PrimaOnderwijs januari 2014 by EDG Media

Onderwijsnl

Voor alle professionals in het onderwijs nummer 1 • januari 2014 • www.primaonderwĳs.nl • verschĳnt 6x per jaar •

Trendwatchers voorspellen onderwĳs 2014 • CNVO: ‘Onderwĳs krĳgt weer een beetje lucht’ • Financiële educatie broodnodig • ICT neemt routinezaken over • Doe mee aan ’s werelds grootste wiskundewedstrĳd

POnderwijs Cover Jan 2014.indd 1

19-12-13 13:32

Masterclass Lesgeven is topsport Vrijdag 7 februari 2014 CPS Amersfoort Met hockeycoach Marc Lammers winnaar van de Champions Trophy, het WK, het EK en de Olympische Spelen.

En onderwijsexpert Martie Slooter bekend van de bestseller De vijf rollen van de leraar en trainer/coach van meer dan duizend onderwijsprofessionals. Goed omgaan met verschillen en het maximale uit leerlingen halen, vraagt om goed getrainde leraren. Hoe motiveert en stimuleert u uw leraren om het maximale uit zichzelf en hun leerlingen te halen? Kom naar de inspiratiemiddag voor besturen, schoolleiders en middenmanagers.

www.cps.nl/masterclass

00_Basis_ADS_PO.indd 4

19-12-13 08:42

Inhoud

Onderwijs nl

Voor alle professionals in het onderwijs

Doe mee aan ’s werelds grootste wiskundewedstrijd

Trendwatchers voorspellen onderwijs 2014

Lesgeven is topsport

Financiële educatie broodnodig!

4 9 14 20 24 28 37

Nieuws CBS de klas in Dit wenst de onderwĳsprofessional! Het nieuwe jaar volgens CNV Onderwĳs Aan de slag met Schoolsupport Leerplan onder de loep Eurowĳs

Onderwijs nl Met 180.000 lezers het grootste blad voor alle onderwijsprofessionals. PrimaOnderwijs is een uitgave van

Weet wat je besteedt Word een lerende organisatie Leuk lezen met Yoleo Elk jaar goed op de foto! Topboeken voor de onderwĳsprofessional ICT neemt routinezaken over Lesmateriaal van Schooltv

Naast het magazine biedt PrimaOnderwijs een tweewekelijkse nieuwsbrief en www.primaonderwijs.nl

Vormgeving Martin Hollander, Ellen Lennartz, Saskia van Geijlswijk

EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht

Medewerkers Brigitte Bloem, Suzanne de Boer, Alfons ten Brummelhuis, Tefke van Dijk, Belinda Fallaux, Mirjam Janssen, Marleen Kuijsters, Suzanne Visser, Daniëlle Vogels

Uitgever Erik Trimp Mediacoördinator Vanessa Pelle vpelle@edg.nl

03_Inhoud_PO.indd 3

38 42 45 46 49 50 55

Verschijning en verspreiding PrimaOnderwijs verschijnt 6 keer per jaar. Verspreiding via gecontroleerde distributie door EDG Media bij alle basisscholen en scholen in het voortgezet onderwijs in Nederland. Redactie 030-241 70 44 redactie@primaonderwijs.nl Sales Mark Hutzezon 030-2417025, mhutzezon@edg.nl

Klantenservice 030-241 70 30 klantenservice@edg.nl Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, overgenomen of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. De uitgever is niet aansprakelijk voor enig handelen op grond van de in dit blad gegeven adviezen of gedane mededelingen.

19-12-13 13:53

pp Za p io ar nu ja 10 af Va n

Nieuws? Uit de natuur! Waarom loopt een mens op twee poten?

bekende titel voor leerlingen in groep 5 en 6,

Waarom vriest een eend niet aan het ĳs vast?

want Schooltv maakt al jarenlang elke vrĳdag-

Hoe blĳft een gekko aan een glasplaat han-

morgen om 10.35 uur een Nieuws uit de Natuur

gen? Dat zĳn vragen die schreeuwen om een

uitzending. Het nieuwe programma is met

helder antwoord. Tom en Yannick gaan iedere

ingang van vrĳdagmiddag 10 januari 2014

week een vraag onderzoeken waarop ze zelf

om 17.35 uur te zien op Zapp. Leerkrach-

het antwoord niet weten in het gloednieuwe

ten kunnen het programma online kĳken via

NTR programma Nieuws? Uit de natuur! Een

nieuwsuitdenatuur.nl

GEBUNDELDE KRACHTEN

Schooljudo.nl en de Stichting Aandacht voor Pesten hebben de krachten gebundeld en een lesprogramma ontwikkeld om pesten te verminderen. Kinderen krĳgen les van een gediplomeerde judoleraar, op een echte judomat en in een echt judopak. Al spelend vergroten zĳ kennis en vaardigheden (elkaar respecteren, grenzen aangeven en aftasten, troosten etc.) op alle ontwikkelingsgebieden. Uit gedragsonderzoek is gebleken dat door het leren beheersen van je eigen gevoelens, je anderen beter kunt aanvoelen. De kinderen leren de zes kernwaarden van judo: respect, samenwerkend leren, discipline, leren verliezen, agressieregulatie en weerbaarheid.

Nieuws.indd 4

19-12-13 09:06

naar effectieve anti-pestprogramma’s

NIEUWS

ONDERZOEK

Een commissie van onafhankelĳke deskundigen heeft in opdracht van staatssecretaris Dekker vastgesteld aan welke criteria een goed anti-pestprogramma moet voldoen. Anti-pestprogramma’s kunnen door deze commissie worden beoordeeld. In het voorjaar wordt bekend welke methoden het best zĳn onderbouwd. De meest kansrĳke methoden worden vervolgens in de praktĳk op effectiviteit getest. Dekker en Kinderombudsman Marc Dullaert willen dat alle scholen vanaf 2015 pesten aanpakken met een methode waarvan bewezen is dat deze werkt. Dekker: ‘Er is een wildgroei aan antipestmethoden. Scholen hebben vaak geen idee welke methoden effect hebben. We kunnen pesten alleen tegengaan als we duidelĳke keuzes durven maken, als we kiezen voor methoden die werken.’ Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) begeleidt het onderzoek naar effectieve anti-pestprogramma’s. Programma-eigenaren kunnen hun anti-pestmethode tot 17 januari 2014 indienen via het www.nji.nl/antipestprogramma

Het leven op school…

MET VEERTIG CAMERA’S VASTGELEGD! BNN start 7 januari met de docuserie De School. BNN legde met 40 camera’s het dagelĳkse schoolleven van de havo 4-leerlingen en docenten van CSG Jan Arentsz in Alkmaar vast. In de zes afleveringen van 45 minuten zien we hoe docenten ‘hun’ jongeren lesgeven en begeleiden. Hoe ze er alles aan doen om leerlingen te motiveren en ze ‘bĳ de les’ te houden. Hoe leerlingen die niet lekker in hun vel zitten, geholpen worden door de leerkrachten. En hoe ze een nieuwe leerling of iemand met autisme of ADD helpen hun plek in de klas te vinden. Het idee voor de documentaireserie is gebaseerd op het Engelse tv-programma Educating Essex. De School is vanaf 7 januari iedere dinsdag om 20.30 uur te zien bĳ BNN op Nederland 3.

PrimaOnderwĳs 5

Nieuws.indd 5

19-12-13 09:06

Interessante twitterberichten geselecteerd

tweetscoop André Slegers & Michelle Clement | KEii info@keii.nl | @keiionder wijs

Olaf de Groot @olafiolio 12 dec. 2013 12:26 Afleiding? How hyperstimulation is making you smarter (Wired UK) over multitasken enzo (goed artikel) sco. lt/8P9yxV

ProDemos @ProDemos 12 dec. 2013 12:32 Op onze website staat lesmateriaal over politiek, rechtsstaat en media dat u gratis kunt downloaden prodemos.nl/ Voor-scholen/V…

Linda Duits @lalalalinder 12 dec. 2013 12:08 Column! Een stukje pedagogisch advies van mij naar ouders toe: doe eens niet zo willen beschermen de hele tijdcult. thepostonline.nl/column/kindere…

Annemarie v.d. Broek @AvdB82 11 dec. 2013 21:10 Stickymoose.com ingezet bij presentatie#schoollab. Simpele tool om ideeën te genereren en deze te ranken. pic.twitter.com/GGKcKrR3Sy

Eric Redegeld @RedegeldE 11 dec. 2013 20:51 @HvanSchie addictivetips.com/web/ create-you…

Hilde Vorsselmans @juf_hilde 7 dec. 2013 14:42 juf groeit: Les verbesjufgroeit.blogspot. com/2013/12/les-ve… #ict#onderwijs #quartieretoile

Platform L21 @PlatformL21 6 dec. 2013 16:08L21 Blog: Mediawijze kinderen; een taak van school én ouders ow.ly/ rwkLO#mediawijsheid #L21

Slim leren

Deze maand wordt het nieuwe online onderwijsplatform Slimleren.nl gelanceerd. Slimleren.nl biedt middelbare scholieren van havo en vwo de kans om vakken als wiskunde, natuurkunde, scheikunde, M&O en economie via internet te volgen. Het platform heeft als doel het middelbare onderwijs beter te laten aansluiten bij de behoefte van leerlingen, die in hun dagelijks leven veel meer technologie gebruiken dan op school. ‘Leerlingen gebruiken op de middelbare school hetzelfde boek, krijgen dezelfde vragen en gaan na het behalen van hun cijfer, voldoende of onvoldoende, verder met de volgende stof. Met een digitale leeromgeving is daarin veel te verbeteren’, zegt Jochem van Dalfsen, medeoprichter van Slimleren.nl. Het systeem van Slimleren.nl is afgestemd op de stof die scholen behandelen. Scholieren kunnen onder meer online vragen oefenen, videocolleges bekijken, theorieën, tips en vuistregels raadplegen en diagnostische toetsen maken. Zowel individuele leerlingen als scholen kunnen een abonnement nemen op het online leerplatform. www.slimleren.nl

xx Volg ook @ Cosonline op t wit ter Nieuws.indd 6

19-12-13 09:06



De online leesgame Yoleo is bekroond met de prestigieuze publieksprĳs voor het Europees Talenlabel voor innovatief onderwĳs. Het thema van deze verkiezing was ‘Taal voor ons allemaal’. De innovatieve waarde van het project en de bĳdrage aan kwalitatieve verbetering van het onderwĳs waren enkele belangrĳke criteria waaraan de genomineerde projecten moesten voldoen. Ook werd gekeken naar de aantoonbare leeropbrengsten en het motiverende karakter voor leerkrachten. Yoleo ontving de prĳs uit handen van cabaretière Sara Kroos in het Beatrixgebouw in Utrecht.

NIEUWS

YOLEO WINT PUBLIEKSPRĲS EUROPEES TALENLABEL

Verkiezing sportiefste school van Nederland Op 21 mei 2014 vindt voor de zevende keer de verkiezing voor de ‘Sportiefste VO school van Nederland’ plaats. De KVLO gaat, in samenwerking met het NOC*NSF , weer op zoek naar de VO school met het beste programma voor bewegen en sport in en rondom de school. Werk jĳ op de sportiefste VO school van Nederland? Schrĳf jouw school dan nu in en strĳd mee! Naast de titel ontvangt de winnaar een waardecheque van €3.000,- De andere genomineerde scholen ontvangen een cheque van €1.000,-. Meer informatie en het aanmeldingsformulier met de richtlĳnen kun je vinden op de website www.kvloschoolsport.nl onder ‘sportiefste school’. Aanmelden kan tot 19 maart 2014.

GRATIS EXTRA’S MET LAYAR

rimaOnderwijs maakt gebruik van Layar. Superleuk en supersimpel! Download de gratis Layar app in de app store of android market. Klik op het scan-icoon. Houd je smartphone boven één van de pagina’s die het Layar-icoon heeft. Klik op het scherm en zie alle digitale extra’s die je kunt openen zoals direct toegang tot websites, interessante filmpjes of mogelijkheden om te reageren. Scan ook deze nieuwspagina voor actuele nieuwtjes.

PrimaOnderwĳs 7

Nieuws.indd 7

19-12-13 09:06

Werkgevers vertellen over hun ervaringen met Inholland Hoe doen onze studenten het bij de stagebedrijven? Wie kunnen dit beter vertellen dan de werkgevers zelf? Zij vertellen graag over hun ervaringen met de studenten van Inholland. Wil je nog meer verhalen lezen? Kijk dan op www.inholland.nl/indepraktijk

Renzo Veenstra Hoofdredacteur Omroep West

Jan Wokke Accountant en Adviseur Accountantskantoor VANNU

Als hoofdredacteur van Omroep West ben ik eindverantwoordelijk voor alles wat er op Radio en TV West wordt uitgezonden. We hebben hier geregeld stagiairs van Inholland. Het merendeel van de studenten is gemotiveerd en werkt met plezier aan de opdrachten die ze hier krijgen. Een voorbeeld van een opdracht is het idee van stagiairs om de serie ‘De Leukste School van Zuid-Holland’ te maken. Wij zorgden voor de professionele begeleiding, maar zij bedachten het format, filmden, produceerden en maakten alle graphics zelf. Het resultaat is een ontzettend leuke serie programma’s, waar we bij Omroep West heel blij mee zijn. In de toekomst hoop ik dan ook op een nauwere en intensieve samenwerking waar zowel Omroep West als Hogeschool Inholland profijt van hebben.

Als accountants voor het MKB zorgen we ervoor dat onze klanten zich zonder zorgen met hun eigen business kunnen bezighouden. Zelf ben ik al jaren bij Inholland betrokken bij de opleiding Accountancy, ook als docent. Vanuit de praktijk kan ik de studenten goed duidelijk maken hoe het er in mijn vak aan toe gaat. Actuele en parate kennis is in dit vak heel belangrijk om klanten goed van dienst te zijn. Daar ligt nog wel een aandachtspunt bij studenten. Maar gelukkig zie ik veel Inhollandstudenten zich ontwikkelen van de ‘wat introverte boekhouder’ tot ‘een professional die weet wat hij te bieden heeft’ en zich durft te presenteren. Na hun afstuderen sturen wij ze met een gerust hart naar onze klanten toe!

Open Avond woensdag 15 januari 17.00 - 20.00 uur www.inholland.nl/openavond

Voorjaar 2014: Landelijke basisscholenactie

Samen in actie

voor het Nederlands

koraal Vanaf maart 2014 voert de Rangerclub van het Wereld Natuur Fonds actie voor het koraal rondom de Nederlandse eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Ook uw school kan kennismaken met de prachtige onderwaterwereld, met een speciaal ontwikkeld lespakket voor groep 4 t/m 8. Op een speelse manierr leren kinderen alles over het gebied, de bedreigingen en de oplossingen om het koraal gezond te houden.

Vraag het gratis lespakket* aan: an:: www.rangerclub.nl/lespakket ak akke kket t *Het lespakket sluit aan op de leerdomeinen Oriëntatie op jezelf elf en de wereld en Kunstzinnige oriëntatie. Het pakket bevat werkbladen, een docentenhandleiding, actie-tips, 10 x het magazine TamTam, een actieposter en nog veel meer!

WNF13160-02 Advertentie Rangersclub tbv PrimaOnderwijs.indd 1

00_Basis_ADS_PO.indd 3

05-12-13 13:43

13-12-13 14:45

10% In 2012 werd ruim

van de jongeren van 15 tot 18 jaar wel eens gepest op het internet. In Houten is 11% van de inwoners

65 jaar

of ouder. In Vaals is dit 24%.

De economie van Nederland kromp in het derde kwartaal van 2013 met 0,6% ten opzichte van een jaar eerder. In Duitsland groeide de economie met 1,1% en in Polen zelfs met 2%.

Gebruik

In regioâ&#x20AC;&#x2122;s waar mensen het hoogst opgeleid zijn, zijn minder mensen te zwaar. De GGD-regioâ&#x20AC;&#x2122;s Utrecht, Amsterdam, Gooi & Vechtstreek en Regio Nijmegen kenden de laagste percentages volwassenen met overgewicht.

In oktober 2013 telde Nederland

674 duizend werklozen,

waarvan

137 duizend jongeren

(15 tot en met 24 jaar).

In 2012 kregen

2,2 duizend meisjes jonger dan 20 jaar een kind. Het aantal tienergeboorten is nog nooit zo laag geweest.

CBS gratis in de klas! Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) biedt via de website CBS in de Klas actueel materiaal over allerlei onderwerpen dat docenten kunnen gebruiken in hun les. Op dit moment staat er op CBS in de Klas materiaal voor de vakken economie, aardrijkskunde en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs. Zo staan er animatiefilmpjes die uitleggen hoe het CBS inflatie meet en wat het bruto binnenlands product is. Interactieve visualisaties leggen uit wanneer iemand werkloos is. De bevolkingspiramide laat zien hoe de bevolking in Nederland per leeftijd is opgebouwd. Ook staan er korte, actuele artikelen met de meest recente cijfers over onderwerpen die in het lesboek worden behandeld. CBS in de Klas biedt ook enkele complete lesplannen aan, bijvoorbeeld over de economische crisis in de EU. Al deze informatie is voor iedereen toegankelijk en gratis beschikbaar op www.cbs.nl/cbsindeklas.

Het aantal zelfdodingen is de afgelopen vijf jaar gestegen. In 2012 maakten 1.753 mensen een einde aan hun leven.

CBS.indd 1

17-12-13 16:22

lingen Een nieuw jaar, nieuwe ontwikke

Onderwijstrends

2014 2014. De kop is eraf! Dit jaar wordt een jaar van verandering. De trends en ontwikkelingen in het onderwijs en in de wereld om ons heen vragen meer dan ooit een omslag in de mindset van onderwijsprofessionals. Ga jij de uitdaging aan? tekst belinda fallaux | illustratie art-unit.nl

De afgelopen jaren zagen we al dat ICT steeds vastere voet krijgt in onderwijsland. Digiborden, iPads en laptops zijn in de klaslokalen allang geen vreemde eend meer. Social media, bloggen, online kennisnetwerken… De nieuwe media rukken op en ze zijn niet te keren. Hoewel digitale concepten zoals Flipping the Classroom nog niet massaal worden omarmd, ziet en benut een groeiend aantal docenten de kansen ervan. Sommige scholen zijn nog bezig met een inhaalslag op het gebied van nieuwe media. Andere scholen hebben mediawijsheid hoog in het vaandel staan en profileren zich er zelfs mee. Duidelijk is wel dat scholen en docenten voor een grote uitdaging staan: ze moeten hun leerlingen klaarstomen voor de 21e eeuw. In de wereld van morgen staan vaardigheden als creativiteit, probleemoplossend vermogen en ondernemerschap centraal. Maar ook wereldburgerschap, samenwerking en digitale geletterdheid zijn onontbeerlijk voor de toekomstige generatie. Technische trends en ontwikkelingen zijn in het onderwijs allesbehalve doelen op zich, maar wel middelen die je in kunt zetten om je leerlingen de competenties te laten ontwikkelen die ze nodig hebben. PrimaOnderwijs vroeg aan trendwatchers en experts welke ontwikkelingen en trends zij verwachten voor 2014. Maar vooral ook: welke kansen die trends jou bieden.

De leerling als inspiratiebron

Docenten 2.0 zijn geen eilandjes meer. Ze leren van elkaar – denk aan intervisie en lesbezoeken – maar óók van de leerling. Sterker nog: de leerling anno nu is een inspiratiebron voor z’n docent. Via kanalen en netwerken op Facebook, LinkedIn en Twitter pikken jongeren allerlei informatie op. Als docent kun je jezelf verrijken door hen die informatie te laten delen in de klas. Vraag wat zij weten over een onderwerp, wat ze erover hebben gelezen. Welke blogs mag jij als docent niet missen? Laat ze hun eigen inbreng voor de groep presenteren en geef ze daarvoor de credits. Je zult je als docent kwetsbaar moeten durven opstellen. Kennisdelen en samen nieuwe informatie creëren, verplichten je om écht contact te leggen en open te staan voor andere meningen. Lastig? Coaching kan helpen, bijvoorbeeld een training Persoonlijk Leiderschap. Je kwetsbaar opstellen maakt je als docent sterker. Het is niet meer alleen geven, maar ook ontvangen. Dat levert energie op, je gaat met een rugzak vol inspiratie naar huis.

Inzet van online helpdesks, zoals Google Helpouts

Dat reguliere lesboeken in 2014 niet langer exclusief leidend zijn en de docent niet meer de enige vraagbaak is, behoeft sinds de toenemende rol van het internet in het onderwijs geen nadere toelichting. Professionals vind je 24/7 online en ze zijn met een muis-

klik beschikbaar, ook voor leerlingen. Platforms als InstaEdu.com boden al real time online huiswerkbegeleiding, en eind 2013 lanceerde Google de videodienst Helpouts (helpouts.google.com). Een platform waar internationale experts op uiteenlopende vakgebieden hun expertise aanbieden in live videohulpsessies. Soms gratis, soms tegen betaling. Dus wat doet de leerling die na schooltijd vastloopt met z’n huiswerk Engels? Even inloggen met smartphone of tablet en help is on the way. Zo’n online hulpdienst biedt het voordeel van een breed en verdiepend kennisaanbod dat jongeren inspireert en triggert om méér te willen weten. Ook docenten zullen zich aanmelden als expert. Laagdrempelig kennisdelen sluit immers naadloos aan bij de trend van verbinden en contact maken met de wereld om ons heen.

‘Even inloggen met smartphone of tablet en help is on the way’

Aandacht voor socialbesitas: de keerzijde van social media

Altijd en overal bereikbaar zijn en weten wat er speelt: het kan handig zijn. Maar als je smartphone zo’n beetje aan je hand zit vastgeplakt en je geen minuut zonder kunt, heb je een probleem. Socialbesitas is dé nieuwe kwaal van de deze tijd, vooral onder jongeren. Tweets, Facebook-updates, WhatsApp-berichtjes, YouTube-filmpjes: social junkies zijn bang om ook maar iets te missen en voelen de drang om continu online te zijn en te reageren. Al die kleine brokjes informatie, de hele dag door, leiden tot overprikkeling, vermoeidheid en onderprestatie. Goede reden dus om kinderen ook op school te leren hoe ze rust kunnen nemen. Ademhalingstechnieken en mindfulness

PrimaOnderwijs 11

– aandacht hebben voor het nu – kunnen zelfs deel uitmaken van het lesaanbod. Laat ze die smartphone maar eens een dagdeel uitzetten. Nog effectiever: laat leerlingen zelf het effect van socialbesitas ervaren. Twee groepjes leerlingen leren een rijtje woordjes, het ene mét afleiding en de andere zonder. Wie onthoudt ze beter? www.socialbesitas.nl

De leerling als personal brand

In de toekomst zal eigenwaarde steeds minder gekoppeld worden aan een functie of aan je plaats in een organisatie. Je eigen identiteit is wat telt. En dan niet alleen je skills, maar vooral: wie ben je, wat drijft jou echt? Om jezelf als merk neer te zetten, is zelfkennis dus een must: weten wat je dromen zijn en waar je naartoe wilt. Leerlingen zullen nu al leren hoe ze zichzelf online in de kijker kunnen zetten. Met een goede online identiteit vind je sneller een goede stageplek, bouw je makkelijker een stevig netwerk op en spring je er straks tussen al die sollicitanten uit. Lessen mediawijsheid zullen focussen op de manier waarop leerlingen de verschillende digitale kanalen goed in kunnen zetten om zichzelf te laten zien. Over welke schoolprojecten blog je? Hoe vul je je LinkedIn profiel (vanaf 16 jaar) met zinnige informatie? Hoe tweet je slim, dus zo dat je iets toevoegt aan jouw ‘merk’? Docenten die zelf ook online kennis delen en daarin de interactie zoeken, zijn hierbij inspirator.

Bedrijven de school in

Weten waarvóór je leert, motiveert nog altijd het beste. Als leerlingen doorkrijgen dat er in de buitenwereld behoefte is aan de kennis die ze opdoen, zullen ze gemotiveerder zijn om te leren en er meer lol in hebben. Scholen zullen dan ook hernieuwde aandacht krijgen voor de vroegtijdige koppeling van vraag en aanbod – bedrijven en scholieren. Bijvoorbeeld met een meet & greet in de vorm van een bedrijvenmarkt op school, waarbij de school bedrijven uit verschillende branches uitnodigt. Leerlingen kunnen realistische projecten voor die bedrijven uitvoeren, zoals een marktonderzoek. Even snuffelen aan de echte wereld. Dat kijkje in de keuken van het bedrijfsleven helpt leerlingen om gefundeerde studieen profielkeuzes te maken en bewuster met hun studie bezig te zijn. Scholen zijn gebaat bij zulke gemotiveerde leerlingen. En voor het bedrijfsleven is het leggen van contacten binnen de school een uitgelezen kans om zichzelf te laten zien aan toekomstige werknemers. Win-win!

Chinees als examenvak

De komende jaren staan in het teken van internationalisering. Mondiale en interculturele vaardigheden zijn een must voor jonge wereldburgers. Met name China – een land met een enorme economie

‘We kunnen niet langer de invloed van technologische trends op het onderwijs negeren’ – zal een steeds grotere rol gaan spelen voor de Nederlandse handel. Het onderwijs kan daarop slim inspelen, want vanaf 2015 mogen scholen het vak Chinese taal en cultuur als (school)examenvak aanbieden in het vwo. Leerlingen mogen Chinees dan naast Engels als tweede verplichte taal kiezen. Geen onverstandige keuze want oké, de meeste Chinezen spreken dan wel Engels, je doet straks toch honderd keer makkelijker zaken met elkaar als je Chinees spreekt en je je ontspannen kunt bewegen in de Chinese cultuur. Scholen die het aanbieden van Chinees overwegen, bereiden zich daar nu al op voor. Op dinsdag 28 januari 2014 organiseert jialei, een internationaal educatief platform tussen Nederland en China, een congres dat in het teken staat van de Chinese taal en cultuur in het voortgezet onderwijs. Het programma biedt volop informatie, tips en tools waarmee scholen aan de slag kunnen. www.jialei.nl/congres

De 3D printer de klas in

De 3D printer; Britse middelbare scholen zijn nu al verplicht om er een aan te schaffen en dit jaar wordt een programmeercursus onderdeel van het curriculum daar. In Nederland zijn we nog niet zo ver, maar let wel: de 3D printer is booming. 3D printing wordt dé nieuwe productiemethode voor... ja, voor wat níet? Schroefjes, kasten, auto-onderdelen, kleding, noem maar op: de 3D printer maakt ‘t. 3D printen is de nieuwe industriële revolutie en het zal in de toekomst een enorme invloed hebben op de economie. Of je nu grafisch ontwerper, architect of medisch wetenschapper wilt worden,

De leerling is klant

De relatie tussen school en leerlingen is aan het verschuiven. In de visie van veel scholen staat de leerling voorop. De scholier en zijn ouders zijn kritische consumenten geworden die hoge eisen aan het product ‘onderwijs’ én de leverancier stellen. Scholen gaan dan ook steeds meer lijken op bedrijven die hun klanten meer willen bieden dan het reguliere. Bijvoorbeeld met keuze-activiteiten, maar ook met maatwerk in het curriculum (een opleiding als bouwpakket) en vrijheid en flexibiliteit in roosters, leertempo en in- en uitstroommoment. Een voorbeeld van klantgericht onderwijsaanbod is de Netwerkschool, een in 2010 gestart experiment van vijf onderwijsinstellingen uit het MBO. De school is het hele jaar door open, je volgt modules in je eigen tempo en er is persoonlijke aandacht voor elke student. Ook docenten ervaren de omslag van onderwijsinstelling naar klantgericht bedrijf. Zij moeten zich meer en meer verantwoorden, zowel naar de school als naar de leerling toe. De vastlegging van begeleiding, zorg en leervorderingen voelen vaak als administratief werk, waarvan het nut pas na een tijd blijkt. Acceptatie en je voldoening primair halen uit de interactie met leerlingen kan de balans bieden.

je zult te maken krijgen met 3D technieken. De jonge generatie moet daarop voorbereid zijn. Daarom zijn technische skills als programmeren en design zo belangrijk. Nog geen 3D printer op school? Door heel Nederland zijn FabLabs (www.fablab.nl), toegankelijke werkplaatsen waar je zelf kunt experimenteren met 3D printen. Maak er een klassenuitje of -project van. Ook een idee: een driedeebox (www.driedeebox.nl), een flightcase met daarin een 3D printer en een lespakket voor scholen in zowel het PO als het VO. Het lab de school in!

De zorgplicht en passend onderwijs

Vanaf 1 augustus 2014 hebben scholen zorgplicht: de school regelt een zo passend mogelijk aanbod, hetzij op de eigen school of elders. Door de invoering van de wet Passend Onderwijs zullen leerkrachten meer zorgvragende leerlingen in de klas krijgen. Passend onderwijs geeft docenten een nieuwe kans om te groeien als professional. Docenten hebben de afgelopen jaren behoorlijk wat bijgeleerd. Termen als ADHD, autisme, ‘rugzakje’ of PGB kennen we allemaal. De afgelopen jaren keken we vooral naar wat een kind ‘heeft´, vanaf nu ligt de focus op wat een kind nódig heeft. Dit is bij uitstek een uitnodiging tot zelfreflectie. Maar ook tot een open communicatie en het aannemen van een pro-actieve en lerende houding. De vraag op dit moment is: ben jij als docent al gestart met opwarmen? Of wacht je op een startschot? Laat je niet inhalen door de werkelijkheid nog voordat je doorhad dat je begonnen was!

De docent van de toekomst

Onderwijsland verandert. Binnen nu en een paar jaar ontstaat er een nieuwe ‘schoolstrijd’ tussen een groeiende groep aanbieders van betekenisvol en laagdrempelig onderwijs, zowel off- als online. Daarnaast kunnen we niet langer de invloed van technologische trends op het onderwijs negeren. De verwachte veranderingen in de toekomstige arbeidsmarkt, ook weer door de razendsnelle technische ontwikkelingen, dwingt scholen bovendien om het onderwijs inhoudelijk te herwaarderen. Wie open staat voor ontwikkeling, ziet dat alles niet als bedreiging, maar als kans. Maar hoe vertaal je al die trends en hypes naar je eigen situatie? De nieuwe opleiding Trend-professional Onderwijs (start 5 maart 2014), onder leiding van trendwatcher Marcel Bullinga, geeft in vijf wekelijkse sessies de nodige handreikingen. Welke trends zijn er, welke gevolgen hebben ze voor het onderwijs en wat kan de docent er concreet mee in zijn eigen werkomgeving? Iedere deelnemer bouwt een eigen Trends & Toekomstproject. Futureproof onderwijs, dat is het doel. Ben jij er klaar voor? www.mediaenmaatschappij.nl

Met dank aan: Erno Mijland, adviseur toekomstgericht onderwijs; Xandra van Hooff, docentbegeleider passend onderwijs; Gerard Duursma, online strateeg; Lieke Lamb, trendwatcher; Marcel Bullinga, futurist/ trendwatcher; Joël de Bruijn, informatiemanager.

PrimaOnderwijs 13

De beste wensen v Wat wenst de onderwijsprofessional voor 2014? Wat zien ze liever nooit meer terug en waar kijken ze het meest naar uit? PrimaOnderwijs dook het land in. tekst danielle vogels

SIBEL EBREM leerkracht van groep 4 van basisschool Prinses Marĳke in Den Haag

‘Mijn masteropleiding afronden’ Wens: ‘Ik wil graag dat er meer wordt geluisterd naar kinderen en dat er samen met hen plannen worden gemaakt voor hoe ze beter kunnen leren. Ik werk nu zeven jaar als leerkracht en volg naast mĳn fulltime baan sinds vorig jaar een masteropleiding. Dat is wel zwaar, maar ik ben erg blĳ dat ik eraan ben begonnen, want het geeft echt een positieve bĳdrage aan mĳn kĳk op het onderwĳs.’ Kĳk uit naar: ‘Komend jaar wil ik mĳn masteropleiding afronden. En mĳn nieuwe inzichten ga ik zoveel mogelĳk toepassen in mĳn groep om zo effectief mogelĳk onderwĳs te geven. Ik heb onder andere ontdekt dat lezen nog belangrĳker is dan ik al dacht. Daarom wil ik kinderen nog enthousiaster gaan maken, bĳvoorbeeld door veel over boeken te praten.’

MANU URGERT onderbouwcoördinator en leerkracht groep 3 van basisschool Noorderlicht in Den Bosch

‘Lezen op de iPad’ Wens: ‘Ik zou het geweldig vinden als de methode Veilig Leren Lezen helemaal op de iPad komt, zodat kinderen er echt zelf mee kunnen werken. Ik sta al bĳna dertig jaar voor de klas en het was een grote omschakeling toen ik vorig jaar met iPads ging werken, die werden aangesloten op de televisie. Maar gelukkig waren er altĳd wel kinderen die me hielpen als ik stond te stuntelen. Het is echt geweldig hoe betrokken de kinderen hierbĳ zĳn. Het leren gaat daardoor veel sneller. Apps die we nu al veel gebruiken zĳn bĳvoorbeeld Letterlegger, Woordflitser en Monkey Math.’ Kĳk uit naar: ‘Jeelo: Je Eigen Electronische Leeromgeving, waar we mee gaan beginnen. Daarin kun je wereldoriënterende vakken en projecten voor alle groepen hartstikke mooi integreren.’

TOM VAN VEEN conrector van Het Amsterdams Lyceum

‘Trotser zijn! ’ Wens: ‘Wat mĳ erg stoort, is het negatieve imago van het onderwĳs in veel media. Mĳn wens is dat deze tendens wordt doorbroken. Het doet namelĳk geen recht aan de kwaliteit van het onderwĳs. Onlangs weer een artikel in de Volkskrant waarin de negatieve conclusie was dat er in Nederland weinig leerlingen excelleren en dat we vooral goed zĳn in de middelmaat. Je kunt ook zeggen dat wĳ dus heel goed in staat zĳn zwakkere leerlingen naar een hoger niveau te tillen. Dat klinkt heel anders. Mensen in het onderwĳsveld mogen best trotser zĳn op hun werk en dat meer uitdragen.’ Kĳk uit naar: ‘Ik kĳk niet uit naar iets speciaals. Ik hoop dat dit net zo’n succesvol en aangenaam jaar voor ons wordt als 2013 was.’

voor het nieuwe jaar PETER ASBERG muziekdocent van scholengemeenschap De Heemgaard in Apeldoorn

‘ Meer muziekonderwijs op school’ Wens: ‘Ik hoop dat de overheid ervan bewust raakt dat muziekonderwĳs belangrĳk is. Niet alleen voor de cultuur, maar volgens neuropsychologen is het leren bespelen van een muziekinstrument ook ontzettend goed voor de ontwikkeling van de hersenen. Door alle bezuinigingen is muziekonderwĳs op de basisscholen naar de achtergrond gedrukt. Aan het begin van mĳn loopbaan, zo’n dertig jaar geleden, waren er in een brugklas van 25 leerlingen een stuk of 20 die al een instrument bespeelden. Nu is het mazzel als het er drie zĳn. En het is altĳd maar een enkeling die op de middelbare school nog gaat beginnen met een instrument.’ Kĳk uit naar: ‘Op onze school is muziek een eindexamenvak. De vruchten van mĳn werk zie ik altĳd op twee concertavonden in maart, met voorstellingen van alle eindexamenkandidaten met muziek in hun pakket. Dat is een groot feest, met beide avonden rond de zeshonderd bezoekers.’

GERRIT VAN DEN BRINK docent aardrĳkskunde en mentor onderbouw vmbo LWO+ van vmbo-school Maarten van Rossem in Arnhem

‘Ruimte voor bijscholing’ Wens: ‘De beweging richting passend onderwĳs vind ik heel goed. Maar ik zou graag willen dat hierbĳ ruimte komt voor bĳscholing van docenten in hoe ze het best kunnen omgaan met verschillende soorten stoornissen. Ik merk dat veel collega’s hiervoor huiverig zĳn. Eigenlĳk is tĳd hiervoor nog belangrĳker dan geld. Docenten zĳn heel druk bezig met verantwoording van cĳfers en resultaten, maar tegelĳkertĳd wordt extra professionalisering gevraagd voor diversiteit in de klas. Daar zit wrĳving.’ Kĳk uit naar: ‘De schaalverkleining waar we mee bezig zĳn. We werken vanuit kleine groepen naar een schoolplan toe. Zo heeft elke docent mede regie. En ook persoonlĳke ontwikkelingsdoelen van docenten komen aan de orde.’

PrimaOnderwijs 15

JOS GLEĲM vakleerkracht gym voor groepen 1 tot en met 8 van basisschool Prinses Marĳke in Den Haag

‘Multimediale gymlessen’ Wens: ‘Op veel scholen zou meer tĳd en budget moeten komen voor gymnastiek. Dat is hier wel goed geregeld. Ik zie alle kinderen twee keer in de week. Tĳdens vakgroepbĳeenkomsten van de Koninklĳke Vereniging voor Lichamelĳke Opvoeding hoor ik dat scholen in de Randstad over het algemeen het meest investeren in gymlessen door vakleerkrachten.’ Kĳk uit naar: ‘Bĳ mĳn directie heb ik financiële middelen gevraagd voor de aanschaf van enkele tablets. Ik hoop dat ik deze komend jaar kan gaan inzetten. De trend is dat er ook in gymlessen steeds meer gebruik wordt gemaakt van multimedia. Met enkele tablets kan ik kinderen op verschillende niveau’s zelfstandig aan het werk zetten en heb ik meer tĳd voor individuele begeleiding.’

FRAUKE DONNERS directeur van basisschool Noorderlicht in Den Bosch

‘Ruimte voor een onderwijsassistent’ Wens: ‘De rek is er nu echt wel uit, daarom hoop ik dat er geen verdere bezuinigingen komen. Het passend onderwĳs zie ik positief tegemoet, maar het zou fĳn zĳn als er ruimte zou komen voor een onderwĳsassistent als achtervang voor als er iets met een leerling is. Nu staat iedereen voor de groep.’ Kĳk uit naar: ‘Wĳ zĳn erg bezig met eigentĳds communiceren, en ik hoop dat ik mĳn team kan inspireren om hierin lekker verder te blĳven ontwikkelen. Zo hebben we al speciale bedrĳfspagina’s op Facebook gemaakt voor elke groep, waarop we foto’s en filmpjes zetten van wat de kinderen doen. De respons daarop is heel groot en het biedt ouders leuke handvatten om gesprekken met hun kind te voeren over school.’

ROB ZWĲGERS-KOOI leerkracht groep 8 en datacoach van basisschool Noorderlicht in Den Bosch

‘I k verheug me altijd op de afscheidsmusical’ Wens: ‘Ik wil meer scholen laten kennismaken met datacoaching en continuous improvement. Door middel van datacoching maak je gerichter analyses van resultaten. Daardoor kun je sneller signaleren of er een bepaald probleem is en dan gerichte acties inzetten. En met continuous improvement maak je kinderen eigenaar van hun eigen leerproces, door ze naar hun resultaten te laten kĳken. Een onderdeel hiervan is dat wĳ groepsdoelen maken; bĳvoorbeeld dat we gemiddeld met 80 procent van de klas een voldoende willen halen. En het gemiddelde behaalde punt komt in de klas te hangen.’ Kĳk uit naar: ‘Ik ben altĳd benieuwd hoe we de Cito-toets maken. En ik verheug me altĳd op de afscheidsmusical en het schoolkamp.’

HARM TIGGELAAR docent filosofie van het H.N. Werkman College in Groningen

‘Mondiale rechtvaardigheid als examenonderwerp’ Wens: ‘Voor het hele onderwĳs in Nederland zou ik het mooi vinden als de klassen kleiner zouden worden, maar zeker voor een vak als filosofie; omdat het daarbĳ aankomt op discussie en naar elkaar luisteren. Voor mĳn vak zouden groepen van ongeveer vĳftien leerlingen ideaal zĳn. Nu hebben de meeste van de zeven klassen die ik lesgeef rond de 25 leerlingen. Maar eigenlĳk is het een luxeprobleem hoor; ik ben heel blĳ dat zoveel leerlingen op deze school voor filosofie kiezen.’ Kĳk uit naar: ‘In september starten we met een nieuw eindexamenonderwerp voor de havo, namelĳk ‘mondiale rechtvaardigheid’, waar het de afgelopen vier jaar over ‘emoties’ ging. Wisselen van onderwerp kost tĳd en is best spannend, maar ook interessant.’

LIDA HARTGERINK decaan van het Montessori College in Nĳmegen

‘Uitgaan van talenten en kwaliteiten’ Wens: ‘Op alle scholen en alle niveau’s zou het normaal moeten worden dat alle leerlingen elk jaar enkele loopbaangesprekken krĳgen, vanaf het moment dat ze binnenkomen. Wĳ doen dit nu een paar jaar op het vmbo en ik merk dat de leerlingen een beter zelfbeeld krĳgen, doordat ze leren reflecteren op waar ze mee bezig zĳn. Dat is heel belangrĳk voor het maken van de vele keuzes waarvoor ze komen te staan.’ Kĳk uit naar: ‘We zĳn een moderne vmbo aan het ontwikkelen waarin leerlingen geen sector meer kiezen en we uitgaan van talenten en kwaliteiten. Ik verwacht dat de loopbaangesprekken daarin passen als in een warm bad. We gaan ook verhuizen naar een nieuw gebouw. En ik hoop dat we een vrolĳke en gezellige school blĳven.’

MILOU SAMUELS docent Engels van het Porta Mosana College in Maastricht

‘Meer respect voor de beroepsgroep’ Wens: ‘Ik zou graag willen dat er meer respect komt voor de hele beroepsgroep. De overheid zou daarmee kunnen beginnen door een andere bejegening, waarbĳ docenten niet worden neergezet als mensen die dingen niet willen uitvoeren. Want er wordt wel heel hard gewerkt in het onderwĳs. Ook veel ouders zouden meer respect mogen hebben. Soms krĳg ik mails in een toon waaruit blĳkt dat ze denken dat wĳ niet veel kunnen. Daar hoor ik collega’s in de koffiekamer ook vaak over spreken.’ Kĳk uit naar: ‘Voor onze afdeling tweetalig onderwĳs wil ik docenten van andere vakken enthousiasmeren en duidelĳk maken hoe belangrĳk het is dat ze alleen Engels praten en niet soms teruggrĳpen naar het Nederlands.’

PrimaOnderwijs 17

(advertorial)

Het beste van LOB: u doet dit jaar toch ook mee?

Het project Stimulering LOB van de VO-raad moedigt scholen aan om loopbaanoriëntatie en –begeleiding (LOB) op school te versterken. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid van het voortgezet- en het vervolgonderwijs om leerlingen een weloverwogen keuze te laten maken voor hun vervolgstudie of -loopbaan. Ook uw school krijgt de kans om een helder beleid op het gebied van LOB door te voeren. ‘Best of’ LOB Inmiddels heeft een groot aantal scholen een kwaliteitsslag gemaakt op het gebied van LOB. Komend jaar komen daar veel scholen bij. Bent u er daar straks één van? Met geld vanuit het ministerie van OCW kunt u gebruik maken van onze producten en diensten die hun bestaansrecht al hebben bewezen; onze zogenaamde ‘best of’. Het aanbod • LOB-scan • Online leergang LOB • LOBOTS • Doorstroomcijfers

Meer weten? Kijk op www.lob-vo.nl

Wat kiest u? Dit jaar worden de hiernaast genoemde LOB-producten aangeboden. De LOB-scan is een online instrument waarmee u aan de hand van een vragenlijst kunt zien hoe de stand van zaken van LOB in uw school zich verhoudt tot de landelijke benchmark. Met behulp van vier pijlers in de scan, genereert u een nulmeting die meteen het startpunt vormt voor een actief LOBbeleid. De leergang gaat een stap verder en biedt een uitgebreide online training van acht maanden met basiskennis over LOB. U krijgt hiermee de kans om een of meer mensen uit uw teams grondig te professionaliseren. De regionale LOBOTS zijn teams vanuit het VO en HO die een doorlopende LOB-leerlijn ontwikkelen. Het vierde product bestaat uit een training voor schoolleiders en managers gericht op de analyse van doorstroomcijfers, oftewel de informatie over studiesucces van oud-leerlingen.

Project Stimulering LOB Het project Stimulering LOB ondersteunt scholen bij loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) van leerlingen. Het project werd in 2009 opgezet door de VO-raad, met middelen van het ministerie van OCW. Het project helpt decanen, mentoren en andere leerlingbegeleiders om leerlingen een weloverwogen keuze voor hun vervolgstudie of –loopbaan te laten maken.

2_1 VO-raad.indd 2

project Stimulering LOB

17-12-13 16:15

‘We wilden weten wat ons LOB-beleid oplevert’ ‘Mijn wens is dat het vervolgonderwijs wordt verplicht om de toeleverende scholen over uitval en switch te informeren.’ Aan het woord is directie-adviseur Dorien Stals van het Dendron College in Horst aan de Maas. Vorig jaar deed ze met succes mee aan de doorstroompilot van project Stimulering LOB. Toen Dorien in april 2012 de oproep van Project Stimulering LOB voor de pilot ‘Doorstroomcijfers’ zag, hoefde ze niet lang na te denken. ‘Onze school investeert al jaren in LOB. Natuurlijk rijst op een gegeven moment de vraag wat het rendement is van al die investeringen. We wilden heel graag informatie over hoe het onze leerlingen vergaat in het vervolgonderwijs.’ Dorien is blij met de doorstroomcijfers die ze met behulp van het project Stimulering LOB heeft verkregen. ‘We investeren al jaren in LOB. Er ontstaan dan ook veel vragen, vooral met betrekking tot ons doel: doorstroomsucces voor onze leerlingen en een betere aansluiting op vervolgonderwijs. Blijven onze leerlingen bij hun keuze of wordt er toch nog veel geswitcht? Hoe hoog is de uitval en wat kunnen wij (nog) beter doen? Dat zijn de belangrijkste vragen waarop je graag een antwoord hebt. Je wilt weten of je LOB-beleid vruchten afwerpt.’ De wens om de juiste leerling op de juiste plek te krijgen, is Doriens grootste drijfveer. ‘Met dank aan onze doorstroomcijfers heb ik eindelijk zicht gekregen op wat er met onze leerlingen gebeurt nadat ze school verlaten hebben. Dat is super, toch?’

‘Je krijgt resultaten waar je echt iets mee kan’ ‘Het is ontzettend belangrijk dat leerlingen praktijkervaring opdoen, in gesprek gaan en dat ze ontdekken dat ze zelf een netwerk hebben die ze kunnen begeleiden en sturen’, zegt Yvonne Mulders, decaan van het Beatrix College in Tilburg. In 2013 deed ze naar grote tevredenheid de LOB-scan van project Stimulering LOB. Onderwijs is altijd in beweging, zo ook het decanaat. Yvonne Mulders wilde weten wat de stand van zaken op het gebied van LOB op haar school was. ‘De LOBscan is een zeer handig middel om inzicht in je LOBbeleid te krijgen. Je kunt de scan zelf invullen maar ook samen met diverse geledingen binnen je school. Laat de directie, mentoren en lesgevers de scan eens invullen om een compleet en helder beeld te krijgen.’ Met het oog op integrale LOB vindt Yvonne samenwerking heel belangrijk. ‘Door het invullen van de LOB-scan draag je gezamenlijke verantwoordelijkheid uit en kun je prioriteiten stellen op ieder niveau. Het is verstandig om de LOB-scan na een jaar nog eens door de directie, mentoren, schoolleiders te laten invullen om het LOB-beleid bij te sturen.’ Dat je met behulp van de LOB-scan een benchmark krijgt van andere scholen, vindt de decaan een grote plus. ‘Net als in je decanenkringen vergelijk je je eigen situatie met die op andere scholen. Waar blink je zelf in uit en waar zijn andere scholen juist goed in? Waar kun je elkaar versterken? Door de LOB-scan te doen zet je jezelf en anderen op de kaart.’

2_1 VO-raad.indd 3

19-12-13 09:09

2014 volgens Helen van den Berg, vo

‘ONDERWIJS KRIJGT NA VELE MAGERE JAREN WEER EEN BEETJE LUCHT’ Helen van den Berg trad aan als voorzitter van CNV Onderwijs in een politiek roerige tijd. Een nieuw kabinet en bezuinigingen. Bij een vakbeweging die zoekt naar zijn rol in de huidige tijd en grote verwachtingen van het onderwijs. PrimaOnderwijs blikt met haar vooruit op 2014. tekst tefke van dĳk

Van den Berg valt meteen met de deur in huis: ‘Afgelopen jaar was er te veel sprake van verantwoording en gerichtheid op cĳfers, een maatschappelĳke taak, een opvoedende taak, ouders die tevreden moeten zĳn en ga zo maar door. Mensen die in het onderwĳs werken, lĳken niet meer gehoord te worden. Ik wil onderwĳsprofessionals een stem geven, maar er vooral voor zorgen dat zĳ kunnen doen waar ze goed in zĳn, zonder te veel bemoeienis van mensen buiten het onderwĳs.’

Wat is uw visie op de toekomst? ‘Om te beginnen ben ik heel blĳ dat er dankzĳ de akkoorden honderden miljoenen naar het onderwĳs gaan. Het onderwĳs is toe aan beleidsrust en vertrouwen; vertrouwen van de overheid en vertrouwen van

CNV.indd 20

19-12-13 09:13

rg, voorzitter van CNV Onderwĳs bestuurders in hun werknemers en andersom. Dat wil niet zeggen dat er geen ruimte is voor ontwikkelingen. Leraren, schoolleiders en onderwĳsondersteunend personeel kunnen veel van elkaar leren. Dat begint in het schoolteam bĳ het delen van ervaringen. Het valt niet altĳd mee om feedback te geven of te krĳgen, maar ik denk dat het dé manier is voor een schoolteam en de onderwĳsprofessionals om zich samen te ontwikkelen en een sterkere positie te krĳgen naar ouders, onderwĳsinspectie en schoolbestuur.’

Wat verwacht u voor 2014? ‘Ik verwacht dat mensen die in het onderwĳs werken na vele magere jaren weer een beetje lucht krĳgen. In de eigen portemonnee en op school. Na jaren nullĳn komt er weer ruimte voor salarisverhoging en het schoolbudget. De invoering van passend onderwĳs zal wat stof doen opwaaien. Het is een mooie kans om kinderen maatwerk te bieden, maar in de communicatie en organisatie moet nog veel gebeuren. Ik ben blĳ met onze stuurgroep Passend Onderwĳs die de invoering monitort, nieuwsbrieven maakt en scholen voorziet van tips.’

En verder? ‘Verder verwacht ik een oplopende werkloosheid onder jonge leerkrachten. Vooral in krimpgebieden, maar ook in grote steden. We hebben in het onderwĳsakkoord drieduizend banen gecreëerd maar dat is lang niet voldoende om pas afgestudeerden of mensen met een flexcontract aan een vaste baan te helpen, terwĳl ze over een paar jaar hard nodig zĳn. Tot slot gaan we in 2014 nieuwe CAO’s afsluiten voor PO, VO en MBO. Ik hoop echt op voelbaar minder werkdruk en meer ruimte voor de professional om het werk invulling te geven. En dat de MR-en en OR-en voldoende mogelĳkheden hebben om hun taken goed uit te kunnen voeren.’

Wat wilt u in 2014 niet meer zien? Resoluut: ‘Extra regels en administratie die over de schoolschutting wordt gegooid. Ik verbaas me telkens weer over de reacties bĳ een incident of maatschappelĳke problemen. Laat scholen zelf oplossingen bedenken die dicht bĳ de leerling en de klas staan. Kom alsjeblieft niet met gestandaardiseerde antipestprogramma´s, onderwĳspersoneel weet als geen ander hoe je in een school met elkaar omgaat. Dat zegt overigens ook iets over de rol van ouders. We zien in toenemende mate een claimcultuur van ouders; ouders die als consument niet naast de school maar

tegenover de school staan. Dat is een ongewenste ontwikkeling, die niet alleen ten koste gaat van het gezag van het onderwĳspersoneel, maar ook van de kwaliteit van onderwĳs. Gebundelde krachten leveren meer op en daarvan zĳn veel voorbeelden in het land.’

Waar staat CNV Onderwijs in 2014 voor en wat worden belangrijke topics? ‘We willen toekomstbestendig zĳn. We moeten beter vindbaar zĳn en dat betekent een vernieuwingsslag en anticiperen op de behoeften van toekomstige leden. In 2014 willen we een digitale omgeving maken met informatie en een plek waar leden en niet-leden kennis kunnen delen. We willen nog dichter naast onderwĳsmensen staan en meer persoonlĳk contact; een club zĳn van mensen die vooruit willen, die kinderen een mooie toekomst willen geven en zelf beter willen worden in hun vak. De belangrĳke topics zĳn voor mĳ het aanpakken van werkdruk, de invoering van passend onderwĳs en de professionele ruimte voor onderwĳspersoneel.’

En wat zijn uw persoonlijke doelen? ‘Ik wil een vakvereniging leiden van mensen die trots zĳn op hun vak en kinderen een goede toekomst willen geven. Daarmee leveren ze ook een bĳdrage aan onze kenniseconomie. Ze moeten daarom echt de ruimte krĳgen om hun vak steeds beter uit te oefenen, van elkaar te leren en elkaar te stimuleren. Ik geloof erg in samenwerken, vernieuwen en doorontwikkelen. Voor alle problemen zĳn oplossingen te bedenken, maar daar waar ze samen zĳn bedacht, leidt dat echt tot mooie dingen.’

Lid worden? CNV Onderwĳs is er niet alleen voor leraren. Alle mensen die in de school werken kunnen lid worden. Leden kunnen deelnemen aan netwerkbĳeenkomsten en trainingen en advies krĳgen van experts als het gaat om arbeidsvoorwaarden, pensioenen, rechtspositie en werk. Ook ontvangen zĳ om de twee weken een magazine met nieuws, achtergronden en actuele ontwikkelingen op onderwĳsgebied, zoals werkdruk en ouderbetrokkenheid. Meer weten? Kĳk op cnvo.nl.

PrimaOnderwĳs 21

CNV.indd 21

19-12-13 09:13

W4Kangoeroe 2014

Doe mee aan ’s werelds grootste

wiskundewedstrijd Jaarlijks wordt in maart de W4Kangoeroe rekenen wiskundewedstrijd gehouden in ruim 50 landen. De WereldWijde WiskundeWedstrijd heeft als doel leerlingen te laten ervaren dat wiskunde heel leuk en uitdagend kan zijn. Iedereen kan mee doen. In Nederland doen al ruim 110.000 leerlingen van 1.800 scholen mee. Laat die hersens dus maar kraken en doe 20 maart 2014 als school ook mee!

Volgens de Stichting Wiskunde Kangoeroe zou wiskunde door iedereen het allerleukste vak gevonden moeten worden. Waar vind je zo veel uitdagende puzzels en hersenkrakers? De W4Kangoeroe rekenen wiskundewedstrijd is er dan ook voor alle leerlingen vanaf groep 3 van het basisonderwijs en álle leerlingen van het voortgezet onderwijs. En echte studiebollen hoeven de leerlingen niet eens te zijn want er zijn verschillende niveaus waarop ze mee kunnen doen: wizFUN, wizKID, wizSMART, wizBRAIN en wizPROF.

Flits van inzicht De wedstrijd, voor Nederland georganiseerd vanuit de Radboud Universiteit Nijmegen, biedt verrassende vraagstukken die een leerling waarschijnlijk nooit eerder heeft gezien. Stuk voor stuk vragen ze een vonkje creativiteit, een flits van inzicht. Vijf antwoorden per opgave zijn gegeven, één is er goed. Welk? De eerste vragen zijn makkelijk, maar gaandeweg worden ze lastiger. Wie haalt de eindstreep zonder te struikelen? Meedoen met Kangoeroe is plezier voor iedereen, ook voor leerlingen zonder wiskundeknobbel. Na afloop zie je ze hun oplossingen vergelijken;

nog dagenlang wordt er over doorgepraat. De vragen gaan mee naar huis: vaders en moeders, ooms en tantes krijgen ze voorgelegd, en die willen zich natuurlijk ook niet laten kennen! Enthousiast? Schrijf je via www.w4kangoeroe.nl meteen in. Hier vind je ook de voorgaande edities waarmee je jouw leerlingen vast kunt laten oefenen.

De kangoeroe komt uit Australië en dat geldt ook voor de Kangoeroewedstrijd. In 1980 werd daar voor het eerst zo’n soort wiskundewedstrijd georganiseerd. Het gigantische succes inspireerde enkele Franse wiskundigen ook zoiets te doen. Als eerbetoon aan de Australiërs doopten ze hun wedstrijd ‘Kangourou’. Nederland doet voor de 21-ste keer mee. 22

Wiskundespread.indd 22

19-12-13 09:09

wereldwijde wiskundewedstrijd

W4Kangoeroe

W4KANGOEROE 2014 OP EEN RĲTJE! * Iedereen kan meedoen (vanaf groep 3 t/m vwo 6)! Dus niet alleen de ‘slimmeriken’. * Minimum aantal deelnemers per school is 10 (samenwerking tussen scholen mag, correspondentie verloopt via één school). Je mag individueel meedoen, maar ook met duo’s. * Er zijn vijf opgavenversies van verschillende moeilijkheidsgraad (duur van de wedstrijd tussen haakjes): wizFUN: voor groep 3 (30 minuten) & 4 basisschool (60 minuten) wizKID: voor groep 5 & 6 basisschool (50 minuten) wizSMART: voor groep 7 & 8 basisschool en klas 1 & 2 vmbo, klas 3 & 4 vmbo basisberoepsgericht (50 minuten) wizBRAIN: voor klas 1 & 2 havo/vwo en klas 3 & 4 vmbo (m.u.v. basisberoepsgericht), 3 havo (75 minuten) wizPROF: voor klas 3 vwo, 4 & 5 havo/vwo en 6 vwo (75 minuten) Je mag ook een andere versie maken. * Kosten zijn 3 euro per individuele deelnemer en 5 euro per duo. * Iedereen heeft prijs: iedereen krijgt het aandenken, een certificaat op naam, de special en een kortingsbon waarmee je voor maar 1 euro naar museum Boerhaave kunt. De besten van Nederland binnen elke categorie krijgen mooie prijzen. De besten van groep 7 en 8 en de besten van klas 1H/V en 2H/V worden ook nog uitgenodigd voor een spetterende finale. * Elke school krijgt verdeelprijzen, te verdelen door de coördinator (hangt af van het aantal deelnemers op de school). Voor duo’s zijn er aparte verdeelprijzen. * De deelnemende scholen kunnen alle opgaven downloaden (na inloggen), de antwoordformulieren worden toegestuurd. De antwoordformulieren moeten na afloop direct digitaal of per post worden teruggestuurd. De uitslag en het prijzenpakket worden begin mei naar de scholen gestuurd. * Je doet niet mee met de landelijke wedstrijd als je de wedstrijd op een andere dag houdt, als je met een duo meedoet of als je een makkelijkere versie maakt.

postera2 2014contour.indd 1

5-12-2013 9:00:09

Kangoeroe-ambassadeur Prof. dr. Robbert Dĳkgraaf, president van het Institute for Advanced Studies in Princeton (IAS) propageert, dat ‘Investeren in kennis bĳ de jeugd begint.’ Hĳ draagt W4Kangoeroe een warm hart toe.

Van Puerto Rico naar Nederland

De Kangoeroe-opgaven worden elk jaar ergens op de wereld door Kangoeroe-organisatoren uit die 53 landen vastgesteld. Afgelopen jaar gebeurde dat in Edinburgh (Schotland) en de volgende keer zal dat in Puerto Rico zĳn. Voordat de opgaven door de deelnemers gemaakt kunnen worden, is er achter de schermen heel veel werk verzet: vertalen van het Engels naar het Nederlands, rangschikken van makkelĳk naar moeilĳk, keer op keer controleren of de tekst goed is, eventueel voorzien van plaatjes, controleren of de antwoorden correct zĳn, vertalen van het Nederlands naar het Engels. Al deze belangrĳke werkzaamheden worden gedaan door de opgavencommissie, bestaande uit enthousiaste en kritische vakmensen (25) uit het onderwĳs.

Scan

PrimaOnderwĳs 23

Wiskundespread.indd 23

19-12-13 09:09

? 4 1 0 2 r o o v r a Kla Aan de slag met taalbeleid en begrijpend lezen In het onderwijs zijn er veel goede voornemens voor 2014. De lat moet omhoog en de referentieniveaus zijn zowel in het po als vo een belangrijk instrument om dat voor elkaar te krijgen. Aangepast op het nieuwe jaar stelt Schoolsupport een nieuwe lesmethode begrijpend lezen voor binnen het taalbeleid: adaptief, gericht op zelfstandig werken én met actuele teksten. Hoe geef je handen en voeten aan referentieniveaus en doorlopende leerlijnen? ABCDE-TWEE is een moderne lesmethode ter vervanging van of ter aanvulling op de huidige methode begrijpend lezen. In ABCDE-TWEE werken de leerlingen met hedendaagse teksten aan woordenschat, beter begrijpend lezen en het toepassen van leesstrategieën. Compleet met digi-omgeving, strategiefilmpjes, audio-ondersteuning van de teksten (voor onder meer dyslectische lezers) en enkele digibordtools. Leerlingen leren in ABCDE-TWEE aan de hand van verschillende betekenisvolle tekstsoorten begrijpend lezen. Zo worden niet alleen verhalende of studieteksten gebruikt, maar bijvoorbeeld ook een handleiding van een koffiezetapparaat, een inschrijfformulier

voor een zwemwedstrijd, spelregels van boerengolf, een folder over de kindertelefoon, een instructietekst over origami, strips, liedjes en ga zo maar door. Daarnaast wordt ABCDE-TWEE in 2014 uitgebreid door een samenwerking met het Nieuws van de Week, waardoor elke week ook actuele nieuwsteksten op eigen niveau verschijnen.

Waarom ABCDE-TWEE voor begrijpend lezen? Deze leesmethode biedt een doorlopende leerlĳn basisonderwĳs – voortgezet onderwĳs met zo’n 200 zakelĳke en fictionele teksten op kaarten, verdeeld over de tekstsoorten uit de referentieniveaus 1F en 1S. Daarnaast worden er wekelĳks nieuwsteksten binnen de digi-omgeving aangeboden in de vorm van ABCDE ACTUA! De aanpak is op basis van recent wetenschappelĳk onderzoek naar kennisontwikkeling (Donald Hirsch), hardop denkend leren lezen (Jeffrey Wilhelm) en de effectiviteit van leesstrategieën (Kees Vernooy, Paul Filipiak). Voor elke leerling bestaat een eigen route. De leesmethode is verdeeld in aparte niveaus AA, A, B, C, D en E. De leerling kiest binnen zĳn niveau onderwerpen die hem aanspreken. Gaat hĳ goed vooruit, dan switcht hĳ naar een hoger niveau. Is het leesniveau toch te hoog gegrepen, dan zet hĳ eerst een stapje terug.

ABCDE-TWEE samengevat • Er zĳn teksten opdrachtkaarten begrĳpend lezen op zes niveaus: AA, A, B, C, D en E. Met oplopende moeilĳkheidsgraad van AVI/CLIB E4 t/m PLUS. Per niveau zĳn er 36 teksten op kaarten, voor het eerste niveau (AA) 18. Daarnaast is er een aanvullend aanbod op de methodesite in de vorm van nieuwsteksten. • Een deel van de kaarten is bruikbaar als begrĳpend lezen toetsen: een zesde van het totaal. De antwoorden bĳ de toetsen van alle niveaus vind je in de handleiding. • De leerlingen kĳken alle andere opdrachten zelf na met behulp van het antwoordenboek bĳ het niveau. • Op de stappenkaarten vindt de leerling de vaste stappen die hĳ leert te zetten vóór, tĳdens en ná het lezen (de leesstrategieën ‘voorkennis gebruiken’, ‘voorspellen’, ‘verbeelden’ en ‘vragen stellen’). • De methodesite bevat naast ABCDE ACTUA ook hulp voor de leerling voor, tĳdens en na het lezen. Belangrĳk daarbĳ zĳn de filmpjes met voorbeelden van hardopdenkend lezen. • Van alle teksten zĳn geluidsopnamen beschikbaar op de digi-omgeving en op cd. Het meelezen met geluidsopnames stimuleert het vlot lezen, een voorwaarde om je te kunnen concentreren op de hoofdzaken. Verder is het kunnen meelezen een uitkomst voor dyslectische leerlingen. • Voor de leraar/begeleider zĳn er opbergkisten, een beknopte handleiding met o.a. een verantwoording, ‘werken met’, scorebladen, de antwoorden bĳ de toetskaarten en enkele digitale tools op de methodesite.

Meer informatie over de methode is te vinden op www.schoolsupport.nl/ABCDE-TWEE. Hier kun je ook een kennismakingsmap of zichtzending aanvragen. Al een kĳkje in de keuken nemen wat betreft ABCDE ACTUA in 2014? Kĳk voor voorbeelden op www.schoolsupport.nl/nieuwsvandeweek. Meer informatie over de referentieniveaus vind je bĳvoorbeeld op www.vo-raad.nl/dossiers/taal-en-rekenen.

PrimaOnderwijs 25

(advertorial)

Schrijven versus typen: wat zegt de neurowetenschap? Computers en tablets zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij en het onderwijs. Daarmee rijst de vraag of het nog wel nodig is om kinderen letters te leren schrijven – we hebben immers toetsenborden tot onze beschikking? Onderzoek laat zien dat schrijven en typen een verschillend effect hebben op diverse cognitieve functies. Dit beïnvloedt niet alleen de schrijf-, maar ook de leesvaardigheid. Steve Jobsscholen, Ipad-apps voor baby’s en ieder

Desalniettemin zijn er een aantal studies die deze

kind een schoollaptop: computers zijn een onmisbaar

vragen proberen te beantwoorden.

onderdeel in de educatie van de huidige generatie kinderen. In de media buitelen experts over elkaar heen

Schrijven versus typen

om te betogen dat dit wel of juist geen vooruitgang is.

Uit deze onderzoeken blijkt dat schrijven met de

Een van de tegenstanders van computergebruik

hand wezenlijk andere effecten heeft op verschil-

door kinderen is Manfred Spitzer, een Duitse psychiater.

lende cognitieve functies dan typen op een toetsen-

Hij betoogt in zijn boek Digitale Dementie: hoe wij ons

bord. Onderzoekers denken dat de motorische

verstand kapotmaken dat kinderen leren van werkelijk

handeling, het schrijven zelf, de oorzaak is van deze

contact met mensen, van echte ervaringen – en niet

verschillen. Ten eerste zorgt schrijven voor betere

van beeldschermen.

ﬁjne motorische vaardigheden. Ten tweede wordt

Eén van de claims die Spitzer maakt, is dat

bij het lezen (waarnemen en herkennen van letters)

schrijven belangrijk is voor de leesontwikkeling van

informatie gebruikt van de motorprogramma’s waar-

kinderen: “Jonge Chinezen kunnen karakters minder

mee je de letters schrijft. En die motorprogramma’s

goed onthouden als ze ze op de computer leren en

ontwikkelen kinderen niet of minder wanneer ze

maken. Je moet ze tekenen, met je eigen handen.

letters leren door te typen. Verder is de variatie in

Dan onthoud je ze! Zo werkt ons brein.” (NRC Next,

de letterproductie van kinderen belangrijk om de

25 juni 2013). Maar wat is nu precies het effect van

invariante eigenschappen van letters te leren, wat

typen op schrijf- en leesvaardigheden? En verleren

bijdraagt aan het herkennen en onderscheiden van

mensen die weinig met de hand schrijven ook bepaal-

letters. Ten slotte worden bij kinderen die letters leren

de algemene motorische of cognitieve vaardigheden?

door te schrijven hersengebieden actief tijdens het

Zijn er verschillen in hersenactiviteit tussen schrijven

zien van letters die bij volwassenen gebruikt worden

en typen? Er is nog niet veel gedegen wetenschap-

tijdens het lezen.

pelijk onderzoek gedaan naar deze vragen.

00_Basis_ADS_PO.indd 1

10-12-13 08:29

(advertorial)

Deze onderzoeken wijzen in dezelfde richting,

Voorgaande tekst is een fragment uit het gelijknamige

namelijk: schrijven is iets anders dan typen. Maar er is

artikel van Jolien Francken (Donders Instituut, Radboud

geen enkel bewijs dat kinderen zonder de motorische

Universiteit Nijmegen), dat eerder verscheen in

vaardigheid van het schrijven niet in staat zouden zijn

4W Weten Wat Werkt en Waarom 2013:3, pp: 6-11.

te leren lezen. De onderzoeken laten enkel zien dat een motorische component in het leesonderwijs het leren lezen vergemakkelijkt. Jaargang 2, num mer 3 – oktober 2013

4W: Wete 4W is een 4W staat

Op de hoogte blijven van wat werkt en waarom?

n Wat Werk

ng 2, nu

mmer 3

– septem

ber 201

t en Waa

wetensch

appelijke

voor Wete

Weten Wat W erkt en Waaro m

Jaarga

rom

uitgave

n Wat Werk

van Kenn

isnet.

publiceer t en Waa t artikelen rom en over opbr ict-toepas engsten singen en werk in het onde ing van om toep rwijs. Het assingen gaat niet van ict alleen bij didac ook om tisch hand toepassin elen, maa gen in de r profession schoolorg anisatie alisering. en voor De artike het onde len helpe rwijs een n profe ssionals onderbou inzet van in wde afwe een ict-to ging te maken epassing of adequaat en kans Jaargang rijk is. 2, num mer 3 – septemb er 2013

In dit num

mer:

Schrijven

versus

Jolien Fran

cken

De pion

ier als

Jos Fran

sen

Praktijkv

typen:

Jo Tond

de neur

owetens

chap?

ouwer

en als

eur, Nata

wat zegt

bruggenb

oorbeeld

lie Pare

bron voor

ja Robl

professi

onaliseri

Petra Fisse in, Joha r & Joke n van Braa Voogt k, Helpen virtuele tutors leerlinge Inge Mole n met ‘lere naar n’ leren ?

3 2

Wetens ch over op appelijk tij ds brengs ten en chrift werkin g van ic t in he t onde rw

Ga dan nu naar 4w.kennisnet.nl en meld u aan voor een gratis abonnement

00_Basis_ADS_PO.indd 2

ijs

10-12-13 08:26

Van plakbandcurriculum naar rationale…

Waarom we het gesprek over het leerplan moeten openen In een samenleving die zo snel verandert, kan het onderwijs niet blijven stilstaan. Leren onze kinderen nog wel de goede dingen? Een fundamentele vraag, vinden leerplanontwikkelaars Rob Diephuis en Annette Thijs. Het is tijd voor een maatschappelijke én professionele discussie. tekst suzanne visser | foto human touch photography

Februari 2013. De Koninklĳke Nederlandse Academie voor Wetenschappen waarschuwt dat het voor goed functioneren in de moderne samenleving nodig is dat leerlingen inzicht krĳgen in de impact en de beperkingen van ICT: een kritische attitude is belangrĳk. Augustus 2013. In Sneek, Breda, Emmen, Heenvliet, Amsterdam en Almere openen iPadscholen voor basisonderwĳs hun deuren. De tablet is hier juist de spil. Twee ontwikkelingen die gaan over digitalisering van het onderwĳs. Zĳn ze met elkaar in strĳd? Niet per se. Opmerkelĳk is wel dat ze zich naast elkaar voltrekken zonder dat hieraan een discussie is voorafgegaan. Eerder constateerden leerplanontwikkelaars Rob Diephuis en Annette Thĳs van SLO (nationaal

Annette Thĳs

‘Duidelĳk is dat je vaardigheden niet los kunt zien van kennis’

expertisecentrum leerplanontwikkeling) al dat het curriculum in ons land relatief onzichtbaar is. Het heeft iets weg van een puzzel: allerlei partĳen maken zich druk over afzonderlĳke stukjes, maar niemand maakt de puzzel. En dus blĳven belangrĳke vragen onbeantwoord. Hoe passen die stukjes in elkaar? Is de puzzel compleet? En laat die het beeld zien dat wĳ willen?

21st century skills Juist deze vragen zĳn nu belangrĳk. De samenleving verandert razendsnel. Scholen staan voor de ingewikkelde opgave hun leerlingen voor te bereiden op een maatschappĳ die steeds individueler wordt, en op vervolgopleidingen en beroepen die nog niet eens bestaan. Van de leerlingen van nu, de werknemers van straks, worden nieuwe competenties gevraagd. 21st century skills. Uit een metastudie van de Universiteit Twente blĳkt dat er in essentie acht skills te onderscheiden zĳn: communiceren, samenwerken, digitale geletterdheid, creatief denken, kritisch denken, probleemoplossend denken, zelfregulering en sociale & culturele vaardigheden. De vraag is hoe deze vaardigheden in het onderwĳs een plaats moeten krĳgen. ‘Duidelĳk is dat je vaardigheden niet los kunt zien van kennis’, zegt Thĳs. ‘Maar hoe en waar moeten ze in het leerplan worden verankerd? Dat vraagt om een doordacht antwoord.’

Kerndoelen verruimd De kans dat dit antwoord er vanzelf komt, is klein. Dit hangt samen met het ontbreken van een nationaal

SLO2.indd 28

19-12-13 09:11

leerplan. Omdat we in Nederland traditioneel veel belang hechten aan de vrijheid van onderwijs, ligt de bal bij de scholen en stelt de overheid alleen de spelregels vast. En die zijn heel ruim. In het funderend onderwijs zijn grofweg zeven domeinen verplicht: bewegingsonderwijs, Nederlandse taal, rekenen & wiskunde, Engelse taal, natuur & techniek, de maatschappij en kunst & cultuur. Nergens staat hoeveel tijd aan welk domein moet worden besteed. In het PO is de verdeling van leertijd helemaal vrij. En gaat het om de

vertaling van de onderwerpen in het onderwijs, dan hebben scholen n贸g meer vrijheid. Sinds de jaren negentig zijn de kerndoelen alleen maar verruimd. Wel zijn er bewegingen in tegengestelde richting geweest. Zo moet er op de basisschool nu aandacht zijn voor sociale redzaamheid, gezond gedrag, burgerschap en integratie. En toen er zorgen ontstonden over de taalen rekenprestaties, liet de minister gedetailleerde referentieniveaus ontwikkelen, compleet met verplichte toetsen. In grote lijnen ligt de bal nog altijd bij de schoPrimaOnderwijs 29

SLO2.indd 29

19-12-13 09:12

Rob Diephuis

van de stellingen is daarom dat ook het Nederlandse leerplan een rationale nodig heeft. Dit zou scholen bovendien helpen bĳ het benutten van hun vrĳheid.

Discussie nodig

‘Samen werken aan een langetermĳnvisie maakt dat mensen meer holistisch en integraal naar onderwĳs gaan kĳken’ len. ‘Daar is weinig zicht op de hele optelsom van vakken en vormingsgebieden’, constateert Diephuis. ‘In de praktĳk zit de regie over het curriculum meestal niet bĳ de leerkrachten, maar bĳ experts en educatieve uitgevers. De overheid geeft ruimte en richting, de school mag kiezen, maar het zĳn experts die bepalen wat er te kiezen valt.’

Plakbandcurriculum Wat we in Nederland dus niet kennen, is een georganiseerd gesprek over wat leerlingen moeten leren. Dat is de lacune die ‘Curriculumvensters’ hoopt te vullen. In dit project verkent SLO in dialoog met andere partĳen onder welke voorwaarden we op alle niveaus kunnen praten over onze gezamenlĳke ambities met het funderend onderwĳs. ‘Dit past bĳ onze rol als expertisecentrum voor leerplanontwikkeling’, aldus Thĳs. Een onderwerp dat volgens de leerplanontwikkelaars zeker aan de orde moet komen, is het ontbreken van een helder achterliggend idee. Strikte kaders voor rekenen en taal plus losse maatschappelĳke opdrachten en verder vooral veel vrĳheid - je zou het een ‘plakbandcurriculum’ kunnen noemen. Veel andere landen hebben daarentegen voor hun leerplan een ‘rationale’ geformuleerd. Diephuis omschrĳft dit als een gedachtegang die uiteenzet wat het leerplan in de kern beoogt en nastreeft. ‘Samen werken aan zo’n langetermĳnvisie maakt dat mensen meer holistisch en integraal naar onderwĳs gaan kĳken’, zegt hĳ. Een

Het is paradoxaal, maar om leraren echt aan het werk te laten gaan met het leerplan, hebben ze meer houvast nodig, stelt Thĳs. ‘Natuurlĳk luistert dat nauw: te veel sturing leidt tot eenheidsworst en gebrek aan betrokkenheid. Maar voorbeelden uit het buitenland tonen aan dat een balans tussen richting geven en ruimte bieden wel degelĳk mogelĳk is. In Schotland hebben scholen intensief meegedacht over een nationaal curriculum. Ook in Finland bestaat een gedetailleerd nationaal leerplan, maar wel in combinatie met veel vrĳheid bĳ de uitvoering.’ Als Nederland zou overstappen op een meer omvattend leerplankader heeft dat wel gevolgen voor de aansturing door de overheid. Meer richting, minder ruimte - kan dat ook gedifferentieerd? Dus op onderdelen strak (denk aan taal en rekenen) en elders juist ruim (denk aan levensbeschouwing)? En toch systematisch en consistent? Ook daarover is discussie nodig, zegt Thĳs: ‘Een interessant voorbeeld is de driedeling die ze in Finland hebben. Een basis van normen waarover niet te onderhandelen valt, een keuzecurriculum op een middenniveau van specificatie en inspirerende open doelen voor de meer innovatieve vaardigheden.’

In gesprek Soortgelĳke discussievragen en stellingen worden in het project Curriculumvensters de komende tĳd ook opgesteld voor de leerplandiscussie op schoolniveau. Diephuis: ‘Kernvragen zĳn: hoe ontwikkel je een leerplankoers op school? Hoe organiseer je een cyclus van leerplanontwikkeling? Hoe maak je beleid voor je leeromgeving en leermiddelen? En aan welke professionalisering hebben schoolleiding en leraren behoefte? We gaan hierover graag in gesprek. Zo kunnen overheid en onderwĳsveld samen werken aan een toekomstbestendig leerplan. En daar is het toch om begonnen!’

Het project Curriculumvensters publiceert binnenkort twee discussiestukken: een met vragen en stellingen op landelijk niveau en een op schoolniveau. Voor meer informatie: a.thijs@slo.nl.

SLO2.indd 30

19-12-13 09:12

Gratis naar Beeld en Geluid? Word lid van CNV Onderwijs! 2 gratis kaarten!

Word lid van CNV Onderwijs en ontdek ruim 800.000 uur aan radio, televisie, film en muziek. Ben je al lid? Schrijf dan je collega in en jullie ontvangen allebei 2 gratis kaarten voor Beeld en Geluid. Onderwijs, elke dag anders. Je ziet kansen.

We komen op voor jouw belangen. Helpen je

Geniet ervan om het beste in leerlingen naar boven

bij (juridische) problemen en stimuleren jouw

te halen. Je zoekt naar nieuwe manieren en blijft

professionele ontwikkeling. Dit doen we niet

ook zelf continue in ontwikkeling. Wij delen jouw

alleen, maar samen met onze 53.000 leden.

passie en zijn het steuntje in de rug.

Deze actie loopt t/m 28 februari 2014.

Goed onderwijs maak je met elkaar. Ga naar www.cnvo.nl/wordlid.

0334 A2 poster Ledenwerfactie beeld en geluid adv SJ.indd 1

00_Basis_ADS_PO.indd 4

27-11-13 12:27

19-12-13 12:58

Financiële educatie broodnodig! Leer kinderen op jonge leeftijd met geld omgaan, dan zijn ze later beter in staat verstandige financiële keuzes te maken. Het platform Wijzer in geldzaken pleit ervoor financiële educatie een vast onderdeel te maken van het curriculum in het basis- en voortgezet onderwijs. ‘Met financiële educatie kun je vakken betekenisvoller maken. Immers, wanneer het gaat om hun persoonlijke geldzaken spreekt het leerlingen meer aan.’ tekst brigitte bloem

Olaf Simonse is hoofd van het programmabureau van Wĳzer in geldzaken. In dit platform werkt een veertigtal partĳen uit de financiële sector (overheid, voorlichtings- en consumentenorganisaties en wetenschap) samen aan financiële bewustwording en educatie van de consument. De vraag of je al op jonge leeftĳd moet beginnen toekomstige consumenten financieel

bewust te maken, beantwoordt Simonse volmondig met ja. ‘Mensen zĳn het de afgelopen decennia lastiger gaan vinden om met geld om te gaan. De crisis heeft dit versterkt. Welvaart is positief, maar met z’n allen zĳn we steeds meer geld gaan uitgeven. Ook als we het niet hadden’, schetst Simonse. ‘We staan bekend als een spaarzaam volkje, maar dat valt nogal tegen.

Natuurlĳk, je kunt via je mobiel elk moment je saldo zien, maar je moet zelf het initiatief nemen om het overzicht te houden. Al deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat ouders een aantal basisvaardigheden in het omgaan met geld niet meer als vanzelfsprekend overdragen op hun kinderen. Eén van onze speerpunten is daarom financiële educatie op scholen.’

‘Een lege portemonnee betekende vroeger dat je geld op was’ Ons spaargeld zit voornamelĳk in huizen en pensioen. Mĳn ouders dachten er niet aan om te lenen voor een televisie, vakantie of auto. Tegenwoordig is dat heel normaal. Daarbĳ is geld steeds minder tastbaar geworden. Een lege portemonnee betekende vroeger dat je geld op was. “Plastic geld” geef je gemakkelĳker uit, ook als je rood staat. Bovendien ontvangen we geen bankafschriften meer.

Het platform Wĳzer in geldzaken ziet financiële educatie als een gezamenlĳke verantwoordelĳkheid van de financiële sector, onderwĳs en ouders. Het biedt het onderwĳs daarom ondersteuning, onder meer met gastlessen en lesmateriaal. Ook is er jaarlĳks de Week van het Geld (zie kader). Sinds de oprichting in 2006 van het publiekprivate platform is de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) een

4_1 Wijzer in geld.indd 2

17-12-13 16:31

€ EFdinuacnactiiëe le

Richard Weurding, algemeen directeur van het Verbond van Verzekeraars, speelt het spel Fix je risk.

belangrĳke participant. Projectleider Financiële Educatie van de NVB, Arthur Reitsma: ‘De banken vinden het belangrĳk dat consumenten financieel zelfredzaam zĳn. We maken ons er sterk voor dat kinderen zich al op jonge leeftĳd bewust worden van de waarde van geld en hoe je er verstandig mee om kunt gaan. Ook de banken nemen daarin hun maatschappelĳke verantwoordelĳkheid. Veel van onze mensen, van baliemedewerker tot CEO, geven gastlessen op scholen. Ook bieden we lesmateriaal als de Cash Quiz aan en doen we mee aan de Week van het Geld.’ Naast de banken zĳn ook de verzekeraars een belangrĳke partner. ‘De verzekeringswereld is aan een vernieuwingstraject bezig, waarbĳ de klant veel meer aan het roer staat. Een kritische consument is nodig’, legt Richard Weurding, algemeen directeur van het Verbond van Verzekeraars, uit. ‘Natuurlĳk hebben we als verzekeraars de zorgplicht om de consument goed voor te lichten. Maar we kunnen

‘Ook de banken nemen hun maatschappelĳke verantwoording’

Wĳzer in geldzaken is een initiatief van het ministerie van Financiën, waarin partners uit de financiële sector, de wetenschap, de overheid en onderwĳs-, voorlichtings- en consumentenorganisaties hun krachten bundelen om verantwoord financieel gedrag in Nederland te bevorderen. Hare Majesteit Koningin Máxima is erevoorzitter van het platform. Onder het motto ‘Jong geleerd, oud gedaan’ maakt het platform zich sterk om financiële educatie te verankeren in het onderwĳs. Door middel van gastlessen, lesmateriaal, spellen en een musicalpakket voor groep 8, biedt het platform het onderwĳs hierbĳ handreikingen en ondersteuning.

PrimaOnderwĳs 33

4_1 Wijzer in geld.indd 3

17-12-13 16:31

Gemeente Groningen faciliteert financiële educatie De gemeente Groningen heeft het bevorderen van financiële zelfredzaamheid van haar burgers hoog in het vaandel staan. ‘Met het oog op preventie moet je daarmee zeker jong beginnen’, vindt Fatima Belhaj. Ze is preventiemedewerker bĳ de Groningse Kredietbank, onderdeel van de gemeentelĳke organisatie, en medeverantwoordelĳk voor financiële educatie. Belhaj: ‘Zeven jaar geleden vroeg een groepje mbo-scholieren ons mee te werken aan hun project over geld en persoonlĳke financiën. Op dat moment waren we zelf ook plannen aan het maken om met financiële educatie aan de slag te gaan. Het idee van de leerlingen hebben wĳ omarmd en uitgewerkt. Het resulteerde in gastlessen en materiaal voor het ROC. Vervolgens besloten we om ons ook te richten op het basis- en voortgezet onderwĳs. Niet lang daarna kregen de landelĳke initiatieven vorm. Inmiddels heeft de gemeente een breed aanbod voor leerlingen, van basisonderwĳs tot en met hbo en universiteit. Ook hebben we een aanbod gericht op ouders.’

‘Financiële educatie is zelfs verplicht onderdeel geworden’ Basisscholen kunnen via de Groningse Kredietbank onder meer het lespakket De Klasse!kas (www.weekvanhetgeld.nl/activiteiten/klassekas) ontvangen, met daaraan gekoppeld een gastles, er worden ouderavonden en koffieochtenden over financiële opvoeding georganiseerd, zowel op scholen als in centra voor jeugd en gezin. De onderwĳsinstellingen in de gemeente Groningen doen jaarlĳks mee aan de Week van het Geld. En ook in het vo en mbo worden gastlessen, workshops en ouderavonden georganiseerd. ‘De laatste jaren doen we dat vooral op verzoek van de scholen zelf’, vertelt Belhaj. ‘Een van onze ROC’s, het Alfa-college, heeft inmiddels financiële educatie geïntegreerd in het lesprogramma. Het is zelfs een verplicht onderdeel geworden voor alle eerstejaars. Het is onze doelstelling om ook bĳ andere scholen verduurzaming te bewerkstelligen. Landelĳke initiatieven zullen daar zeker aan bĳdragen.’

Koningin Máxima en Wim Mĳs, directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), samen voor de klas.

4_1 Wijzer in geld.indd 4

17-12-13 16:31

€ EFdinuacnactiiëe le ‘De Week van het Geld kan het startpunt zĳn voor structurele aandacht aan financiële educatie’

het niet doen zonder eigen verantwoordelĳkheid en een kritische blik van de consument. En daar moet je al op jonge leeftĳd mee starten, is ook onze overtuiging.’ NVB-man Reitsma ervaart dat medewerkers van banken en verzekeringsmaatschappĳen voor gastlessen meer dan welkom zĳn op de scholen van hun kinderen, neefjes, nichtjes en buurkinderen. ‘Leraren en directies zien zeker het belang van financiële educatie, maar hebben er de tĳd en menskracht niet voor om er aandacht aan te besteden. Met de activiteiten van Wĳzer in geldzaken bieden we een pasklaar aanbod.’

Geïntegreerde leerlijn Inmiddels buigt Wĳzer in geldzaken zich ook over de vraag op welke manier een geïntegreerde leerlĳn financiële educatie een vaste plek in het onderwĳs kan krĳgen. Simonse: ‘We willen komen tot een consistente leerlĳn vanaf groep 1 basisschool tot en met het hoger onderwĳs. Waar we ons hard voor maken, is dat het thema wordt ingebed in bestaande lesmethoden van de educatieve uitgeverĳen voor bĳvoorbeeld rekenen, economie en burgerschap.’ Directeur Weurding

van het Verbond van Verzekeraars ziet het liefst dat financiële educatie in de kerndoelen van het primair en voortgezet onderwĳs komt te staan. ‘Wat we er nu aan doen, is goed maar te vrĳblĳvend. De aandacht voor financiële educatie moet geborgd worden.’ Simonse vult aan: ‘Daarmee hangt ook onze ambitie samen voor de komende Week van het Geld, die van 10 tot en met 14 maart plaatsvindt. Vorig jaar hebben we bĳna de helft van de basisscholen bereikt met onze activiteiten. Het zou mooi zĳn als we dit aantal kunnen stabiliseren

en tegelĳkertĳd een verdiepingsslag kunnen maken. Deelname aan deze themaweek zou het startpunt moeten zĳn voor structurele aandacht aan financiële educatie door alle onderwĳsniveaus en alle leerjaren heen.’ Met de samenwerking loopt Nederland in Europa en in de wereld behoorlĳk voorop. Simonse: ‘Toen we in 2006 onze nationale aanpak definieerden, waren alleen Australië Groot-Brittannië en Nieuw-Zeeland actief op dit gebied. Maar we moeten onszelf niet te veel op de borst kloppen. Er is nog een hoop te doen.’

De vierde editie van de Week van het Geld vindt plaats van 10 tot en met 14 maart 2014. De Week van het Geld is een nationale projectweek voor het basisonderwĳs. In de Week van het Geld wordt een breed scala aan activiteiten georganiseerd om kinderen te leren omgaan met geld. Veel activiteiten vinden plaats in de klas. Financiële professionals verzorgen op aanvraag gratis gastlessen en workshops op basisscholen door het hele land. Ook zĳn spellen en lespakketten als de Cash Quiz, Fix je Risk, een musicalpakket en apps als Help ik heb geld beschikbaar. Omdat een themaweek niet aansluit bĳ het lesprogramma van het vo, is er voor hen een aanbod van producten en activiteiten van Wĳzer in geldzaken die door het jaar heen in lessen kunnen worden ingezet, bĳvoorbeeld bĳ het vak economie en projecten op het gebied van ondernemerschap.

Surf naar www.weekvanhetgeld.nl voor het volledige programma en het brede scala aan lesmaterialen.

PrimaOnderwĳs 35

4_1 Wijzer in geld.indd 5

17-12-13 16:31

Ook rekenen gaat al snel beter dan je verwacht.

Op PrimaOuders.nl vindt u alle educatieve producten voor thuis. Zowel voor kinderen die een beetje moeite hebben met bepaalde vakken, als voor kinderen die juist wat extra uitdaging kunnen gebruiken. Zo kan een kind thuis op een laagdrempelige manier aan de slag met bijvoorbeeld rekenen, schrijven, techniek of geschiedenis. Als leerkracht weet u natuurlijk als geen ander welke producten een goede aanvulling zijn op de les, dus neem gerust een kijkje en laat ons vooral weten wanneer u ervaring hebt met een bepaald product. PrimaOuders. Want elk kind leert anders.

Advertentie Primaonderwijs Hinkelen.indd 1

Alle educatieve producten voor thuis.

05-03-13 11:38

€ EFdinuacnactiiëe le

Moeders met een missie

‘Elk kind heeft recht op een financiële opvoeding’ Hilde Krens en Annelou van Noort strijden voor financieel onderwijs op de basisschool. Door gebrek aan financiële opvoeding bouwen veel kinderen voor hun 18e jaar al een schuld op. Deze ambitieuze moeders ontwikkelden daarom Eurowijs, een gratis gastlessenprogramma dat voldoet aan de Nibud leerdoelen. Eurowijs is bedoeld voor de groepen 3, 4 en 5. Op veel scholen is financieel onderwĳs geen vanzelfsprekendheid. Nog niet, want als het aan Hilde en Annelou ligt, komt daar snel verandering in. Hilde: ‘Elk kind heeft recht op een financiële opvoeding. Dat is onze missie. Het is bewezen dat kinderen die al vanaf jonge leeftĳd financiële opvoeding krĳgen, later veel beter met geld kunnen omgaan.’ Annelou: ‘Eurowĳs is het resultaat van een jaar intensief netwerken, sparren en ontwerpen vanuit ons eigen vakgebied. Hilde als projectleider financiële educatie voor SNS Bank, RegioBank en BLG Wonen en ik als schrĳfster van informatieboeken voor kinderen over geld. We houden elkaar scherp en motiveren elkaar om ideeën daadwerkelĳk uit te voeren.’ Hilde: ‘Met de drie bankmerken als partners beschikken wĳ over veel enthousiaste bankmedewerkers die

als gastdocent optreden. Net als wĳ zetten ook zĳ zich volop in om jonge kinderen een gezonde basis mee te geven voor hun geldzaken in de toekomst.’ Annelou: ‘Leren omgaan met geld moet leuk zĳn en daarom zĳn de gastlessen afwisselend met opdrachten en filmpjes. Met Eurowĳs leren de kinderen spelenderwĳs en op een positieve manier met geld omgaan.’ Hilde: ‘ Voor kinderen in de groepen 3, 4 en 5 was nog geen financieel lespakket, terwĳl ze in deze leeftĳd vaak voor de

eerste keer in aanraking komen met zakgeld. Een belangrĳk moment in hun ontwikkeling. Gelukkig vinden ook onze bankmerken én steeds meer scholen dat; zĳ zetten net als wĳ financiële opvoeding hoog op de agenda. Daar zĳn we natuurlĳk erg blĳ mee.’ Wil je meer weten over Eurowĳs? Kĳk dan op www.eurowĳs.nl. Hier kun je je klas of school ook aanmelden voor de GRATIS gastlessen. De Eurowĳs gastlessen duren ongeveer 1 uur en worden gegeven door een van de initiërende bankmedewerkers.

PrimaOnderwĳs 37

1_1 Eurowijs.indd 3

19-12-13 13:52

SCHOLIEREN GRIP LATEN KRĲGEN OP GELD VOOR NU EN VOOR LATER

Maar liefst 39 procent van de scholieren geeft aan moeite te hebben om met geld om te gaan. Dit blijkt uit het Scholierenonderzoek van het Nibud. Ze hebben problemen om inzicht te krijgen in hun financiën en met hun eigen koopgedrag. Niet heel raar, want 44 procent van de scholieren geeft aan dat er op school nog nooit aandacht is besteed aan hóe je met geld moet omgaan.

Weet wat je besteedt.indd 38

19-12-13 15:29

€ EFdinuacnactiiëe le Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) wil bereiken dat alle jongeren leren hoe ze met geld moeten omgaan. In dit streven is een belangrĳke rol weggelegd voor de docenten economie, maatschappĳleer en burgerschap. En natuurlĳk voor de mentor! Geld betekent voor jongeren vaak niet meer dan een druk op een knop: het toetsenbord of de pinautomaat. Er wordt van jongeren wel steeds meer verwacht op het gebied van omgaan met geld, maar het wordt hen vaak niet bewust aangeleerd. Om daar verandering in te brengen, heeft WWJB een aantal (gast-)lessen ontwikkeld voor het voortgezet onderwĳs en vervolgonderwĳs. Om de lessen interessant en relevant voor de doelgroep te houden, zĳn deze ontwikkeld in nauwe samenwerking met jongeren. Het doel is jongeren nu meer grip op geld te leren krĳgen en beter voorbereid te zĳn de toekomst.

Snoep & Snacks Directeur van WWJB Thea Hazel-Stals: ‘Wĳ hebben een innovatieve aanpak en gaan in gesprek met jongeren. Er wordt niets opgelegd door volwassenen, maar juist in co-creatie ontwikkeld. Bovendien is een groot deel van de lesmodules gebaseerd op onderzoek. Zo hebben we onder meer de workshop Snoep & Snacks ontwikkeld, omdat uit onderzoek van Nibud blĳkt dat snoep en snacks een populaire uitgavenpost bĳ jongeren tussen de 12 en 18 jaar vormen. Gemiddeld wordt 16 euro per maand uitgegeven in de kantine, kiosks en snoepautomaten. De workshop Snoep & Snacks is door jongeren zelf ontwikkeld om andere jongeren bewuster te laten worden van de verleiding, sociale druk en consequenties van hun uitgaven. WWJB wil jongeren op een leuke en interactieve manier laten nadenken over deze en andere geldzaken.’

geren ervaren wat de gevolgen zĳn van keuzes. Exit taboes; discussiëren over geld wordt zo op een leuke en ontspannen manier aangemoedigd.’

Gratis en veelzijdig De meer dan tien lessen en spellen die WWJB samen met jongeren heeft ontwikkeld, zĳn gratis te downloaden op www.wwjb.org of in geval van de bordspellen tegen een kleine vergoeding te bestellen. Bĳ veel van de lessen kan bovendien een gastdocent aangevraagd worden, die in goed overleg met de docent helpt de lessen vorm te geven. Maar er is ook altĳd een duidelĳke lesbrief om zelf de les te kunnen invullen. WWJB is bezig om materialen en tools te bundelen tot twee leerlĳnen, die voor een groot deel online beschikbaar worden gemaakt via het jongerenplatform www.edgie.nl, met daarbĳ een begeleidende lesbrief voor de docenten op www.wwjb.org. Deze leerlĳnen zĳn: ‘Grip op geld’, gericht op overzicht, besparen, verleidingen en impulsiviteit. ‘Klaar voor later’, gericht op plannen, werk & inkomen en financiële producten. Via instrumenten op het online platform www.edgie.nl en via lessen op middelbare scholen en vervolgonderwĳs bereikte WWJB vorig schooljaar al ruim 48.000 jongeren. Streven van Stichting Weet Wat Je Besteedt is om alle jongeren te leren hoe ze met geld moeten omgaan. Een essentiële vaardigheid voor de toekomst!

Interactieve lessen De lessen van WWJB richten zich op het vergroten van kennis en vaardigheden en op het veranderen van houding en gedrag van jongeren. In de lessen worden films, games en andere interactieve elementen gebruikt. Thea Hazel-Stals: ‘Over geld praat je niet, dat héb je gewoon. Tenminste, dat gevoel blĳkt bĳ veel jongeren te leven. Het is vaak een taboe om over geldzaken te praten. Dat taboe pakken we aan via bĳvoorbeeld de les Edgie The Movie. Deze spannende film over geldzaken daagt de jongeren uit om na te denken en te discussiëren over financiële dilemma’s. Nieuw is de online game MoneyMatters, waarin jonMeer informatie? Surf naar www.wwjb.org of stuur een mail naar projectbureau@wwjb.org. PrimaOnderwĳs 39

Weet wat je besteedt.indd 39

19-12-13 15:29

00_Basis_ADS_PO.indd 1

13-12-13 14:51

Elke vrijdagmiddag om 17.35 uur Vanaf vrijdag 10 januari 2014 is Nieuws uit de Natuur vernieuwd. Voortaan is het programma vrijdagmiddag om 17.35 uur te zien op Zapp. Vanaf dat moment is het ook online beschikbaar. Voor leerkrachten die (nog) niet online kijken wordt het programma de vrijdag erna onder schooltijd uitgezonden op het gebruikelijke tijdstip, om 10.35 uur.

dan ook dat de kijkers na het programma hun laarzen aantrekken en op pad gaan. Scholen met een abonnement op het lesmateriaal bij dit programma hoeven niets te doen; het abonnement loopt gewoon door. nieuwsuitdenatuur.nl

Twee kersverse presentatoren, Tom en Yannick, gaan aan de slag. Iedere week met een vraag als uitgangspunt waarop ze zelf het antwoord niet weten. Vanuit hun boothuis annex werkplaats midden in de natuur en geholpen door ďŹ lmfragmenten uit de hele wereld. Zij hopen

Nieuws? Uit de natuur! wordt mede mogelijk gemaakt door IVN, Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer.

00_Basis_ADS_PO.indd 2

13-12-13 14:52

Leraren met

ambitie

blijven leren Veel scholen willen een lerende organisatie worden: niet alleen de leerlingen, ook de leraren moeten blijven leren. Van elkaar, van collega’s op andere scholen en van de lerarenopleidingen. School aan Zet helpt bij de overgang naar een lerende organisatie. tekst mirjam janssen

‘De maatschappij verandert zo snel dat opleidingen leraren niet meer levenslang kunnen voorbereiden op de toekomst’, vertelt Wilma Willems, expert bij School aan Zet. ‘Leraren zullen ook moeten blijven leren op de werkplek. Dat betekent dat scholen lerende organisaties moeten worden, zodat zij hun leervermogen versterken en zelf keuzes kunnen blijven maken. School aan Zet ondersteunt hen hierbij. We bieden aparte programma’s aan voor het primair, het voortgezet en het (voortgezet) speciaal onderwijs en ondersteunen bij een programma om de samenwerking tussen scholen en opleidingen inhoudelijk te versterken. De overheid stimuleert dat scholen met elkaar en met de opleidingen samenwerken, zodat een doorlopende keten ontstaat.’ School aan Zet denkt mee met de scholen. ‘Wij brengen ambities en thema’s in kaart. Wij geven adviezen en masterclasses en organiseren regiobijeenkomsten. Wij houden scholen een spiegel voor, zodat ze zelf aan zet blijven.’

Zelfsturend Een van de scholen die al een heel eind op weg is, is KBS De Zandberg uit Breda. Deze basisschool telt

800 leerlingen en 56 medewerkers, die zijn verdeeld over vier teams. De Zandberg is een academische basisschool en werkt samen met de Pabo Breda aan praktijkonderzoek. De school wilde graag de omslag maken naar een lerende organisatie. Willems: ‘De schoolleiding wilde leraren meer verantwoordelijkheid geven voor hun eigen leerproces. Ze wilde dat teams Wilma Willems zelfsturend gingen werken en onderling hun ontwikkeling zouden afstemmen op de koers van de school. Dat zijn ze met een externe adviseur gaan uitzoeken.’ ‘Wij zijn al langere tijd bezig met de professionalisering van leerkrachten’, vult directeur Frans van Baal van KBS De Zandberg aan. ‘De afgelopen jaren hebben verschillende leerkrachten bij ons gebruikgemaakt van de lerarenbeurs en hun master gehaald en vier mensen zijn daar nog mee bezig. Deze medewerkers zijn intrinsiek gemotiveerd. Daarnaast moeten nu ook andere medewerkers op het juiste spoor worden gezet. We proberen de ontwikkeling van leerkrachten in lijn te brengen met de koers van de school. Als teamleden hun persoonlijk ontwikkelingsplan maken, koppelen ze dat aan de strategische doelstellingen van de school.’

Met School aan Zet naar een lerende organisatie Alle scholen staan voor een uitdagende opdracht: het beste in elke leerling naar boven halen. Dat vraagt om een professionele organisatie, waarin teamwork en samen leren centraal staan. Tegelijkertijd heeft elke school een eigen leervraag en behoefte aan een sparringpartner. School aan Zet is die kritische vriend en biedt scholen gesprekken met experts, uitwisseling met andere scholen en kennis, bijvoorbeeld in de vorm van publicaties, kwaliteitskaarten en bijeenkomsten. Wil jij ook samen met School aan Zet werken aan een betere toekomst? Meld je dan aan via administratie@schoolaanzet.nl. Kijk voor meer informatie op www.schoolaanzet.nl.

legden nog niet alle teamleden een verband tussen hun ontwikkeling en die van de school. Maar sinds we op deze manier met elkaar zijn gaan praten, zie je dat een steeds groter deel van het team die verbinding legt. Er treedt herkenning op. Er is echt een flow ontstaan: leerkrachten kijken bij elkaar in de klas en delen good practices. De medewerkers zijn professioneler geworden.’

Frans van Baal

Eye opener Wilma Willems stimuleerde het opzetten van een werkgroep ‘zelfverantwoordelijk leren’. ‘Het was een mooi proces’, vindt Van Baal. ‘Veel leerkrachten hebben de neiging snel met praktijkoplossingen aan te komen, terwijl je vanuit een onderzoekende houding effectiever leert: je kun beter literatuuronderzoek doen en je afvragen wat zelfverantwoordelijkheid is en hoe je die gestalte geeft binnen de school.’ Dat leidde tot veel gesprekken en nieuwe inzichten, ook voor Van Baal. ‘Ik dacht bijvoorbeeld dat ik ruimte gaf aan leerkrachten om te experimenteren. Maar toen we in de werkgroep gingen praten, bleek dat mensen expliciet van mij wilden horen dat ze mochten experimenteren. Dat was voor mij een eye opener. Blijkbaar ben ik niet helder genoeg geweest en waren mijn opvattingen tot een kleine kring beperkt gebleven.’ Ook verdiepte KBS De Zandberg zich in de zogeheten ‘narratieve gesprekscyclus’. Van Baal: ‘Dat is een andere manier om met teamleden te praten. Je analyseert daarbij iemands loopbaan en praat over doorslaggevende momenten in iemands carrière en over zijn of haar motieven tot verandering. Je probeert boven water te krijgen wat mensen echt drijft. Daarnaast onderzoek je samen hoe je iemands wensen kunt afstemmen op die van de school. Twee jaar geleden

Academisch De Zandberg is ook op een andere manier erg met kwaliteit bezig. ‘Wij zijn een academische opleidingsschool. Wij hebben een onderzoeksgroep binnen de school die zich bezighoudt met de begeleiding van studenten. Een deel van die collega’s is docent op de Pabo Breda of verbonden aan het lectoraat van de Pabo. Dit leidt tot een kruisbestuiving: het prikkelt andere collega’s ook om meer in beweging te komen. Dat is mooi om te zien. Als je aan professionalisering begint te werken, treedt een vliegwieleffect op.’ Zonder een sparringpartner was dit allemaal niet zo goed gelukt, denkt Van Baal. ‘Als school zoek je naar manieren om je team in een bepaalde richting te krijgen. Je wilt een transfer van de voorlopers naar de rest van het team. School aan Zet heeft ons ook tot nieuwe inzichten gebracht in de inhoudelijke samenwerking met de opleiding.’

PrimaOnderwijs 43

SCHOOLSUPPORT APPSNACKS! ALLES-IN-1 VOOR DIGIBORD, TABLET EN PC TAFELTRAINING MET TOVERSTAPELS

WOORDENSCHAT MET DRAAITAAL

Gebaseerd op het succesvolle kaartspel Cito woordenschattraining op 8 niveaus Bevat extra minigames Individueel, samen of met de klas Goed te combineren met de kaartenvariant

Gebaseerd op het succesvolle kaartspel Train de tafels op verschillende manieren Individueel, samen of met de klas Goed te combineren met de kaartenvariant Bevat extra minigames

DIGITALE QUIZTUSSENDOORTJES

ALLEEN, SAMEN OF MET DE KLAS!

Gebaseerd op het succesvolle QUIZ IT! De klas quizt zich wijzer! Welke leerling is het snelste? Laat leerlingen elkaar uitdagen op thema’s naar keuze!

Eén licentie en uw school heeft toegang tot alle Schoolsupport Appsnacks voor digibord, pc én tablet. Altijd de laatste updates en de nieuwste uitbreidingen. Stap ook in voor € 24,50 per jaar en groei mee!

> www.schoolsupport.nl/appsnacks

TAFELS, WOORDENSCHAT, SPREEKWOORDEN, SPELLING, TECHNIEK, TOPO? ALLES IN ÉÉN LICENTIE: GROEI MEE!

www.schoolsupport.nl

00_Basis_ADS_PO.indd 4 digi_apps_adv_PO.indd 1

19-12-13 09:41 19-12-2013 9:25:59

Zo maak je lezen leuker én makkelĳker! In de digitale boekenkast van Yoleo staan populaire jeugdboeken. Het kind bepaalt zelf het lettertype, de lettergrootte en het leestempo. Een prettige voorleesstem leest synchroon met de cursor in het boek. Hoe meer je leest, hoe meer punten je verdient waarmee je je online kamer kan ‘pimpen’ of verder kan komen in het spel. Al deze aspecten maken lezen leuker en makkelĳker.

Ervaringen uit de praktijk

Leerkracht Lieske Bessems-Boselie laat Bram (9 jaar) zien hoe Yoleo werkt.

Het onderwijs heeft er dagelijks mee te maken; kinderen die lezen lastig vinden. Aan leerkrachten en RT-ers de taak hen te motiveren om vooral véél te oefenen. En met de online leesgame Yoleo wordt dat vele oefenen vooral ook heel erg leuk! Kinderen die veel lezen, breiden hun woordenschat snel uit. Yoleo stimuleert kinderen om de nodige leeskilometers te maken en won daarmee zelfs de publieksprĳs van het Europees Talenlabel voor innovatief talenonderwĳs. De online leesgame Yoleo helpt kinderen van 8 tot 12 jaar zelfstandig en met plezier te lezen op de computer of iPad. Op school én thuis.

Lieske Bessems-Boselie, leerkracht van groep 6, heeft enkele leerlingen in haar klas die lezen met Yoleo. ‘Alle kinderen die moeite hebben met lezen, kunnen baat hebben bĳ Yoleo, of ze nu wel of geen dyslexieverklaring hebben’, vertelt ze. ‘Het programma is heel handzaam. Leerlingen kunnen met Yoleo zelfstandig lezen. Als leerkracht hoef je daarin weinig te begeleiden. Dankzĳ de leesondersteuning kunnen de leerlingen boeken lezen die aansluiten bĳ hun eigen interesses en ontwikkeling. Ze hebben met Yoleo zin om met lezen aan de slag te gaan.’ Kĳk op www.youtube.com/ikbenyoleo voor een interview waarin Lieske en leerling Bram vertellen over hun ervaringen met Yoleo.

Vrijblijvend proberen Onderwĳsprofessionals kunnen bĳ Yoleo vrĳblĳvend een speciaal schoolaccount aanmaken. Het eerste hoofdstuk van alle boeken in de Yoleo-collectie kun je gratis proberen. Voor scholen zĳn er online boekenpakketten verkrĳgbaar tegen een gereduceerd tarief. Meer informatie vind je op www.yoleo.nl

(advertorial)

Schoolfotografie

ELK JAAR MOOI VASTGELEGD

Het blijft leuk, een klassenfoto. Alle vriendjes en vriendinnetjes bij elkaar, van wie je twintig jaar later vaak nog alle namen weet. Schoolfotografie biedt meer dan een kiekje, het is een aandenken aan een bijzondere periode. Tekst Suzanne de Boer

‘Foto Koch in 10 woorden? Vriendelijk, betrouwbaar, punctueel, prima prijs-kwaliteitverhouding en een zeer goede service!’

Fiona Meijers, Dongemond College

ooie herinneringen maken, dat is wat. Jan: ‘Ja, om die allemaal in Raamsdonksveer wat de schoolfotografen van Foto op de foto te krijgen, zijn fotografen wel twee, drie dagen bezig. Koch het liefste doen. En dat al tachtig jaar lang. De Rehobothschool Ik maak van tevoren altijd even een schema waarin alle klassen een bepaald in Veenendaal schakelt deze schoolfotograaf al zeker 25 jaar in. Jan de Gier, waarnemend directeur: ‘Tussen de tijdstip krijgen en houd op de dagen zelf een oogje in het allereerste voorzichtige dag op de kleuterschool tot het zeil wanneer de ene klas wat uitloopt of als het juist wat feestelijke afscheid van groep acht, gebeurt er met de sneller gaat. Foto Koch werkt vaak met twee fotografen leerlingen heel wat. Je ziet ze groter worden, zich verder tegelijk. Als de één een groepsfoto van een klas maakt, ontwikkelen, interesses ontdekken. Het is mooi als je dan fotografeert de andere alle leerlingen los van elkaar daar als kind, als ouder en als docent een aandenken uit een tweede klas en daarna ruilen ze. Zo gaat het best aan hebt.’ vlot. Foto’s van broertjes en zusjes samen worden op vrijdagmiddag gemaakt.’ Dat het stuk voor stuk leuke, Een treetje hoger spontane portretfoto’s worden, daar zijn de fotografen Op de Rehobothschool zitten in totaal 535 leerlingen, van Foto Koch op uitgezocht. Zij kunnen zelfs de meest verdeeld over 23 klassen. 535 leerlingen… dat is nogal verlegen kleuters ontdooien en anders hebben ze ook al-

Advertorial.indd 46

19-12-13 09:20

‘Schoolfoto’s zijn een wezenlijk onderdeel van de school, net als schoolreisjes en klassenfeesten. Omdat ze niet mogen mislukken, kies je voor de beste fotograaf’ Wim Versluis, directeur basisschool De Triangel

tijd het trapje nog, waar kinderen op gaan zitten, overheen kijken of tegenaan staan en wat altijd resulteert in een ontspannen moment. ‘In plaats van een geschrokken blik en een geforceerde glimlach wil je tenslotte liever een echte weergave van je kind’, aldus een van de fotografen van Foto Koch. in Aalten

Na het bezoek van de fotografen heeft de school er eigenlijk geen omkijken meer naar. Jan: ‘Alle leerlingen krijgen een inlogkaart met foto van zichzelf en een wachtwoord. Zo kunnen ouders zelf op de site van Foto Koch inloggen en een bestelling plaatsen, die een paar dagen later bij ze in de bus valt. Docenten hoeven niet meer bij te houden wie er al betaald heeft, want ook dat verloopt via internet, dus er is geen gedoe meer in de klas met enveloppen met geld of verloren geraakte foto’s; alles is in handen van Foto Koch.’

Fotogalerĳ De foto die vooral leerlingen heel leuk vinden, die waar alle kinderen uit de klas op staan, krijgen alle leerlingen en docenten gratis. Jan: ‘Dat is een leuk gebaar van Foto Koch. De herinnering aan de hele groep blijft dus altijd. Maar ook over de individuele foto’s is iedereen erg enthousiast. Die zijn leuk om aan opa’s en oma’s te geven, ze worden in vriendenboekjes geplakt waar kinderen voor elkaar in schrijven en wij gebruiken ze ook wel als archieffoto’s in leerlingendossiers en voor een spel dat we met de achtstegroepers op kamp spelen. Ik kan me ook voorstellen dat de digitale versies heel handig zijn om in te voeren in een online leerlingvolgsysteem als ParnasSys.’ In de lange gang in de Rehobothschool is een fotogalerij waar honderden kinderen je vrolijk aankijken. Het zijn de achtstegroepers die afscheid nemen van hun basisschooltijd. Jan: ‘Ook zo’n foto krijgen de oudste leerlingen en hun docenten cadeau van Foto Koch. Bijzonder,

Daarom Foto Koch! Professionele portretfotografie. Altijd twee verschillende opnames van elk kind: met en zonder trapje. Een gratis groepsfoto voor iedereen. De bestelprocedure verloopt via een beveiligde website. Betalen kan met iDeal, middels een acceptgiro en via een factuur.

want zo houd je iedereen toch een beetje bij je, ook al ga je misschien allemaal naar een andere middelbare school.’ De foto iets verderop, met de meeste gezichten, heeft het formaat van een poster. ‘Hier staan meer dan 550 mensen op, het zijn alle leerlingen en docenten die tijdens de opening van het nieuwe schoolgebouw aan de Rehobothschool verbonden waren. Ook gekregen van Foto Koch. Ja, wat ons betreft kan deze samenwerking nog wel 25 jaar duren!’

Op zoek naar een leuke schoolfotograaf? Foto Koch maakt de leukste klassenfoto’s en individuele portretten van leerlingen door het hele land, van kleuter- tot examenklas, van eerste schooldag tot diploma-uitreiking op het voortgezet onderwijs. Vraag vrijblijvend een offerte aan op www.fotokoch.nl.

Advertorial.indd 47

FOTO KOCH schoolfotografie

19-12-13 09:21

Meld uw klas nu aan voor de Leuk Leren Week ! van 24 t/m 28 maart 2014

Al l e vakken , alle groepe n

w w w.squla.nl/leuk-leren Nu met gratis Squla kaartspe l cadeau!

Squla is het leukste en meest complete online oefenprogramma om thuis te oefenen voor school. Met games, quizzen en uitlegfilmpjes in alle vakken voor groep 1 t/m 8.

KLAAR VOOR DE INVOERING VAN PASSEND ONDERWĲS?

Deze boeken helpen je verder! Differentiëren is te leren! Omgaan met verschillen in het basisonderwĳs

NIEUW!

Dit basisboek maakt duidelĳk dat differentiëren (tegemoet komen aan de verschillende behoeftes, talenten en leervoorkeuren van leerlingen) écht mogelĳk is. Stap voor stap laten de auteurs zien hoe leerkrachten de groep en hun onderwĳs zo organiseren dat alle leerlingen tot hun recht komen. Differentiëren in de instructie komt uitgebreid aan de orde en verder het differentiëren in doelen, tĳd en leerstof. Speciale aandacht is er voor de groepen 1 en 2 en combinatieklassen. Niet alleen voor leerkrachten maar ook voor ib’ers en schoolleiders is de uitgave relevant,

Knappe koppen in de klas Wat (hoog)begaafde leerlingen nodig hebben in het basisonderwĳs Internationaal gezien blĳven de prestaties van Nederlandse getalenteerde kinderen achter. Hoe zorgen leerkrachten ervoor dat deze groep wél tot excellente prestaties komt? De auteurs van dit boek beschrĳven hoe leerkrachten met kleine aanpassingen (hoog)begaafde leerlingen de uitdaging kunnen bieden die zĳ nodig hebben. Ze gaan in op differentiatie, leerkrachtvaardigheden, aangepast groepsplan en instructiemodel. Onderwĳssoort: Basisonderwĳs | Pabo ISBN: 978-90-6508-642-6 CPS-bestelnummer: 32352 Paperback, 112 p., € 28,90

BĳzonderWĳs Omgaan met leerlingen die anders zĳn In deze praktische publicatie vind je een overzicht van de meest voorkomende fysieke, neurologische en sociaal-emotionele beperkingen, zoals ADHD, ADD, beelddenken, DCD, epilepsie, dyslexie, dyscalculie, gehoorbeperking en eetstoornissen. Op vier pagina’s staat per beperking beschreven: algemene informatie, signaleren, handelen en meer informatie. BĳzonderWĳs is geschreven in samenspraak met medici en belangenorganisaties. Onderwĳssoort: Basisonderwĳs | Voortgezet onderwĳs | Beroepsonderwĳs ISBN: 978-90-6508-642-6 CPS-bestelnummer: 32305 Ringboek, 68 p., € 20,90

omdat ook het schoolbreed differentiatiebeleid staat beschreven. Onderwĳssoort: Basisonderwĳs | Pabo ISBN: 978-90-6508-656-3 CPS-bestelnummer: 32375 Paperback, 178 p., € 29,90 In het voorjaar verschĳnt bĳ CPS Differentiëren is te leren! voor het voortgezet onderwĳs.

De bestseller Coachen op Contact is nu verkrĳgbaar met de nieuwe titel Coachen op de vĳf rollen van de leraar. De inhoud van het boek is ongewĳzigd.

BESTEL DEZE 4 BOEKEN NU TOT 1 MAART 2014 MET 10% LEZERSKORTING VIA CPS.NL/UITGEVERĲ COUPONCODE: PRIMA!

Kĳk voor alle boeken en bestellen op www.cps.nl/uitgeverĳ

CPS BOEKEN.indd 49

19-12-13 09:07

ICT NEEMT ROUTINETAKEN OVER

De bewijskracht groeit dat bij goed, gericht en gedoseerd gebruik van ICT

leerlingen beter, sneller en meer kunnen leren. Veel van dit soort mogelijkheden blijven in ons onderwijs nog onbenut. Wat betekent ICT voor de prestaties van leerlingen en wat is daarbij de rol van de leraar? Kunnen computers taken van de leraar overnemen en zo ja, welke? En wat zijn de gevolgen hiervan voor de kwaliteit en de kosten van ons onderwijs? tekst alfons ten brummelhuis

De bĳdrage van ICT in het onderwĳs laat zich niet het met een arts die met de werking van medicĳnen vangen in één toepassing of één apparaat. Onder het goed bekend moet zĳn om bĳ een diagnose het juiste label van ICT vallen heel veel verschillende appara- medicĳn te kunnen voorschrĳven. Dat zĳn complexe ten en toepassingen. Het is een containerbegrip. Het keuzes waarbĳ elke mismatch afbreuk kan doen aan de kan een digibord zĳn, een tablet maar ook een virtueel effectiviteit. Door de centrale rol die de leraar vervult hulpje dat op het beeldscherm bĳ de inrichting van lessen is de verschĳnt om leerlingen bĳ foumeerwaarde van ICT in het huiMeer Weten ten een hint te geven waarna ze dige onderwĳs een afgeleide van Op de sites onderzoek.kennisnet.nl weer verder kunnen. Kortom, ICT de kwaliteit van de leraar. en 4w.kennisnet.nl zijn resultaten kent vele gedaanten. Onderbenutting van onderzoek die onderbouw geven Beter onderwijs Leraren werken met ICT als ze het aan de inhoud van de bijdrage te vinVeel ICT-toepassingen verhogen nut zien voor hun onderwĳs. ICTden. 4W staat voor Weten Wat Werkt de kwaliteit en de aantrekkelĳktoepassingen die indruisen tegen en Waarom. Het is een tijdschrift heid van het onderwĳs. Dat heeft hun opvattingen over goed ondermet artikelen over opbrengsten en jarenlang onderzoek overtuigend wĳs, blĳven in de lessen onbenut. werking van ICT-toepassingen. De laten zien. Zo zĳn games en siDat heeft een goede reden: de artikelen helpen professionals in mulaties effectief in het uitdagen opvattingen van leraren over de het onderwijs een beredeneerde van leerlingen. Ze stimuleren de inrichting van het onderwĳs zĳn afweging te maken over de inzet van motivatie en de bereidheid van deel van hun professionele idenICT-toepassingen. Bezoek de 4Wleerlingen om meer tĳd aan leren titeit. Deze opvattingen kunnen website voor gratis abonneren of inte besteden, omdat ze het onderwel veranderen, maar dat vraagt zage in eerder verschenen artikelen. wĳsaanbod gevarieerder maken. een geleidelĳk proces van profesMaar dit doen ze niet vanzelf. sionele groei. Dit heeft als gevolg Een ICT-toepassing sec verbetert het onderwĳs niet. dat de invoering van ICT langzaam verloopt en veel Dat lukt alleen als er een juiste afstemming is tussen bĳdragen van ICT aan betere onderwĳsprestaties van enerzĳds de technologische kenmerken van de com- leerlingen geruime tĳd onbenut blĳven. putertoepassing en anderzĳds het leerdoel en de kenICT automatiseert routinetaken merken van de leerling. Inmiddels zĳn er onderwĳsvarianten die de benutSleutelrol leraar ting van ICT versnellen. Daarbĳ wordt dezelfde ontOm als leraar rendement te halen uit ICT moet hĳ of zĳ wikkeling gevolgd als in veel andere beroepsgroepen weten welke ICT-oplossing bĳ welke leerlingkenmer- al eerder heeft plaatsgevonden: automatisering van ken en bĳ welke leerdoelen werkzaam is. Vergelĳk routinetaken. Voor het onderwĳs betekent dit onder50

Kennisnet.indd 50

19-12-13 09:08

xxxxxxxx

scheid maken tussen leraarstaken die meer of minder routinematig zijn en de echte routinetaken zoveel mogelijk laten uitvoeren door intelligente computersystemen. Meestal gaat het dan om aspecten van kennisoverdracht en oefenen van leerstof. Dit zijn taken waarbij de leraar ieder jaar dezelfde leerstof aan een of meerdere groepen leerlingen uitlegt. Over de manier waarop dit soort lessen het beste kan worden ingericht en ook rekening kan worden gehouden met individuele verschillen tussen leerlingen, is steeds meer bekend. Deze inzichten helpen om de beste instructiemethoden voor kennisoverdracht en het oefenen van leerstof in slimme computerprogramma’s toe te passen.

aangestuurd. Elke leerling kan dan in eigen tempo via een computer de leerstof van verschillende vakgebieden verwerven. Door deze computergestuurde lessen verschuift de kern van het leraarschap in sterke mate naar niet-routinematig handwerk. Dit omvat vooral pedagogisch handelen en het vakdidactisch begeleiden van leerlingen bij projectmatige activiteiten. In projecten worden leerlingen – ongeacht hun vorderingen in de computergestuurde lessen – uitgedaagd om samen te werken, informatie kritisch toe te passen en creatieve oplossingen te bedenken voor realistische vraagstukken. Op die manier verwerven leerlingen de vaardigheden die ze nodig hebben in veel beroepen van de eenentwintigste eeuw.

Sneller leren in minder tijd Bij rekenen moeten leerlingen bijvoorbeeld getallen uit het hoofd kunnen optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Om deze bewerkingen onder de knie te krijgen, hebben ze nogal wat oefentijd en herhaling nodig. De computer kan helpen deze bewerkingen te leren. Zo blijkt dat leerlingen die zelfstandig met een rekenprogramma oefenen, sneller vooruitgaan dan leerlingen die het met de leraar in de klas leren. Leerlingen die aanvankelijk een achterstand hadden op een controlegroep, bleken na twaalf weken oefenen met de computer hun achterstand aanzienlijk te hebben verkleind.

Scholen veranderen Door over de schoolvakken heen de leerstofonderdelen te bundelen die net zo goed of beter met een computer kunnen worden aangeboden, is onderwijstijd te organiseren die volledig via de computer wordt

Betere prestaties, lagere kosten

Een school in de Verenigde Staten die de omslag heeft gemaakt naar een combinatie van volledig computergestuurde lessen en lessen gegeven door leraren (die daarbij nog altijd naar eigen inzicht de computer als hulpmiddel kunnen gebruiken) is van een middelmatig presterende school op de Amerikaanse Cito-toets gestegen tot de 10 procent best presterende scholen. En de kosten voor onderwijs zijn gedaald. Dit laat zien dat het – bij de juiste combinatie van lerareninzet en ICT – mogelijk is onderwijsprestaties te verbeteren. Zelfs op korte termijn en tegen lagere kosten.

Scan deze pagina met Layar om het filmpje direct te zien

PrimaOnderwijs 51

Kennisnet.indd 51

19-12-13 09:08

Lesgeven is topsport

‘Ik zie diversiteit, ook bij leraren, als een kracht voor de school’ tekst marieke lourens en rob van ooijen | beeld david bonsink

Marc Lammers is coach van het Belgisch dameshockeyteam. Eerder was hij bondscoach van Spanje en het Nederlands dameshockeyteam. Voor CPS geeft hij 7 februari een masterclass waarbij hij parallellen trekt naar het onderwijs. ‘In het onderwijs kunnen we veel van topsport leren’, aldus Lammers. Als u terugkijkt op uw carrière als coach, waar bent u het meest trots op? ‘De gouden medaille die we met het Nederlands dameshockeyteam in Beijing wonnen. Op de tweede plaats komt het damesteam van België. We staan nu op de 5e plek terwijl we eerst 20ste stonden. Daarnaast ben ik trots op de meisjes B van Den Bosch die ik nu training geef. Zij zijn vorig jaar landskampioen geworden. Ik vind het enorm leuk om met jeugd te werken en hen te inspireren om het maximale uit zichzelf te halen.’ Welke leraar heeft u het meest geïnspireerd? ‘Misschien is dat wel de leraar Engels die mij van school af heeft gestuurd. Thuis vroeg ik aan mijn moeder of ik alsjeblieft naar de CIOS mocht. Achteraf bleek ik dyslexie te hebben. Toen wij later wereldkampioen werden, heb ik een fles wijn aan die leraar gegeven en hem bedankt dat hij mij van school af heeft gestuurd omdat ik er zo achterkwam waar ik wél goed in ben; sport! Ik zie dyslexie niet als een beperking maar als een gave. Een kind met dyslexie compenseert en is weer heel goed in iets anders. Leraren zouden moeten kijken naar wat het kind wel kan, in plaats van wat het kind niet kan.’

Hoe doe je dat? ‘Ik vind dat we meer moeten focussen op het talent. Dan is de vraag niet meer ‘hoe maak je van die vier een zes?’ maar ‘hoe maak je van die acht een tien?’ Ik denk dat het onderwijs hierin een hele belangrijke rol heeft.’ Hoe inspireer je mensen om van die acht een tien te maken? ‘Ik vind dat we moeten kijken waar de gaven van leerlingen liggen. Hier zou je erkenning aan moeten geven en mee moeten oefenen. Als je bewust werkt aan bekwaamheid gaat een leerling onbewust die bekwaamheid toepassen. Werk je alleen maar bewust aan het onbekwame, dan gaan leerlingen onbewust het onbekwame toepassen.’ Dus u traint op sterke punten? ‘Ja. Ik heb nog nooit een wedstrijd gewonnen op mijn zwakke punten. Waarom focussen we altijd op zwakke punten? Waarom kijken we op een rapport naar de onvoldoendes van onze kinderen? Waarom zeggen we niet van ‘wat goed van die acht! Dit gaan we nog extra oefenen zodat we van die acht een tien maken. En als jij daar een tien voor hebt, ga jij je onderscheiden

CPS.interview.indd 38

19-12-13 16:12

en daar ga je later je baan in vinden. Die vier laten we uiteindelĳk toch vallen.’ Aan die vier moet je ook aandacht besteden, maar eerst moet het kind weten waar hĳ goed in is. Op het moment dat wĳ in de topsport focussen op de kracht van spelers, krĳgen ze zelfvertrouwen en gaan ze zich onderscheiden van de anderen. Ik vind dat leerlingen zich ook moeten gaan onderscheiden.’ U focust nu op de leerling, maar hoe ziet u dit bĳ de schoolleider? ‘De schoolleiding is als het ware een coach van de leraar. Hĳ moet kĳken hoe hĳ het beste uit de leraar haalt. Ook een schoolleider zou meer moeten kĳken naar wat de leraar kan en hem daarop inzetten. Dan kan het zĳn dat een leraar even ergens anders wordt geplaatst zodat leerlingen profĳt hebben van een bepaalde kwaliteit die deze leraar bezit. Ik zie diversiteit, ook bĳ leraren, als een kracht voor de school. De schoolleider heeft daarnaast ook als taak te motiveren en te inspireren.’ Er zĳn ook leraren die tevreden zĳn met hun manier van lesgeven… ‘Met spelers die niet willen veranderen ga ik de confrontatie aan. Als je altĳd hetzelfde doet, zal je ook altĳd hetzelfde krĳgen. Wil je dat? Of wil je beter worden? Op het moment dat ik deze vragen stel, moet een speler gaan nadenken en antwoord geven. Op dat moment is er al progressie geboekt. Niet veranderen is stilstaan en als jĳ stil wilt staan is dat prima, maar wĳ gaan wel verder met de anderen. Als schoolleider moet je een gezamenlĳk doel proberen te creëren bĳ leraren. Dit doe je door met met elkaar vast te stellen wat je wilt bereiken. Vervolgens committeer je je als team aan die afspraken. Als iemand zich niet committeert dan volgt er een confrontatie.’

Maar je kunt ook getroffen worden door zaken als bezuinigingen... ‘Ik vind dat er in het onderwĳs te veel wordt gekeken naar wat er niet mogelĳk is. Ik hoor vaak ‘er is geen geld door de bezuinigingen’. We spelen niet tegen de bezuiniging. Je speelt tegen andere scholen en die hebben ook bezuinigingen. Als ik een sportwedstrĳd speel, zeur ik ook niet over het weer of het veld. Mĳn taak is om nu, op dit veld, te spelen. Er moet nu gepresteerd worden. De sterken blĳven over en de zwakke vallen af, ook in het onderwĳs. Als teamleider moet je ervoor zorgen dat je een sterk, innovatief team hebt en bezig bent met verbetering. In de topsport zĳn wĳ er elke dag mee bezig om 2% beter te worden. We kĳken niet naar de moeilĳkheden, maar naar de mogelĳkheden. Ook in het onderwĳs zĳn er mogelĳkheden.’ Is lesgeven te vergelĳken met topsport? ‘Het onderwĳs kan topsport zĳn, als je de beste wilt zĳn. Het maximale uit jezelf en de leerlingen wilt halen.’

Laat je inspireren! Goed omgaan met verschillen en het maximale uit leerlingen halen, vraagt om goed getrainde leraren. Hoe motiveert en stimuleert u uw leraren om het maximale uit zichzelf en hun leerlingen te halen? Kom naar de inspiratiemiddag voor besturen, schoolleiders en middenmanagers. Ga naar www.cps.nl/masterclass of scan dit bericht met layar om meteen naar de pagina te gaan.

PrimaOnderwĳs 53

CPS.interview.indd 39

19-12-13 16:12

MAG LEREN OOK

LEUK ZIJN? 28,5 cm

< <

36,5 cm

Spelenderwijs en handelend leren over schoolthema’s kan met de LARSEN vraag- en antwoordpuzzels. LARSEN is over de hele wereld bij scholen bekend met zijn educatieve en informatieve puzzels. Met LARSEN leerpuzzels gaan leren en spelen hand in hand. Schoolsupport

biedt scholen educatieve series voor rekenen, Engels, natuuronderwijs, wereldoriëntatie en kleuteronderwijs. Series die spelenderwijs leren (tussendoor) bevorderen en stimuleren. Geschikt voor leerlingen van groep 1 tot 6 en voor zelfstandig werk (zelfcontrolerend).

> lees meer en bestel op www.schoolsupport.nl/larsenleerpuzzels

www.schoolsupport.nl

00_Basis_ADS_PO.indd 4 Larsen_adv.indd 1

13-12-13 14:54 9-12-2013 10:37:02

Het Klokhuis Al vijfentwintig jaar is Het Klokhuis het leukste en leerzaamste jeugdprogramma op de Nederlandse televisie. Inmiddels is er ook een aantal boeken en een dvd van Het Klokhuis verschenen. In Het Klokhuisboek over onderzoek worden de tien grote onderzoeksvragen behandeld. Het Klokhuisboek over bouwen laat zien hoe huizen gemaakt worden en Het Klokhuisboek over sport en wetenschap staat boordevol interessante en grappige weetjes over sport en tips van Nederlandse topsporters. De dvd-box Het Klokhuis maakt geschiedenis bevat maar liefst vijftig aﬂeveringen over de Nederlandse geschiedenis. 4 dvd’s

1954

1240

16 3 0

39. 40. Indonesië 41. Willem Drees 42. De Watersnood 43. De Televisie 44. Haven van Rotterdam 45. Annie M.G. Schmidt 46. Suriname en de Nederlandse Antillen 47. Srebrenica 48. Veelkleurig Nederland 49. De gasbel 50. Europa

Klokhuis maakt Het programma Het tot stand gekomen met Geschiedenis is mede Historisch Museum. steun van het Nationaal

www.hetklokhuis.nl

naar winkel.just4kids.nl Ga voor de leukste kinderfilms

Kleur

•

Nederlands gesproken

Beeld: 16:9

•

Groep 5 t/m 8

Maakt geschie denis

Koning Willem I De eerste spoorlijn De Grondwet Max Havelaar Verzet tegen kinderarbeid Vincent van Gogh Aletta Jacobs De Eerste Wereldoorlog De Stijl De crisisjaren De Tweede Wereldoorlog

dvdAnne4 Frank

3 Bonaparte dvdNapoleon 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38.

De grachtengordel Hugo de Groot De Statenbijbel Rembrandt De Atlas Major van Blaeu Michiel de Ruyter Christiaan Huygens Spinoza Slavernij Buitenhuizen Eise Eisinga De Patriotten

178

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

De Romeinse limes Willibrord Karel de Grote Hebban olla vogala Floris V De Hanze Erasmus Karel V De Beeldenstorm Willem van Oranje De Republiek De VOC

KloKHuis

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Het

2 dvdDe Beemster

1 dvdDe Hunebedden

180 0

op de Klokhuis de Nederlandse Al vijfentwintig jaar is Hetmaar liefst 50 afleveringen duikt Het Klokhuis in van Rijn? Hoe Nederlandse televisie. Metgrote geheim van de beroemde schilder Rembrandt jij wie Willem van geschiedenis. Wat is het uit de gevangenis? Wat zijn Hunebedden? En weet ontsnapte Hugo de Groot waren? interessante weetjes. In Oranje en Annie M.G. Schmidt en verhalen met geheimen, ontroerende e gebeurtenissen, personen, voorOnze geschiedenis zit vol s zie je de belangrijkst Het Klokhuis maakt Geschiedeni geschiedenis van Nederland. werpen en plekken uit de

1512

uit lang vervlo gen tijden spannen de avontu ren het leukste en leerzaamste jeugdprogramma

Speelduur: 750 minuten

Genre: Familie

van de rechthebBehoudens toestemming rechten voorbehouden. en fonogrammen © Waarschuwing: Alle werken, films, uitvoeringen bestemd voor de beelddrager vastgelegde verboden. Uitsluitend benden op de op deze uitlenen en openbare vertoning is kopiëren, verhuren, verkoop aan de consument.

by: Digital Pictures. Design

nederla nd 12,5 uur de canon van

5818

by: Just Works.

Het Klokhuisboek over onderzoek - Zoek het uit! € 16,95 Het Klokhuisboek over bouwen € 16,95 Het Klokhuisboek over sport en wetenschap € 16,95 Dvd-box Het Klokhuis maakt geschiedenis € 19,95

themadvdPLUS

Huisje Boompje Beestje Thema-dvdPLUS Voorjaar

Huisje Boompje Beestje

In de serie seizoenen biedt Huisje Boompje Beestje twee nieuwe delen, Winter en Voorjaar. Net als op de eerder verschenen thema-dvdPLUS Herfst, staan er telkens pje Beestje vier aﬂeveringen en bijbehorend lesmateriaal in Huisje Boom PDF-vorm op de dvd. Handig om in te zetten als project. groep 3 en 4 Deze thema-dvdPLUS bevat vier afleveringen van 15 minuten waarin het onderwerp Voorjaar centraal staat: 1 Padden op reis 2 Schapen 3 De aardappel 4 De tulp Naast de afleveringen bevat deze dvdPLUS: - een lesbrief met de doelstellingen en achtergrondinformatie - beschrijving van de werkbladen met uitleg en antwoorden - werkbladen voor de leerlingen: twee bij elke aflevering

Benieuwd naar extra clips uit de afleveringen? Deze bekijkt u op schooltvbeeldbank.nl

De afleveringen op deze dvdPLUS zijn af te spelen

Samenstelling didactisch materiaal: Illustraties: Grafisch ontwerp:

Judy van der Linden Egbert Koopmans Erwin Sala Marja Hedeman

vier afleveringen. Elke

Deze dvdPLUS bevat vier korte verhaaltjes aflevering bestaat uit onderwerpen uit het (clips) over verschillende

code 3355

NTR, Postbus 40266,

3504 AB Utrecht

HBB Taal met Timo en Finne € 34,50 schooltv.nl

onthouden.

Naast de afleveringen

bevat deze dvdPLUS:

houd en opze • een handleiding met de in • vier lesbrieven e leerlingen • zestien werkbladen voor d

dvdPLUS zijn af De afleveringen op deze dvd-speler te spelen op iedere standaard van het en iedere PC. Voor gebruik nodig. Het is lesmateriaal is een PC u het dvd-rom daarnaast nodig dat doet u als volgt: gedeelte activeert. Dit verkenner; naar 1. ga via start dvd-station 2. dubbelklik op het (meestal D:); exe. 3. dubbelklik op start

bepalingen te volgens de wettelijke van de rechthebbende tot de uitgever te wenden. gestreefd de auteursrechten wordt verzocht zich De uitgever heeft ernaar te kunnen doen gelden, desondanks meent rechten regelen. Degene die

woordenschat

komt een aantal dagelijks leven. Per clipje n voorbij die woorden en uitdrukkinge het onderwerp. Door corresponderen met en bijbehorende de combinatie van woorden veel nieuwe beelden leren de kinderen n kennen en woorden en uitdrukkinge

Eindredactie:

code: 3360

NTR Postbus 40266 3504 AB Utrecht schooltv.nl

De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de rechthebbende volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Degene die desondanks meent rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot de uitgever te wenden.

afleveringen ter op deze USopDeWin dvdPLUS iedere standa zijn af te thema-dvdPL Voor spelen ard dvd-sp eler

gebruik van en iedere PC. het lesmat Het is daarn eriaal is een aast nodig PC nodig. dat u het activeert. dvd-rom Dit doet u gedeelte als volgt: 1. ga via start naar verkenner 2. dubbe lklik op het dvd-station 3. dubbe (meestal lklik op start.e D:) xe

thema-dv dPLUS Her fst

groep 3 en 4

code: 3358 NTR Postbus 40266 3504 AB Utrec ht schooltv.nl De uitgeve r heeft ernaar van de rechth gestreefd ebbende regelen. Degene volgens de de auteursrechte n wettelijke die desond doen gelden, bepalingen wordt verzochanks meent rechten te t zich tot te kunnen de uitgeve r te wenden .

MBGO13.083 EDG HBB dvd Voorjaar inlay DEF2.indd 1

06-11-13 11:03

MBGO13.059

EDG HBB

dvd inlay

V3.indd

code: 3359 NTR Postbus 40266 t 3504 AB Utrech rechten schooltv.nl de auteurs te gestreefd e bepalingen heeft ernaar de wettelijk kunnen De uitgever rechten te bbende volgens wenden. van de rechthe die desondanks meent uitgever te zich tot de regelen. Degene wordt verzocht doen gelden,

10-07-13

woordenschat groep 3 en 4 06-11-13

Finne

Tip Ook verkrijgbaar: dvdPLUS 3 en 4.

spelen S zijn af te op deze dvdPLU PC. De afleveringen ler en iedere ard dvd-spe PC nodig. op iedere standa riaal is een van het lesmate gedeelte Voor gebruik u het dvd-rom ast nodig dat Het is daarna als volgt: Dit doet u activeert. ner verken naar al D:) 1. ga via start tion (meest lik op het dvd-sta 2. dubbelk xe lik op start.e 3. dubbelk

Het is daarnaast nodig dat u het dvd-rom gedeelte activeert. Dit doet u als volgt: 1. ga via start naar verkenner 2. dubbelklik op het dvd-station (meestal D:) 3. dubbelklik op start.exe

Huisje Bo ompje Be estje

je - Herfs t

Colofon

is een NTR SchooltvTaal met Timo en Finne op de ontwikkeling project dat zich richt t van kinderen in groep van de woordenscha

HBB Taal met Timo en Finne

op iedere standaard dvd-speler en iedere PC. Voor gebruik van het lesmateriaal is een PC nodig.

- Winter

woordenschat groep 3 en 4

HBB Taal met Timo en

Thema-dvdPLUS Winter € 34,50 Thema-dvdPLUS Voorjaar € 34,50 Finne HBB Taal met Timo en Thema dvdPLUS Herfst € 34,50

ringen vier afleve Winter -dvdPLUS bevat onderwerp Deze thema n waarin het van 15 minute centraal staat: 1 Brr… koud! de winter 2 Vogels in 3 Lekker warm n pinguï S: 4 De deze dvdPLU ringen bevat ellingen en Naast de afleve f met de doelst - een lesbrie informatie uitleg laden met achtergrond van de werkb - beschrijving bij elke en antwoorden de leerlingen: twee voor - werkbladen aflevering ingen? uit de aflever extra clips .nl Benieuwd naar tvbeeldbank t u op school Deze bekijk

e mpje Beestj Huisje Boo

PLUS Winter Thema-dvd

groep 3 en 4

Huisje Bo ompje Be est

Huisje Boompje Beestje - Voorjaar

Thema-dv dPLUS Her fst thema-dvdPLUS Voorjaar

Deze them a-dvdPLUS bevat vier van 15 minut afleveringe en waarin n centraal het onder staat: werp herfs t 1 Spinnen 2 Zaden 3 Dood of leven 4 Paddenstoe d len Naast de afleveringe n bevat deze - een lesbri dvdPLUS: ef met de doelstelling achtergron en dinformatie en - beschrijvin g van de werkblade en antwoorde n met uitleg n - per afleve ringen twee werkblade Benieuwd n naar clips over dit them Deze vindt a? u op schoo ltvbeeldba nk.nl

MBGO13.082

EDG HBB dvd

Winter inlay

1 DEF2.indd

11:26

10:21

Groep 3 en 4

Kijk op schooltv.nl/webwinkel voor het complete overzicht. 1_1 NTR.indd 3

17-12-13 16:35

“Snel succes boeken met lezen. Dat kan met Yoleo.” “Elk kind wil leren lezen. Yoleo is een prachtige manier om kinderen in boeken te ‘lanceren’. Laatst vertelde een moeder dat ze haar dochter voor het eerst had zien giechelen bij een boek. Als kinderen merken dat ze wél zelfstandig en met plezier kunnen lezen, motiveert dat enorm!“ Esther Molema, dyslexiespecialist Bekijk mijn verhaal op youtube.com/ikbenyoleo

Yoleo motiveert kinderen wél te lezen! Yoleo is een online leesgame. Deze game helpt kinderen van 8 tot 12 jaar zelfstandig en met plezier te lezen op de computer of iPad. Op school én thuis. In de digitale boekenkast van Yoleo staan populaire jeugdboeken. Het kind bepaalt zelf het lettertype, de lettergrootte en het leestempo. En een prettige voorleesstem leest synchroon met de cursor in het boek. Ook voor kinderen met dyslexie wordt lezen zo ineens wél leuk.

S IJ PR KS IE BL ES L PU PE BE R RO LA AA U N N E ALE T IN W 00_Basis_ADS_PO.indd 4

Vul die boekenkast Probeer het zelf: elk eerste hoofdstuk is gratis. Voor scholen en praktijken zijn er voordelige online boekenpakketten!

www.yoleo.nl

13-12-13 14:56