PrimaOuders maart 2013

Nummer 2 • maart 2013

GRATIS

WEBSHOP:

Speel je slim!

Vergroot de kennis, vergroot hun wereld!

DOSSIER WOORDENSCHAT

Apps; de nieuwste generatie voorlezers Hoe om te gaan met de eerste verliefdheid?

PrimaOuders.nl

1

Voor ouders met kinderen in het basisonderwijs en kinderopvang • www.primaouders.nl

Ook met haar dyslexie gaat het al sneller beter dan je verwacht.

Op PrimaOuders.nl vindt u alle educatieve producten voor thuis. Daarmee maakt uw kind al snel grote stappen vooruit. Zo kan het op een laagdrempelige manier aan de slag met bijvoorbeeld rekenen, taal, techniek of geschiedenis. De middelen zijn voor elk kind een goede aanvulling op het lesprogramma van school. Zowel voor kinderen die een beetje moeite hebben met bepaalde vakken, als voor kinderen die juist wat extra uitdaging kunnen gebruiken. PrimaOuders. Want elk kind leert anders.

Advertenties Primaouders p2.indd 1

Alle educatieve producten voor thuis.

10-01-13 19:24

Voorwoord

Taal is de tkmst

V

Taal is leuk om mee te spelen.

Precies, te spelen!

an Aap Noot Mies naar CUL8R… Van ABN naar chattaal. Van de Dikke van Dale naar Het Groot Nederlands Chatwoordenboek. De één vindt het verloedering, de ander een aanwinst. Dat nieuwe taal ook heel leuk kan zijn, blijkt wel uit de zeer creatieve woorden die elk jaar aan de Dikke van Dale worden toegevoegd. Woorden die nu heel normaal zijn; ontvrienden, twitteren, Jip-en-janneketaal, graaibonus, hangouderen, Project X-feest (woord van 2012). Taal is leuk om mee te spelen. Precies, te spelen! Wie straks een brief afsluit met ‘khoop zsm v u t hore’ moet niet verbaasd zijn een LOL retour te krijgen.

En daar zijn scholen en ouders nu extra op gefocust. De taalontwikkeling van een kind. Van spelenderwijs omgaan met taal op de peuterzalen tot aan de voorleesapps. Inderdaad voorleesapps, ook zo’n nieuw woord.

Ze schieten als paddenstoelen uit de grond. Niet vanwege de drukke tijdsschema’s van ouders, maar voorlezen is een kunst! De stemming zetten, spanning opbouwen, stemmetjes nadoen, vragen stellen… De apps gaan gepaard met allerlei extra’s die het verhaal leuk en educatief maken. Is dat dan per definitie beter? Natuurlijk niet, een app heeft niet wat een ouder, opa, oma, juf of meester hebben…warmte!

Maar het één hoeft het ander niet uit te sluiten. In het dossier in deze PrimaOuders kun je lezen dat er niet zoiets als té veel taal bestaat. Een kind dat boeken leest, leert 1000 woorden meer per jaar, een kind dat regelmatig wordt voorgelezen, kan zich beter verwoorden en beter inleven. En een kind dat goed leert spellen? Die zal zijn sollicitatie straks afsluiten met ‘In afwachting op uw reactie en met vriendelijke groet’.

De redactie

3

1

© 2013 VIACOM INTERNATIONAL INC. ALL RIGHTS RESERVED. DORA THE EXPLORER IS A TRADEMARK OF VIACOM INTERNATIONAL INC.

DorasPaasAvontuur_Adv_PrimaOuders_192x285.indd 1

22-02-13 14:03

In deze editie Post ......................... 6 Nieuws .................. 8 Getipt .................. 50 En verder....

18 38 Dikkie Dik is jarig!

Inhoud

12 14 22

Beste koop voor je kind Familieopstellingen

Kleintjes

26

De leukste boeken geselecteerd

Slim speelgoed

44 40 46

Hoe om te gaan met die eerste verliefdheid

De voorleesapps

Dossier woordenschat

23

Een kijkje bij...

Groep 2

Scan PrimaOuders voor leuke extra’s!

Heb je na het lezen van de superleuke rubrieken in deze PrimaOuders behoefte aan meer? Scan dan de pagina’s met het icoontje ‘Layar’ voor allerlei leuke extra’s.

Meer nieuws, meer shop, meer prijsvragen, meer… PrimaOuders!

Kijk op pagina 54 hoe het werkt.

PrimaOuders.nl

5

Scan deze pagina voor leuke extra’s!

Woezel en Pip fotowedstrijd In de vorige editie van PrimaOuders vroegen we jullie de leukste vriendschap/familiefoto’s in te sturen. Onze inbox stroomde vol. Deze sprong eruit! De nichtjes Zara ten Hove en Jozefien Hubregtse zijn op deze foto nog geen 2 jaar, maar al de beste vriendinnen. Nou dames, jullie winnen de vrijkaartjes voor Woezel en Pip! Hoewel ze geen kaartjes hebben gewonnen, wilden we deze foto’s toch een bijzonder plekje in het blad geven. Kijk voor meer ingezonden foto’s op www.facebook.com/primaouders

ar

Winna

Julian 2.5 jaar (rechts) op de foto met zijn grote vriendin Faye en vriend Michael.

Beste vriendinnetjes Christel en Lynn.

De ultieme familiefoto van de familie Bianca.

Diese wijst vaak naar deze foto: ‘Papa, mama en Diese gekke neuzen! ‘

Mail & Win!

Wereldhits in een kinderjasje Honderd keer dezelfde kinder-cd moeten draaien in de auto…

Twee vaders hadden er genoeg van. Zij bedachten Kids-dj en staken wereldhits in een kinderjasje met Nederlandse teksten.

Zo is er Kidz-dj I love 80’s, I love disco en I Love Nederpop.

Wil jij één van de genoemde Kidz-dj cd’s of I Love Sint of I Love Christmas winnen? Mail dan je favoriete meezing moment naar wineenprijs@primaouders.nl. Vergeet niet je gegevens achter te laten.

6

PrimaOuders.nl

Post Zoek ons ook op op Facebook voor meer nieuws, foto’s en winacties. www.facebook.com/primaouders

Opa en oma dagen op ’t Schippertje

Hallo&Dag Wij hebben altijd met veel plezier bij jullie gespeeld. Nu gaat Milou naar school en broertje Jesse naar Winnie de Pooh. Bedankt Happy Kids Ede voor deze hele leuke tijd. Groetjes Milou en Jesse.

Op kinderdagverblijf ‘t Schippertje mochten een week lang iedere dag opa’s en oma’s op bezoek komen. Ze konden op deze manier kijken hoe het er op een kinderdagverblijf aan toe gaat. Ook was er de gelegenheid om met de kinderen te spelen en ze voor te lezen. De kinderen vonden het prachtig dat ‘hun’ opa en oma naast ze aan de tafel zaten. De opa en oma dagen zijn een jaarlijkse traditie van het kinderdagverblijf.

MAIL ONS! Wil jij met die ene briljante foto, die hilarische anekdote of groet naar bijzondere personen in deze rubriek? Stuur dan een mail naar redactie@primaouders.nl

Kleinkind van het jaar Trotse Irma Conrad stuurde ons deze foto. Haar kleinzoon Jayson Janssen uit Nijmegen (9 jaar ) is kleinkind van het jaar 2012 geworden! ‘Het lijkt me leuk om zijn foto in jullie blad te zien staan’mailde Irma. Jason won de titel onder meer door zijn verhaal over het strenge dieet waaraan hij zich moet houden vanwege de ziekte ADHD.

PrimaOuders.nl

7

Scan deze pagina voor leuke extra’s!

De camera’s gaan weer aan!

Het nieuwe seizoen van Beleef de Lente is van start gegaan. Op vrijdag 1 maart zijn de camera’s aan gegaan in acht verschillende vogelnesten. De webcams volgen alle hoogte- en dieptepunten van de vogels tijdens het broedseizoen. Via www.beleefdelente.nl kan iedereen achter de pc meekijken, dag en nacht.

De camera’s blijven aan tot 1 juli.

foto Luc Hoogenstein

Speciaal concert bij NTR Schooltv ‘Zing met ons mee!’ is de titel van een concert dat NTR Schooltv op maandag 25 maart 2013 om 9.30 uur op Zappelin/ Zapp laat zien. Een vrolijk meezingconcert vanuit de Kleine Zaal van Het Concertgebouw voor kinderen vanaf vier jaar ter gelegenheid van ‘Het Concertgebouw 125 jaar’. Kinderen op school of thuis kunnen de liedjes van Annie M.G. Schmidt naar hartelust meezingen. Dieuwertje Blok heet alle kinderen van harte welkom. De uitzending duurt circa 30 minuten.

Niks roze wolk!

Renske Tjoelker is coach.

Toen ze moeder werd, ervoer ze eerder een grijze dan een roze wolk. Haar eigen ervaring als moeder en haar ervaringen als coach beschreef zij in het recent verschenen boek Hoezo roze wolk?! • € 18,95

8

PrimaOuders.nl

foto: ANP

Nieuws

Onderzoek

Wendy van Dijk meest populaire babysitter Als vrouwen mochten kiezen, is Wendy van Dijk onder de bekende Nederlanders het meest populair voor een avondje babysitten. 78% van de Nederlandse moeders geeft aan haar de voorkeur, boven prinses Máxima (77%), Guus Meeuwis (63%), Nick & Simon (63%) of Yvon Jaspers (53%). Bij de Nederlandse man scoort prinses Máxima het hoogst (77%), gevolgd door Wendy van Dijk (73%), Doutzen Kroes (70%), Guus Meeuwis (61%) en Yvon Jaspers (61%). Dat blijkt uit een online onderzoek van Amsterdam RAI in opdracht van de Negenmaandenbeurs en in samenwerking met IkVader.nl onder bijna duizend (aanstaande) vaders en moeders.

Vrouwen 1 Wendy van Dijk (78%) 2 Prinses Máxima (77%) 3 Guus Meeuwis (63%) 4 Nick & Simon (63%) 5 Yvon Jaspers (53%)

Mannen 1 Prinses Máxima (77%) 2 Wendy van Dijk (73%) 3 Doutzen Kroes (70%) 4 Guus Meeuwis (61%) 5 Yvon Jaspers (61%)

Inspirerend!

Vijf jaar geleden schreef de chronisch zieke Lisa Minnella (16) op 11-jarige leeftijd een boek voor zieke kinderen. Onlangs is de eerste oplage van dit kinderboek, getiteld Elfenbos, de Spronkel verschenen. Hiervan worden 1500 exemplaren gratis ter beschikking gesteld aan zieke kinderen in onder andere 18 Nederlandse ziekenhuizen. Het boek is geheel uitgegeven middels crowdfunding en de inzet van vrijwilligers.

Elfenbos, de Spronkel is te koop voor € 14,95 via info@lisa4kids.nl en is voor kinderen van 0 tot 10 jaar. Voor elke verkocht boek gaat er ook een exemplaar naar een ziek kind.

PrimaOuders.nl

9

®

VAKANTIE OP DE BOERDERIJ IN OOSTENRIJK

“Het zijn de ontmoetingen met mensen, die het leven waarde geven”, prijkt op het bordje naast de deur van de boeren woning. Het is de lijfspreuk van de ruim 2.600 vakantieboerderijen in Oostenrijk, aangesloten bij ‘Urlaub-am-Bauernhof’. Want juist de persoonlijke ‘touch’ van een vakantie op de boerderij zorgt ervoor, dat je kinderen en jij een onvergetelijke tijd hebben!

Op de boerderij léven jullie het boerenleven – en worden als vanzelf een onderdeel van het boerengezin.

Geniet van een gezamenlijke ‘jause’, terwijl de konijntjes om jullie heen hupsen. Je kinderen hebben het er maar druk mee; de geitjes worden gevoerd, de kalfjes willen geaaid worden, de appels moeten geoogst en wat is er leuker dan een ritje met de boer op de traktor?

En jullie? Jullie genieten van de rust, maken een mooie wandeling of bergtocht, stappen op de fiets of duiken in een geurig hooibloemen-bad....

ZELFGEMAAKTE GEHEIMPJES De geur van koffie en versgebakken brood.... Schuif

BOER ZOEKT JOU! Willen jullie ook een dutje doen in het hooi, je eigen salade oogsten, een ritje op de pony maken of een wandeling met als beloning een heerlijke kaiserschmarrn in het vooruitzicht? Boek dan snel zo’n fantastische vakantie op de boerderij! Arrangementen zijn al v.a. b 58,- per nacht te boeken. Op de website vind je ook een handige overzichtskaart, waarop je de bij jullie passende boerderij vindt. Zo zijn er bijvoorbeeld boerderijen met specifieke thema’s. Wat dacht je van een vakantie in een berghut of op een wijn-, biologische-, wellness-, kruiden-, paarden-, of baby- en kinderboerderij? Vraag nu gratis de themagids baby- en kinderboerderij aan!

elke morgen aan voor een echt boerenontbijt. “Alles is zelfgemaakt, van de boter tot de jam en van het brood tot de yoghurt. Alleen de eieren niet. Die komen van Regina, onze kip”, zegt boerin Elisabeth trots. Ook de appels, wortels en bieslook uit de kruidenkaas komen uit eigen (kruiden)tuin. Koken is vaak een gezamenlijke belevenis: je eigen brood bakken en zelf jam maken bijvoorbeeld. De boerin helpt je er graag bij en geeft

®

Meer informatie VAKANTIE OP DE BOERDERIJ Urlaub am Bauernhof tel.: 0043-662-880202 office@farmholidays.com

handige tips. Aan het eind van je vakantie ga je gegarandeerd met een aantal geheime recepten uit de Oostenrijkse keuken naar huis.

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE FEDERALE REGERING EN DEELSTATEN VAN OOSTENRIJK EN DE EUROPESE UNIE

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO): Europa investeert in het landelijk gebied

www.boerderijvakantieoostenrijk.nl 130214 Advertorial.indd 1

14-02-13 14:26

Nieuws Familieplanner Families hebben het maar druk! Werk, school, sport, feestjes...

We schrijven afspraken op losse papiertjes of zetten het even snel in onze telefoon. Met een familieplanner krijgen je het niet rustiger, maar wordt het allemaal wel wat overzichtelijker. Zoals de familieplanner van Pimpelmees. Er is plek voor 6 gezinsleden (papa, mama, dochter, zoon, hond, kat…) die elk een eigen diertje kiezen. Onder deze diertjes kunnen per dag verschillende bijzondere bezigheden worden opgeschreven. Op deze manier leren kinderen spelenderwijs plannen, en vergeten papa en mama niet wanneer de sportles is. €16,95 op www.pimpelmees.com

Win!

25 x Spetter Spat Schildpad

Ontmoet VTech’s Spetter Spat Schildpad! Hij laat kleintjes in bad op een speelse manier kennismaken met vormen, kleuren, zeedieren en muziek. Druk op de pootjes van de schildpad en hoor wat Spetter Spat allemaal zegt. De schildpad blijft drijven op het water. De drie zeevriendjes krab, ster en inktvis kunnen in de buik van de schildpad. Leg de diertjes om de beurt in de buik en hoor wat de schildpad doet. Spetter Spat Schildpad heeft vrolijke melodietjes, grappige geluidjes en gezongen liedjes zorgen voor nog meer speelplezier! De Spetter Spat Schilpad kan zowel in als buiten het water worden gebruikt.

Wij vinden Spetter Spat Schilpad zó leuk, dat we er 25 stuks t.w.v. €19,95 weggeven! Stuur jullie leukste dierenfoto naar redactie@primaouders.nl en maak kans. En nee, het hoeft niet per se een schildpad te zijn…

PrimaOuders.nl 11

Beste koop voor je kind Jonge ouders moeten in korte tijd veel koopbeslissingen nemen. Luiers, autozitjes, kinderwagens, babydragers, babyfoons, wasdrogers, thermometers en ga zo maar door.

Met de crisis is er meteen een nieuwe trend; kijken, vergelijken en testen, want een aanschaf doe je niet zomaar meer. En daar heeft de Consumentenbond iets nieuws voor bedacht; een magazine vol testinformatie!

Jonge ouders hebben veel behoefte aan betrouwbare informatie. Ten eerste omdat veiligheid voorop staat (kinderzitjes, schadelijke stoen in voedsel en producten). Ten tweede omdat het commerciÍle aanbod voor jonge ouders overweldigend is. De Consumentenbond beschikt over betrouwbare testinformatie. Met het magazine Beste koop voor je kind wil de Consumentenbond de jongere doelgroep voorzien van goede, praktische informatie.

12 PrimaOuders.nl

Kwaliteit en veiligheid Beste koop voor je kind is een kruising tussen een koopgids en een tijdschrift. Het bevat veel informatie over producten, maar er is ook ruimte voor artikelen waarin praktische informatie en persoonlijke ervaringen aan bod komen. Er is aandacht voor onveilige en onnodige producten en via prijspeilingen en doe-het-zelftips ook voor mogelijkheden om kosten te besparen. De informatie is in eerste instantie gericht op de kwaliteit

Extra Van onze partner

fotoboeken. Ook is er een prijspeiling van babywinkels en een enquête over kinderoppas. Daarnaast bevat het blad heel veel praktische informatie over onder andere nachtlampjes, kinderapps, gezonde babyvoeding, fotograferen, veilig speelgoed en nog veel meer.

Volledig onafhankelijk

Het eerlijkste magazine vol testinformatie! en veiligheid van producten. Waar moet je op letten als je als jong gezin je nieuwe leven moet inrichten? Zo bevat het eerste nummer tests van luiers, autozitjes, kinderwagens, babydragers, babyfoons, gezinsauto’s, wasdrogers, thermometers, camcorders en digitale

Er staan geen tips of verwijzingen naar bedrijven waar geld aan wordt verdiend. Voor de Consumentenbond is onafhankelijkheid een vereiste en absoluut. Niet iets waar je ver of minder ver in kunt gaan. Het magazine is te koop in boekhandel, supermarkt en kiosk voor de introductieprijs van €3,95 (vaste prijs €6,95), met de kortingsbon bij Bruna voor €2,95. Het blad is ook online te bestellen via consumentenbond.nl/kind.

Consumentenbond enquête: wat doen we met de kinderen?

Het voordeligste en meest vertrouwde oppasadres is dat van opa en oma. Maar zitten die op hun leeftijd nog te wachten op kraaiende kleinkinderen? De meesten zouden het oppassen niet willen missen, blijkt uit de enquête die de Consumentenbond eind 2012 hield onder bijna 1400 ouders en grootouders van (klein)kinderen tot 5 jaar. Maar vermoeiend vinden ze het wel.

‘Zonder opa en oma wordt de opvang te duur.’ Deze reactie geven ouders vaak als je ze vraagt waarom ze grootouders laten oppassen. Ruim 72% van de ouders kiest hiervoor omdat het goedkoper

is dan andere opvangvormen, blijkt uit de enquête. De financiën zijn niet de enige reden. Meer dan de helft van de ouders vindt opvang door opa en oma ook het

Opa en oma nog altijd favoriet prettigst. Ruim de helft van de deelnemende grootouders bood zelf aan om op te passen, dus dan is de keuze snel gemaakt. Ook de flexibiliteit van grootouders wordt vaak geroemd. Toch gaat het oppassen veel grootouders niet in

de koude kleren zitten. Ruim 4% vindt het heel vermoeiend achter dat kleine kroost aan te rennen en bijna de helft vindt het enigszins vermoeiend.

Toch willen 4 op de 5 grootouders het oppassen voor geen goud missen. ‘Toen mijn eigen kinderen klein waren, moest ik altijd werken’, zegt een oppasopa. ‘Ik zie nu wat ik gemist heb.’

Slechts 15% van de grootouders zou er mogelijk de brui aan geven als ouders de opvang anders zouden kunnen invullen.

Meer conclusies en reacties vind je in Beste koop voor je kind.

PrimaOuders.nl 13

De plaats van je kind in het gezin Oudste kinderen zijn verantwoordelijker, middelste kinderen zijn het buitenbeentje van het gezin, jongste kinderen zijn socialer en creatiever.

Borrelpraat of echt waar?

Je begrijpt iemand beter als je de situatie kent waarin hij of zij is opgegroeid. Daarbij gaan we er vaak van uit dat de positie in het gezin invloed heeft op het karakter. Om na te gaan of dat echt zo is en wat voor effect de geboortevolgorde dan precies heeft op de ontwikkeling van de persoonlijkheid, is veel onderzoek gedaan. De resultaten daarvan bleken niet eenduidig. Het blijft dus lastig om aan te tonen of er nu wel of niet een kern van waarheid zit in de borrelpraattheorieën over oudste, middelste en jongste kinderen.

Gelukkig maar! De geboortevolgorde is blijkbaar geen dwingend keurslijf. Andere factoren, zoals karakter en talenten, spelen ook een rol.

Groter geheel Maakt het dan helemaal niet uit welke plaats je kind in het gezin inneemt? ‘Ik zou vooral de vraag willen toevoegen: neemt je kind die plek in die bij hem of haar hoort?

Of voelt je kind zich misschien de oudste terwijl hij of zij de jongste is?’ zegt Hylke Bonnema, specialist in familieopstellingen.

‘Bij familieopstellingen denken we “systemisch”. Dat houdt in dat we bij het kijken naar de ontwikkeling van het individu ook het grotere geheel meenemen: het familiesysteem waarin iemand opgroeit. Want jouw kinderen zijn verbonden met jou als ouder, maar jij bent zelf ook kind.’

Familieopstellingen?

Bij familieopstellingen is het uitgangspunt dat de werkelijkheid altijd uit meerdere ‘lagen’ bestaat. Een probleem laat zich niet oplossen wanneer je je beperkt tot alleen de medische kant of de opvoeding. Je moet ook kijken naar wat speelt in het gezin of in de familie (de systemische laag). Een opstelling helpt je zien welke plek je daarin inneemt.

Kijk op www.familieopstellingen.nl voor meer informatie.

14 PrimaOuders.nl

Psyche Tekst Anita Drost

Problemen en uitdagingen

Zonder oordeel

Familieopstellingen gaan er vanuit dat problemen en uitdagingen rondom kinderen altijd te maken hebben met iets dat in het gezin of bij de ouders speelt. Hylke: ‘Kinderen nemen vanuit een onbewuste loyaliteit soms datgene op zich dat in de familie niet uitgesproken wordt of er niet mag zijn. Zo kan een abortus er toe leiden dat een kind in de volgende generatie zich niet helemaal thuis voelt. En heb jij zelf geen goede relatie met je moeder, dan kan je kind onbewust de plek van oma innemen en zich verantwoordelijk voelen voor jouw behoeften en emoties.

Als je kunt zien wat er in de familie speelt, begrijp je beter hoe dat invloed heeft op jouw plek nu.’

Creëer je met familieopstellingen geen schuldgevoel? Hylke: ‘Familieopstellingen laten je zien welke plek je in je gezin of familie inneemt. Daarbij gaat het er niet om wie de schuldige is. Ieder familielid is zelf immers ook kind van iemand. Met opstellingen kun je het systeem zonder oordeel een impuls geven waardoor het groeit.’

‘Als je ziet wat er in de familie speelt, begrijp je hoe dat invloed heeft op jouw plek nu’

Lezersaanbieding Speciaal voor de lezers van PrimaOuders heeft familieopstellingen.nl een mooie aanbieding. Geef je samen met een vriend(in) of familielid op voor een workshop en betaal slechts voor 1 persoon. Vergeet niet te vermelden dat je lezer van PrimaOuders bent.

Tips:

Tips van Hylke Bonnema Regelmatig problemen aan tafel?

Ga eens op volgorde zitten (bijvoorbeeld vader, moeder, oudste kind, middelste, jongste) en kijk eens wat dat doet met de sfeer en het gesprek. Deze ‘oefening’ kan de gezinsleden helpen om zich gezien te voelen op hun plek.

Heb je als gezin of familie een gesprek met elkaar, geef dan iedereen in volgorde van leeftijd een afgesproken aantal minuten de beurt om ononderbroken het woord te kunnen doen. Hiermee ‘eer’ je de gelijkheid (iedere plek in het geheel is even belangrijk) én de orde (wie is de oudste, de jongste enzovoorts).

PrimaOuders.nl 15

Draag e steent e bi tegen kinderkanker

Lever statiegeldflessen in en bouw mee aan het Prinses Máxima Centrum Op dit moment geneest 75% van de kinderen met kanker. Dat is natuurlijk best veel, maar het is niet genoeg.

We moeten naar 95%. Vandaar dat wij een speciaal kinderkankercentrum willen bouwen: het Prinses Máxima Centrum. Ook kinderen kunnen hieraan een steentje bijdragen. Door mee te doen met de speciale flessenactie.

Met deze actie kunnen kinderen flessen inleveren bij bijna alle supermarkten in Nederland en komt het statiegeld ten goede aan de bouw van het centrum. Ze kunnen samen met vriendjes en vriendinnetjes meedoen, maar natuurlijk ook met hun sportteam, klas of zelfs de hele school. Ga snel naar www.kikabouw.nl. Daar staat alles over deze actie en over de bouwplaatjes die ze kunnen verdienen en de bijzondere prijzen waar ze kans op maken.

Extra Van onze partner

Bouw mee aan het Prinses Máxima Centrum Ook kinderen willen zich inzetten tegen kanker, zeker als deze ziekte leeftijdsgenootjes treft. Voor kinderen die in actie willen komen - en voor hun ouders - heeft Stichting Kinderen Kankervrij (KiKa) een campagne opgezet. Zo kan iedereen een steentje bijdragen aan de bouw van het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie.

Binnen drie jaar gaat in Utrecht het Prinses Máxima Centrum voor Kinderoncologie open. Voortaan kunnen alle kinderen met kanker daar worden behandeld. Dat betekent een grote stap vooruit! Jaarlijks worden ongeveer 550 kinderen met kanker behandeld in zeven kinderkankercentra verspreid over het hele land. Veel specialisten zien maar een paar kinderen per jaar met een bepaald type kanker. Als alle behandelaars op één plek zitten, is altijd de laatste kennis en de meeste ervaring bij de bestrijding van een kankersoort voor handen. ‘Het genezingspercentage voor kinderkanker ligt op 75 procent. We willen dat verhogen naar 95 procent. Dat kan alleen als specialisten hun kennis bundelen’, vertelt Frits Hirschstein.

Hij is de oprichter van KiKa, een organisatie die geld werft voor onderzoek naar kinderkanker.

Flessen-actie Omdat er nog veel geld nodig is voor het centrum, lanceert KiKa een grootschalige campagne. Vanaf 1 maart stellen alle supermarkten in Nederland hun emballageapparaten beschikbaar. Kinderen die plastic flessen inleveren, kunnen met de opbrengst ‘steentjes’ van 5 euro per stuk kopen om zo mee te bouwen aan het Prinses Máxima Centrum. Het is natuurlijk ook mogelijk om op andere manieren geld in te zamelen en daarvan steentjes te kopen. De namen van alle kopers worden vermeld op de ‘Wall of Name’ die in het nieuwe centrum komt. De origineelste actievoerders worden geïnterviewd tijdens een grote wervingsactie op de tv op 27 maart met Frans Bauer, Erica Terpstra en André van Duin. Hirschstein hoopt dat Nederland Tekst Mirjam Janssen Beeld Marius Roos

zich van zijn gulle kant laat zien. ‘Ons land telt zeven miljoen huishoudens. Het zou mooi zijn als die allemaal een steentje bijdragen.’

De beste behandeling De Vereniging van Ouders van Kinderen met Kanker (VOKK) is een van de initiatiefnemers van het Prinses Máxima Centrum. ‘Ouders willen maar één ding’, zegt directeur Marianne Naafs. ‘Dat hun kind wordt behandeld in het beste ziekenhuis, door de beste mensen, op de beste plek. En daarvoor zijn ze bereid verder te reizen. Dit betekent niet dat de hele behandeling in Utrecht wordt verricht. De eenvoudigere onderdelen kunnen in de streekziekenhuizen worden uitgevoerd onder regie van het Prinses Máxima Centrum. Zo krijgen kinderen de beste behandeling en worden ook hun ouders het beste begeleid, want er komt heel veel af op gezinnen met een ziek kind.’

Wat kun je doen?

Kinderen, en natuurlijk ook volwassenen, kunnen vanaf 1 maart plastic flessen bij de supermarkt inleveren en ‘steentjes’ kopen van de opbrengst.

Uiteraard kunnen ze ook zelf een ludieke actie bedenken. www.kikabouw.nl Woensdag 27 mrt, Ned. 1.

Grote live TV-show.

PrimaOuders.nl 17

‘Dikkie Dik is niet

Kleintjes Tekst Kim van der Meulen Illustratie uit Dikkie Dik en zijn vriendjes

Illustrator Jet Boeke:

kapot te krijgen’ Dikkie Dik mag dit jaar dan zijn 35ste verjaardag vieren; hij heeft zijn wilde haren nog lang niet verruild voor grijze. Met dank aan illustrator en bedenkster Jet Boeke, die de nieuwsgierige kater nog altijd met veel plezier nieuwe avonturen laat beleven.

Inmiddels is Jet Boeke (1948) eraan gewend dat hele generaties zijn grootgebracht met de verhalen van Dikkie Dik, maar ooit was dat anders. Dat haar koddige kater zou uitgroeien tot een icoon van de kinderboeken, had ze met haar eerste tekening in 1978 nooit kunnen vermoeden. ‘Ik ben opgeleid als grafisch ontwerper en werkte mee aan tekenfilms, maar aan een pren­ tenboek voor kinderen had ik nooit gedacht.’ Op dat idee kwam Jet tijdens een rondreis door de Verenigde Staten. Daar raakte ze gefascineerd door Sesamstraat, dat later naar Nederland zou komen. ‘Een uniek kinder­ programma dat goed in elkaar zat en bedoeld was om het alfabet en tellen te leren. In Nederland kreeg het die uitsluitend educatieve toon niet. Daarom paste Dikkie Dik goed bij dit programma: kinderen leren er spelenderwijs wel van, maar de verhalen zijn niet moralistisch. Ze stimuleren kinderen om de wereld te ontdekken.’ Eén telefoontje later mocht Jet een voor­ stel doen aan Sesamstraat. Met ervaring als tekenfilm­ maakster dacht ze in eerste instantie aan bewegend beeld, maar dat bleek te kostbaar. Daarom bedacht ze een nieuw concept: het voorlezen uit prentenboeken op nationale tv. Het concept bleek een groot succes en al snel waren Dikkie Diks avonturen ook verkrijgbaar in (kinder)boekenwinkels. Inmiddels zijn er meer dan vijf miljoen exemplaren verkocht.

PrimaOuders.nl 19

Vier Dikkie Diks verjaardag Van 20 tot 30 april is het Dikkie Dik-week.

Jet Boeke maakt onder andere een landelijke toernee in de Dikkie Dik­bus, het eerste Dikkie Dik­magazine verschijnt en het Dikkie Dikvakantiedoeboek en Het reuzen- zoekboek liggen vanaf half april in de winkels.

Van 3 april t/m 21 mei is een overzichtstentoonstelling van Dikkie Dik door de jaren heen te zien in de Openbare Bibliotheek Amsterdam.

Voor het slapengaan Voorlezen is volgens de illustrator een belangrijk onderdeel van de opvoeding. ‘Het schept intimiteit en kinderen worden uitgedaagd aandachtig te kijken en iets terug te zeggen. Het is geen kwestie van stilzitten en vermaakt worden, wat bij televisie nogal eens het geval is. Ouders nemen er soms weinig tijd voor of zijn onzeker over hun voor­ leeskwaliteiten, maar het is erg belangrijk. Ook om kinderen met boeken in aanraking te brengen.’ Als jongste van een groot gezin werd Jet zelf regelmatig voorgelezen. ‘De Gouden Boekjes waren mijn favoriet, bewerkt en vertaald door Han Hoekstra en Annie M.G. Schmidt. Ze worden nog steeds gemaakt; van Dikkie Dik is er ook een versche­ nen. Ontzettend bijzonder om onderdeel uit te maken van een boekenreeks die zo belangrijk voor me is geweest.’

Kindervriend

die kinderen begrijpen. Dikkie Dik is nieuwsgierig en nergens bang voor. Hij ontdekt pas dat koffie heet is, als hij z’n neus erin steekt. Zo onderzoeken en ervaren kinderen de wereld ook, al heb ik er nooit zo bij stilge­ staan. Ik denk dat ze Dikkie Dik daarom zo leuk vinden.

En hij is tijdloos: de verha­ len die ik 35 jaar geleden maakte, zijn even populair als de nieuwste.’

‘Dikkie Dik ontdekt pas dat koffie heet is, als hij z’n neus erin steekt. Dat vinden kinderen leuk’

De inspiratie voor de avon­ tuurlijke Dikkie Dik kwam van Jets gelijknamige kat, die maar liefst negentien jaar oud werd. ‘Ik liet me inspireren door wat hij deed.

Slapen, liggen, zich wassen: alles gebruikte ik. Als het maar leuke, eenvoudige poezenverhaaltjes opleverde 20 PrimaOuders.nl

Op 20 en 21 april is er een groot feest in Ouwehands Dierenpark in Rhenen. Op het programma staan een doorlopende Dikkie Dik Theatershow, een heuse Dikkie Dik­markt met boeken en andere spulletjes, een speurtocht met een verrassing aan het einde, voor­ lees­ en signeersessies met Jet Boeke, een meet&greet met Dikkie Dik, poppen­ kastvoorstellingen, een Mooiste Kater­verkiezing en Dikkie Dik­goodiebags na afloop. Bestel alvast kaarten met korting op het dierenpark via www.dikkiedik.nl om verzekerd te zijn van een onvergetelijke Dikkie Dik-dag.

Zo simpel mogelijk

Toen Jet de wereld liet kennis­ maken met Dikkie Dik, had ze nooit een uitgesproken voorkeur voor peuters als doelgroep. Toch wist ze al snel een juiste snaar te raken. ‘Ik denk dat ik er een vanzelfsprekend talent voor

Kleintjes ‘De verhalen die ik 35 jaar geleden maakte, zijn even populair als de nieuwste’

heb, want ik ben er niet voor opgeleid en heb geen kinderen – ik kom uit een warm nest, maar heb ze zelf nooit gewild. Toch kan ik goed bedenken wat peuters leuk vinden. Dat gaat vanzelf. Een van mijn favoriete Dikkie Dik­verhalen is er een waarop hij in slaap valt op de rug van een schaap. Hij heeft niet in de gaten dat het een dier is en ziet alleen een lekker warm en zacht plekje. Dat verhaal is geïnspireerd op een vriend van mijn ouders, die een schaap had waar ik als klein meisje weleens op mocht zitten. Andere ideeën doe ik op via mijn huidige katten, Piewie en Ruig. Ze worden bin­ nenkort achttien. Hun gedrag heb ik verwerkt in andere personages, zoals Dikkie Diks vriendinnetje Poes Muis.’

Omdat kinderen volgens onderzoek niet tegelijkertijd aandachtig kunnen luisteren én kijken, tekende Jet haar oranje kindervriend zo simpel mogelijk. ‘Hij heeft een vrolijke kleur, basic vormen en er gebeurt nooit te veel op één plaatje. Ook heeft Dikkie Dik geen snorharen, want dat leidt af van de gezichtsuitdrukking.’

Nieuwe avonturen Na 35 jaar is Jet haar rode kater nog lang niet zat.

Onlangs kreeg ze een Gouden Boek van de CPNB voor Het dikke verjaardagsboek van Dikkie Dik, omdat er meer dan 100.000 exemplaren van zijn verkocht, verscheen het nieuwe boek Lentekriebels, binnenkort komt daar het Reuzenzoekboek bij en ze werkt aan twee nieuwe titels. De komende tijd is ze dus weer veel achter de tekentafel van haar Amsterdamse werkkamer­aan­huis te vinden. ‘Aan mijn pensioen denk ik nog niet, want ik heb nog steeds veel plezier in het bedenken, tekenen en schrijven van verhalen.

Bovendien wordt het nog steeds enthousiast ontvan­ gen, dat stimuleert me om door te gaan. Dikkie Dik is niet kapot te krijgen.’

Dikkie Dik trakteert!

Dikkie Dik trakteert voor zijn verjaardag op alle kinderdagverblijven die PrimaOuders ontvangen. Tegelijk met het magazine zijn er posters van Dikkie Dik en speciale kinderkroontjes met Dikkie Dik op de voorkant geleverd. Gefeliciteerd!

PrimaOuders.nl 21

Kleintjes Boek met cd Kriebel kriebel snorrebaard Circus Mikado Neem kinderen mee naar een circusvoorstelling met dit leuke boek. Inclusief hoorspel en geschikt peuters thuis, op de peuterspeelzaal en de kinderopvang.

Groep 0 t/m 4 • € 17,50

Een cha-cha-cha voor de cavia, een walsje voor de walvis en een blues voor de koe. Elk liedje heeft een vrolijke sfeer en een tekst die je meteen meezingt.

Groep 0 t/m 3 • € 17,50

Onderzoek Uit onderzoek onder kinderen tussen 13 en 16 maanden oud, blijkt dat peuters weten of iemand betrouwbaar is of niet. In de groep kinderen die door een verklede onderzoeker iets na moesten doen, deed slechts 34 procent dat. In de groep kinderen die niet door de onderzoeker waren beduveld, deed 61 procent de onderzoeker gewoon na, zo is in het blad Infant Behavior and Development te lezen.

Advertentie

Nieuw in het Goodies assortiment!

Dans mee met nijntje Samen met nijntje en haar vriendjes muziek maken, in een tent slapen en dansen! Inclusief cd met twee liedjes, twee karaokeversies en zes verhaaltjes.

Groep 0 • € 11,95

Deze en nog veel meer producten vind je op www.primaouders.nl 22 PrimaOuders.nl

Goodies breidt haar assortiment uit met zakjes snoep, pakjes drinken en fruithagel gemaakt met biologisch fruit zonder toevoegingen als suiker, conserveermiddelen en kleur- en smaakstoffen.

Fruit Gummies zijn snoepgums en Fruit Melties zijn knapperige fruitstukjes die smelten op de tong. Fruithagel zijn knapperige fruitstukjes voor op de boterham. Fruit&Water bevat 2 pakjes water met biologisch fruit, heerlijk dorstlessend en weinig calorieën.

Informatie: www.organix.nl & www.facebook.com/OrganixGoodies

Mediawijs

Een nieuwe generatie voorlezers

voorleesapps Jarenlang lag je zoon of dochter aandachtig luisterend bij jou op schoot terwijl jij voorlas uit een papieren boek. Met de opmars van de voorleesapp, kan je kind zich nu ook door een iPad of tablet laten voorlezen. Wat kan deze digitale voorlezer en waar moet je op letten bij het kiezen van de juiste app?

PrimaOuders.nl 23

Met een app wordt lezen spannender en leerzamer, maar het geeft geen menselijke warmte

Niels Bakker van Stichting Lezen is overtuigd van de kracht van voorlezen en wijst op de vele onderzoeken die aantonen dat het de taal- en leesvaardigheid en de sociaal-emotionele ontwikkeling bevordert. Voorlezen is positief en interactief voorlezen is volgens hem nog beter. ‘Suzanne Mol heeft dit in 2010 uitgebreid onderzocht en ontdekte dat vragen stellen over afbeeldingen, gebeurtenissen en karakters meer bijdraagt aan de ontwikkeling van de woordenschat. En een recent onderzoek van Coosje Van der Pol wijst uit dat wanneer je extra aandacht besteedt aan emoties zoals jaloezie en verlegenheid in het verhaal, kinderen zich ook in het echte leven beter kunnen inleven in andere mensen.’

Zelfstandig Een voorleesapp biedt interactiemogelijkheden voor het kind, dat is wel zo handig als je als ouder even niet kunt voorlezen. En bovendien wil je zoon of dochter ook graag zelfstandig lezen. De voorleesapp is dan natuurlijk een uitkomst. Brigitte Theeuwes, project24 PrimaOuders.nl

leider onderwijs en sociale media bij de stichting Mijn Kind Online, is enthousiast over de nieuwste ontwikkelingen. ‘Met een app wordt lezen voor kinderen vaak spannender en leerzamer. Toch blijft het belangrijk te beseffen dat een app geen menselijke warmte geeft.

De aandacht en betrokkenheid tussen ouder en kind die samen een boek beleven, is ontzettend waardevol en niet te vervangen. Gelukkig hebben de meeste applicaties dan ook de mogelijkheid de voorleesstem uit te schakelen zodat je zelf kunt voorlezen.’

Taalachterstand Met een voorleesapp wordt het verhaal verrijkt met animaties, meerkeuzevragen, een soundtrack of de mogelijkheid in te zoomen op details. Maar de digitale toepassingen van het boek bieden niet altijd een meerwaarde. Daisy Smeets promoveerde onlangs aan de Universiteit Leiden op de invloed van kinderboekenapps op de taalontwikkeling bij kinderen. Ze ziet veel voordelen in de apps maar toont ook aan dat

Mediawijs Tekst Erik Ouwerkerk

je goed stil moet staan bij wat wel en geen toegevoegde waarde heeft. Dat kan per kind verschillen.

Zo onderstreept achtergrondmuziek de emoties van de personages en vergroot daarmee het tekstbegrip.

Het effect daarvan is positief bij kinderen met een normale taalontwikkeling maar niet bij kinderen op speciale scholen met een taalachterstand. Zij hebben al zoveel moeite met het verstaan en begrijpen van de voorleesstem dat muziek en geluid het leren van nieuwe woorden belemmert.

Hoe kies ik?

Let bij het kiezen van een app van een voorleesboek dus vooral op de unieke ontwikkeling van jouw kind. Met dat in het achterhoofd zijn er volgens Brigitte drie dingen aan te wijzen waar je aandacht aan kunt besteden: ‘Is het aantrekkelijk? Dus zijn de illustraties mooi en rustig, geeft het leesplezier? Dat is het belangrijkste. Is het betrouwbaar? Is het gebruikersvriendelijk en hoef je bijvoorbeeld niet lang te wachten bij het laden van de

pagina’s?’ Brigitte noemt een aantal geslaagde voorleesapps. ‘Slaap Lekker, lieve dieren is heel leuk. De kinderen kunnen dan zelf het licht uitdoen bij de slaapplaatsen van de dieren en dan horen en zeggen ze “slaap lekker”.

Ook nijntje gaat met zijn tijd mee in De Tuin van nijntje.

Daar kun je heel veel zelf doen als lezer.’

De toekomst Voorleesapps worden steeds populairder. Meer dan de helft van de inzendingen voor de Media Ukkie Award, een prijs voor de beste app voor kinderen tussen de 0 en 6 jaar, betreft al een voorleesapp. Maak er vooral rustig kennis mee. Let daarbij op de wensen van je zoon of dochter en de balans tussen spel en plezier aan de ene kant en leesvaardigheid aan de andere. En hoe waardevol het ook is dat een kind zelf het verhaal in kan duiken, vergeet niet dat je als ouder de mooiste voorleesstem van de wereld hebt. Gewoon net als opa en oma vroeger met een papieren boek in de handen en een kind op schoot kan dus ook nog steeds, de voorleesapps zijn een mooie aanvulling.

PrimaOuders.nl 25

Door regelmatig voor te lezen, kun je laten zien hoe mooi, grappig en bijzonder taal kan zijn

Dossier

Woordenschat 28 32 34 35 10

pagina’s

Een schat aan woorden!

Goed voor woordenschat en uiten van emotie

Voorbereidend lezen Spelen met letters

Column Marie­Eline ‘Hoeveel woorden kent je kind voor verliefd?’

Moeite met taal?

Met deze producten wordt Taal leuk!

Met: informatie over taal op school, tips en handige producten

primaouders.nl 27

Een kwartier lezen per dag, is 1000 extra woorden per jaar!

taal is belangrijk

Belangrijk voor de taal­ ontwikkeling is in ieder geval dat je kind goed kan horen. Heb je het idee dat er iets aan de hand is met het gehoor of heb je niet het gevoel dat je kind vorderingen maakt, ga dan langs je huisarts of consultatiebureau.

Tip!

Vrij lezen heeft een bewezen positief effect op begrijpend lezen, woordenschat, schrijfstijl, spelling en kennis van grammatica. Kinderen die een kwartier per dag lezen, kunnen hun woordenschat uitbreiden met duizend extra woorden per jaar!

Volgens de brochure ‘Meer lezen, beter in taal’, die Kees Broekhof schreef in opdracht van de organisatie Kunst van lezen, is het vrij lezen op school en thuis van essentieel belang voor de ontwikkeling.

Een kind dat gemotiveerd is om te lezen, maakt meer leeskilometers.

Goed voor de algemene ontwikkeling, de ontwikkeling van de woordenschat en het leestempo.

28 primaouders.nl

Zo is goed kunnen lezen een van de belangrijkste sleutels tot succes in de verdere schoolcarrière en staan zwakke lezers direct op flinke achterstand.

Eveline Vink, redacteur bij leesplein (kinder-en jeugdboekensite van de nederlandse bibliotheken) en verantwoordelijk voor de inhoud van kinderboekenplein voor 6 tot 12-jarigen: ‘niet alleen de woorden-

schat maar ook de wereld van het kind wordt vergroot. Een kind kan door het lezen van boeken heel veel levens geleefd hebben. Het ontwikkelt behalve zijn fantasie en verbeelding ook zijn inlevingsvermogen. Als hij bijvoorbeeld iets over doodgaan heeft gelezen kan hij zich beter inleven als zoiets echt in de eigen omgeving gebeurt.

Lezen dient als oefenfunctie: je

Dossier Tekst Marije Sietsema, Brigitte Bloem, Inez van Goor

Niet alleen praten tegen je kind is belang­ rijk voor de taalont­ wikkeling, ook het luis­ teren naar en reageren op wat hij probeert te zeggen is essentieel. Probeer te begrijpen wat je kind bedoelt als hij iets zegt en reageer daarop. Geef hem de tijd om een woord of zin te maken of een antwoord te verzinnen, vul niet te snel in wat hij zelf aan het bedenken was.

Tip!

oefent voor het echte leven. Ik denk dat veel en dus ook thuis lezen belangrijker is dan kinderen en ouders beseffen.’

Dubbel effect Annette Schaafsma, taalspecialist en docent nederlands op de Marnix-academie (lerarenopleiding basisonderwijs) zegt hierover: ‘Ouders zouden hun kinderen altijd voor moeten blijven lezen, bij voorkeur tot het einde van de basisschool.’ Vink wijst op het alternatief van luisterboeken. ‘Maak er een gezamenlijk moment van op een vast moment op de dag. Het samen beleven van een verhaal heeft een positief effect op de leesmotivatie.

Het zal je verbazen hoe leuk het is om zelf ook kinderboeken te luisteren.’ Schaafsma en Vink zijn het er over eens dat ook praten over het verhaal erg belangrijk is.

Vink zegt hierover: ‘Praten over het verhaal draagt net zoveel bij aan de taalontwikkeling als het voorlezen zelf, dus dat is dubbel effect! Vraag bijvoorbeeld wat ze het spannendste stukje vonden, of hoe het zou zijn als je, bijvoorbeeld, kon vliegen.

Wist je dat… …een kind van 18 maanden zo’n 20 tot 50 woorden kent? Dat aantal zal in de maanden daarna snel stijgen. Een kindje tussen de 18 en 23 maanden leert gemiddeld 6 nieuwe woorden per dag! …kinderen uit groep drie, vier en vijf die net hebben leren lezen experts zijn in het herkennen van rijm? Ze hebben veel sneller door dat woorden niet rijmen die veel op elkaar lijken, bijvoorbeeld mes en mus, dan jongere kinderen en dan volwassenen. Dat blijkt uit onderzoek van biologe/hersenonderzoeker Barbara Wagensveld van de Radboud Universiteit nijmegen.

Toon je eigen betrokkenheid.’

Schaafsma benadrukt dat de interesse van het kind altijd voorop moet staan. ‘Of ze nou voor een boek, luisterboek, digitaal boek, tijdschrift of stripboek kiezen, maakt niet uit. Ook niet bij het voorlezen.

Zelfs een boek op een hoger (Avi-) niveau moet kunnen. Zolang het maar een positieve ervaring geeft.’

Vergroot de woordenschat!

Voordelen De meeste kinderen zijn gek op voorlezen. Op schoot wegdromen bij een spannend, gek of lief verhaal. Toch is voorlezen voor lang niet alle ouders vanzelfsprekend.

Omdat er zoveel alternatieven zijn, omdat er met de avondspits in huis nauwelijks een rustig moment over blijft of gewoon omdat je kind op school toch al wordt voorgelezen.

Zonde, want voorlezen heeft meer voordelen dan je denkt.

Onderzoek Dit jaar is uitgeroepen tot jaar van het Voorlezen. Voorlezen is niet alleen leuk en gezellig maar vooral ook heel erg nuttig. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat

Mijn eerste 100 woordjes Spelenderwijs de woordenschat vergroten. € 9,95 • groep 0 WoordenSTART Blok 2 + 3 CD­ROM’s – AmbraSoft Met dit pakket vergroten kinderen hun woordenschat door te luisteren en te doen. € 29,95 • groep 1­3

primaouders.nl 29

Woorden tot leven Sinds een paar jaar zijn er verschillende prentenboeken-apps verkrijgbaar. Bij deze apps komt het verhaal nog meer tot leven omdat verschillende onderdelen van het verhaal bewegen. Soms is het zelfs mogelijk om je eigen stem op te nemen met de app. Bijvoorbeeld in Timo en het toverstokje van Rian Visser (check ook haar andere apps!) en Klaas Verplancke. Het is de ideale combinatie tussen een vertrouwde voorleesstem en spannende interactieve mogelijkheden.

Van Dale Pocketwoordenboek Een actueel en compact hulpmiddel voor iedere basisschoolleerling. € 9,95 • groep 4­8

kinderen die worden voorgelezen beter scoren op school. Daarnaast hebben ze een grotere woordenschat en zijn ze beter in het verwoorden van emoties. Veel mensen denken bij voorlezen vooral aan kinderen die nog niet zelf kunnen lezen. Maar waarom zou je stoppen als ze ouder worden?

Door regelmatig voor te lezen, kun je laten zien hoe mooi, grappig en bijzonder taal kan zijn. En je kind maakt kennis met verhalen die hij zelf niet snel zou kiezen.

Bijvoorbeeld omdat het boek te dik of net te moeilijk is om zelf te lezen.

voorleeskunsten vertonen bij verschillende activiteiten door het hele land. Gerda Havertong: ‘Ik vind het fantastisch om de gezichten van kinderen en volwassenen te zien als ik aan het vertellen of voorlezen ben. Iedereen kan voorlezen.

Als je er maar de tijd voor neemt.

Zelf bereid ik me altijd voor door het boek of fragment nog eens hardop voor te lezen.

Zo ontdek je vanzelf wanneer je een pauze of mooie stilte in kunt lassen en je herkent het ritme in de zinnen. En, niet vergeten: maak af en toe oogcontact met degene die je aan het voorlezen bent. Daarmee hou je de aandacht goed vast.’ Kijk op www.jaarvanhetvoorlezen.nl voor meer informatie over het jaar van het Voorlezen.

Maak lezen leuk!

Het Spreekwoordenspel In dit superleuke kaartspel beeldt Kaboontje spreekwoorden en uitdrukkingen uit. € 9,95 • groep 6­8

Tip!

Oogcontact Gerda Havertong is één van de ambassadeurs van dit speciale voorleesjaar. Zij zal haar

Een kind krijgt meer belangstelling voor het alfabet als hij zich bewust is van de letters (en cijfers) in zijn omgeving. Wijs hem dus op de letters in boeken, op zijn T­shirt en op reclame­ borden. Hij is vaak geïnteresseerd in de letter van zijn naam en herkent de eerste letter van zijn naam in andere situaties. ‘Heeee, daar staat ‘poes’, dat begint ook met de ‘p’ van ‘Peter’.

30 primaouders.nl

Dossier

Voorleestips Ritueel Maak van voorlezen een echt ritueel. Op een vaste tijd, een vaste plek en zo min mogelijk kans om gestoord te worden. Zo wordt het een moment waar je kind echt naar uit kan kijken.

Kiezen Kies een boek uit dat aansluit op de belevingswereld van je kind. Leert het net plassen? Kies dan een boek als Waar is mijn potje van Tomas Ross.

Voorpraatje Is het een nieuw boek dat je gaat voorlezen?

Bespreek dan eerst eens uitgebreid de voorkant en

de titel. Waar zou het boek over gaan? Wat denkt je kind dat er gaat gebeuren? Zo blijft het verhaal nog beter hangen.

Samen kijken Lees niet alleen voor, maar schenk ook aandacht aan de illustraties. Laat je kind vertellen wat hij/zij ziet en ga daar ook echt op in.

Moeilijke woorden Lees niet te snel over moeilijke woorden heen. Let goed op of deze duidelijk worden door de context of de illustraties. Zo niet, laat je kind eens raden naar de betekenis.

PrimaOuders.nl 31

Spelen met letters van de basisschool­ leerlingen verlaat groep 8 met een lees­ achterstand van twee jaar.

eigen te maken, kunnen ze een betere start maken op de basisschool. Goed voorbereiden kan bijvoorbeeld op Bron: onderwijsinspectie (april 2006)

25%

Door kinderen zo vroeg mogelijk de Nederlandse taal

een peuterzaal.

De Parkschool in Utrecht heeft zo’n peuterzaal. In deze startgroep kunnen kinderen tot vijf ochtenden per week puzzelen, spelen, letters lezen, rekenen en liedjes zingen.

‘We bieden een taalrijke omgeving’, zegt Annet Baart, directeur van de Parkschool. ‘Stap voor stap leren peuters wat nodig is om zich goed te ontwikkelen.’

Startbekwaam In het Peuterpark staat taalontwikkeling centraal. Dit is een groot 32 PrimaOuders.nl

verschil met bijvoorbeeld ‘gewone’ peuterspeelzalen. Annet Baart is overtuigd van de noodzaak van het Peuterpark. ‘We hebben de peuters een toets laten maken. Driejarigen kregen bijvoorbeeld de opdracht om het plaatje aan te wijzen waarop twee vlindertjes stonden. Veel kinderen konden dat niet. Dat zegt iets over hun taalniveau. En het laat zien wat we nog te doen hebben.’

Basisschool De Kameleon kent eveneens een peutergroep. In de praktijk zijn peuterspeelzaal en

Dossier

1.022 woorden Volgens onderzoek begrijpen honden tot wel

Evenveel als een driejarig kind.

BROn: nRc

basisonderwijs op De Kameleon al nauw met elkaar verweven. Directeur Rini van Erp vertelde in een eerder interview met PrimaOuders: ‘We kijken hoe we kinderen zo goed mogelijk startbekwaam kunnen maken voor groep 3. natuurlijk merken kinderen niets van zo’n doelstelling. Die spelen en moeten ook niet merken dat een leerkracht een achterliggend plan heeft bij de dingen die worden aangeboden.’

Kijken en benoemen De Kameleon is gehuisvest in een wijk waar veel anderstalige mensen wonen. Van Erp: ‘Wat wij doen bij zowel peuters als kleuters is een talige situatie aanbieden. Kijken en benoemen, buitenspelen, voorlezen, samen praten over dingen. Het leren van woorden vereist training. En het kind heeft dat niet in de gaten.

Alles gebeurt spelenderwijs. En hoe jonger je begint met oefenen, hoe taalvaardiger het kind aan het basisonderwijs begint. Ik hoorde laatst dat een kind een woord minimaal 33 keer gehoord moet hebben, wil het zich het woord eigen maken.’

Wist je dat… …in Nederland ongeveer 10% van de leerlingen op de basisschool moeite met leren lezen heeft? …4% van de leerlingen ern­ stige dyslexie heeft? …er in iedere klas wel 1 à 2 beelddenkers zitten?

Tip!

Doe de vijf­vingertest. Als je kind een boek openslaat en op de eerste pagina struikelt over vijf of meer moeilijke woorden, leg het boek dan nog even weg.

primaouders.nl 33

Column

Marie-Eline Vervoort is lerares en remedial teacher. Ze is de drijvende

kracht achter De Studietuin, een professioneel bijles en huiswerkbegeleidingsinstituut met vestigingen in Amsterdam. Ze is moeder van een zoon van zeven en een dochter van drie jaar.

W

ie op social media mee kwettert,

zou denken dat alle Nederlandse taalregels het raam uit zijn gegooid.

Vooral lange woorden moeten het ontgelden. Veel te vermoeiend. Ze worden snoeihard afgekort. ‘FF m@ me moedr sjoppe’ is helemaal niet raar meer. Gelukkig ben ik juf. En een juf mag elke dag muggenziften.

Spelling, zinsopbouw, woordenschat… ik kijk alles na!

Huppelend vlinder ik door de klas om te helpen, bij te schaven en soms opnieuw te laten maken. Het vergroten van de woordenschat is mijn juffenwapen tegen de taalverarming. Hoe meer woorden je kent, hoe preciezer je je gevoel kan verwoorden. En hoe dierbaarder taal je wordt! Kinderen zien dat nu natuurlijk niet zo. Als je het woord bank al kent, waarom zou je dan fauteuil leren of sofa? Nergens voor nodig.

Dus gieten we het in een spelform. Hoeveel woorden weet de klas voor één ding? Probeer het thuis eens: hoeveel woorden kent je kind voor verliefd? Meestal nul. Maar soms borrelt er wat naar boven: dol zijn op, vlinders in de buik of smoor. Maar kwam hij/zij ook op idolaat? Minziek? Verkikkerd? Amoureus? Maak daarna een toneelstukje met al die woorden er in. Geheid lachen! Al die woorden hebben namelijk een andere lading. Verkikkerd is de verliefde boerenpummel, minziek is de dweperige prins. Kinderen pikken het subtiele verschil razendsnel op.

Als je het woord bank al kent, waarom zou je dan fauteuil leren leren Dit jaar is mijn school begonnen met een woordenschatoffensief. Elke week woordenlijsten mee naar huis om te leren en op vrijdag een toets. Veel uitlegwerk voor de ouders, maar de interesse in nieuwe woorden schoot in groep 5 omhoog. Ze vragen eindelijk naar de betekenis van onbekende woorden. En één meisje speurt nu steeds naar aangeleerde woorden in haar leesboek. “Kijk juf, de ‘suppoost’ zat vorige week in de huiswerklijst!” Interesse opwekken in taal, daar gaat het dus om. Als ze later twittert “Onee m vriend s vrkkkrd op n andr’ ben ik toch een beetje blij voor haar.

34 PrimaOuders.nl

Test

Dossier

Taal getest ‘Zie jij de reddingsboei? Ik kan hem niet vinden!’ zegt de 8-jarige Ryan terwijl hij met z’n vinger de tekening uit de taalklapper afstruint. Zijn moeder Shirley zoekt en zoekt… geen reddingsboei. ‘Heb je wel het juiste woordje? Moet het niet zijn reddingsboot?’

Ryan verzucht; ‘Ohhh ja…’

Ryan heeft wat moeite met taal. ‘Soms ziet hij letters niet goed en dan maakt hij het woord zelf af. Zoals de reddingsboei’, lacht Shirley. Het is geen dyslexie maar problemen met klanken en koppelwoorden. Hij gaat nu ook naar de logopedist.’

Ryan zit in groep 5/6. Shirley: ‘Vanaf groep 4 merkten we dat Ryan problemen had. We waren al wat gewend omdat onze dochter ADD heeft. We hadden het dus vrij snel door. Zo ging hij dingen fonetisch zeggen. Nu merken we het vooral met lezen. Hij vindt lezen echt niet leuk, ook omdat we hem moeten corrigeren. We zoeken dan ook steeds naar leuke manieren om hem thuis te laten oefenen. En

dat helpt echt. Er is tegenwoordig veel te krijgen aan leuk materiaal. Vroeger leek dat op huiswerk.

Geen funelementen en visueel niet erg aantrekkelijk. Nu zijn het meer spellen met zoveel variatie dat het ook niet snel verveelt. En daar is Ryan enorm bij gebaat!’

‘We zoeken dan ook steeds naar leuke manieren om hem thuis te laten oefenen. En dat helpt echt.’

PrimaOuders.nl 35

★★★★★ Taal Trainer 2011 Met deze cd-rom oefent je kind eenvoudig de woordenschat. Door de woordpakketten van school in te voeren sluit de software perfect aan bij het taalonderwijs. Groep 3 t/m 8 • € 7,50

Wat is jullie eerste indruk van de cd-rom?

Ryan: ‘Echt heel leuk! Als je bijvoorbeeld hutspot moet spellen, zie je de letters door elkaar en die moet je dan op de goede plek zetten. Als je het fout doet, komt het woordje later terug. Net zolang tot het goed is.’

Shirley: ‘Dit is ideaal! Het wijst zich vanzelf. Icoontje staat op het bureaublad. Je kiest een poppetje, zet je naam erbij, klikt je groep aan en het start. De diversiteit is enorm. Spellen, overtypen, woorden die worden gezegd en die je dan moet natypen... Je krijgt zoveel.

Je schaft het één keer aan en dan kun je het eindeloos gebruiken. Wel jammer dat ie niet op een mac draait.’

Leer je er ook van?

Ryan: ‘Ja. Op school heb ik het een klein beetje moeilijk. Dan zie ik allemaal letters en weet ik niet waar welke moet. Als ik thuis heb geoefend, gaat het beter.’

Shirley: ‘Je kunt woordgroepen laden die aansluiten bij wat ze op school leren. Dus het is echt een aanvulling.

En er is een handige pagina voor ouders waar je kunt zien wat de score is, hoeveel oefeningen hij gedaan heeft en hoe hij vordert. Een aanrader!’

36 PrimaOuders.nl

Test

Dossier

★★★★✩ Taalklapper 3

★✩✩✩✩ Tongbrekers

Deze oefenkalender voor het leren van taal bevat meer dan honderd speelse, leerzame en uitdagende opgaven. Groep 5 • € 9,95

Tongbrekers kaartenset. 48 lekkerbekkende struikel- en stuiterzinnen. De ultieme uitdaging!

Groep 2 t/m 8 (en ouder) • €10,95

Vond je de Taalklapper moeilijk of juist makkelijk?

Dit is meer spelen dan oefenen, maar is het leuk?

Ryan: ‘Soms moeilijk, soms makkelijk. Bij de tekening bijvoorbeeld. Dan moet je in het plaatje zoeken naar de woorden die in een lijstje staan. Ik kan de woorden wel lezen maar als je dingen niet kent, dan is het moeilijk.’

Ryan: ‘Ik wist niet wat ik moest doen. En toen we te lang bezig waren met het uitzoeken, hebben we het aan de kant gelegd. Niet zo heel boeiend.’

Shirley: ‘Als je moet zoeken naar blaaswier, maar je weet niet wat dat is, dan is dat best lastig ja. Maar de Taalklapper staat vol met opdrachtjes. Makkelijk en moeilijk door elkaar. Voor ieder kind wel fijn dat er soms ook weer een makkelijke tussenzit. Als je tien moeilijke opdrachten achter elkaar hebt, wil je echt geen elfde meer.’

Is het een handig boek?

Ryan: ‘Ja want je kunt de blaadjes heel makkelijk omslaan. Ik neem hem mee op vakantie.’

Shirley: ‘Ik snap alleen de functionaliteit niet van twee klappers. Waarom twee naast elkaar? En in vergelijk met bijvoorbeeld de cd-rom heeft het natuurlijk geen onbeperkte levensduur. Net als een kleur- of puzzelboek gooi je het weg als ze het meeste hebben gemaakt. Al is het echt uitschrijven wel heel belangrijk.’

Shirley: ‘Voor een kind met een taalachterstand is dit eigenlijk sadistisch! Moet je drie keer achter elkaar zeggen: de kat krabt de krullen van de trap, de kat krabt de krullen van de trap, de kat krabt de krullen van de trap. Dat is pesten!’

Aan te raden?

Ryan: ‘Ik weet helemaal niet wat de zinnen betekenen. Kan de woorden op de kaartjes wel lezen, maar ik weet bij de meeste niet wat het is.’

Shirley: ‘Dit kan nooit voor deze leeftijd bedoeld zijn. Dit is leuk voor volwassenen tijdens een borrel.

Maar als wij al met die spelregels zitten te klooien, dan pakken de kinderen het zeker niet meer.’

Noot van de redactie; Naar aanleiding van deze recensie hebben wij de speelleeftijd verhoogd en leveren wij er nu ook een uitgebreide handleiding bij.

PrimaOuders.nl 37

De

leukste boek € 6,95

GROEP 3

GROEP 4

IK LEES AL GOED

BREED & SMAL

LEZEN IS LEUK

MIJN EERSTE DOCUBOEK

Vijf korte, vrolijke verhalen voor jonge lezers met een klein jaar leeservaring (AVI-E3).

Het boek is onderdeel van de reeks ‘Lezen is Leuk’ die het leesniveau van kinderen in groep 3 volgt. De moderne, gekleurde tekeningen van illustrator Alex de Wolf ondersteunen de tekst die geschreven is in hele zinnen.

Een eerste docuboek voor kinderen. De informatieve tekst en de foto’s zetten kinderen aan tot het ervaren, beleven en begrijpen van de begrippen ‘breed’ en ‘smal’ in de wereld om ze heen. Zo kunnen huizen breed of smal zijn en kan een streep met een grote of kleine kwast geschilderd worden.

Daans saaie vakantie in Drenthe verandert in een avontuurlijke wedstrijd als hij het meisje Ming ontmoet. De illustraties laten gevoelens van irritatie of angst duidelijk zien.

De zilveren sterren op de kaft van dit AVI-M5 boek uit de serie ‘Sterrenstof’ maken dit boek helemaal compleet.

• Uitgeverij Kluitman • € 6,95

• Uitgeverij Ars Scribendi • € 10,00

• Uitgeverij Sterrenstof • € 10,50

GROEP 5 BEWIJS HET MAAR!

Eerste grote encyclopedie voor kinderen

Mail & Win

Een encyclopedie met een schat aan informatie. Kinderen komen meer te weten over het lichaam, de stad, de natuur, het weer, dieren, planten, de aarde, het heelal en nog veel meer. Bovendien zijn de tekstjes in deze encyclopedie eenvoudig geschreven en geïllustreerd met herkenbare, grappige tekeningen.

Wil jij dit leuke boek voor alle nieuwsgierige kinderen winnen? Stuur dan een mail naar wineenprijs@primaouders.nl. Vergeet niet je gegevens achter te laten.

38 PrimaOuders.nl

Lezen

en

voor

alle groepen € 9,95

GROEP 7 JE LICHAAM BINNENSTEBUITEN GROEP 8

GROEP 6 WAAROM HEEFT EEN GIRAF EEN LANGE NEK?

Vraag- en antwoordboekje met gekke vragen van nieuwsgierige kinderen over dieren, het menselijk lichaam, onze aarde, wetenschap en technologie. Aan bod komen vragen als ‘Hebben inktvissen een lievelingsarm?’, ‘Waarom heb je haar in je neus?’ en ‘Hoe ontstaat een echo?’ De antwoorden zijn kort en bondig en voor iedereen begrijpelijk.

• Uitgeverij Deltas • € 9,95

Waarvoor dienen al je organen eigenlijk? Hoeveel beentjes zitten er in een hand of hoe ziet een tand er aan de binnenkant uit? Wat gebeurt er als je moet huilen, de hik hebt of een boertje laat? Waar komen baby’s vandaan? Op deze en vele andere vragen over het menselijk lichaam geeft dit boek je een duidelijk antwoord.

Alles komt aan bod: het skelet, de spieren, de organen, de huid, de zintuigen, de ademhaling, de spijsvertering en de voortplanting.

GEK OP WETENSCHAP

• Uitgeverij Deltas • € 14,95

• Uitgeverij Deltas • € 24,95

Veelzijdig informatieboek over de aarde en het heelal, het ontstaan van het leven, wiskunde, scheikunde en natuurkunde. Met duidelijke uitleg en verhelderende tekeningen en kleurenfoto’s. De verklarende woordenlijst helpt kinderen de soms complexe teksten begrijpen. In de gekleurde kaders staan activiteiten die met eenvoudige middelen uit te voeren zijn en van kinderen zelf wetenschappers maakt.

Meer leuke boeken vind je op www.primaouders.nl

PrimaOuders.nl 39

Op het school

Ze willen allemaal op elkaar lijken en kopen dezelfde voetbalschoenen of prinsessenjurk 40 PrimaOuders.nl

Kijkje bij Tekst Tefke van Dijk Foto Human Touch Photography

plein van groep 2!

Vraag je je wel eens af wat je kind doet in groep 2? Hoe de onderlinge verhoudingen liggen? Vriendschappen ontstaan en breken? Emmeliek Boost van de Opvoeddesk gunt ons een kijkje in de wereld van de tweede groepers.

In groep 2 moeten kinderen laten zien wat ze hebben geleerd in groep 1. Je kind snapt nu bijvoorbeeld waarom er klassenregels zijn en dat die belangrijk zijn voor de sfeer. ‘Ze wijzen andere kinderen terecht en klikken als klasgenootjes zich niet aan de regels houden’, weet pedagoge Emmeliek Boost van de Opvoeddesk. ‘De regel van juf is wet.’

De vijf- en zesjarigen op een schoolplein zijn baziger en dominanter. Ze zeggen tegen andere kinderen dat die niet mogen meedoen met een spel. Emmeliek: ‘Op de leeftijd van acht, negen jaar zie je een echte piek in pesten, maar op vijf-, zesjarige leeftijd begint het al met buitensluiten. Dat heeft overigens niet te maken met de eigenschappen van het buitengesloten kind, kinderen lijken steeds jonger hechte clubjes te willen vormen.’

Vriendjes gaan trouwen De kinderen lopen onafscheidelijk van elkaar met de armen om elkaar schouders over het plein. Ze hebben het over verliefdheid en trouwen. ‘Steek daar niet de draak mee’, zegt Emmeliek. ‘Maar neem het ook niet te serieus. Kijk niet met een volwassen bril naar kindervriendschappen. Het lijkt hard als je kind een vriendje zomaar laat vallen. Je kunt je kind geleidelijk empathie aanleren, maar je kunt hem op deze leeftijd nog niet verantwoordelijk stellen voor vriendschappen.’

PrimaOuders.nl 41

Wat zou een kind moeten kunnen eind groep 2?

-

Klassenregels kennen en opvolgen In de kring gesprekje voeren en naar elkaar luisteren Taakgericht werken en werkjes opruimen 20 minuten geconcentreerd werken Zelfcorrectie: ‘Ik weet dat dit niet mag.’

Kritisch kunnen luisteren Verschillen zien in vorm en klank van letters naam en achternaam kennen letterkennis, woordanalyse en synthese

Dagboek voor het slapengaan Neem voor het slapengaan samen de dag door met een dagboek, bijvoorbeeld Slaapklets. Hoe was je dag?

Heb je zin in morgen? Heb je iemand geholpen vandaag?

Tip!

Meisjes-meisjes Tijdens het buitenspelen, zien we sommige meisjes switchen tussen meisjes en jongens. We zien ze voetballen, klimmen. Dat zijn meer de sjouwers, bouwers en stoere doeners. Andere meisjes spelen vooral met meisjes. ‘Deze meisjes-meisjes staan met elkaar te praten, lopen gearmd en sluiten zich wat af van andere kinderen. Probeer ze over te halen tot actie, bijvoorbeeld met een balspel. Zo wordt hun kring van speelmaatjes groter en ontdekken ze de stoerdere kant van zich zelf’, aldus Emmeliek.

‘Kinderen vinden elkaar in die dingen die ze zelf ook leuk vinden. Ze willen op elkaar lijken en kiezen dezelfde voetbalschoenen, dezelfde prinsessenjurk, dezelfde fiets et cetera.’

42 PrimaOuders.nl

‘Mijn huis is groter’ Opvallend is de ‘grote duim’: kinderen zijn enorm fantasierijk. ‘Kenmerkend voor de vier- tot zevenjarigen is de magische fase’, aldus Emmeliek. ‘Levensloze voorwerpen kunnen denken en praten, hebben een ziel.

Een kind kan oorzaak en gevolg niet goed overzien en gebruikt fantasie om datgene wat hij of zij niet begrijpt op te lossen. Soms ook om straf te ontwijken.’

Kijkje bij

Emmeliek Boost van de Opvoeddesk: ‘Kindervriendschappen kunnen heel hecht zijn’ Struikelblokjes zijn er pas…

-

als elke letter moeite kost, of als elke letter omgedraaid is - als je kind snel is afgeleid en ophoudt met werken - als je kind zich niet aan regels en opdrachten houdt - als je kind erg impulsief is en doet wat hij wil - als je kind ongepast gedrag vertoont, zoals onder tafel liggen als hij erg moe is - als een kind niet kan samenwerken met andere kinderen.

Praat met de leerkracht over je zorgen en mogelijke oplossingen. Dan kan je kind voorbereid naar groep 3.

Kinderen vergelijken graag. Dat ‘meten’ is geen waardeoordeel, je moet het zien als een klankbord: wie ben ik en wat hoort bij mij? Emmeliek: ‘Ouders ervaren het als competitie, maar dat is het niet.

Het is gewoon een vaststelling dat een vriendje een groter huis heeft. Je kind brengt het misschien wat pochend, maar zo is het niet bedoeld. Ga het niet afzwakken of relativeren. Houd wel de ‘grote duim’ in de gaten.’

(Knutsel)werkjes en meer Een schat aan informatie over knutselideeën en speeltips vind je op jufanita.yurls.net.

Op de site zie je waar je kind allemaal mee bezig is op school en je vindt er leuke thuisactiviteiten.

Tip!

PrimaOuders.nl 43

5 3 4 0 1 2 slim in de webshop

GROEP

Scan deze pagina voor leuke extra’s!

GROEP

GROEP

GROEP

GROEP

6-7 jaar

7-8 jaar

GROEP

8-9 jaar

<4 jaar

1 0x

4-5 jaar

5-6 jaar

groep

8 Cito-stress, turntoestel-

len en afscheidsfeest

groep

1 Kinderhorloge

Dit Gripopdetijd horloge geeft kinderen die net beginnen met klokkijken een besef van tijd. Met de gekleurde wijzerplaat schatten ze zelfstandig tijdsduur in. Groep 1 t/m 5 • € 28,50

Humoristisch meidenboek in dagboekvorm geschreven. Met onderwerpen die kinderen in groep 8 interessant vinden. Zoals een vooruitblik op de middelbare school.

Groep 8 • € 13,90

AL

Familiepakket 2013 AmbraSoft Met deze cd-rom oefent je kind met rekenen, tafels, taal, lezen en werkwoordspelling. De honderden oefeningen volgen het niveau van je kind. Geschikt voor Windows XP, Windows Vista en Windows 7.

Groep 1 t/m 8 • € 29,95

groep

3

Dat weet ik al!

Meer dan 300 uitdagende vragen over taal, rekenen en wereldoriëntatie. Een leuke samenvatting van de leerstof van groep 3 in één doos! Groep 3 • € 9,95

44 PrimaOuders.nl

groep

8 Groep 8 om nooit te vergeten!

Dit uitgebreide boek is voor alle kinderen in groep 8. Plak, schrijf en teken er al je mooie herinneringen in van het laatste jaar van de basisschool. Groep 8 • € 6,95

6 7 8

GROEP

GROEP

GROEP

9-10 jaar

Shopping

11-12 jaar

10-11 jaar

groep

3 Toetsenbord – Clevy

groep

Boffin Boy 4

Door de humor en de vele mooie tekeningen is Boffin Boy erg geschikt voor kinderen met dyslexie die graag beeldverhalen lezen.

Verkrijgbare titels van Boffin Boy zijn de dodelijke zwerm, de ijsgrotten van Pluto, de rotsmannen, de speurtocht naar wijsheid, de tempels van Mars, het woud van de Ninja. In de webshop zijn alle zes delen te koop voor € 39,50. Groep 4 t/m 7 • € 6,95

Dit kleurige en robuuste toetsenbord is speciaal ontwikkeld om jonge kinderen te ondersteunen bij het aanleren van schrijf- en toetsenbordvaardigheden. Groep 3 t/m 8 • € 89,95

groep

0 Winnie de Poeh, doe- voel- en

luisterboek met cd

Dit boek is geschikt voor zowel slechtziende of blinde kinderen als kinderen zonder leeshandicap. Op de cd leest Prinses Laurentien drie verhalen over Poeh voor. Groep 0 t/m 1 • € 16,95

groep

6 Smart

groep

5 Mix Match, making every move count!

Leg vijf kaarten neer en gooi de dobbelstenen. Combineer zo snel mogelijk de getallen op de kaarten om zo het totaal van de dobbelstenen te maken. Win zoveel mogelijk kaarten door ze te gebruiken voor het maken van de juiste som. Snelheid en inzicht zijn de sleutel voor dit rekenspel voor 2 tot 6 spelers.

Groep 5 t/m 8 • € 9,95

Box Aarde: ontdek alles over aarde Leer over tsunami’s, aardbevingen en steensoorten. In deze box vind je een model van de aardkorst die je helemaal uit elkaar kunt halen.

Op de wereldkaart zie je waar de verschillende tektonische platen liggen waarvan je de uitleg kunt lezen in de Ein-O Science I Know-gids. Ook zit in deze box het begin van je eigen stenenverzameling!

Groep 6 t/m 8 • € 14,99

Deze en nog veel meer producten vind je op www.primaouders.nl

PrimaOuders.nl 45

Hoe om te gaan metâ&#x20AC;Ś die eerste kriebels (in theorie en praktijk) Met een goede seksuele opvoeding kun je al beginnen als je kind drie jaar is. Als ouder kun je hiermee belangrijke voorwaarden scheppen voor een gelukkig liefdesleven van je kind later. Maar hoe pak je dat het best aan?

46 PrimaOuders.nl

Emotie Tekst Daniëlle Vogels

Allereerst een geruststelling: het is niet erg als je seksualiteit een lastig onderwerp vindt, en je hoeft als ouder niet alles te weten.

‘Sinds de jaren zestig lijkt het bijna een plicht om dit makkelijk te vinden. Daardoor maak je het juist extra beladen’, zegt biopsycholoog Dr. Martine Delfos, die veel met kinderen en ouders werkt en diverse boeken over dit onderwerp schreef. ‘Je kunt beter eerlijk zijn en gewoon zeggen dat dit een ongemakkelijk onderwerp is en dat je zelf ook niet alles weet. Dan gaat je kind ook elders informatie zoeken, en dat is goed voor een breed beeld hierover.’

Rond die leeftijd kun je ook vertellen dat andere mensen niet zomaar aan jouw lichaam mogen komen. Maar hoe zit dat met doktertje spelen? Delfos: ‘Tussen ongeveer drie en acht jaar zijn kinderen nieuwsgierig naar elkaars lichaam en gaan ze dingen uitproberen. Dat is spannend en leuk en heel normaal. Het is wel belangrijk dat kinderen dan weten: als ik het niet leuk vind, hoeft het niet. Je kunt je kind vertellen dat het ‘nee’ mag zeggen als het iets niet fijn vindt, maar dat is voor een kind niet altijd makkelijk.

Vertel er daarom ook bij dat je zonder iets te zeggen kunt weglopen.’

‘Tussen ongeveer drie en acht jaar gaan kinderen dingen uitproberen’

Wanneer beginnen Seksuele opvoeding is overigens niet hetzelfde als seksuele voorlichting. ‘Als peuters nieuwsgierig worden naar hun eigen lichaam, is het goed om met de opvoeding op dit gebied te beginnen’, vertelt Delfos. ‘Als je kind van drie aan zijn geslachtsdelen zit, hoef je dat niet te verbieden. Dat is heel normaal gedrag rond die leeftijd. Maar als je kind dat in het openbaar doet, kun je uitleggen dat zoiets privé is. Zo kan je kind kennismaken met grenzen op het gebied van seksualiteit, maar ook met het plezier van je eigen lichaam.’

Nu bepalend voor later Opvoeding is essentieel voor latere relaties. Baby’s/ peuters met begripvolle, liefdevolle ouders voelen zich veilig, krijgen meer zelfvertrouwen en wekken vertrouwen op. Dit uit zich later vooral in positieve, vaak duurzame relaties. Een inconsequente opvoeding, waarbij ouders steeds weer anders op hun kind reageren, kan later leiden tot tweeslachtige relaties. Snel verliefd worden, maar ook onzeker, veel behoefte aan bevestiging en verlatingsangst. Een ongeïnteresseerde, afstandelijke opvoeding kan leiden tot relaties waarbij intimiteit de grote misser is. Veel relaties zijn oppervlakkig en er wordt niet in geïnvesteerd.

PrimaOuders.nl 47

Wist je dat… …bij kleuters geen associatie is tussen seksualiteit en intimiteit? Voor een kleuter is verliefd zijn vaak niet meer dan samen spelen. …kleuters juist heel onaardig kunnen doen tegen het kind op wie ze verliefd zijn? …verliefdheid voor je kind echt heel heftig en overdonderend kan zijn? Hoe grappig, schattig of onbenullig jij het als ouder mag vinden, neem deze gevoelens wel serieus.

Te sterk reageren Wat kun je doen als je je kind seksueel gedrag ziet vertonen waar je je zorgen over maakt?

Het is niet nodig om meteen deskundige hulp te zoeken, zegt Delfos. ‘Door te sterk te reageren, kan je kind bang worden en schuldgevoelens krijgen. Terwijl het misschien iets aan het doen was wat voor kinderen doorgaans gezond is: experimenteren en imiteren.

Je kunt je kind vragen: hoe kom je op het idee om dit te doen? Vroeger zagen hulpverleners aan het soort gedrag of een kind seksueel misbruikt was. Tegenwoordig imiteren kinderen vaak dingen die ze hebben gezien op televisie of internet.’

Vragen stellen

‘Op basisscholen is voorlichting nog geen vanzelfsprekendheid’

Vooral door internet kunnen kinderen al op jonge leeftijd worden geconfronteerd met seks. ‘Als dat een enkele keer gebeurt, is het niet heel erg’, zegt Delfos. ‘Voor een kind ziet zoiets er heel vreemd uit. Als je kind hier vragen over stelt, kun je uitleggen dat seks iets bijzonders is, maar dat een paar dingen belangrijk zijn om het fijn te kunnen vinden: dat je eraan toe bent, dat je het doet met iemand met wie jij het wilt, op een moment dat jij het wilt en op een plek die jij wilt.’

En hoe zorg je dat je kind tijdig goede theoretische informatie over seksualiteit krijgt?

48 PrimaOuders.nl

Delfos: ‘Het is nuttig om je als ouder zelf goed over dit onderwerp te informeren. En het is goed om op de school van je kind te vragen wat ze op dit gebied doen. Op basisscholen is seksuele voorlichting helaas nog geen vanzelfsprekendheid. Zorg daarom dat je boekjes en informatie in huis hebt waar je als ouder achter staat. Als je kind zelf kan lezen, hoef je dit niet samen te doen. Leg de boekjes op plekken waar je kind ze kan vinden. Als ze op een gegeven moment weg zijn en een tijdje later liggen ze er weer, weet je dat je kind erin gekeken heeft.

En als je vragen krijgt waar je als ouder het antwoord niet op weet, zeg je gewoon: dat ga ik opzoeken. Dan merkt je kind dat jij niet alles weet, en dat het zelf ook op onderzoek uit kan gaan. En dat is heel gezond.’

Dr. Martine Delfos schreef een tiental informatieve boeken over seksualiteit voor kinderen van verschillende leeftijden: zie www.mdelfos.nl onder het kopje ‘seksuele voorlichting’.

Emotie In de webshop

Extra tips:

Tot over je oren Dit boek is handig wanneer je kind verliefd is of gewoon wil weten waarom broer of zus, vrienden of ouders plotseling zo gek lijken te doen.

➻ Informatie over en materialen voor verdrietige kinderen (o.a. boeken van Riet Fiddelaers-Jaspers) : www.in-de-wolken.nl

➻ Rots en Water: een sociale vaardigheids- en weerbaarheidstraining die op diverse basisscholen en door diverse kindercoaches en therapeuten wordt gegeven aan groepjes kinderen van verschillende leeftijden.

Hierbij leren ze onder andere omgaan met verdriet en boosheid, en leren ze hoe ze hun kracht kunnen gebruiken. Zie www.rotsenwater.nl

In je blootje Praten met jonge kinderen over hun lichaam en bloot zijn, is voor velen best moeilijk. Het verhaal over Luuk en Roos biedt aanknopingspunten om de geslachtsdelen te benoemen en hun functie te bespreken.

Wat is seks Wanneer gaat mijn piemel groeien?

Hoe komt een baby in je buik? Dit boekje helpt ouders om met hun kinderen over seksualiteit te praten.

➻ Voor kinderen die te maken krijgen met een echtscheiding of het overlijden van een ouder, broer of zus bestaan spel- en praatgroepjes. Hier kunnen ze steun en herkenning vinden bij lotgenoten van hun eigen leeftijd. Zie o.a. www.kiesvoorhetkind.nl (echtscheiding), www.stichtingjongehelden.nl (echtscheiding en overlijden) en www.achterderegenboog.nl (overlijden).

Een vrolijke drukte Wat gebeurt er in je lichaam als je ongesteld bent? De schrijfster legt met gevoel voor de emotionele veranderingen uit welke processen zich afspelen.

Deze en nog veel meer producten vind je op www.primaouders.nl

PrimaOuders.nl 49

Scan deze pagina voor leuke extra’s!

Naar-buiten-tip

Op de boerderij in Oostenrijk!

Een vakantie op de boerderij is een vakantie vol plezier, dieren en avonturen voor het hele gezin. Een wedstrijdje koemelken, geitjes voeren, appels oogsten, tractor rijden of duiken in een hooibloe menbad… Op één van 2.600 vakantieboerderijen in Oostenrijk kan dat allemaal! Op de boerderij in Purgstall an der Erlauf heb je zelfs een dierenpark met meer dan 45 soorten dieren. Eén keer per week is er een grote avonturenrit per jeep over het terrein. Rosi’s Erlebnishof in het Niederösterreichse Weitra heeft een ‘snoeptuin’.

Je kan de omgeving verkennen met bergskelters, kindertractor of pony. Als je iets bijzonders wilt proberen, dan ben je bij de familie Kohler in het Bregenzerwald aan het juiste adres: zij bieden een trekkingtocht met geiten aan. Je slaapt tijdens de trekking niet in een bed, maar in het hooi. www.boerderijvakantieoostenrijk.nl

(Jeugd) sentiment In het Museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn is vanaf 27 april t/m 27 oktober de expositie 60 jaar Gouden Boekjes te zien. Deze prachtig geïllustreerde boekjes werden uit de Verenigde Staten naar Nederland gehaald en bewerkt door o.a. Annie M.G. Schmidt. De verhaaltjes spraken en spreken nog steeds tot de verbeelding. Het nostalgisch Museum van de Twintigste Eeuw is sowieso een bezoekje waard. Oude interieurs en duizenden voorwerpen brengen het jeugdsentiment helemaal boven! www.museumhoorn.nl

Vanaf 22 april Advertentie

Trots op je gezin?

Familiestickers!

Je ziet ze steeds vaker rijden…Familiestickers! Hiermee stel je je eigen gezin samen en je plakt ze achterop de auto. Omdat ieder gezin anders is, zijn er verschillende vaders, moeders, kinderen en huisdieren. Daarnaast kan je ze opleuken met tasjes, telefoons, sportaccessoires en nog veel meer.

De stickers zijn slechts € 1,99 per stuk en veilig voor de autolak.

Onze lezers krijgen nu 10% korting met de code PR ı MA313 50 PrimaOuders.nl

Flight of the Butterflies Flight of the Butterflies is een adembenemende film op het 840m² grote scherm van Omniversum in Den Haag. Het gaat over de meest raadselachtige migratie ter wereld, die van de monarchvlinder.

De film volgt vlinder Dana tijdens haar gevaarlijke reis. De vlinders vliegen ruim drieduizend kilometer van het noorden van de Verenigde Staten en het zuiden van Canada naar Mexico. www.omniversum.nl

Getipt Tentoonstelling

Kletsnatte onderwaterwereld

27 maart op dvd

De Vijf Legendes

Nog tot en met 25 augustus is de tentoonstelling Kletsnat te zien en te beleven in het Pieter Vermeulen Museum in Driehuis.

In deze tentoonstelling voor kinderen vanaf 3 jaar gaan de bezoekertjes kopje onder om te ontdekken wat er zich allemaal onder water afspeelt. In deze sprookjesachtige wereld maken de ontdekkers kennis met verschillende vissen, de kikker, de rat, de eend, de kreeft, de mossel en andere waterdieren. Door de vele doe- en ontdekspelletjes weten kinderen straks veel meer over het leven in de Nederlandse wateren.

Volwassenen € 3,00; kinderen (3-12) € 2,50 www.pieter-vermeulen-museum.nl

Wat hebben de Kerstman, de Paashaas, Klaas Vaak, de Tandenfee en winterkoning Jack Vorst met elkaar gemeen?

Deze legendarische kindervrienden komen samen in de spannende animatiefilm De Vijf Legendes. Samen strijden ze tegen aartsvijand Pitch die de fantasiewereld van kinderen bedreigt. De Nederlandse stemmencast bestaat o.a. uit Jack Wouterse, Bas Muijs en Bracha van Doesburgh.

Zoek ons ook op op Facebook voor meer nieuws, foto’s en winacties. www.facebook.com/primaouders

27 maart in de bios

The Croods

www.decroods.nl

OOK TE ZIEN IN 3 D

NEDERLANDSE EN ENGELSE VERSIE

The Croods gaat over de allereerste familie uit de prehistorie. Ze wonen in een grot, maar wanneer deze verwoest wordt, kunnen ze niet anders dan op ontdekkingsreis gaan. Reizend door een spectaculair landschap, maken de Croods kennis met een heel nieuwe wereld.

PrimaOuders.nl 51

Scan deze pagina voor leuke extra’s!

Circusstad Festival wordt harder, beter, hoger en sneller!

Komend voorjaar raakt Rotterdam weer in de ban van luchtacrobatiek, jongleerwerk, theater en stunts.

Van 30 april tot en met 5 mei 2013 is de derde editie van Circusstad Festival. In de stad puilt het uit van internationale voorstellingen én het werk van jong lokaal talent. Er zijn vele straatshows en kinderen vanaf twee jaar die hun circustalent willen ontdekken kunnen terecht bij Circus Junior. Prijs varieert per voorstelling maar er zijn ook gratis toegankelijke onderdelen. www.circusstad.nl

Foto’s: Joke Schot

27 maart in de bios

Yoko

Het is geen hond en ook geen aap.

Nee, het is een kleine witte yeti uit de Himalaya. Hij heet Yoko en heeft magische krachten! Pia heeft nog geen idee dat deze ontmoeting haar leven helemaal op zijn kop zal zetten.

Ze verstopt Yoko in de diepvries, want ze wil niet dat anderen hem zien. Yoko is háár geheim. Maar dan krijgen Pia en Yoko te maken met Thor van Sneider. Deze akelige jager wil de kleine yeti verkopen aan de dierentuin. Als de jager Pia en Yoko op de hielen zit, start een fantastisch avontuur...

Europa’s grootste speeltuin 27 maart gaat Europa’s grootste speeltuin weer open. Met meer dan 350 speeltoestellen en attracties biedt Linnaeushof urenlang speelplezier. Er zijn kabelbanen, een trampoline- en luchtkussencentrum, zandfabriek, waterfietsen, motorskelters, funny-wheels, hobbelfietsen, minigolfbanen en een superglijbaan. Spectaculair zijn het elf meter hoge Piratennest, de negen meter hoge Toffe Toren, het Pioniersdorp en waterspeeltuin De Oase. www.linnaeushof.nl

52 PrimaOuders.nl

Getipt App

LetterSchool Jonge kinderen (3 tot 7 jaar) die graag willen leren schrijven, merken al snel dat het een lastige klus is. De app LetterSchool laat ze al kennismaken met letters terwijl het verbonden schrift nog te moeilijk is. Als tovenaars leren zij schrijven met fluitende stoomtreintjes, feestelijk snoepgoed, piepende banden, pluizige dieren en brommende grasmaaiers. De grappige hints, verrassende geluidseffecten en prachtige animaties maken dat kinderen eindeloos oefenen. De Nederlandse schrijfapp werd onlangs nog onderscheiden met de KAPi Award voor Best Younger Children’s App. www.letterschool.nl

Disneyfans verzamelen Begin april is het verzamelen geblazen! Dan verschijnen de Disney Motorama Cars, kleurrijke autootjes met bekende stripfiguren zoals Donald Duck en Mickey Mouse achter het stuur.

De miniatuurautootjes zijn gemaakt van metaal, hebben rubberen banden en grappige, realistische details. De prijs start bij € 5,99 voor het kleinste formaat. www.goliathgames.nl

Met Superjuffie naar de Beekse Bergen

2013

verschijnt begin mei 2013

Heb jij ook een Superjuffie?

Is jouw juf* de állerleukste, állerliefste, állerslimste of állerknapste juf van heel Nederland?

Vul op www.superjuffie.nl het inschrijfformulier in en laat ons voor 1 mei 2013 weten waarom jouw juf Superjuffie van het jaar moet worden. Wie weet mag jij met jouw klas op woensdag 15 mei naar Safaripark Beekse Bergen om bij de uitreiking van de Superjuffie van het jaar verkiezing te zijn! *O

ve

ra l

wa a r j u f s t aa

t,

De Superjuffie van het jaar wint natuurlijk mooie prijzen en ook de klas van de winnende juf krijgt iets bijzonders mee naar huis...

k an oo

k

m ees ter

ge l e z rd e n wo

en

!

superjuffie van het jaar poster A2-2.indd 1

Inzendtermijn van 15 maart tot 1 mei 2013.

Kijk op www.superjuffie.nl voor de actievoorwaarden.

www.superjuffie.nl http://janneke-schotveld71.hyves.nl 06-02-13 20:20

Is jouw juf of meester de állerleukste, állerliefste, állerslimste of állerknapste van heel Nederland?

Nomineer op www.superjuffie.nl jouw Superjuffie. Wie weet mag jij met jouw klas op woensdag 15 mei naar Safaripark Beekse Bergen om bij de uitreiking van de Superjuffie van het jaar verkiezing te zijn.

�eater

Monsters dragen nooit schoenen Kiki Heessels voorstelling Monsters dragen nooit schoenen is een muzikale familievoorstelling vanaf zes jaar.

Kiki vertelt en zingt een bont sprookje bij elkaar waarbij een belangrijke rol voor schoenen is weggelegd.

En natuurlijk komen ook monsters aan bod, want dragen die nu wel of geen schoenen? Er ontvouwt zich een avontuur dat gaat over angst overwinnen, verdriet toelachen en durven vrienden te zijn. De landelijke première is 24 maart in de Schouwburg Amstelveen.

PrimaOuders.nl 53

Getipt

Colofon

Koninklijke wedstrijd ‘Prinsen en prinsessen’ onder de 12 jaar kunnen meedoen aan de Koninklijke wedstrijd van Hotel Pulitzer. Kinderen mogen hun portret van Koningin Beatrix voor 30 april inleveren bij de conciërge of op de Facebook pagina van het hotel. Op 1 mei wordt de winnaar bekend gemaakt, die als een echte royal met het hele gezin in het hotel mag overnachten. Het winnende portret krijgt ook een mooi plekje in de Art Gallery. Tot en met 31 mei is de Art Gallery geheel gewijd aan de huidige Koningin. www.facebook.com/ Hotel.Pulitzer.Amsterdam Foto: Gera Zoet

17 april in de bios

Prinses Lillifee en de kleine eenhoorn Prinses Lillifee is in Nederland razend populair. Er zijn talloze spulletjes verkrijgbaar. Van haarspeldjes tot springtouwen, van kinderbestek tot puzzels. De avontuurtjes zijn gebundeld in boeken en ze schittert in games.

Prinses Lillifee krijgt nu ook een tweede film. In Prinses Lillifee en de kleine eenhoorn moet Lillifee de magische kleine eenhoorn Lucy terug naar haar moeder te brengen.

Scannen met layar Hoe werkt het?

• Download de gratis Layar app in de Apple Store of de Android Market • Open de Layar app • Klik op het scan-icoon • Houd je smartphone boven één van de pagina’s die een Layar-icoon heeft • Klik op het scherm • Nu zie je alle digitale extra’s die je kunt openen

54 PrimaOuders.nl

Met 345.000 lezers het grootste blad voor ouders.

Primaouders is een uitgave van

EDGMEDIA kom binnen bij het onderwijs

Naast het magazine bestaat PrimaOuders uit een Facebook-pagina, tweewekelijkse nieuwsbrief en de webshop www.primaouders.nl EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht Uitgever Erik Trimp Mediacoördinator Vanessa Pelle vpelle@edg.nl Vormgeving Villagrafica Verder werkten mee: Sandra Baars, Brigitte Bloem, Janine van Dijk, Tefke van Dijk, Anita Drost, Inez van Goor, Lotte Harmsen, Roland Meijer Drees, Kim van der Meulen, Erik Ouwerkerk, Marius Roos, Marije Sietsema, Daniëlle Vogels Verschijning PrimaOuders verschijnt 6 x per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media naar locaties voor kinderopvang, basisscholen en huiswerkinstituten in Nederland.

Redactie 030 - 241 70 44 redactie@primaouders.nl Sales 030 - 241 70 22 account@primaouders.nl Klantenservice 030 - 241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

M

To

et

J un

ag k oe isch Muziekb

To et A

eld uto’s Vliegv

Sma rt Pocket

Baby Walker ®

’s E Baby

er s te

Tablet

S

w

www.vtechnl.com

itc h&

Go Dino’s

club.vtechnl.com

op ior Web Lapt

Ook rekenen gaat al snel beter dan je verwacht.

Op PrimaOuders.nl vind je alle educatieve producten voor thuis. Daarmee maakt je kind al snel grote stappen vooruit. Zo kan het op een laagdrempelige manier aan de slag met bijvoorbeeld rekenen, taal, techniek of geschiedenis. De middelen zijn voor elk kind een goede aanvulling op het lesprogramma van school. Zowel voor kinderen die een beetje moeite hebben met bepaalde vakken, als voor kinderen die juist wat extra uitdaging kunnen gebruiken. PrimaOuders. Want elk kind leert anders.

Advertentie Primaouders Hinkelen b.indd 1

Alle educatieve producten voor thuis.

13-02-13 15:19