PrimaOnderwijs maart 2014 by EDG Media

Onderwijsnl

Voor alle professionals in het onderwijs nummer 2 • maart 2014 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

Week van passend onderwijs Iedereen kan excelleren Omgaan met verschillen Differentiëren is te leren

Wereldburgers in de klas • Apple verleidt het onderwĳs • Digitaal toetsen • 365 Happylines project • Meld je aan voor de Ververs Awards 2014 •

POnderwijs Cover Maart 2014.indd 1

13-02-14 16:33

Conferentie Kernvakken op orde Dinsdag 15 april Met lezingen van Meta Krüger en Martie Slooter en keuze uit meer dan 17 workshops over leidinggeven, leesvaardigheid, examentraining, differentiëren, woordenschat, rekenbewust

Meta Krüger

handelen, referentieniveaus en opbrengstgericht werken. Voor docenten Nederlands, wiskunde, economie of rekenen, coördinatoren taal of rekenen, middenmanagers en schoolleiders die betrokken zijn bij taal- en/of rekenbeleid in voortgezet onderwijs.

www.cps.nl/kernvakkenoporde

Martie Slooter

Conferentie Referentieniveaus en opbrengstgericht werken Donderdag 13 maart

Henk Logtenberg

Met lezingen van Henk Logtenberg, Karin van de Mortel en Lydia van Deelen en keuze uit meer dan 15 workshops over referentieniveaus, opbrengstgericht werken, groepsplannen, schrijven, spelling, passende perspectieven, ouderbetrokkenheid, rekendidactiek, leesbegrip, woordenschat. Karin van de Mortel

Voor leerkrachten, intern begeleiders, taal- en rekencoördinatoren en schoolleiders in het basisonderwijs.

www.cps.nl/conferentiereferentieniveaus Lydia Deelen

2215_Adv_Prima_februari_2014.indd 1 00_Basis_ADS_PO.indd 6

13-02-14 13-02-14 12:30 12:44

Inhoud

Onderwijs nl

Voor alle professionals in het onderwijs

Week van passend onderwijs

Differentiëren is te leren

Omgaan met verschillen

Elke leerling kan excelleren 4 11 17 24 27 28 31 32

Nieuws CBS de klas in Topboeken voor de onderwĳsprofessional Kleine scholen leren van elkaar Schrĳf je in voor de Ververs Awards Maak leren betekenisvol Iedereen een kei in wiskunde Rekenen is overal Onderwijs nl

Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van

Wereldburgers in de klas Gratis lesmateriaal KidsRights Happylines Project Elk jaar mooi op de foto Let’s get digital Techniek in alle vakken Deze maand in COS: Apple verleidt het onderwĳs

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

Vormgeving Saskia van Geijlswijk, Martin Hollander, Ellen Lennartz, Ingmar Vane

EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht

Medewerkers Heleen de Bruijn, Ingrid Dekker, Carla Desain, Belinda Fallaux, Truus Groenewegen, Joke Heikens, Mirjam Janssen, Erik Ouwerkerk

Uitgever Erik Trimp Mediacoördinator Vanessa Pelle vpelle@edg.nl

03_Inhoud_PO mrt2014.indd 3

34 39 40 43 44 46 50

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

13-02-14 16:25

BÈTA VOOR ALFA’S

10 tot en met 14 maart is het de Week van het geld. Het moment om met je leerlingen aan de slag te gaan met financiële educatie. SpangaS Leergeld van Schooltv is een reeks van vĳf speciale afleveringen van de populaire soap SpangaS. Thema’s als sparen, lenen en zakgeld komen op een aansprekende manier met de bekende karakters uit de serie aan de orde. De werkboekjes bevatten verwerkingsopdrachten over de onderwerpen. De leerlingen gaan zelf aan het rekenen en het is mogelĳk om (kleine) projecten te doen. Er is materiaal beschikbaar voor groep 7/8 en voor het voortgezet onderwĳs. Kĳk voor meer informatie op schooltv.nl/webwinkel en zoek op SpangaS.

Met je hoofd in de archieven

In de tentoonstelling Het geheugenpaleis – met je hoofd in de archieven neemt het Nationaal Archief in Den Haag de bezoekers mee door de geschiedenis van Nederland in elf verhalen. Van vrouwen in de VOC tot de eerste stappen naar Europese eenwording. Maar ook het verhaal van een machtige abdĳ in de Middeleeuwen en van een held uit de Tweede Wereldoorlog. Elk verhaal heeft zĳn eigen ruimte met originele foto’s, kaarten en documenten. Via het educatieve programma van het Nationaal Archief maken leerlingen kennis met het archief en de geschiedenis die deze schatkamer bevat. Leerlingen maken met een tablet een ontdekkingstocht langs enkele verhalen uit de tentoonstelling, passend bĳ de tĳdvakken uit het basisonderwĳs en voortgezet onderwĳs. Daarnaast kunnen ze zelf aan de slag in de workshopruimte en leren ze hoe archiefstukken worden gerestaureerd. Meer informatie over het onderwĳsaanbod van het Nationaal Archief is te vinden op onderwĳs.gahetna.nl.

Annaleen Louwes

Financiële educatie van Schooltv

Wetenschap, en dan vooral de bètawetenschap, kan onveranderlĳk op ontzag rekenen, en zelfs op wat vrees. Dat hoeft niet. Diederik Jekel, die zich snel ontpopt heeft tot een van de allerbeste leraren van Nederland, legt in dit boek de belangrĳkste natuur- en sterrenkundige geheimen uit aan de hand van voorbeelden die iedereen kan begrĳpen en herkennen: het snoertje van een koptelefoon, een voorbĳrĳdende auto, sneeuwvlokjes, een kam, het weerbericht en de enorme kracht van de liefde. Diederik is een wetenschapsjournalist met een missie: wetenschap begrĳpbaar maken, een combinatie van ‘begrĳpelĳk’ en ‘grĳpbaar’. Hĳ is daarom een graag geziene gast bĳ De Wereld Draait Door. In 2012 werd hĳ genomineerd voor ‘nerd van het jaar’.

Strijd ‘Manager van het Jaar 2014’ Het zijn spannende tijden voor leerlingen in het vo en mbo. De 20e editie van de landelijke Bizzkidz Management Competitie is van start gegaan. Duizenden Nederlandse én Belgische leerlingen strijden hierin om de titel ‘Manager van het Jaar 2014’. Via www.bizzkidz.nl vormen de leerlingen het managementteam van een fictieve onderneming en nemen zij elke ronde online beslissingen. In het leren managen van het eigen bedrijf worden zij niet alleen geconfronteerd met de directe concurrenten, maar ook met onverwachte gebeurtenissen in de markt. Op 5 april vindt de spannende finaledag plaats bij Hogeschool van Amsterdam. De Bizzkidz Management Competitie is een serious game ter bevordering van ondernemerschap in het onderwijs.

Nieuws feb.indd 4

14-02-14 09:29

Timo en Finne, twee dikke vrienden

Schooltv heeft een vierdelige serie waarin Timo en Finne, twee dikke vrienden, van alles beleven. Deze serie is bedoeld om de woordenschat van het jonge kind uit te breiden. Iedere aflevering bestaat uit vier korte verhaaltjes over verschillende onderwerpen uit het dagelĳks leven. Raaf, de populaire vogel uit de serie Huisje Boompje Beestje, leidt ieder verhaaltje op zĳn eigen komische wĳze in. Samen ruimen ze bĳvoorbeeld de zolder op, fotograferen of koken ze en gaan een dagje vissen. Deze bezigheden verlopen niet altĳd helemaal vlekkeloos. Beleef ook de avonturen van Timo en Finne en bestel de dvdPLUS op schooltv.nl/webwinkel.

NIEUWS

WOORDENSCHAT VOOR GROEP 3 EN 4

TOPTOETS De Toptoets richt zich op leerlingen uit groep 8 die leergierig zĳn, veel weten en een scherp brein hebben; cognitief getalenteerde kinderen. Na de eind-Cito is er voor hen vaak niet meer veel cognitieve uitdaging op school. De Toptoets biedt hen die uitdaging in de vorm van een nationale breinbrekers wedstrĳd. Inschrĳvingen zĳn nu geopend voor de Toptoets 2014. De Toptoets is een jaarlĳkse wedstrĳd georganiseerd door Stichting Cognitief Talent. De eerste ronde zal

plaatsvinden op woensdag 16 april. De 25 beste deelnemers gaan door naar de finaleronde op 4 juni, waarbĳ ze kans maken op een studiebeurs van € 2500,-. Inschrĳven kan via de website www.toptoets.nl. Deelnemers kunnen de toets op hun eigen school maken of op een van de deelnemende universiteiten. De Toptoets wordt mede mogelĳk gemaakt dankzĳ SNS Reaal Fonds, VNO-NCW en het Ministerie van Onderwĳs, Cultuur en Wetenschap.

BUSCHAUinFFdEe kUlRa sS

Vĳf Amsterdamse kinderen kregen van de Cultuurbus Amsterdam een cheque voor een museumbezoek naar keuze. De Cultuurbus Amsterdam is het initiatief van de gemeente Amsterdam om elk kind in de periode dat hĳ of zĳ op de basisschool zit gratis zes keer naar een culturele instelling te brengen. Via de Cultuurbusstand op de Uitmarkt stuurden ruim 400 Amsterdamse schoolkinderen een kaartje naar hun meester of juf met daarop hun lievelingsmuseum. Vĳf kinderen wonnen de hoofdprĳs: met de hele klas gratis naar een museum naar keuze. Twee medewerkers van de Cultuurbus kwamen verkleed als buschauffeur naar de scholen om de prĳswinnaars persoonlĳk een cheque te overhandigen. Onder de 400 inzenders waren Nemo en het Scheepvaartmuseum het meest populair. www.cultuurbusamsterdam.nl PrimaOnderwĳs 5

Nieuws feb.indd 5

14-02-14 09:30

Nu in de bios: Kenau

Interessante twitterberichten geselecteerd

tweetscoop André Slegers & Michelle Clement | KEii info@keii.nl | @keiionder wijs

Edio VisueleEducatie @edionl 11-02-14 08:44 Vrijeschool De Meiboom lanceert ScholenApp! Persbericht - App helpt basisschool de communicatie te verbeteren! ! ow.ly/tu0yZ

Graphite @Graphite 10-02-14 19:45 Educators share the top tools transforming their classroom: bit.ly/ M5UzNx #edchat pic.twitter.com/ bDkBbyEbg2

Bram Faems @BramFaems 10 feb. 2014 11:53 Op Appsakee, de @klascement projectsite over apps staan een 40tal apps voor kleuteronderwijs appsakee. be/zoeken/?extra_… @Tokke00 @ lerarenkaart

MeeMetICT @PeterLakeman 05-02-14 08:05 10 wiskunde apps voor iPad in het onderwijs bit.ly/1brvo14 Wiskunde onderwijs met de iPad? Hier zijn 10 onmisbare Apps die je op ...

Dennis Peters @_Dennis_Peters 05-02-14 08:11 ‘We pesten. We worden gepest....Ja, wij hebben jullie nodig om #pesten te stoppen’ bit.ly/1aZz24y via @ kidsenjongeren

Jeroen van Beijnen (@timon_nl) 05-02-14 08:35 Interessant document over welke ICT en Mediawijsheid competenties beginnende docenten nodig hebben: leroweb.nl/cms/wp-content…

aarlem, december 1572. Terwijl het leger van Alva de Hollandse opstand met harde hand de kop indrukt, runt weduwe Kenau Hasselaer (Monic Hendrickx) haar scheepswerf alsof het geen oorlog is. Pas als haar jongste dochter Gertruide (Lisa Smit) betrokken raakt bij het verzet en in Spaansgezinde handen valt, kan ze niet langer afzijdig blijven. Kenau levert het hout om de stadspoorten te versterken, maar bevecht ook samen met de vrouwen van Haarlem de Spanjaarden met hand en tand. Legerkapitein Wigbold Ripperda (Barry Atsma) wil liever zelf de leiding houden, maar moet erkennen dat samenwerken met de moedige vrouwen het beste is voor de stad. Alleen Kathelijne (Sallie Harmsen), de overgebleven dochter van Kenau, wordt buiten schot gehouden. Vertrouwt Kenau haar niet of heeft ze een andere reden om haar buiten het vrouwenleger te houden?

Frank Jongbloed @leerkrachtpo 3 feb. 2014 17:43 “Are we turning our children in glassy eyed zombies?” Techniek versus natuur in Project Wild Thing vimeo. com/68072823

Scan dit bericht met Layar om direct de trailer te zien.

Nieuws feb.indd 6 COS3107_Tweetscoop_112x285.indd 1

11-02-14 16:33

14-02-14 09:30

MONSTERS XL is een bĳzonder kunstproject! Gezamenlĳk lieten 10 (strip)tekenaars zich inspireren door de monstertekeningen van 10 schoolklassen uit Hoorn. De samenwerking tussen de kinderen en de tekenaars gaat verder; de tekeningen van de internationale beeldmakers komen terug naar school en vormen het startpunt voor 10 andere klassen om middels poëzie de monsters tot leven te wekken. Alles komt vervolgens samen in de Boterhal: een XL installatie van monsters van de kunstenaars, monsters en gedichten van 600 kinderen en 100 kleuters die de monsters kleur geven. Het resultaat is van 5 april t/m 11 mei te zien in kunstcentrum de Boterhal in Hoorn.

NIEUWS

MONSTERS XL

50% korting op VO-lesmateriaal bij Schooltv Schooltv maakt al decennia lang programma’s voor het voortgezet onderwijs. In de Schooltv-webwinkel vind je hoogwaardig lesmateriaal dat naadloos aansluit bij de inhoud van de lessen en deze programma’s. Doe ook meer met beeld en zet het lesmateriaal van Schooltv in tijdens jouw lessen. Maak daarbij gebruik van deze wel zeer speciale aanbieding: 50% korting op alle dvd’s, dvdPLUS-en en handleidingen uit het Schooltv-webwinkel assortiment voor het voortgezet onderwijs (uitgezonderd boeken). Er is onder meer lesmateriaal bij lessen Nederlands, maatschappijleer, Frans, Duits, wiskunde, CKV/Kunst, geschiedenis, biologie en economie. Kijk op schooltv.nl/webwinkel voor het complete overzicht aan lesmateriaal voor jouw vak, type onderwijs en niveau. Wees er snel bij want op = op.

KENNISNET EN MĲN KIND ONLINE BUNDELEN HUN KRACHTEN Sinds februari zĳn de activiteiten van Kennisnet en Mĳn Kind Online samengevoegd. Mĳn Kind Online en Kennisnet zĳn experts op het gebied van mediawĳsheid: de een voor ouders, de ander voor het onderwĳs. Deze kennis wordt nu gebundeld. Hierdoor kunnen ze kinderen, ouders en leraren ondersteunen en adviseren op het gebied van mediawĳsheid. Dat gebeurt met publicaties, onderzoeken, voorlichting, mediaprojecten en lesmateriaal. Toine Maes, directeur Kennisnet: ‘Met deze stap verbreden én versterken we ons als expertisecentrum voor het onderwĳs. Tevens verbeteren we het samenspel tussen leraren, ouders en kinderen.’ PrimaOnderwĳs 7

Nieuws feb.indd 7

14-02-14 09:30

leukste

Henning Wagenbreth

De middelbare school van Nederland

HOLLAND ANIMATION FILM FESTIVAL (HAFF) Van 19 t/m 23 maart vindt de 17e editie van het Holland Animation Film Festival (HAFF) in Utrecht plaats. Animatiehoogtepunten, van arthouse tot commercieel, van cartoon tot 3D. Op het HAFF kun je terecht voor een veelzĳdig palet aan spraakmakende features, innovatieve shorts en motiondesign, met interessante crossovers naar beeldende kunst, internet, games en strips.

SLAM!FM zoekt ook dit jaar weer de leukste middelbare school van Nederland, met de SLAM!Schoolawards. Wie mag zich één jaar lang de stoerste conciërge, leukste leraar, beste muziektalent of misschien wel leukste school van Nederland noemen? Dit jaar is het thema van de SLAM!Schoolawards: Battle of heroes. Hiermee gaan de leerlingen, docenten en scholen de strĳd met elkaar aan. Vrĳdag 28 maart vindt de grote finale plaats in de HMH in Amsterdam en is bekend welke school de eretitel een jaar lang mag dragen. Scholieren kunnen hun school aanmelden via de site www.slamschoolawards.nl en vervolgens zoveel mogelĳk stemmen verzamelen. De vĳf scholen met de meeste stemmen verdienen een nominatie en krĳgen de uitdaging om tĳdens de zogenaamde check-outs aan de vakjury te laten zien dat hun school de allerleukste is. Vorig jaar hebben 550 scholen zich aangemeld voor deze felbegeerde awards en stemden tienduizenden scholieren op hun favoriete school. Uiteindelĳk was Van der Capellen Scholengemeenschap uit Zwolle de grote winnaar. Meer informatie: www.slamfm.nl

Agendatip

19 & 20 maart Jaarbeurs Utrecht De IPON is de beurs en conferentie voor iedereen die binnen het onderwĳs betrokken is bĳ ict-toepassingen en -diensten. Leren met tablets, school & social media, nieuwe leermiddelen, learning analytics, werken in de cloud, flipping the classroom maar ook onderwerpen als de krimpende school, communicatie school versus ouders en het IPON young professional programma zĳn thema’s die aan bod zullen komen. www.ipon.nl.

GRATIS SPORT- EN GYMLESSEN VAN KIDS AKTIEF Kids Aktief is partner van het samenwerkingsverband tussen Nike en Women Win, dat meisjes en vrouwen wereldwijd wil stimuleren in beweging te komen. Door deze steun kan Kids Aktief gratis sporten gymlessen aan scholen in Amsterdam bieden, die zich nu geen vakdocent gym meer kunnen veroorloven. Manouk van Oordt van Kids Aktief. ‘Wij zorgen dat kinderen ook op deze scholen op een goede, leuke en verantwoorde manier gaan sporten.’ Behalve sportlessen zal Kids Aktief

met ‘vliegende’ sportbrigades een aantal pleinen in Amsterdam bezoeken om kids van 4 t/m 12 in hun naschoolse uren de basistechnieken van een aantal sporten bij te brengen. Het wereldwijde sportstimuleringsprogramma van Nike en Women Win is vooral bekend van de 10km hardloopwedstrijd We Own the Night, dat in Londen, Parijs, Milaan, Berlijn en Amsterdam plaatsvindt. Op 7 juni 2014 zullen meisjes en vrouwen ook in onze hoofdstad de 10km afleggen.

Nieuws feb.indd 8

14-02-14 09:30

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Nieuw! ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Nu ook lerarenaanbieding voor de wetenschappelijke rekenmachine ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ TI-30XS MultiView. ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++  Heeft de volledige functionaliteit voor alle leerjaren van het VMBO en

TI-30XS MultiView

met SmartView software voor digibord en beamer

De wetenschappelijke rekenmachine voor vmbo en onderbouw havo en vwo

onderbouw havo vwo.

 Toegestaan op examens natuur- en scheikunde (vanaf 2015), biologie en economie. 

Met het digibord bedient u de rekenmachine direct op het bord.



Sluit aan op de functionaliteit en menustructuur van de TI-84 Plus, de grafische rekenmachine voor de bovenbouw.



Docentenaanbieding: machine + SmartView software voor projectie met beamer of digibord voor slechts € 20,-.

> Mail voor aanbiedingsformulieren en/of meer informatie naar ti-cares@ti.com > Kijk ook op www.edcuation.ti.com/nederland

www.education.ti.com/nederland

Hogeschool Inholland start met nieuwe opleiding Business Studies Business Studies speelt in op een continu veranderende economische markt. Een markt die vraagt om breed opgeleide professionials. Mensen met een eigen specialisme die projectmatig kunnen denken en werken.

een brede basiskennis. Ook kunnen ze zakelijke vraagstukken oplossen in een internationale en brede maatschappelijke en/of zakelijke omgeving, waarbij ze ook oog hebben voor de persoonlijke gevolgen.

Als de student na de opleiding aan het werk gaat, moet hij/zij tegenwoordig over de grenzen van zijn/haar eigen vakgebied heen kunnen kijken en gemakkelijk kunnen schakelen tussen de verschillende takken van sport in een organisatie. Of het nu gaat om marketing, ondernemen, management, financiĂŤn, HRM (personeel en arbeid) of logistiek. Als aankomend business professional hebben zij straks

Wij verzorgen graag een proefcollege. Neem daarvoor contact op met uw relatiebeheerder of kijk op www.inholland.nl/bbs.

Open Dag Zaterdag 8 maart 10.00 - 14.00 uur www.inholland.nl/opendag

AMN_adv192x142,5 12-02-14 10:05 Pagina 1

Wij geloven dat iedereen met talent is geboren. Op zijn of haar niveau. Dat is zoals het is. Wij geloven dat talent gekoesterd moet worden om het te laten groeien. Om talent te koesteren, te kunnen laten groeien moet je talent kennen. Om daarna te erkennen en te herkennen.

Entree

Talent groeit in goede handen

compleet en coherent LOB Daarom biedt AMN een compleet en coherent online instrumentarium voor LOB. Van de brugklas tot en met de examenklas. Voor een onderzochte en bewuste keuze voor een vervolgopleiding. De grote hoeveelheid verschillende testen en opdrachten geven de leerlingen zicht op wat ze belangrijk vinden en waar ze goed in zijn. Entree geeft de mogelijkheid ervaringen op te doen, daarop te reflecteren en er over in dialoog te gaan. Elke leerling werkt vanuit een eigen digitaal portfolio, het paspoort. Voor de begeleiding zijn er zowel individuele als groepsrapportages om de ontwikkeling van elke leerling te monitoren. Terwijl het portfolio groeit, ontwikkelen leerlingen hun loopbaancompetenties. Zo maken ze een onderbouwde keuze voor hun vervolgopleiding of baan. Wij geloven in talent. In talent in goede handen. Niet in magie. Daarom geloven wij in meten en begeleiden van start tot finish.

Meer weten: info@amn.nl of 026 3557333

00_Basis_ADS_PO.indd 6

13-02-14 13:04

14% van de minderjarige thuiswonende kinderen groeide in 2013 op in een eenoudergezin

I i

Steeds meer mensen kopen online

2005

D d

46%

2013

D d 78%

+14,7%

De prijs van postzegels steeg in 2013 sterk

–8,7%

Telefoons daalden in 2013 het sterkst in prijs

A a B b

–2,8%

Onder jongeren tot 25 jaar daalde het aantal vakbondsleden het sterkst

Het aantal vakbondsleden daalde in 2013 ten opzichte van een jaar eerder

–11,8%

a A

2000000 1500000

1 595 100

1 598 454

1 540 656

1 470 666

1 431 291

2017

2021

1000000

Wiskunde en CBS in de Klas Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) biedt via de website CBS in de Klas actueel materiaal over allerlei onderwerpen dat docenten kunnen gebruiken in hun les. Sinds januari biedt CBS in de Klas ook materiaal aan voor de wiskundeles. Voor het onderdeel statistiek (statistische conclusies trekken) uit het nieuwe examenprogramma heeft het CBS een groot databestand beschikbaar gesteld. In dit bestand zijn gegevens van 75 duizend personen opgenomen, zoals het geslacht, leeftijd, arbeidsmarktpositie (werkloosheid) en beroepsrichting. Bij dit bestand is door twee docenten van GSG Leo Vroman uit Gouda een lessenserie geschreven. Naast het databestand biedt CBS in de Klas ook een module over het maken en lezen van grafieken. Het doel van de module is om leerlingen bewust te maken van 'foute' grafieken die de perceptie van de lezer kunnen beïnvloeden. Verder kunnen docenten op CBS in de Klas verschillende interactieve grafieken vinden, zoals de Belastinganimatie, Bevolkingspiramide en diverse radardiagrammen. Voor de jongere leerlingen biedt Ben ik gemiddeld? een eerste interactieve kennismaking met grafieken lezen. En in de online database van het CBS, StatLine, zijn tabellen te vinden over zeer uiteenlopende onderwerpen die als basis kunnen dienen voor toets- of oefenmateriaal. www.cbs.nl/cbsindeklas

500000 0

2005

2009

2013

Komende jaren aanhoudend minder kinderen voor basisscholen

007276 Adv CBS in de klas 2014-02.indd 3 00_Basis_ADS_PO.indd 6

01-23-2014 10-02-1407:13 08:39

Omgaan met verschillen in de klas

‘Zorg dat je weet wat een leerling kan en wat hĳ nodig heeft’

Geen klas die allemaal dezelfde kinderen herbergt. Leraren weten dat als geen ander. Maar met het toenemend aantal leerlingen met speciale onderwijsbehoeften, wordt het omgaan met de verschillen in de klas steeds ingewikkelder. Hoe pak je dat als leraar aan? tekst heleen de bruĳn | beeld humantouchphoto, shutterstock

Omgaan met verschillen is een van de moeilĳkere vaardigheden voor leraren, zo blĳkt uit onderzoeken. Maar ze doen het eigenlĳk allang, elk kind is immers anders. De invoering van de Wet passend onderwĳs, waarbĳ scholen de plicht krĳgen om voor leerlingen een passende onderwĳsplek te zoeken (binnen of buiten de school) is alleen de trigger om nog eens heel goed na te denken over wat elk kind nu echt nodig heeft om optimaal te kunnen leren. ‘Toen de wet werd aangekondigd dachten velen dat er ineens busladingen vol gehandicapte kinderen naar het reguliere basisonderwĳs zouden komen. Dat is echt niet zo’, zegt Guuske Ledoux, onderzoekster bĳ het Kohnstam Instituut. ‘Heel veel kinderen met een speciale leerbehoefte, zoals kinderen met adhd of autisme, zitten al op die reguliere scholen. Als je nu het speciaal onderwĳs zou opheffen, zou elke leraar er, extreem geformuleerd, slechts een halve leerling bĳ krĳgen!’ De inspectie constateert volgens Ledoux dat veel leraren echter nog niet zo heel erg goed zĳn in het

DE WEEK VAN PASSEND ONDERWĲS De week van 24 t/m 28 maart staat in het teken van passend onderwĳs. De boodschap: ga als leraar, ouder, leerling, schoolleider en bestuurder het gesprek aan met elkaar over hoe passend onderwĳs op de werkvloer wordt georganiseerd. En laat zien welke mooie dingen al gebeuren. De week is bedoeld om elkaar te inspireren. Elkaar op weg te helpen en om samen te bespreken wat passend onderwĳs precies betekent op school en in de klas. Op www.passendonderwĳs.nl/

week-van-passend-onderwĳs

staan talloze voorbeelden, mogelĳke gespreksthema’s en tips om een eigen activiteit te organiseren. Denk bĳvoorbeeld aan een voorlichtingsbĳeenkomst voor ouders over de ondersteuningsfaciliteiten van de school of een bĳeenkomst met een deskundige op school. Ook zĳn er hulpmiddelen te vinden zoals een power point over passend onderwĳs. Scholen kunnen zich met hun eigen activiteiten via de site aanmelden. De site biedt ook meer informatie over wat passend onderwĳs inhoudt en hoe scholen hier invulling aangeven.

omgaan met verschillen. Er zou nog teveel klassikaal worden lesgegeven. Leraren lĳken die constatering te onderschrĳven. Uit een onderzoek van het Arbeidsmarktplatform PO blĳkt dat ‘driekwart van de leraren in het primair onderwĳs zich verder wil professionaliseren in het omgaan met verschillen in de klas. Zĳ voelen zich daarvoor meestal goed toegerust en competent, behalve als het gaat om onderwĳs aan specifieke groepen kinderen, zoals zorgleerlingen en hoogbegaafde leerlingen’, zo staat in een recent persbericht over het onderzoek. En: ‘Leraren zien de meerwaarde van het opbrengstgericht werken als middel om, via het meten van prestaties en het leveren van maatwerk, het maximale uit kinderen te halen. Ze staan ook vaak positief tegenover het idee van passend onderwĳs, maar hebben hun bedenkingen bĳ de invoering ervan. Zĳ ervaren grenzen bĳ het aansluiten op specifieke onderwĳsbehoeften van individuele leerlingen in een groep.’

Guuske Ledoux: ‘Voorheen was het zo dat voor leerlingen met een speciale leerbehoefte een individueel handelingsplan werd gemaakt. Dat is niet meer haalbaar’, aldus Ledoux, als je nagaat dat over het algemeen, volgens leraren zelf, een kwart van de leerlingen op een of andere manier extra zorg nodig heeft bĳ het leren. ‘Teveel om voor ieder zo’n plan te maken. Dus worden op veel scholen klassen in groepen ingedeeld, op basis van wat leerlingen kunnen en wat niet. Dat vraagt echter om planmatig en systematisch werken en in de praktĳk vinden leraren het moeilĳk om die methodiek toe te passen. Het vraagt bovendien nogal wat administratie omdat je de leerprocessen van kinderen individueel in kaart moet brengen: hoe organiseer ik op basis daarvan de klas, zodat iedereen krĳgt wat hĳ of zĳ nodig heeft. Een autistisch kind bĳvoorbeeld, heeft vaak moeite met onvoorspelbaarheid. Die heeft dus structuur nodig. Zorg dan dat er duidelĳkheid heerst over hoe en wat er in de klas moet worden gedaan. Soms moet je een leerling even apart nemen om het uit te leggen.’

Subgroepen Het lĳkt dé manier om met die verschillen in de klas om te gaan. Maar volgens Katalin de Kleuver ben je er nog niet met een globale indeling in groepen.

➜ PrimaOnderwijs 13

OMMERKANAALSCHOOL, OMMERKANAAL ‘Naast maakwerk: aandacht, liefde en structuur’ Passend onderwĳs? Op de Ommerkanaalschool tussen Ommen en Dedemsvaart, vinden ze dat al jaren heel normaal. De school heeft veel leerlingen uit alle delen van buurtschap Ommerkanaal. Iedereen gaat er heen, dus ook leerlingen met een ‘rugzakje’. Het percentage zorgleerlingen is derhalve percentueel groot, zo’n 45 procent. ‘Omgaan met verschillen in de klas, is hier heel gewoon’, vertelt directeur Jan Limbeck. ‘In een klas zitten vaak meerdere groepen. Je hebt dus te maken met niveauverschillen tussen leerlingen. Daarnaast biedt het kleine aantal leerlingen op school (72) ons de mogelĳkheid om de kinderen de aandacht te geven die ze nodig hebben. Er is veel ruimte voor maatwerk. We gaan dan ook altĳd met een kind in gesprek: wat heeft het nodig, wat wil een kind, wat zĳn hun talenten. We zoeken net zolang nodig is naar een manier om een kind goed te laten leren.’

Geen excuus Volgens Limbeck kunnen grotere scholen dat ook. ‘Alles begint bĳ de bereidheid van de leerkracht om het gesprek met een kind aan te gaan. Geen tĳd voor individuele aandacht is flauwekul. Je maakt maar tĳd, dat is je vak.’

‘Het betekent soms wel dat je binnen de school moet overleggen: moeten we wel alles doen wat we doen? In het onderwĳs wordt veel geadministreerd, dat niet noodzakelĳk is. Zo maken we tegenwoordig handelingsplannen in een zelfontworpen digitaal systeem, waar binnen veel overbodige administratieve handelingen niet dubbel hoeven te worden gedaan. Ook het minder slaafs volgen van methoden levert tĳd op. Focus op datgene wat de leerlingen nodig hebben om van de ene groep naar de andere te gaan. Kĳk bĳvoorbeeld naar rekenen: de methode schrĳft voor dat er na een les breuken, een les klokkĳken volgt. Maar als ik vind dat het nodig is om een aantal lessen met breuken aan de gang te blĳven, dan leg ik die methode even naast me neer.’ Over omgaan met ongewenst gedrag van kinderen met adhd of asperger, is Jan Limbeck duidelĳk. ‘Met maatwerk kom je een heel eind, maar een stoornis is geen excuus voor ongewenst gedrag. Deze kinderen moeten leren dat ook zĳ zich moeten aanpassen aan de samenleving. Je kunt eeuwig focussen op de problematiek, maar wĳ kĳken liever naar de oplossing; naast maatwerk: aandacht, liefde en structuur.’

➜ De Kleuver is voorzitter van de stuurgroep passend onderwĳs bĳ CNV Onderwĳs. Ze is bovendien leerkracht en intern begeleider op een basisschool in Meteren. ‘Je kunt groepen indelen naar instructieniveau, maar ook binnen die groepen hebben kinderen andere leerbehoeften. De een is gebaat bĳ een koptelefoon om niet afgeleid te worden, de ander is gebaat bĳ opzoekboekjes (spiekboekjes) of een apart werkboek, en een derde heeft vooral vaak complimentjes nodig.’ De school waar De Kleuver lesgeeft, is daarom begonnen met het beschrĳven van de specifieke leerbehoeften van elk kind. ‘Welk soort materiaal heeft het nodig, wat voor leraar, wat voor werkplek en welk maatje of klasgenootje. Die dingen werden bĳ ons eerder nooit zo specifiek benoemd. Wĳ dachten: dat kind heeft adhd en dan wisten we het wel ongeveer. Maar ook kinderen met adhd hebben verschillende onderwĳsbehoeften, die overigens voor meer leerlingen in de klas kunnen

gelden.’ Dat het maken van dergelĳke beschrĳving een vette kluif is voor leraren, geeft ze toe. ‘Maar je doet dat één keer en het document wordt daarna doorgegeven aan de volgende leerkracht, die er trouwens ook weer dingen in kan wĳzigen. Een leerling kan bĳvoorbeeld in de ene klas wel een koptelefoon nodig hebben, maar in een volgende niet. Dat hangt onder andere af van de samenstelling van de groep.’

Cursussen Om beter beslagen ten ĳs te komen, hoeven wat Guuske Ledoux betreft echt niet alle leraren terug naar de schoolbanken. ‘Als één iemand binnen de school bĳvoorbeeld een master op dat gebied gaat doen, kom je al heel ver. Hĳ of zĳ kan de opgedane kennis binnen de school delen. En je kunt samen korte teamcursussen volgen. Een autismespecialist bĳvoorbeeld kan in een middagje al veel uitleggen.’

E PR A K

T IP S E N

T RI C K S  Straal uit wat je van een kind verwacht. Accepteer je dat een kind niet zo makkelĳk mee kan komen met de rest, dan zal het zich ook niet maximaal inzetten. Geef het kind zelfvertrouwen, stimuleer het in de stappen die hĳ moet zetten. Zorg ook dat het zich veilig voelt in de klas, door een relatie met het kind aan te gaan.  Zorg voor specifieke kennis over een kind en weet wat het nodig heeft om goed te presteren.  Vraag intern begeleiders advies over hoe je de klas organiseert, bĳvoorbeeld in groepen. Kennis van de leerprocessen van een kind is essentieel.  Zie ouders en kind als ervaringsdeskundigen en durf hen om raad te vragen.  Ga het gesprek aan met je collega’s, samen weet je meer dan alleen.  Geef je grenzen aan, je hoeft niet alles zelf te kunnen.  Wees positief naar het kind; als je het even niet ziet zitten, bedenk dan voordat je de dag begint iets positiefs over het kind (karakter, gebeurtenis of misschien iets wat je die dag met het kind kan doen).  Je kunt niet elke dag alles geven wat een kind nodig heeft. Schakel hulp in van andere kinderen of van een collega.

PrimaOnderwijs 15

Katalin de Kleuver is als intern begeleider de vraagbaak op haar eigen school. Zĳ ziet een intern begeleider als onmisbaar. ‘Je fungeert als een spin in het web. Ik coach leraren, maak samen met hen de verdeling van leerlingen in subgroepen en ik ben verantwoordelĳk voor kinderen met een speciale onderwĳsbehoefte. Heel soms haal ik kinderen even uit de klas als een kind dat hard nodig heeft. Maar dat doe ik liever niet te vaak. Ik ondersteun liever de leerkracht bĳ de begeleiding van kinderen en kĳk af en toe mee in de klas. Met maximaal een half uurtje in de week kun je met een leerling apart niet veel bewerkstelligen, een leraar daarentegen ziet een kind dagelĳks.’ Overigens worstelt ook Katalin, zelfs als intern begeleider, nog wel eens met de verschillen in de klas. ‘We hebben mooie idealen, maar het is een flinke zoektocht. Op papier staat het heel mooi, maar zie al die behoeften van leerlingen maar eens op één dag te vervullen. De praktĳk is soms weerbarstig.’

PASSEND

ERWĲS D IN

D ON

PASSEN

D IN

TĲ

DERWĲ S

PASCAL ZUID, ZAANDAM ‘Een praatje, een time-out of hulp bij het huiswerk’ De vmbo-school Pascal Zuid in Zaandam voerde aan het begin van dit schooljaar een trajectklas in, in het kader van passend onderwĳs. Op deze school, die zo’n 650 leerlingen telt, zit een klein aantal kinderen dat extra aandacht nodig heeft. Elf hebben er een ‘rugzakje’, maar er zĳn meer kinderen, die behoefte hebben aan extra begeleiding. Voor die leerlingen is er de trajectklas. ‘Het is een plek waar deze kinderen altĳd terecht kunnen met vragen en waar ze zich veilig kunnen voelen. Het klaslokaal is ingericht als een soort huiskamer, met een bank, een grote keukentafel en wat computers’, vertellen Janneke van der Horst, psycholoog, en Willemĳn Knot, orthopedagoog. Zĳ ‘runnen’ samen de trajectklas. ‘De kinderen volgen allemaal hun reguliere lessen, maar hier kunnen ze voor, tĳdens en na school terecht voor extra begeleiding. Dat kan (vak)inhoudelĳk zĳn, zoals hulp bĳ het maken van huiswerk, maar soms is ook extra structuur nodig en bieden we hulp op sociaal-emotioneel gebied. De meeste kinderen komen, voordat de lessen beginnen, even langs voor een praatje, om hun boeken te pakken of om samen te bekĳken wat ze die dag moeten doen. Ook in de pauze of onder schooltĳd kunnen ze komen. Voor een time-out bĳvoorbeeld. En na schooltĳd komen ze hier hun huiswerk maken of bespreken.’

E PR A

Grote brij

‘Veel kinderen met speciale onderwijsbehoeften zitten al op reguliere scholen’

‘Voor sommige autistische kinderen of kinderen met adhd is het moeilĳk hun weg te vinden in een grote school en in de grote brĳ van lessen en huiswerk. Wĳ helpen ze om daar structuur in te brengen, zodat ze precies weten wat ze op een dag moeten doen. Soms ook zĳn de instructies te ingewikkeld of de opdrachten te groot om in één keer te maken. Wĳ coachen de docenten om met dit soort leerlingen net even iets anders om te gaan. Bĳvoorbeeld door de opdrachten in kleinere stukjes op te knippen of door in de les individueel even te vragen of ze alles hebben begrepen. De trajectklas is eigenlĳk een vervanging van de ambulant begeleiders. Elk kind had voorheen z’n eigen begeleider, maar die kwam en ging weer. Met de trajectklas blĳft de opgebouwde kennis binnen de school, die vervolgens met docenten en mentoren wordt gedeeld.’

ACTIE!

10% korting op 8 uitgaven tĳdens de Week van passend onderwĳs

NIEUW!

Differentiëren is te leren! Omgaan met verschillen in het basisonderwĳs en het voortgezet onderwĳs Hoe komen leraren tegemoet aan de verschillende behoeftes, talenten en leervoorkeuren van leerlingen? In deze boeken wordt aan de hand van concrete handreikingen en voorbeelden duidelĳk hoe leraren kunnen differentiëren. Aandacht is er onder andere voor differentiëren in instructie, leerstof en leertĳd. De boodschap is helder: differentiëren is – hoe ingewikkeld soms ook – écht mogelĳk. Als leraren de kunst van het differentiëren eenmaal verstaan, dragen ze bĳ aan betere leeropbrengsten en vergroten ze de kansen van ál hun leerlingen. Versie PO: Paperback, 178 p., € 29,90 Versie VO: Paperback, ca 120 p., € 28,90

Hart voor leren! Passend onderwĳs in de klas

Leerkrachten begeleiden bĳ passend onderwĳs

Passend onderwĳs in een groep met allemaal unieke leerlingen: hoe verzorg je dat? Dit boek maakt leerkrachten wegwĳs in passend onderwĳs. Het gaat over passend onderwĳs en uw groep, uw leerlingen, uw team en de ouders. Met didactische achtergronden, concrete tips, voorbeelden en bruikbare handvatten om passend onderwĳs vorm te geven in de praktĳk.

Met de komst van passend onderwĳs wordt de samenwerking tussen leerkrachten, interne begeleiders, ouders en instanties steeds belangrĳker. Dit onmisbare handboek biedt begeleiders, bestuurders en managers een kader voor effectieve samenwerking. De auteur geeft achtergronden en concrete handreikingen die in elke school bruikbaar zĳn. In het boek staat de methodiek van consultatieve leerlingbegeleiding uitgebreid beschreven.

Paperback, 76 p., € 25,90

Paperback, 180 p., € 29,90

Met de juiste begeleiding excelleren getalenteerde leerlingen!

Help leerlingen zich bewust te worden van hun talenten!

Leer meer over stoornissen/afwĳkend gedrag.

Bestel op www.cps/uitgeverĳ deze uitgaven in de Week van passend onderwĳs (24 t/m 28 maart 2014) met 10% korting. Vergeet niet de couponcode in te vullen: PASSENDONDERWĲS.

CPS BOEKEN feb.indd 17

14-02-14 10:18

Praktische handvatten in één boek!

Differentiëren is te leren Leerkrachten staan elke dag voor de uitdaging het beste in alle kinderen naar boven te halen. Maar hoe realiseer je dat? Hoe kom je in een groep van pakweg dertig leerlingen tegemoet aan de verschillende behoeftes, talenten en leervoorkeuren? Het boek Differentiëren is te leren van Aafke Bouwman geeft daarvoor praktische handvatten. tekst ingrid iekker

In het boek Differentiëren is te leren laat Aafke Bouwman, van CPS Onderwijsontwikkeling en advies stap voor stap zien hoe differentiëren in de praktijk vorm kan krijgen in alle klassen van het basisonderwijs. Differentiëren is hard nodig, zegt zij, om in te kunnen spelen op actuele ontwikkelingen. Aan de ene kant neemt de gevarieerdheid in de klassen toe, bijvoorbeeld door het passend onderwijs. Kinderen uit het speciaal onderwijs komen naar reguliere scholen, maar hebben misschien een andere aanpak nodig. Aafke: ‘Dat vraagt wat van leerkrachten. Want hoe ga je om met een grote diversiteit in de klas? Hoe spreek je ieder kind aan?’ Aan de andere kant zijn er doelen die behaald moeten worden. Leerlingen moeten aan het eind van een schooljaar bepaalde vaardigheden hebben opgedaan. Hoe motiveer je kinderen zodat zij inderdaad de stof op een voor hun adequate manier tot zich nemen? Daarnaast is er nog de interne drijfveer van leerkrachten, constateert Aafke. ‘Leerkrachten willen het liefst ieder kind bieden wat het nodig heeft. Hoe doe je dat en hoe accepteer je tegelijkertijd dat er grenzen zijn? Je kunt immers niet ieder kind individueel les gaan geven. Het antwoord is differentiëren’, zegt Bouwman. Hoe je dat doet, legt zij uit in haar boek.

ongeacht de visie op onderwijs. Op basis van gegevens - zoals toetsen - en observaties en werk van leerlingen, deelt de leerkracht de niveaugroepen in. Aafke pleit voor convergente differentiatie. Dat wil zeggen dat elke les gezamenlijk start. Vervolgens gaan de pluskinderen - die de stof snel eigen maken of een andere uitdaging vragen - met een opdracht verder. De basisgroep gaat verder met instructie door de leerkracht. Vervolgens gaat een deel daarvan ook zelf aan de slag. De zorgleerlingen krijgen vervolgens extra aandacht terwijl de leerkracht ook ruimte inplant om bij de andere groepen langs te gaan of instructie te geven. De les wordt vervolgens gezamenlijk afgesloten. Aafke benadrukt dat de indeling van de groepen niet statisch is. De indeling van basisgroep met twee subgroepen kan per vak verschillen. Een kind dat heel goed is in rekenen kan bijvoorbeeld grote moeite hebben met technisch lezen. Ook kan een kind grote vorderingen maken en van groep verschuiven. ‘Daar moet je als leerkracht heel flexibel mee omgaan.’ Overigens vraagt een combinatiegroep een andere indeling, zegt ze. Voorkomen moet worden dat daar teveel subgroepen ontstaan.

Gezamenlijk start

Met en zonder instructie

Het beste is volgens haar om op twee, maximaal drie niveaus te werken. Dat is behapbaar voor de leerkracht en werkt in de praktijk ook prima in alle klassen,

Het boek staat vol praktische voorbeelden. Bijvoorbeeld voor groep 1 en 2 waar met rijke rekenvragen wordt gewerkt. ‘Je geeft een groepje leerlingen met

een ontwikkelingsvoorsprong een aantal sjaals met de opdracht: zoek uit welke sjaal de langste is en noteer dat. Verder geef je geen uitleg. Je zegt niet hoe ze kunnen uitzoeken welke de langste is of hoe ze dat kunnen opschrĳven. Dat laat je ze zelf uitzoeken. Het gaat erom hoe zĳ het ‘probleem’ oplossen. De basisgroep kan dezelfde opdracht uitvoeren, maar heeft instructie nodig. De zorgleerlingen voeren deze opdracht samen met de leerkracht uit. Die daagt ze uit om zelf na te denken, maar draagt ook ideeën aan die de kinderen stap voor stap naar de oplossing brengen.’

Behalen van lesdoelen Ook voor de hogere groepen staan in het boek veel handreikingen om het differentiëren in de praktĳk toe te passen. Aafke: ‘Als je bĳvoorbeeld de woorden oefent die op –lĳk eindigen maar die je als –luk uitspreekt, start je klassikaal met een korte instructie. Leerlingen die op niveau lezen, lezen hun eigen boek. De basisgroep en zorgleerlingen krĳgen instructie en oefenen deze woorden in tweetallen, waarna zĳ een tekst lezen waar deze leesmoeilĳkheid in voorkomt. De zorgleerlingen oefenen extra met de leerkracht. Zo behaalt uiteindelĳk ieder kind de lesdoelen.’

Geprikkeld

Het boek Differentiëren is te leren is te bestellen via www.cps.nl/uitgeverĳ. Hier is ook de vo-versie van het boek te bestellen.

Manon van Rĳssen is leerkracht aan De Dorpsschool in Bathmen en werkt al enige tĳd in haar klas met dit differentiatiemodel. ‘Het werkt echt heel goed. Je kunt de kinderen op maat bedienen. Het is zo leuk om te zien dat alle kinderen geprikkeld blĳven. En dat de zorgleerlingen bĳ blĳven en geen moment achterop raken doordat zĳ extra instructie krĳgen.’ Toch is differentiëren niet iets wat je zomaar doet, volgens Manon. Het vraagt wel om enorm veel structuur en een goede planning en voorbereiding. ‘Iedereen moet weten waar hĳ aan toe is. Dat geldt voor leerlingen, maar ook voor de leerkracht. Maar als je op weg bent, en je ziet hoe goed het voor iedereen uitpakt, dan kun je niet anders dan enthousiast worden.’

In de training Differentiëren is te leren! krĳg je inzicht in de verschillen tussen leerlingen en praktische tools om in de lessen meer rekening met deze verschillen te houden. Kĳk voor meer informatie op www.cps.nl/academie

PrimaOnderwijs 19

Vindt u ook dat roken echt niet meer kan? Maak het bespreekbaar met uw leerlingen! Gebruik hiervoor het gratis lespakket van KWF Kankerbestrijding.

ROKEN IS ZÓÓÓ TIENDUIZEND KEER JE LIPGLOSS DOEN echt niet meer.nl

ROKEN IS ZÓÓÓ NIEt mEER vaN dEzE tIjd - Yes-R

roken kan echt niet meer.nl

ROKEN IS ZÓÓÓ mIlKShaKE OvER jE hOOfd EN KRIjg echt niet meer.nl - Bibi (Kaboutertje)

roken kan

ROKEN IS ZÓÓÓ MIjN KapSEl uIt 1991 - Gordon

roken kan echt niet meer.nl

- Gigi Ravelli

roken kan

ROKEN IS ZÓÓÓ aNcINg LINEd echt niet meer.nl - Yuvat

ROKEN IS ZÓÓÓ StRaKKE gElE SlIp zwEm echt niet meer.nl - Dries Roelvink

roken kan

‘Dankzij het lespakket van KWF Kankerbestrijding gaan leerlingen met elkaar in discussie over een gezonde leefstijl’

roken kan

(Corinne Klaasse-Schoonman, onderwijsassistent Charles de Foucauld Mavo Spijkenisse)

Voordelen lespakket KWF Kankerbestrijding

ROKEN IS ZÓÓÓ TaNdENpOETSEN mET dE KRaaN OpEN

• • • •

Maakt onderwerpen als kanker, roken en een gezonde leefstijl bespreekbaar Kant-en-klaar Zelfsturend Te gebruiken als voorbereiding op een maatschappelijke stage of op een actie voor KWF Kankerbestrijding

- Dio

roken kan echt niet meer.nl

KWF adv Lespakket.indd 2

Wilt u aan de slag met het lespakket van KWF Kankerbestrijding? Vraag gratis inlogcodes aan via MAS@kwf.nl. Meer informatie via www.kwf.nl/stage

13-02-14 13:09

R N d

ROKEN IS ZÓÓÓ NIEt mEER vaN dEzE tIjd - Yes-R

roken kan echt niet meer.nl

KWF adv Lespakket.indd 3

13-02-14 13:09

Elke leerling kan

Uitblinken is niet alleen weggelegd voor bollebozen. Iedere leerling heeft een talent. Scholen kunnen leerlingen helpen ontdekken waar ze goed in zijn. Essentieel is wel dat ze het onderwijs persoonlijker maken, zo raadt onderwijsadviesbureau KPC Groep aan. tekst mirjam janssen beeld human touch photo

De overheid wil de opbrengst van het onderwĳs verbeteren en lessen beter laten aansluiten bĳ verschillen tussen leerlingen. Dat biedt aanknopingspunten om alle leerlingen te laten excelleren. Ineke van Sĳl richt zich als onderwĳsadviseur van KPC Groep op het primair onderwĳs. ‘Wĳ bieden een andere manier aan om het onderwĳs te organiseren. Of kinderen nu hoogbegaafd zĳn of andere talenten hebben, bĳvoorbeeld op het gebied van sport of techniek, ze moeten de kans krĳgen te onderzoeken wat ze kunnen.’

Persoonlijk onderwijs KPC Groep analyseert per school waar de mogelĳkheden voor verbetering liggen en geeft trainingen aan docenten om in de les om te gaan met verschillen. ‘Het gaat erom dat je het onderwĳs persoonlĳker maakt’, vult Detje de Kinderen aan. De Kinderen ondersteunt als onderwĳsadviseur bĳ KPC Groep scholen in het voortgezet onderwĳs. ‘Je kunt verschillende dingen doen: opbrengstgericht omgaan met de verschillen in de klas via het directe instructiemodel (dat uitgaat van verschillende leervermogens) of voor elke leerling een persoonlĳk leerplan maken. In dat laatste geval maak je onderwĳs persoonlĳk door aan te sluiten op de unieke talenten van een leerling. Dit kun je doen door vanuit de eigen interesse van de leerlingen te werken of door een relatie te leggen tussen het binnen- en buiten leren. Maar ook door het onderwĳs niet rond de docent, maar rond de inhoud te organiseren. Kinderen snappen dan beter waarvoor ze leren.’

Kort en doelgericht Bĳ persoonlĳk leren krĳgen kinderen in kleine groepen gepersonifieerd onderwĳs. Daarnaast krĳgen ze af en toe klassikale instructies. Van Sĳl: ‘Stel dat je een eenheid hebt van 90 kinderen, drie leerkrachten en een assistent die nauw met elkaar samenwerken, dan kun je kleinere groepen samenstellen van maximaal 15 kinderen. Zĳ krĳgen korte en doelgerichte instructies van twee leerkrachten, terwĳl de andere leerkracht en de assistent begeleiden. Daarnaast zĳn er ook momenten dat leerlingen bĳ hun vaste juf of meester in hun eigen groep les krĳgen. Voor hoogbegaafde kinderen kun je in deze groepen verrĳkende stof aanbieden, voor de anderen opdrachten op hun eigen niveau. Als je in een klassikale situatie iets organiseert voor uitblinkers, maken kinderen zich vaak klein. Ze willen niet opvallen. Maar als je kinderen in groepen bĳ elkaar zet met dezelfde interesses en talenten dan vallen de verschillen niet op. Niemand is dan meer een uitzondering.’

Docentonafhankelijk gedrag Volgens De Kinderen moeten docenten en scholen hun onderwĳsdoelen wel eerst duidelĳk vaststellen. ‘Leg vast wat je wilt dat leerlingen kunnen en in welke mate ze dat moeten beheersen aan het eind van een les. Bĳ het formuleren van de leerdoelen kun je leerlingen ook een rol geven, want dat kunnen ze ook heel goed zelf inschatten. In het basisonderwĳs hebben veel kinderen te maken gehad met een direct instructiemodel en daar kun je in het voortgezet onderwĳs op verder bouwen.

KPC.indd 22

14-02-14 10:53

structies aan op hun niveau in de vorm van workshops die door ouders of leerkrachten worden gegeven. Die workshops zĳn heel gevarieerd: van les in talen, striptekenen, dans, EHBO en vechtsport tot verzorging. De leerlingen vinden het erg leuk, maar ook de ouders en de leerkrachten kunnen er hun talenten laten zien.’ Om de talenten van de leerlingen goed in kaart te brengen, gebruikt De Akker een mindmap, waarop per kind de kwaliteiten worden aangegeven. Smits: ‘Gewone leerlingvolgsystemen brengen de talenten niet in beeld. Hiermee lukt dat wel. Je ontdekt zo echt nieuwe kanten aan kinderen. Door deze persoonlĳke manier van werken, komen kinderen meer tot hun recht.’

Big Picture Learning Concept

Als docent houd je dan steeds in de gaten of leerlingen op het goede niveau werken en feedback geven. Zo leren de leerlingen op den duur zelf in te schatten wat ze kunnen. Op deze manier bevorder je docentonafhankelĳk gedrag.’

Passie en talenten ‘Wĳ gaan uit van meervoudige intelligentie’, vertelt directeur Dorette Smits van Basisschool De Akker in Heereveen. ‘Niet alleen van cognitieve intelligentie. Wĳ bieden onze leerlingen groepsdoorbrekende in-

Rianne Koole, adjunct-directeur van Lentiz Kastanjecollege, een vmbo-havo-school in Maassluis is enthousiast over het Big Picture Learning Concept, een benadering om onderwĳs persoonlĳker te maken. Haar school werkt al zeven jaar volgens deze methode. ‘Onze leerlingen zitten in een vaste groep met een vaste docent, maar ze werken in eigen projecten die zĳn gerelateerd aan hun passie en talenten. De meeste lessen geven we zo lang mogelĳk in projectvorm. De leerlingen moeten steeds naar een eindproduct toe werken. Afhankelĳk van hun niveau kan dat een presentatie zĳn of een concreet product. Steeds kĳkt hun vaste coach waar leerlingen aan toe zĳn en daagt hen uit hun grenzen te verleggen. Doordat we maatwerk leveren kunnen we daarin heel goed aansluiten op de behoefte van de leerling. Zo hebben een paar mavo-leerlingen vorig jaar wiskundelessen gevolgd op havo-niveau. Dat was voor hen veel uitdagender.’ Gêne om uit te blinken hebben haar leerlingen niet, merkt Koole. ‘We hebben op onze school nog een paar reguliere klassen en daar heerst meer een zesjescultuur. In het projectonderwĳs willen ze juist presteren, ze willen een goed cĳfer. De leerlingen leren over hun eigen prestaties nadenken en elkaar feedback geven. Dat is heel stimulerend.’

Meer weten? Meer informatie over de Amerikaanse methode om onderwĳs persoonlĳker te maken, is te vinden op www.kpcgroep.nl/bigpicture. Meer informatie over onderwĳs anders organiseren is te vinden op www.kpcgroep.nl/onderwĳsanders of scan deze pagina met Layar om direct naar de sites te gaan.

PrimaOnderwĳs 23

KPC.indd 23

14-02-14 09:24

Kleine scholen leren van elkaar Kleine scholen hebben te maken met specifieke uitdagingen. Daarom organiseert School aan Zet netwerken en regionale conferenties voor directeuren, intern begeleiders en leerkrachten van kleine scholen, waar ze gerichte informatie krijgen en contact kunnen leggen met scholen in hun omgeving. Zo kunnen ze profiteren van elkaars kennis en expertise. tekst mirjam janssen beeld human touch photography

Kleine basisscholen zien zich de komende jaren voor stevige uitdagingen geplaatst. Net als bĳna alle basisscholen krĳgen ze te maken met krimp en met de invoering van Passend onderwĳs. Bovendien verscheen vorig jaar een rapport van de Onderwĳsraad waarin stond dat kleine scholen geen continuïteit en kwaliteit zouden bieden. Dat leidde tot veel politieke opschudding. Staatssecretaris Sander Dekker van Onderwĳs wil dat kleine scholen gaan samenwerken in regionale verbanden.

Kansrijke combinatiegroepen Om kleine scholen te ondersteunen en te informeren, organiseert School aan Zet regionale conferenties en

netwerkbĳeenkomsten voor hen. Verspreid over het land zĳn netwerken gevormd die zĳn opgezet en worden begeleid door School aan Zet-experts Mini Schouten en Fenje Louwsma. ‘De doelen van deze netwerken zĳn informatievoorziening, kennisdeling, intervisie en samenwerking in de regio’, zegt Louwsma, die ook als onderwĳsadviseur werkzaam is. Zĳ werkte zelf als leerkracht op een kleine basisschool en schreef het boek Kansrĳke combinatiegroepen, bedoeld voor kleine scholen. ‘Deze scholen hebben te maken met steeds grotere verschillen binnen klassen. Zĳ moeten hun instructies organisatorisch optimaliseren en wel zo dat de leerkracht overzicht blĳft houden. Anders rent de leerkracht van instructie naar instructie.’

SAZ.indd 24

14-02-14 09:25

Onderwijsinhoudelijke onderwerpen Tijdens de netwerkbijeenkomsten is de begeleiding van Louwsma gericht op onderwijsinhoudelijke onderwerpen als visieontwikkeling op kleine scholen, didactiek en onderwijsvernieuwing. Haar collega Mini Schouten, parttime directeur-bestuurder van een vereniging van 31 besturen voor primair onderwijs in Oost-Gelderland, houdt zich bezig met strategische kwesties. ‘Ik kijk met de scholen naar de rol die alle betrokkenen vervullen: wat is de taak van de ouders, van het team en van het bestuur? Welk toekomstperspectief zien ze? En welke rol speelt de school in de gemeenschap? De meeste kleine scholen staan in dorpen waar alle voorzieningen al verdwenen zijn. De scholen zijn daar de plaats waar mensen elkaar nog treffen. De kwaliteit van kleine scholen is vaak negatief in het nieuws, terwijl er in tegenstelling tot de beeldvorming juist een goed pedagogisch klimaat heerst.’ Scholen kunnen zich nog aansluiten bij deze netwerken.

Tijdswinst Esther de Wit, directeur van Het Beekdal in Chaam, volgde een serie regionale netwerkbijeenkomsten van School aan Zet en beschouwt die als ‘een eyeopener’. Zij vond de netwerken een goede plek om ervaringen uit te wisselen en deed er bruikbare tips op voor haar school. Het Beekdal telt 52 leerlingen waaronder een aantal potentiële SBO-leerlingen. De leerlingen zijn verdeeld over drie combinatieklassen met een eigen leerkracht en een onderwijsassistent die voornamelijk ondersteunt in de middenbouw. De Wit: ‘Wij streven ernaar op drie niveaus per groep les te geven. Maar in de praktijk werkt dat niet. Wij hebben in de netwerkbijeenkomsten geleerd hoe je in een combinatiegroep een instructie kunt geven aan verschillende jaargroepen tegelijk met een gedifferentieerde vraagstelling. Dat levert zoveel tijdwinst op dat we meer ruimte krijgen voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Wij bieden een goede begeleiding en krijgen daardoor relatief veel zorgleerlingen. Op onze school zitten een paar kinderen die op een grotere school niet op hun plek zouden zijn, maar hier prima functioneren.’

Gelijkgestemden Anita de Bie, directeur van Eenbes Basisschool Sint Jozef in Nederwetten, heeft de ervaring dat reguliere onderwijsadviezen niet toepasbaar zijn op een kleine school. ‘Veel rekenmethodes laten voor bepaalde

sommen verschillende oplossingsstrategieën zien. Maar dat is heel lastig als je in drie groepen rekenonderwijs op deelniveaus moet geven. Dan moet je met al die kinderen verschillende oplossingsstrategieën uitwerken. Dit soort voor ons onbruikbare adviezen kregen we te vaak.’ De directeuren van Het Beekdal en Eenbes Basisschool Sint Jozef ontmoetten elkaar tijdens de regionale bijeenkomsten van School aan Zet. En dat klikte meteen. De Wit: ‘Je praat met gelijkgestemden. Zij hebben dezelfde combinatiegroepen als wij en gebruiken dezelfde rekenmethode. Een van hun leerkrachten heeft daarvoor handige instructiefilmpjes ontwikkeld die wij mogen gebruiken. Onze onderbouwleerkracht ontwikkelt verbonden lessen voor groep 1, 2 en 3. Hier kunnen de collega’s van Nederwetten weer gebruik van maken.’ ‘We hebben samen extra scholing ingekocht,’ vertelt de Bie. ‘Als kleine school kun je dat alleen bijna niet betalen. Ook de collegiale consultatie is voor ons heel waardevol.’ Samen met School aan Zet werken De Wit en De Bie aan de ontwikkeling van een competentieprofiel van leerkrachten op een kleine school. De Bie: ‘Niet iedere leerkracht is geschikt om les te geven aan een combinatiegroep met twee of meer jaargroepen. Wij proberen nu vast te stellen wat je echt moet kunnen om als leerkracht op ons type school succesvol te zijn. Juist in dit soort gevallen kunnen we van elkaar leren.’

Werkconferenties

School aan Zet organiseert in het voorjaar regionale conferenties voor directeuren, IB’ers en leerkrachten van kleine scholen. Op die conferenties vertellen experts en scholen hoe zij vorm geven aan goed en opbrengstgericht onderwijs op kleine scholen. Deze conferenties zijn bedoeld voor scholen met minder dan 80 leerlingen. De bijeenkomsten vinden plaats op 12 maart (Tiel), 9 april (Roermond), 21 mei (Zeddam) en 4 juni (Zwolle). Opgeven kan via www.schoolaanzet.nl.

PrimaOnderwijs 25

SAZ.indd 25

14-02-14 09:26

gebruik cod e Primagem erkt14 in je winkelmand je. Geldig t/m mei ‘14

edg em

edg

erk t

Dit is van

VLINDER rkt

g rkt © goedgeme goedgemerkt goedg© emerk goet © dgego medr kget © me rk

t©

t e©me ©oeerdkg kt m er m o geg

r kt

01 2 Ilse 345 678 9

Handig... goedgemerkt kwam als eerste met PLAKGEMAK labels. Niet meer instrijken, gewoon plakken op het wasetiketje en......... klaar! Ideaal voor in jassen,mutsen, handschoenen én voor drukke ouders.

goedgemerkt ©

Maak een eind aan uitzoekerij! Met onze naam- en kledinglabels weet je wat van wie is. Ideaal voor broodtrommels, drinkbekers en schoolspullen. Onze labels zijn natuurlijk veilig voor (af-)wasmachine, magnetron en wasdroger. Probeer het zelf nu voordelig en tip de ouders!

e © goe d g

ed go

netje AFlonor

M J arJkor Maans is aseln Maa ikaend

Piet

Wouteerr

06-12345678

www.goedgemerkt.nl Koch fotografie.indd 44

14-02-14 10:51

Meld je aan!

Ververs Awards 2014

Stimuleringsprijzen voor innovatief onderwijs De Ververs Award is een stimuleringsprijs voor een inspirerende toekomstvisie op het onderwijs. De prijs is in het leven geroepen om het inhoudelijk gesprek over ons toekomstig onderwijs op gang te brengen en te houden. Veelal gaat onderwijsvernieuwing over de hoe-vraag: hoe kunnen we anders lesgeven of leren? De Ververs Foundation en SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) zijn allebei geïnteresseerd in de wat-vraag: wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren? Procedure

Femke Gerritsen won in 2013 de Ververs Award

Nieuw in 2014 Vorig jaar won Femke Gerritsen de eerste Ververs Award - als docent en ict-coördinator verbonden aan de iPadklassen op het Bonhoeffer College - in een spannende finale. Anders dan in 2013 kent de Ververs Award in 2014 twee gelijkwaardige prijzen. De Ververs Award voor een innovatieve onderwijspraktijk is, net als vorig jaar, bedoeld voor mensen uit het onderwijsveld die op aansprekende wijze hun onderwijsaanbod innoveren in hun dagelijkse schoolpraktijk. Nieuw is de Ververs Innovatieprijs 2021. Deze prijs is bedoeld voor iedereen - binnen of buiten het onderwijs - die inspirerende ideeën heeft over wat leerlingen in de toekomst zouden moeten leren. Visies op de inhoud van het onderwijs kunnen immers bij allerlei mensen en op allerlei plekken ontstaan. Aan beide awards is een aanmoedigingsprijs van € 5.000,- verbonden. Op www.verversaward.nl is alle informatie over criteria voor beide prijzen te vinden.

Na de sluitingsdatum gaat een deskundige jury alle aanmeldingen bekijken en beoordelen. Per prijs worden de drie beste inzendingen geselecteerd en genomineerd voor een van de Ververs Awards 2014. Genomineerden ontvangen rond half mei bericht. In juni worden vervolgens het slotdebat en de prijsuitreiking georganiseerd (op moment van schrijven is de precieze datum nog niet bekend, deze wordt spoedig via de website gecommuniceerd). Iedere genomineerde krijgt de gelegenheid zichzelf en zijn/ haar visie kort te presenteren (via film of presentatie). Aansluitend legt de jury iedere genomineerde een prikkelende vraag voor. Als de jury zich daarna beraadt op de winnaars van beide awards, zal het publiek in de zaal aan de hand van stellingen debatteren over wat in de toekomst interessant is om te leren. Aan het einde van het debat maakt de jury bekend wie de winnaars zijn van de Ververs Awards 2014.

Aanmelden Heb je een innovatieve onderwijspraktijk of een onderwijsvisie voor 2021 die anderen kan inspireren? Schrijf je dan in voor een van de Ververs Awards 2014. Aanmelden kan via www.verversaward.nl tot en met 25 april 2014.

PrimaOnderwijs 27

Ververs.indd 3

13-02-14 13:17

Waarom leren in hapklare brokjes als het ook betekenisvol kan?! Educatieve uitgevers leveren een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het onderwijs. De uitgever is niet alleen leverancier, maar denkt mee en adviseert over de inhoud van nieuwe lesmethoden en de implementatie daarvan in de onderwijspraktijk. Verschillende uitgeverijen bieden een rijke leeromgeving. Niet leren in hapklare brokjes maar leren in betekenisvolle situaties rond thema’s. Zo’n veertig jaar geleden maakte het thematisch onderwĳs in Nederland furore. Op veel scholen werd geëxperimenteerd met een meer open benadering van het onderwĳs. Leerlingen leerden om aan projecten te werken en er was daarbĳ meer ruimte voor de eigen inbreng van kinderen. Dhr. Berends van Pabo Saxion Hogescholen Deventer gaf in die tĳd aan dat hĳ merkte dat na een aantal jaren het enthousiasme wegebde. Er waren steeds meer kritische geluiden te horen over deze in gang gezette vernieuwingen. Men vond dat de leerlingen dan wel leuk met allerlei projecten en thema’s aan de slag waren, maar ze leerden zo niet de taalvaardigheden die een zorgvuldig opgebouwde didactiek behoefden. De kritiek leidde tot een hernieuwde aandacht voor een cursorische taaldidactiek. Na desastreuze berichten over de kwaliteit van het Nederlandse taalonderwĳs in het begin van de jaren negentig, gevolgd door het formuleren van het Actieplan Taal en de oprichting van het Expertisecentrum

Nederlands, is het Nederlandse onderwĳs druk in de weer met interactief taalonderwĳs. We zĳn weer op zoek naar betekenisvolle, authentieke leersituaties, omdat de leerlingen in het onderwĳs te passief zĳn, er te weinig aandacht is voor de functionaliteit van de opdrachten en de taaldomeinen volledig gesplitst aangeboden worden. Uitgeverĳen sluiten zich bĳ dhr. Berends en bĳ interactief onderwĳs aan.

We zetten er een aantal op een rĳ!

Kant en Klaar (Plus) De serie Kant en Klaar is op veel scholen bekend als pluswerk of projectwerk: vakoverstijgend zelfstandig werken met verschillende thema’s per groep, waarbij leerlingen leren binnen aansprekende contexten. Voor de cognitief meest begaafde leerlingen is er inmiddels Kant en Klaar Plus: échte verdieping buiten de kerndoelen om, met thematisch uitdagende projecten voor sterke en hoogbegaafde leerlingen van groep 5 tot 8+. Deze serie voor slimme en hoogbegaafde leerlingen is tot stand gekomen onder supervisie van professor dr. Tessa Kieboom, verbonden aan het Centrum voor Begaafdheids Onderzoek, Antwerpen. Meer informatie is te vinden op: www.schoolsupport.nl/kant+en+klaar en www.schoolsupport.nl/kant+en+klaar+plus

Themaplein In deze uitgave worden verschillende leerthema’s voor leerlingen in de bovenbouw van de basisschool uitgewerkt, vanuit de invalshoek dat kinderen willen onderzoeken, willen weten en willen leren. De vakken die in Themaplein in samenhang aan bod komen, zijn de zaakvakken en de creatieve vakken. Daarnaast komen er taalactiviteiten aan bod. Het is wel aan te raden dat er nog een methode taal en rekenen naast gebruikt wordt. Het lesmateriaal is in eerste instantie ontstaan en opgebouwd rond de principes van werken in hoeken. De zaakvakken, creatieve vakken en taalvaardigheden worden niet langer als losstaande activiteiten aangeboden, maar zijn met elkaar verweven in een overkoepelend thema. Leerlingen gaan in verschillende hoeken aan de slag met werkbladenblokken, opdrachtkaarten en een digitale leeromgeving en leggen bij voorkeur hun eigen portfoliomap aan. Kijk voor meer informatie op www.schoolsupport.nl/themaplein

Alles-in-1

TopOndernemers Leerlingen op veel verschillende, nieuwe en verfrissende manieren laten werken aan geschiedenis, aardrijkskunde, natuur en techniek. Dat is wat TopOndernemers doet. Kinderen ontdekken de wereld en zichzelf via dit thematische onderwijs. TopOndernemers realiseert zich dat je kinderen in de verkenning van de wereld niet aan hun lot moet overlaten, maar ze zeker ook niet aan het handje moet meenemen. De Winkler Prins integratie biedt verdieping en verbreding over het onderwerp. Zie ook: www.topondernemers.nu

Deze methode voor het basisonderwijs kan worden meegenomen in de zoektocht naar een nieuwe methode. Alles-in-1 betekent betekenisvol, afwisselend onderwijs waarbij vakken gecombineerd en geïntegreerd worden. Recente aanvullingen zijn digitale (online)toetsen, auditieve dictee-afname, module voortgezet lezen en een digitaal kopieerbladenpakket (werkwoord)spelling. Naast Alles-in-1 bestaat er ook Alles-Apart, een methode voor spelling, grammatica, begrijpend lezen, aangevuld met suggesties voor Engels en creatieveen zaakvakken. Voor meer info: www.alles-in-1.org

Win een

Complete Classroom Makeover t.w.v. 15.000,-!

Leg uit waarom jouw klaslokaal een Complete Classroom Makeover verdient en win een compleet ingerichte klas met Acer apparatuur ter waarde van 15.000,-

Meld je aan!

Acer for Education is de investering in de toekomst!

www.acer.nl/foreducation/win

Bezoek Acer op de IPON standnummer: B101

De innovatieve oplossingen van Acer maken het verkrijgen, delen en creĂŤren van informatie gemakkelijker, zodat de lessen interactiever en leuker verlopen. acer.nl

00_Basis_ADS_PO.indd 6 862855 Acer ADV_ Education Prima Onderwijs.indd 1

10-02-14 08:43 06-02-14 15:04

IEDEREEN EEN KEI IN WISKUNDE Onderzoek van de Noorse University of Science and Technology uit Trondheim (2013) heeft uitgewezen dat wiskunde leren een kwestie van oefenen is. Of je nu een wiskundeknobbel hebt of niet: oefening baart dus echt kunst! StudySteps is het online platform voor onderbouwleerlingen van havo en vwo, waarmee zij hun kennis van wiskunde kunnen bijspijkeren. StudySteps is ontwikkeld in samenwerking met wiskunde-experts en biedt een praktische en overzichtelĳke manier om stap voor stap het vak onder de knie te krĳgen. Naast tips en adviezen die bĳ het maken van de opdrachten worden gegeven, staat ook een

persoonlĳke wiskundecoach voor de leerling klaar om vragen aan te stellen. Met StudySteps kan iedereen een kei worden in wiskunde!

Aan de slag Met StudySteps kiezen leerlingen de onderwerpen die ze willen oefenen. Alle onderwerpen sluiten aan bĳ de wiskundemethode van school en de proefwerken die ze moeten maken. ze kunnen onbeperkt oefeningen maken of zelf een studieplan maken. StudySteps geeft stap voor stap uitleg, tips en motivatie om te blĳven oefenen. En mochten de leerlingen er even niet uitkomen, dan kunnen ze hulp vragen aan de online wiskundecoaches, die iedere dag klaar staan. StudySteps biedt verschillende abonnementsvormen en leerlingen kunnen een week lang gratis kennis maken met het online platform.

Geen struikelblok Wiskunde is een belangrĳk vak, dat voor vele vervolgopleidingen een harde toelatingseis vormt. Sinds de lancering van StudySteps in september jl. zĳn al 5.000 proefabonnementen afgesloten en hebben al veel leerlingen hun wiskunderesultaten verbeterd. Bezoek voor meer informatie: www.studysteps.nl.

Studysteps.indd 31

14-02-14 09:36

3 4 5 9 6 8

Rekenen is in elk vak wel toe te passen.

Rekenen in andere vakken

‘ Rekenen is overal om ons heen’ Over twee jaar telt de rekentoets in het voortgezet onderwijs officieel mee voor het eindexamen. Om leerlingen daar op voor te bereiden, organiseren sommige scholen aparte rekenlessen, andere brengen rekenen onder bij wiskunde. Maar is rekenonderwijs wel een taak voor één leraar of is het een gezamenlijke verantwoordelijkheid? tekst truus groenewegen | beeld human touch photography

Met het project Rekenen in andere vakken stimuleert SLO het onderbrengen van rekenen in andere vakken. Zo delen leraren de verantwoordelijkheid en leren leerlingen rekenvaardigheden aan in samenhang. Het maakt ze bewust dat rekenen overal om ons heen is. Vanaf schooljaar 2015/2016 gaat het cijfer voor de rekentoets meetellen in de slaag-zakregeling. ‘Dat is een bijzondere situatie, omdat rekenen geen schoolvak is. Met de rekentoets heeft rekenen wel een eindmeting, maar een curriculum is er niet’, zegt Nelleke den Braber, projectleider bij SLO. ‘Rekenen is van niemand. Scholen laten een wiskundeleraar rekenen geven of zoeken andere oplossingen, maar is de rekentoets niet een mooie kans om het rekenen als leraren samen aan te pakken? Besteed je in verschillende vakken expliciet aandacht aan rekenen, dan is dat goed voor de rekenvaardigheden van leerlingen.’

Extra zorg Op het Wessel Gansfortcollege in Winsum is rekenen in andere vakken een van de zeven doelen in het rekenbeleidsplan. Leraar economie Marco Veenstra is als rekencoördinator de schrijver van het plan. Hij werkt op allerlei fronten aan een goed rekenbeleid. Dat gaat stap voor stap. Onontbeerlijk is daarbij de steun van de vestigingsleider, die bijvoorbeeld zonder meer akkoord ging met de aanschaf van een nieuwe rekenmethode. Bovendien maakt de school sinds vorig jaar gebruik van Cito-voortgangsrapportages. ‘We hebben nu goed in beeld wat per leerling en per klas de prestaties zijn en wat het referentieniveau is’, vertelt Veenstra. ‘Voor alle leerjaren staat de rekenles in de lessentabel. Om

ervoor te zorgen dat leerlingen het niveau van de rekentoets halen, hebben we extra zorg geregeld en geven we leerlingen persoonlijke aandacht op zwakke punten.’ Rekenen in andere vakken ziet het Wessel Gansfortcollege (vmbo-t en havo onderbouw, 300 leerlingen) als logisch onderdeel van het beleid. Een studiemiddag met SLO gebruikte Veenstra om overzicht te krijgen over welk vak wanneer welke onderwerpen behandelt. Veenstra: ‘Ik had de leraren gevraagd ter plekke hun materialen te laten zien en ze vertelden over hun manier van uitleggen. Op een overzicht van rekenonderwerpen per domein gaven collega’s aan welk onderwerp ze in hun vak in welke maand behandelen. Zo kwamen we erachter dat we grote hiaten hebben in de planning. Dat gaan we beter spreiden. We gaan ook onderwerpen herhalen, zodat leerlingen bepaalde vaardigheden blijven oefenen en het niet verwatert.’

Hulpmiddelenkaart Door de studiemiddag creëerde Veenstra bij zijn collega’s draagvlak om rekenen in verschillende vakken op te pakken. ‘In de lessen merken we nogal eens dat leerlingen de samenhang niet zien’, zegt hij. Een planninginstrument van SLO (zie kader) helpt om tot een globale planning voor rekenen te komen. Veenstra: ‘Daarbij wil ik de diverse manieren van notatie en didactische aanpak in kaart brengen en van daaruit een leerlijn procenten en een leerlijn meten uitzetten. Voor leerlingen kunnen we bijvoorbeeld een hulpmiddelenkaart maken, waarop we verschillende methodes laten zien, zodat ze zelf kunnen kiezen wat voor hen het beste werkt.’

SLO.indd 32

14-02-14 09:35

Scannen en plannen

Ambities Wat bij rekenen in andere vakken gewenst en haalbaar is, verschilt per school. ‘Op de ene school is contact tussen vaksecties of afdelingen al heel gewoon, op de andere kan afstemmen tussen twee vakken al een hele uitdaging zijn. Het kan een geleidelijk proces zijn’, zegt Den Braber. Om de situatie en de mogelijkheden in beeld te brengen, heeft SLO de RekenTrajectScan ontwikkeld, waar leraren en schoolleiders van vier scholen feedback op hebben gegeven. Met de scan kan een team of projectgroep systematisch alle belangrijke keuzes en aandachtspunten nalopen. Wat zijn de kenmerken van de school? Werken leraren al veel samen of is dat (vrij) nieuw? Wat zijn de ambities en de mogelijkheden? Wat gebeurt al? Is voldoende capaciteit aanwezig en beschikken leraren over de vaardigheden en competenties die nodig zijn om de ambities waar te maken? Welke materialen zijn beschikbaar, welke moeten ontwikkeld worden? Wie kan wat doen? Wat kan worden afgestemd en hoever willen leraren gaan? Met elkaar afstemmen betekent niet dat alles gelijkgeschakeld moet worden, benadrukt Den Braber. Streven naar een vloeiende leerlijn is mooi, maar bewustwording bij leerlingen én leraren is een goede eerste stap. ‘Voor leerlingen kan het juist goed zijn dat ze meerdere strategieën kennen, zodat ze die in afwijkende situaties makkelijker toepassen’, zegt ze. ‘Wel kan het expliciet

De RekenTrajectScan is geen blauwdruk voor een specifiek model, maar een houvast voor leraren, rekencoördinatoren en schoolleiders die samen willen kijken wat wenselijk en haalbaar is. SLO heeft ook een instrument voor planning en inventarisatie ontwikkeld, een handig hulpmiddel om overzicht te krijgen. Welke inhouden en vaardigheden komen in welke vakken aan de orde? Wanneer en op welk niveau? Waar geeft dat conflicten? Kunnen die worden opgelost? Wat zijn goede oplossingen? Dit kan het startpunt zijn voor het afstemmen van rekenen in verschillende vakken. Beide instrumenten zijn te vinden op de speciale SLO-website. Verder staat op deze site veel informatie over hulpmiddelen, vragen van scholen, praktische voorbeelden en handige links. Zo kunnen leraren en schoolleiders zelf kiezen wat ze nodig hebben en wat past bij de school. Kijk op www.rekeneninanderevakken.slo.nl. Of neem voor meer informatie contact op met Nelleke den Braber, n.denbraber@slo.nl.

39 4

benoemen van verbanden het rekenonderwijs versterken. In de les naar elkaar verwijzen – we doen hier hetzelfde, maar schrijven het anders op – maakt leerlingen ervan bewust dat rekenen overal om ons heen is en in verschillende vakken terugkomt.’

PrimaOnderwijs 33

SLO.indd 33

14-02-14 09:35

Wereldburgers i

Het onderwijs voedt kinderen op tot zelfstandige en participerende burgers die hun weg weten te vinden in de maatschappij. Die maatschappij wordt in snel tempo een stuk internationaler. Hoe gaat het onderwijs hier mee om? TEKST ERIK OUWERKERK | BEELD HOLLANDSE HOOGTE, HUMAN TOUCH PHOTOGRAPY

Ons dagelĳks voedsel komt uit alle continenten, we zĳn niet alleen afhankelĳk van gas uit Groningen maar ook uit Rusland, en bĳna iedereen spreekt Engels. Ons dagelĳks leven overschrĳdt de landsgrenzen meer en meer. Tegelĳkertĳd hebben veel Nederlanders het gevoel steeds minder invloed te hebben op de wereld om hen heen. Veelal richten ze zich dan ook op het behouden van Nederlandse verworvenheden zoals de verzorgingsstaat en de nationale identiteit - denk maar aan de zwartepietendiscussie onlangs. Van een Europees, laat staan mondiaal denken is bĳ hen nog geen sprake. Ook voor het onderwĳs is hier een belangrĳke taak weggelegd: ervoor zorgen dat de

kinderen van nu de wereldburgers worden van de toekomst. PrimaOnderwĳs sprak erover met Stephan Meershoek (Europees Platform), Sandra Niemeĳerten Vaarwerk (Koningin Wilhelmina College), Jeroen van der Zant (NCDO) en Jeroen van der Bron (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling SLO).

Van een ruim talenpakket… Staatssecretaris van onderwĳs Sander Dekker maakte in januari van dit jaar, een paar maanden voor de Europese verkiezingen, zĳn plannen voor het tweetalig onderwĳs op de basisschool bekend. Velen zien het als een voorlopig hoogtepunt van een

00_Wereldburgers_vs03.indd 34

13-02-14 15:40

s in de klas!

internationale trend binnen het onderwĳssysteem. Op school werd de blik natuurlĳk al langere tĳd naar buiten gericht, met name via de vreemde talen en vakken zoals aardrĳkskunde, geschiedenis en economie. Dat is niet zo vreemd als je denkt aan bĳvoorbeeld het Nederlandse aandeel in de wereldhandel, de koloniale geschiedenis en de instroom van migranten. Toch bleef het buitenland voor veel scholieren vele decennia een ver-van-mĳn-bed show. Met de komst van het tweetalig onderwĳs (in 1989 kreeg Nederland de eerste tto-school) werd het buitenland echter een stuk tastbaarder volgens Stephan Meershoek van het Europees Platform. ‘Taal is belangrĳk, maar interna-

tionalisering gaat om veel meer dan taal alleen. Via de taal leer je een cultuur kennen, beleven, en krĳg je er begrip voor. Ik sprak laatst een scholier die tweetalig onderwĳs volgt. Het belangrĳkste was voor hem niet dat hĳ vloeiend Engels sprak of zo gemakkelĳk Engelstalige romans kon lezen. Hĳ had veel meer zelfvertrouwen gekregen en had het vooral over de internationale ervaring door projecten en uitwisselingen, en het gevoel dat hĳ gemakkelĳk overweg kon met mensen uit allerlei landen. Hĳ voelde zich een wereldburger.’ De succesvolle implementatie van het tweetalig onderwĳs kreeg navolging en inmiddels zĳn er PrimaOnderwijs 35

00_Wereldburgers_vs03.indd 35

13-02-14 16:05

bĳna meer dan honderd tto-scholen in het land, voor alle niveaus. Afgezien daarvan is er sprake van zogeheten versterkt taalonderwĳs van talen als het Frans en Duits en krĳgen ook steeds meer scholen belangstelling voor het Chinees.

...naar je thuisvoelen in de wereld... Bĳ het opleiden van kinderen tot wereldburgers speelt ook het Elos-programma (‘voor grensverleggend onderwĳs’) van het Europees platform een rol. ‘De nadruk ligt daarbĳ op internationale samenwerking tussen scholen en leerlingen en gezamenlĳke projecten op het gebied van cultuur, politiek en maatschappĳ. Het wederzĳds respect groeit’, aldus Sandra Niemeĳer - ten Vaarwerk. Zĳ is sectordirecteur havo-vwo van het Koningin Wilhelmina College in Culemborg, een van de 39 Elos-scholen in Nederland. Ze roemt de menselĳke maat van Elos. ‘Je kunt een prachtig lespakket hebben over China

of Oost-Europa, maar niets haalt het natuurlĳk bĳ het echte contact: dat je samen met een leerling uit Istanbul een werkstuk maakt of bĳ een leeftĳdsgenoot uit China logeert. Vraag een leerling hier als hĳ de school verlaat wat het hoogtepunt was, en hĳ begint over de uitwisseling.’ Het toenemende internationale contact in het onderwĳs leidt vanzelf tot het besef deel uit te maken van een grotere wereld. ‘Die bewustwording is essentieel’, haakt Jeroen van der Zant in. ‘Want de wereld komt sowieso de klas binnen. Via onze mobieltjes, ons eten, onze kleren. En dan de leerlingen: in de grotere steden zitten soms kinderen van tien verschillende nationaliteiten in de klas, met meerdere moedertalen

en culturele achtergronden. Binnen- en buitenland scheiden is onmogelĳk geworden. Daarom gaat het er ook om steeds te wĳzen op de verbanden; ervoor te zorgen dat het respect voor andere culturen in onze multiculturele samenleving groeit, dat er een besef ontstaat van internationale verbondenheid en dat internationale samenwerking noodzakelĳk is voor ons allemaal.’

...tot het werken aan wereldburgerschap! ‘Een volgende logische stap is dan ook het nadenken over, en vormgeven van, wereldburgerschap’, zegt Frits Prior van het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum kort maar krachtig op de site van de NCDO. ‘Of het nu gaat om peuters of pubers, in de kern komt het op hetzelfde neer: het gaat om leren om te gaan met jezelf, anderen en de wereld om je heen.’ NCDO biedt ondersteuning door lesmateriaal, tools, onderzoeken, training en methodes aan te bieden voor docenten. Het tĳdschrift Samsam brengt kinderen op de basisschool al veertig jaar lang in aanraking met de levens en levensomstandigheden van kinderen wereldwĳd. Met behulp van lesmateriaal kunnen docenten daarmee aan de slag gaan. Bĳvoorbeeld door een opdracht begrĳpend lezen te koppelen aan een artikel, in gesprek te gaan over een bepaald thema of een filmpje te tonen van de website. Jeroen Bron meent dat het enthousiasme om te werken aan burgerschap aanwezig is. ‘Leraren, vooral op de basisschool, vinden het belangrĳk om de kinderen echt op te voeden, ze wat wezenlĳks mee te geven, iets dat niet te meten is met tests en toetsen maar wel duidelĳk af te lezen is aan de leerling. Dat is vaak de reden waarom ze voor de klas zĳn gaan staan. Ze vinden het fĳn dat ze de kinderen iets mee kunnen geven over rechtvaardigheid, gelĳkheid en samenwerking, ook internationaal.’

Wereldburgerschap is een keuze Op onderwĳsgebied is er van alles mogelĳk om leerlingen op te voeden tot wereldburgers. Maar niets hoeft, wereldburgerschap is een keuze van de school. Burgerschap heeft wel een verplichtend karakter volgens Jeroen Bron. ‘Sinds 2006 heeft burgerschapsvorming op school meer structuur en aandacht gekregen door richtlĳnen van de inspectie van on-

00_Wereldburgers_vs03.indd 36

13-02-14 15:40

derwĳs, maar het valt voor scholen niet mee om een visie en samenhangend aanbod te ontwikkelen. Wereldburgerschap kan dan een perspectief zĳn waar scholen hun visie en aanbod aan ophangen. De ruimte voor een eigen invulling is ingebakken in de wet, de overheid kan hierin niet dwingend zĳn: de onderwĳsvrĳheid in Nederland staat het voorschrĳven van een bepaalde visie op burgerschap in de weg. Iedere school mag het uiteindelĳk op zĳn eigen manier vormgeven. Een christelĳke school doet dat in de regel weer anders dan een montessorischool en een islamitische anders dan een openbare etc. Dat is enerzĳds ook wel weer een mooi en democratisch aspect van ons onderwĳssysteem, anderzĳds kunnen we daardoor moeilĳk duidelĳke richtlĳnen geven.’ Jeroen van der Zant sluit zich hierbĳ aan: ‘Op deze manier hebben leraren uiteindelĳk maar weinig handvatten. Door de weinig concrete onderwĳsdoelen en -methoden ontbreekt het vaak aan coördinatie en blĳft het bĳ ad hoc projecten rond goede doelen en specifieke maatschappelĳke thema’s. Wĳ bieden materialen, kennis en ervaring. Dat helpt, maar voor een structurele ontwikkeling zou het wereldburgerschap beter ingebed moeten worden in het curriculum.’

Verankering Ook Stephan Meershoek wenst een duidelĳker beleid van de scholen. ‘Onze programma’s zĳn niet meer zomaar voor iedereen die het leuk vindt of het er even bĳ wil doen. We verwachten nu echt committent voor de lange termĳn. We zullen nog beter gaan kĳken naar de motivatie, de wĳze waarop de scholen al vorm geven aan de internationale uitdagingen van deze tĳd, en op welke manier ze onze programma’s daar in willen passen. Het BIOS-programma (Bevordering van de Internationale Ontwikkeling en Samenwerking, red.) zal om die reden hoogstwaarschĳnlĳk verder gaan als VIOS, waarbĳ de V staat voor Verankering.’ De strengere selectie moet leiden tot meer effectiviteit maar heeft ook te maken met geld. ‘Het ministerie van OCW bezuinigt dit jaar 1 en volgend jaar 2 miljoen euro op een budget van 5,6 miljoen.’

Fairtrade school Sandra’s school is al voldoende verankerd, zo lĳkt het. Op de vraag waarom het Koningin Wilhelmina College zo actief is op internationaal gebied antwoordt ze krachtig. ‘We willen jonge mensen stimuleren om betekenisvol in de samenleving te staan. Voor ons heeft die betekenis alles te maken met hoe je met anderen omgaat. We gaan daarbĳ uit van gelĳkwaar-

digheid en gelĳke rechten. Dat is het uitgangspunt dat overal in terugkomt, niet alleen in het klaslokaal maar ook daarbuiten. Daarom zĳn we ook een fairtrade school en werken we samen met andere scholen in het buitenland.’ Sandra benadrukt het belang van een geïntegreerde aanpak. ‘Vanaf de eerste klas leren de kinderen hun vakken in een internationaal kader te plaatsen. Voor Frans bĳvoorbeeld ligt dat voor de hand, maar ook bĳ andere vakken zoals natuurkunde is het heel goed mogelĳk. Is er in Zwitserland bĳvoorbeeld een interessant natuurkundig project? Zoek er iets over op en leg het voor aan de klas. Zo houd je het thema levend, want het laatste dat je wilt is wel dat leerlingen met tegenzin hun Elos-portfolio gaan bĳhouden!’

De toekomst is al begonnen Iedereen wordt getroffen door de bezuinigingen, maar allen zien positieve ontwikkelingen voor de wereldburgers van morgen. Stephan: ‘Als je de situatie vergelĳkt met vĳfentwintig jaar geleden... toen werd de eerste tto-school nog met scepsis bekeken. Tweetalig onderwĳs staat nu nauwelĳks meer ter discussie, ouders vragen erom en scholen profileren zich graag met hun internationale karakter. Ook politiek gezien is er een veel bredere steun in vergelĳking met toen.’ Jeroen van der Zant besluit: ‘Dat moet ook wel, want op school begint de toekomst altĳd jaren eerder!’ PrimaOnderwijs 37

00_Wereldburgers_vs03.indd 37

13-02-14 16:04

M A S M A S M AMSAM AMSSA SAM TRAINING MSAM = MEN DELEN MEN LEREN MEN WERKEN

SAMSAM = SAMEN DELEN SAMEN LEREN SAMEN WERKEN

HAAL MEER UIT SAMSAM Leerlingen zijn de wereldburgers van de toekomst.

Wij willen hen voorbereiden op hun rol in een wereld die voortdurend verandert. Samsam helpt daarbij! Volg de praktische en enthousiasmerende teamtraining ‘Haal meer uit Samsam’.

DS 197

Na één dagdeel: · Weet je hoe je Samsam kunt gebruiken bij wereldoriëntatie en levensbeschouwing · Ken je de rijkdom en reikwijdte van de methode · Weet je hoe je efficiënt en leuk lesgeeft met Samsam

Ga voor data, kosten en meer informatie naar ncdo.nl/samsam prima adv samsam TRAINING def.indd 1 00_Basis_ADS_PO.indd 6

11-02-14 13:23 11-02-14 13:36

Het KidsRights Kinderrechtenlespakket Want ieder kind kan de wereld in beweging brengen Stichting KidsRights is een Nederlandse kinderrechtenorganisatie die opkomt voor de positie van zeer kwetsbare kinderen, waar ook ter wereld, en die hun rechten promoot en ondersteunt. Daarbij ziet KidsRights de kinderen zelf als ‘changemakers’. Een bĳzonder initiatief van KidsRights om kinderrechten te promoten is de Internationale Kindervredesprĳs, die jaarlĳks wordt uitgereikt aan een kind dat zich op grootse wĳze heeft ingezet voor de rechten van het kind. De prĳs is voor deze jonge helden niet alleen een teken van erkenning; het geeft ze ook de mogelĳkheid om wereldwĳd aandacht te geven aan de problematiek en het kinderrecht waar ze zich voor inzetten.

Gratis lespakket Speciaal voor groep 7 en 8 van het basisonderwĳs heeft KidsRights gratis lesmateriaal over kinderrechten ontwikkeld: het Kinderrechtenlespakket - want ieder kind kan de wereld in beweging brengen. Het Kinderrechtenlespakket informeert kinderen over wat kinderrechten inhouden, waarom ze belangrĳk zĳn voor kinderen binnen en buiten Nederland en welke rol de Internationale Kindervredesprĳs en haar

winnaars spelen in de verbetering van de situatie van kinderrechten wereldwĳd. Het Kinderrechtenlespakket laat de kinderen inzien dat ook zĳ de wereld in beweging kunnen brengen. Zĳ kunnen ‘changemakers’ zĳn, net zoals de Kindervredesprĳswinnaars. Het Kinderrechtenlespakket Kindervredespr ĳswinnares 2013, bevat online lesmateriaal Malala Yousafzai. (www.kidsrights.nl/Scholen) en een docentenhandleiding. Het online gedeelte kent een onderdeel voor leraren en een onderdeel voor leerlingen. Het gedeelte voor de leraren bevat opdrachten die met de leerlingen uitgevoerd kunnen worden zoals een quiz, groepsdiscussie, actieopdracht (maatschappelĳke opdracht), tentoonstelling en overige acties. Op het gedeelte voor de leerlingen is meer informatie en beeldmateriaal aanwezig voor het maken van een spreekbeurt of een werkstuk. Dit schooljaar hebben al 448 klassen met het Kinderrechtenlespakket gewerkt! KidsRights hoopt dat jĳ en je leerlingen ook aan de slag zullen gaan met het onderwerp kinderrechten.

Al 448 klassen hebben met het Kinderrechtenlespakket gewerkt!

Het Kinderrechtenlespakket kan GRATIS besteld worden via scholen@kidsrights.nl. Voor meer informatie kun je terecht op www.kidsrights.nl/Scholen. Of neem contact op met Sjierly Pereira op 020-3439991. PrimaOnderwĳs 39

Kids Right.indd 3

13-02-14 13:37

365 HAPPYLINES PROJECT

De wereld is één grote

inspiratiebron

365 dagen een grappige cartoon, spitsvondige woordgrap of pakkende oneliner verzinnen. Pascal Cuijpers (37), docent Beeldende Vorming aan het Connect College in Echt, begon op 11 oktober vorig jaar aan het ambitieuze Metro’s 365 Happylines Project. Een jaar lang maakt hij elke dag een zogenaamde ‘Happyline’ in dagblad Metro. Zijn leerlingen vinden het gaaf dat hun docent z’n creatieve talenten zo inzet. ‘Ik wil ze hiermee laten zien dat je overal inspiratie uit kunt halen.’ tekst belinda fallaux beeld pascal cuĳpers

Het begon met een leeg vakje op de voorpagina van Metro en Sp!ts. Lezers kunnen op die plek een Happyline plaatsen: een tekst, tekeningetje of een positieve boodschap voor de volgende lezer van de krant. Een leuk initiatief, dat door veel mensen werd opgepikt. Zo ook door Pascal. Hĳ tekende een humoristisch plaatje, maakte er een foto van en plaatste die op Twitter. Mét de boodschap dat hĳ nog eens 364 maal een Happyline zou maken. Prompt volgden er enthousiaste reacties, waaronder van de Metro-redactie. Een spannend project was geboren. Pascal: ‘Wat mĳ aanspreekt in de Happylines is dat je met iets kleins iets positiefs kunt doen. Er is genoeg negativiteit om ons heen, dus alle positiviteit is welkom. Natuurlĳk kan ik de wereld niet verbeteren met mĳn Happylines. Mensen lezen ze en gaan gewoon weer verder met hun leven. Maar ze slaan het wél op. Als ik anderen even kan laten glimlachen, is dat al genoeg.’ Pascal Cuĳpers

Bewustwording Bĳ de aftrap van het Happylines Project vertelde Pas-

Happylines.indd 40

14-02-14 09:27

cal ook aan z’n leerlingen waar hĳ aan begonnen was. ‘Die vonden het stoer en interessant. Regelmatig kreeg ik te horen: “Ik heb ‘m gezien hoor, hĳ was weer leuk vandaag!”’ Het project werd voor Pascal een handig opstapje om z’n leerlingen enige bewustwording mee te geven. ‘Ik merk dat leerlingen, voornamelĳk in de onderbouw, het soms moeilĳk vinden om iets met hun eigen fantasie te doen. Ze zien niet in dat ze zich door van alles kunnen laten inspireren. Voor de Happylines kĳk ik goed naar de wereld om me heen. Inspiratie haal ik overal uit: internet, tv, social media en dingen op school. Dat zet ze wel aan het denken. Achter alles zit een verhaal, alles is door iemand bedacht. Zelfs een simpele muur. Over zulke dingen ga ik vaak in gesprek met ze. Een eye-opener voor de meesten!’

Niet opgeven Een jaar lang elke dag iets origineels verzinnen is evengoed geen sinecure. ‘Ik heb met mezelf afgesproken dat ik het zeker ga volhouden. 365 dagen is best lang, maar ik heb ideeën genoeg. Het leuke is dat ik ook het aspect doorzettingsvermogen kan inzetten in de les. Er zitten veel talenten in de klas, maar er zĳn er ook die dit vak niet zo leuk vinden of die er niet goed in zĳn. Voor creatieve vakken is de motivatie sowieso over het algemeen iets minder, ze vinden het niet belangrĳk. Veel leerlingen ‘doen het er even bĳ’, terwĳl het net zo zwaar meetelt als andere vakken. Dit langdurige project geeft me de kans om het bruggetje naar ‘motivatie’ te slaan. Vaak werkt dat wel en merk ik dat ze meer hun best gaan doen. Mĳn boodschap is dat ze het moeten proberen en niet opgeven. Dat geldt ook op breder vlak, bĳvoorbeeld met de profielkeuze. Als mentor heb ik daarover wel gesprekken met leerlingen. Soms vinden ze iets erg leuk, maar zĳn ze er niet zo goed in. Ik zeg dan: doe het gewoon, ga ervoor! In de faalangsttrainingen die ik naast m’n lessen op school geef, ga ik de Happylines zeker als voorbeeld gebruiken. Niet ieder onderwerp dat ik als basis voor de Happylines gebruik, is namelĳk positief maar ik geef er altĳd een positieve draai aan door de tegenstelling ervan te benadrukken.

Een voorbeeldje? Op Blue Monday schreef ik: ‘gelukkig is blauw mĳn lievelingskleur’. Zo laat ik zien dat je negatieve gedachten kunt ombuigen tot iets goeds.’

Over vakgrenzen heen kijken Bewustwording, de wereld als inspiratiebron zien… Het Happylines Project past naadloos bĳ de manier waarop Pascal lesgeeft. ‘Ik vraag me bĳ alles wat ik zie af: kan ik hier iets mee? Kunnen de leerlingen hier iets mee? Internet is een grote inspiratiebron voor mĳn lessen en projecten. Ik laat vaak beeldmateriaal zien dat te maken heeft met opdrachten. Ik denk dat iedere docent om

‘NEEM DA VINCI... DAT IS PURE WISKUNDE!’ zich heen zou moeten kĳken, óver de eigen vakgrenzen heen. De wereld heeft zo veel te bieden, dat is vakoverstĳgend. Maak je klas bewust. Zelfs voor een wiskundedocent zĳn er mogelĳkheden: haal er bĳvoorbeeld kunst bĳ. Neem Da Vinci… dat is pure wiskunde. Een genie. Dat kun je in je opdrachten verwerken.’

Bundelen Pascal deelt zĳn Happylines vooralsnog via Twitter en Facebook. Wat volgt er na de laatste Happyline op 11 oktober 2014? ‘Hopelĳk is een uitgever erin geïnteresseerd om de Happylines te bundelen of er een scheurkalender van te maken. Een expositie lĳkt me ook wel wat, vooral omdat ik daarmee ook aan mĳn leerlingen kan laten zien dat je van álles iets kunt maken, als je je fantasie maar gebruikt. Daag jezelf uit, maak het jezelf niet te makkelĳk. Dat is verrĳkend.’ facebook.com/happylinesproject PrimaOnderwĳs 41

Happylines.indd 41

14-02-14 09:27

VERVERS Awards 2014

vis ins

pir

Stimuleringsprijzen voor t eën oek om st o innovatief onderwijs nd er w ide

pri

js €

at i e

ijs

5.0

Wat vind jij de moeite waard om te leren? Veelal gaat onderwijsvernieuwing over de hoe-vraag: hoe kunnen we anders lesgeven of leren? De Ververs Foundation en SLO zijn geïnteresseerd in de wat-vraag: wat is in de toekomst voor leerlingen de moeite waard om te leren? Daarom hebben zij in 2013 de Ververs Award in het leven geroepen om het inhoudelijk gesprek over ons toekomstige onderwijs op gang te brengen en te houden.

Ook in 2014 komen ze graag in gesprek met onderwijsprofessionals die op aansprekende wijze hun dagelijkse onderwijspraktijk innoveren. Daarnaast is een extra award in het leven geroepen: de Ververs Innovatieprijs 2021, bedoeld voor iedereen - binnen of buiten het onderwijsveld - die inspirerende ideeën heeft over wat leerlingen in 2021 zouden moeten leren. Kan jouw praktijkvoorbeeld of visie anderen inspireren en motiveren? Meld je dan aan voor een van de Ververs Awards 2014 en maak kans op € 5000.

vis ie ins pir at ide eën ie to e k ond omst er w pri js € ijs 5.0 00

00_Basis_ADS_PO.indd 6

VER aw VERS a rd

Meer informatie over de twee awards, criteria, inspirerende voorbeelden van vorig jaar en aanmelding: www.verversaward.nl.

13-02-14 12:53

ELK JAAR MOOI OP DE FOTO

Schoolfoto’s zijn een aandenken aan een bijzondere periode. Een periode die de schoolfotografen van Foto Koch maar al te graag vastleggen. En dat doen ze al tachtig jaar lang.

OP ZOEK NAAR EEN LEUKE SCHOOLFOTOGRAAF? Jan de Gier, waarnemend directeur van De Rehobothschool in Veenendaal schakelt Foto Koch al zeker 25 jaar in. ‘Tussen de allereerste dag op de kleuterschool tot het feestelĳke afscheid van groep acht, gebeurt er met de leerlingen heel wat. Het is mooi als je daar als kind, als ouder en als docent een aandenken aan hebt.’ Dat alle foto’s leuke, spontane portretfoto’s worden, daar zĳn de fotografen van Foto Koch op uitgezocht. Zĳ kunnen zelfs de meest verlegen kleuters ontdooien en anders hebben ze ook altĳd het trapje nog, waar kinderen op gaan zitten, overheen kĳken of tegenaan staan. ‘In plaats van een geforceerde glimlach wil je tenslotte liever een echte weergave van je kind’, aldus een van de fotografen.

Gratis groepsfoto Na het bezoek van de fotografen heeft de school er eigenlĳk geen omkĳken meer naar. Jan: ‘Alle leerlingen krĳgen een inlogkaart met foto van zichzelf en een wachtwoord. Zo kunnen ouders zelf op de site van Foto Koch inloggen en een bestelling plaatsen, die een paar dagen later bĳ ze in de bus valt. Docenten hoeven niet meer bĳ te houden wie er al betaald heeft, want

Foto Koch maakt de leukste klassenfoto’s en individuele portretten van leerlingen door het hele land, van kleuter- tot examenklas, van eerste schooldag tot diploma-uitreiking op het voortgezet onderwĳs. Vraag vrĳblĳvend een offerte aan op www.fotokoch.nl.

ook dat verloopt via internet.’ De foto waar alle kinderen uit de klas op staan, krĳgen alle leerlingen en docenten gratis van Foto Koch. In de lange gang in de Rehobothschool is een fotogalerĳ waar honderden kinderen je vrolĳk aankĳken. Het zĳn de achtstegroepers die afscheid nemen van hun basisschooltĳd. Jan: ‘Ook zo’n foto krĳgen de oudste leerlingen en hun docenten cadeau van Foto Koch. Bĳzonder, want zo houd je iedereen toch een beetje bĳ je.’ De foto iets verderop, met de meeste gezichten, heeft het formaat van een poster. ‘Hier staan meer dan 550 mensen op, het zĳn alle leerlingen en docenten die tĳdens de opening van het nieuwe schoolgebouw aan de Rehobothschool verbonden waren. Ook gekregen van Foto Koch. Ja, wat ons betreft kan deze samenwerking nog wel 25 jaar duren!’ PrimaOnderwĳs 43

Koch fotografie.indd 43

14-02-14 10:17

LET’S GET Digitaal toetsen, voordelen en voorwaarden Van digitaal leren en oefenen kijkt niemand in het onderwijs meer op, maar digitaal toetsen is nog niet echt ingeburgerd. Waar er mee geëxperimenteerd wordt, zijn de meeste leraren en leerlingen enthousiast. Invoeren vergt wel denkwerk vooraf en wellicht wat aanpassingen in het klassenmanagement. tekst carla desain

De ene toets is de andere niet. Niet alle toetsen lenen zich goed voor digitale afname – maar wel veel. Zowel leerlingen als leraren blĳken een digitale toets prettiger te vinden. We zetten de belangrĳkste voordelen op een rĳtje: Zo is er de mogelĳkheid om beeld, geluid en tekst te combineren en dat kan toetsen aantrekkelĳker maken. Automatisch nakĳken en registreren van de resultaten bespaart leraren tĳd en (saai) werk, met minder kans op fouten. Leraren houden hierdoor tĳd over om te besteden aan ‘het echte onderwĳs’: analyse van de resultaten, specifieke feedback aan individuele leerlingen en meer gerichte lesvoorbereiding. Snelle en gerichte feedback verhoogt de motivatie van de leerling, die kan meteen verder in zĳn leerproces. Doordat de docent direct zicht heeft op de resultaten, krĳgt deze de mogelĳkheid meer aandacht te besteden aan onderwerpen die voor iedereen lastig blĳken of om bepaalde leerlingen extra te begeleiden. De kwaliteit van de voorraad toetsvragen (toetsbank) kan gemakkelĳker geanalyseerd (en verhoogd) worden.

Bezinning & voorwaarden Scholen en individuele leraren zĳn soms wat huiverig om te beginnen met digitaal toetsen. Best begrĳpelĳk, toetsen is een te belangrĳk onderdeel van het onderwĳs om zomaar mee te experimenteren. Enige bezinning vooraf over hoe digitaal toetsen past in de manier van werken in de klas, binnen de handelingsplannen en bĳ de onderwĳsvisie van de school, is noodzakelĳk. Daarnaast zĳn er allerlei praktische voorwaarden om succesvol over te kunnen stappen op digitaal toetsen: • een feilloos werkend netwerk en genoeg apparatuur • goede toetssoftware die gekoppeld kan worden aan het leerlingadministratiesysteem

• leerkrachten met voldoende ict-vaardigheden • goed klassenmanagement, zeker als er te weinig apparaten beschikbaar zĳn, en dus in groepen getoetst moet worden • duidelĳke afspraken over de toetsprocedures die door alle leerkrachten worden toegepast.

In de praktijk

Heldring VMBO in Den Haag gebruikt digitale rekenen taaltoetsen om vast te stellen op welke punten leerlingen goed op niveau zijn en aan welke onderdelen nog gewerkt moet worden. Peter Lomans, als directielid verantwoordelijk voor de onderwijskwaliteit, vertelt: ‘Leerlingen komen bij ons met grote taal- en rekenachterstanden binnen. Toch moeten ze uiteindelijk voldoen aan de exameneisen en goed kunnen functioneren op het mbo. Daarom besteedt elke docent en elke vaksectie (ook gym en biologie) aandacht aan taal. Bovendien toetsen we alle leerlingen twee keer per jaar op taal en rekenen. Dat doen we digitaal, dat scheelt enorm veel nakijktijd. De uitslagen van die digitale toetsen worden geanalyseerd en vastgelegd in het leerlingvolgsysteem. Op grond van de uitslag stellen we voor iedere leerling apart een remediërend programma op. Daarnaast hebben we extra uren rekenen en taal voor iedereen op het rooster gezet. We constateren goede vooruitgang sinds we deze aanpak hanteren, vooral bij de TL-leerlingen. Met de Basis-klassen moeten we nog harder aan de slag.’

Kennisnet feb.indd 44

14-02-14 10:16

xxxxxxxx

Toetsen kunnen worden ingezet als ‘keurmerk’ bij de beslissing of een leerling overgaat of slaagt, of naar welk vervolgonderwijs een leerling kan doorstromen. Daarnaast kunnen toetsen gebruikt worden om het leerproces te ondersteunen. Dan wordt tijdens het schooljaar (digitaal) getoetst, zodat de leraar en de leerlingen inzicht krijgen in hiaten en verbeterpunten. En daar kan vervolgens gericht aan gewerkt worden.

Efficiënt Een interessante ontwikkeling is de digitale adaptieve toets, die zich kan aanpassen aan het niveau van de leerling. De leerling krijgt een opgave voorgelegd; op basis van de juistheid (of niet) van het antwoord wordt een volgende vraag geselecteerd. Was het antwoord goed, dan volgt een moeilijkere opgave. Was het fout, dan volgt een gemakkelijkere vraag. Dit levert een efficiënte toetsing op, zonder veel vragen die te gemakkelijk of te moeilijk zijn, zoals bij een standaard-

toets vaak wel het geval is. Dat scheelt frustratie bij de leerlingen. De plek die toetsen in het leerproces inneemt, kan hiermee verschuiven. Toetsen wordt dan geïntegreerd in het oefenen: leerlingen die de stof lastig vinden en dus fouten maken, krijgen automatisch extra oefeningen, hulp of andere uitleg. Terwijl leerlingen die de oefeningen gemakkelijk vinden en ze foutloos maken, worden uitgedaagd met moeilijkere opdrachten.

Meer lezen? Op kennisnet.nl/digitaaltoetsen vind je meer informatie, ervaringen van scholen en aparte brochures voor po en vo. Ook staat hier een overzicht van de digitale leersystemen in de Nederlandse markt, met extra informatie per toetssysteem.

Internationale conferentie digitaal toetsen en e-assessment

Op 30 juni en 1 juli vindt in Zeist een tweedaagse conferentie plaats over digitaal toetsen en e-assessment, met (internationale) experts en wetenschappers. Er is zowel aandacht voor onderzoek en beleid als voor implementatie en ervaringen uit de praktijk. Kennisnet is betrokken bij de opzet van het programma en verleent ondersteuning bij de organisatie. Meer informatie over deze conferentie: caaconference.co.uk

PrimaOnderwijs 45

Kennisnet feb.indd 45

14-02-14 10:16

Techniek

zorgt voor kennis en zelfvertrouwen

Techniek wordt geen verplicht vak. Het ministerie en de PO-Raad willen geen wijzigingen in de kerndoelen voor het onderwijs, techniek moet in alle lessen en door alle vakken heen gegeven worden. Daarvoor worden de meest gebruikte lesmethodes nu aangepast. tekst joke heikens | beeld human touch photo

Het is aan de scholen om actie te ondernemen en samen met leerlingen te ontdekken wat techniek is en hoe dingen werken. De verplichting komt er niet voor techniek, want: ‘We gaan niet aan de Kerndoelen morrelen, dan is het hek van de dam’ en ‘Techniek willen we niet als apart vak, een uurtje per week, maar het moet door alle lessen heen zitten’, aldus een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs.

Leskisten Cindy Raaijmakers van de basisschool St. Trudo in Helmond ontwikkelde technieklessen als afstudeeropdracht aan de Pabo. ‘Ik had een docent op de Pabo die veel aandacht aan techniek besteedde, dat heb ik meegenomen naar de school waar ik mijn afstudeeropdracht deed. Op die school werk ik nog steeds. We schaften de techniektorens aan en met subsidie van de overheid, gaven we het handvaardigheidslokaal een boost. In die torens zit alles voor tachtig technieklessen voor groep 1 tot en met 8. Lesbeschrijvingen, materialen, het zit er allemaal in. Dat scheelt een hoop tijd. Ik heb zelf nog meer lessen ontwikkeld, die ik in leskisten deed. Ook

Scan deze pagina met Layar voor filmpjes over het techniekonderwijs op het St. Trudo. Of bekijk ze via: www.leraar24.nl/video/4359 www.leraar24.nl/video/4360/technieklessen-monitorenin-het-po Verdere tips en links: www.techniektorens.nl www.youtech.nl

de week gaan we aan de slag en op vrijdag werken alle leerlingen samen aan een groot project. Wij hebben voor ons techniekonderwijs samenwerking gezocht met een regionaal vmbo. Die school stelt zijn technieklokaal een paar keer per jaar voor ons beschikbaar en er komen leerlingen van het vmbo gastlessen over techniek geven. Vmbo’s krijgen hierdoor gemotiveerde leerlingen en wij geven onze leerlingen een bredere ontwikkeling. Kinderen die niet goed zijn in leren, maar wel met hun handen, blinken tijdens deze week uit. Kinderen die wel goed kunnen leren, moeten tijdens de techniekweken op een andere manier denken om oplossingen te vinden.’

Zelfvertrouwen

die staan pakklaar. In eerste instantie breidde ik de rekenlessen uit, later deed ik dat ook met natuurkunde. Techniek zit al in die lessen, je kunt er nadruk op leggen en dat doe ik. Veel leerkrachten zijn bang voor het verlies van tijd. Ze zijn bang dat er te weinig aandacht voor rekenen en taal is doordat je techniek geeft. Door de angst los te laten dat je het lesboek niet voor het einde van het jaar uithebt, creëer je vrijheid. Tijdens de technieklessen ben je ook met taal en rekenen bezig. Kinderen lezen de gebruiksaanwijzing en doen opdrachten, je doet ze niets tekort. Je doet ook niet meer in minder tijd, techniek zit bij ons door alle lessen heen.’

Bruggen bouwen Basisschool de Dijsselbloem in Voorburg heeft projectweken. Directeur Moesin Laghmich: ‘Een paar keer per jaar hebben we een techniekweek met een thema. De laatste keer was dat ‘Bruggen bouwen’. Iedere klas is daar op zijn eigen niveau mee bezig geweest en iedere docent krijgt vrijheid in zijn aanpak. Tijdens zo’n week beginnen we met de theorie: waarom bruggen, hoe zijn ze ontstaan en hoe maak je een brug. Later in

Diezelfde ervaring heeft Raaijmakers: ‘Bij een project over ‘Hoe overleef je natuurrampen’ kwamen de leerlingen met het idee voor een tool om eten te maken met een 3D printer. We mochten komen kijken bij een bedrijf met een 3D printer of dat ook echt kan en hoe dat werkt. Zelf waren we daar nooit opgekomen. Kinderen onthouden beter wat ze zelf gemaakt of gedaan hebben. Je stimuleert hun oplossend vermogen en hun creatief denken door samen naar oplossingen te zoeken. Dat geeft ze ook zelfvertrouwen.’ Daar is Laghmich het helemaal mee eens: ‘Precies, zelfvertrouwen is heel belangrijk, ook voor de docent. Begin daarom met wat simpele dingen en bouw zelfvertrouwen op door goede ervaringen. Kijk ook naar wat docenten kunnen en laat ze elkaar helpen om verder te komen.’

First Lego League Om te bepalen hoe het zit met de technische vaardigheden van je leerlingen, ontwikkelde Raaijmakers een app; de TOI (Techniek Observatie Instrument). ‘Door een leerling te observeren en zijn handelingen op deze app bij te houden, krijg je een beeld van de vaardigheden van deze leerling. De app berekent zelf steeds hoe ver je leerling is. Je kijkt met de app anders naar je leerlingen. Je stelt gerichte vragen wat een positieve impuls aan je technieklessen geeft. We kregen uit Leuven de tip voor deze app en ook dat we via internet meer lessen kunnen downloaden, bijvoorbeeld op de site van de techniektorens. In de plusklassen kun je nog verder gaan. We doen mee met de First Lego League, waarvoor ze robots maken. Dat is voor hen een flinke uitdaging.’

“Met de iPad hebben leerlingen een complete lmstudio in handen”

Media-erfgoed project over de geschiedenis van water in de eigen omgeving.

Leerlingen maken lms over hun familiegeschiedenis.

De frisse blik heeft diverse filmprojecten en workshops ontwikkeld die direct uitgevoerd kunnen worden op de iPad. Leerlingen leren kritisch kijken naar non-fictie media en gaan zelf minidocu's maken. bli geeft de filmworkshops of De frisse blik traint docenten om ze zelf uit te voeren.

Kinderen maken nlms over de vooren nadelen van social media.

Passend binnen kerndoelen Nederlands, CKV, Geschiedenis, Maatschappijleer en Burgerschap.

Mediawijsheidsproject over de totstandkoming van nieuws.

Doorlopende leerlijn nlm en mediawijsheid voor de onderbouw van het VMBO. Leerlingen worden de ‘Cultuurreporters’ van de school.

nieuw! filmproject als teambuilding ambuilding!

Koch fotografie.indd 44

14-02-14 12:27

Schoolsupport IN HET LAND bes

DE ver

ove

ers

pijk

ORD

ugt?

: Een

is de

der. moe

1. Wat

ma. sala

ente ke gro 2. Wel

het r om l, maa rs) geta 4 lette het = t van rs, tien de helf = 6 lette om alf niet rs, twa en. gaat : Het 4 lette zegg ten ORD acht = WO moe ANT 3 letters, “vier” = dus (zes r had De rove

je. hert dop

k dier 3. Wel

In april en mei 2014 geven wij presentaties over onder meer ABCDE-TWEE. Wij laten zien hoe u in uw situatie met de begrijpend leesmethode ABCDE-TWEE kunt werken. De methode is SLO-proof en heeft moderne aspecten als filmpjes met hardop denkend lezen, extra actuele nieuwsteksten en samenwerkend leren aan leesstrategieën. Deelnemers ontvangen een informatiemap met voorbeeldkaarten en een groot deel uit de leerkrachthandleiding. Geïnteresseerd? Meld u tijdig aan.  www.schoolsupport.nl/abcde+twee

nt in woo

het

bos

taat bes

rt uit kwa r drie voo

ORD

: Vijf

t elke ! Wan uten min

hine mac

t vijf doe

uten min

over

één

rs! al lette aant

el. artik

teg iets een je van je iem die , wrijven dat er mensen en. kan dat rt.nl als alen ijl p uppo dat sign glimlach t ero - Het ekenen terw meer wet ools gen ail, len, bet t. .sch niet en wijs det chte igna n zeg t • www jeuk dige clusters onopre dat sam l erg in details ppor kun , r de olsu - Des en naa en, eencontact vaak heedat ze © Scho en kijk stil zitt oog en 3 tred gev t van gt. - Nie ijden liegen n toe vraa aan die vertelle verm sen laring id verk dnekkig - Men waarhe ren har 40 de je een aske als juist te tie ontm rma en je at). ars e infon of kijk je pra . vag als gena ren oge en nde Leu gev in de tig weg vera aars jd gen je niet regelma erp te l. 1. Leu kijken kijk je onderw normaa en dstri 45 zorg we 2. Ze rmaal en van er dan t? Die r hun (no ber zam lees pro lang je lieg k ove 3. Ze praten voor en als ars vaa sen ena 4. Ze Een je her leug 8 t... en in wrijven D2da 50 vrijkomdaarom je fen en Wist e stofs jeukt aald r bep je neu ...e or dat ervo s. neu

ppen Sna

ANT

ren

f. wol

vijf hon ten 25 r om r om ove ove en zit uten er dan sel kunn oon ns ad er vijf min hines stil t? gew ergenra n mac da ook niet s doe 2derd het ke kan hine t dat Re dat klopt mac moe n hon r het en of Vijf je doe n. hoordje liegt, 30 bben, lang t. Maa t zitt kun b ge rhe Hoe nde het t je lieg doo plaatsvien? s en . dat niet stil Ik he ent da ijd mak neu t wilt n zijn nature ech elijkert aan de scheeltdie betek teke and

: Een

E kijk d CD hem te hel nd AB ma de gro van de d nie n vel Als ben ik sterre het 2 ten Dan ik de te van el bes jn voe kop Spe ik de in mi mijn Ben nd zit ook in ising versta moet 5 kru Mijn het t in de een lob 3 als En bal gaa haal of r aldo Die een om Ron ntelaa t Me Hu n er dan bet as-Jan geleke r 10 rd 4ke Ik beneen Klamij ver ntelaa Dan is met lpen stu tmas n Die onbeho ijze rs on kt r bew blij Een Fakealles t naa nt uit 0 , ik kan t tale 15 ag nie E3 Vra mijn me nd kijk ar 5 oof ma Wa en ar geler nie aar Ma g te kijkmis en m t Zolan je nou t het je gaa urt alle ik da t sta ate is 20 s wa t dan and e zie Du je kijk een am wat er t iem . Ho Als ben ik ergste n or da vindt ers Da s het rieg nen da’ t do leuk bed En TWEE

art.

enka

? wol

? Kijk

Tijd

k de Maa

OVERBOORD?!

acht

begrijpend lezen

en spu en ord spikkels t wo witte n me ood met Speleis donkerr ?

ORD

: Een

rt.nl

ORD

uppo

ools

ANT

.sch

irurg ench hers

t • www

ppor

: De

kijkt… s nd ma Extra. ik alle nie Kijk bij kan AlsTijd over? el t dan

olsu

ORD

ANT

tek

nde

ORD

epe

ABCDE TWEE groep 4/5 t/m 8

ANT

! den ker wor

ft. je hee voor

pro

ar ong aankom r de binn n!” schr zwa doe Maa na de Kort peratie. ratie niet spoedo deze ope “Ik kankan dat? Hoe

t wak moe

ero

post

sfe

: Jan

als hij

schi w . en.” . t de aan vrou ”, zeg “Zes zegt de maar binn jongetje e”, een t. “Dri d, kom t er ach ft, “Is goe later kom schildw n r hee Eve zegt de etje. en.” eem doo ntjes af. t”, eve “Ach zegt jongmaar binnhet syst r”, d nog 10 t. “Vie d, kom dat hij rhei ach kt zeke aan. ldw “Is goe r den schi n r de voo r de pma t. De rovewacht naa koo ach r t hij een ldw t er maa loop kom de schi n. rt!!!” rouwen Dan ”, zegt pma en.” poo vert koo aalf 15 r de “Tw zegt de maar binn r. Vol r voo zeke ”, rove “Zes d, kom r het t. ach t een rove “Is goe t de schildw r. “Er staa Nu weezegt de t de rove acht. ldw n”, st “Tie antwoord tek t de schi ”, eve roep 20 “Vijf !!” atirm!! ? !!!!” ging inform“Ala er mis en. t jij wat te Wee te mak elen elen artik artik derd

ANT

wac

lopt

ools

in S

ANT

hut

aank

Bou

ig je e

n, , ken ooit.

tek

nde

e die bod post

zal. , goed n zijnmoed tste

ige

: Een

ort

rtu

! tad

hout. . van ren ken ma timme 2 gen din middag ke leu hele n. n je de lpe ar ku g je en. je he . Da En ma bouw mag tad r. 3 hut er ers me en moed ! Spijk een ha tad je eiger of naar rs en ers n je eens jke Spijk p ku je vad n spi in En m da hout, Daaro t. ken ma nd. je wil r? Ko jg je 4 gro jaa ook oi kje men als 12 oor kri hut. mo n je k! en n en a.stu ku oo ko n 6 ee Extr eig n k st bijee Daarv de ? Die tek vaa t ka jullie jgt zo el of jgt ? Kijk sen euro. de hut kri TWEE sto Je kri ? Da voor jeover en Tijd . g je je tus is 3 een annen 5 . En m ma CD E endin nd n eig ijt, t terug art. Ben tree lid vri gro ee AB ontsp je en t je stuk an. k tapje he n enka acht Daaro De be me stu je van nopdr . ar. een tijd sta Of k de t cht het? MaaDa Een breng en d? kan g kla talen ro. t da hut. Dan vrien n sam al die Wa werkt 25 eu een da te be de ene r de 3 e in je leuk? jft jge t je r aan naa pen!lt Hoe staptaa t in entre me lie kri hut bli , maa n ga ik g een er”, voormeer 5 inbe en eraf “Da bru is nie en t pen Je ppen wat sam ro. Jul n. De Sna Hij wil maag. van de in het hut en ge n ko het nie en t eu de rke ik Je lle brug. ev uw r. ho een knorren ere kan spring gegeten spu d je t bo en 40 n we 6 uu Zij niet vin n je ren Jan op een de and “Dan n hu n sam jaar aa 2 tot die staat w met t aan te kijken. al dagenhem? ar ku s. En el ken! je ee da half leeu as staa lde htmerrie a. r ma kel. Daje al iet hem haai die Weet jij Wil taalt een he Wi r Extrt een van Hela nac bij oie be 10 een 35 eg. d naa Kijkg staa kt Jan. Je g er In zijn ? bru ddag 5 uitw rden zwemt g mo een win koop TWEE over ma de baa g t”, den r één e mi k Tijd t no Je van geld kanDE likke de bru is maa Elk ereBC tijger je hu is oo inig er art. Er er. ! and nt ge ond AA op! enka we tad mb r t tad R! ku ers geri . acht or ve ME Je hon Jan. Maa geen kan opdr ijk . Vo terug ijkers 1 no HA cht? k de kt spe Maa1 EN den! In Sp werk geld den Jan kan in Sp ril tot een de EIG wor ft. 40 15 en het? 4891 JEt wakker hee kunst on je 1 ap st met cht bij het Gmoe 55is bouw krui ter ldwa pen! wil. een - 02 t en en van gewo schi in stap Jan TVAN tduif ben ier ach r binnen pos len : 06, wa ONORD: t een man n. heb onra is op WO naa staa Snappen zoo spe je een t. Ze I. EN r er ANT op die aan die Ra rach en een een je als telefo Kom erstad . r! w geb 1 ME er t n, maa eren om krijg e| 7 leek vad OR C2 Wat Spijk tinkeeel inbrekeaf te luist t er een vrou de hulp een zoon moeeen lijkb n!” VO Deurn 45 isen n om 20 Ins t De zoo LID 6 in dt met mijn spoede te gaa vader. op! een kast ldwach e kom RD WO rweg ratie naar deblijkt het sterft de hirurg wor nt dat is Pas r wil inluit de schi Na een tijdj oo pe l rove den do n wor Al sne enhuis hersenc urg, “wa | Sp Een Hij bes komen. te rt. tad Spoepatiënte gehad. het ziek ekomen wt de chir poo t. ers oord e ach 2 htw eluk eng st in eeu Twe ldw Spijk

stad

er Spijk

14 + 15 mei

Uitgeverij Schoolsupport organiseert presentaties van vier belangrijke leermiddeloplossingen, komt u ook? de methode begrijpend lezen ABCDE-TWEE de leerlijn en software voor meer- en hoogbegaafden: STER de thematische en vakoverstijgende methode THEMAPLEIN de kant-en-klare RT oplossingen van de Sprintfamilie: REKENSPRINT en SPELLINGSPRINT

ORD

supp

.sch

e tek

ning ope rtje r de r doo r het poo nd 2 Ga daa doo p het stra te n. Ga Loo bomen ede nd. om stra het ppen sto r de ag r ove r het Klaute p ove ter me kje. bee en. Loo 500 deze 3 een k ligg . Na Steek Na . bee rechts weg. rechts pad n de weg het en de Dijk rderij de is wee . Dit boe splitst pad de r het weg bij en daa . Volg r. Ga ove bankje kje aan t je nie in e een het ban bos. 4 ga ene ltje n plek s van Gro paa het rode t de ope lf in . het eik . Bij . Je ber spelen lpad. r n en volgen oor kronke naa ad rechtd knicke dit 5 pad de g pic ar je ma k. Vol Volg het oor. Bij e kun rlijk dba . htd Hier zan de rderij ziet dus rec n en hee in bij boe ispunt proeve t pad r een het kru fruit het je wee op Bij r t je ij. Ga nt kun rderij. je wee je oerderhier woo de boetotdat Zie je bij r r. pad doo ove er die aas. enk r het Loop htig hap g ove links. voorzic teru ek nu r je t. Ste p wee Loo unt ga kom kruisp Dijkwegl al? de bij rmidde rt.nl vervoe uppo • www

end

rpla van parkee unt inp beg

lijk

2 + 3 april

ANT

g delin wan ats bijje

duide

E WE

n leze d pen

ode te lc 0 4

bij

Extr

over

art. enka acht opdr

TWEE

pen! in stap

ove

rtu

ige

tek

nde

leren motiveert! ers Faktmaske on

oi me te kun rs en ten j fake b no ars, gedach ena n Ik he alsof hi n? je leug je gee ge als E hoef doet sen lie handig CDor AB rvo en n erg n. Daa leve kere 5 m het mas ? Kijk

Tijd

bij

Extr

over

TWEE

art.

enka

acht

k de

Maa

ppen Sna

pen! in stap

en iver act

opdr

te t ont is in ruik en kun Het een st gebprober met mee n. is de g. Fakers een leze lach ter glim drukkin ach lach - Een ichtsuit htheid n. een glim 10 gez onoprec verberge echte meteen te hun lach te hoe een ken je oprech glim weet d, her Bij een in het je . ren reikt orm spie lach - Als dt gev wor kete glim len alle glimlach een ren ijl 15 gefa lach spe rol. De terw de spie . een e ogen, alleen brengt te glim g icht gez tot onzglimlach egin oprech en a bijn rceerde d in beweens een te mak gefo de mon maar glimlach te d 20 ron beer zelf rceerde dt ook in wor dan gefo gel.) (Pro lach wijnt te en eende spie rde glimen verd oprech r voo geforcee ouden ijl een aagt. verv - Een aangeh lag, terwzaam a Naik 25 Anit lang oogops l lang t van: een lach hee teks • naar glim rt.nl

olsu

ppor

t • www

.sch

ools

d rij e l st issswed W e e e ot rl GrVoo

Tijd

•w

.sc

ap.in

iem

ntat

hoo

? Kijk

bij

Extr

over

TWEE

art.

acht

k de

enka

opdr

Maa

pen!

in stap

uppo

! dop en har em en ook en , tell t n s n ep o ppe l a t s r de n in nde ppe mo no hte c a dr ! ine onl l ort.n Ook upp

port

? issel De W hool sissc re Ba enba r leze E CD voor AB e s ? best r! . rlezer . rlezen rijd jij de maa . voo wedst ee voolfinale Ben ijs het wburg je van orlees lke tw oo schou naar f we r de sch houd ssel Vo que Bew 8 en ie zel

ppen

Sna

llen

Op van

win ! chi te Wi jull igd naa t/m een en. De emen alen ard ep 5 de Gro rd tot betred ker no s bep afgeva in gro e aan n je kla getove erk eesbe Zit jij dan me es in ) worde n om strijdp l Voorl Doe rrond meisje worde r het sse aula len daa ge Wi s! de vooen een ens zal de ool zul prachtijullie kla Tijd jongen de ber e. de sch ar van kje in (een decem rrond g 15 zers van eigena mooi ple voo g rle ale 10 vrijda ssik Op ste voo jaar lan ker een kla be r de De be zich een jgt de voo mag rlijk kri ? er aan orden meest Natuu gew juf of usiast bij je 15 Entho je dan Meld zier! l ple Vee

olsu

ppor

t • www

.sch

ools

uppo

rt.nl

? Kijk

Tijd art.

enka

acht

bij

Extr

over

TWEE

opdr

STER PAKKETTEN groep 1 t/m 8 k de

Maa

pen!

ppen

in stap

Sna

15:1

THEMAPLEIN groep 6 t/m 8

hoogbegaafdheid

Ster pakketten zijn er voor meer- en hoogbegaafde leerlingen in kleuter-. onder-, midden- of bovenbouw. Schoolsupport ontwikkelde hierbij speciale software waarmee u leerlijnen kunt maken voor groepen of voor individuele leerlingen en stelde de vier pakketten met hb-specialisten samen. Op onderstaande data presenteren we u de softwaremogelijkheden, de achtergronden en u heeft ruim de tijd om kennis te nemen van de leermiddelen in de pakketten. Deelname is gratis.  www.schoolsupport.nl/ster+pakketten+hoogbegaafdheid  www.schoolsupport.nl/ster+software 3 03/1

thematisch onderwijs

Het lesmateriaal van Themaplein is ontstaan en opgebouwd rond de principes van werken in hoeken. Na het succes van werken rond thema’s in de onderbouw, klinkt steeds vaker de roep om deze vorm van onderwijs door te trekken naar de bovenbouw. De methode van Themaplein speelt in op deze behoefte. De zaakvakken, creatieve vakken en taalvaardigheden worden niet langer als losstaande activiteiten aangeboden, maar zijn met elkaar verweven in een overkoepelend thema. Volop gelegenheid om in deze presentatie kennis te maken met de opdrachtkaarten, werkbloks, digi-omgeving, handleiding en portfolio’s!  www.schoolsupport.nl/themaplein

REKEN- EN SPELLINGSPRINT

groep 3 t/m 6

automatiseren

De Sprintfamilie biedt kant-en-klare RT-oplossingen voor het automatiseren van belangrijke spelling- en rekenvaardigheden. Spellingsprint is een kant-en-klaar RT-pakket voor het automatiseren van spellingcategorieën. Een unieke aanpak voor het automatiseren en inslijpen van de spellingcategorieën van groep 4 en 5. De succesvolle rt-oplossingen Rekensprint en Rekensprint Start bieden rekenzwakke leerwww.schoolsupport.nl lingen met echte automatiseringsproblemen bij de basisbewerkingen tot 20 en tot 100 een 40-wekenplan met één strategie. Lees de vele positieve reviews en de onderzoeksresultaten. Komt dat zien…  www.schoolsupport.nl/spellingsprint  www.schoolsupport.nl/rekensprint+start  www.schoolsupport.nl/rekensprint 2/04/13 15:32

WIJ KOMEN NAAR U TOE: IN 8 STEDEN GEVEN WE 8x4 PRESENTATIES. woensdag 2 april donderdag 3 april woensdag 14 mei donderdag 15 mei

OCHTEND Ede Drachten Haarlem Den Bosch / Vught

MIDDAG Utrecht Zwolle Rotterdam Eindhoven / Weert

Voor meer info over locaties en aanmelden, ga naar: www.schoolsupport.nl/presentaties. Graag tot ziens!

DE 8x4=32 TOUR BEGINT. SCHRIJF IN! ADV SS op tour.indd 1

www.schoolsupport.nl

14/02/14 00:33

Deze maand in C OS!

Apple verleidt het onderwijs Elektronicagigant breidt iPad-producten uit

Pieter van den Brand, foto’s Human Touch Photography De iPad is een onmisbaar leermiddel, zegt Apple.

onder meer Brazilië, Italië, Spanje en Japan aan-

In de App Store zijn duizenden educatieve apps

geboord. Al lijken de veranderingen voor ons land

verkrijgbaar. iBooks-studieboeken en lesmaterialen-

miniem. Er zijn hier al iBooks beschikbaar, alleen

software iTunes U Course Manager komen in

zijn ze nu opgenomen in de aparte categorie

steeds meer landen beschikbaar, ook in ons land.

‘lesboeken’. iBooks zijn interactieve leerboeken

Allemaal voor de iPad. Ook Nederlandse docenten

(‘multi-touch’ in Apple-jargon) met dynamische

zijn enthousiast, al valt er nog wel iets af te

animaties, ronddraaiende 3D-diagrammen, foto-

dingen op de producten van de elektronicagigant.

galerijen waar je doorheen kunt bladeren en video’s die je met één tikje kunt afspelen. Voor

De komst van de iPad heeft Apple’s positie in het

het ‘schrijven’ en bijwerken van de sinds 2012

onderwijs aanzienlijk versterkt. Wereldwijd zijn er

beschikbare interactieve boeken is er de gratis

op dit moment bijna tien miljoen iPads op scholen

app iBooks Author. Er zijn nu zo’n 25.000 iBooks-

in gebruik. In de App Store staan meer dan 75.000

studieboeken beschikbaar, afkomstig van uitgeve-

educatieve apps. Maar Apple wil meer! In een

rijen en ook docenten.

presentatie eind januari vanuit Londen op de dag vóór Europa’s grootste onderwijs & ict-beurs Bett

ITUNES U COURSE MANAGER

wordt de expansie toegelicht. iBooks studieboeken

Apple’s tweede onderwijsproduct voor op de iPad

zijn voortaan in 51 landen verkrijgbaar (voorheen

is iTunes U Course Manager. Dit is software

vier) met een betaalde iBooks Store. Naast

waarmee docenten zelf lesmateriaal samen kun-

Nederland worden de omvangrijke markten van

nen stellen om te verspreiden onder hun studenten of online te publiceren via de iTunes U-app en zo ook beschikbaar te maken via iBooks. Het idee voor iTunes U (de U staat voor University) komt van de iconische voorman Steve Jobs en dateert van 2007. Volgens Jobs zou het schoolboeken overbodig maken. Digitale schoolboeken zijn immers veel actueler en boeiender dan het traditionele lesmateriaal. De lesmaterialensoftware wordt uitgerold naar 39 nieuwe landen. In 68 landen kunnen scholen met iTunes U Course Manager lesmateriaal digitaliseren. In die landen is deze app nu beschikbaar. De iTunes U-app, waarmee het met Course Manager gemaakte lesmateriaal door weer andere scholen te downloaden is, is vanaf nu toegankelijk in 155 landen. In de VS en GrootBrittannië wordt het volledige curriculum in het voortgezet onderwijs gedekt door iBooks-studieboeken, aldus Apple. Slechts een klein deel van de studieboeken is overigens gratis, aan de meeste hangt het gebruikelijke prijskaartje van 1,99 of 2,99 euro.

COS3107_ Apple_Prima Onderwijs_192x285_v05.indd 1

14-02-14 14:25

ARGUMENTEN

scholen aangesloten. Dit schooljaar zijn de scholen

In een persbericht zegt senior vice-president

gestart met iTunes U Course Manager. In boot-

Internet Software & Services Eddy Cue van Apple –

camps maken ze een start met het samenstellen

in de hiërarchie van het bedrijf direct onder ceo

van lessenseries. ‘Dat is een langzaam proces’,

Tim Cook – uit te kijken naar het groeiende aantal

vertelt Veldhuyzen. ‘Niet alles is publicabel. Alleen

docenten dat nieuwe lespakketten met interactieve

de goede courses gaan door.’ De ‘boekenplank’

studieboeken, apps en allerlei digitaal materiaal

van de iSG heeft binnen iTunes U een eigen

gaat ontwikkelen. Cue haalt extra argumenten aan:

domein. De banner prijkt er trots tussen gerenom-

leerlingen hoeven niet langer loodzware boekentas-

meerde Amerikaanse universiteiten. De hele

sen mee te torsen. Alles zit in de iPad. iPads hoef

wereld, dus ook scholen uit Nederland, kunnen

je ook niet terug te brengen. Apple wil een lans

met het tweetalige lesmateriaal gratis aan de slag.

breken voor de mogelijkheden van de iPad.

Voorbeelden zijn een Engelstalige biologiecursus

Begrijpelijk, de docenten die enthousiast zijn over

voor eerste- en tweedeklassers in het voortgezet

de tablet en zijn mogelijkheden, zijn talrijk.

onderwijs, een cursus ter voorbereiding van een bezoek aan de kerstmarkt in het Duitse Münster

Leendert-Jan Veldhuyzen hoort daar in elk geval bij.

en een basiscursus Engels voor vmbo-scholieren.

De rector van het Berlage Lyceum in Amsterdam is mede-initiatiefnemer van de iScholengroep (iSG).

APPLE-TAAL

Op het Berlage Lyceum is de volledige onderbouw

iTunes U verschaft scholen voor de digitalisering

uitgerust met de iPad, als extra leermiddel naast

van de leermiddelen een vrij eenvoudig middel,

traditionele schoolboeken en klassikaal lesgeven.

dat voldoet aan een wereldwijde standaard.

‘De iPad was er opeens, maar we wisten niet wat

‘Overzichtelijkheid, interactiviteit en personalise-

het apparaat allemaal kon.’ Na een succesvolle

ring vormen daarbij de kernbegrippen’, staat er

LinkedIn-groep die in een mum van tijd 200 deel-

op de website van de iSG. ‘Apple-taal’, geeft

nemers telde, richtte Veldhuyzen samen met

Veldhuyzen toe, ‘maar dat is wel ons doel. We

collega Kees van Domselaar van het Christelijk

willen digitale content maken die dichter bij de

Lyceum in Zeist een platform op om kennis uit te

leerling staat en van daaruit ontstaat – op maat.

wisselen. Bij de iSG hebben zich zo’n dertig vo-

De content wordt persoonlijker en toegankelijker

COS3107_ Apple_Prima Onderwijs_192x285_v05.indd 2

COS JAARGANG 31 NUMMER 7 6 – 20 14-02-14 14:25

en is zo beter met elkaar te delen.’ Over de iTunes

curriculum. Ook dat doen we met opzet. Onze

U-app heeft Veldhuyzen geen klachten. ‘De app

uitgeverij is eigenlijk een soort paraplu, waar de

werkt top. Wat ontbreekt, is dat leerlingen niet via

iBooks deel van uitmaken. Docenten en leerlingen

de app een opdracht in kunnen leveren. Maar ik

kunnen hun eigen materiaal gewoon blijven gebrui-

verwacht dat dit in de toekomst wel mogelijk wordt.

ken. Wat er al aan lesmateriaal is, is goed. Alleen

Verder vind ik de look & feel van de app Apple

breng je het zo op een goede manier samen.’

onwaardig. Hij is zo lelijk.’

KRITIEK ONTDEKKEN

Zelfstandig innovatieadviseur Marieke van Osch is

In ons land geeft uitgeverij RDDWVK een tiental

Apple Education Mentor (AEM) en helpt scholen bij

iBooks uit, Nederlands- en Engelstalig. De letters

het gebruik van de iPad. Als door Apple geschoolde

staan voor Reis Door De Wereld Van Kennis. De

AEM mag ze werken met alle trainingsmaterialen

interactieve boeken geven een uitputtende en rijk

van het elektronicabedrijf en is ze op de hoogte

geïllustreerde uitleg van onderwerpen als anato-

van de nieuwste ontwikkelingen. Wat niet wil

mie, het ecosysteem en de evolutie. Zelf uitvinden

zeggen dat ze niet kritisch is. Zo zet Van Osch

en ontdekken is de achterliggende gedachte. De

vraagtekens bij de praktische toepassing van

leerling staat centraal, legt directeur Natasja

iTunes U. D ‘ e ELO-systemen in het vo staan een

Vranken uit. ‘ W ij bieden ons materiaal alleen

optimaal gebruik van de iPad in de weg. Via iTunes

digitaal aan. We willen producten maken die

U een instructiefilmpje delen met je leerlingen is

kinderen aanspreken en passen bij deze tijd. Dan

bijvoorbeeld bij de meeste ELO’s niet mogelijk,

kom je vanzelf bij de iPad uit. Ik vind het belangrijk

alleen via omwegen.’ Dit dilemma doorbreken, is

kinderen op een uitdagende wijze kennis bij te

niet eenvoudig, stelt Van Osch. S ‘ cholen zullen

brengen. Het huidige onderwijs is erg gesegmen-

moeten kiezen. Nadeel is dat de ELO gekoppeld

teerd. Het gaat om het grote plaatje. In het huidige

is aan andere schoolsystemen, zoals de cijfer- en

onderwijs staat het reproduceren van feiten cen-

absentieadministratie. Dus zullen scholen hun ELO

traal. Het stellen van de juiste vragen, niet het

niet zomaar wegdoen. Voordeel is wel dat iTunes U

geven van de juiste antwoorden zou centraal

gratis is. Voor hun ELO moeten scholen betalen.’

moeten staan. In onze interactieve iBooks krijgen

Mogelijk zal de wal het schip keren, verwacht ze,

leerlingen thema’s geïntegreerd aangeboden –

als de commerciële leveranciers van ELO’s hun

van taal en aardrijkskunde tot filosofie, kunst en

systemen open zullen zetten voor de iPad. D ‘ at

gaming. We leggen geen directe link met het

zullen ze wel moeten, want de iPad-scholen mop-

COS3107_ Apple_Prima Onderwijs_192x285_v05.indd 3

14-02-14 14:25

peren. Ze eisen een directe koppeling. Als de

Learning: leerlingen prikkelen de ict om hen heen

ELO-markt niet meegaat, zullen ze deze scholen

te gebruiken om wereldproblemen op te lossen.

mogelijk kwijtraken.’

‘Dat uitgangspunt zie je in hun huidige beleid minder nadrukkelijk terug. De vaak enthousiaste

LANGE ADEM

Apple Distinguished Educators die midden in de

Volgens Van Osch is er een handvol vo-scholen in

praktijk stonden, zijn vervangen door commercieel

ons land waar docenten en leerlingen volledig op

georiënteerde trainers. De nadruk ligt niet langer

de iPad zijn overgegaan. ‘Het gros van de scholen

op het onderwijsconcept, maar op het aanleren

draait nog proef. Vaak zijn alleen de leerlingen in

van tools en trucjes.’

de brugklas voorzien. Jaarlijks breidt men dit dan uit. Op sommige basisscholen zie je dat er een

CONNECTED

karretje met iPads voor alle leerlingen wordt

In het AGORA-concept (‘Agora’ is Grieks voor plein)

aangeschaft. De scholen bepalen dan zelf welke

is veel aandacht voor zelfstandig onderzoek om

apps ze gebruiken.’ Toch spreekt ze van een snel

leerlingen de grotere verbanden te leren zien. Dit

groeiende ontwikkeling. ‘Een jaar geleden deed

concept waarmee de school het onderwijs – van

ik dit werk in mijn eentje, nu stuur ik elf trainers

vmbo tot gymnasium – inhoud geeft, geldt als

aan.’ Het enige obstakel dat ze nog ziet, is dat

vernieuwend in onderwijsland. Tablets maar ook

Nederlandse docenten erg verknocht zijn aan hun

pc en smartphone leveren een goede bijdrage aan

methode en niet snel geneigd zijn zelf lesmateriaal

de leermogelijkheden van kinderen, vindt adjunct-

samen te stellen, de goede uitzonderingen daarge-

directeur Sjef Drummen van Niekée, ‘maar wat

laten. ‘Ik schat dat op de gemiddelde school maar

Apple nu doet, digitaal lesmateriaal achter glas

één à twee docenten met iBooks of iTunes U aan

aanbieden, is eigenlijk passé. De nadruk ligt

de slag zullen gaan. De mentaliteit moet echt nog

volgens ons niet op de inhoud, maar juist op hoe

veranderen, al is dat in het Nederlandse onderwijs

je kinderen leert die inhoud te vinden op een

een kwestie van erg lange adem.’

wetenschappelijke wijze. Kinderen hebben toegang

Vranken van iBooks-uitgever RDDWVK gelooft niet

tot veel informatie. Zaak is ze de vaardigheden

dat docenten gehecht zijn aan hun methode. ‘Ze

bij te brengen daarin de juiste weg te vinden. Wij

worden daar alleen toe gedwongen door de starre

leren kinderen op systematische, analytische wijze

onderwijsregelgeving en de druk van de onderwijs-

hun onderzoeksvragen aan te vliegen. Hiervoor

inspectie. Alles is dichtgetimmerd.’ Vrankens

gebruiken ze de cloud, zetten ze zoekmachines in,

boodschap aan de grote uitgeverijen: schoolboe-

raadplegen ze experts en vinden ze in alle uithoe-

ken maak je niet voor docenten, maar voor de

ken van de wereld leerlingen met vergelijkbare

leerling. ‘Probeer iets uitdagenders te bedenken

vragen. Natuurlijk zullen ze heus wel een studie-

wat aansluit bij de moderne behoeften van kinde-

boek via iBooks lezen, maar het bijzondere is dat

ren. Interactieve leerboeken zullen ook docenten

ze ‘connected’ zijn. We hebben geen vakken meer

op den duur prikkelen om mee te doen. Dat weet

maar werelden. Wiskunde is bijvoorbeeld onder-

ik zeker.’

deel van de wetenschappelijke wereld. Daarmee zijn we verder dan Apple.

GADGETWAARDE

We zijn niet commercieel en hoeven

Zoals Van Osch op haar eigen website schrijft, ziet

geen apps in de markt te zetten.

ze verder nog regelmatig pilots starten, waarbij het

Dat is het verschil.’ <<

Computers

op School

jaargang

31 numm er 7 maart

2014

APPLE VE HE T ON DERLEIDT RWIJS

helaas meer draait om de gadgetwaarde dan om de inhoud. Ook is het volgens haar een illusie te denken dat het met het alleen kopen van een iPad en onderwijsapps wel goed komt. ‘Het didactisch resultaat telt, namelijk dat je met behulp van apps als docent je leerdoel bereikt.’ Guido van Dijk, werkzaam op Niekée in Roermond als medeontwikkelaar van het AGORA-concept is ADE (Apple Distinguished Educator) en APD (Apple Professional Development Trainer). Hij heeft er wel een verklaring voor waarom scholen de iPad als gadget zien. Apple heeft een aantal jaren terug het programma Apple Classrooms for Tomorrow-Today

Meer ict in het onderwijs?

Werken met 3 X Dig-i -DeeQuandle voor op het Geëvalue bord! erd: cijfe rhaai! @Cosonline

www.cos-onli ne.nl

Neem een abonnement op COS!

Wil jij op de hoo gte blijven van ict in het ond erwijs? Nee m dan voor slec hts €45,- een abo nne men t op COS. COS is het onafhankelijke vaktijdsc hrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het magazine staat vol insp irerende ideeën, inter views, handleidingen en lessuggesties en verschijnt 10 x per jaar. Kijk voor meer informatie op www .cos -online.nl

(ACOT2) opgezet met als kern Challenge Based

COS3107_ Apple_Prima Onderwijs_192x285_v05.indd 4

14-02-14 14:26

Al 25 jaar dĂŠ kinderboekenheld!

ÂŠ 2014 illustraties Max Velthuijs | c.o. Stichting Max Velthuijs

Kikker

www.dewereldvankikker.nl

Business Studies: nieuwe economieopleiding voor professional van de toekomst Hogeschool Inholland start per 1 september 2014 met de nieuwe economieopleiding Business Studies. Deze brede bachelor speelt in op de continu veranderende economische markt en past bij studenten met passie voor hun professionele ontwikkeling. “Studenten leren eerst hoe een organisatie werkt, door zich in de eerste twee studiejaren zo breed mogelijk te oriënteren op alle aspecten van de bedrijfsvoering”, aldus Petra Biemans, lector HRM & Persoonlijk Ondernemerschap en projectleider Business Studies. “Uitgangspunt is dat alle studenten beginnen aan een algemene economiestudie en halverwege de rit kiezen uit een van de afstudeerprofielen: Marketing, Ondernemen, Management & Beleid, HRM, Banking & Insurance of Logistiek. Eerst verbreding en daarna verdieping. Het grote voordeel is dat we zo beter en efficiënter kunnen anticiperen op ontwikkelingen in het werkveld”. Aansluiting werkveld Mark de Lat, directeur Randstad Consultancy, zegt: “Ik merk in het intercedentenwerk dat je een brede kennis moet hebben. Als je binnen het werkveld HRM ook weet van marketing en communicatie, kun je meerdere talen spreken. De afstudeerder van Business Studies krijgt de kans om in het hele palet aan arbeid zijn of haar weg te vinden. Veranderingen in het werkveld gaan zo snel. Kijk naar de IT. Onderwerpen die je leert in het eerste jaar, kunnen tegen de tijd dat je in je vierde jaar zit niet meer relevant zijn. Als je dat vertaalt naar hoe de opleiding

00_Basis_ADS_PO.indd 6

Dana Jansen, 16 jaar Havo met E&M profiel

Business Studies is vormgegeven, is dat een logische opzet. Je hebt als student aan het einde van je opleiding de maximale marktwaarde.” Bewustere studiekeuze Dana Jansen wil volgend jaar Business Studies gaan studeren bij Inholland Rotterdam: “Ik heb me voor Business Studies ingeschreven omdat het een hele brede opleiding is. Je volgt een breed traject met alle economische vakken en kunt de eerste twee jaar dus goed onderzoeken wat alle vakken inhouden en wat je precies wilt. Je hoeft dus pas na twee jaar te kiezen en dat vind ik wel prettig omdat ik het nog moeilijk vind om nu al een keuze te maken.”

Wilt u meer informatie over de opleiding kijk dan op www.inholland.nl/bbs

13-02-14 12:48

“Ik ben aant oefenen om niks te merken van dislesie.” “Voor de vakantie had juf Lieske mij Yoleo laten zien. Ik heb ‘De pizza spion’ gelezen. Het is een spannend boek met woorden die je wakker houden. Zoals: voedselgevecht. Reclame maken ze door kleine pizza’s met kabouterparachuutjes uit een vliegtuig te gooien. Met Yoleo vind ik lezen heel hartstikke leuk en kom ik meer te weten.’’ Bram van Zetten (9 jaar) Ook weten wat juffrouw Lieske van Yoleo vindt? Bekijk ons verhaal op youtube.com/ikbenyoleo

Yoleo motiveert kinderen wél te lezen! Yoleo is een online leesgame. Deze game helpt kinderen van 8 tot 12 jaar zelfstandig en met plezier te lezen op de computer of iPad. Op school én thuis. In de digitale boekenkast van Yoleo staan populaire jeugdboeken. Het kind bepaalt zelf het lettertype, de lettergrootte en het leestempo. En een prettige voorleesstem leest synchroon met de cursor in het boek. Ook voor kinderen met dyslexie wordt lezen zo ineens wél leuk.

S IJ PR KS IE BL ES L PU PE BE R RO LA AA U N N E ALE T IN W

Vul die boekenkast Probeer het zelf: elk eerste hoofdstuk is gratis. Voor scholen en praktijken zijn er voordelige online boekenpakketten!