Wetenschap & Techniek Special PrimaOnderwijs

nummer 5 • september 2015 • www.primaonderwijs.nl • verschijnt 6x per jaar •

ap h c s n e t e W iek & Techn ereld

w Er gaat een pen voor je o

88

PAGINA’S DIK!!

dt Muziek verbinin t en verblijd ouw b Het Concer tge ina’s + 7 extra pag tie cultuureduca

l a i c e p s k e e w n en tips!

Code e l e k i t r a e d n e er r i p s n i l o v m o B

& Post in de klas ✚ Win een debat in de Eerste Kamer

✚ Sinterklaasjournaal van start ✚ Taaie kost op het Econasium ✚ Miljoenennotaposter ✚ Vernieuwd Nationaal Aandenken ✚ KindVak 2016 ✚ Van papier naar digitaal overstapdossier

01_EDG_PO_Sept15_cover.indd 1

26-08-15 16:38

WETENSCHAP & TECHNIEK

Het Weekend van de Wetenschap

Er gaat een wereld voor je open

Blok in je agenda 3 & 4 oktober 2015

Een beetje nieuwsgierig moeten onderzoekers wel zijn, en wat doorzettingsvermogen kunnen ze ook wel gebruiken. Daarmee komen ze tot de meest interessante vindingen. Hun kennis delen ze tijdens het Weekend van de ­Wetenschap met iedereen die langskomt. Ga met hen mee op ontdekkingstocht! door suzanne de boer foto’s samuel van leeuwen

We staan er niet dagelijks bij stil, maar wetenschap en technologie zijn overal om ons heen. We maken elke dag gebruik van uiteenlopende vondsten die al lang geleden zijn gedaan (zoals vuur, het wiel, bruggenbouw, de verklaring van meteorologische fenomenen) en tegelijkertijd is er nog zo veel nieuws te ontdekken.

Over de natuur, verschillende culturen, de medische wereld, biologische en technische processen, ruimtevaart… Vandaar dat er nog altijd veel onderzoek wordt gedaan om dingen beter te begrijpen, eenvoudiger of goedkoper te maken of een oplossing te vinden voor een bepaald probleem - een ziekte bijvoorbeeld.

Backstage De meeste tijd vindt al dat onderzoek achter gesloten deuren plaats, maar tijdens het Weekend van de Wetenschap mag iedereen bij bijna 200 ­laboratoria, universiteiten, ziekenhuizen, speel-en-ontdek­ instellingen, dierentuinen en m ­ usea door heel Nederland een kijkje in de keuken nemen. Jong en oud kunnen backstage live ervaren waar de wetenschappers van nu zich

zoal mee bezighouden. Deze Wil je graag naar knappe koppen laten hun tesScience Center NEMO, ten, experimenten en proefjes maar kun je niet tijdens het zien, hun ontdekkingen én Weekend van de Wetenschap? mislukkingen - waar dan Laat voor 13 oktober 2015 via soms toch weer iets anders uit voortgekomen is dat redactie@primaonderwijs.nl i ­ nteressant bleek te zijn. En weten waarom je NEMO wilt dat niet alleen. Bezoekers, bezoeken en maak kans kinderen en volwassenen, kunop 4 vrijkaarten! nen in verschillende laboratoria zelf de jas van de onderzoeker aantrekken, door een microscoop turen en de kleinste diertjes en cellen ­ ontdekken. Universe Awareness in Leiden bijvoorbeeld inspireert met het fantastische heelal. In het informatiecentrum Noord/Zuidlijn in Amsterdam kom je te weten wat er allemaal komt kijken bij de aanleg van een spiksplinternieuwe moderne metrolijn onder een eeuwenoude stad. In InnoSportLab De Tongelreep in Eindhoven zie je hoe zwemsters als Ranomi ­Kromowidjojo hun start en keerpunt perfectioneren.

In museum en sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht PrimaOnderwijs 29

29+31_EDG_PO_Sept15_WWetenschap.indd 29

26-08-15 17:15

WETENSCHAP & TECHNIEK

Wetenschapsjournalisten Diederik en Ionica eD

ied

Foto: Yp

Fo t o: d

Naast alle onderzoekers die aan de verschillende instellingen verbonden zijn, heeft het Weekend r ie er ssen ik j e ke l . nl van de Wetenschap twee ambassadeurs die op hun ­eigen manier de vonk tussen wetenschap en ­publiek willen laten overspringen: Diederik Jekel en Ionica Smeets. Diederik komt als wetenschapsjournalist ­regelmatig bij De Wereld Draait Door en is presentator van het programma De Kennis van Nu. ‘­Wetenschap is boeiend en noodzakelijk. En ­momenteel bijzonder ingewikkeld vanwege alle piepkleine, praktisch onzicht­bare technologieën. Die wil ik graag begrijpelijk maken.’

Wetenschapsjournalist en wiskundemeisje Ionica Smeets wil juist de vrolijke, mooie en tastbare kant van wetenschap laten zien. ‘Vooral bij kinderen kan dat i­nvloed hebben. Bij veel wetenschappers begon de liefde voor hun vak al jong: ze zagen een mooi experiment, kregen een bijzonder boek of gingen ­ etenschap naar een museum. Het Weekend van de W kan ook zo’n moment zijn.’ ­Diederik en Ionica zullen op verschillende plaatsen mensen voor de wetenschap en technologie enthousiasmeren.

kun je met een kijker de zon heel dichtbij halen en je verbazen over wat je dan allemaal ziet. In het Netherlands Space Office in Den Haag, het Oertijdmuseum in Boxtel, bij Groep Robotics in ­Bergen op Zoom, Kasteel Hoensbroek, de Haagse Vogelbescherming, het Dorus Rijkers Reddingmuseum in Den Helder, Science Center NEMO, het Rijksmuseum en Body Worlds in Amsterdam, het Natuurmuseum in Nijmegen, De Jonge Onderzoekers in ­Groningen, het Museum van het Nederlandse U ­ urwerk in Zaandam, De Ontdekfabriek in Eindhoven en in vele, vele andere instellingen is allerlei bijzonders te zien, te doen en te leren.

Podium van de toekomst Het Weekend van de Wetenschap is een activiteit van Science Center NEMO en wordt mede mogelijk ­gemaakt door steun van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en dankzij de belangeloze steun van alle deelnemers en meewerkende bedrijven en instellingen. Het weekend investeert in de toekomst, in talenten en in kennis door aan zo veel mogelijk mensen te laten zien hoe leuk, interessant, spannend en belangrijk wetenschap en technologie zijn. Ontdek de innovaties en ervaar een kijkje in de toekomst - daar wordt nu al hard aan gewerkt!

25.000 proefpersonen

Jaarlijks organiseert het Weekend van de Wetenschap met een universiteit of kennisinstelling een grootschalig publieksonderzoek. Afgelopen jaar vond dit plaats in samenwerking met de Rijks­ universiteit Groningen: ruim 25.000 mensen deden mee aan het grootste links- en rechtshandigen onder­ zoek onder de Nederlandse bevolking. Het doel was te bewijzen of de mythes en aannames die over links- en rechtshandigen bestaan, waar zijn.

Mensen zijn vaak links- of rechtshandig en sommigen hebben helemaal geen handvoorkeur. Wat zegt dat over onze hersenen? Hebben linkshandigen voordelen die opwegen tegen de nadelen? Wat zijn die voordelen precies en zijn die gericht in te zetten?

Zijn linkshandigen creatiever dan rechtshandigen?

De eerste resultaten van het onderzoek worden binnenkort bekendgemaakt. Tijdens de kick-off van het Weekend van de Wetenschap op 30 september wordt het nieuwe publieksonderzoek onthuld waar iedereen weer aan kan deelnemen.

Surf naar www.hetweekendvandewetenschap.nl, volg je interesse, zoek een adres bij je in de buurt en laat je verrassen door de kennis van de onderzoekers.

PrimaOnderwijs 31

29+31_EDG_PO_Sept15_WWetenschap.indd 31

26-08-15 17:17

‘Techniek vergroot je wereld’ Goed uit de startblokken met gratis

Een groeiend aantal scholen in het primair- en voortgezet onderwijs wil meer doen met techniek. Tegelijkertijd is er vaak drempelvrees onder leerkrachten: weet ik er zelf wel genoeg van? Hoe pak ik het aan? TechniekTalent.nu ondersteunt basisscholen en hun teams bij het invoeren van techniekonderwijs dat beklijft en helpt vmbo’s LOB-programma’s op te zetten waarin leerlingen de kans krijgen om te ontdekken of techniek iets voor ze is. Allemaal kosteloos.

Foto: TechniekBeeldbank.nu (Timon Jacob)

Voor het primair onderwijs heeft TechniekTalent.nu als belangrijke troef een netwerk van techniekcoaches. Zij begeleiden scholen bij het invoeren van Wetenschap & Techniekonderwijs, gebaseerd op Onderzoekend en Ontwerpend Leren. Norma Hochstenbach is een van hen. ‘We gaan uit van de situatie in een school en coachen het team van leerkrachten en directie’, vertelt ze. ‘Die lopen vaak met allerlei vragen rond. Hoe nemen we techniekonderwijs op in ons beleid, bijvoorbeeld. Maar ook heel praktisch: hoe komen we in contact met bedrijven?

Of: wij hebben geen budget voor duur techniekmateriaal. Maar met een paar houten latjes en wat plastic bekertjes kun je bijvoorbeeld al minivlotten maken en kinderen laten ontdekken wat drijvend vermogen is.’

Voorproefje In de aanloop naar de Kinderboekenweek die in het teken staat van Natuur, Wetenschap en Techniek, bieden de techniekcoaches de workshop ‘Hoe word ik proefjesproof?’ aan. Daarin laten ze leerkrachten zelf ondervinden hoe leuk en makkelijk het is om techniekonderwijs te geven. Bijna driehonderd scholen hebben zich aangemeld. Norma: ‘Die workshops vormen een mooi voorproefje van wat wij voor een school kunnen betekenen. Willen scholen verder, dan gaan we de diepte in. Dat doen we volgens een aantal vaste stappen, die we voor elke school weer anders invullen.

Het belangrijkste is dat leerkrachten zelf enthousiast raken. Dat ze gaan inzien dat techniekonderwijs niet wéér iets extra’s op hun bord is, maar dat ze het overal in kunnen verweven. Op die manier blijft techniekonderwijs ook niet hangen in knutsellessen of een incidenteel bedrijfsbezoek, maar gaan leerlingen zelf verbanden leggen. Techniek biedt veel aanknopingspunten om belangrijke vaardigheden als creativiteit, samenwerken en kritisch denken te stimuleren. Bovendien maken leerlingen zo kennis met een breed terrein dat anders buiten beeld blijft.

Techniek vergroot je wereld.’

Meer weten over de techniekcoaches en hun aanpak? Kijk op www.techniektalent.nu/techniekcoach

32-33_EDG_PO_Sept15_TT.indd 32

26-08-15 17:21

Foto: TechniekBeeldbank.nu (Oscar Seykens)

professionele ondersteuning

Foto: TechniekBeeldbank.nu (Oscar Seykens)

WETENSCHAP & TECHNIEK

Workshops LOB Een succeservaring met techniek vergroot de kans dat leerlingen kiezen voor een technische opleiding of loopbaan. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 87 procent van de jongeren openstaat voor techniek, als ze maar de juiste prikkels krijgen. Dat is goed nieuws, want de vraag naar goed opgeleide technici neemt alsmaar toe. Daarom is TechniekTalent.nu ook actief in het voortgezet onderwijs, nu nog voornamelijk op vmbo’s.

Bijvoorbeeld met de workshop LOB Loont die centraal of op locatie gegeven wordt. Hierin gaan docenten, decanen en mentoren zelf aan de slag om een samenhangend programma voor loopbaanoriëntatie en -begeleiding op te zetten dat leerlingen met techniek in aanraking brengt.

Breder dan techniek Heleen Westhoeve van de CSG Prins Maurits in Middelharnis volgde deze workshop samen met haar teamleider. ‘Zelf geef ik natuur- en scheikunde, en Dienstverlening & Producten. Vanuit die rol ben ik betrokken bij het LOB-programma. Ik wil leerlingen graag zo veel mogelijk laten zien, ervaren en meegeven. Hoe beter ze weten welke mogelijkheden er zijn, hoe beter ze kiezen. Dat vond ik ook prettig aan de workshop: dat het er niet om ging om via LOB zo veel mogelijk leerlingen voor techniek te werven. Alles draait juist om een uitgebalanceerd

Kijk voor meer informatie over de workshop LOB Loont op www.techniektalent.nu/lobloont

LOB-programma dat ervoor zorgt dat leerlingen weten wat er te kiezen valt en zelf ontdekken wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn. En ja, dan is techniek een richting die ook nog goede carrièrekansen biedt.’

Nieuwe ideeën De workshop heeft Heleen veel opgeleverd. ‘In een halve dag kwam van alles langs: hoe bouw je een programma evenwichtig op? Welke aanpak past bij jouw school? Hoe leg je contacten met bedrijven? Hoe bereid je schoolbezoeken zo voor dat ze effectief zijn? We hebben veel ideeën opgedaan om ons programma aan te scherpen. Waar ik me bijvoorbeeld niet van bewust was, is dat jongeren rond hun 14e al allerlei beroepen hebben uitgesloten.

Je moet er dus vroeg bij zijn. Na afloop heb ik samen met de teamleider dan ook gekeken hoe we ons programma daar beter op kunnen inrichten. Bijvoorbeeld door onderdelen naar eerdere leergangen te verschuiven. Echt goed dat we die workshop hebben gevolgd.’

PrimaOnderwijs 33

32-33_EDG_PO_Sept15_TT.indd 33

26-08-15 17:21

Leerlingen maken en beheren eigen shop met

De Basisschoolwebwinkel

De leerlingen van groep 7 en 8 op basisschool De Keikamp zijn trots! Er is weer een bestelling binnengekomen via hun zelfgemaakte webshop.

De leerlingen verkopen hier hun eigen spulletjes. Ze bepalen zelf de prijs van de producten, plaatsen ze zelf in de webshop en zorgen ook voor de afhandeling van de bestelling, inclusief verzending van de pakketjes.

‘Door het project leren kinderen ontzettend veel nieuwe vaardigheden, met name de 21st century skills’, zegt oprichtster van De Basisschoolwebwinkel, Jolanda Luimes.

De Basisschoolwebwinkel is een praktijkleerproject voor basisschoolkinderen, dat is gelanceerd door Jolanda Luimes en Cynthia de Jong. Basisschool De Keikamp uit het Gelderse Geesteren is één van de scholen die het project heeft omarmd. Het project is daar zo succesvol dat het ambitieuze tweetal heeft besloten De Basisschoolwebwinkel als leerpakket landelijk te introduceren. Jolanda: ‘Met De Basisschoolwebwinkel willen we alle kinderen die vaardigheden aanreiken die ze straks nodig hebben om te kunnen functioneren in de snel veranderende maatschappij. Gelet op de impact van het internet op onze huidige samenleving, vonden wij dat basisscholen wel wat ondernemender mochten worden op dit gebied. Het idee van De Basisschoolwebwinkel is dat leerlingen zelf een webshop maken voor de school en deze ook gaan beheren. Via de shop verkopen ze bijvoorbeeld zelfgemaakte spul34

34-35_EDG_PO_Sept15_BWW.indd 34

letjes die ze tijdens de creatieve uren op school hebben gemaakt. Mobielhoesjes, geurzakjes, vogelhuisjes, zeepkettinkjes, oorbellen, bedenk het maar!

Er kunnen ook andere producten verkocht worden via de shop, zoals tweedehands speelgoed. Dat laten wij graag aan de creativiteit van de school over.’

Oprichters Jolanda Luimes en Cynthia de Jong.

26-08-15 17:22

WETENSCHAP & TECHNIEK

Zes leermodules Het leerproject De Basisschoolwebwinkel bestaat uit zes leermodules: Webwinkel, Reclame, Producten, Mediawijsheid, Geld en Programmeren.

Met de eerste drie leermodules maken en beheren de leerlingen de webshop voor school en gaat de shop live. De laatste drie zijn verdiepingsmodules. Cynthia: ‘Alle lessen voldoen aan de SLO-doelen en zijn gebaseerd op onderzoekend en ontwerpend leren. De lesstof is een combinatie van theorie en praktijk welke klassikaal en online wordt gegeven, inclusief complete online handleidingen voor de leerkrachten en een leerlingvolgsysteem. De lessen zijn groepoverstijgend inzetbaar en kunnen traditionele lessen vervangen.

Alle lessen zijn ook in het Engels beschikbaar.’

Leereffecten De Keikampshop is inmiddels een erkende webshop en kent thema’s als Kerst, Vaderdag, en Moederdag. De helft van de winst van de webshop gaat naar school en de andere helft naar een goed doel,

dat is een voorwaarde van deelname. Jolanda: ‘Elk schooljaar mogen de leerlingen een goed doel kiezen ten gunste van een ander kind. Hiermee leren ze sociaal delen. Maar de grootste winst zit in het leren van de vaardigheden. Kinderen leren veel over samenwerken, communiceren, kritisch nadenken en creativiteit. Ze krijgen bovendien de kans om te snuffelen aan programmeertalen zoals html, leren over webwinkels, de

‘Ze leren over samenwerken, communiceren en creativiteit en snuffelen vast aan programmeren’ invloed van media, omgaan met internet, hoe geld te verdienen en diverse technieken om producten te maken.

Voor leerkrachten is het ook ontzettend leuk! Met dit project kun je kinderen in plaats van gewoon rekenen heel gericht btw-sommetjes laten maken, om maar een voorbeeld te noemen. De Basisschoolwebwinkel sluit helemaal aan bij de onderwijsbehoefte van deze tijd. Het maakt een betere aansluiting tussen hetgeen de kinderen leren en hetgeen ze later als vervolgopleiding dan wel beroep kunnen gaan doen. Daarnaast zet de school zich ook nog eens een heel schooljaar in voor een goed doel.’

Nieuwsgierig?

Voorbeeld basisschoolwebwinkel: www.dekeikampshop.nl Demo webshop: http://demo.basisschoolwebwinkel.nl Website: www.debasisschoolwebwinkel.nl

PrimaOnderwijs 35

34-35_EDG_PO_Sept15_BWW.indd 35

26-08-15 17:23

Haal het weer in de klas met WOW-NL Weermetingen van je eigen meetstation analyseren en deze vergelijken met de metingen van andere weerstations. Dat is kort en krachtig wat je kunt doen met de fonkelnieuwe website WOW-NL van het KNMI. Scholen kunnen meedoen met hun eigen weerstation. Met het lesmateriaal dat door het KNAG is ontwikkeld voor aardrijkskunde, kunnen docenten en leerlingen het weer nu vrijwel letterlijk het klaslokaal binnenhalen. door rob adriaens

Op 24 april van dit jaar sloot weerman Marco Verhoef samen met enkele leerlingen van CSG Het Streek uit Ede tijdens een feestelijke bijeenkomst het eerste WOW-station van Nederland aan. Dit weerstation staat op het meetveld van het KNMI in De Bilt. Inmiddels telt Nederland enkele tientallen WOW-stations en dat aantal groeit snel. Voor onderzoekers en meteorologen bieden de extra meetgegevens tal van nieuwe mogelijkheden. Bijvoorbeeld om meer te kunnen zeggen over trends in extreem weer, voor onderzoek naar klimaat in de stad en om gedetailleerder te adviseren over de impact van het weer. Gedurende een jaar gaat het KNMI bekijken hoe de WOW-NL data hiervoor gebruikt kan worden. Ook voor scholen biedt het aansluiten van een eigen weerstation interessante mogelijkheden.

verbonden met het internet. Dit weerstation kun je registreren bij WOW-NL. Op de website kun je niet alleen je eigen meetgegevens zien, maar ook die van alle andere WOW- en KNMI-stations. Je kunt tabellen en grafieken maken van de meetgegevens en het weer van twee plaatsen met elkaar vergelijken. Kortom, je kunt zelf je eigen weeranalyses maken.

Crowdsourcing Het WOW concept is over komen waaien van de Britse eilanden. De nationale weerdienst Met Office lanceerde daar in 2011 een eerste Weather Observations Website. Australië en Nieuw-Zeeland volgden al snel en nu dus ook Nederland. Wereldwijd zijn ruim 7.500 meetstations aangesloten en dat aantal groeit nog iedere dag. Grote hoeveelheden meetgegevens van allerlei stations stromen continu naar de website. Daar worden ze visueel weergegeven op een kaart. De gebruiker kan zelf kaartlagen aan- en uitzetten en stations selecteren. Er zijn kaarten van temperatuur, neerslagintensiteit, wind, luchtvochtigheid en luchtdruk. WOW-NL is een voorbeeld van crowdsourcing.

Door het hele land kunnen mensen hun eigen meetgegevens uploaden. De enige voorwaarde om mee te doen is dat je in het bezit bent van een weerstation 36

36-37_EDG_PO_Sept15_Weer.indd 36

26-08-15 17:34

WETENSCHAP & TECHNIEK

Leerlingen van CSG Het Streek in Ede sluiten het eerste WOW-station.

Zelf aan de slag Voor scholen biedt WOW-NL een uitkomst. Leerlingen kunnen nu aan de slag met de actuele weergegevens, gemeten door het weerstation van je eigen school. De aardrijkskunde- of natuurkundelessen over het weer zullen hiermee nog meer gaan leven. Om het gebruik van WOW-NL door scholen te bevorderen heeft het

KNAG (Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap) lesmateriaal ontwikkeld bij de nieuwe website.

Dit lesmateriaal helpt docenten bij het gebruik van weermetingen als lesstof. Docenten kunnen kiezen voor een complete lessenserie of voor losse modules, inclusief een handleiding. De serie bestaat uit lessen over temperatuur, luchtdruk en wind. Elke les is gebaseerd op de eigen meetgegevens met WOW-NL en maakt de vertaalslag naar de traditionele lesstof over verschillen in klimaat in Nederland én in de wereld. De lessen worden afgesloten met een eindopdracht, waarin leerlingen met behulp van WOW-NL zelf aan de slag kunnen als weerman of weervrouw.

Er is lesmateriaal voor de onderbouw van het vmbo en havo/vwo. Er wordt ook gewerkt aan een Geo Future School-module over het weer voor de bovenbouw van havo/vwo. Geo Future School is een nieuwe stroom in het voortgezet onderwijs waarin vraagstukken rondom de toekomst van onze planeet centraal staan.

Verbeelding De eerste ervaringen van docenten en leerlingen met WOW-NL zijn positief. Op diverse scholen beheren leerlingen inmiddels zelf een weerstation. De lessen gaan nu over het weer dat leerlingen met hun eigen ogen kunnen zien als ze door het raam naar buiten kijken. Dat spreekt tot de verbeelding. De weermannen en - vrouwen van de toekomst kunnen aan de slag met de nieuwe website WOW! https: //wow.knmi.nl www.geofutureschool.nl PrimaOnderwijs 37

36-37_EDG_PO_Sept15_Weer.indd 37

26-08-15 17:34

Maak van jouw klas een ontdekhoek!

Team up met TechYourFuture!

Kan je vliegen zonder vleugels? Is een elektrische auto wel zo’n nieuwe uitvinding? Leerlingen stellen iedere dag de leukste vragen. Of we nu te maken hebben met een koelkast, een contactlens of een drone…

Wetenschap & Technologie is overal aanwezig. In 2020 krijgt W&T dan ook een structurele plek op alle basisscholen. Maar wat houdt goed onderwijs in W&T eigenlijk in en hoe ziet dat er op jullie school uit? Is jouw klas al een laboratorium of een ontdekhoek? Met TechYourFuture krijg je inzicht, lesmaterialen en handvatten om het onderwijs van de 21e eeuw ook op jouw school vorm te geven. foto’s human touch fotography, istock

Om goed onderwijs in Wetenschap & Technologie ­b eter in beeld te krijgen, verzamelt TechYourFuture good practises van scholen waar W&T al succesvol geïntegreerd is. Door deze kennisvergaring kan ­TechYourFuture leerkrachten ondersteunen met les­ materiaal en handvatten voor een andere didactische aanpak. Om leraren en leerlingen in het primair ­onderwijs extra te enthousiasmeren voor W&T heeft TechYourFuture de handen ineen geslagen met het Weekend van de Wetenschap. De samenwerking heeft geresulteerd in lesmateriaal waarbij een ­professional uit een bedrijf een gastles komt geven op een basisschool (groep 7/8) en de leerlingen actief aan de slag gaan met een W&T opdracht. Vervolgens

38-39_EDG_PO_Sept15_TYF.indd 38

kunnen de leerlingen (en ouders) tijdens het Weekend van de Wetenschap het bedrijf bezoeken.

Technonieuws in de klas Bij het ontwikkelen van lesmateriaal wil TechYourFuture vooral aansluiten bij bestaande organisaties en instanties die zich ook met onderwijs en W&T bezig­ houden. (Zie ook het kader Ontdek het Zelf op de volgende pagina.) Zo heeft TechYourFuture in samenwerking met Nieuws in de Klas het gratis lespakket ‘Technonieuws in de klas’ gelanceerd. Het pakket is ontwikkeld door Codename Future en maakt leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs ­bewust van wetenschap en technologie in het nieuws. Van het bakken van brood tot het betalen zonder bankpas: het kan niet zonder technologie. Door het nieuws gericht te volgen, zien leerlingen welke rol wetenschap en technologie spelen in hun eigen leefomgeving. Met het ­lespakket onderzoeken leerlingen wetenschaps- en ­techniekonderwerpen in het nieuws en presenteren daarna hun bevindingen aan de klas. Het lespakket sluit aan bij Nederlands, techniek en de maatschappij­ vakken. Bovendien werken leerlingen aan 21st century skills, mediawijsheid, informatievaardigheden en burger­ schap. Technonieuws in de klas is gratis beschikbaar via http://codenamefuture.nl/technonieuws. Het les­ pakket bestaat uit drie onderdelen: een instructieles voor het digibord, een set opdrachtenbladen en een stappenplan. Via de Nieuwsservice van Nieuws in de klas zijn de benodigde (digitale) dag- en weekbladen kosteloos aan te vragen.

26-08-15 17:35

WETENSCHAP & TECHNIEK

Wetenschappelijk onderzoek TechYourFuture helpt bij het integreren van W&T in het onderwijs door middel van wetenschappelijk onderzoek en het ontwikkelen van lessencycli. Jos ­Brunninkhuis, algemeen directeur van TechYourFuture, vertelt: ‘Leerkrachten worden afgerekend op taal en rekenen. De huidige generatie leerkrachten heeft op de pabo ook geen les gehad in W&T. Wij helpen hen om in ontwikkelteams lessencycli op te zetten. Het gaat erom dat leerkrachten zich bewust ­worden van de kansen die W&T biedt op interessant onder­wijs.’ Het project ­TechYourFuture is g ­ eslaagd als leerkrachten

voldoende zijn geschoold en W&T-lessen moeiteloos integreren in de rest van het ­c urriculum, vindt ­ Brunninkhuis. ‘Wetenschap & Technologie moet een ­ duurzame plek krijgen in opleiding en bedrijfsleven. Het bedrijfsleven is marktgericht en het onderwijs is meer gericht op vorming. Maar een goede samen­werking kan zeker tot stand komen.’

Hoe maak je nu van jouw klas een laboratorium of ontdekhoek? Alle scholen die vragen hebben over de manier waarop je Wetenschap & Technologie een plaats kunt geven in het onderwijs kunnen bij ­TechYourFuture terecht. Meer informatie: www.techyourfuture.nl

Ontdek het Zelf!

Onderzoekend, ontwerpend en ontdekkend leren met je leerlingen, op een leuke en laagdrempelige ­manier?

Dat kan met de uitdagingen van Ontdek het Zelf. Het lesproject stimuleert een creatieve en nieuwsgierige houding bij leerlingen in het basisonderwijs.

De uitdagingen komen zes keer per jaar uit. Vorig schooljaar werden leerlingen bijvoorbeeld uitgedaagd om een speeltoestel te ontwerpen, de migratieroute van dieren te onderzoeken of te onderzoeken hoe een boon groeit. De leerdoelen van Ontdek het Zelf sluiten aan bij het SLO leerplankader Wetenschap & Technologie. Hierbij gaat het onder meer om het ontwikkelen van wetenschappelijke vaardigheden en denkwijzen door te onderzoeken en ontwerpen, maar ook om het stimuleren van verwondering en nieuwsgierigheid. Scholen ­kunnen een betaald abonnement nemen op de uitdagingen. Dit kan bekostigd worden vanuit de subsidie van de regionale Expertisecentra Wetenschap & Technologie.

Speciaal voor de Kinderboekenweek Voor de Kinderboekenweek 7 t/m 18 oktober 2015 wordt een speciale reeks uitdagingen uitgebracht.

Het thema van de Kinderboekenweek (Raar, maar waar!) is Natuur, Wetenschap & Technologie. Bij 17 van de 20 kerntitels zijn uitdagingen ontwikkeld, die in het lespakket van de Kinderboekenweek zijn opgenomen. Naast de uitdagingen wordt ook een training voor leerkrachten ontwikkeld. Deze facultatieve training is erop gericht leerkrachten te helpen zich de didactiek van het onderzoekend en ontwerpend leren eigen maken. In oktober 2015 wordt de training voor het eerst gegeven in Dordrecht. Meer weten over de uitdagingen, trainingen of vrijblijvend een uitdaging ter voorbeeld ontvangen?

Mail marieke@praktijk.nu of kijk op www.ontdekhetzelf.nu.

PrimaOnderwijs 39

38-39_EDG_PO_Sept15_TYF.indd 39

26-08-15 17:36

Nieuwsgierigheid als

21st century skill?

Nieuwsgierige kinderen trekken betere conclusies en leren meer tijdens het onderzoekend leren. Dat concluderen ontwikkelingspsychologen van de Universiteit van Amsterdam, die onderzoek doen naar de manier waarop jonge kinderen spelen en leren. De bevindingen zijn een steun voor het pleidooi om het stimuleren van nieuwsgierigheid een plek te geven in het basis- en voortgezet onderwijs. Nieuwsgierigheid als 21st century skill? door brigitte bloem foto’s hanne nijhuis, talentenkracht publieksdag naturalis en vvbfoto, talentenkracht weekend van de wetenschap universiteit van amsterdam

‘Nieuwsgierigheid zet kinderen aan tot experimen­ teren, tot het zoeken naar oplossingen en tot door­ zetten op momenten dat het moeilijk wordt. De KNAW en Akademie van Kunsten pleiten dan ook – in het licht van Onderwijs2032 – voor het aanwakkeren van

nieuwsgierigheid bij kinderen in het basis- en voort­ gezet onderwijs. De ontwikkelingspsychologen Tessa van Schijndel, Ingmar Visser, Bianca van Bers, Brenda Jansen en Maartje Raijmakers bestuderen in het ka­ der van het TalentenKracht-programma al een aantal jaren de wijze van spelen en onderzoeken van jonge kinderen. Recent zijn zij ook geïnteresseerd geraakt in de rol die nieuwsgierigheid hierin speelt. Van ­Schijndel vertelt: ‘We lieten een grote groep kinderen tussen de 7 en 9 jaar oud een onderzoekend leren-taak doen.

Daarmee wilden we kijken of nieuwsgierige kinderen anders te werk gaan dan minder nieuwsgierige kinde­ ren. We waren erg benieuwd of we verschillen tussen

de groepen zouden vinden in de manier waarop kinderen experimenteren en kennis opdoen.’ De onderzoekers vonden geen verschil in hoe de kinderen te werk gingen.

Wel leerden nieuwsgierige kinderen meer van de op­ dracht. ‘Het verschil zit ‘m mogelijk in de reflectie op wat er gedaan wordt’, zegt Van Schijndel. ‘De resultaten zouden verklaard kunnen worden doordat de nieuws­ gierige kinderen vooraf betere hypothesen hadden of doordat zij beter in staat waren conclusies te trekken over wat ze hadden gedaan.’ Nieuwsgierigheid lijkt het voor kinderen dus makkelijker te maken om lesstof op te nemen, stelt Van Schijndel.

40

40-41_EDG_PO_Sept15_Nieuwsgierigheid.indd 40

26-08-15 17:37

WETENSCHAP & TECHNIEK Kleuters Ook onderzochten Van Schijndel en haar collega’s hoe kleuters reageren als ze tijdens het spelen in een situatie terechtkomen die niet overeenkomt met hun verwachtingen. Zo lieten ze kleuters spelen met een schaduwopstelling. In hun onderzoeksgroep was een grote groep kleuters die dacht dat alleen de grootte van een poppetje de schaduwgrootte van dat poppetje bepaalt. Deze groep werd in tweeën gesplitst. De ene helft kreeg een voorbeeld te zien dat tegen de eigen redenering inging. De andere helft kreeg een voorbeeld dat in lijn was met de eigen redenering. Kinderen die het voorbeeld zagen dat niet strookte met hun theorie, voerden betere experimenten uit dan de ­andere groep kinderen. ‘De kinderen deden dat op een manier die lijkt op de systematiek in wetenschappelijk onderzoek, ontdekten we’, zegt Van Schijndel. ‘Intuïtief wijzigen ze steeds één variabele, in dit geval de ­grootte van het poppetje, om te kijken wat er vervolgens gebeurt. De andere variabele, de afstand van het ­ ­poppetje tot de lamp, lieten ze in deze experimenten

ongemoeid. Zo konden ze zien wat het effect was van de aangebrachte verandering. Deze studie laat zien dat het geven van één simpel voorbeeld een positief effect kan hebben op het spelpatroon van jonge kinderen.’

Verschillen De vaardigheden die jonge kinderen laten zien tijdens hun spel, zien de onderzoekers als voorlopers van de 21ste eeuwse vaardigheden. ‘Als leraar is het belangrijk je te realiseren wat jonge kinderen al kunnen. Als je oppervlakkig kijkt, lijkt het alsof een kind maar wat doet’, schetst Van Schijndel. ‘Kijk je beter, dan ontdek je de intuïtieve

systematiek. Daar kun je op voortbouwen in je onderwijs. Er wordt nogal eens gezegd dat het huidige onderwijs kinderen hun nieuwsgierigheid afleert. ­ Daar ben ik het niet mee eens. Wel laten onze onderzoeken zien dat er grote verschillen in kennis en vaardigheden zijn tussen jonge kinderen. Zelfs binnen één leeftijdsgroep zijn er grote verschillen in wat kinderen weten en kunnen. Ook de mate van nieuwsgierigheid is heel verschillend. Het is belangrijk om daar als leerkracht rekening mee te houden en op aan te ­sluiten. Adaptief onderwijs is daarom in lijn met onze conclusies.’

Begeleiden Onderzoekend spel van kinderen wordt ook beïnvloed door begeleiding van volwassenen. Met bijzonder hoogleraar cognitieve ontwikkelingspsychologie Maartje Raijmakers, verbonden aan Science Center NEMO, doen de UvA-psychologen regelmatig onderzoek naar de verschillende manieren waarop je ­kinderen kunt begeleiden. Van Schijndel: ‘Je kunt bijvoorbeeld open vragen stellen, of enthousiast aanmoedigen, maar kinderen zelf laten ontdekken. Een andere manier van begeleiden is het beschrijven van wat er gebeurt. De begeleider benoemt dan belangrijke onderdelen van de omgeving en effecten van de

manipulaties van de kinderen. Bij ons laatste onderzoek in NEMO keken we welk type begeleiding het beste werkte. Wanneer de begeleiders beschreven wat er gebeurde, lieten kinderen in deze studie het hoogste niveau van spel zien. Dit effect wordt mogelijk verklaard doordat de begeleider de aandacht van de kinderen stuurde in de richting van de onderdelen en effecten van de opstelling.’

Wil je meer weten over het UvA-onderzoek?

Stuur dan een e-mail naar t.j.p.vanschijndel@uva.nl

PrimaOnderwijs 41

40-41_EDG_PO_Sept15_Nieuwsgierigheid.indd 41

26-08-15 17:38