Zilveren Schoolkantine Schaal. “Daar zijn we heel blij mee, maar nu gaan we natuurlijk ook voor goud. En dat lukt aardig, we

13-10-16

18:21

Met een Schoolkantine Schaal op naar het vignet Gezonde School Hebben jullie al een Schoolkantine Schaal? Dan voldoe je ook bijna aan de criteria voor het Vignet Gezonde School met themacertificaat voeding.

Kijk voor meer informatie op www.gezondeschool.nl/middelbaar-beroepsonderwijs

zijn al een eind op weg. De balies zijn eigenlijk al ‘goud’: die bieden 80% betere keuzes aan. Netjes in het zicht en mooi gepresenteerd, zodat het er aantrekkelijk uitziet.

Maar op de automaten kan nog een slagje worden gemaakt.”

Energiedrankjes Het aanbod, dat wordt verzorgd door cateraar Zo-Vital, wordt elk jaar beoordeeld met de Kantinescan van het Voedingscentrum. En worden er tussentijds nieuwe producten aan het assortiment toegevoegd, dan wordt eerst gekeken of die voldoen aan de nieuwe Richtlijnen Gezondere Kantines. “Ook met Zo-Vital hebben we veel om de tafel gezeten. Iedereen wil natuurlijk een gezondere kantine, maar er moet óók omzet gedraaid worden.

Zo-Vital organiseert daarom trainingen voor zijn medewerkers, zodat die gaan werken via de nieuwe richtlijnen en ook enthousiast worden voor de gezonde kantine.”

Positieve ontwikkeling: sinds het succes van de gezonde kantine van het Beauty College en andere scholen krijgt Zo-Vital meer nieuwe klanten die graag een gezonder aanbod willen.

Ook het enthousiast maken van de studenten, vraagt soms wat tijd en moeite. “Het lastige is: je wilt de studenten niet wegjagen, anders brengen ze straks hun lunchpauzes door in het winkelcentrum verderop.

Toen de energiedrankjes bijvoorbeeld verdwenen uit de automaten, leverde dat best wat gesprekken op. Door gezonde alternatieven op een aantrekkelijkere manier te presenteren, moet je de studenten dan zien te verleiden.

Maar we hebben de tijd mee, dat scheelt een hoop.

Je kunt geen tv aanzetten of blad openslaan of het gaat over suikervrij of superfoods. Gezond eten, sporten: het leeft steeds meer. En dan kan de schoolkantine niet achterblijven.”

Bas van den Brand

Zo krijg je de Schoolkantine Schaal Van primair onderwijs tot universiteitskantine: al zo’n dertien jaar zet het Voedingscentrum zich in voor een gezondere schoolomgeving. Inmiddels is de Gezonde Schoolkantine een groot en zichtbaar programma en hebben veel middelbare en mbo-scholen al de Schoolkantine Schaal ontvangen. Vanaf 2017 gelden nieuwe richtlijnen om zo’n Schaal toegekend te krijgen. Deze zijn: n In elke aangeboden productgroep wordt op z’n minst één betere optie aangeboden. Een voorbeeld: volkorenbrood in plaats van witbrood. n Betere opties krijgen een opvallende plaats. n Water drinken wordt gestimuleerd. n De gezonde kantine is schriftelijk vastgelegd in het beleid van de school.

Ook een Schoolkantine Schaal behalen?

Het Voedingscentrum kan daarbij helpen. Kijk op www.voedingscentrum.nl/gezondeschoolkantine voor informatie en tips, zoals een Kantinescan, een voorbeeldvoedingsbeleid of inspiratie voor een gezonder assortiment.

Of bel gratis 070-3068875 voor ondersteuning op maat.

“Het is belangrijk dat iedereen met de neuzen dezelfde kant opstaat”

EDG_NOV_046-047_Voedingscentrum_B.indd 47

13-10-16 20-09-16 18:21 11:36

Een goed inkomen bij arbeidsongeschiktheid?

Zó geregeld!

Met bevlogenheid draagt u bij aan de ontwikkeling van een ander. Want kiezen voor het onderwijs doet u vanuit een passie. Elke dag weer. En dat vergt nogal wat. Belangrijk dat u goed voor uzelf zorgt. Want als u uit de running raakt, heeft dat veel impact.

Ook op uw inkomen. Dat kan afzakken tot bijstandsniveau! Voorkom geldzorgen met dé arbeidsongeschiktheidsverzekering speciaal voor iedereen die werkt in het onderwijs.

Uw voordelen  Altijd verzekerd van minstens 70% inkomen tot uw AOW-leeftijd

 U blijft bij arbeidsongeschiktheid pensioen opbouwen

 Minimaal 20% premiekorting via uw werkgever

 Geen medische vragen als u zich aanmeldt binnen 6 maanden na indiensttreding

 Sluit perfect aan op de WIA, uw cao en pensioenregeling

Wacht niet te lang, u hebt het zó geregeld!

Bereken uw premie op: www.loyalis.nl/aov-onderwijs

90.1627.16 adv Aov Onderwijs 192x285.indd 1 EDG_NOV_048-049_KCC_v01.indd 48

10-10-16 18:22 15:44 13-10-16

Kinderen bedenken creatieve oplossingen voor energiebesparing

Eind september vond de vierde editie van de Kids Climate Conference (KCC) plaats. Het initiatief van Center Parcs en het Wereld Natuur Fonds is uitgegroeid tot een groot duurzaamheidsevenement voor kinderen in Nederland en België met als doel om creatieve oplossingen aan te dragen aan het parlement en het bedrijfsleven voor een duurzamere leefomgeving.

Ruim 175 kinderen tussen de 8 en 14 jaar focusten zich op het thema energie door middel van workshops van onder andere Staatsbosbeheer, Klimaatverbond en Nederland Schoon. Ook vond er een dialoog plaats onder leiding van Laurentien van Oranje vanuit de Missing Chapter Foundation. Aan het eind van de ­conferentie presenteerden de jonge deelnemers 14 creatieve oplossingen om zoveel mogelijk energie te besparen. Eind november worden de stellingen aan de Tweede Kamer voorgelegd. De stellingen zijn: • Ontwikkel een online platform waarop recycle­projecten worden gedeeld en waarop men kan reageren.

• Ontwikkel een spelletjespakket waarbij kinderen leren om plastic te recyclen.

• Haal energie uit jezelf, bijvoorbeeld door je telefoon op te laden terwijl je fietst.

• Eet lokaal en houd rekening met de seizoenen.

• Wereldleiders moeten een vredesmachine uitvinden.

• Omwonenden van windmolens moeten goedkoop of gratis van deze energie gebruik kunnen maken.

• Speel vaker buiten zonder gebruik van computers en elektriciteit.

EDG_NOV_048-049_KCC_v01.indd 49

• Iedere school moet een stuk natuur krijgen om samen voor te zorgen.

• Zorg dat slagtanden niets meer waard zijn, zodat er

minder dieren sterven. aan openbare moestuinen: samen planten, samen werken, samen eten.

• Ontwikkel een app met een beloning als je carpoolt of met de fiets gaat.

• H ergebruik verpakkingen: besparing van geld en verwerkingskosten.

• Voor elke gekapte boom moet een nieuwe worden geplant.

• Maak eten uit verre landen duurder dan l­ okale p­ roducten.

Kirsten Schuijt, directeur Wereld Natuur Fonds: ‘Om de aarde door te geven aan volgende generaties staan we voor enorme uitdagingen. Hoe zorgen we ­b ijvoorbeeld voor behoud van bossen en schone o ceanen? De eindeloze creativiteit van kinderen ­ kan ons op weg helpen naar nieuwe, verrassende ­oplossingen. En dat is precies waarom de Kids C ­ limate Conference ons zoveel energie geeft.’ www.kidsclimateconference.nl

• Werk gezamenlijk

13-10-16

18:23

Bestel nu GRATIS een Amnesty lespakket!

GEZOCHT: LEERKRACHT DIE NIET BANG IS VOOR MONDIGE LEERLINGEN Natuurlijk willen jouw leerlingen weten wat hun rechten zijn. Maar waar moeten ze beginnen? Bij een les van Amnesty International natuurlijk. Voor leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs

hebben we aansprekende lespakketten gemaakt. Of het nu gaat om een losse les, een gastles of een lessenserie: we helpen jou en je klas graag op weg. Waarschuwing: ze worden er wel (nog) mondiger van!

Kijk snel op amnestyopschool.nl

EDG_NOV_050-051_KidsRights_v09.indd 50

13-10-16

18:23

Kinderen brengen de wereld in beweging

Bestel het gratis Kinderrechtenlespakket van KidsRights Waar heb je als kind recht op als je vlucht voor oorlog of geweld? En wat zijn je rechten als je leeft met een beperking? Internationale Kindervredesprijswinnaars als Malala, Kesz, Baruani, Keita en Chaeli komen op voor de rechten van kinderen, want ieder kind heeft recht op onderwijs, gezondheidszorg, veiligheid en bescherming.

Speciaal voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs en de brugklas van het voortgezet onderwijs stelt stichting KidsRights gratis lesmateriaal over kinderrechten beschikbaar: het Kinderrechtenlespakket – want ieder kind kan de wereld in beweging brengen. Kinderrechten zijn belangrijk voor alle kinderen; niet alleen voor kinderen ver weg, maar ook hier in Nederland. Aan de hand van de verhalen van Kindervredesprijswinnaars leert het Kinderrechtenlespakket kinderen over wat hun rechten inhouden en wat zij zelf kunnen doen om op te komen voor deze rechten. Het lespakket is volledig digitaal, geschikt voor het digibord en te bestellen op kidsrights.nl/scholen. Leerkrachten ontvangen een papieren handleiding met achtergrondinformatie, tips en extra lessuggesties.

Malala won in 2013 de Kindervredesprijs en in 2014 de Nobelvredesprijs.

Malala: ‘Moed is niet afhankelijk van leeftijd.

Ik raad iedereen aan de verhalen te lezen van de dappere kinderen, die genomineerd werden voor de Internationale Kindervredesprijs 2016.

Zij geven ons hoop dat verandering mogelijk is.’

De Kindervredesprijs

Stichting KidsRights heeft een recordaantal van 120 genomineerde kinderen uit 49 landen bekendgemaakt voor de Internationale Kindervredesprijs 2016. Deze prestigieuze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een kind dat zich op dappere wijze inzet voor kinderrechten. KidsRights verspreidt de bijzondere verhalen van de genomineerden dit jaar voor het eerst via het online platform kidsrights.nl/nominees.

Op 15 november kondigt KidsRights de drie finalisten aan. De winnaar wordt op 2 december bekendgemaakt tijdens de uitreikingsceremonie, die traditiegetrouw plaatsvindt in de Haagse Ridderzaal. Volg de ceremonie live met je leerlingen op deze dag op kidsrights.nl of kijk naar het Jeugdjournaal!

Gastles kinderrechten!

20 november is de Internationale Dag van de Rechten van het Kind. KidsRights viert deze bijzondere dag door in de week van 21 november t/m 25 november de KidsRights Week te organiseren met zoveel mogelijk gastlessen op Nederlandse scholen! Ben jij geïnteresseerd in een gastles in deze week of op een ander tijdstip in 2017? Neem dan contact op met KidsRights via scholen@kidsrights.nl.

Een wereld vol Kindervredesprijswinnaars… ontmoet ze allemaal!

NEHA GUPTA 2014

MALALA YOUSAFZAI 2013

FRANCIA SIMON 2010

KESZ VALDEZ

ABRAHAM KEITA

2012

2015

OM PRAKASH GURJAR

2006

MAYRA AVELLAR NEVES 2008

BARUANI NDUME 2009

THANDIWE CHAMA

2007

NKOSI JOHNSON 2005

CHAELI MYCROFT 2011

EDG_NOV_050-051_KidsRights_v09.indd 51

グ PrimaOnderwijs 51

13-10-16

18:24

Adopteer als school een speciale plek uit de Tweede Wereldoorlog

Herdenken bij je eigen monument Natuurlijk wil je de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend houden en leerlingen vertellen over wat toen is gebeurd. Maar hoe maak je het tastbaar voor kinderen? Een goede manier hiervoor is het initiatief Adopteer een Monument van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Zo krijgt je klas een ‘eigen’ plek om de oorlog te herdenken. door studio stampij

Het doel van Adopteer een Monument: kinderen in groep 7 en 8 te leren over de lokale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en ze kennis te laten maken met de traditie van herdenken. Uit de oorlogsmonumentendatabase van het comité kies je een oorlogsmonument bij jou in de buurt. Samen met de

leerlingen onderzoek je vervolgens het verhaal achter het monument of oorlogsgraf en organiseer je een herdenking. Dat kun je doen rond 4 mei, als de Nationale Herdenking plaatsvindt, maar het kan ook op een zelfgekozen moment. Bijvoorbeeld eind januari, rondom Holocaust Memorial Day of in het najaar, als je in een deel van Nederland woont dat in 1944 is bevrijd.

Indrukwekkende geschiedenis

Foto: Shutterstock

Indië-monument Hagenborg, Almelo Een herinnering aan militairen in dienst van het Koninkrijk Nederland.

Nationaal Monument op de Dam Dam, Amsterdam Een herinnering aan militairen, verschillende slachtoff ergroepen en verzetsstrijders.

EDG_NOV_052-055_4-5Mei_v08.indd 52

Foto: Simon Koster - Prachtig Pekela

Foto: Hermann Hinsenveld

Foto: Van Rijckevorselschool

De leerlingen van groep 8 van de Van Rijckevorselschool in Hoek van Holland bezoeken ‘hun’ monument dit jaar aan het einde van november. Op 30 november 2011 werd aan de Koningin Emmaboulevard het beeld Channel crossing to life onthuld door burgemeester Aboutaleb van Rotterdam. Het is gemaakt door de Poolse kunstenaar Frank Meisler. Hij was zelf één van de tienduizend Joodse kinderen die tussen 1938 en 1939 de oversteek maakten vanuit Hoek van Holland

Monument voor de gevallenen H.B. Hulsmanstraat, Boven-Pekela Herinnering aan burgerslachtoff ers.

14-10-16

10:22

Adopteer een Monument

Er zijn in Nederland ruim 3.700 oorlogsmonumenten: beelden, plaquettes, oorlogsgraven of andere monumenten op plekken waar mensen zijn omgekomen of waar andere dingen zijn gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog. 1.400 Scholen hebben zo’n monument geadopteerd. Zij hebben op die manier een plek gekozen waar ze ieder jaar met leerlingen boeketten leggen, gedichten lezen en op andere manieren de oorlog herdenken. Adopteer een Monument is een initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. De Oorlogsgravenstichting is partner en het project wordt mede mogelijk gemaakt door het vfonds. Op de website zijn ook lesmaterialen, werkbladen, oorkondes en praktische tips te vinden. Wil je meer weten over het initiatief, kijk dan op: www.4en5mei.nl/adopteer

Foto: Van Rijckevorselschool

naar Groot-Brittanië, waar het veilig was. Meisler maakte beelden van kinderen met koffers die bij verschillende stations langs het traject van de kindertransporten staan. ‘Duizenden kinderen uit Duitsland, Oostenrijk, Tsjechië en Polen zijn in die tijd naar Hoek van Holland gebracht om door te reizen naar GrootBrittanië. Zij mochten geen afscheid nemen van hun ouders op het station. Ze hadden niet meer bij zich dan een paar Duitse marken en een koffertje met wat schamele bezittingen. Ze wisten niet waar ze heen gingen. De meesten hebben hun ouders na de oorlog nooit meer gezien. Als je dit vertelt aan kinderen in groep 8 maakt dat zeker indruk’, zegt Bernard Blokland.

Hij is oud-leraar en coördinator van Adopteer een Monument van de Van Rijckevorselschool.

Tastbaar maken ‘Aan het einde van het schooljaar dragen de leerlingen van groep 8 het monument symbolisch over aan de kinderen van groep 7’, vervolgt Bernard. ‘Ze leren over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de gebeurtenissen hier in Hoek van Holland in het bijzonder.

We maken daarbij ook gebruik van de website Voetstappen naar een nieuw leven. In november bezoeken we met de hele klas het monument. We leggen bloemen neer en lezen gedichten voor. Het gedicht Transport van Ed van Berkel staat daarbij centraal. We hebben ook weleens het beeld op school nagemaakt met kinderen van groep 7, een tableau vivant. Zo proberen we de geschiedenis tastbaar te maken. En dat lukt op die manier heel aardig’, aldus Blokland.

‘Aan het einde van het schooljaar dragen de leerlingen van groep 8 het monument symbolisch over aan groep 7’

Joods Scholierenmonument Papenhulst, Den Bosch Een herinnering aan de vervolgden in Nederland.

EDG_NOV_052-055_4-5Mei_v08.indd 53

De vrouw in oorlogstijd Utrechtsestraat, Arnhem Herinnering aan het verzet.

Foto: www.dodenherdenking-beek.nl

Foto: B. van Bohemen/NIOD

Foto: Gerard Monté

Beschikbare monumenten Een oorlogsmonument adopteren kost niets. Je hoeft je als school alleen maar aan te melden, dan ontvang je gratis lesmateriaal. Het doel van de adoptie is het levend houden van herinneringen aan oorlogsslachtoffers en de Tweede Wereldoorlog. Op de site van het Nationaal Comité 4 en 5 mei staat precies welke monumenten nog beschikbaar zijn. Dit zijn een paar voorbeelden.

Het onverzettelijke Burgemeester Janssenstraat, Beek (Limburg) Herinnering aan burgerslachtoffers.

14-10-16

10:22

4 & 5 mei denkboek 2017 in de maak!

‘Het denkboek helpt kinderen de oorlog beter te begrijpen’ Vorig jaar kregen 208.501 kinderen in groep 7 van het basisonderwijs het 4 & 5 mei denkboek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei cadeau. Met het denkboek daagt het comité leerlingen van groep 7 uit om na te denken over de Tweede Wereldoorlog, herdenken en vieren, vrijheid en democratie.

Ook dit schooljaar kun je aan de sl ag met de nieuwste versie van dit bijzondere boek.

Foto: Chris van Houts

De eerste editie van het 4 & 5 mei denkboek is goed ontvangen. Dat is niet alleen te merken aan het aantal bestellingen, maar ook aan de waardering. Het denkboek bevat meerdere leerstijlen, is minder talig en laat kinderen vooral zélf nadenken over oorlog en welke impact dat op mensen heeft. Ook de kinderen in groep 7 van de Crayenester basisschool in Heemstede zijn ­enthousiast. ‘Ik vind het denkboek heel interessant omdat ik meer heb geleerd over de Tweede Wereldoorlog en beter weet wat er toen allemaal is gebeurd’, vertelt Joris (12). ‘Ik weet nu ook meer over de herdenking op de Dam. Wie er bij zijn en wie de kransen leggen.

Hiervan staat een grote foto met uitleg in het boek. En ik heb een strip gelezen over George Maduro.’ ‘In het denkboek staat een quiz die je met je opa, oma of één van je ouders kunt doen’, zegt Finette (11). ‘Ik heb die ­gedaan met mijn moeder. Zij heeft de oorlog niet meegemaakt, maar haar vader en moeder wel. Ze weet er veel van en zo komt de oorlog opeens heel dichtbij.’

Foto: Chris van Houts

door studio stampij

v.l.n.r. Finette, juf Jeannette en Joris.

‘Ik wist natuurlijk niet wat ik kon verwachten toen ik vorig jaar het 4 & 5 mei denkboek aanvroeg voor de klas’, vertelt Jeannette Vos, de juf van Joris en Finette.

‘Maar ik ben aangenaam verrast. Wat een goed boek!

Het biedt zoveel mogelijkheden om het gesprek aan te gaan met de klas. Wij besteden op school altijd veel aandacht aan de Tweede Wereldoorlog. Tussen maart en mei laat ik wekelijks een aflevering zien van de ­serie 13 in de oorlog. Vaak nodig ik iemand uit die over

Eerst nadenken, dan herdenken In het nieuwe 4 & 5 mei denkboek krijgt Adopteer een Monument een prominente plek. Het denkboek zet leerlingen aan na te denken over de Tweede Wereldoorlog, herdenken en vieren. Door het adopteren van een monument brengen de leerlingen de kennis in praktijk.

EDG_NOV_052-055_4-5Mei_v08.indd 54

14-10-16

10:22

‘Het 4 & 5 mei denkboek biedt zoveel mogelijkheden om een gesprek aan te gaan met de klas’ Foto: Chris van Houts

Een nieuw denkboek met nieuwe verhalen

zijn of haar ervaringen in de oorlog wil vertellen. Dat kan een opa, oma of ander familielid zijn. Het maakt een enorme indruk op de kinderen. Wat zo goed is aan het denkboek is dat ieder kind eruit kan pikken wat hem of haar interesseert. De ouders van de kinderen hebben de oorlog natuurlijk niet meegemaakt. Maar zij hebben vaak veel meegekregen van hún ouders. In het denkboek wordt ook een link gemaakt naar de oorlogen van nu. Zeker als je kinderen in de klas hebt die uit een oorlogsgebied komen, is dat belangrijk.

Door leerlingen meer inzicht te geven over wat oorlog eigenlijk inhoudt, ontstaat er meer begrip voor wat die kinderen nu meemaken.’

6 4 & 5 mei denkbo ek 201 EDG_NOV_052-055_4-5Mei_v09.indd 55

Juul Lelieveld van Patsboem! Educatief is één van de makers van het 4 & 5 mei denkboek . Zij zijn druk bezig met een herziening van het boek voor 2017. ‘Voor de zomer is een enquête gehouden onder leerkrachten over het denkboek’, vertelt ze.

‘De resultaten zijn erg positief. Meer dan zeventig procent van de respondenten heeft één of meer lessen aan het boekje besteed. De tijdbalkstrip over het verloop van de Tweede Wereldoorlog en de infographics, zoals die over herdenken, worden hoog gewaardeerd. De feedback die we van leerkrachten hebben gehad over het boekje, nemen we mee in de editie van 2017. Er komt een handleiding bij het 4 & 5 mei denkboek, zodat meesters en juffen zich al eerder kunnen voorbereiden op hun lessen. In het nieuwe denkboek komt ook meer aandacht voor bijzondere oorlogsmonumenten in ons land en de verhalen erachter. We gaan voor deze editie op zoek naar nieuwe foto’s en verhalen.

Zo besteden we aandacht aan de Februaristaking en komen drie generaties aan het woord om te laten zien dat de oorlog niet zomaar is afgelopen: de oorlogsgeschiedenis heeft nog jaren gevolgen voor een familie.’

Bestel het 4 & 5 mei denkboek 2017 Benieuwd naar de nieuwe editie? Voor iedere leerling van groep 7 is er een gratis boekje. Bestellen kan tot uiterlijk 23 december www.primaonderwijs.nl/4en5mei.

PrimaOnderwijs 55

14-10-16

10:39

NIEUW!

16 concrete lesstrategieën om

Help je school stap voor stap

aandacht en betrokkenheid te

effectiever te worden – in slechts

creëren bij leerlingen

10 minuten per keer

Benieuwd naar de inhoud?

Download een gratis preview van het boek.

Betrokkenheid: www.bazalt.nl/preview-betrokkenheid Flitsgesprekken: www.bazalt.nl/preview-flitsgesprekken

T 088 - 55 70 570 | E info@bazalt.nl | I www.bazalt.nl meesters in leerkracht Bazalt maakt deel uit van de Bazalt Groep en werkt daarin samen met partners HCO en RPCZ.

EDG_NOV_056-057_GGD_v10.indd 56

13-10-16

18:25

Wil jij wete n hoe jouw school ervo or staat?

Doe de test op hoegezond isjouwscho ol.nl

Elke school een Gezonde School!

De Gezonde School-aanpak helpt de school te werken aan een gezonde leefstijl van de leerlingen. Elke school kan een Gezonde School worden. Voor het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en het mbo zijn heldere richtlijnen.

Muriel Weltens is al s Gezonde School-adviseur werk zaam bij GGD Haaglanden. Zij legt uit hoe ook jouw school een Gezonde School kan worden.

‘Een school werkt al aan de gezondheidsbevordering als de school zorgt voor een veilig en prettig leer- en leefklimaat met zorg en aandacht voor elkaar. Of als je een gezonde leefstijl promoot door bijvoorbeeld gezonde(re) traktaties of bewegingsspelletjes’, aldus Muriel. ‘Ook het ontwikkelen van een uitdagend schoolplein en een gezond binnenklimaat horen bij het zorgdragen voor gezondheid op school. Het gaat niet alleen over lesgeven, maar ook over ouders betrekken bij gezondheid en kinderen mee laten denken over het beleid op school. Het meest belangrijke is het vastleggen van al die goede ontwikkelingen in het beleid.’

Hoe begin je?

‘Met enthousiasme! Vaak doen scholen al veel aan gezondheid. Begin met te kijken wat er goed gaat en wat de wensen zijn van het team. Welk thema leeft in de school? En hoe past dat bij het beleid? De Gezonde School-aanpak helpt bij het formuleren van antwoorden op deze vragen en bij het kiezen van vervolgstappen.

Als scholen zich echt willen profileren als Gezonde School kunnen ze het vignet Gezonde School aanvragen voor één of meer thema’s.’

Is het moeilijk om het vignet te halen?

‘Zeker niet. Veel scholen zijn al heel gezond bezig. De Gezonde School-aanpak kan helpen planmatiger te gaan werken en meer samenhang aan te brengen tussen alle activiteiten. Als je een vignet wilt behalen, moet je aan een aantal landelijk opgestelde criteria voldoen, die kun je vinden op www.gezondeschool.nl. Door hier aan te voldoen geef je aan op een effectieve manier aan gezondheid te werken. Dat is een mooie beloning voor al het harde werken.’

Welke criteria zijn dat?

‘Een Gezonde School kenmerkt zich door inzet op gezondheid via de vier Gezonde School-pijlers (zie Infographic). Ze geeft lessen over gezondheidsthema’s (pijler gezondheidseducatie) en heeft de kinderen in beeld die mogelijk extra zorg behoeven (pijler signaleren). Ouders en teamleden krijgen de

Aan de slag met Gezonde School Gebruik de Gezonde School-aanpak

EVALUEREN

KIJK OP GEZONDESCHOOL.NL EN VRAAG ADVIES EN ONDERSTEUNING AAN DE GEZONDE SCHOOL-ADVISEUR.

Voor alle scholen in het primair en voortgezet onderwijs en mbo.

SCHOOLPROFIEL MAKEN

GVLAK CREËREN AA DR

VOORBEREIDEN

UITVOEREN SA M

EN W ERKE

GEZONDHEIDSTHEMA'S EN ACTIVITEITEN KIEZEN

N

Kies een thema en werk aan de vier pijlers WERKWIJZE GEZONDE SCHOOL THEMA’S

SCHOOL

PIJLERS FYSIEKE EN SOCIALE OMGEVING

GEZONDHEIDS EDUCATIE

BEWEGEN EN SPORT

PO / VO / MBO

VOEDING

PO / VO / MBO

WELBEVINDEN

PO / VO / MBO

ROKEN EN ALCOHOL- (EN DRUGS) PREVENTIE

PO / VO / MBO

RELATIES EN SEKSUALITEIT

PO / VO / MBO

FYSIEKE VEILIGHEID

PO

MILIEU EN NATUUR

PO

SIGNALEREN

BELEID

4

OP EEN RIJ?

DAAR HOORT EEN VIGNET BIJ!

Vraag het vignet Gezonde School aan SCHOOL(LOCATIE) REGISTREREN

GEZONDESCHOOL.NL

BASISVOORWAARDEN ACCEPTEREN THEMAVRAGENLIJST INVULLEN

mogelijkheid om mee te denken over beleid en uitvoering, en het gebouw en plein zijn zo ingericht dat ze gezond gedrag stimuleren (pijler fysieke en sociale omgeving).

Alle maatregelen zijn vastgelegd in het meerjarenplan en de visie (pijler beleid). Scholen voldoen vaak al aan deze eisen, maar missen soms het overzicht, voeren activiteiten uit op slechts één of twee van de pijlers of leggen het niet vast in het beleid.’

Nederland

Gezonde School is een samenwerking tussen de PO-Raad, VO-raad en MBO Raad, GGD GHOR Nederland, RIVM Centrum Gezond Leven, regionale GGD’en, gezondheidsfondsen, maatschappelijke organisaties en thema-instituten op het gebied van een gezonde leefstijl. De ministeries van VWS en OCW maken Gezonde School mogelijk.

Hoe blij zijn Gezonde Scholen?

‘Ik sta soms versteld van de ideeën waarmee scholen komen om een thema nog beter uit te dragen. Ze stralen in alles uit dat ze een Gezonde School zijn! Het is mooi om te zien dat scholen zich verantwoordelijk voelen voor een gezonde leef- en leeromgeving.’

Kijk hoe je met jouw school kunt werken aan een Gezonde School op www.gezondeschool.nl.

Gezonde School is een samenwerking tussen de PO-Raad, VO-raad en MBO Raad, GGD GHOR Nederland, RIVM Centrum Gezond Leven, regionale GGD’en, gezondheidsfondsen, maatschappelijke organisaties en thema-instituten op het gebied van een gezonde leefstijl. De ministeries van VWS en OCW maken Gezonde School mogelijk.

EDG_NOV_056-057_GGD_v10.indd 57

13-10-16

18:25

Onmisbare schakel tussen scholen en technische bedrijven Van de smartphone tot de zelfscanner in de supermarkt en van het verkeer tot de landbouw en de apparatuur in het ziekenhuis: alles hangt van techniek aan elkaar. De vraag naar goed opgeleide technici neemt alleen maar toe. Alle hens aan dek dus om zo veel mogelijk jongeren te winnen voor een toekomst in een technische richting. TechniekTalent.nu geeft hier een flinke impuls aan. En zet zich in om samen met scholen en het technische bedrijfsleven jongeren te enthousiasmeren voor techniek.

“Maar liefst 87 procent van de jon­ geren is warm te maken voor tech­ niek, als ze maar de juiste prikkels krijgen”, vertelt Chris van Bokkum, directeur van TechniekTalent.nu.

“Met techniek is dat niet vanzelf­ sprekend. Techniek is overal, maar de banen die erachter schuilgaan, zijn grotendeels aan het oog onttrokken.

Het productieproces vindt meestal plaats achter gesloten deuren. Dit maakt dat jongeren vaak een onvolledig of onjuist beeld hebben van technische beroepen. Er is nog te weinig besef van hoe breed en veelzijdig techniek is en dat het bijdraagt aan oplossingen voor allerlei maatschappelijke vraagstukken. Dat beeld willen we overbrengen. Zodat leerlingen techniek ook meewegen in hun keuzes voor de toekomst.”

TT_advertorial_384x285mm_langetekst-primaonderwijs-1.indd 1 EDG_NOV_058-059_TechniekTalent.indd 58

POSITIEVE ERVARINGEN OPDOEN MET TECHNIEK Om meer technisch talent te winnen voor technische sectoren, werkt TechniekTalent.nu samen met school­ leiders, decanen, docenten én technische bedrijven.

Van Bokkum: “Jongeren kiezen sneller voor techniek als ze er vroeg positieve ervaringen mee opdoen en zich bewust zijn van de mogelijkheden. Daarom ondersteu­ nen we scholen om in hun programma’s meer aandacht

“Scholen leveren het vakmanschap voor de toekomst. Dan is het zaak dat de aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven goed is.”

aan techniek te besteden. Op zo’n manier dat het leer­ lingen aanspreekt. Dit doen we bijvoorbeeld door weten­ schappelijk gefundeerde kennis te delen, workshops te geven, materialen aan te reiken en scholen in contact te brengen met technische bedrijven. Middelbare scholen kunnen onze Ambassadeurs van de Techniek uitnodigen voor een gastles. Deze jongeren geven voorlichting over werken in de techniek op basis van hun eigen ervarin­ gen. Voor basisscholen hebben we een landelijk netwerk van vrijwillige techniekcoaches die helpen techniek te verankeren in het curriculum.”

06-10-16 18:26 13:38 13-10-16

TECHNIEKTALENT.NU BIEDT ONDER MEER • workshops voor docenten • gastlessen van Ambassadeurs van de Techniek • techniekcoaches in het basisonderwijs • whitepapers • leermiddelen

www.techniektalent.nu

KOSTELOOS, ONAFHANKELIJK EN LANDELIJK Scholen kunnen kosteloos gebruikmaken van alle producten en diensten die TechniekTalent.nu biedt.

“We worden niet gesubsidieerd, maar zijn een samen­ werkingsverband van technische sectoren en werken in opdracht van werknemers­ en werkgeversorganisa­ ties”, legt Van Bokkum uit. “Zij financieren gezamenlijk onze activiteiten omdat ze grote behoefte hebben aan gekwalificeerde medewerkers. Dat model heeft als voordeel dat we onafhankelijk en landelijk kunnen opereren. Doordat we geworteld zijn in het bedrijfs­ leven én jarenlange ervaring hebben met succesvolle projecten in het onderwijsveld, hebben we bovendien veel kennis in huis van wat aan beide kanten speelt.

Dat helpt om de samenwerking tussen het onderwijs en de technische praktijk te verbeteren.”

VAKMANSCHAP VOOR DE TOEKOMST Ook Erik Yperlaan ziet dit als grote kracht. Hij is directeur van het opleidings­ en ontwikkelingsfonds metaalbewerking (OOM), een van de organisaties achter TechniekTalent.nu. “Scholen leveren het vakmanschap voor de toekomst. Dan is het zaak dat de inhoudelijke aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven goed is. Dat je als school weet wat er in het onderwijsprogramma moet zitten om leerlingen op die toekomst voor te bereiden. Dat blijft een aandachts­ punt, want onderwijs en techniek blijken in de praktijk twee gescheiden werelden. Daarom is het ook zo belangrijk dat je leerlingen niet alleen de juiste dingen

leert, maar ook verrijkt met echte ervaringen zoals gastlessen en bedrijfsbezoeken. Dan gaat techniek pas werkelijk voor ze leven. TechniekTalent.nu speelt daar een faciliterende rol in. En helpt die activiteiten in te bedden in het studieprogramma.”

“We ondersteunen scholen om in hun programma’s meer aandacht aan techniek te besteden. Op zo’n manier dat het leerlingen aanspreekt.”

TECHNIEK OP DE KAART De inspanningen van TechniekTalent.nu hebben volgens Yperlaan sinds de oprichting in 2011 al veel opgeleverd.

“In mijn eigen sector groeit de instroom, tegen de krimp in. Het aantal leerlingen dat een bbl­opleiding volgt in de metaalbewerking, neemt toe. Dat heeft in eerste instantie te maken met de aantrekkelijkheid van het werk en hoe bedrijven zich presenteren. Maar ook met de beeldvorming op scholen over metaalbewerking die mede door TechniekTalent.nu toch wel positiever wordt.

Daarnaast is techniek de afgelopen jaren echt op de politieke en maatschappelijke kaart gezet. Het besef groeit dat techniek een banenmotor is van grote economische betekenis. Dat is niet alleen de verdienste van TechniekTalent.nu, maar ze heeft daar zeker een bijdrage aan geleverd. Daar moet TechniekTalent.nu niet te bescheiden over zijn.”

Ons doel: jongeren enthousiasmeren voor de techniek en daarmee technisch talent winnen voor de technische sectoren. www.techniektalent.nu

TT_advertorial_384x285mm_langetekst-primaonderwijs-1.indd 2 EDG_NOV_058-059_TechniekTalent.indd 59

06-10-16 18:26 13:38 13-10-16

Wetenschap & Technologie in de klas ‘Het zijn geen nieuwe lessen, je kunt ze inpassen bij techniek, wereldoriëntatie of woordenschat’ Wetenschap & Technologie heeft dit jaar enorm veel terrein gewonnen op scholen. Heel 2016 hebben we in PrimaOnderwijs reportages laten zien van leerkrachten die onderzoekend, ontdekkend en ontwerpend leren in de klas hebben gebracht. Last, but not least dit jaar: de inspirerende W&T-verhalen van RKBS de Rozenhorst in Rozenburg en Octant, met scholen in Pijnacker, Nootdorp, Delfgauw en Den Haag (Ypenburg). tekst tefke van dijk foto’s marius roos

EDG_NOV_060-064_PBT_v02.indd 60

13-10-16

18:27

Diana Molenschot, leerkracht Schakelklas en ICT’ er, RKBS de Rozenhorst in Rozenburg

‘In het SkillsLab zijn leerlingen voortdurend probleemoplossend bezig’ ‘Met een dalend leerlingaantal wil je je als school ­onderscheiden. Wij zijn daarom gestart met het Skills­ Lab, een plek waar leerlingen in aanraking komen met diverse moderne media. Iedere woensdag gaan ze anderhalf uur werken, leren, maken, ontdekken, programmeren, filmen en bouwen met een 3D-printer, Lego mindstorms, de Beebot, Ozobot, 3D-printerpennen en nog veel meer. Tot nu toe is het een enorm succes.

De kinderen vinden het geweldig en de ouders zijn erg nieuwsgierig. Leerlingen leren door te doen en te maken, alle 21ste eeuwse vaardigheden komen aan bod.’

­ eneratie technici? We hebben toen een mooie donatie g gekregen. Het opstarten van een SkillsLab met de nieuwste gadgets hoeft geen p ­ robleem te zijn. Via een sponsorloop, donatie of een crowdfunding-actie kun je aan geld komen. Interesse in techniek is wel b ­ elangrijk.

Je moet toch verstand hebben van een ­3D-printer of virtual reality. Ik test alles altijd eerst thuis en zet het pas in als ik het zelf snap. Inmiddels ben ik de computer­ nerd van de school. Ik verplaats me graag in de wereld van de kinderen. Op verjaardagen zeggen kinderen: ‘Gefeliciteerd! Wat is de wifi-code?’ Alles draait om computers. Laatst lag het internet e ­ ruit op school, toen riepen dertig collega’s om mijn hulp.’

Uitbreiden

‘Het SkillsLab is nu voor de groepen 5 tot en met 8, volgend jaar willen we dat uitbreiden naar de groepen 1 tot en met 8. We houden ons niet aan een methode, maar willen volgend jaar aansluiten bij de bestaande methodes om de manier van lesgeven meer aan te ­laten sluiten bij de 21st century skills die de k­ inderen Computernerd van de school moeten beheersen. Het gaat om het ver­ ‘Budget is altijd lastig bij het opstarten trouwen dat leerlingen er zelf uitkomen. van iets nieuws. Vaak is dat er niet en In het Skills­L ab zijn leerlingen voort­ Heb jij een moet je creatief zijn. Onze school durend probleem­oplossend bezig. Ze succesverhaal? ligt vlakbij Europoort en daar zit­ leren kritisch denken en werken Ook enthousiast aan de ten allerlei technische bedrijven aan hun informatievaardig­ heden slag gegaan met Weten schap die met computers werken. Ik heb en sociale vaardigheden.

Een jon­ & Technologie? Deel jou w een bedrijf aangeschreven met gen was bijvoorbeeld altijd heel succes­verhaal of tips me t collega’s. het verhaal dat ze in de nabije toe­ stil in de klas en is nu ­helemaal Mail de redactie via komst geen goede mensen kunnen losgekomen. Met Minecraft maakt redactie@primaonderw ijs.nl vinden. Wat hebben zij ervoor over hij het schoolplein na en vertelt daar om nú bij te dragen aan de volgende honderduit over.’

PrimaOnderwijs 61

EDG_NOV_060-064_PBT_v02.indd 61

13-10-16

18:27

Lian Gielisse, bovenschools OICT-coördinator bij Octant, met scholen in Pijnacker, Nootdorp, Delfgauw en Den Haag (Ypenburg)

‘Leerkrachten moeten zich vrij voelen om te experimenteren’ ‘We zagen het ontdeklab op een school en wilden dat onze kinderen ook geven. Zodra we duidelijkheid hadden over de plaats, voorwaarden en doelen konden we de spullen bestellen en de lokalen inrichten. Dit jaar zijn we gestart met een eerste ontdeklab op De Vlinderboom, een van de acht Octant-scholen. Dat ging heel voorspoedig. Wat ik niet had verwacht, is dat ik zoveel tijd nodig zou hebben om de verschillende materialen eigen te maken. Die diepgang is wel nodig om kinderen de juiste vragen te kunnen stellen. Volwassenen maken andere denkstappen en het is leuk dat kinderen dingen heel anders doen. Als je kinderen vertrouwen geeft, durven ze stappen te nemen.’

Ideeën meenemen ‘Leerkrachten vanuit alle Octant-scholen komen met hun groep naar het ontdeklab XperiO en gaan daar samen

met mij aan de slag. XperiO bestaat uit een lokaal met technologische hoogstandjes als een 3D-printer en robots, en een technieklokaal waar leerlingen kunnen klussen met soldeerbouten, hout en spijkers. In dat lokaal is ook een groene muur om filmpjes op te nemen met de iPad. Ik wil leerkrachten enthousiast maken zodat zij ideeën meenemen naar de klas. Mijn les is geen les op zich, uiteindelijk moet de leerkracht het doen. Lessen W&T zijn geen nieuwe lessen, je kunt ze inpassen bij techniek, wereldoriëntatie of woordenschat. Ik geef een aanzet en biedt ondersteuning.’

Creativiteit prikkelen ‘Technologie heeft een belangrijke rol in de toekomst en kinderen hebben 21ste eeuwse vaardigheden nodig voor alle technologische ontwikkelingen. Het gaat om computational thinking, denken in kleine, logische stapjes en maker education, leren creëren en produceren. Daarvoor moet je hun creativiteit prikkelen.

Leerkrachten zitten steeds meer in de rol van coach; ze stellen vragen en brengen het denkproces bij kinderen op gang. Het gaat om de combinatie van onderzoekend en ontdekkend leren en W&T. Leerkrachten moeten zich vrij voelen om te experimenteren en het vertrouwen hebben dat ze het kunnen.

Mijn advies: laat je informeren door mensen die er al mee bezig zijn, ga kijken bij anderen en vooral: doe het gewoon. Ga aan de gang, samen met collega’s. Help elkaar. Laat desnoods een kind de deskundige zijn. Als leerkracht bewaak je de kwaliteit van je onderwijs en begeleid je kinderen zodat zij zich kunnen ontwikkelen.

Kinderen vinden W&T zo ontzettend leuk, daardoor leren ze veel makkelijker.’

62

EDG_NOV_060-064_PBT_v02.indd 62

13-10-16

18:28

EDG_NOV_060-064_PBT_v02.indd 63

13-10-16

18:28

Relatiegeschenken

voor het onderwijs

Relatiegeschenken kunnen worden ingezet als lesmateriaal maar kunnen ook worden ingezet bij bijvoorbeeld open dagen, schoolreisjes en Sinterklaas. Daarnaast is het eindejaar een mooie gelegenheid om de docenten een eindejaarsgeschenk aan te bieden.

Dopper Original

Rugzak

Meer info?

Vanhelden.nl/7097

Meer info?

Vanhelden.nl/4634

vanaf

0,64

vanaf

Balpen Oslo

Geodriehoek

5,95

Meer info?

Vanhelden.nl/2250

Meer info?

Vanhelden.nl/2413

vanaf

0,17

vanaf

Sleutelhanger duim

Etui

0,26

Meer info?

Vanhelden.nl/5852

Meer info?

Vanhelden.nl/3598

vanaf

vanaf

0,41

0,37 Bekijk de top 50 op: vanhelden.nl/onderwijs

VOUCHER

â‚Ź25 KORTING

op uw eerstvolgende bedrukte order

Actiecode: onderwijs Geldig t/m 31/12/2016 VANHELDEN.NL

TIEL 0344 - 640 200 - ROTTERDAM 010 - 754 92 60

WT_57210058_ADV onderwijsblad.indd EDG_NOV_060-064_PBT_v02.indd 64 1

10-10-16 18:29 16:42 13-10-16