38 minute read
TROPISCHE VERRASSINGEN
by Travelpro
“ZONNIGE VOORUITZICHTEN, MAAR WEES ER SNEL BIJ”
Dat het prachtige eilanden zijn, dat weten we. Maar wat mag je écht niet missen? Waar moet je rekening mee houden? En wat zijn de verwachtingen voor dit jaar? We spreken met de verkeersbureaus van Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten.
DOOR: DYLAN CINJEE
Aruba
Jaap Ellis
De boekingen naar Aruba lopen heel goed volgens Jaap Ellis (Sales en Marketing Manager Europe bij Aruba Tourism Authority). Jaap: “De vooruitzichten zijn heel positief. Als we zo doorgaan dan zullen we snel op het niveau van 2019 zitten. Het gaat beter dan verwacht, Nederland is ook de snelst groeiende markt voor wat het herstel betreft. Alhoewel het momenteel wel een last minute-markt is, zien we toch al dat er voor Q3 en Q4 goed geboekt wordt. Dat is ook wel aan te raden, want iedereen wil ook in het najaar weer lekker op vakantie gaan. Sinds maart 2022 hoeven reizigers uit heel de wereld niet langer een negatief Covid19-testresultaat of een vaccinatiebewijs aan te tonen. Reizigers moeten nog wel voor vertrek Aruba's Embarkation/Disembarkation (online immigratiekaart) invullen en de Aruba Bezoekersverzekering aankopen. De zomer ziet er goed uit, Dat blijkt uit de berichtgeving die we krijgen vanuit de partners op Aruba en hier in Nederland. Maar we gaan natuurlijk niet achteroverleunen. We hebben drukke maanden voor de boeg. Het doel van Aruba is om weer terug naar normaal te gaan, zoals
zijn en ga die bezoeken. Wat je ook niet mag missen is lunchen bij Zeerovers en de dag eindigen bij Bochincha met een ijs en ijskoude Balashi. Ook een must-see is Mangel Halto, een van de beste plekken om te snorkelen, kajakken en paddleboarden.”
Local
Nieuw zijn de ’signature experiences’. Dit zijn ervaringen waarbij mensen het eiland als een echte ‘local’ beleven. Sinds de uitbraak van de pandemie is de manier waarop reizigers een land ontdekken danig veranderd. Veel reizigers kiezen ervoor om de natuur op te zoeken en weg te blijven van plekken waar drommen mensen zich begeven. Kleinschalige belevenissen met het eigen gezelschap of een kleine groep met een geringe impact op natuur en milieu genieten de voorkeur. Afwijken van de gebaande paden lijkt centraal te staan. Ook op Aruba is in toenemende mate op ingespeeld met zogeheten signature experiences. Van kleinschalige, betekenisvolle tours op onontgonnen terrein tot luxe picknicks op een idyllische plek.”
Miles Mercera
Bonaire
in 2019. Het herstel gaat goed op dit moment en dat willen we graag zo houden.”
Enige schaarste
Voor wat betreft de accommodaties op het eiland is er enige schaarste, laat Jaap weten. “Maar er is altijd wel beschikbaarheid. De leukste plekjes worden al snel geboekt. Dus wees er vooral vroeg bij. Vanuit Amsterdam vliegt KLM zeven keer per week en TUI drie keer per week. Via Amerika wordt er gevlogen met Delta, wat trouwens een hele leuke combi is, een paar dagen het bruisende Manhattan en dan chillen op de mooiste stranden van de wereld op Aruba. Een goede tip voor je klanten is het huren van een auto en het eiland zelf ontdekken. Vraag aan de locals wat hun favoriete plekjes NIEUWE DUURZAME INITIATIEVEN OP BONAIRE
De boekingen voor Bonaire blijven binnenkomen, laat Miles Mercera (directeur Tourism Corporation Bonaire) weten. “Ook partijen vanuit Nederland, die we hebben gesproken op TravDay, bevestigen dat het er goed uitziet voor de zomerperiode. Belangrijk nieuws is dat de testverplichting is opgeheven. Daarnaast werken we aan nieuwe duurzame initiatieven, waaronder een nieuwe Bonaire Bond die op 22 april, de dag van de aarde, is geïntroduceerd. Dit initiatief is een doordachte bestemmingsbelofte die bezoekers uitnodigt om verantwoord te reizen en het eiland te respecteren. Doel van de actie om bezoekers een belofte te laten ondertekenen is de natuurlijke aantrekkingskracht van Bonaire te behouden voor de aankomende jaren. De Bond is ontworpen om te herinneren aan hoe cruciaal duurzaam toerisme is voor de leefomgeving van de lokale gemeenschap.
Het eiland gaat nog een stap verder in diens inspanningen voor de natuur met een nieuwe investering in natuurbehoud via de stichting Reef Renewal Bonaire door koraalbomen te adopteren namens bezoekers die de bond ondertekenen. Deze koraalbomen koesteren elk meer dan 100 stukken koraal, dus de donatie gaat direct terug naar het herstel van de riffen van Bonaire.” lastig te missen, zegt Miles. “Of je nu gaat snorkelen en in het kristalheldere water prachtig onderwaterleven ziet, of op het land avonturen in de natuur beleeft, van loungen op een strandbedje, golfen in de woestijn en wandelen door het prachtige Washington Slagbaai Nationaal Park, tot zwemmen in een grot, of landzeilen tussen de cactussen, het is allemaal even uniek en meer dan de moeite waard. We maken ons op voor een spannend jaar. Hoewel onze onderwaterwereld altijd een trekpleister zal zijn, bieden we een veelheid aan ervaringen die diverse reizigers aanspreken, waaronder verbeterde eetgelegenheden en luxere accommodaties om aan de vraag te voldoen van wereldwijze en milieubewuste reizigers die Bonaire steeds meer ontdekken. Chogogo Dive & Beach Resort Bonaire is een gloednieuw, gezinsvriendelijk resort aan zee, dat op 1 december 2021 is geopend. Het strandresort biedt viersterrenvoorzieningen met 196 appartementen, vijf villa's, twee restaurants en een 'lazy river'-waterbaan die de twee zwembaden van de accommodatie met elkaar verbindt. Het gehele project wordt naar verwachting op 31 maart 2022 afgerond. Bloozz Resort Bonaire komt naar het eiland in de tweede helft van 2022. Dit nieuwe resort met drie gebouwen huisvest 46 studio's en appartementen, beschikt over een magnesiumzwembad met een ingebouwde bar en heeft directe toegang tot Bachelor's Beach. De eigenaren van Bonaire Resort bouwen momenteel aan Sunset Beach Resort, een nieuw hotel met 106 luxe appartementen en penthouses in Bonairiaanse bouwstijl, een groot zwembad met ligbedden, een strandbar, een restaurant en casino. Het resort gaat naar verwachting in 2023 open.”
We maken ons op voor een spannend jaar ‘‘
Uitbreiding netwerk
Deze zomer vliegen TUI en KLM dagelijks vanaf Amsterdam naar Bonaire, in november komt daar een vlucht vanuit Brussel bij. Air Belgium zal vanaf begin november 2022 een driehoeksverbinding BRU-BON-CURBRU uitvoeren, waarbij Bonaire als eerste stop wordt aangedaan op de route vanuit Brussel. Miles: “Het vergroten van ons Europese luchtnetwerk en het aantrekken van een kwalitatief hoogwaardige reiziger zijn onderdelen van ons herstelplan voor toerisme, waaraan we met veel passie werken. Deze extra luchtverbinding is een unieke kans om nieuwe markten in België te ontsluiten en andere Europese doelgroepen beter te bedienen, waaronder Nederlanders in de zuidelijke regio’s en Duitse reizigers.”
Nieuwe resorts
De unieke natuurbeleving op Bonaire is
Muryad de Bruin
Op Curaçao kijken ze uit naar een zomer, zoals ze die gewend waren, zegt Muryad de Bruin (Regional Manager Europe van het Curaçao Tourist Board). “De vraag uit de Nederlandse markt is groot en we verwachten dat het gezellig druk wordt op het eiland, zoals dat al de afgelopen maanden zo is. Niet té druk overigens en met genoeg ruimte om heerlijk tot rust te komen. Zodra de vakanties beginnen verwelkomen we ook weer veel gezinnen op het eiland. We begrijpen van onze partners dat de boekingen voor Curaçao voor de komende maanden heel goed lopen. Ook de laatste maanden zijn qua boekingen uit Europa, en in het bijzonder uit Nederland, heel goed geweest. We zijn dan ook heel blij dat er zoveel reizigers voor ons dushi Curaçao kiezen. Buiten de maatregelen die nog gelden op het vliegveld zijn de rest van de maatregelen opgeheven. Belangrijkste is dat er geen test meer nodig is om naar Curaçao te reizen. Wel moeten bezoekers voor vertrek een Digital Immigration Card en een Passenger Locator Card invullen op dicardcuracao.com.”
Nieuwe ontwikkelingen
Muryad: “We hebben deze zomer dagelijks minimaal twee vluchten uit Amsterdam met KLM en TUI fly en op sommige dagen zelfs vier vluchten. Verder wordt er ook rechtstreeks vanuit Brussel gevlogen door Air Belgium. We verwachten dat Sandals Royal Curaçao 1 juni opengaat. Verder zijn er veel nieuwe ontwikkelingen zoals de bouw van de Marriott Courtyard en de renovatie van het Kura Hulanda complex in hartje Willemstad. Hier worden allerlei bedrijven, winkels, ateliers en restaurants geopend en een hotel ontwikkeld. Als je ziet hoeveel mensen blij terug zijn gekomen van een vakantie op Curaçao de afgelopen jaren, ook toen reizen helemaal niet zo vanzelfsprekend was, dan worden we daar heel erg gelukkig van. Deze zomer zien we veel mensen terug die wellicht niet hebben gereisd en daar kijken we echt naar uit. Heerlijk weer, veel te beleven en te ontdekken en die relaxte sfeer, daar zijn mensen nu meer dan ooit aan toe. Dus ons doel is om zoveel mogelijk mensen terug te laten komen, want juist de bezoekers die meerder keren naar Curaçao zijn geweest zijn onze echte ambassadeurs.”
Goed verzekerd
Het is nog steeds heel belangrijk dat reizigers goed verzekerd zijn, laat Muryad weten. “Mochten ze om wat voor reden dan ook positief testen dan zullen dan zullen ze daar goed voor verzekerd moeten zijn. Verder raden we aan ruim op tijd te boeken om zo keuze te hebben uit accommodatie en huurauto. Raad je klanten ook aan om het eiland te verkennen. Gelukkig weten veel bezoekers dat ze een auto kunnen huren of een gids kunnen boeken om het eiland te ontdekken. Zo ontdekken ze natuurlijk de meer dan 35 stranden, Christoffelpark en de dorpjes op het eiland maar er zijn ook een aantal musea waar je de geschiedenis en cultuur van het eiland kan leren kennen zoals Kas Di Pal'i Maishi en het Kura Hulanda Museum. Of bezoek lokale ondernemers die lokale producten verbouwen en gebruiken en daar leuk over kunnen vertellen, zoals bijvoorbeeld Hofi Cas Cora of de tuin van Dinah Veeris of ontdek het verhaal achter nieuw lokaal rummerk: Rom Tambú. Als deal van de samenwerking met Ajax komt de selectie van Ajax 1 eind mei naar Curaçao voor een wedstrijd tegen het nationale team van Curaçao op 20 mei. Dat wordt een echt
feest want het nationale team van Curaçao doet het goed. Een mooie combinatie van sport en een relaxte vakantie. Op 7 juni vindt het evenement Velas Latinoamérica Curaçao 2022 weer plaats. Deze regatta van tallships en andere vaartuigen vanuit de hele wereld doet Curaçao aan. Dit levert spectaculaire plaatjes op en is een evenement om niet te missen.”
Wie naar Saba op vakantie wil, moet er vroeg bij zijn. “Er zijn al veel periodes waarin het eiland is volgeboekt, dat komt ook door het beperkte kameraanbod dat we op het eiland hebben. Wel wordt er op dit moment gewerkt aan twee nieuwe accommodaties”, laat Malinda Hassell (directeur bij Saba Tourist Bureau) weten. Malinda: “Op dit moment zijn de boekingen vanuit Nederland wat laag en daarom willen we meer Nederlanders aantrekken door zichtbaarder te zijn op de markt. We ontvangen ongeveer 20% van onze bezoekers uit Nederland, een groei van ongeveer 3% sinds 2019. Goed om te weten is dat nog niet alle Covid-maatregelen zijn opgeheven, wel zijn er al veel versoepeld. Wel hebben bezoekers die langer dan een dag verblijven een negatieve testuitslag nodig, dit kan een PCR-test van 72 uur oud zijn of een Antigeen-test van 48 uur. We kijken positief naar aankomende zomer, Saba herstelt zich geleidelijk en we hopen tegen die tijd ook een nieuw accommodatie te hebben geopend met 24 extra kamers. Saba viert ook carnaval in juli en we kijken er naar uit om dit jaar het aantal Nederlandse marktbezoekers te laten groeien. Saba zal altijd wat onbekender blijven, want het is een van die bestemmingen buiten de gebaande paden. Dat is wat het eiland uniek maakt.”
Verbindingen
Malinda: “Er zijn verschillende manieren om op het eiland te komen. Winair biedt momenteel twee dagelijkse vluchten aan vanaf de belangrijkste hub Sint Maarten, het schema is gebaseerd op vraag. Winair heeft ook codeshareovereenkomsten met KLM. Daarnaast biedt SXM Airways ook privécharterdiensten. Maar niet alleen via de lucht is Saba te bereiken. Aqua Mania biedt Edge Ferry vanaf Simpson Bay in Sint Maarten op woensdag en vrijdag. Makana Ferry Service vaart vier keer per week tussen Sint Eustatius en Sint Maarten. Op het eiland zelf wordt er ook niet stilgezeten. Queen's Hotel wordt gerenoveerd, maar is momenten wel open en operationeel. Arawak Hotel bevindt zich in de laatste fase en zal binnenkort openen met 24 kamers en zal ook een nieuw restaurant bevatten. Scouts Place wordt gerenoveerd en geüpgraded, 30 boetiekhotelkamers en een restaurant, waarschijnlijk afgerond in 2024 en de bouw van de nieuwe botanische tuin is in de laatste fase.”
Samenwerking SSS-eilanden
Dit jaar werkt Saba aan het herstel van bezoekers naar aantallen zoals voor de pandemie. “We richten ons op een nichepubliek dat geïnteresseerd is in een vakantiebestemming zoals Saba, maar ook door het creëren van een uniek toeristisch product proberen we meer bezoekers aan te trekken. We blijven aan Destination marketing doen en kijken ernaar uit om meer bezoekers vanuit Nederland te
Malinda Hassel
SABA WIL MEER NEDERLANDSE BEZOEKERS AANTREKKEN
Saba
mogen verwelkomen. Ook door nauw samen te werken met de verkeersbureaus van Sint Maarten en Sint Eustatius, bieden we samen als SSS-eilanden een unieke eilandhoppendeervaring. Dit versterkt de regio en verhoogt de beleving voor de bezoeker. Saba Tourist Bureau is momenteel ook bezig met het ontwikkelen van een toeristisch masterplan dat Saba een betere strategische aanpak zal geven voor de komende vijf jaar. Hoogtepunten die bezoekers niet mogen missen zijn onder meer Cloud Forest Hike, een wandeling naar het hoogste punt in het Nederlandse Koninkrijk Mount Scenery op 877 meter, bezoekers ontvangen ook een certificaat van hun prestatie. Saba Spice & Lace work: proef Saba's gekruide likeur, bezoek de kantkamer en kantdames om het handwerk te zien dat uniek is voor het eiland. Kunstworkshops, ervaar Saba's kunstgemeenschap, van het maken van glas, tie-dye en textielworkshops tot sieraden. Charmante dorpjes, bezoek de vier dorpen en geniet van de relaxte sfeer, panoramische uitzichten, huisjes en gastvrijheid van het eiland. Als je een duiker bent, biedt Saba een unieke onderwaterervaring in het Saba Marine Park. Er zijn ook snorkeltrips beschikbaar.” hebben alle bezoekers, volledig en onvolledig gevaccineerd, een negatieve PCR (NAAT) Test nodig, 48 uur voor aankomst. Tijdens de pandemie had Sint Eustatius een van de laagste aantallen aan Covid-19 gerelateerde sterfgevallen in het Caribisch gebied. Dit heeft ons gepositioneerd als een van de veiligste bestemmingen in de regio. We zien een toenemende belangstelling voor het eiland. Er gebeuren veel spannende dingen. Met een dergelijke hype en interesse verwachten we dat het eiland ook het komende seizoen een aanzienlijke toename van het aantal toeristen zal zien. De huidige reistrends die we zien passen goed bij ons eiland. Op afstand, buitenshuis en contact maken met de lokale bevolking.”
Meer beschikbaarheid
Recht tegenover de slapende vulkaan, The Quill, heeft een gloednieuw boutique lifestyleresort, het Golden Rock Resort haar deuren geopend in september 2021. Charles: “Door dit resort te verwelkomen, voegen we 32 kamers en suites samen met 22 villa's toe aan de beschikbaarheid op de eiland. Er wordt met dit resort nu een nieuw segment van luxe aangeboden op het eiland die een nieuw doelgroep zal aantrekken. Ook Breeze, een eersteklasrestaurant van het resort, is geopend. Met uitzicht op de oceaan is Breeze een prachtige culinaire toevoeging voor toeristen en de lokale bevolking. Om Sint Eustatius te bereiken worden er vluchten aangeboden via Sint Maarten met Winair. Andere opties via Saint Kitts, Saint Thomas en Bonaire worden momenteel onderzocht. Er zijn twee vluchten per dag naar met Winair via St. Maarten. Het management van Winair verwacht meer vraag en dus meer vluchten. Vanwege de pandemie boeken reizigers steeds vaker last minute, dus het is moeilijk om precies te bepalen wanneer er meer vluchten naar het eiland zullen worden toegevoegd.”
Charles Lindo
DE HUIDIGE REISTRENDS PASSEN GOED BIJ SINT EUSTATIUS
Voor de pandemie verwelkomde Sint Eustatius tussen de 12.000 en 14.000 toeristen per jaar, voornamelijk duikers en natuurliefhebbers, maar ook een mix van geschiedenisliefhebbers en nieuwsgierige reizigers. “Het eiland is een juweeltje als het gaat om duiken, geschiedenis en weelderige natuur”, aldus Charles Lindo (Tourism Director Sint Eustatius). Als toeristen Sint Eustatius willen bezoeken, moeten ze 72 uur voor aankomst een EHAS-formulier invullen. De meeste Nederlandse bezoekers komen via Sint Maarten aan, ook zij vragen een EHAS-formulier aan. Dit is een ander formulier dan het Sint Eustatius-formulier. Verder
May Ling Chun
Pinel Island
© Donovane Tremor
De vooruitzichten voor komende zomer op Sint Maarten zijn goed, met veel evenementen die bezoekers zullen trekken uit alle regio’s in Europa, het Caribisch gebied en de Verenigde Staten. May Ling Chun (directrice Sint Maarten Tourist Bureau): “Europa is 26% van onze totale overnachtingen, vorig jaar verwelkomden we meer dan 20.000 Nederlandse bezoekers. Op dit moment zijn nog niet alle maatregelen opgeheven. Mondkapjes zijn niet meer verplicht, maar bedrijven mogen zelf bepalen of ze dit nog hanteren. Als je volledig gevaccineerd bent, heb je geen PCR-test / Antigeen-test nodig om het eiland te betreden. Sinds 1 april 2022 kunnen ook niet-volledig gevaccineerde reizigers met een negatieve Antigeentest naar binnen. Alle toeristen moeten 72 uur voor aankomst een EHASformulier invullen. KLM vliegt drie keer per week op zondag, dinsdag en vrijdag in een driehoeksverbinding AMS-SXM-Trinidad.”
400 restaurants
May Ling: “Bij het boeken van Sint Maarten is het belangrijk voor reisagenten om te weten dat er nog een verplichte verzekering nodig is om je te beschermen in geval van Covid. Het kost 15 US$ (EHAS) en kan 72 uur voor aankomst worden uitgevoerd. Dit jaar zal Sint Maarten de beleving meer promoten door middel van geschiedenis, cultuur en erfgoed. We willen dat bezoekers zich onderdompelen in de gemeenschap en dit zelf echt kunnen ervaren. Wat je ook niet mag missen is het vliegtuigspotten op Maho Beach, een uniek strand in de wereld. Maar ook zeker het ervaren van een de geweldige restaurants en lokale eetgelegenheden op het eiland. Zowel het Nederlandse als het Franse deel van Sint Maarten staan bekend als de culinaire hoofdstad van de Caribbean. Er zijn maar liefst 400 restaurants op het eiland. Van kleine lokale barbecuetrucks tot luxe Franse restaurants, er is voor ieder wat wils en voor elk budget. Daarnaast is carnaval vieren op Sint Maarten een echte belevenis. Het is het grootste feest van het jaar. Alle verschillende festiviteiten samen duren ongeveer een maand. Maar de leukste dagen, zoals de grote optocht, vinden plaats in de laatste week van april.”
Kleurrijk
Maar er is meer. “Op Sint Maarten heb je niet alleen kleurrijke mensen, maar nu ook kleurrijke muurschilderingen. Je kunt twaalf prachtige muurschilderingen zien in Philipsburg, de hoofdstad van het Nederlandse deel. Dit is een mooi initiatief van stichting 'Be the Change' om het eiland meer kleur te geven, lokale artiesten te promoten en ervoor te zorgen dat zowel de lokale bevolking als toeristen het eiland blijven ontdekken. Onlangs hebben we de 42e editie van de Heineken Regatta gevierd. Het was geweldig om zeilers van over de hele wereld terug op ons eiland te mogen verwelkomen. En natuurlijk eilandhoppen. Hoe leuk is het om meerdere eilanden in één vakantie te combineren. Vanaf Saba, Sint Eustatius of Sint Barth. Allemaal heel dichtbij en gemakkelijk te bereiken via Ferry of Winair.”
AUTOTROTS
Terwijl op slechts drie uur vliegen de bommen blijven vallen en de corona-epidemie zich in de ‘zomerslaap’ bevindt, krabbelt onze eigen sector er langzaam weer bovenop. Het seizoen lijkt weer als pre-corona en dat betekent ook de terugkeer naar oude branchehobby’s, zoals de werkgroepjes milieubewust en duurzaam ondernemen. Een sociaal stokpaardje of opportunisten die het daadwerkelijk opnemen voor de toekomstige generatie? Ik blijf het een ingewikkeld, maar soms ook bedenkelijk onderwerp vinden. We laten klanten vrijwillig CO2 compenseren, maar die ondersteunen dat vervolgens nauwelijks. De vraag is of we echt het milieu willen verbeteren of betreft het vooral een middel voor organisaties om zich duurzaam te profileren?
Vliegschaamte Een voorbeeld is Sunweb die begin dit jaar nog diverse talkshows haalde met revolutionaire ideeën over natuurvakanties in de Ardennen als vervanging voor de extra vliegvakantie. Een recent bezoekje aan deze website levert nu slechts twee magere Roompot bungalowparken op in België, maar wel tientallen Superdeals om voor onder de € 200 in een 737 naar de zon te vliegen. De natuur kan nog wel even wachten dus...
Zo ook KLM die de ticketprijzen verhoogt, omdat ze nu een half procentje gezond bakvet bij de brandstof gieten. Tegelijkertijd worden net over onze grens meer dan 19.000 (negentienduizend!) geheel lege spookvluchten uitgevoerd, enkel om landingsrechten te behouden. En als dat nu op biobrandstof zou zijn... TUI Fly Green lijkt na 2020 zelfs gestopt met de ambities qua bijdrage aan de klimaatverandering, althans volgens de eigen website, die daarna nooit meer is bijgewerkt.
Pieter Melieste Manager Touroperating ACSI
Toegegeven, een citytrip dichterbij, zoals Berlijn met de trein is tegenwoordig best betaalbaar, maar kost je inclusief de ellendige overstap midden in Hannover toch nog ruim veertien boemeluren heen en terug. Richard Branson van Virgin laat bovendien zien dat investeren in een nutteloos supersonisch ruimtevluchtje 80 kilometer boven de aarde blijkbaar lucratiever is dan het privaat ontwikkelen van hogesnelheidstreinen voor de relatief korte afstanden hier op aarde.
Het voelt allemaal wat ongemakkelijk en maakt mij niet altijd even trots op de sector waarin ik werk. Gelukkig zie ik binnen mijn werkveld ook leuke ontwikkelingen. Onze ACSI-inspecteurs, die jaarlijks circa 10.000 campings bezoeken, hebben de afgelopen jaren extra geïnspecteerd op campings met laadpunten voor elektrische auto’s (nu al meer dan 800 campings). Er zijn al stacaravans met zonnepanelen en met nog meer glamping-lodges met interieur van afvalhout zijn we echt goed op weg. Zelf ben ik in het bezit van een waterstofauto waarmee ik recent probleemloos naar de Zwitserse Alpen ben gereden. Naast goedkoop en snel vullen (tanken is natuurlijk niet meer van deze tijd) heb ik daarmee ook nog eens de lucht gezuiverd van half Duitsland, want hoe meer je met deze auto rijdt, des te schoner de lucht. Lang leve de techniek en van vliegschaamte naar auto(vakantie)trots!
Pieter Melieste
DOOR:
THEO DE REUS
De Luchtvaartnota 2020-2050, waarin de ontwikkeling van Schiphol wordt beschreven, telt 124 pagina’s. Maar het belang van één specifieke doelgroep komt niet aan bod; dat van de passagier.
De ANVR komt eind april met een geactualiseerde versie van een eerder verschenen rapport om het belang van leisure-vervoer op Schiphol nogmaals te benadrukken. Voor Mark Harbers, sinds 10 januari dit jaar minister van Infrastructuur en Waterstaat, staat de Luchtvaartnota 2020-2050 al definitief vast. Dat schreef hij 14 maart dit jaar in een brief aan de Tweede Kamer. Veel oppositiepartijen, maar ook de ANVR, denken daar anders over.
Veranderde situatie
De Luchtvaartnota 2020-2050 werd in maart 2020 gepresenteerd, net voor het uitbreken van de coronacrisis. Op 20 november van dat jaar stuurde het kabinet een definitieve versie van de Luchtvaartnota naar de Kamer, die aansluitend werd besproken. “In deze luchtvaartnota staat een omslag van kwantiteit naar kwaliteit centraal op basis van vier publieke belangen. Veiligheid, internationale bereikbaarheid, duurzaamheid en leefomgevingskwaliteit zijn bepalend voor de toekomst van de luchtvaart”, schrijft minister Harbers op 14 maart dit jaar. Verderop in zijn brief zegt hij dat er geen aanleiding is om deze beleidsnota aan te passen. De ANVR denkt daar anders over, zegt voorman Frank Oostdam. “Voor Harbers is de Luchtvaartnota een voldongen feit, die is wat hem betreft besproken en afgevinkt. Daar was de Tweede Kamer verbaasd over. De situatie is de laatste twee jaar dermate veranderd door corona, dat je het er op z’n minst nog een keer over moet hebben. Ik hoop dat dat gaat gebeuren.”
Rijkdom
Het grootste bezwaar van de ANVR is dat de Luchtvaartnota vooral oog heeft voor de hub-functie van Schiphol en de rol van KLM daarbij. Oostdam: “Ik vind het gekozen uitgangspunt gewoon verkeerd, te weten het uitgangspunt dat transfer/’hub and spoke’ essentieel zou zijn voor de diversiteit en ‘rijkdom’ van het netwerk. Dat was zo, maar is natuurlijk niet meer zo. Die rijkdom en diversiteit hoeft niet per definitie op deze manier te worden ingevuld. En die dimensie mis ik.” Hij vervolgt: “En dat terwijl leisure-vervoer goed is voor twee derde van het vliegverkeer via Schiphol. Zoals gezegd gaat het in de nota vooral over de hub-functie van Schiphol en KLM, maar niemand noemt het belang van point-topoint vervoer.” De noodkreet van de ANVR komt niet bepaald onverwacht. Al in april 2019, toen in Haagse ministeries volop aan de Luchtvaartnota werd gewerkt, riep de ANVR al: “Vergeet het belang van vakantiereizen in de luchtvaartnota niet..”
Reismotief
Het ministerie van Verkeer en Infrastructuur werkte in het vroege voorjaar van 2019 aan een voorbereidende notitie over de gevolgen van het nieuwe luchtvaartbeleid voor de leefomgeving. Deze notitie lag ten grondslag aan de Luchtvaartnota. De ANVR benadrukte toen
al om ook het belang van vakantiereizen in de notitie mee te nemen. Als dat niet zou gebeuren, was de kans groot dat deze een ondergeschikte plaats zou krijgen in de uiteindelijke Luchtvaartnota, verklaarde adjunctdirecteur Walter Schut van de ANVR destijds. “Het aandeel leisure-vervoer is groeiende in volume én in percentage. Vreemd genoeg ontbreekt dit leisurereismotief volledig in de notitie”, aldus Schut in april 2019 tegen Travelpro.
Teleurgesteld
Inmiddels zijn we drie jaar verder en is de Luchtvaartnota een feit. De vrees van de ANVR is uitgekomen: over het belang van leisure-vervoer op Schiphol wordt in de 124 pagina’s nauwelijks gesproken. Oostdam is teleurgesteld. Hij spreekt van ‘een voortzetting van het oude denken’. De ANVR heeft zich er de afgelopen jaren niet van afgemaakt met een simpel briefje aan de minister, maar gaf opdracht tot het schrijven van een wetenschappelijk rapport. In mei 2019 verscheen ‘Het belang van leisurevervoer op Schiphol’, geschreven door SEO economisch onderzoek, dat is verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.
Leisure
Eén citaat uit het rapport van SEO zegt alles: ‘Schiphol wordt in toenemende mate gebruikt door leisure-passagiers. Momenteel reizen twee op de drie passagiers met een leisure-motief. Vluchten van netwerkmaatschappijen zijn voor 65 procent gevuld met leisure-passagiers. Voor point-to-pointmaatschappijen is dat 75 procent.’ Nog een opmerkelijk aspect: uit het SEO-rapport blijkt dat vluchten van point-to-point maatschappijen 2,5 keer meer bijdragen aan de welvaart, onder meer uitgedrukt in bijdrage aan bruto nationaal product (BNP). Het lijkt desalniettemin of het rapport al vrij snel in een Haagse la is verdwenen, want in de Luchtvaartnota is er niets over terug te vinden. De Luchtvaartnota is volgens Oostdam “het voortzetten van denken in het bekende stramien”. “We vinden niets van ons SEO-rapport terug.”
Zoals gezegd, noemt de Luchtvaartnota vooral het belang van het hub-model van Schiphol, waarbij passagiers met KLM via Schiphol van- en naar verre bestemmingen vliegen en op Schiphol overstappen. Het belang van het point-to-point vervoer, kenmerkend voor vakantievervoer, komt nauwelijks aan bod. Walter Schut drukt het plastisch uit. “Het kan niet zo zijn dat de Nederlandse passagier achteraan moet sluiten omdat reizigers uit Scandinavië via Schiphol naar de Antillen vliegen.”
Definitie
Wat Oostdam betreft, zijn meerdere modellen naast elkaar werkbaar dan alleen maar het hub-model. “Het is geen kwestie van of-of, het kan ook beide. Het kabinet
Frank Oostdam
heeft onvoldoende gedefinieerd wat men verstaat onder connectiviteit en wat men verstaat onder een kwalitatief hoogwaardig netwerk. Hoe ziet dat eruit? Dat is niet alleen het hub-model, het kan ook prima met het point-to-point model ernaast zijn.”
Zwijgende meerderheid
Oostdam: “Waarom zou een zevende frequentie vanaf Schiphol naar Barcelona met een vervuilend vliegtuig beter zijn dan een mooie leisure bestemming die bijdraagt aan de welvaart van Nederland? Dat bedoel ik met denken in het oude stramien.” Hij vervolgt: “Degene om wie het eigenlijk gaat, de klant, wordt amper aan het woord gelaten in de Luchtvaartnota. Het zijn de actiegroepen, de omwonenden, die hebben meegedaan aan het
overleg. Begrijp me goed, die omwonenden hebben hun gerechtvaardigde belang. Maar de zwijgende meerderheid, die een keer op vakantie wil met het vliegtuig, komt niet aan het woord, en dat is jammer.” In gesprekken met ambtenaren en Kamerleden werd het belang van het leisure-segment binnen de luchtvaart de afgelopen jaren continu benadrukt, zegt Oostdam. “Er heerst nog steeds het beeld dat vliegen vooral de zakelijke reiziger betreft, die af en toe een mainport-bestemming bezoekt. Dat is allang niet meer zo. De zakelijke reiziger blijft een paar dagen op zijn bestemming, laat z’n vrouw overkomen en is vervolgens vakantieganger. Er is geen tegenstelling tussen zakelijk en leisure, dus maak daarom geen onderscheid. Het gaat om een passagier die steeds van rol verandert. Je moet daarom niet in oude modellen denken.” Het leisure-segment is in de Luchtvaartnota het ondergeschoven kind, zegt Oostdam. “Vooral ook omdat de verhouding met twee derde leisure (inclusief visiting friends & relatives) de afgelopen twee jaar nog meer uit het lood is geraakt. Alle netwerkmaatschappijen zijn nog meer vakantievlieger geworden, want dankzij leisure boeken ze resultaten.”
Hub-model
Het oude denken moet doorbroken worden. Oostdam spreekt over ‘de emancipatie van de leisure-passagier’. “Er wordt te weinig stilgestaan bij nieuwe ontwikkelingen. Op bijna alle luchthavens in Europa blijkt het hubmodel het meest onder druk te staan. Een point-to-point netwerk is het meest succesvolle en is ook het meest gegroeid. Alleen bij Schiphol niet. Nogmaals, KLM is onze partner en ik wil me ook helemaal niet afzetten tegen KLM. Het is wel jammer dat alleen maar dat hub-model momenteel leading is. Dat hadden we graag anders gezien.” Gevraagd naar de gevolgen van het beleid, antwoordt Oostdam: “Minder focus op leisurevervoer op Schiphol betekent heel simpel: minder plek voor de aanbieders van leisure-reizen, zeker als straks na corona meer groei plaatsvindt.”
Slotruimte
Op basis van het bestaande SEO-rapport uit 2019 komt de ANVR eind april met een geactualiseerd rapport. Hierin wordt onder andere in beeld gebracht hoeveel vluchten vanaf Schiphol er op korte afstand plaatsvinden. “En als sprake is van krapte op Schiphol, hoe er ingekrompen kan worden zonder dat je hele groepen, lees de vakantieganger, uitsluit. Dat zou je kunnen doen door bepaalde korte afstanden niet meer aan te vliegen. Maar hoeveel procent is dat dan? We willen de beschikbare slotruimte in kaart brengen en kijken hoe je de ontstane ruimte op een nog duurzamere manier kunt invullen. Ook kijken we naar de welvaartsbijdrage, het belang van leisure, wat we hebben geleerd van de coronaperiode.”
Tweede poging
Oostdam: “We willen op een frisse manier naar het belang van luchtvaart kijken. KLM is een goede partner, want dankzij KLM is sprake van goede connectiviteit. Je moet ook kijken hoe je die connectiviteit op een duurzame en slimme manier invult. Dat kan wat ons betreft op diverse manieren die volstrekt naast elkaar kunnen blijven bestaan.’ Met het tweede rapport gaat Oostdam opnieuw de boer op bij politiek Den Haag. ‘Ook door corona is de situatie veranderd. We gaan een tweede poging wagen met een geactualiseerd rapport.”
“MEGADRUK OP REISBUREAUS NA CORONACRISIS”
DOOR:
ARJEN LUTGENDORFF
Profiteert het reisbureau daadwerkelijk van alle services die er zijn geboden tijdens de coronacrisis? De reacties naar aanleiding van de enquête zijn divers, maar de retailers die we persoonlijk spreken zijn het erover eens dat er een toename is te zien van het aantal reisbureaubezoekers en -boekingen na de coronacrisis in vergelijking met het laatste normale jaar voor de pandemie.
Michelle de Wit (Chief Retail Officer Prijsvrij/ D-reizen) ziet een hele positieve ontwikkeling in het imago van de reisbureaus bij D-reizen. “Na de herstart was het toch even afwachten hoe de klanten zouden reageren. Dat is over het algemeen genomen gelukkig enorm meegevallen. Door de enorme inzet van onze reisagenten zijn de klanten die bij ons verhaal kwamen halen goed opvangen en hebben wij ze kunnen verwijzen naar SGR en curatoren voor de afwikkeling van hun claims.” D-reizen heeft momenteel zo’n 80 winkels geopend. “De focus ligt de komende tijd op de verbouwingen van de huidige winkels. Ook zijn er plannen voor het openen van nieuwe winkels en upgrades van winkels waar de gemiddelde reissommen hoger liggen. Exacte aantallen kan ik nog niet benoemen.”
Boekingsrecords
Volgens De Wit hebben reisagenten tijdens de coronacrisis goed kunnen laten zien waar hun toegevoegde waarde ligt. “Dat betaalt zich nu uit. Naast klanten die voorheen ook het reisbureau bezochten, zien we dat veel nieuwe klanten het reisbureau opzoeken. Dat is natuurlijk een hele positieve ontwikkelingen. Klanten die voorheen zelf boekten, zien nu in dat het extra advies van een reisadviseur zeer waardevol is.” De Wit laat weten dat het aantal reisbureauboekingen in januari, februari en maart hoger ligt dan verwacht, maar dat ook online wekelijks weer nieuwe boekingsrecords worden verbroken. “Ook in april behalen we omzetten die boven verwachting liggen. De omzet die pre-corona in november en december viel, valt nu wat meer verspreid en het echte boekseizoen loopt daardoor langer door. We zien dat we met een breed, maar gefocust, aanbod en met ons scherp geprijsde eigen product, D-holidays voor D-reizen en Sunmix voor Prijsvrij, alle soorten klanten uitstekend kunnen bedienen. Het is wat dat betreft nu heel mooi in balans en het vult elkaar goed aan.”
Onbeschoft
“Het reisbureau gaat hooguit tijdelijk profiteren”, aldus een reactie op de enquête, terwijl een ander ‘profiteren’ een naar woord vindt. Weer een andere reisprofessional ziet dat ‘de ogen (van de consument, red.) eindelijk zijn geopend’. Bijna alle reisprofessionals zijn het erover eens dat de klant vooral op zoek is naar zekerheid. “Het reisbureau mag tegenwoordig de vluchten ook regelen (mits tegen redelijke vergoeding),” en “Ik weet niet hoelang dit zo blijft. Als het allemaal weer goed gaat, ben ik bang dat klanten toch weer veel zelf gaan regelen” en ‘Profiteren is een groot woord, maar door de juiste serviceverlening en hulp waar mogelijk is, komen
Leo van der Hoeven
klanten nu terug. Wat opvalt is dat mensen zelf boeken en vervolgens het reisbureau bellen voor service. Mensen zijn vaak gewoon onbeschoft; dat heb ik in 21 jaar niet eerder meegemaakt. Wij hebben heel veel groepen jongeren geboekt voor de zomer”, zijn enkele van de andere reacties. hebben gesloten, zien we wel nieuwe klanten. Echter veel bestaande klanten hebben we nog niet gezien. De mensen maken nog steeds misbruik van de diensten van het reisbureau om vervolgens zelf te boeken. Daar is niks aan veranderd. Het interesseert de mensen geen drol. Het is een illusie om te denken dat de mensen er anders over zijn gaan denken”, aldus een anonieme reactie. Mandy Pina van Reisbureau Harmelen laat weten dat het reisbureau nu zeker profiteert van de service die de laatste twee jaar is geboden. “Maar mensen hebben veel meer vragen over reizen naar bestemmingen. Men drukt nu minder snel op de onlineknop ‘boeken’. Dat is een mooie kans om weer goed duidelijk te maken dat de reisbureauprijzen gelijk zijn dan die op internet en benoem daarbij de extra’s die we als reisbureau bieden.”
Hartstikke druk
“Het is gelukkig hartstikke druk op de reisbureaus en bij de zelfstandige reisagenten. Ik ben ervan overtuigd dat we ook door de services die we hebben verleend tijdens de coronacrisis meer klanten en boekingen hebben dan voor de crisis. Het begrip ‘pakketreis’ is inmiddels bekend, twee jaar geleden moesten we nog uitleggen waarom je beter een pakketreis kunt boeken”, zo laat Leo van der Hoeven (directeur/eigenaar Reisburo Apollo en voorzitter ITAC) weten aan Travelpro. “Ik houd niet bij of het rendement beter is, maar we merken aan de vele nieuwe klanten dat de coronacrisis ervoor heeft gezorgd dat de vakantieganger sneller het reisbureau en de zelfstandige reisagent opzoekt. Ik zit met mijn reisbureaus in dorpen en daar valt het sneller op wanneer nieuwe mensen zich melden. Ik denk ook dat de mond-tot-mondreclame hier absoluut aan heeft
Klagen en hulp vragen
“Natuurlijk zijn er veel mensen die ons nu weten te vinden en om hulp vragen, maar naar mijn mening boekt 95% straks weer lekker op internet, omdat het een paar tientjes goedkoper is, en oh zo makkelijk. Pas als het weer misgaat, staan ze als eerste te klagen en weer om hulp te roepen”, aldus Romeo Stenzen (World Tracel Hoogeveen). “Daarnaast lopen de boekingen bij ons in het noorden volgens mij minder goed dan elders in het land. Bij ons in de stad is meer dan 50% niet gevaccineerd. Deze groep blijft thuis of gok het erop en gaat met de auto op vakantie, omdat ze geen QR-code willen en of geen vaccinatie c.q. experimentele prik of getest willen worden.”
Misbruik
“Doordat er in de regio reisbureaus hun deuren
bijgedragen. We horen dat mensen meer zekerheid willen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan het invullen van formulieren. Daar wil je geen risico mee lopen, en onze reisbureaumedewerkers hebben dat al zo vaak gedaan dat zij hierbij ontzettend goed kunnen helpen. Overigens ben ik blij dat het steeds minder vaak nodig is om zo’n formulier in te vullen.”
Van der Hoeven laat ook weten dat hij in de 'onwijs gelukkige omstandigheid' is dat hij nooit iemand heeft hoeven te ontslaan. “Mijn collega’s hebben hun uren uitgebreid en dat is ontzettend fijn. Overigens hebben ook de ZRA’s die bij Apollo zijn aangesloten het ontzettend druk. Als je hen ’s avonds belt, dan hebben ze nog heel veel uitzoekklussen.” Op de vraag of het imago van het reisbureau verbeterd is, en of Van der Hoeven er over nadenkt om extra reisbureaus te openen, antwoordt hij: “Ik heb betrekkelijk kort voor de coronacrisis nog het reisbureau van Marianne Vissinga (Het Langedijker Reisbureau) in NoordScharwoude overgenomen. Bij mij in de buurt zaten reisbureaus van Zonvaart (Heemskerk en Uitgeest) dat D-reizen werd, maar die zijn inmiddels gesloten. Wij zien nu klanten uit Uitgeest naar onze reisbureaus komen en ik heb overwogen om een extra winkel te openen. Als ik jonger was, dan was ik ervoor gegaan en ik zie het jongere collega’s in het land ook doen. Al blijft de reissector een rare branche met slechte commissies. Of de consument meer wil betalen voor de service van het reisbureau? Mijn eerste gevoel is dat men dat niet wil, maar wij rekenen sinds 1 november wel € 2 extra servicekosten. Overigens denk ik dat als we er € 5 bovenop zouden zetten, dat niemand erom zou weglopen.”
Waarde in gewicht
“Er had veel meer informatie aan de reizende consument moeten worden gegeven door de ANVR en SGR. Met deze service had de sector zich door goede reclame kunnen profileren. Er is niets mee gedaan, deze crisis had in alles een totale positieve wending kunnen geven aan het feit dat het voor de consument veel beter is om bij een reisbureau je vliegticket of reis te boeken. Het reisbureau had zijn waarde met gewicht in goud waard moeten laten zien, en dat is niet gebeurd”, aldus een reisprofessional die anoniem wil blijven.
Negatieve klank
“De website ongevaccineerdopvakantie.nl is zo'n groot succes, het overtreft alle verwachtingen. Ik pluste in maart 500% ten opzichte van 2019”, aldus Erica Dankmeijer van Reisbureau Acire. “Zelfs mensen die jarenlang bij een reisbureau hebben geboekt, komen nu bij ons omdat veel reisbureaus ongevaccineerde reizigers niet willen helpen omdat het te veel ‘gedoe’ zou zijn. Hierdoor krijgt het reisbureau wel een negatieve klank. Het profiteert alleen als we ons
ENQUÊTE
In een tijdsbestek van twee weken gaf Travelpro reisprofessionals de mogelijkheid om te stemmen op de volgende enquêtevragen.
Ontvangen jullie meer klanten op het reisbureau dan in 2019 (het laatste normale jaar voor de coronacrisis)?
Ja: 73,7%
Nee: 26,3%
Verwacht je dat het reisbureau lang profiteert van de service die is verleend tijdens de coronacrisis?
Ja 45,3%
Nee 54,7%
Wanneer 'ja' bij vraag 1: Wat is volgens jou de reden dat jullie meer klanten op het reisbureau ontvangen?
Door de service die we hebben verleend tijdens de coronacrisis: 31%
Doordat mensen nu pas weer durven te: 1,4%
Door het faillissement van grote reisbedrijven in de afgelopen jaren (Thomas Cook in 2019, D-reizen in 2021): 2,8%
Mensen hebben geen zin meer om urenlang op internet te zoeken 1,4%
Doordat de reisadviezen weer (bijna volledig) zijn genormaliseerd 0%
Een combinatie van verschillende factoren 3,4%
Er had méér aan gedaan moeten worden om het fysieke reisbureau positief in the picture te zetten tijdens de coronacrisis, want de Nederlandse consument is slecht op de hoogte van de USP's van het boeken via een reisbureau?
Ja 89,5%
Nee 10,5%
Door de service tijdens de coronacrisis zien we klanten in deze leeftijdscategorieën meer op het reisbureau dan in 2019 (het laatste normale jaar voor de coronacrisis).
18-25 jaar 16,8%
25 - 40 jaar 53,7%
40 - 67 jaar 25,3%
67 jaar en ouder 4,2%
Het imago van het reisbureau is door de service tijdens de coronacrisis verbeterd.
Ja 81,1%
Nee 18,9%
Door de service die is verleend tijdens de coronacrisis door reisbureaumedewerkers en door de coronacrisis zal het aantal reisbureaus in Nederland weer toenemen
Er wordt door de service tijdens de coronacrisis meer op het reisbureau geboekt dan via ons online kanaal
Ja 23,2%
Nee 76,8%
Ja 60,2%
Nee 39,8%
Profiteert het reisbureau van de service die is verleend tijdens de coronacrisis m.b.t. het aantal boekingen?
Ja 81,1%
Nee 18,9%
De consument is bereid om meer te betalen voor de service van het reisbureau.
Ja 71,6%
Nee 28,4%
hard maken voor alle reizigers, gevaccineerd en ongevaccineerd, en hier geen stelling in nemen door groepen uit te sluiten of niet te willen boeken.”
Chiller dan internet
Erik van der Waard (eigenaar van Internoord Travel Group BV Leeuwarden en voorzitter van Dutch Travel Alliance) zegt dat hij zeker een positief effect ziet in het aantal boekingen en reisbureaubezoeken naar aanleiding van de service die zijn reisbureaumedewerkers hebben gegeven tijdens de coronacrisis. “Het valt me op dat er steeds meer mensen zijn die ons reisbureau bezoeken, die laten weten dat ze voor de coronacrisis vaak zelf aan de slag gingen op internet, hetgeen bij ons ook kan, maar dat ter zijde. Deze mensen kiezen voor de service, ontzorging en de assistentie die ze krijgen op het reisbureau en laten weten het gemak van het boeken via een reisbureau ‘chill’ te vinden. Wie online zoekt, blijft vaak met vragen zitten die door onze medewerkers direct worden beantwoord.” Op de vraag of Van der Waard verwacht dat het reisbureau lang zal profiteren van de extra services die is geleverd tijdens de coronacrisis, antwoordt hij: “Eerlijkheidshalve ben ik benieuwd hoelang het zo blijft dat mensen de voorkeur geven aan het reisbureau. Het is net als bij een loonsverhoging. Als je het hoort ben je er blij mee, een maand later ga je ernaar leven en nog een maand later is alles weer zoals het was. Zo is dat ook wanneer mensen via het reisbureau boeken, dan ontstaat er opeens kritiek op het feit dat men te lang moet wachten op een uitzoekklus. Maar dat is al zo oud als de bijbel en niets nieuws. Overigens plussen bij ons op dit moment zowel de online boekingen als de boekingen die via de reisbureaus worden gemaakt. Daarbij wil ik wel de aantekening maken dat we nog niet met vlag en wimpel over 2019 heengaan, zoals ik van sommige collega’s hoor. We missen nog best veel verre bestemmingen. Als die er ook bijkomen, dan gaat het er heel erg goed uitzien.” is. Of we daar naar kijken omdat het reisbureau populairder wordt? Het speelt ook mee dat het aantal reisbureaus maar blijft afnemen met als laatste het grote faillissement van D-reizen.” Op de vraag hoe Van der Waard de toekomst van het reisbureau ziet, zegt hij dat hij die vraag al sinds december 1995 krijgt, het moment dat hij instapte in het familiebedrijf. “Mensen vinden dat kennelijk een interessante vraag. Ik denk dat het beste antwoord is dat Internoord sinds die tijd groter is dan ooit en er nog steeds groei is. Er wordt altijd van alles geroepen over reisbureaus, dat het eindig is, dan doen we dit niet goed en dan dat niet. Veel reisbureauondernemers en -medewerkers hebben zó hard gewerkt tijdens de coronacrisis, dat zegt ook wel wat over de toekomst. In de tijd van mijn ouders bleef het bedrijf groeien en groeien en ook nu blijft het groeien. Wij hebben de ellende goed doorstaan en zijn nog nooit zo groot geweest als dat nu het geval is. Voorlopig verwacht ik dat wij er nog wel even van de partij blijven.”
Ze vinden boeken via een reisbureau 'chill' ‘‘
Uitbreiding
In januari 2022 opende Van der Waard twee nieuwe Internoord-reisbureaus. Eén in Heerenveen en één in Harlingen. Drachten is pending. “Met de twee nieuwe winkels en één pending staat het totaalaantal op vijf Internoord-reisbureaus. “We zijn aan het kijken of er meer uitbreiding van het aantal reisbureaus mogelijk
Erik van der Waard
