166

‫* ھﻪﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻚ ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪‬‬ ‫ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ و‪‬ﺗﯿﺶ ﭘ‪‬ﺶ‬

‫ﺋﻪم‬ ‫ژ‬ ‫ﻣ‬ ‫ر‪ ‬ﺎره‬ ‫ﺗ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻜﺨﺮاو ﯾﺒ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﺗ‬ ‫ی ژﻧﺎ ﻪ ﺑ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻧﯽ ﺋﺎ ﭼﻮ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ﺑﺨﺎت‬ ‫زادی ﻣﯿﻦ‬ ‫ﻛ‬ ‫ﯚ‬ ‫ﻛ‬ ‫ﻧ‬ ‫ﻮ‬ ‫ﮕ‬ ‫ر‬ ‫دﺳﺘﺎن ﺮهی‬ ‫ﮔﯚﭬﺎری رۆﺷﻨﺒﯿﺮی‪ ،‬ﻛﯚﻣﻪ‪‬ﯾﻪﺗﯽ‬ ‫ﺋﻪدهﺑﯽ و ھﺰری‬ ‫ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻪ ﺑﻪ ژﻧﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺎﺷﻮری ﻛﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ژﻣﺎرهی ‪١٦٦‬‬ ‫‪١٠‬ی ﺑﻪﻓﺮاﻧﺒﺎری‬ ‫‪٢٧١٧‬‬

‫* ﺗ‪‬ﻜﯚﺷﺎﻧﯽ ژن ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ‬ ‫زهﺣﻤﻪت و دژواره‪ ،‬ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﺳﺘﻪم ﻧﯿﯿﻪ‬ ‫* ﺋﻪم ﻛﯚﻧﮕﺮهﯾﻪ ھ‪‬ﺰ دهداﺗﻪ ﺗﻪواوی‬ ‫ﺋﻪو ژﻧﺎﻧﻪی ﻛﻪ ﭘﻪرۆﺷﯽ ﭼﺎرهﺳﻪری دۆزی ﻛﻮردن‬

‫‪،‬ﺷﯚڕﺷ‪‬ﻚ ﻛ‪ ‬ژن ﺋﺎزاد ﻧ‪‬ﻛﺎت ﺷﯚڕش ﻧﯿﯿ‪‬‬ ‫ﺗ‪‬ﭬﮕ‪‬ر‪‬ﻜﯿﺶ ﻛ‪ ‬ﻧ‪‬ﺗﻮاﻧ‪ ‬ژﻧﺎن‬ ‫‪.‬ﺑ‪ ‬ڕ‪‬ﻜﺨﺴﺘﻦ ﺑﻜﺎت‪ ،‬ﺗ‪‬ﭬﮕ‪‬ر ﻧﯿﯿ‪‬‬

‫ژنێكی هۆشیار و رێكخستوو‪ ،‬كۆمه‌ڵگایه‌كی دیموكراتیك ‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬

‫شه‌هێن محمد حسن‬

‫سه‌رنووسه‌ر‬

‫د‪.‬رابیعه قاسم‬ ‫ژماره‌ی متمانه‌ سه‌ندیكای‬ ‫رۆژنامه‌نووسانی كوردستان‪241 :‬‬

‫په‌یوه‌ندی‬ ‫‪truskajin@gmail.com‬‬ ‫‪facebook: truskatruska‬‬ ‫ماڵپه‌ر‬ ‫‪www.truskapress.com‬‬

‫سنور كه‌ریم‬ ‫ویژدان نوره‌دین‬ ‫روناك حه‌مه‌ ره‌شید‬ ‫ژه‌نگار محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌مین‬ ‫كه‌لسوم حوسێن‬

‫ ژانیوه‌ری‪2018‬‬

‫‪......‬‬

‫ده‌سته‌ی نووسه‌ران‬

‫‪166‬‬

‫ژماره‌ی تلفۆن‬ ‫‪07705124058‬‬ ‫چاپ‬

‫چاپخانه‌ی كه‌مال‬ ‫تیراژ‪ 1000 :‬دانه‬ ‫نرخ‪ 1500 :‬دینار‬

‫سه‌رجه‌م ئه‌م وتار و دیدو‬ ‫بۆچوونانه‌ی له‌ تروسكه‌دا‬ ‫باڵو ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬نوسه‌ر خۆی‬ ‫به‌رپرسیار ‌ه‬

‫ئا| تروسكه‌‬

‫‪.....‬‬

‫ﻧﺎوهڕۆك‬

‫‪،‬ﺑﻪھﻮﺷﯿﺎری و ر‪‬ﻜﺨﺴﺘﻦ ﻛﺮدﻧﯽ ژﻧﺎن‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻪﻣﯽ ﺧﯚﺑﻪر‪‬ﻮهﺑﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺎﻧﻪی‬ ‫ﮔﻪل ﺑﻮﻧﯿﺎت دهﻧ‪‬ﻦ‪٧ .........................................‬‬

‫ﻫﺰری و‬ ‫رۆﺷﻨﺒﯿﺮی‬

‫ھﻪﺳﺘﯽ ﺑ‪ ‬ﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻚ ﻧﺎﺗﻮاﻧ‪‬‬ ‫ﺧﯚﺷﻪوﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ و‪‬ﺗﯿﺶ ﭘ‪‬ﺶ ﺑﺨﺎت‪١٢ ...........................................................‬‬

‫ﺗﺎﯾﺒﻪت‬

‫ﺋﻪم ﻛﯚﻧﮕﺮهﯾﻪ ھ‪‬ﺰ دهداﺗﻪ ﺗﻪواوی‬ ‫ﺋﻪو ژﻧﺎﻧﻪی ﻛﻪ ﭘﻪرۆﺷﯽ ﭼﺎرهﺳﻪری‬ ‫دۆزی ﻛﻮردن‪١٦ ...........................................................................................‬‬

‫ڕاﭘﯚرﺗﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮاو ﺑﯚ ﭼﻮارەﻣﯿﻦ‬ ‫ﻛﯚﻧﮕﺮەی ڕ‪‬ﻜﺨﺮاوی ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی‬ ‫ﻛﻮردﺳﺘﺎن‪٣١ .........................................................‬‬

‫‪،‬ﺷﯚڕﺷ‪‬ﻚ ﻛ‪ ‬ژن ﺋﺎزاد ﻧ‪‬ﻛﺎت ﺷﯚڕش ﻧﯿﯿ‪‬‬ ‫‪،‬ﺗ‪‬ﭬﮕ‪‬ر‪‬ﻜﯿﺶ ﻛ‪ ‬ﻧ‪‬ﺗﻮاﻧ‪ ‬ژﻧﺎن ﺑ‪ ‬ڕ‪‬ﻜﺨﺴﺘﻦ ﺑﻜﺎت‬ ‫ﺗ‪‬ﭬﮕ‪‬ر و ﺟﻮ‪‬ﻧ‪‬وە ﻧﯿﯿ‪١٧ ...............................................‬‬

‫‪،‬ﺗ‪‬ﻜﯚﺷﺎﻧﯽ ژن ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ زهﺣﻤﻪت و دژواره‬ ‫ﺑﻪ‪‬م ﺋﻪﺳﺘﻪم ﻧﯿﯿﻪ‪٣٧ ....................،،،،،،،،،،،..............‬‬

‫ﺑﻪرﻧﺎﻣﻪو ﺑﻨﻪﻣﺎﮐﺎﻧﯽ ﮐﺎر و ﯾﺎﺳﺎی‬ ‫ﻧﺎوﺧﯚی ڕهژاك‪٢٢............................................‬‬

‫ﺋﻪﻧﺠﺎم ﻧﺎﻣﻪی ﭼﻮارهﻣﯿﻦ ﻛﯚﻧﮕﺮهی‬ ‫ڕ‪‬ﻜﺨﺮاوی ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی ﻛﻮردﺳﺘﺎن‬ ‫ﺑﯚ ڕای ﮔﺸﺘﯽ‪٣٩ .......................................................‬‬

‫ﺳ‪‬و‪٤٦.......................‬‬

‫ﺋﻪﺣﻼم ﻣﻪﻧﺴﻮر ژﻧﻪ ﯾﺎﺧﯿﯿﻪﮐﻪی ﺋﻪ‪‬ﻮهن‪٤٢..........................................‬‬ ‫‪.‬ژﯾﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﺳ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮه ژﻧﻪﻛﻪی ﻛﻮرد‪٤٣ ..................................................................‬‬

‫ﻫﻪﺒﺒﻪﺳﺖ‬

‫ﻛﺎﻧﯿﺎوهﻛﺎﻧﯽ‬ ‫رۆح ﺳﻮوﻛﯽ‬ ‫ﻗﻪﻧﺪﯾﻞ‪٤٧ ..................‬‬

‫ژنــان بــە هــۆی ســەروەربوونی سیســتمی ســەرمایەداری‪ ،‬تێکۆشــانەکانیان لــە نــاو مەیدانەکانــی ژیانــدا کاڵ بووەتــەوە‪ ،‬لەکاتێکــدا‬ ‫ئەگــەر بێیــن و لێکۆڵیــن بکەیــن یــان چاوێــک بخشــێنین بــە مێــژووی مرۆڤایەتــی و بوونــی ژن‪ ،‬ئــەوە ڕوون دەبێتــەوە کــە ئێمــە‬ ‫بووینــە کــە کۆمەڵگه‌مــان لــە ســەر دەســتی خۆمــان پێشخســتووە بــە چانــدن‪ ،‬ڕســن و چنیــن‪ ،‬کاروبــار ناومــاڵ‪ ،‬پــەروەردەی‬ ‫خێـزان و ڕێکوپێــک کردنــی ژیــان ڕۆژانــە‪.‬‬ ‫تەنانــەت ڕاوکــردن و توندوتیــژی دور لــە ژنــان و بــە هێــزی جەســتەیی پیــاو هاتووەتــە ئــاراوە‪ ،‬بــە یەکەمیــن تێگەشــتنیان بــۆ‬ ‫ڕاوکــردن و ئازاردانــی رسوشــت‪ ،‬کــە بووەتــه هۆیــی ترســاندنی ژنــان و وەرگرتنــی بەرپرســیارەتییەکان بــۆ خۆیــان و بەنــد کــردن‬ ‫ژنــان لــە نێــو بازنــە دەســتکردەکان‪.‬‬ ‫هێــدی هێــدی ئــەم دەســەاڵتەیان پــەرە دەســتێنێ و قۆنــاغ بــە قۆنــاغ لــه گــەڵ گەورەبوونــی کۆمەڵگ ـه‌‪ ،‬پیــاوان و دڕندەییــان‬ ‫دەبێتــە دێوەزمەیــەک بــۆ گیــان کۆمەڵگـه‌ و تــەواوی ژنــان‪ ،‬هــاوکات ئەمــە هیــچ نابێــت لــە ئاســت توانــا و ئیـرادەی ژن‪ ،‬چونکــە‬ ‫ئەگــەر چــی پیــاو بــە هێــزی بــازوو و فیزیــک بــووە هەڕەشــە بــۆ ســەر گەورەیــی ژن‪ ،‬بــەاڵم دیســان نەیتوانــی ژن لــە کاربخــات و‬ ‫بەڵکــوو بەهێزتریــش بــوو تــا ئەگــەر بــە نائاگایانــەش بــێ بجەنگــێ و کــۆڵ نــەدات‪.‬‬ ‫بــە گــوزەر کردنــێ خێ ـرا بــە نــاو مێــژوودا و بەرپابوونــی شۆڕشــە یــەک لــە دوای یەکــەکان بــە بــاش و خ ـراپ و دروســتبوونی‬ ‫بزوتنــەوە فکرییــەکان کاریگــەری خــۆی لــە ســەر کومەڵگ ـه‌ جــێ هێــا و کــەم و زۆر ژنانیــش هاوشــێوەی پیــاوان تێکــەڵ بــوون‬ ‫و بــوون بــه قارەمانــی نێــو مەیدانەکانــی نوێخــوازی و هەوڵدانــی ڕزگاری مرۆڤایەتــی‪ ،‬بەجۆرێــک تێکوشــان بــۆ ئــەو مافــەی کــە‬ ‫هــەم دەســەاڵت زەوتــی کردبــوو و بــە ســەر پیــاودا چەســپاندبووی و هەمیــش پیــاو کــە وەک دێوەزمەکــە ببــووە کارەکتــەری‬ ‫دەســەاڵت و بــە ســەر ژنانــدا کۆیالیەتــی خــۆی خاڵــی دەکــردەوە‪.‬‬ ‫مێــژووی تێكۆشــانی ژنانیــش هه‌رلــه‌م مانگــه‌دا پڕیــ ‌ه لــه‌ به‌رخۆدانــی و رانه‌وه‌ســتان‪ .‬بــه‌ ده‌هــان ژنــی تێكۆشــه‌ر لــه‌ پێنــاو‬ ‫به‌ده‌ســت خســتنی مافـ ‌ه ڕه‌واكانیــان درێژه‌ییــان بـه‌م تێكۆشــانه‌ مێژووییـه‌دا و ته‌نانـه‌ت لـه‌ پێنــاو به‌ده‌ســت خســتنی ژیانێكــی‬ ‫ئــازاددا گیانیــان به‌خــت كــرد‪ .‬منون ـه‌ی ه ـه‌ره‌ به‌رچــاوی ئ ـه‌م ژن ـه‌ قاره‌مــان و تێكۆش ـه‌رانه‌ رۆزا لۆگزامبــۆرگ ك ـه‌ ل ـه‌ ‪١٩١٩/١/١٥‬‬ ‫لــە الیــەن دەوڵەتــی ئەڵامنیــاوە تیــرۆر کـراوە‪.‬‬ ‫یەکێکــی دیکــە لــە شۆڕشــگێڕەکان لــە نــاو مەیدانــی کۆمەڵگــه‌دا‪ ،‬کەســایەتی ژنــە تێکۆشــەر ئه‌حــام مه‌نســوور‪ ،‬نووســه‌ر‪،‬‬ ‫ڕه‌خنه‌گــر و مامۆســتای زانکــۆ بــە قەڵەمەکــەی وشــە بــه وشــەی نوســینەکانی وەک تیرێــک ناوچاوانــی سیســتمی پــێ نیشــانە‬ ‫کــردووە‪ ،‬ئــەم کەســایەتییە ل ـه‌ ب ـه‌رواری ‪ ٢٠١٣/١/١٠‬ل ـه‌ ســلێامنی ب ـه‌ هــۆی نه‌خۆشــییه‌وه‌ کۆچــى دوایــى کــرد‪.‬‬ ‫هــاوكات هـه‌ر لـه‌ بـه‌رواری ‪5‬ی كانوونــی دووه‌مــی ‪ 2014‬ســێ ژنـه‌ تێكۆشـه‌ری كــورد پاكیــزه‌ نایــر‪ ،‬ســێوی ده‌میــر و فامتـه‌ ئۆیــار‬ ‫ل ـه‌ به‌رخۆدانــی جزیــره‌ كه‌وتن ـه‌ ب ـه‌ر گول ـه‌ی ده‌وڵه‌تــی فاشیســتی توركیــا و گیانیــان به‌خــت كــرد‪.‬‬ ‫هەروەهــا یەکــێ تــر لــە تێکۆشــەران کــە بەرانبـه‌ر نادادپــەرووەری جەنــگا‪ ،‬ســاکینە جانســز و هەڤاڵەکانــی بــوون کــە پێنــج ســاڵ‬ ‫بــەر لــە ئێســتا لــە بــەرواری ‪٩‬ی کانوونــی دووەمــی ‪ ٢٠١٣‬لــە پاریســی پایتەختــی فەرەنســا لــە بــە پیالنگێڕییــەک تیرۆرکـران‪.‬‬ ‫ســاكینە جانســز‪ ،‬یــان هەڤــاڵ ســارا‪ ،‬كــە وەكــو خــۆی دەڵێــت "ژیانــم هەمیشــە تێكۆشــان بــوو" یەكێــك لــەو ژنانەبــوو كــە بوونــی‬ ‫هەبــوو لــە دامەزرێنەرانــی پارتــی كرێكارانــی كوردســتان‪-‬پەكەكە دا‪ ،‬چیرۆكــی ژیانــی ســارا بــۆ جیهانیــش وانەیەكــی دەگمــەن‬ ‫بــوو‪ ،‬وانــەی ژنــە شۆڕشــگێڕێك‪ ،‬كــە ژیانــی فیــدای گەلەکــەی و تــەواوی ژنــان کــرد‪.‬‬ ‫ئەم ژنە تێکۆشەرانە بوون بە هەوێنی خەبات بۆ ئازادی و ڕزگاری ژنان و بەرپاکردنی ئاگری دادپەروەری‪.‬‬ ‫ئەوان نامرن و هەر زیندوو دەبێننەوە و ساڵ لەدوای ساڵ یادیان وەک بڵێسەی ئاگری نەورۆز گەشرت و گەشرت دەبێت‪.‬‬ ‫بێگومــان رێكخـراوی ژنانــی ئــازادی كوردســتانیش لـه‌ ســایه‌ی تێكۆشــان و میراســی ئـه‌و ژنـ ‌ه تێكۆشـه‌رانه‌ی ‌ه كـ ‌ه توانــی چواره‌میــن‬ ‫كۆنگــره‌ی خــۆی ببه‌ســتێ و پێشــكه‌وتن ل ـه‌ كارو خه‌باتــی خۆیــدا ســاز بــكات‪ .‬ئه‌م ـه‌ش نیشــانده‌ری زیندوومان ـه‌وه‌ی تێكۆشــان‬ ‫و به‌رخۆدانــی گشــتی ژنــان و به‌تایبه‌تیــش ژنانــی كــورده‌ كـه‌ بـه‌رده‌وام وه‌ك ئاوێــك لـ ‌ه جووڵـه‌ و پێشــكه‌وتن دایـه‌‪ ،‬ئـه‌وه‌ی كـه‌‬ ‫جێــگای ئاماژه‌یــه‌ ئیامنــی به‌هێــز بــه‌ ســه‌ركه‌وتنه‌ كــه‌ توانیویــه‌ هه‌مــوو له‌مپه‌ره‌كانــی به‌رده‌مــی كارو تێكۆشــانی ژن بــه‌الوه‌‬ ‫بنێــت و ژن بتوانــێ له‌هه‌مــوو گۆڕه‌پانــه‌كان دا ئــااڵی ســه‌ركه‌وتن هه‌ڵبــكات‪.‬‬

‫وتو وژی‬

‫مانگی‬ ‫‪1‬وه‌ك یه‌ك له‌ مانگه‌كانی‬ ‫ساڵ خاوه‌ن پێگه‌یه‌كی تایبه‌ته‌ هه‌م‬ ‫له‌ مێژوو وهه‌میش ل ‌ه رۆژی ئه‌مڕۆماندا‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌رخۆدانی و تێكۆشان له‌م مانگه‌دا به‌ڕێو ‌ه چووه‌‪،‬‬ ‫له‌درێژه‌ی ئه‌م تێكۆشانانه‌‪ ،‬رێكخراوی ژنانی ئازادی‬ ‫كوردستانیش بۆ خاوه‌نداریه‌تی كردن‪ ،‬درێژه‌ی به‌كارو‬ ‫خه‌باتی خۆیان دا و هه‌ر له‌م مانگه‌دا بۆ به‌بیر هێنانه‌وه‌ی یادی‬ ‫شه‌هید ساكین ‌ه جانسز و هه‌ڤااڵنی چواره‌مین كۆنگره‌ی خۆیان‬ ‫به‌ست‪ .‬له‌م چوارچێوه‌دا هه‌وڵمانداو ‌ه كه‌ بیرو بۆچوونی الیه‌ن‬ ‫و ئه‌ندامانی كۆنگره‌ سه‌باره‌ت به‌ چۆنیه‌تی كۆنگر ‌ه و ئاستی‬ ‫به‌شداری ژنان و هه‌روه‌ها بڕیارو به‌رنامه‌كانی وه‌ربگرین‪ .‬ئینجا‬ ‫هه‌ركه‌س و به‌تێڕوانینی خۆی باسی چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫كۆنگره‌ی كردوه‌ و ئه‌مه‌ش له‌ هه‌مان كاتدا ڕه‌نگاوڕه‌نگی‬ ‫ئاستی بیركردنه‌وه‌كان له‌م كۆڕو كۆبوونه‌وانانه‌دا نیشان‬ ‫ده‌دات‪ ،‬هیوادارین كه‌ ئێوه‌ خوێنه‌ری به‌ڕێزیش‬ ‫سوودمه‌ندبن ل ‌ه بیرو بۆچوونی ئه‌م‬ ‫به‌ڕێزانه‌‪.‬‬ ‫‪6‬‬

‫به‌هوشیاری و رێكخستن كردنی‬ ‫ژنان‪ ،‬سیسته‌می خۆبه‌رێوه‌بردنی‬ ‫دیموكراتیانه‌ی گه‌ل بونیات ده‌نێن‬

‫نه‌جیبــ ‌ه عۆمــه‌ر| ئه‌ندامــی‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی رێكخــراوی ژنانــی‬ ‫ئــازادی كوردســتان‪:‬‬

‫ــ له‌ سایه‌ی شۆڕشی ژن‪ ،‬شۆڕشی‬ ‫باشوریش ئه‌نجامگیر ده‌بێت‬ ‫ئێمــە بــە قۆناغێكــی گرنــگ و هەســتیاردا تێدەپەڕیــن‪ ،‬بــە تایبەتــی‬ ‫ئــەو قۆناغــەی تێیدایــن‪ ،‬چونكــە هەمــوو ئــەو سیســتەمانەی لــە‬ ‫ســەدەی بیســتەمدا دروســتكراون وەك سیســتەمی دەوڵــەت نەتــەوە‬ ‫لــە ڕۆژهەاڵتــدا خەریكــە ڕووبــەڕووی هەڵوەشــاندنەوە دەبێتــەوە‪.‬‬ ‫بێگومــان ئــەم گۆڕانكارییانــەش ئێســتا دەســتی پێنەكــردووە و لــە گــەڵ‬ ‫هەمــوو شۆڕشــی كوردســتاندا ئــەو هاتووەتــە ئــاراوە‪ ،‬چونكــە تێكۆشــانی‬ ‫ئازادیخوازانــەی گەلــی كــورد لــە ســەرەتای ســەدەی بیســتەمەوە بووەتــە‬ ‫هــۆكاری گۆڕانكاریكــردن لــە سیســتەمەكاندا‪ ،‬بــەاڵم ئــەوەی كــە بەئاشــكرا‬ ‫ئــەو گۆڕانكارییانــە دەبینیــن ئەوەیــە كــە لــە ئــەو شۆڕشــانەدا ژنــان‬ ‫بەشــدارییان تێیــدا كــردووە‪ ،‬لــە ســاڵی ‪2010‬و ‪ 2011‬وە ئــەم گۆڕانكارییانــە‬ ‫بــە شــێوەیەكی ئاشــكرا بەڕێــوە دەچێــت‪ ،‬ئــەو گۆڕانكارییانــە زیاتــر لــەو‬ ‫واڵتانــەدا دەســتی پێكــردووە كــە كوردســتانی لــە ســەر دابەشــكراوە‪.‬‬

‫بــۆ منونــە توركیــا ڕووبــەڕووی قەیرانــی زۆر قــوڵ بووەتــەوە‪ ،‬یــان دەبێــت‬ ‫گۆڕانــكاری جــدی بــكات یــان هەڵوەشــێتەوە‪ ،‬پەیوەســت بەمانەشــەوە ئــەو ‪7‬‬ ‫چاالكــی و ناڕەزاییەتییانــەی كــە لــە ئێســتادا بەڕێــوە دەچێــت لــە ئێرانــدا‬ ‫لــە ئاســتێكی هــەرە بڵنددایــە‪ ،‬كــە ژنــان بەشــێوازێكی ئاكتیــف تێیــدا جێگــە‬ ‫دەگــرن‪.‬‬ ‫بــە هەمــان شــێوە ئــەو گۆڕانكارییانــەی كــە لــە ســەرەتای ســاڵی ‪2013‬وە‬ ‫دەســتیپێكردووە‪ ،‬لــە ســووریا و ڕۆژئــاوای كوردســتاندا كاریگەرییەكانــی‬ ‫بــە شــێوەیەكی ئاشــكرا دەبیرنێــت‪ .‬ئــەو كاریگەرییانــەش لــە ئازادكردنــی‬ ‫ڕۆژئــاوای كوردســتان و هەروەهــا لــە سیســتەمی خۆبەڕێــوە بردنــی‬ ‫دیموكراتیــدا لــە رۆژئــاوای كوردســتان و بەشــێكی زۆر لــە شــار و‬ ‫شــارۆچكەكانی ســوریاش و لــە شــەنگالدا وەك هێڵكــی بەڕێوەبــردن پەیــڕەو‬ ‫دەكرێــت و ژنیــش لــە نــاو هەمــوو كایەكانــی ژیانــدا پێشــەنگایەەتی‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫لــە ئاســتی عێراقــدا و لــەم دوو ســاڵەی دواییــدا گەلێــك قەیــران‬ ‫دروســت بوونــە‪ ،‬لەوانــە ئایدۆلــۆژی و دارایــی‪ ،‬كــە ســەرچاوەی هەمــوو‬ ‫قەیرانەكانیــش بابەتــی ئایدۆلۆژییــە‪ ،‬دیــاره‌ كــە لــە باشــووردا قەیرانــەكان‬ ‫گەیشــتوونەتە لوتكــە و تەقیونەتــەوە‪ ،‬ناڕەزاییەتییــەكان لــە ‪ 2015‬بــەوالوە‬ ‫ســەملێنەری ئەوەیــە كــە میللــەت گۆڕانــكاری جــدی دەوێــت و سیســتەمە‬ ‫كۆنــەكان هەڵبوەشــێننەوە‪.‬‬ ‫لــە میانــەی هەمــوو ئەمانــەدا بــۆ دروســتكردنی سیســتەمێكی‬ ‫دیموكراســیانە‪ ،‬ئــەوا پێشــەنگایەتی و قوربانیــدان دەكەوێتــە ســەر شــانی‬ ‫ژنــان‪ ،‬بــۆ چارەســەركردنی كێشــە كۆمەاڵییەتییــەكان و بنبڕكردنــی هەمــوو‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫عەقڵییەتــە كۆنەپارێــزەكان ژنــان ڕووبــەڕووی دەبنــەوە بــە دەرجــە یــەك‬ ‫و پێویســتە كــە ژنــان خــاوەن پــڕۆژە بــن‪.‬‬ ‫لەســەر ئــەو بنەمایــەش ئێمــەش وەك ڕێكخ ـراوی ژنانــی ئازادیخــوازی‬ ‫كوردســتان بــە پێویســتامن زانــی كــه‌ كۆنگرەیەكــی لــەو جــۆرە‬ ‫ئەنجامبدەیــن بــە ئامانجــی ئــەوەی ببینــە وەاڵمێــك بــۆ كێشــە و‬ ‫ئاڵۆزییــەكان‪ ،‬هەروەهــا ببینــە هێــزی چارەســەری‪.‬‬ ‫لــە مــاوەی ڕابــردوودا هەڵوێســتی خۆمــان هەبــووە وەك ڕێكخراوێكــی‬ ‫ژنــان باوەڕمــان بــەوە هەیــە هەتــا ژن خــاوەن پــڕۆژەی فكــری‬ ‫و پراكتیكــی نەبێــت ئــەوا ناتوانیــن بگەینــە ئەنجامێكــی گرنــگ‪،‬‬ ‫چونكــە هەمــوو چەوســاندنەوەكان لــە ســەر بنەمــای كۆیالیەتــی ژن‬ ‫پێشــكەوتووە‪ ،‬هەمــوو دەوڵەتــە دەســەاڵتدارەكان ئــەوەی كــە بــە بنەمــا‬ ‫دەیگــرن چەوســاندنەوەی ژنــە و دەڵێــن ئەگــەر ســەرەتا كۆمەڵگــه‌‬ ‫بخــەی پێویســتە لــە ژن بدەیــت‪ ،‬بۆیــە بــۆ ڕووبەڕووبوونــەوەی ئەمــە‬ ‫دەبێــت ژنــان هەڵوێســتیان هەبێــت‪.‬‬ ‫كۆنگــرە كۆكــردن و ڕاوێژێــك بــوو لــه‌ نێــوان ژنانــی ڕۆژهەاڵتــی‬ ‫ناوەڕاســتدا كــە پێویســت دەكات یەكدەنگییــەك لــە نێوانیانــدا دروســت‬ ‫بێــت بــۆ فكرێــك بــە زهنییــەت و ناســنامەی ژن‪.‬‬ ‫ئەگــەر ژنــان وەك تەماشــاكەرێك ســەیری ڕووداوەكان بكــەن ئــەوا‬ ‫كێشــەكان فراوانــر دەبــن‪ ،‬چونكە هــەر تێكۆشــانێك كە ژن پێشــەنگایەتی‬ ‫نــەكات ئــەوا ئەنجامەكــەی هەڵوەشــاندنەوە دەبێــت‪.‬‬ ‫لــە گــەڵ ئــەوەی كــە ئێمــە لــە كۆنگرەكــەدا بــە شــێوەیەكی زانســتییانە‬ ‫ڕوونكردنەوەمــان لــە ســەر كێشــەكان و ئاڵۆزییــەكان كــرد و بــە‬ ‫شــێوەیەكی واقعییانــە توانیــان دەســت لــە ســەر كێشــەكانی ژنــان‬ ‫دانێــن‪ ،‬واتــە سیســتەمامن بــە كێشــەكان و كاریگەرییەكانییــەوە‬ ‫هەڵســەنگاند‪.‬‬ ‫بۆیــە توانیــان كۆمەڵێــك بڕیــار و پــڕۆژەی گرنــگ بدەیــن‪ ،‬ئەویــش‬ ‫هەڵبژاردنــی ئەندامــان و دەســتەی بەڕێوبەڕایەتــی و كاركردنــی‬ ‫ئەندامانــی پێشــوو و كەســانی تــازەش بــە بەشــداری ‪ 27‬ئەنــدام‪،‬‬ ‫بێگومــان بــە ســوێند خــواردن و پەیــان نوێكردنــەوە بــۆ بەردەوامــی دان‬ ‫بــە خەبــات و دیموكراتیزەكردنــی شۆڕشــی باشــوور‪.‬‬ ‫هەروەهــا لــە نــاو كۆنگرەكــەدا دەستنیشــانی ئــەوە كــرا‬ ‫كەڕێكخراوەكەمــان چاالكرتیــن ڕێكخــراوە لــە ئاســتی باشــووردا كــە‬ ‫لــە الیــەن میــوان و ئەندامانــەوە دیاریك ـرا‪ ،‬خاڵــی زۆر گرنگیــش ئــەوە‬ ‫بــوو كــە لــەو مــاوەدا توانیومانــە خزمەتــی بــاش بــە ژنانــی داقــوق و‬ ‫دوزخورماتــۆ بكەیــن‪ ،‬هــەر لەوێشــدا بڕیارمانــدا كەژنانــی هەمــوو‬ ‫نەتەوەكانــی تــر وەك كلدانــی‪ ،‬ئاســوری و توركــان و هتــد بخەینــە نــاو‬ ‫كار و خەباتــەوە‪ ،‬بــە پێكهێنانــی ئــەو فكــر و فەلســەفەیە‪.‬‬ ‫وەك چــون ژنانــی ئیزیــدی‪ ،‬موســامان‪ ،‬مەســیحی و ئایینەكانــی دیكــە‬ ‫لــە ســەنگەر دا بەرامبــەر دوژمــن لــە شــەڕدان‪ ،‬منوونەیەكــی پیــرۆز و‬ ‫گەورەیــە و شایســتەی ئەوەیــە كــە لــە هەمــوو شــوێنەكاندا هەبێــت‪،‬‬ ‫ئــەم سیســتەمەش پێویســتە لــە هەمــوو شــوێنێكدا جێگیــر ببــێ‪.‬‬ ‫بــە دروشــمی هوشــیار كردنــەوە بریارمانــدا كەمپینێــك پێــك بهێنیــن و كار‬ ‫بكەیــن بــۆ خزمەتكــردن و پەروەردەكردنــی هەمــوو ژنــان‪.‬‬

‫دەســتی ڕەشــی پیاوانــی دەســەاڵتدار و زاڵــم له‌س ـه‌ر ژنــان حاكــم بێــت‪،‬‬ ‫له‌سـه‌ر ئـه‌و بنه‌مایـه‌ بڕیارمانــدا كـه‌ تێكۆشــانی ئــازادی ژنــان لـه‌ ئاســتێكی‬ ‫بڵنــددا پێــش بخه‌یــن‪ ،‬هه‌روه‌هــا باشــوری كوردســتان پێویســتی بــه‌‬ ‫شۆڕشــێكی دیموكراتی ـه‌‪ ،‬ئ ـه‌وه‌ش ب ـه‌ بــێ شۆڕشــی ژنــان نابێــت‪ ،‬له‌ســایه‌ی‬ ‫شۆڕشــی ژن هه‌مــوو شۆڕشــه‌كان جێگیــر ده‌بێــت‪ ،‬له‌ســه‌ر ئــه‌و بنه‌مایــه‌‬ ‫كۆنگــره‌ بــه‌ ســه‌ركه‌وتنێكی گــه‌وره‌وه‌ كۆتایــی پێهــات‪.‬‬ ‫پەیامــی كۆتاییــم بــۆ هەمــوو ژنــان ئەوەیــە كــە دەرگای ڕێكخراوەكەمــان‬ ‫بــۆ هەمــوو ژنێــك كراوەیــە بــۆ ئـه‌و ژنانـه‌ی كـه‌ تامـه‌زرۆی ئــازادی بێــت‪،‬‬ ‫ئه‌توانــێ بێــت له‌نــاو ریزه‌كانــی ره‌ژاك دا جێــگا بگرێــت‪ ،‬بــه‌و شــێوه‌یه‌‬ ‫ده‌توانیــن ببینـه‌ واڵم بــۆ داخوازیه‌كانــی خه‌ڵــك و كۆتایــی بـه‌ كوشــتنی ژن‬ ‫و توندوتیژی ـه‌كان بهێنیــن و ده‌توانیــن ببین ـه‌ واڵم بــۆ داخوازییه‌كانــی ئ ـه‌و‬ ‫شۆڕشــگێرانه‌ی ك ـه‌ ل ـه‌ پێنــاوی ئــازادی و دادپەروەریــدا تێكۆشــاون‪.‬‬ ‫كۆنگره‌كه‌مــان پێشكه‌شــی رۆحــی شــه‌هید ده‌ســتینا قه‌ندیــل و‬ ‫له‌كه‌ســایه‌تی ئــه‌ودا هه‌مــوو شــه‌هیدانی رێــگای ئــازادی كــردوه‌‪ ،‬بــه‌و‬ ‫واتایــه‌ كــه‌ له‌كه‌ســایه‌تی شــه‌هید ده‌ســتینا بتوانیــن بــه‌و بڕیارانــه‌ی كــه‌‬ ‫ل ـه‌ كۆنگــره‌ گرمتــان بتوانیــن ئامانــج و ڕێــگای ش ـه‌هیدان ب ـه‌رده‌وام بیــن و‬ ‫بیگه‌ینینــه‌ لووتكــه‌‪.‬‬

‫دڵفراوانیــەوە لــێ قبــوڵ بکــەن‪.‬‬ ‫یەکێــک لــەو بابەتانــەی کــە جێگــەی بایــەخ بــوو رێنامییەکانــی ڕێبــەر‬ ‫ئاپــۆ بــوو بــۆ ژنــان کــە کار و تێکۆشــانی ژنانــی گرێــدراوە بەهەمــوو‬ ‫تێکۆشــانێک لــە پێنــاو ئازادیــدا (شۆڕشــێک کــە ژن ئــازاد نــەکات شــۆرش‬ ‫نیــە‪ ٬‬تەڤگەرێکیــش کــە نەتوانــێ ژن بــە ڕێکخســن بــکات‪ ٬‬تەڤگــەر و‬ ‫جواڵنــەوە نیــە)‪.‬‬ ‫ئــەم کۆنگرەیــە ئەرکێکــی گــران و قورســایی زیاتــری خســتە ئەســتۆی‬ ‫ئەندامانــی ڕێکخـراوی ڕەژاک کــە دەبێــت کاری زۆر زیاتــری جدیانــە بکــەن‬ ‫بــۆ گەیشــن یــان نزیــک بوونــەوە لــە ئامانجەکانیــان کــە چەندیــن خاڵــی‬ ‫گرنگــی لەخــۆ گرتــووە هەروەهــا بــۆ ئــەوەی کــە لــە داهاتــوودا دەیانەوێــت‬ ‫ئه‌نجامــی بــده‌ن کــە پــەروەردە و پێگەیاندنــی کادر و ئەندامەکانیانــه‌ و‬ ‫ئەرکێکــی بەبایەخــە کــە مــن پێشــنیار دەکــەم تەنهــا بــە ئەندامانــی‬ ‫خۆیانــەوە نەوەســن بەڵکــو هەمــوو ژنــان لەهــەر شــوێنێک بێــت بکەنــە‬ ‫ئامانــج‪.‬‬

‫یۆسرا ره‌جه‌ب| هاوسه‌رۆكی ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئازادی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان ل ‌ه‬ ‫هه‌رێمی گه‌رمیان‪:‬‬ ‫چیا یاسین ـ رۆژنامه‌وان‪:‬‬

‫ــئه‌نجامدانی كۆنگر ‌ه خۆی هێز ‌ه بۆ ئه‌و رێكخراو‬ ‫ه متبوه‌دا‬ ‫له‌م دۆخ ‌‬

‫دەستخۆشــی بــۆ ئامــادەکاری و بەڕێوەبەرانــی کۆنگــرەی چوارەمــی‬ ‫ڕێکخــراوی ژنانــی ئــازادی کوردســتان ده‌كــه‌م کــه توانیــان لــه نــاو ئــەو‬ ‫هەمــوو قەیــران و گرژیــە سیاســیانەدا کۆنگــرەی خۆیــان ببەســن‪.‬‬ ‫ئەنجامدانــی کۆنگــرە خــۆی هێــزە بــۆ ئــەو ڕێکخـراوە نیشــانی دەدات کــە‬ ‫هێشــتا لــەم دۆخــە متبونــەی هەمــوو چاالکیــە مەدەنــی و مرۆییــەکان‬ ‫و ســاردو ســڕییەی جموجۆڵــی ڕێکخراوەیــی لــەم هەرێمــەدا بــەاڵم ئــەم‬ ‫ڕێکخ ـراوە کۆنگــرەی خــۆی دەبەســتێت‪.‬‬ ‫ئــەو بابەتانــەی لــە کۆنگرەکــەدا پێشکەشــکرا بابەتگەلێــک بــوون کــە‬ ‫تایبــەت بــوون بــە خــودی ڕێکخراوەکــەو ئەندامانــی ڕێکخراوەکــە و‬ ‫ڕێکخســتنی کاری داهاتــووی ڕێکخراوەکــە‪ .‬راپۆرتێکــی تایبــەت بــۆ کۆنگــرە‬ ‫کــە پێــم وابێــت دەکـرا زیاتــری لەســەر بووترایــە ڕاســتە لەســەر زۆر الیــەن‬ ‫و بــوار قســەی خۆیــان هەبــوو بــەاڵم دەک ـرا ڕاپۆرتەکــە زیاتــر دەوڵەمەنــد‬ ‫بکرایــە بــە داتــا و دیکۆمینــت چونکــە بەشــێوەیەکی گشــتی ئامــاژە بــە‬ ‫کێشــەکانی ژنــان درابــوو لــە بــوارە جیاجیاکانــدا‪ ،‬بەهیــوام ئەمــەم بــە‬ ‫‪8‬‬

‫پیرۆزبایــی بەســتنی کۆنگــرە لــە تــەواوی ژنانــی کوردســتان دەکــەم‪ ،‬بــە‬ ‫ئەوینــی شۆڕشــگێڕی ڕێبــازی هــەر یــەک لــە شــەهیدان بەســێ‪ ،‬فامتــە‪،‬‬ ‫دەســتینا قەندیــل و شــەهیدانی کۆمەڵکــوژی پاریــس ئــەم تێکۆشــانەمان‬ ‫بەهێزتــر دەکەیــن و دەیکەیــن بــە هەوێنــی بــرەودان بــە خەبــات و‬ ‫ڕێکخســتنامن‪.‬‬ ‫بەســتنی ئــەم کۆنگرەیــە لــە ئێســتادا و لــە چوارچێــوەی ئــەم دۆخــە‬ ‫هەســتیارەی هەرێمــی کوردســتاندا باشــرین هەڵبژاردەیــە‪ ،‬کــە بووەتــە‬ ‫هۆیــی کۆکردنــەوەی ژنــان بــە گشــتی و بەتایبــەت ژنانــی باشــور‪ ،‬چونکــە‬ ‫ئــەم ڕەوشــە قەیراناوییــە کاریگـه‌ری خراپــی کردووەتــە ســەر تاکەکانــی نــاو‬ ‫کۆمەڵگــه‌ و ژنانیــش وەک بەشــی هــەره‌ ســەرەکی زۆرتریــن قوربانییــان‬ ‫بەرکەوتــووە‪.‬‬ ‫بــە بەشــداری کردنــی هــەر یــەک لــەو ژنانــە لــەم کۆنگرەیــەدا‪ ،‬دەبێتــە‬ ‫هۆکارێکــی گرنــگ بــۆ خســتنە ڕووی مــژارەکان‪ ،‬کێشــەو ناخۆشــییەکان‪ ،‬لــە‬ ‫هەمانکاتــدا دۆزینــەوەی ڕێگاچــارە‪.‬‬ ‫ئەوەتــا وەک بینیــان هەریــەک لــەو ژنانــە‪ ،‬خەڵکــی شــارە جیاجیــاکان‬ ‫نــاو باشــورن‪ ،‬بــە بوونیــان لێــرە گفتوگــۆکان ســنووردار نابــێ تەنهــا لــە‬ ‫ناوچەیــەک بەڵکــوو هەســتی پێکەوەبــوون و هــاوکاری دروســت دەکات‬ ‫و لەگــەڵ ئەوەشــدا دەبێتــە هۆیــی پەلهاوێشــتنی فکــر و ڕامانــی بەڕێــز‬ ‫عەبــدواڵ ئۆجــەالن‪.‬‬ ‫وەک دەزانرێــت ڕژاک‪ ،‬خەباتــی لــە ســەر هێــڵ و ڕامانــی ئــەو ڕێبەرەیــە‪،‬‬ ‫کــە وەک چــۆن هەمیشــە بانگــەوازی ئــەوە لــە ئێمــە دەکات کــە دەبێــت بە‬ ‫ڕێکخســن بیــن تــا کۆمەڵگایەکــی بــە ڕێکخســن بهێنینــە ئــاراوە‪ ،‬هــەر لــە‬

‫ســەر ئــەو بنەمایــەش بــە ڕێکخســن هاتنــە الی یەکــی تــاک بــه تاکــی ژنــان‬ ‫و لــە کۆبوونەوەیەکــی بەمجــۆره وا دەکات کــە بــە ڕاوێژکــردن بــە یەکــر و‬ ‫خســتنەڕووی ڕەخنــە‪ ،‬گرفــت‪ ،‬پێشــنیار و هەڵســەنگاندن بارودۆخــی یەکــر‬ ‫شــیبکەنەوە و ببنــە هێزێــک لــە پشــتی یەکــر‪.‬‬ ‫ڕێبــەر ئاپــۆ هەمیشــه دەڵــێ بــۆ جــوان بــوون دەبــێ بجەنگیــن‪ ،‬بۆیــە دەبــێ‬ ‫ئــەوە بــۆ ژنــان ڕوون ببێتــەوە کــە لــە نــاو کۆمەڵگـه‌دا بــۆ جوانــی ڕووکــەش‬ ‫و بریقــەدار هــەوڵ نــەدەن‪ ،‬ئەگــەر قــەرارە جەنگێــک و شۆڕشــێک بــێ بــا‬ ‫بــۆ گەڕاندنــەوەی مــاف و ڕاســتینەی ژنبــوون بێــت‪.‬‬ ‫ئێمــەی ژنانیــش لێــرە و بــە تێگەشــن لــە حەقیقــەت ژیــان و فکــری ڕێبــەر‬ ‫ئاپــۆ دەبــێ بــاوەڕ بــەوە بێنیــن کــە دەتوانیــن بــە ڕێکخســن و ئیرادەیەکــی‬ ‫بەهێــز بــۆ ژیانێکــی بەواتــا تێکۆشــان بکەیــن‪ ،‬ئەزمۆونــی ڕۆژئــاوا بکەینــە‬ ‫هێــای ســەرکەوتنامن‪ ،‬شــەنگال و ژنــان ئێزیــدی لەیــاد نەکەیــن تاوەکــو بــۆ‬ ‫ئێمــەش ئــەوە دوپــات نەبێتــەوە‪ ،‬بەرخۆدانــی ژنانــی باکــوور و کەســایەتی‬ ‫وەک شــەهید ســاکینە بکەینــە قەڵغانێــک بــۆ خەبامتــان و بــە ئەوینــی‬ ‫شــەهید شــیرین و ئی ـرادەی زەینــەب جەاللیــان ببینــە هێزێکــی کاریگــەر‬ ‫لــە نــاو کۆمەڵگــه‌ و تەنانــەت لــە چوارچێــوەی پــەروەردەی خێــزان و‬ ‫نەوەیەکــی تەندروســت و بــە بــاوەڕ وەک پێشــەنگ بــۆ ئێســتا و داهاتــوو‪.‬‬ ‫هیــوادارم کــە ئــەم کێشــانە بــە بەشــداری کردنــی ژنــان لــە نــاو مەیدانــەکان‬ ‫و ســەرهڵدانەکانی باشــور بــە کۆتــا بــگات و بــە هــاوکاری یەکــر و‬ ‫پێکەوەبوونــی هەمــوو ڕێکخراوەکانــی ژنــان کاربکەیــن بــۆ تێپەڕاندنــی ئــەم‬ ‫دۆخــە هەســتیارە‪ ،‬چونکــە ئەگــەر ئێمــە دەســت پێشــخەری چارەســەری‬ ‫نەبیــن‪ ،‬کۆمەڵگ ـه‌ بــە کــپ کردنــی کێشــەیەک‪ ،‬ئــەوا تووشــی کێشــەی تــر‬ ‫‪9‬‬ ‫دەبێتــەوە‪.‬‬ ‫بۆیە پێشەنگ بوونی ژنان باشرتین هێزی چارەسەرییە ‪.‬‬

‫ویژدان نوره‌دین‪ ،‬ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ره‌ژاك و مامۆستا له‌ په‌یمانگا‪:‬‬

‫ــــ ئیمانمــان هه‌یــه‌ كــه‌ ســه‌ركه‌وتوو ده‌بیــن و‬ ‫گه‌شــبینین بــۆ گه‌یشــتن ب ـ ‌ه رێگایه‌كــی ڕاســت‪.‬‬ ‫ســازدانی كۆنگــره‌ لــه‌ ‪ 5.1.2018‬كــه‌ بێگومــان له‌الیه‌نــی مێژوویــی‬ ‫مانگێكــی زۆر هه‌ســتیاره‌‪ ،‬توانیــان بــه‌ ســه‌ركه‌وتوویی كۆنگــره‌ بــه‌‬ ‫ئه‌نجــام بگه‌ینیــن‪ .‬چونگــه‌ ئێســتا باشــوری كوردســتان لــه‌ دۆخێكــی‬ ‫ئاڵۆزدایــه‌ بــه‌اڵم هه‌مــوو ئه‌وانه‌مــان تێپه‌ڕانــد و كۆنگــره‌ بــه‌ ئه‌نجــام‬ ‫بگه‌ینیــن‪ .‬ئاڵۆزیه‌كانــی نێــوان پارتی ـه‌ سیاســیه‌كان ل ـه‌ دۆخێكــی تێكچــوون‬ ‫و ئاڵــۆزی نێــو خویــی دان ك ـه‌ نائۆمێدێكــی الی خه‌ڵــك دروســت كــردوه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌مــان كاتــدا بوونه‌تــه‌ گرێیــه‌ كوێــره‌ به‌رامبــه‌ر رێكخــراوه‌كان بــه‌‬ ‫گشــتی و هه‌روه‌ه ـا‌ پارته‌كانــی دیك ـه‌ش‪ ،‬بۆی ـه‌ هه‌نگاونــان بــۆ به‌ئه‌نجــام‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫گه‌یاندنــی كارێكــی وه‌هــا ئاســان نییــه‌‪ ،‬پێویســتی بــه‌ ماندووبوونێكــی‬ ‫زۆر هه‌یــه‌‪ .‬بێگومــان ره‌ژاك به‌هــاوكاری هه‌مــوو ئه‌ندامــان توانــی‬ ‫ئــه‌و قۆناخــه‌ تێپه‌ڕێنــی و خوه‌شــبه‌ختانه‌ كاره‌كــه‌ بــه‌ شــێوازێكی‬ ‫ســه‌ركه‌وتووانه‌ بــه‌ ئه‌نجــام گه‌یشــت‪.‬‬ ‫وه‌كــوو ژنێــك زۆر خوه‌شــحاڵم كــه‌ به‌شــداری ئــه‌م كۆنگره‌یــه‌ بــووم‪،‬‬ ‫هــاوكات توانیــان له‌گــه‌ڵ زۆر ژنــی دیكــه‌ لــه‌م كۆنگــره‌ یــه‌ك بناســین‬ ‫به‌تایبـه‌ت ژنانــی پارچه‌كانــی دیكـه‌ی كوردســتان‪ .‬چــون نوێنـه‌ری هه‌مــوو‬ ‫به‌شــه‌كانی كوردســتان‪ ،‬رێكخراوه‌كانــی ژن لــه‌ باشــور و هه‌روه‌هــا‬ ‫هــاوڕێ و هاوخه‌باتــان به‌شــدار و ئاماده‌بــوون‪ .‬هــاوكات له‌گــه‌ڵ‬ ‫ئــه‌وه‌ی توانیــان له‌بــواری كۆمه‌اڵیه‌تییــه‌وه‌ پێوه‌ندیكــی دروســت‬ ‫بكه‌یــن‪ ،‬به‌رنامــه‌ و پرۆگرامــی كۆنگــره‌ش توانــی به‌ســه‌ركه‌وتوویی‬ ‫به‌ئه‌نجــام بگه‌ێرنێــت‪.‬‬ ‫زۆر بابه‌تــی نــوێ خرایـه‌ بـه‌رده‌م‪ ،‬توانیــان كاره‌كان كــۆ بكه‌ینـه‌وه‌ تاكــوو‬ ‫بزانیــن وه‌كــوو ره‌ژاك توانیومان ـه‌ ل ـه‌ ســاڵی ‪ 2017‬چ كارێكــان به‌ئه‌نجــام‬ ‫گه‌یانــدوه‌ و چــی باشــه‌ لــه‌ ‪ 2018‬به‌شــداری هه‌رێمــه‌كان بــاش بــوو‪.‬‬ ‫بــه‌ گوتــه‌ی به‌شــداربووان و دۆســتان و هاوڕێیــان ئامــاده‌ لــه‌ كۆنگــره‌‪،‬‬ ‫كۆنگــره‌ی ره‌ژاك یه‌كێــك لــه‌ باشــرین و ســه‌ركه‌وتووترین كۆنگره‌كانــی‬ ‫ژن بــووه‌‪ ،‬ئه‌ڵبــه‌ت بــێ كه‌ماســی نه‌بــوو بــه‌اڵم له‌چــاو كۆنگره‌كانــی‬ ‫دیك ـه‌ی ژنــان ل ـه‌ باشــوردا باشــرین بــوو‪.‬‬ ‫گرنگرتیــن باب ـه‌ت ل ـه‌ كۆنگــره‌ ل ـه‌ الیه‌نــی سیاســی‪ ،‬ئابــوری‪ ،‬وه‌رزشــی و‬ ‫هون ـه‌ری و منداڵ ـه‌وه‌ باســی له‌س ـه‌ر ك ـرا‪ ،‬به‌رنام ـه‌ی بــۆ دان ـرا ك ـه‌ كاری‬ ‫بــۆ بكرێــت‪.‬‬ ‫له‌كۆنگــره‌دا بــاس لــه‌وه‌ كــرا كــه‌ ژنــان به‌شــێوه‌یه‌كی چــاالك بێنــه‌‬ ‫مه‌یدانــی تێكۆشــان به‌تایبــه‌ت له‌سیاســه‌تدا‪ .‬ئه‌مــه‌ ته‌نیــا بــه‌ پیــاوان‬ ‫ناكرێــت‪ ،‬منونــه‌ی ئه‌وه‌مــان هه‌یــه‌ لــه‌ ڕابــردوودا كــه‌ ته‌نیــا پیــاو‬ ‫كردویه‌تــی و بــێ ئه‌نجــام بــووه‌‪ .‬بۆی ـه‌ پێویســته‌ ژن و پیــاو پێك ـه‌وه‌ كار‬ ‫بك ـه‌ن و ژن بتوانــێ بێت ـه‌ مه‌یدانــی سیاس ـه‌ته‌وه‌ و جێــگای خۆیــان دیــار‬ ‫بك ـه‌ن‪ ،‬ب ـه‌اڵم كاری ڕاســته‌قینه‌‪ .‬چــون ژمنــان هه‌ی ـه‌ ل ـه‌ كای ـه‌ی سیاســیدا‬ ‫ب ـه‌اڵم به‌فكــری پیــاو بیــر ده‌كات ـه‌وه‌‪ ،‬ب ـه‌اڵم ئێم ـه‌ ده‌بێــت هــاوكاری پیــاو‬ ‫بیــن بــه‌ بیــری ژنانــه‌ و كه‌ســایه‌تی ژنانــه‌‪.‬‬ ‫دیســان بــاس لـه‌ مافــی منــداڵ كـرا كـه‌ پێشــلكاری زۆر كـراوه‌‪ ،‬له‌بـه‌ر زۆر‬ ‫هــۆكاری شـه‌ڕ و ئاواره‌بــوون و ‪ ...‬منــداڵ له‌خوێنــدن بــووه‌‪ ،‬ئــاواره‌ بــوون‪،‬‬ ‫بــێ شــوێنن و منــداڵ لـه‌م نێوانـه‌دا بــێ پاراســتنه‌ و ده‌بێتـه‌ قوربانــی‪ .‬بۆیـه‌‬ ‫بڕیارمــان دا ك ـه‌ كار بــۆ ئ ـه‌م بابه‌تان ـه‌ بكه‌یــن و ده‌ســتبه‌رداریان نه‌بیــن‪.‬‬ ‫ڕاســته‌ لـه‌ رابــردوودا شـه‌لته‌ری ژنــان هه‌بــوو‪ ،‬بـه‌اڵم ئێمـه‌ بڕیارمــان داوه‌‬ ‫ك ـه‌ ل ـه‌م بــواره‌دا كار بــۆ ژنــان بكه‌یــن‪ .‬ب ـه‌و واتای ـه‌ ن ـه‌ ك ـه‌ ل ـه‌ خێزانــی‬ ‫داببڕیــن و تووشــی دۆخــی ناهه‌مــواری بكه‌یــن‪ ،‬بـه‌و مانایـه‌ كـه‌ لـه‌ ڕووی‬ ‫ته‌ندروســتی و ده‌رونی ـه‌وه‌ گرنگــی پێبده‌یــن‪ ،‬چاكســازی خێزانــی بكه‌یــن‪،‬‬ ‫كه‌شــێكی ئارامــی بــۆ دروســت بكه‌یــن كــه‌ ببێتــ ‌ه خــاوه‌ن كه‌ســایه‌تی‬ ‫خــۆی‪ ،‬ك ـه‌ كه‌ســایه‌تی خــۆی ناســیه‌وه‌ ئ ـه‌و كاته‌ی ـه‌ ك ـه‌ ده‌توانــێ بڕیــار‬ ‫بــدات ك ـه‌ ئایــا ده‌یه‌وێــت بگه‌ڕێت ـه‌وه‌ نــاو خێزانه‌ك ـه‌ی یــان ن ـه‌؟‬ ‫خاڵێكــی تــر گرنگــی دان به‌الیه‌نــی هونــه‌ر بــووه‌‪ ،‬چونكــه‌ له‌الیــه‌ن‬ ‫هونــه‌ره‌وه‌ تێڕوانینێكــی نه‌بــاش له‌ســه‌ر ژن هه‌یــه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تــی لــه‌‬

‫كۆمه‌ڵگــه‌ی كوردیــدا‪ ،‬كار بــۆ ئــه‌وه‌ ده‌یكــه‌ن كــه‌ ژنانیــش بتوانــن لــ ‌ه‬ ‫كاری وه‌هــادا جێــگا بگــرن و به‌رهه‌مێكــی بــاش بده‌نــه‌ كۆمه‌ڵگــه‌‪.‬‬ ‫ئێســتا هێرشــێكی هــزری له‌الیــه‌ن سیســته‌می كاپیتالیســمه‌وه‌ له‌ســه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگ ـه‌ی ئێم ـه‌ به‌تایب ـه‌ت به‌ڕێــگای گوای ـه‌ هون ـه‌رو هه‌روه‌هــا درامــای‬ ‫توركــی هه‌یــه‌‪ ،‬ئێمــه‌ پێویســته‌ به‌رامبــه‌ر بــه‌م بــێ هونه‌رییــه‌ بتوانیــن‬ ‫هــه‌م هونــه‌ری ڕاســته‌قینه‌ زینــدوو بكه‌ینــه‌وه‌ و هــه‌م ژن ئــه‌م ئه‌ركــه‌‬ ‫له‌ســه‌ر شــان بگرێــت‪.‬‬ ‫الیه‌نــی دیكــه‌ش الیه‌نــی كۆمه‌اڵیه‌تیــه‌‪ ،‬ژن‪ ،‬پیــاو‪ ،‬منــداڵ‪ ،‬خێــزان لــه‌‬ ‫قۆنابخانــه‌كان‪ ،‬داینگــه‌كان‪ ،‬پله‌كانــی خوێنــدن وه‌كــو مه‌كتــه‌ب و زانكــۆ‬ ‫پێویســته‌ گرنگــی بـه‌ پـه‌روه‌رده‌ی مندااڵمنــان بده‌یــن‪ ،‬چــون به‌ڕاســتی لـه‌م‬ ‫قۆناخـه‌دا زۆر پێویســتامن بـه‌ پـه‌روه‌رده‌ هه‌یـه‌‪ .‬له‌بـه‌ر ئـه‌وه‌ هه‌ســت بـه‌‬ ‫په‌رته‌وازه‌بــوون ده‌كه‌یــن هــه‌م له‌بــواری سیاســی و هــه‌م كۆمه‌اڵیه‌تــی‪،‬‬ ‫ئێمــه‌ ده‌مانه‌وێــت ئــه‌م په‌رته‌وازه‌بوونــه‌ كــۆ بكه‌ینــه‌وه‌ و بگه‌ڕینــه‌وه‌‬ ‫س ـه‌ر رێــگای خۆمــان ك ـه‌ بنه‌ڕه‌تــی كه‌لتــوری كوردیی ـه‌‪.‬‬ ‫زۆر بابه‌تــی تــر ل ـه‌ كۆنگــره‌دا بــاس ك ـرا‪ ،‬ئه‌م ـه‌ هه‌مــوو بــۆ ئه‌وه‌ی ـه‌ ك ـه‌‬ ‫له‌داهاتــوودا بتوانیــن هــه‌م كاری بــاش بكه‌یــن و هــه‌م به‌رچــاو رۆشــنی‬ ‫بێــت بۆمــان‪.‬‬ ‫بــۆ هه‌ڵگرتنــی ســاده‌ترین و ئاســاییرتین هه‌نــگاو لــه‌ ئێســتای باشــوری‬ ‫كوردســتاندا قورســایی خــۆی هه‌یــه‌‪ ،‬ئێمــه‌ بڕیارمــان داوه‌ كــه‌ ئه‌مــه‌‬ ‫ده‌رئه‌نجامــی كاری ئێم ـه‌ بێــت و چه‌نــده‌ بتوانیــن هه‌وڵــی بــۆ بده‌یــن ك ـه‌‬ ‫ئ ـه‌و بڕیاران ـه‌ی ك ـه‌ گرتوومان ـه‌ پێكــی بێنیــن‪ .‬ناتوانــم بڵێیــم له‌سه‌داس ـه‌د‬ ‫ده‌توانیــن لــه‌م دۆخــه‌ی ئێســتای باشــوردا هه‌مــووی له‌ســه‌ر ڕاوه‌ســته‌‬ ‫بكه‌یــن‪ ،‬ب ـه‌اڵم هه‌وڵــی ئ ـه‌وه‌ ده‌ده‌یــن ك ـه‌ زۆرین ـه‌ی زۆری پێــك بێنیــن و‬ ‫ئیاممنــان هه‌یــه‌ كــه‌ ســه‌ركه‌وتوو ده‌بیــن و گه‌شــبینین بــۆ گه‌یشــن بــه‌‬ ‫رێگایه‌كــی ڕاســت‪.‬‬ ‫ل ـه‌ كۆنگــره‌دا بڕیــاری ئ ـه‌وه‌ درا ك ـه‌ پێوه‌نــدی ئه‌وتــۆ دروســت بێــت ل ـه‌‬ ‫نێــوان هه‌مــوو ژنانــدا كـه‌ هێــزی ژن ببێتـه‌ هێزێكــی یه‌كگرتــوو و تایبـه‌ت‬ ‫كـه‌ بتوانــێ به‌شــداری لـه‌ كۆنگــره‌ی نه‌ته‌وه‌یــی ژنــان و كوردیــش دا بــكات‪.‬‬ ‫ئێمـه‌ پێــش كۆنگــره‌ش بـه‌ ده‌هــان جــار بانگـه‌وازی ئه‌وه‌مــان كــردوه‌ و لـه‌‬ ‫كۆنگره‌شــدا دووپامتــان كــرده‌وه‌ كـه‌ ئێســتا كاتــی ئـه‌و ‌ه هاتــووه‌ كـه‌ گه‌لــی‬ ‫كــورد بــه‌ پێشــه‌نگایه‌تی ژنــان بێنــه‌ الی یــه‌ك و كۆنگــره‌ی نه‌ته‌وه‌یــی‬ ‫ببه‌ســن‪ ،‬بــۆ ئــه‌وه‌ی ئه‌نجامێكــی ســه‌ركه‌وتووانه‌مان هه‌بێــت‪ ،‬هه‌تــا‬ ‫ب ـه‌ گ ـه‌رم و گــۆڕی نزیكــی ئ ـه‌م كاره‌ ببین ـه‌وه‌ كاری نه‌ته‌وه‌یــی ب ـه‌ گ ـه‌رم‬ ‫و گۆڕتــر ئه‌نجــام ده‌گرێــت‪ ،‬بــه‌اڵم به‌داخــه‌وه‌ هێشــتا له‌الیــه‌ن پارتیــه‌‬ ‫سیاســیه‌كانه‌وه‌ سســتی ده‌كرێــت‪.‬‬ ‫هیــوادارم ته‌مه‌نــم ده‌رفه‌تــی ئ ـه‌وه‌م پێبــدا ك ـه‌ بتوانــم له‌پێنــاو پێكهێنانــی‬ ‫ئـه‌و ئه‌ركـه‌ی كـه‌ كۆنگــره‌ له‌سـه‌ر شــانی دانــاوم كار بكـه‌م و ‪ 2‬ســاڵی دیكـه‌‬ ‫به‌شــداری كۆنگــره‌ ببــم و سوپاســی هه‌مــوو ئ ـه‌و كه‌ســانه‌ش ده‌ك ـه‌م ك ـه‌‬ ‫متامنــه‌ی ئه‌وه‌یــان به‌مــن دا كــه‌ به‌شــداری ئاســتی ئه‌نجومــه‌ن بكــه‌م و‬ ‫هیــوادارم بتوانــم واڵمــده‌ری ئـه‌وه‌ بــم و خوه‌شــحاڵ بــووم كـه‌ بـه‌ بۆنـه‌ی‬ ‫ئ ـه‌م كۆنگــره‌وه‌ هــاوڕێ نوێــم ناســی به‌هیــوای س ـه‌ركه‌وتن‪.‬‬ ‫خاڵــی تریــش ئ ـه‌وه‌ بــوو ك ـه‌ ل ـه‌ الی ـه‌ن هاوڕێیامنان ـه‌وه‌ دووپــات كرای ـه‌وه‌‬ ‫و له‌ســه‌ر ڕاوه‌ســته‌كرا‪ ،‬بابه‌تــی ڕه‌خنــه‌و ڕه‌خنــه‌دان بــوو‪ .‬ئێمــه‌ش‬ ‫‪10‬‬

‫بــێ كه‌ماســی نیــن وه‌كــوو هــه‌ر رێكخراوێكــی تــر‪ ،‬بێگومــان به‌چــاو‬ ‫رێكخراوه‌كانــی دیكــه‌ باشــرین‪ ،‬بــه‌اڵم دیســان بــێ كه‌موكورتــی نیــن‪.‬‬ ‫ئه‌ڵبــه‌ت ئــه‌و كه‌موكورتیانــه‌ ده‌گه‌ڕێتــه‌وه‌ بــۆ هه‌نــدێ دۆخ كه‌لــه‌‬ ‫باشــوردا روویــدا و كاریگــه‌ری له‌ســه‌رمان دروســتكرد‪ .‬بــه‌اڵم توانیــان‬ ‫به‌ســه‌ركه‌وتووانه‌ كاره‌كامنــان بــه‌ ئه‌نجــام بگه‌ێنیــن‪ ،‬كاری ره‌خنه‌دانیــش‬ ‫یه‌كێكــه‌ لــه‌ پره‌نســیپه‌كانی رێكخراوه‌كه‌مــان و ئه‌ڵبــه‌ت بــه‌ كاریگــه‌ری‬ ‫په‌یــرۆ و فه‌لســه‌فه‌ی بیرمه‌نــدی مــه‌زن به‌ڕێــز عه‌بــدۆاڵ ئۆجاالنــه‌ كــه‌‬ ‫پێویســته‌ هه‌مــوو تاكێكــی كۆمه‌ڵگــه‌ ره‌خنــه‌و ڕه‌خنه‌دایینــی هه‌بێــت‬ ‫ك ـه‌ ئێم ـه‌ش بــێ ب ـه‌ش نابیــن ل ـه‌وه‌ ك ـه‌ بــۆ قۆناخــی داهاتــوو بتوانیــن‬ ‫باشــر و باشــر بێنینــه‌ ئه‌نجــام‪.‬‬ ‫مــن بــۆ خــۆم پێــش بینــی ئــه‌وه‌م نه‌ده‌كــرد كــه‌ هه‌مــوو ژنــان لــه‌‬ ‫هه‌مــوو هه‌رێمه‌كانــه‌وه‌ بێــن‪ ،‬ته‌نیــا شــه‌نگال نه‌بێــت كــه‌ بــه‌ هــۆكاری‬ ‫ئاســته‌نگی رێــگا ئامــاده‌ نه‌بــوون و خوازیــاری ئ ـه‌وه‌ بوویــن ك ـه‌ ئه‌وانیــش‬ ‫نوینه‌ریــان هه‌بێــت‪ ،‬بــه‌اڵم به‌گشــتی ئاســتی‬

‫به‌یان حه‌م ‌ه عه‌لی‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ره‌ژاك ل ‌ه ده‌ربه‌ندیخان‪:‬‬

‫مــن وه‌كــوو كه‌ســێكی لــ ‌ه شــاره‌زوور به‌شــداری كۆنگــره‌ بــووم و‬ ‫لــه‌م كۆنگــره‌دا وه‌ك ئه‌نجومــه‌ن هه‌ڵبژێــردرام و زۆر خوه‌شــحاڵ بــووم‬ ‫به‌به‌شــداربوونم له‌كۆنگــره‌‪.‬‬ ‫‪ 127‬كــه‌س به‌شــداری كۆنگــره‌ بــوون‪ .‬نوێنــه‌ری هه‌مــوو رێكخــراوه‌كان‬ ‫ل ـه‌ كۆنگــره‌ ئامــاده‌ بــوون‪ .‬كۆنگــره‌ ب ـه‌ گ ـه‌رم و گــۆڕی تێپ ـه‌ری‪ .‬ئه‌م ـه‌ش‬ ‫نیشــانده‌ری ئاســتی رێكخســتنی ره‌ژاك بــوو و به‌شــداری هه‌مــوو ژنــان‬ ‫له‌هه‌مــوو هه‌رێمــه‌كان بێگومــان واتــه‌ باســكردن له‌ســه‌ر كێشــه‌ی‬ ‫هه‌مــوو شــارو شــارۆچكه‌كان و ته‌نیــا ب ـه‌ هه‌رێــم و الیه‌نێك ـه‌وه‌ ســنوردار‬ ‫نه‌مــاوه‌ و توانیوی ـه‌ له‌ه ـه‌ر شــارو شــارۆچكه‌ی هه‌رێمــی كوردســتان خــۆی‬ ‫به‌ڕێكخســن بــكات‪ .‬ئه‌مــه‌ش خاڵــی هــه‌ره‌ به‌رچــاو بــوو لــه‌ كۆنگــره‌دا‪.‬‬ ‫لــه‌ كۆنگــره‌دا باســی زۆر بابــه‌ت كــرا و ئــه‌وه‌ی ســه‌رنجی منــی ڕاكێشــا‬ ‫باســكردن ل ـه‌ س ـه‌ر مافــی ژنــان بــوو‪ .‬به‌تایب ـه‌ت ئ ـه‌و ژنان ـه‌ی كــه دیلــی‬ ‫ده‌ســتی داعشــن و پێداگــری ده‌كه‌یــن بــۆ گه‌رانه‌وه‌یــان بــۆ باوه‌شــی‬ ‫بنه‌ماڵه‌یــان‪ .‬كار بــۆ هه‌مــوو ژنــان لــه‌ ئاســتی باشــور و گشــتی عێــراق‬ ‫ده‌كه‌یــن بــه‌ بــێ هیــچ جیــاوازی‪.‬‬ ‫زۆر بریــار له‌كۆنگــره‌دا گی ـرا له‌پێنــاو گه‌یشــن ب ـه‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــی ئــازاد و‬ ‫دیموك ـرات له‌س ـه‌ر بنه‌مــای خۆڕێوه‌ب ـه‌ری دیموكراتیــك ب ـه‌ پێش ـه‌نگایه‌تی‬ ‫ژنــان‪ ،‬ئه‌مــه‌ش لــه‌ قۆناخێكدایــه‌ كــه‌ كۆمه‌ڵگــه‌ی باشــوری كوردســتان‬ ‫تووشــی ئاڵــۆزی به‌تایبــه‌ت له‌سیســته‌می به‌ڕێوه‌به‌ریــدا بــووه‌‪ ،‬بێگومــان‬ ‫هه‌وڵــدان له‌پێنــاو دامه‌زراندنــی سیســته‌مێكی بــه‌م ره‌نگــه‌ به‌تایبــه‌ت‬ ‫ل ـه‌م قۆناخ ـه‌دا بــۆ ئێم ـه‌ی ژنــان هه‌نگاوێكــی زۆر گرنــگ و مێژوویی ـه‌‪.‬‬

‫ســۆما فه‌رهــاد‪ ،‬ئه‌ندامــی ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫ره‌ژاك و هه‌روه‌هــا خوێنــدكاری زانكــۆ لـ ‌ه‬ ‫كه‌ركــوك‪:‬‬

‫به‌ســتنی چواره‌میــن كۆنگــره‌ی ڕه‌ژاك لــه‌م قۆناخــه‌ی باشــوری‬ ‫كوردســتاندا كــه‌ تووشــی گــرژی و ئاڵــۆزی زۆره‌‪ ،‬گرنگیكــی زۆری هه‌یــه‪.‬‬ ‫به‌شــداری ژنــان له‌هــه‌ر چوارپارچــه‌ی كوردســتان پێشــكه‌وت‪ ،‬به‌گشــتی‬ ‫په‌یامــی بــاش لــه‌ كۆنگــره‌دا درا‪ .‬لــه‌ زۆربــه‌ی شــارو شــارۆچكه‌كان‬ ‫به‌شــداری ژنــان هه‌بــوو‪ ،‬كۆنگــره‌ ئامــاده‌كاری باشــی بــۆ كرابــوو‪ ،‬توانیــان‬ ‫بــه‌ ســه‌ركه‌وتوویی كۆنگــره‌ بــه‌ ئه‌نجــام بگه‌ێنیــن‪.‬‬ ‫لــه‌ بڕگه‌كانــی كۆنگــره‌دا كاروخه‌باتــی دووســاڵ خوێندرایــه‌وه‌ و باســی‬ ‫له‌س ـه‌ر ك ـرا‪ ،‬زۆر به‌ڵگ ـه‌ی تــر ل ـه‌ كۆنگــره‌دا خوێندرای ـه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تــی ل ـه‌‬ ‫رێنامییه‌كانــی به‌ڕێــز عه‌بــدۆاڵ ئۆجــاالن بــۆ كۆنگــره‌ بــاس ل ـه‌ خۆپاراســتنی‬ ‫ژنــان و چۆنیه‌تــی پێك ـه‌وه‌ ژیانــی ژن و پیــاو كرابــوو‪ .‬هه‌روه‌هــا بڕیــار و‬ ‫پێشــنیار بــۆ دوو ســاڵی داهاتــوو پێشــكه‌ش ك ـرا‪ .‬ل ـه‌ ئه‌نجامــی كۆنگــره‌دا‬ ‫هه‌ڵبــژاردن كــرا و ‪ 27‬ئه‌ندامــی ئه‌نجومه‌نــی گشــتی لــه‌ نوێنه‌رانــی‬ ‫هه‌مــوو شــارو شــارۆچكه‌كان هه‌ڵبژێــردران‪.‬‬ ‫زۆرتــر لـه‌ كۆنگــره‌دا باســی چاره‌سـه‌ری كێشـه‌ی ژنــان كـرا كـه‌ چــۆن تونــدو‬ ‫تیــژی س ـه‌ر ژنــان ك ـه‌م بكرێت ـه‌وه‌‪ .‬بڕگه‌یكــی ك ـه‌ زۆر ك ـرا پاراســتنی مافــی ‪11‬‬ ‫منــداڵ بــوو ك ـ ‌ه وه‌كــوو ڕه‌ژاك پێویســته‌ له‌س ـه‌ری كار بــكات‪ .‬هه‌روه‌هــا‬ ‫كار لـه‌ سـه‌ر منداڵــی ژێــر ‪ 18‬ســاڵ وه‌ك پێویســت بیـرا‪ .‬هه‌روه‌هــا ژنانــی‬ ‫خورماتــوو دۆخیــان كه‌وتــه‌ به‌ربــاس به‌هــۆكاری بــێ پاراســتنی كه‌وتنــه‌‬ ‫دۆخێكــی وه‌هــا و چــۆن ئاســته‌نگ ببیــن به‌رامب ـه‌ر ب ـه‌ دۆخێكــی وه‌هــا‪.‬‬ ‫كۆنگــره‌ به‌گشــتی به‌باشــی تێپــه‌ری‪ ،‬هه‌ركــه‌س بــه‌ مــۆڕال و هه‌یه‌جــان‬ ‫به‌شــدار بــوون‪.‬‬ ‫په‌یامــم بــۆ ئ ـه‌و ژنان ـه‌ی ك ـه‌ نه‌یانتوانــی ب ـه‌ هــۆكاری جیــاواز به‌شــداربن‪،‬‬ ‫بتوانــن له‌داهاتــوودا بــه‌ به‌شــداری چاالكانــه‌ی كارو خه‌باتــی ژنــان لــه‌‬ ‫ره‌ژاك رۆل بگێــڕن‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ئاكادیمیای ژنۆلۆژی‬ ‫به‌شی یه‌كه‌م‪...‬‬ ‫"ئێــوه‌ زۆر هه‌ســتیارن‪ ،‬بــه‌اڵم هه‌سته‌كانیشــتان لــه‌ بــواری سیاســی‬ ‫و كۆمه‌اڵیه‌تیــه‌وه‌ بــێ نــاوه‌ڕۆك و الوازه‌‪ .‬بۆیــه‌ ئێــوه‌ بــه‌ره‌و ئــه‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تــی بوونــه‌ی كــه‌ بیــری لــێ ده‌كه‌نــه‌وه‌‪ ،‬یانیــش بــه‌ره‌و ژیانــی‬ ‫ئــازاد هــان نــادات‪ .‬ئێــوه‌ نازانــن خۆشه‌ویســتی كۆمه‌اڵیه‌تــی و ئه‌ویــن‬ ‫چییــه‌‪ .‬ئێــوه‌ بــه‌رده‌وام لــه‌ ده‌رده‌وری تــاك گه‌راییــدا ده‌ســوڕێنه‌وه‌ و‬ ‫ده‌مێنــن‪ .‬ئه‌گــه‌ر پرســیاری "لــه‌ كــوێ وه‌ ده‌ســت پێبكــه‌م" لــ ‌ه خۆتــان‬ ‫بپرســن و ده‌ســت پێبكـه‌ن‪ ،‬وەاڵمــی مــن دیــاره‌‪ .‬ئێــوه‌ پێویســته‌ بـه‌ سیاســی‬ ‫كــردن و كۆمه‌اڵیه‌تــی كردنــی هه‌ســته‌كانتان ده‌ســت پێبكــه‌ن‪ ،‬بــۆ ســه‌ر‬ ‫لــه‌ نــوێ بونیادنانــه‌وه‌ی ژیانێكــی ئازادیــش ببێتــه‌ هــۆكاری جواڵنــه‌وه‌ی‬ ‫ژیانــی‪ .‬ته‌نانــه‌ت ئه‌گــه‌ر عه‌شــقی له‌یــا و مه‌جنوونیــش بێــت‪ ،‬پێویســته‌‬ ‫خــاوه‌ن ناوه‌ڕۆكێكــی سیاســی بێــت‪ .‬هه‌ســتێكی بــێ پۆلیتیــك (سیاســی)‬ ‫ناتوانــێ بگات ـه‌ پەیوه‌ندیەكــی راســته‌قینه‌ی كات‪-‬شــوێن (زەمان‪-‬مــەکان) و‬ ‫ناتوانــێ خۆشه‌ویســتی به‌رامب ـه‌ر ب ـه‌ واڵتیــش پێــش بخــات‪ .‬بۆی ـه‌ پێویســته‌‬ ‫هه‌ســته‌كانتان سیاســی بكــه‌ن‪ .‬ئه‌بــێ وه‌هــا بكــه‌ن كــه‌ هه‌ســتی ئێــوه‌ش‬ ‫به‌واتــا بێــت‪ ،‬جگـه‌ لـه‌وه‌ ڕێــگا بــۆ ژیانێكــی تێكـه‌ڵ بـ ‌ه خیانـه‌ت و‌بەئــازار‬ ‫خــۆش ده‌كات‪ .‬ئه‌وانـه‌ی كـه‌ ده‌ڵێــن ئێمـه‌ پابه‌نــد و گرێــدراوی رێكخســتنین‬ ‫و هه‌ڵدێــن‪ ،‬ئه‌وانــه‌ی كــه‌ ناتوانــن هێــز بده‌نــه‌ خه‌بــات و خۆیــان‬ ‫ده‌كــوژن‪ ،‬ئه‌وانــه‌ی كــه‌ لــه‌ ڕیزه‌كانــی ئێمــه‌دان‪ ،‬بــه‌اڵم بــه‌ شــێوازێكی‬ ‫شــاردراوه‌ بــە هه‌ســتی‌ هه‌ڵهاتنــەوە‌ ده‌ژیــن! پێویســته‌ بیكه‌نــه‌ ئه‌زمــون‬ ‫بــۆ خۆتــان و بیكه‌نــه‌ بناغــه‌ی ڕه‌خنه‌دایینــی خۆتــان‪ .‬ئه‌وانــه‌ی كــه‌ لــه‌‬ ‫ڕاســتی سیاســی و ڕێكخســتنی رێبه‌رێتــی مــن تێنه‌گــه‌ن و واتــای پــێ‬ ‫نــه‌ده‌ن‪ ،‬لــه‌ ڕاســتی حه‌زكــردن و خۆشه‌ویســتی تێنه‌گــه‌ن‪ ،‬خۆشه‌ویســتی‬ ‫و عه‌شقیشــیان كاتییــه‌ و تێپــه‌ر ده‌بێــت‪ .‬شــێوازی خۆشه‌ویســتی بــه‌م‬ ‫ڕه‌نگــه‌ لــه‌ هه‌مــان كاتــدا ســه‌رچاوه‌ی هــه‌ر چه‌شــنه‌ ســاخته‌كارییەکە‌‪.‬‬ ‫ئــه‌و هه‌ســتانه‌ی كــه‌ الواز مــاون‪ ،‬بــه‌ شــێوازێكی واتــادار بــه‌ره‌و ئامانــج‬ ‫هه‌نگاویــان هه‌ڵنه‌گرتــووه‌‪ ،‬لــه‌ ژیانــی خۆیانــدا ســه‌ركه‌وتنی مه‌زنیــان‬ ‫نه‌كردۆتــه‌ ئامانــج‪ ،‬هه‌ســتی سه‌رشــۆڕ و شــه‌رمنن! ئێمــه‌ توانیــان ئه‌مــه‌‬

‫تێپه‌ڕێنیــن‪ ،‬ئێــوه‌ش پێویســته‌ تێپه‌ڕێنــن"‪( .‬ڕێبــه‌ر ئاپــۆ)‬ ‫هه‌ست‪ :‬ده‌رگایه‌كه‌ كه‌ بۆ ئازادی و بۆ كۆیالیه‌تیش كراوه‌یه‌‬ ‫هه‌ست چییه‌؟‬ ‫"هه‌مــوو به‌شــی گ ـه‌ردوون‪ ،‬مــاده‌ و یه‌كبوونــی وزه‌ی ـه‌ك ك ـه‌ ل ـه‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئیـراده‌ی مــرۆڤ ڕووده‌دات‪ ،‬جارێكــی دیكـه‌ بـ ‌ه ڕێــگای هه‌ســت و فكــره‌و ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامــه‌‪ .‬هیــچ كام لــه‌م به‌شــانه‌ منونــه‌ گــه‌ردوون‪ ،‬مــاد ‌ه و وز ‌ه بــێ‬ ‫فكــرو هه‌ســت نییــن‪ .‬یه‌كــه‌م شــت ئه‌گــه‌ر مبانه‌وێــت باســی بكه‌یــن‪،‬‬ ‫ئــه‌م بابه‌ته‌یــه‌‪( .‬ڕێبــه‌ر ئاپــۆ)‬ ‫ئه‌گــه‌ر مبانه‌وێــت بناغــه‌ و هه‌بوونــی هه‌ســتی خۆمــان واتــادار بكه‌یــن‪،‬‬ ‫شــێوازی ڕاســته‌قینه‌ ئه‌وه‌یــه‌ كــه‌ بــه‌ پابه‌ندبــوون بــه‌ مێــژووی گــه‌ردوون‬ ‫ئــه‌م كاره‌ ئه‌نجــام بده‌یــن‪ .‬چونکــە هه‌ســت هــاوكاری ده‌خاتــه‌ نێــوان‬ ‫گۆڕه‌پانه‌كانــی هه‌ســتامن (ده‌نــگ‪ ،‬تــام‪ ،‬بــۆن‪ ،‬دیــن‪ ،‬ده‌ســت لێــدان‪،‬‬ ‫بیســن) لــه‌ گــه‌ڵ گــه‌ردوون و جیهانــی ناوخــۆ و كۆمه‌اڵیه‌تــی بوومنانــدا‪.‬‬ ‫هه‌ســتی ئێمــه‌ جیهانــی هاوكارییــه‌‪ ،‬ئــه‌م جیهانــه‌ هاوكارییــه‌ و بناغــه‌ی‬ ‫هه‌ســتی ئێمــه پێــش ئ ـه‌وه‌ی ل ـه‌ گه‌ردوونــدا دروســت ببیــن‪ ،‬ل ـه‌ هه‌مــوو‬ ‫گیانله‌ب ‌هرانــدا دروســت بــووه‌‪ .‬غه‌ریــزه‌ی ناوخۆیــی‪ ،‬هه‌ســت (حیســیات)‪،‬‬ ‫هه‌ســت پێكــردن‪ ،‬عاتیفــه‌ هه‌مــوو پێكــه‌وه‌ پێشــكه‌وتوون‪ .‬هــه‌ر چه‌نــده‌‬ ‫لــه‌ مرۆڤــدا پێشــكه‌وتووتر بێــت‪ ،‬بناغــه‌ی ئــه‌م هه‌ســتانه‌ لــه‌ مێــژوودا‬ ‫هه‌یــه‌‪.‬‬ ‫هه‌ســت لــه‌ هه‌نــدێ زمانــدا به‌واتــای بیســن دێــت‪ ،‬یانیــش بیســن‬ ‫هه‌مــان تێگه‌یشــتنه‌‪ .‬بێگومــان ته‌نیــا بیســن بــه‌ گوێــره‌ی واتاكــه‌ی كــه‌م‬ ‫و الوازه‌‪ ،‬بیســن چاالكــی هه‌مــوو گیانله‌به‌رانــه‌ كــه‌ لــه‌ گــه‌ڵ جیهانــی‬ ‫ده‌رده‌وریانــدا پێوه‌ندیــان دروســت كــردووه‌‪ ،‬هه‌روه‌هــا لــه‌م گۆڕه‌پانــه‌دا‬ ‫هه‌ســت و هێــزی ناوخۆیــی خۆیــان بــه‌كار هێنــاوه‌‪ .‬ئه‌گــه‌ر وه‌هــا بیــر‬ ‫بكه‌ینــه‌وه‌ ئــه‌و كاته‌یــه‌ كــه‌ ده‌توانیــن هه‌ســت بــه‌ ســه‌رچاوه‌ی مه‌زنــی‬ ‫هه‌ســته‌كان‪ ،‬وزه‌ی به‌رزیــان‪ ،‬بــێ كۆتایــی بوونیــان‪ ،‬ده‌وڵه‌مه‌نــدی و‬ ‫ئازادییــان بكه‌یــن‪ .‬لــه‌ یه‌كــه‌م هه‌نــگاودا كاتێــك مــرۆڤ لــه‌ راســتیه‌كانی‬ ‫هه‌ســتی خــۆی تێــده‌گات‪ ،‬ئــه‌و كاته‌یــه‌ كــه‌ مــرۆڤ باشــر تێــده‌گات‬ ‫له‌پێنــاو واتــادار كردنــی خۆیــدا‪ .‬واتاداربوونــی مــرۆڤ‪ ،‬لــه‌ ئاســتی ژیــان‬ ‫خۆیدایــە‪ .‬ئه‌گــه‌ر لــه‌م خاڵــه‌ گرنگــه‌ تێبگه‌یــن و به‌ڕێكخســتنی بكه‌یــن‬ ‫و لــه‌ جێــگا و كاتــی خۆیــدا بــه‌كاری بهێنیــن‪ ،‬ده‌توانیــن ببینــه‌ ملیتانــی‬

‫‪12‬‬

‫خــاوه‌ن تێكۆشــانێكی به‌كاریگ ـه‌ر به‌رامب ـه‌ر‬ ‫بــه‌ ســته‌مكاری لــه‌ ســه‌ر كۆمه‌ڵگــه‌ و‬ ‫رسوشــتی یه‌كــه‌م و هه‌روه‌هــا بــۆ ئه‌وه‌یــه‌‬ ‫كــه‌ بتوانیــن به‌رامبــه‌ر بــه‌م ســته‌مه‌ بــێ‬ ‫ســنووره‌ به‌كاریگــه‌ر بیــن‪.‬‬ ‫لــه‌ تێكۆشــانی ڕێبــه‌ر ئاپــۆدا‬ ‫دیارده‌یه‌كــی‬ ‫«هه‌ستی جوان هه‌ســت‪،‬‬ ‫هه‌میشــه‌‬ ‫له‌ گه‌ڵ ڕاستی بنچینەییــە‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی گرێدراوه‌‪ .‬به‌رامبــه‌ر بــه‌م گۆڕه‌پانــه‌‬ ‫ناتوانین جگه‌ له‌ هوشــیاربوو‪ ،‬واتــاداری كــرد‪،‬‬ ‫چه‌مك و تێگه‌یشتنی تێگه‌یشــت و تێیگه‌یانــد‪،‬‬ ‫ئازادی شرۆڤه‌ی مه‌زنــی كــرد و پێناسه‌شــی‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬هه‌ست بێ كــرد‪ .‬هه‌روه‌هــا هه‌ســت‬ ‫دیارده‌یه‌كــی‬ ‫ئه‌وانه‌ نابن‪ .‬هه‌ست وه‌كــو‬ ‫پەیوه‌ندی له‌ گه‌ڵ ڕاســته‌قینه‌ و بنگه‌یــی‬ ‫لێهــات‪.‬‬ ‫ناوه‌ندی گۆڕه‌پانی كۆمه‌ڵگــه‌ی‬ ‫ڕێبــه‌ر ئاپــۆ هه‌تــا قۆناغــی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئیمراڵــی لــه‌ هه‌مــوو‬ ‫مه‌زن بوونی هه‌ست‪،‬‬ ‫ئایدیۆلــۆژی‪-‬‬ ‫رشۆڤــە‌‬ ‫پێكه‌وه‌بوونی ژیانی رێكخســتنیه‌كانیدا كــه‌ لــه‌‬ ‫ئازاد گرێدراوی الیه‌نــی كۆمه‌اڵیه‌تــی و‬ ‫تێكۆشانی ده‌رونیشــه‌وه‌ به‌هێــز و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی و قــووڵ بــوون بــۆ گه‌یشــن ب ـه‌‬ ‫سیاسیه‌‪ .‬من ده‌ڵێم ڕاســتی كۆمه‌اڵیه‌تــی و كادیــر‬ ‫ڕه‌نگه‌ ئه‌گه‌ر رێگه‌ بۆ باســی ده‌كــرد و بـه‌رده‌وام لـ ‌ه‬ ‫هه‌یه‌جان و هه‌ست ئاســتی هه‌ســت و هێــزی‬ ‫بكرێته‌وه‪ ،‬به‌سوود هه‌ســته‌كان ئــه‌م رشۆڤانــه‌ی‬ ‫بێت‪ .‬زۆر گرنگه‌ قوڵــر كــرد‪ .‬لــه‌ فه‌لســه‌فه‌ی‬ ‫كه‌ هه‌ست به‌ ئــازادی و لــه‌ تێكۆشــانی‬ ‫ئێمــه‌دا ڕاســتی هه‌ســت لــه‌‬ ‫تێگه‌یشتن په‌روه‌رده‌ و‬ ‫گــه‌ڵ ڕاســتی ڕێبــه‌ر ئاپــۆ‬ ‫پێشبكه‌وێت‪ .‬هه‌ست‬ ‫گرێــدراوه‌ و لــه‌ كه‌ســایه‌تی‬ ‫و فكری شاردراوه‌ زیانی ڕێبــه‌ر ئاپــۆدا ناســینی‬ ‫زۆره‌‪ .‬هه‌ســته‌كان‪ ،‬ڕێزگرتــن لــه‌‬ ‫هه‌ســت‪ ،‬به‌رزڕاگرتنــی‪ ،‬جــوان كردنــی‪،‬‬ ‫په‌روه‌رده‌كــردن‪ ،‬پێشخســن و ئافرێنــه‌ری‬ ‫هه‌ســته‌كان پێكــه‌وه‌ پێشــكه‌وتوون‪.‬‬ ‫به‌رامبــه‌ر بــه‌م هه‌ســته‌ خراپانــه‌‪،‬‬ ‫پێناســه‌كردن‪ ،‬په‌روه‌رده‌كــردن‪ ،‬دابــڕان‬ ‫لــه‌و هه‌ســتانه‌ و به‌رامبه‌ریــان سیاســه‌ت‬ ‫به‌ڕێوه‌بــردن ڕێبازێكــی تێكۆشــانه‌ و هه‌تــا‬ ‫ئێســتاش ئــه‌م رێبــازه‌ به‌ڕێوه‌چــووه‌‪.‬‬ ‫لــه‌ گــه‌ڵ پێشــكه‌وتنی پارادیگــای‬

‫شارســتانی دیموكراتیــك هێــزی ژیــری ســۆزداری و هــاوكاری لـه‌ گـه‌ڵ ژیــری‬ ‫شــیكاری و گرێــدراو بــه‌ ڕاســتی كۆمه‌ڵگــه‌ی ئه‌خالقــی و سیاســی زۆرتــر‬ ‫ئاشــكرابوو و بــووه‌ بناغ ـه‌ی هه‌ڵوێســتی گشــتی ئێم ـه‌‪ .‬ل ـه‌و ســااڵنه‌ی ك ـ ‌ه‬ ‫ڕێبـه‌ر ئاپــۆ لـه‌ ســوریادا بــوو‪ ،‬ئـه‌م الیەنـه‌ بـه‌ باشــی رشۆڤـه‌ كـرا‪ .‬ڕێبه‌رێتــی‬ ‫هه‌میشــه‌ لــه‌ ئاســتی هه‌ســت دا كه‌ســایه‌تی كادیــری رشۆڤــه‌ ده‌كــرد‪.‬‬ ‫هــاوكات رشۆڤ ـه‌ی ئ ـه‌و هه‌ســتانه‌ی مرۆڤــی كــرد ك ـه‌ كاریگ ـه‌ری ل ـه‌ س ـه‌ر‬ ‫شـه‌ڕ‪ ،‬سیاسـه‌ت‪ ،‬تێكۆشــانی ئازادیــی و ژیــان ده‌كات‪ .‬مـه‌زن بــوون و بچووك‬ ‫كردن ـه‌وه‌ی هه‌ســته‌كان وه‌كــو بابه‌تــی پێشخســتنی شــۆڕش ل ـه‌ گۆڕه‌پانــی‬ ‫پ ـه‌روه‌رده‌ ب ـه‌ ڕێبــازی گفتوگــۆ و باســكردن ل ـه‌ رۆژه‌ڤــی كادیــردا هێشــت‬ ‫و ه ـه‌ر شــتێکی ل ـه‌ جێــگا و كاتــی خۆیــدا ب ـه‌ شــێوازێكی ئاشــكرا داب ـه‌ش‬ ‫كــرد‪ .‬لــه‌ كه‌ســایه‌تی خۆیــدا‪ ،‬لــه‌ تاقیكردنــه‌وه‌ و لــه‌ پەیوه‌ندیه‌كانــی‬ ‫خۆیــدا له‌س ـه‌ر هێــزی هه‌ســت به‌هێنان ـه‌وه‌ی منونــه ڕاوه‌ســتا‪ .‬بــێ ئ ـه‌وه‌ی‬ ‫ئــه‌م هه‌ســته‌ مه‌زنانــه‌‪ ،‬خۆشه‌ویســتی و ‪ ....‬پێشــبكه‌وێت‪ ،‬تێكۆشــانی‬ ‫ئازادییــش پێشــناكه‌وێت‪ .‬به‌جــاران ئــه‌م ڕاســتیانه‌ی نیشــانی ئێمــه‌دا و‬ ‫باســیكرد‪ .‬پێــوه‌ر و پره‌نســیپی هه‌ســته‌كانی ب ـه‌ دڵســۆزی و دروســتبوون و‬ ‫لــه‌ ناخــه‌وه‌ ئاشــكراكرد‪ .‬لــه‌ هه‌مــوو قســه‌كانیدا‪ ،‬لــه‌ هه‌مــوو گۆڕه‌پانــی‬ ‫ژیانــدا و چاوپێكه‌وتنــدا ب ـه‌ پرســیاری "ئایــا ل ـه‌ گ ـه‌ڵ ئێــوه‌ هه‌ســتی نــوێ‬ ‫پێشــده‌كه‌وێت؟ پێــم بڵێیــن‪ ،‬كامــه‌ هه‌ســت لــه‌ ئێــوه‌دا پێشــكه‌وتووه‌"؟‬ ‫ویســتی ل ـه‌ دونیــای هه‌ســتی ئێم ـه‌ تێبــگات‪ .‬هەســتیار بــوون و هوشــیاری‬ ‫خــۆی به‌رامبــه‌ر بــه‌ هه‌ســت بــه‌م ڕه‌نگــه‌ ده‌ستنیشــان ده‌كــرد‪:‬‬ ‫"هه‌ســتی جــوان ل ـه‌ گ ـه‌ڵ ڕاســتی كۆمه‌اڵیه‌تــی گرێــدراوه‌‪ .‬ناتوانیــن جگ ـ ‌ه‬ ‫ل ـه‌ چه‌مــك و تێگه‌یشــتنی ئــازادی رشۆڤ ـه‌ی بكه‌یــن‪ ،‬هه‌ســت بــێ ئه‌وان ـ ‌ه‬ ‫نابــن‪ .‬هه‌ســت پەیوه‌نــدی لــه‌ گــه‌ڵ ناوه‌نــدی گۆڕه‌پانــی كۆمه‌اڵیه‌تــی ‪13‬‬ ‫هه‌یــه‌‪ .‬مــه‌زن بوونــی هه‌ســت‪ ،‬پێكه‌وه‌بوونــی ژیانــی ئــازاد گرێــدراوی‬ ‫تێكۆشــانی كۆمه‌اڵیه‌تــی و سیاســیه‌‪ .‬مــن ده‌ڵێــم ڕه‌نگــه‌ ئه‌گــه‌ر رێگــه‌‬ ‫بــۆ هه‌یه‌جــان و هه‌ســت بكرێتــه‌وه‪ ،‬به‌ســوود بێــت‪ .‬زۆر گرنگــه‌ كــ ‌ه‬ ‫هه‌ســت بــه‌ تێگه‌یشــن پــه‌روه‌رده‌ و پێشــبكه‌وێت‪ .‬هه‌ســت و فكــری‬ ‫شــاردراوه‌ زیانــی زۆره‌‪ .‬هــه‌ركات بتوانیــن ئــه‌م ڕاســتیه‌ ئاشــكرا بكه‌یــن و‬ ‫بڕیــاری ڕاســته‌قینه‌ بگریــن‪ ،‬هه‌ركــه‌س ســوودی لــێ ده‌بینێــت‪ .‬پێویســت ‌ه‬ ‫هه‌ســتی خۆتــان پێــش بخــه‌ن‪ ،‬هه‌ســت بــ ‌ه هه‌ســتیاری هه‌نــدێ شــت‬ ‫بك ـه‌ن‪ .‬تاكــو جوانرتیــن هه‌ســتی خــۆم پێــش نه‌خ ـه‌م و ئی ـراده‌ی ئ ـه‌وه‌ی‬ ‫ك ـه‌ هه‌مــوو پیــاوان تێپه‌ڕێنــێ‪ ،‬ســاز نه‌ك ـه‌م‪ ،‬وه‌ك ئــەوەی ژیابــم حیســابی‬ ‫ناكــه‌م‪ .‬ناتوانــم هه‌ســت بكــه‌م‪ .‬ئێــوه‌ ده‌تانه‌وێــت خــاوه‌ن هه‌ســتی‬ ‫بــاش بــن‪ ،‬ب ـه‌اڵم لێكۆڵینــەوەی زانستیشــتان نیی ـه‌‪ ،‬پێویســته‌ ل ـه‌م بابه‌ت ـه‌دا‬ ‫تێكۆشــانێكی قــوڵ به‌ڕێــوه‌ بب ـه‌ن‪ .‬ته‌نیــا ل ـه‌ ئه‌نجامــی تێكۆشــانێكی ب ـه‌م‬ ‫ره‌نگه‌ی ـه‌ ك ـه‌ ده‌توانــن هه‌ســته‌كانتان م ـه‌زن بك ـه‌ن‪ .‬بــۆ ئ ـه‌وه‌ی هه‌ســته‌‬ ‫جوانــه‌كان بكه‌ونــه‌ بــواری ژیانــه‌وه‌‪ ،‬شــه‌ڕ به‌ڕێــوه‌ ده‌چێــت‪ .‬شــه‌ڕ لــه‌‬ ‫پێنــاوی ژیانێكــی جوان‪-‬ناســك و به‌ڕێــز بــۆ ئه‌وه‌یــه‌ كــه‌ ژیــان به‌ڕێــزه‌و ‌‌ه‬ ‫پێــك بێــت‪ .‬هه‌ســتی مـه‌زن لـه‌ سـه‌ر كام بنه‌مــا پێــش ده‌كه‌وێــت ئاشــكرای ‌ه‬ ‫و ئــه‌و هه‌ســتانه‌ی كــه‌ ئێمــه‌ پێشــان خســتووه‌‌ و ئاشــكرامان كــردوه‌‌‪،‬‬ ‫مه‌زنــن‪ ،‬گشــتییه‌‪ ،‬بــه‌ ناوه‌ڕۆكــه‌ و ئازادیخــوازه‌‪ .‬گرنــگ به‌رژه‌وه‌نــدی‬ ‫گه‌لــه‌‪ .‬لــه‌ ئه‌نجامــدا تاقیكردنــه‌وه‌ و خســتنه‌ بــواری كرداریه‌وه‌یــه‌‪ .‬ئــه‌م‬ ‫كــرداره‌ مــه‌زن بوونــی هه‌ســت ئاشــكرا ده‌كات‪ ،‬هه‌ســت بــۆ گــه‌ل پێــش‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫ده‌خــات‪ ،‬هه‌ســتی مــه‌زن پێشــده‌خات‪ ،‬عه‌شــقی مــه‌زن پێشــده‌خات"‪.‬‬ ‫ڕێبــه‌ر ئاپــۆ بــه‌ درێژایــی ســااڵن بابه‌تــی هه‌ســتی لــه‌ زۆر الیه‌نــه‌و ‌ه‬ ‫هه‌ڵســه‌نگاند و پێناســه‌ی كــرد‪ .‬ئــه‌م بابه‌تانــه‌ی بــه‌رده‌وام دووپــات‬ ‫كــرده‌وه‌‪ .‬باســی مـه‌زن بوونــی هه‌ســتی ده‌كــرد كـه‌ چــۆن لـه‌ هه‌ســتی خــۆی‬ ‫بــگات و بیناســێ‪ ،‬ڕێكــی بخــات و یــاری له‌گـه‌ڵ نـه‌كات‪ .‬بـه‌رده‌وام گرنگــی‬ ‫ب ـه‌م بابه‌ت ـه‌ دا‪ .‬ڕێب ـه‌ر ئاپــۆ ل ـه‌و ســااڵنه‌ی ك ـه‌ ل ـه‌ ســوریا و قۆناغێــك ك ـه‌‬ ‫ل ـه‌ ئیمراڵی ـه‌‪ ،‬هه‌ســتی خــۆی ب ـه‌رده‌وام زینــدوو هێشــت و وزه‌ی زۆر بــوو‪.‬‬ ‫ل ـه‌ به‌رگریینامه‌كانیــدا ك ـه‌ ل ـه‌ ئیمراڵــی نووســیبووی ده‌ڵێــت‪" :‬پێشــكه‌وتنی‬ ‫گۆڤارێكی هه‌ســت شــتێكی ســه‌یرو ســه‌مه‌ره‌یه‌ (معجزه‌‪-‬پەرجــو)"‪ .‬هه‌ســت وه‌ك‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬ئ ـه‌و هه‌بوونه‌ی ـه‌ ك ـه‌ خ ـراپ ده‌بێــت‪ ،‬ون ده‌بێــت‪ ،‬هه‌ڵده‌کشــێ‪ ،‬بچــووك‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬و مــه‌زن ده‌بێــت‪ ،‬ده‌خنكێنــێ و ده‌فــڕێ و ده‌تفڕێنــێ‪ .‬هه‌ســتیان بــه‌ زۆر‬ ‫ئه‌دهبی و وش ـه‌ پێناس ـه‌كرد‪ .‬بــۆ م ـه‌زن بوونــی هه‌ســته‌كامنان‪ ،‬تێگه‌یشــتنامن‪ ،‬هێــزی‬ ‫هزریه‌ هه‌ســتی ئێم ـه‌ و بــێ هێــزی ئ ـه‌وان‪ ،‬بــێ رێكخســن بوونیــان و ئه‌نجامــی‬ ‫هه‌ســتی به‌ڕێكخســن ك ـراو چــۆن ل ـه‌ ئاســتی ئــازادی دا خــۆی ده‌رده‌بــڕێ‪،‬‬ ‫ڕێب ـه‌ر ئاپــۆ ویســتی له‌ه ـه‌ر الیه‌نێك ـه‌وه‌ نیشــامنان بــدات‪ .‬ل ـه‌م الیه‌ن ـه‌وه‌‬ ‫خــاوه‌ن ڕه‌نجێكــی بــێ وێنـه‌ و بــێ كۆتایــی بــوو‪ .‬زۆرتــر لـه‌ ‪ 40‬ســاڵه‌ ئـه‌م‬ ‫ره‌نجــه‌ به‌رده‌وامــه‌ و ڕێبه‌رێتیــش بــۆ ئــه‌وه‌ی به‌شــێوه‌یه‌كی دروســت‬ ‫نزیكــی هه‌ســتی خۆمــان بیــن‪ ،‬ڕێنامییــان ده‌كات‪.‬‬ ‫هه‌مــوو بــاش ده‌زانیــن كــه‌ سیســته‌می كاپیتالیســم له‌ســه‌ر بنه‌مــای‬ ‫له‌نــاو بردنــی هه‌ســتی مرۆڤ ـه‌كان و شكســت هێنــان ب ـه‌ ژیــری ســۆزداری‬ ‫مــرۆڤ پێشــده‌كه‌وێت‪ .‬ئه‌گــه‌ر هه‌ســتی مــرۆڤ زینــدوو بــن و بیــان‬ ‫توانیایــە خــۆ و كاریگــه‌ری خۆیــان له‌ســه‌ر ژیــان بپارێــزن‪ ،‬كاپیتالیســمی‬ ‫دڕنــده‌ ك ـه‌ ژیانــی كردۆت ـه‌ دۆزەخ بــۆ مرۆڤ ـه‌كان پێــش نه‌ده‌ك ـه‌وت‪ .‬ل ـه‌م‬ ‫‪ 30 – 20‬ســاڵه‌ی كۆتاییــدا كاپیتالیســم هێــزی هه‌ســتی مــرۆڤ ك ـ ‌ه خــاوه‌ن‬ ‫بناغــه‌ی مرۆڤدۆســتین و ڕه‌مه‌كــی ئه‌ساســین به‌ئامانجــی زۆركردنــی كار‬ ‫و بــۆ به‌رژه‌وه‌نــدی خــۆی به‌كاریــان هێنــاوه‌ و هه‌تــا ئێســتاش بــه‌كاری‬ ‫ده‌هێنــێ‪ .‬هه‌روه‌هــا زۆر گرنگــی بــه‌ هه‌ســتی مرۆڤــه‌كان دەدات و‬ ‫بازرگانــی پێــوه‌ ده‌كات‪" .‬ژیــری ســۆزداری مــرۆڤ و هێــزی ژیــری شــیكاری‬ ‫كاتێــك ده‌كه‌وێت ـه‌ جووڵ ـه‌ و به‌ڕێكخســن ده‌بێــت‪ ،‬بــێ ئ ـه‌وه‌ی ك ـه‌س پــێ‬ ‫بزانــێ ده‌توانرێــت هه‌مــوو كرێــكاره‌كان بــه باشــی ب ـه‌كار بهێنــن‪ ،‬ده‌توانــن‬ ‫كرێــكاره‌كان داگیــر بك ـه‌ن‪ ،‬نه‌ته‌نیــا به‌تــاك ب ـه‌ كۆم ـه‌ڵ ده‌كه‌ون ـه‌ خزمه‌تــی‬ ‫كاپیتالیســم‪ .‬ئیــر تــۆ ده‌توانــی ئ ـه‌م گروپان ـه‌ باشــر بــۆ كاپیتالیســم ب ـه‌كار‬ ‫بهێنــی‪ ".‬كاپیتالیســم زۆر به‌ئاشــكرایی ئه‌مانــه‌ بــاس ده‌كات‪ .‬ڕێبــه‌ر ئاپــۆ‬ ‫بــه‌ ئامانجــی ئاســته‌نگی به‌رامبــه‌ر ئــه‌م شــێوه‌ داگیركارییــه‌ی سیســته‌می‬ ‫كاپیتالیســم و بــۆ ئ ـه‌وه‌ی رێــگا بكات ـه‌وه‌ بــۆ هه‌ســتی مــرۆڤ ل ـه‌ الیه‌نــی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تــی و تاكه‌كه‌ســیه‌وه‌‪ ،‬بــه‌رده‌وام هه‌ڵســه‌نگاندن ده‌كات‪ .‬لــه‌‬ ‫گ ـه‌ڵ ئ ـه‌م هه‌ڵس ـه‌نگاندانه‌ ته‌دبیــری كۆمه‌اڵیه‌تــی‪ ،‬ئایدۆلــۆژی و سیاســی‬ ‫وه‌رگــرت‪ .‬ڕێبه‌رێتــی وه‌هــا بــه‌رده‌وام ده‌كات‪" :‬پێــوه‌ری هه‌ســت یــان‬ ‫هوشــیاری و یــان هه‌ســتیاربوون! پێویســته‌ هه‌ســتامن هه‌بێــت‪ ،‬هه‌ســتیار‬ ‫بیــن و ئه‌مــه‌ش شــتێكی رسوشــتیه‌‪ ،‬ئه‌مــه‌ ته‌دبیــره‌‪ .‬یانیــش لــه‌ الیه‌نــی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تــی‪ ،‬سیاســی و هه‌ســتیاریەوه‌ ته‌دبیــره‌‪ .‬پێویســته‌ مــن هه‌ســتی‬ ‫خۆیشــم پ ـه‌روه‌رده‌ بك ـه‌م‪ ،‬هه‌روه‌هــا پێویســته‌ ئ ـه‌و هه‌ســتانه‌ی ك ـه‌ نیــن‪،‬‬ ‫پێــش بخ ـه‌م‪".‬‬

‫ئ ـه‌م هه‌ســته‌ چیی ـه‌ ك ـه‌ ئه‌وه‌نــده‌ ل ـه‌ ژیانــی ئێم ـه‌دا گرنگــی و كاریگ ـه‌ری‬ ‫و پێگ ـه‌ی خــۆی هه‌ی ـه‌؟‬ ‫هه‌ســت‪ :‬لــه‌ هه‌نــدێ لــه‌ زمانه‌كانــدا وه‌ك پێزانیــن یانیــش تێگه‌یشــن‪،‬‬ ‫هه‌ســت و چاودێــری كــه‌ لەگــه‌ڵ ڕووداو و دیــارده‌ی دونیــای ناوخۆیــی‬ ‫مرۆڤــدا ئــاوا ده‌بــن‪ ،‬پێــش بینــی‪ ،‬ســەرەتا هه‌ســتی پێــده‌كات‪،‬‬ ‫هه‌ڵســه‌نگاندنی ئه‌خالقــی‪ ،‬ئه‌ســتاتیك و هه‌روه‌هــا ئــه‌وه‌ی كــه‌ بــه‌‬ ‫هه‌ســته‌وه‌ گرێــدراوه‌‪ ،‬هه‌ڵســوكه‌وتی خۆ‌ســه‌ری مــرۆڤ له‌گــه‌ڵ ئــه‌م‬ ‫هه‌ســتانه‌ پێــش ده‌كه‌وێــت‪ ".‬هه‌روه‌هــا پێناســه‌یه‌كی تــر ده‌ڵێــت‪" :‬لــه‌‬ ‫ئه‌نجامــی ئاڵوگــۆڕی دۆخــی رۆحــی مــرۆڤ به‌تایبـه‌ت له‌الیه‌نــی ناوخۆییــدا‬ ‫و ل ـه‌ ژێــر كاریگ ـه‌ری ده‌رده‌ور ئاوابوونێكــی گشــتی پێــش ده‌كه‌وێــت‪ .‬ئ ـه‌م‬ ‫ئاڵوگــۆڕه‌ گشــتییه‌ لـه‌ بــواری ده‌رونیشـه‌وه‌ گۆڕانــكاری پێــش ده‌خــات‪( .‬لـه‌‬ ‫بایۆلــۆژی مرۆڤــدا ئاڵوگــۆڕی ده‌رونیــش پێكدێــت‪ ).‬ئــه‌م گۆڕه‌پانــ ‌ه پــێ‬ ‫ده‌ڵێــن ئاڵوگــۆڕی ده‌رونــی یانیــش ئالوگــۆڕی ده‌رونــی فیزیكییــه‌‪ ".‬بــه‌م‬ ‫ڕه‌نگــه‌ ئــه‌م گۆڕه‌پانــه‌ پێناســه‌ ده‌بێــت و هه‌ڵدەســه‌نگێندرێت‪ .‬هه‌نــدێ‬ ‫زانــای رۆحــی هه‌ســت وه‌ك "فونكســیونی زانســتی رۆحــی" پێناسـه‌ ده‌كـه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ســتی ئێمــه‌ له‌هه‌مــان كاتــدا دونیــای رۆحــی ئێمه‌یــه‌‪ ،‬داینەمــۆی‬ ‫ئه‌ساســی پێشــكه‌وتنی یه‌كه‌میــن هه‌نــگاو مێــژووی كۆمه‌اڵیه‌تــی‬ ‫و دونیــای رۆحــی ئێمه‌یــه‌‪ .‬جــاری یه‌كــه‌م گــه‌ردون له‌ســه‌ر بنه‌مــای‬ ‫هه‌بوونــی كۆمه‌اڵیه‌تــی خۆمــان و كه‌ســایه‌تیامن له‌ســه‌ر بنه‌مــای‬ ‫هه‌ســت تێگه‌یشــتووین‪ .‬به‌هه‌ســت له‌بابه‌تــه‌كان تێده‌گەیــن‪ ،‬ئه‌گــه‌ر‬ ‫هه‌ســتامن نه‌مێنــێ‪ ،‬ده‌بین ـه‌ خــاوه‌ن هه‌بوونێكــی ك ـه‌ڕ و الڵ ل ـه‌ گه‌ردونــدا‬ ‫و ناتوانیــن هه‌بوونــی خۆمــان واتــادار بكه‌یــن‪.‬‬ ‫ده‌توانیــن باســی زۆر هه‌ســتی مــرۆڤ بكه‌یــن؛ وه‌ك دڵســووتان‪ ،‬مۆڵكی ـه‌ت‪،‬‬ ‫بــێ خه‌مــی‪ ،‬نارەحه‌تــی ـ بێــزاری‪ ،‬گومــان‪ ،‬تــرس‪ ،‬بوێــری‪ ،‬دڵته‌نگــی‪،‬‬ ‫هه‌ســتی دایــك و باوكــی‪ ،‬دینــی‪ ،‬ئه‌شــق‪ ،‬واڵتپارێــزی‪ ،‬سـه‌ركه‌وتن‪ ،‬شكســت‪،‬‬ ‫باشــی ـ خراپــی‪ ،‬داخــواز و ه ـه‌ژاری‪ ،‬بچــووك دیــن‪ ،‬ع ـه‌زاب و ئه‌شــكه‌نجه‌‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕوانــی‪ ،‬خۆپه‌ره‌ســتی‪ ،‬غه‌مگینــی‪ ،‬رق و كیــن‪ ،‬جــۆش و هه‌یه‌جــان‪،‬‬ ‫دڕنده‌یــی‪ ،‬دوژمنایه‌تــی‪ ،‬هه‌ســت ب ـه‌ ی ـه‌ك كــردن‪ ،‬تووڕه‌بــوون ل ـه‌ یه‌كــر‪،‬‬ ‫بۆشــایی‪ ،‬غــرور‪ ،‬تــۆران‪ ،‬ئــازار‪ ،‬له‌خۆبایــی‪ ،‬حه‌زكــردن لــه‌ خــۆ‪ ،‬خه‌یاڵــی‬ ‫بــوون‪ ،‬خــۆ عه‌فووكــردن‪ ،‬بــاوه‌ڕی‪ ،‬بــێ بــاوه‌ڕی‪ ،‬پەیوه‌ندیداربــوون‪،‬‬ ‫ته‌ســلیم بــوون‪ ،‬په‌ســند كــردن‪ ،‬ش ـه‌رمه‌زاری‪ ،‬تۆڵەکردنــەوە‪ ،‬ئیلهــام گرتــن‪،‬‬ ‫ش ـه‌رمن‪ ،‬م ـه‌راق‪ ،‬منن ـه‌ت‪ ،‬كه‌یــف خۆشــی‪ ،‬شــانازی‪ ،‬دڵ ره‌حــم‪ ،‬ئ ـه‌ده‌ب و‬ ‫ڕێــز‪ ،‬تاس ـه‌‪ ،‬په‌شــیامنی‪ ،‬س ـه‌بر‪ ،‬سه‌رســووڕمان‪ ،‬خــۆ تاوانبــار دیــن‪ ،‬نزیــك‬ ‫بــوون‪ ،‬حه‌ســوودی‪ ،‬دووربــوون‪ ،‬هیــوا‪ ،‬داخــوازی جنســی‪ ،‬ته‌نیایــی‪ ،‬تونــدو‬ ‫تیــژی‪ ،‬نه‌فــره‌ت‪ ،‬بــێ ویژدانــی و‪. ...‬‬ ‫ده‌توانیــن زۆر نــاوی دیكه‌شــی لەس ـه‌ر زیــاد بكه‌یــن‪ ،‬ل ـه‌ كه‌لتــوری ه ـه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــدا بــۆ هه‌ســت پێناســه‌ و نــاوی جیاوازییــان هه‌یــه‌ و‬ ‫ده‌گۆڕدرێــت‪ .‬كه‌لتــوری گــه‌الن زۆر و بــێ ژمــاره‌ن‪ ،‬لــه‌ نێــوان خۆســه‌ری‬ ‫هه‌مــوو ئ ـه‌م كه‌لتــوره‌دا زۆر هه‌ســت هه‌ی ـه‌ ك ـه‌ بــێ ســنور ده‌گۆڕدرێــن و‬ ‫پێــش ده‌ك ـه‌ون‪ ،‬ب ـه‌اڵم هه‌مووشــیان ته‌نیــا له‌الی ـه‌ن دڵ و رۆحــی مرۆڤ ـه‌وه‌‬ ‫نیــن‪ ،‬لــه‌ ئاســتی كاریگــه‌ری ســه‌ر فكــر و ئیــراده‌ی مرۆڤه‌كاندایــه‌‪ .‬بۆیــ ‌ه‬ ‫تێگه‌یشــن لــه‌ هه‌ســتی خــۆ و پێشخســتنی‪ ،‬گۆڕانــكاری و به‌هێزكــردن‬ ‫و به‌ڕێكخســن كــردن‪ ،‬لــه‌ پێشخســتنی كه‌ســایه‌تی ئــازاد گرنگــه‌‪ .‬لــه‌‬

‫‪14‬‬

‫یه‌كــه‌م هه‌نــگاو بــۆ ئاواكردنــی ژیانــی ئــازاد ئه‌گــه‌ر كۆمه‌ڵگــه‌ و مــرۆڤ‬ ‫ته‌ندروســت بێــت‪ ،‬پێشخســتنی مرۆڤــی نورمــال ئاســایی ده‌بێــت‪ .‬دیســان‬ ‫یه‌كــه‌م خاڵــی گرنــگ هه‌ســت و دۆخــی هه‌ســته‌‪ .‬زانســتی پزیشــكی‬ ‫له‌س ـه‌ره‌تای لێكۆڵینــی ته‌ندروســتی مــرۆڤ و دونیــای هه‌ســتی مرۆڤه‌كان ـه‌‪.‬‬ ‫هــه‌وڵ ده‌دات كــ ‌ه لــه‌ پەیوه‌نــدی نێوانیــان تێبــگات‪ ،‬بــه‌اڵم ئێمــه‌ش وه‌ك‬ ‫ملیتانــی ئــازادی ناتوانیــن هه‌بوونــی كۆمه‌اڵیه‌تــی و تاكه‌كه‌ســی خۆمــان‬ ‫بهێڵین ـه‌وه‌ بــۆ دونیــای زانســتی مۆدرنیت ـه‌ی س ـه‌رمایه‌داری‪ .‬ڕێبه‌رێتیــش ل ـه‌‬ ‫پارادیگــای (جیهــان بینــی) شارســتانی دیموكراتیــك دا پەیوه‌نــدی نێــوان‬ ‫هه‌ســت و مرۆڤــی ده‌ستنیشــان كــرد‪ .‬ئ ـه‌وه‌ش ك ـ ‌ه مــاوه‌ له‌س ـه‌ر بنه‌مــای‬ ‫ئه‌زموونــی ژیــان‪ ،‬زانابوونــی گرنگیــان به‌ده‌ســت خســتووه‌‪.‬‬ ‫له‌گــه‌ڵ یه‌كگرتــن و به‌زانابوونــی مــرۆڤ بــۆ ئــه‌وه‌ی بتوانــێ بــه‌‬ ‫ته‌ندروســتی بــژی‪ ،‬ده‌توانیــن كاریگــه‌ری هه‌ســت له‌ســه‌ر ته‌ندروســتی و‬ ‫ژیانــی ئــازاد له‌الیه‌نــی ئەرێنیــەوە به‌ئامانــج بگریــن‪.‬‬ ‫ل ـه‌م بابه‌تان ـه‌دا به‌تایب ـه‌ت ناســینی ئاناتۆمــی ژن‪-‬پیــاو (سیســته‌می پێك ـه‌وه‌‬ ‫په‌یوه‌ســت بــوون یانیــش كاریگــه‌ری دانــان له‌ســه‌ر یــه‌ك‪ ،‬سیســته‌می‬ ‫ناوه‌نــدی ســنور‪ ،‬هه‌مــوو سیســته‌می بــه‌ده‌ن وه‌ك هۆرمــۆن و مێشــك و‬ ‫به‌شــی زاو زێ) ناســین‪ ،‬تێگه‌یشــن و ئــه‌و هه‌ســتانه‌ی كــه‌ لــه‌ ئێمــه‌دا‬ ‫پێشــده‌كه‌ون گرنگ ـه‌ ك ـه‌ واتــاداری بكه‌یــن‪ ،‬چــون هه‌ســتی ئێم ـه‌ ل ـه‌ گ ـه‌ڵ‬ ‫فیزیكــی ئێمــه‌ جیــا و ســه‌ربه‌خۆتر نییــه‌‪ ،‬ئه‌مــه‌ش كاریگــه‌ری له‌ســه‌ر‬ ‫هه‌ســتی ئێم ـه‌ ده‌كات‪ .‬وه‌ك چــۆن ده‌زانیــن ك ـه‌ حه‌قیقه‌تــی ئێم ـه‌ له‌گ ـه‌ڵ‬ ‫حه‌قیقه‌تــی گــه‌ردون له‌الیه‌نــی مادی‪-‬مه‌عنه‌وییــه‌وه‌ گرێــدراوی یه‌كــن و‬ ‫جیــا نیــن ل ـه‌ یه‌كــر؛ هه‌ســتیش جیــا نیی ـه‌ ل ـه‌ بناغ ـه‌ی مــادی و مه‌عن ـه‌وی‪.‬‬ ‫تێگه‌یشــن و ناســینی هه‌ســت‪ ،‬به‌ڕێكخســن و سیاســی كــردن گرێــدراوی‬ ‫حه‌قیقه‌تــی هاوبه‌شــی گه‌ردونــه‌‪ .‬پێویســته‌ خۆمــان بــە به‌شــێك‬ ‫له‌گــه‌ردون بزانیــن‪ .‬وه‌ك ئادرینــه‌ ڕیچــه‌ ده‌ڵێــت‪ " :‬حه‌قیقه‌تــی ئه‌قــڵ و‬ ‫به‌ده‌نــی ئێم ـه‌ ل ـه‌ ئێم ـه‌ نامــۆن‪ .‬بۆی ـه‌ به‌رامب ـه‌ر ب ـه‌ یه‌كــر به‌رپرســیارین‪،‬‬ ‫له‌ســه‌ر نــاوی چاره‌ســه‌ری دۆخ و قۆنــاخ هه‌ســتی خــۆ زه‌ره‌رمه‌نــد‬ ‫نه‌كه‌یــن‪ .‬پێویســته‌ بــه هه‌ڵــه‌ له‌یه‌كــر تێنه‌گه‌ینیــن"‪ .‬پێویســته‌ ســه‌ره‌تا‬ ‫رۆشــنایی بخه‌ینــه‌ بــه‌ر هه‌ســتی خــۆ و هه‌ســتی یه‌كرتیــش‪ .‬یــه‌ك‬ ‫له‌وانــه‌ش هاوبــه‌ش كردنــی حه‌قیقه‌تــی مرۆڤــه‌‪ ،‬حه‌قیقــه‌ت بــه‌ گشــتییه‌‪،‬‬ ‫پێویســته‌ مرۆڤیــش بــه‌ پــێ ئــه‌م ڕاســتییه‌ هه‌ڵبســه‌نگێنین و به‌پێــی‬ ‫خۆ‌ســه‌ری و تایبه‌تــی بوونــی تــاك خــاوه‌ن هه‌ڵوێســتێكی ژیانــی بیــن‪.‬‬ ‫لـه‌ رۆژی ئه‌مــرۆدا لـه‌ سه‌رتاسـه‌ری جیهانــدا بـه‌ زۆر زمــان و ڕه‌نگاوره‌نگــی‬ ‫كه‌لتــوری گــه‌ل خــۆی پێناســه‌ ده‌كات و پێناســه‌ش ده‌كرێــن‪ .‬لــه‌ نێــوان‬ ‫ڕه‌نگاوره‌نگــی زمــان و كه‌لتــوردا واتــا و ناوه‌ڕۆكــی وشــه‌ی "هه‌ســت"‬ ‫ده‌ستنیشــان كـراوه‌‪ .‬زۆر وشـه‌ی بــێ ســنور ئافرێنــدراون‪ .‬دیســان واتــای ناوی‬ ‫هه‌ســته‌كان‪ ،‬بــه‌كار هێنانیــان بــه‌ شــێوه‌یه‌كی جۆراجــۆر به‌پێــی كه‌لتــور‬ ‫و زمــان ده‌گۆڕدرێــت‪ .‬له‌ڕاســتیدا ته‌حلیلــی كۆمه‌ڵگــه‌ی هه‌ســت به‌پێــی‬ ‫خۆ‌ســه‌ری و رسوشــتیان ده‌گۆڕدرێــت و لــه‌ گــه‌ڵ ئــه‌م خۆ‌ســه‌رییه‌دا لــه‌‬ ‫نێــو ئاهه‌نگێــك دایــه‌‪ .‬چونکــە هه‌ســت له‌گــه‌ڵ پێشــكه‌وتنی رسوشــتی‬ ‫كۆمه‌ڵگــه‌‪ ،‬رۆڵــی به‌رچــاو ده‌گێــرێ‪ .‬هه‌بوونــی مــرۆڤ له‌گــه‌ڵ هه‌ســت‬ ‫ئاشــكرا ده‌بێــت‪ .‬بیــرەوەری كۆمه‌ڵگ ـ ‌ه بــه‌‪ 10‬ه ـه‌زاران ســاڵ پێــش ئێســتا‬

‫ب ـه‌ ئه‌زمــوون پێشــكه‌وتووه‌‪ ،‬هاتۆت ـه‌ زمــان و وه‌ك ره‌مــزی كه‌لتــوری نێــوان‬ ‫كۆمه‌ڵــگاكان بــه‌كار هاتــووه‌‪ .‬لــه‌رۆژی ئه‌مــڕۆدا زۆر به‌شــی زانســتی‬ ‫و هونــه‌ری له‌ســه‌ر هه‌ســت و به‌تایبــه‌ت له‌ســه‌ر به‌شــی مێژوویــی و‬ ‫رۆژانــه‌ی هه‌ســت لێكوڵیــن ده‌كــه‌ن‪ .‬هۆكاریشــی ئه‌وه‌یــه‌ كــه‌ هه‌ســت‬ ‫له‌گــه‌ڵ هه‌بوونــی مــرۆڤ خــاوه‌ن گرنگــی ته‌ندروســتی و بنچینــەی‬ ‫مێژووییــه‌‪ .‬لــه‌ مرۆڤــی ته‌ندروســت دا كاریگــه‌ری هه‌ســت زۆره‌‪ .‬هــه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگــه‌ و كه‌ســایه‌تی كۆمه‌اڵیه‌تــی ئه‌گــه‌ر بیانه‌وێــت لــه‌ ژیانــدا‬ ‫پێگــه‌ و گرنگــی خۆیــان ببینــن‪ ،‬پێویســته‌ ســه‌ره‌تا ســه‌یری گۆڕه‌پانــی‬ ‫هه‌ســتیاری بكــه‌ن‪ .‬ژیانیــان به‌پــێ ئــه‌م ڕاســتیه‌ واتــادار و خۆیــان‬ ‫به‌پێــی ئــه‌وه‌ ته‌ندروســت بكــه‌ن‪ .‬هه‌روه‌هــا له‌ســه‌ر بنه‌مــای زمانــی‬ ‫خۆیــان واتــا بــده‌ن به‌هه‌ســته‌كانیان و لــه‌ كه‌لتــوری كۆمه‌اڵیه‌تــی دا‬ ‫به‌جێــگای بكه‌نــه‌وه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگــه‌ به‌هــه‌زاران ســاڵ ئه‌مــه‌ی ئه‌نجــام داوه‌‪.‬‬ ‫گرنــگ ئه‌وه‌یــه‌ لــه‌م وشــانه‌ تێبگه‌یــن و له‌گــه‌ڵ هه‌ســتی ئێســتاماندا‬ ‫یه‌كگرتــوو بــن‪ .‬هه‌ركــه‌س؛ بــه‌ زمانــی دایكــی نــاوی بــۆ هه‌ســت‬ ‫دانــاوه‌‪ ،‬پێناســه‌ و ئه‌ده‌بیاتــی بــۆی دانــاوه‌‌‪ ،‬چه‌نــده‌ ئه‌ده‌بیاتــی گوتــاری‬ ‫و نووســین‌ بــۆ هه‌ســت پێشــده‌كه‌وێت‪ ،‬هێــزی هه‌ســت لــه‌ ئاواكردنــی‬ ‫تــاك لــه‌ كۆمه‌ڵگــه‌دا زۆرتــر ئاشــكرا ده‌بێــت و پێشــكه‌وتنی هه‌ســت بــ ‌ه‬ ‫شــێوه‌یه‌كی ته‌ندروســت لــه‌ كه‌ســایه‌تی خۆیــدا ده‌بینێــت‪.‬‬ ‫لـه‌ زمانــی كــوردی كورمانجــی دا هه‌ســت بـه‌ وشـه‌ی وه‌ك‪" :‬هـه‌س هه‌ســت‪،‬‬ ‫پێــژن و دلیــن بــاس ده‌كرێــت"‪ .‬لـه‌ زاراوه‌كانــی دیكـه‌ش دا لێكۆڵیــن كـراو ‌ه‬ ‫و لــه‌ زمــان و كه‌لتــوری كۆمه‌اڵیه‌تــی دا خــاوه‌ن گرنگییــه‌‪ .‬چــون جیهانــی‬ ‫هه‌ســتی گه‌لــی كــورد كــ ‌ه خــاوه‌ن بناغــه‌ی كۆنــی مێژووییــن بــه‌ رێــگا‬ ‫‪15‬‬ ‫و رێبــازی جیــا جیــا له‌الیــه‌ن دوژمنــه‌وه‌ لــه‌ كات و جێــگای جیــاوازدا‪،‬‬ ‫بــه‌ رێبــازی جۆراجــۆر قڕكــراون‪ ،‬تواونه‌تــه‌وه‌‪ ،‬تــااڵن و ڕاده‌ســت كــراون‪،‬‬ ‫چه‌واشــه‪ ،‬به‌الڕێــدا بــردن و بچــووك و خاییــن كـراون‪ .‬مــاوه‌ی ‪ 40‬ســاڵه‌ كـه‌‬ ‫رێبــه‌ر ئاپــۆ ســه‌رقاڵی ئــه‌م گۆڕه‌پانه‌یــه‌‪ ،‬لــه‌ تێكۆشــانی خۆیــدا تایبــه‌ت‬ ‫له‌ســه‌ر هه‌ســت ڕاوه‌ســته‌ی كــرد‪ .‬ئه‌مــه‌ش گرێــدراوی ئــه‌م ڕاســتیه‌یه‌‪.‬‬ ‫بـه‌م ڕه‌نگـه‌ یـه‌ك لـه‌ گۆڕه‌پانـه‌ خۆڵقێنه‌ره‌كانــی تێكۆشــانی ئازادیــی ئێمـه‌‬ ‫گۆڕه‌پانــی هه‌ســته‌‪ .‬ل ـه‌م گۆڕه‌پان ـه‌دا خه‌باتێــك ك ـه‌ ده‌توانــێ به‌باشــرین‬ ‫شــێوه‌ پێناســه‌ و تێگه‌یشــتنی زمانــی كــوردی و زاراوه‌كانــی ســوودمه‌ند‬ ‫بــكات‪ ،‬خوێندنــه‌وه‌ی كه‌لتــور و ئه‌ده‌بیاتــی كوردییــه‌ به‌شــێوه‌یه‌كی‬ ‫ڕاســت‪ .‬هه‌ســت لـه‌ شــێوازی ژیــان كــردن‪ ،‬پێناسـه‌ و هێنانـه‌ زمانــدا (گوتــن)‬ ‫باشــر ده‌توانــێ رشۆڤ ـه‌ بكرێــت‪.‬‬ ‫به‌ق ـه‌د مێــژووی گ ـه‌ردون ل ـه‌ مێــژووی كۆمه‌اڵیه‌تــی بوونــی گه‌لــی كــورددا‬ ‫فێربوونــی پێشــكه‌وتنی هه‌ســت‪ ،‬رۆڵــی ل ـه‌ پێشــكه‌وتنی دونیــای ژیامنانــدا‬ ‫و تێگه‌یشــتنی بنەڕەتــی و مێژوویــی لـه‌ هه‌ســتامن دا هه‌یـه‌ و داهاتوومــان‬ ‫ڕوونــاك ده‌كاتــه‌وه‪ .‬چه‌نــده‌ هه‌ســته‌كامنان ده‌ژیەنیــن‪ ،‬چه‌نــده‌ لــه‌‬ ‫خۆمانــی دوور ده‌خه‌ین ـه‌وه‌ و لێیــان نامــۆ ده‌بیــن‪ ،‬ئاشــكرا ده‌بێــت‪ .‬له‌گ ـه‌ڵ‬ ‫ئ ـه‌وه‌ش وه‌ك ئاوێنه‌ی ـه‌ك ل ـه‌ پێــش رێگامــان ده‌بێــت بــۆ چاره‌س ـه‌ركردن‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫ه‬ ‫ه هێز ده‌دات ‌‬ ‫ئه‌م كۆنگره‌ی ‌‬ ‫ه په‌رۆشی‬ ‫ته‌واوی ئه‌و ژنانه‌ی ك ‌‬ ‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬

‫چاره‌سه‌ری دۆزی كوردن‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫شیالن شاكر| هاوسه‌رۆكی ته‌ڤگه‌ری ئازادی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان‬

‫بەســتنی ئــەم کۆنگرەیــە لــە تــەواوی ژنــان و ڕێکخــراوەکان پیــرۆز‬ ‫دەکەیــن‪ ،‬لــە کەســایەتی هــەر ســێ ژنــە تێکۆشــەر و شــەهید ســێوێ‪،‬‬ ‫پاکیــزە و بەســێ کــە بــە دەســتی دەوڵەتــی تورکــی فاشیســت لــە باکــوری‬ ‫کوردســتان لــە ناوچــەی جزیــرە شــەهید بــوون‪ ،‬هەروەهــا هــەر ســێ ژنــە‬ ‫تێکۆشــەری کــورد هەڤــاڵ ســاکینە و هاورێیانــی کــە لــە پاریســی پایتەختــی‬ ‫فەڕەنســا تیــرۆر ک ـران‪ ،‬بەگشــتی هەمــوو شــەهیدانی ڕێــگای ڕزگاری بــە‬ ‫بیــر دێنیننــەوە‪.‬‬ ‫هەروەهــا تــەواوی ئــەو ژنانــەی کــە لــە کونجــی ماڵەکانــدا دەبنــە قوربانــی‬ ‫زهنییەتــی پیاوســاالری بــە بیــر دێنیینــەوە و ســەری ڕێــز و نــەوازش لــە‬ ‫بەردەمیــان دادەنەوێنیــن‪.‬‬ ‫وەک دەزانیــن ڕۆژهەاڵتــی ناوەڕاســت بــە گشــتی و بــە تایبــەت چەقــی‬ ‫ڕۆژهەاڵتــی ناوەڕاســت چوارپارچــەی کوردســتان‪ ،‬لــە قۆناغێکــی دژوار لــە‬ ‫گــەڵ گەلێــک ســەرکەوتن ڕووبــەڕوو بووەتــەوە‪.‬‬ ‫ئــەوەی گرنگیشــە ئەوەیــە کــە هێــزە دەســەاڵتدارەکان جێگایــان نابێتــەوە و‬ ‫گەلیــش لــەوە زیاتــر ناتوانــن ئــەم دەســەاڵتانە قبــوڵ بکــەن‪ ،‬بەتایبــەت لــە‬ ‫شۆڕشــەکانی ڕۆژئــاوای کوردســتان و ئــەو تێکۆشــانەی کــە ئەمــڕۆ بەڕێــوە‬ ‫دەچێــت‪ ،‬بەتایبــەت ئــەو خۆپیشــاندانانەی کــە لــە ئێ ـران و ڕۆژهەاڵتــی‬ ‫کوردســتان بەڕێــوە دەچێــت‪.‬‬ ‫هەمــوو ئەمانــەش باشــرین و بەهێزتریــن پەیامــە بــۆ هێــزە داگیرکــەر و‬ ‫دەســەاڵتدارەکان کــە کۆمەڵگـه‌ بــەو عەقڵییەتــە چەوســێنەرو دواکەوتووانە‬ ‫کۆمەڵگـه‌ بەڕێــوە دەبــن‪.‬‬ ‫ئەگــەر دەســەاڵتداران لــەو بــاوەڕەدان کــە هەمیشــە دەتوانــن بــە‬ ‫توندوتیــژی‪ ،‬بــە کۆمەڵکــوژی‪ ،‬بــە زهنییەتــی دیکتاتــۆری و هێــرش و‬ ‫پەالمــاردان کوردســتان داگیــر بکــەن‪ ،‬بەتایبــەت ژنــان پارچــە پارچــە بکــەن‪،‬‬ ‫ئــەوا هەمــوو ئەمانــە پەیامــی کاریگــەرن لــە دژی ئــەو دەســەاڵتانە کــە‬ ‫هیــچ زوڵمێــک بــەردەوام نابێــت و هــەر بەســەرهڵدانی دیموکراتیانــەی‬ ‫گــەل دەبێــت دەبێــت بــەردەوام بێــت بەتایبەت لە باشــوری کوردســتانیش‪.‬‬ ‫هــەر وەک چــۆن ڕێبــەر ئۆجــەاڵن دەڵێــت لــە کــوێ ونــت کــرد لــەوێ‬ ‫بیــدۆزەرەوە‪ ،‬وەک ڕێکخـراوی ژنانــی ئــازادی کوردســتان کــە بــە ســااڵنێکی‬

‫دور و درێــژە لــە نــاو تێکۆشــاندایە بــە چەمکێکــی نــوێ‪ ،‬زهنیــەت و‬ ‫عەقڵییەتێکــی ژنانــە بــە ئیــرادەی ژن تێکۆشــان دەکات و لــە هەمــوو‬ ‫بۆارەکانــدا هەنــگاوی گرنگــی نــاوە‪.‬‬ ‫دەتوانیــن بڵێیــن کــە ڕێکخراوێــک بــووە کــە هەمیشــە پێشــەنگایەتی‬ ‫کــردووە لــە شــەقامدا‪ ،‬مەراســیمەکان و یادکردنــەوەی شــەهیداندا‪ ،‬لــە‬ ‫چارەســەر کردنــی کێشــەکاندا‪ ،‬بابەتــە کۆمەاڵیەتییــەکان و هــاوکات‬ ‫پێگەیاندنــی دەیــان کەســایەتی ژن لــە نــاو کایەکانــی کۆمەڵگـه‌ و تایبــەت‬ ‫کایــە سیاســییەکاندا‪.‬‬ ‫قۆناغــی ئێســتا هەســتیارە و ئــەم کۆنگرەیــەش ئەرکــی گەورەتر دەســپێرێت‬ ‫بــە ئەندامەکانــی‪ ،‬وە هێزێــک دەدات بــە تــەواوی ژنــان و ئــەو ژنانــەی کــە‬ ‫پەرۆشــی چارەســەری دۆزی کــوردن و تێکۆشــانی بــێ وچــان دەکــەن‪ ،‬بــۆ‬ ‫ئــەوەی ژنــان بتوانــن لــە چوارچێــوەی سیســتەمی خۆســەریدا بێنــە الی‬ ‫یەکــدی‪ ،‬ئەویــش ڕێکخســن و سیســتەمێک کــە بــە ئیـرادەی ژن بێــت‪.‬‬ ‫دەبێــت بەشــداری ژنــان لــە ڕەهەندەکانــی‪ ،‬سیاســی‪ ،‬کۆمەاڵیەتــی‪ ،‬ئابــوری‬ ‫و ســەرجەم ڕەهەندەکانــی دیکــە و پــەروەردە کردنیــان بــە ئەســاس وەر‬ ‫بگریــن تاوەکــوو بتوانیــن هەنــگاوی گرنــگ بنێیــن‪.‬‬ ‫ئەگــەر دەســەاڵتداران بیانــەوەێ ئــەم توندوتیژییانــە بــەردەوام بکــەن و‬ ‫درێــژەی پێبــدن ئــەوا دەبێــت ئێمــە ڕەخنەدانــی خۆمــان بدەیــن‪ ،‬هــۆکاری‬ ‫ســەرەکیش بەرفــراوان نەبوونــی ڕێکخســتنەکانی ژنانــە‪ ،‬لــە ئێســتادا و‬ ‫بەتایبــەت لەچوارچێــوەی پرســی ژنانــدا پێویســتە تــەواوی ژنــان کــۆ‬ ‫ببینــەوە و هەنــگاوی گرنــگ بهاوێژیــن بــۆ چارەســەری ئــەو کێشــانە‪.‬‬ ‫بۆیــە بــۆ درێژه‌پێــدان بــه‌ تێکۆشــان و بــۆ بــە دەســتهێنانی مافــەکان‬ ‫دەبێــت ژنــان بــەردەوام بــن لــە هەوڵــدان‪ ،‬ئەگــەر هێشــتا گەندەڵــی‪،‬‬ ‫گوێنەگرتــن لــە داواکان‪ ،‬توندوتیــژی بەردەوامــە و کۆمەڵکوژییەکانــی دوز‬ ‫و کەرکــووک و شــەنگال دوبــارە دەبێتــەوە هۆکارەکــەی نەناســینی ژنانــە‬ ‫لــە تــەواوی بوارەکانــدا‪.‬‬ ‫دەبێــت ژنــان پێشــەنگایەتی بکــەن لــە هەمــوو بوارەکانــدا و بەتایبــەت‬ ‫ســەرهڵدانەکان کــە دەســەاڵتی ڕووبــەڕووی هەڵوەشــاندنەوە کــردووە‪،‬‬ ‫بوونــی ئێمــە لــە کایەکانــی ژیانــدا گۆڕانــکاری بــاش دێنێتــە ئــاراوە‪.‬‬ ‫‪16‬‬

‫شۆڕشێك‬ ‫كە ژن ئازاد‬ ‫نەكات‬ ‫شۆڕش نییە‪،‬‬ ‫تەڤگەرێكیش‬ ‫كە نەتوانێ‬ ‫ژنان بە‬ ‫ڕێكخستن‬ ‫بكات‪ ،‬تەڤگەر‬ ‫و جواڵنەوە‬ ‫نییە‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫‪17‬‬

‫رێنماییه‌كانی به‌ڕێز عه‌بدۆاڵ ئۆجاالن بۆ چواره‌مین كۆنگره‌ی‬ ‫رێكخراوی ژنانی ئازادی كوردستان‬ ‫ســەرەتا پێویســت دەبینــم بڵێــم لەبــەر ئــەوەی ئێــوەم بەتەنیــا هێشــتوە‪،‬‬ ‫هەمیشــە هەســت بــە تاوانباربــوون دەكــەم‪ .‬بــەاڵم قــەت لــە بیــرم نەكــردوە‬ ‫كــە لەســەر راســتییەكانی ئێــوە بــەدوای حەقێقــەت بــووم و قــەت بــەدوام‬ ‫نەخســت‪ .‬هــەر كەســێك بــە شــێوەیەكی جیــاواز دەیەوێــت لــە گــەڵ ژن‬ ‫گۆڤارێكی بێــت‪ ،‬هەبوونــی مــن لــە گــەڵ ژن لــە ئاســتی ژووردا بیــراوە و قــەت‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬دەرفەتــی داخســن و كەوتنیــم نــەداوە‪ ،‬بابەتــی گرنگیــش ئەوەیە‪ .‬ئاشــكرایە‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬كــە پێگەیەكــی كــە نــاوی لــە گــەڵ ژیــان تێكــەڵ بــووە و ژنیــان مەحكومــی‬ ‫ئه‌دهبی و ئــەوە كــردووە‪ ،‬بەتــەواوی خــاوەن كارەكتــەری دژەژیــان و دژەژنــە‪ .‬بابەتێــك‬ ‫هزریه‌ كــە قــەت ناكەوێتــە ســەرمەوە‪ ،‬ئەمەیــە‪.‬‬ ‫پیــاو چــۆن دەتوانــێ بــێ هیــچ شــەرمێكی مــەزن لــە گــەڵ ژنــدا لــەم‬ ‫هەلومەرجــەدا بژیــت؟ بەتایبــەت چــۆن لــە گــەڵ پێچەوانەكردنــی وشــەی‬ ‫نامــوس‪ ،‬ژنــی كردوەتــە ئەساســیرتین بابەتــی نامــوس بــۆ خــۆی؟ لــە واتــای‬ ‫ڕاســتەقینەدا‪ ،‬شــەڕكردن لــە گــەڵ ئەمــەم وەكــو ناموســی ڕاســت بینــی‪.‬‬ ‫شــێواز و هەلومەرجــی ئــەو ژیانــەی كــە تێــدا جێــگا دەگریــن‪ ،‬مەزنرتیــن‬ ‫زه‌رب ـه‌ی بــۆ كۆیالیەتــی ژن و ئــەو پیســایەتییە كــە ســەرنجی لەســەر ژنــە‪.‬‬ ‫بــۆ منیــش ســەرچاوەی غــروری راســتەقینەیە‪ .‬بابەتــی گرنــگ ئەوەیــە‬ ‫كــە رەواڵــەت و ناوەڕوكــی ئــەم ژیانــە چــۆن پــڕ بكەینــەوە‪ .‬بەبۆچوونــی‬ ‫مــن‪ ،‬ســڕی كار لــە هەلومــەرج و بەجێگابوونتانــە كــە ڕێگــرە بەرامبــەر‬ ‫بــە دەســتێوەردانەكانی پیــاو لــە ئاســتێكی ژووردا‪ .‬لــەم دۆخــەدا‪،‬‬ ‫ســەركەوتووترین و باشــرین وەاڵمیــش دەدەنــەوە پیــاو‪ .‬زۆرێــك لەوانــە‬ ‫باســی پێویســتی ژن و عەشــق دەكــەن‪ ،‬بــەاڵم ئێــوەش بــاش دەزانــن كــە‬ ‫لەوانــدا نــە بویــری عەشــقی ڕاســت بەرامبــەر بــە ژن هەیــە و نــە تێگەیشــن‬ ‫و جوانــی ئــەوە‪ .‬ئــەو پێویســتی و عەشــقەی كــە ئــەوان باســی دەكــەن‪،‬‬ ‫زۆرتــر لــە هەســتێكی خاوێــن هەســتێكی ڕەمەكــی (غەریزی)ییــە‪ .‬لــە گــەڵ‬ ‫شــتی وەهاشــدا عەشــق نابیرنێتــەوە‪ ،‬تەنیــا دەیكــوژێ‪.‬‬ ‫خۆشەویســتی ســاختە لــە باوەشــی دایكانــەوە دەســتپێدەكات و تــا‬ ‫خۆشەویســتی كوێرانــەی نێــوان كــچ و كوڕێــك درێــژ دەبێتــەوە‪.‬‬ ‫مناڵێــك نەریتێكــی شــەڕانی نەبینێــت واتــا دایكــی بــە هەمــوو شــێوەیەك‬ ‫گونجــاو بێــت و بەرامبــەر بــە هەمــوو شــتێك بڵێــت‪" :‬بەڵــێ باشــە"‬ ‫مناڵەكانیشــی هەمــان شــت پەیــڕەو دەكــەن‪ .‬ئافرەتێكــی وابەســتە دەبێــت‬ ‫بــە پیــاو و بــاوك و بــراو هەمــوو كەســێكەوە كــە دێتــە بەردەمــی‪.‬‬ ‫لــە هەمــووی گرنگــر ئەوەیــە كــە دوای خەیاڵــی پێكەوەنانــی خێــزان‬ ‫نەكەوتــم و وەك ئێــوە هــەروا ئاســان خەیاڵــی پێكەوەنانــی خێزانێكــم بــۆ‬ ‫خــۆم نەكــردە بنەمــا‪ .‬پاشــگەز بوونــەوەم و تەگبیــر وەرگرتــن و كاردانــەوەم‬ ‫بەرامبــەر بەمــە لــە قۆناغەكانــی داهاتــوودا زۆر بەكەڵكــم هــات‪ .‬بــە هــۆی‬ ‫ئــەم ناكۆكیەوەیــە كــە تــا ڕۆژگاری ئەمــڕۆ بایــەخ دەدەم بــە چۆنێتــی‬ ‫پەیوەنــدی نێــوان ژن و پیــاو‪ .‬الی هەمــووان ئــەوە ئاشــكرا بــووە تــا ئــەم‬ ‫ناكۆكیــە چارەســەر نەكرێــت ناكۆكیــە چینایەتــی و نەتەوەییــەكان چارەســەر‬ ‫ناكرێــن‪ .‬ئێــوە نــەك هــەر چارەســەری ناكــەن بەڵكــو هەریەكەتــان‬ ‫كۆیلەیەكــی ئــەم ناكۆكیــەن‪ .‬ئــەو هێزەتــان نییــە كــە لــەم ناكۆكییــە‬

‫تێبگــەن و خۆتــان لــە كاریگەریەكانــی داماڵــن‪ .‬هەرچــی منــم بــەو جــۆرە‬ ‫لێكمدایــەوە كــە‪" :‬خێ ـزان گــرێ كوێرەیەكــە و ئی ـرادەو هــزری مرۆڤەكانــی‬ ‫كوێــر كردۆتــەوە" لەبەرئەمەشــە كــە توانســتەكانتان پێشــناكەون‪.‬‬ ‫گــەر ناكۆكیــەكان چارەســەر نەكرێــن و لــە پێناویانــدا شــەڕی گــەورە‬ ‫نەكرێــت‪ ،‬كەســایەتی لــە درۆیەكــی مــەزن بــەوالوە هیچــی تــر نییــە‪.‬‬ ‫لــەو بڕوایــەدام ئێــوە بــە شــێوازێك گــەورە كـراون كــە بــێ ئــەوەی شــەڕی‬ ‫نانتــان پــێ بكــەن بــە ئامادەك ـراوی هێناویانەتــە بەردەســتتان‪ .‬وەك بڵێــی‬ ‫چاوەڕێــن خــوا بتانداتــێ‪ .‬نازانــن شــەڕ بــۆ نــان بكــەن‪ .‬ئاســانرتین كار‬ ‫بەالتانــەوە خــواردن خواردنــە‪ .‬چونكــە بــە مناڵــی هەركــە گریــاون دایكتــان‬ ‫و باوكتــان بــۆ ئــەوەی ژیرتــان بكەنــەوە خێـرا خواردنیــان داونەتــێ‪ .‬هەڵــەی‬ ‫گــەورەی دایــكان ئەوەیــە كــە بــۆ نــان شــەڕتان پێناكــەن و بــەو شــێوەیە‬ ‫گەورەتــان ناكــەن‪ .‬تــا دوا ڕادە نــەرم بــوون لەگەڵتانــدا و ئــەوەی هەیانبــووە‬ ‫هەموویــان كۆكردۆتــەوە و كردوویانــە بــە دەمتانــەوە‪ .‬بــە نزیكایەتیەكــی‬ ‫زۆر دوور لــە ڕاســتی گــەورە ك ـراون‪.‬‬ ‫نەوەیەكن كە هیچ ڕێزتان بەرامبەر بە ڕەنج نییە‪.‬‬ ‫دوای ئــەوەی پــارەی دایــك و باوكتــان كۆتایــی پــێ دێــت ئیــدی قۆناغــی‬ ‫پەرشــوباڵویتان دەســتی پێــدەكات‪ .‬ڕاســتی شەڕیشــتان دەقــاو دەق‬ ‫ئەمەیــە‪ .‬دایــكان و بــاوكان ئــەم خراپــە ئابڕووبەرانەیــان كــردووە‪ .‬مناڵێــك‬ ‫شــەڕی نانــی پێنەكرێــت بۆچــی گــەورەی كــردووە؟ ئەگــەر نازانــن بیانكەنــە‬ ‫جەنــگاوەر بۆچــی دەیانهێننــە دونیــاوە و دەیانهێننــە بەرامبــەر مــن؟ لــە‬ ‫كاتێكــدا لــەم واڵتــەدا و لــە ڕاســتی ئــەم گەلــەدا شــەڕی نــان لــە ســەرووی‬ ‫هەمــوو شــەڕەكانەوەیە‪ .‬كەچــی تەماشــایان دەكــەم نیــوەی خواردنەكانیــان‬ ‫دەڕێــژن‪ .‬بــە الی منــەوە تاوانێكــی بــێ وێنــە و خــۆ بــە بەرپرســیار نەبینینــە‪.‬‬ ‫دەمەوێــت تــەواوی ئــەو نانانــەی فڕێیــان دەدەن هەڵیانبگرمــەوە و‬ ‫بیانخــۆم‪ .‬ڕۆژنامەوانێكــی فەڕەنســی هاتبــووە ســەردانم ســەری ســوڕمابوو‬ ‫دەیگــووت‪" :‬ئێــوە چــۆن بــە نــان و پیــاز ڕازی دەبــن و پێــی دەژیــن؟!"‬ ‫هەڵبەتــە پرەنســیپی ژیامنــە‪ .‬ڕەنگــە ئەمــە بــە الی گەلێكتانــەوە شــوورەیی‬ ‫بێــت‪ ،‬بــەاڵم مــن ناچــارم كــە جەنگاوەرێكــی ڕاســتەقینە بــم‪.‬‬ ‫خۆی لە خۆیدا جوانبوون خودی ئازادییە‪.‬‬ ‫ئەمــەش بــە شــەڕ دەســت دەكەوێــت‪ .‬شــەڕیش ئایدیۆلۆژیــا و سیاســەت و‬ ‫ڕێكخســتنێكی بــێ وێنــەی دەوێــت‪ .‬كاتێــك لــە شــەڕدا ڕاســتی كــورد بــووە‬ ‫جێــی بــاس ئــەوا جەنگاوەرییەكــی بــێ ئامانــی لەنــاو ناهاوســەنگی هێــزدا‬ ‫دەوێــت‪ .‬جەنگاوەرییــەك كــە ســنووری ژیــری دەبەزێنــێ و ژێركەوتــن‬ ‫ناناســێت‪ .‬دیالێكتیكــی جوانــی الی ئێمــە بــەم ڕەنگەیــە‪ .‬هەروەهــا‬ ‫ئــەو ڕێگایــەی بــەرەو خۆشەویســتی دەچێــت بــە خۆگەیانــدن بەمــەدا‬ ‫تێپــەڕ دەبێــت‪ .‬دەڵێــم كــە مــن ئەمــەم هەندێــك تاقیكــردەوە و دەبینــم‬ ‫پێشــكەوتن خـراپ نییــە‪ .‬ئــەوەی گرنگــە ســەرقاڵبوونی هەمووتــان پێیــەوە‬ ‫لــە ئاســتێكی بــەرزدا بێــت‬ ‫ئــەو ئاســتەی لەپەیوەندیەكانــی هاوژیانــی پــەرەی پێدەدرێــت چەنــدە‬ ‫زانســتی‪ ،‬هونــەری‌و فەلســەفی بێــت‪ ،‬بــەو رادەیــە دەشــێت رێــگا لەپێــش‬ ‫كۆمەڵگــەی سۆسیالســتی بكاتــەوە‪ .‬بــەر لەهەمــوو شــتێك ئاواكــردن‬ ‫‌و پەیڕەوكردنــی سۆســیالیزم لەپەیوەندیەكانــی هاوژیانیــدا بەهایەكــی‬ ‫كــرداری‌و پرەنســیپانەی دەســت لێبەرنــەدراو و ژیانــی هەیــە‪ .‬لــەدەرەوەی‬ ‫‪18‬‬

‫ئــەو شــێوازەی پەیوەنــدی رێگایەكــی دیكــە نییــە‬ ‫بــەرەو سۆســیالیزمت ببــات‪ .‬ئەگــەر هــەش بێــت‪،‬‬ ‫ئــەو پەیوەندیانــە ناراســتەوخۆن‌و بــۆ هەڵــە ك ـراوەن‪.‬‬ ‫نرخانــدن‌و تێگەیشــتنی هاوژیانــی سۆسیالیســتانە وەك‬ ‫پەیوەنــدی نێــوان دووكــەس هەڵوێســتێكی ناتــەواوە‪.‬‬ ‫بێگومــان دەشــێت هاوژینــی بەرجەســتەكردنی‬ ‫دووانەیــی بەخــۆوە ببینێــت‪ ،‬بــەاڵم ناشــێت بــۆ ئــەو‬ ‫دۆخــە بچــووك بكرێتــەوە‪ .‬هاوژیانــی هێــزی گــەورەی‬ ‫واتــا‪ ،‬ئەســتاتیك‌و جوانییــە‪ ،‬بەشــێوەیەكی دەرهەســتیش‬ ‫ژیانێكــی گەوهەرییــە‪.‬‬ ‫ئــەو مرۆڤــەی‪ ،‬بەتایبەتیــش ئــەو ژنــەی دەكەوێتــە نــاو‬ ‫چوارچێــوەی پەیوەنــدی سۆسیالیســتیەوە لەمیانــەی‬ ‫ئــەو فەلســەفیبوون‪ ،‬ئەخالقــی‪ ،‬جوانــی‌و زانســتیبوونەی‬ ‫لەخۆیــدا بەرجەســتەی دەكات خــاوەن هێزێكی گەورەی‬ ‫ئەگەر لەدۆخی راكێشــانە‪ .‬كەســایەتی ئــەم‬ ‫هاوسەرێتیەكی هاوتادا جــۆرە ژن و پیاوانــە وەك‬ ‫نەبێت‪ ،‬پێویستە ژن ئاگادار چــۆن لەبەرامبــەر ژیانــی‬ ‫بێت كە پیاو بەردەوام بە كۆمەاڵیەتیــدا دووچــاری‬ ‫سایكۆلۆژیای پڵنگ رەفتار شكســت نایــەن‪ ،‬لەمیانــەی‬ ‫دەكات و هەر ساتێك بۆ هەبوونــی خۆیانــەوە ژیانــی‬ ‫ئــازادی كۆمەڵگــەش بونیــاد‬ ‫ڕاوكردنی نێچیرەكەی‬ ‫دەنێــن‪ .‬چونكــە لــە جووتــی‬ ‫ئامادەیە‪ ،‬پێویستە بەگوێرەی‬ ‫ئــەو تــاك (كەس)انــەدا‬ ‫ئەوەش شێوازی جموجۆڵ‌و ڕێزگرتــن ‌و متامنــە زاڵــە‪،‬‬ ‫رەفتاری خۆی دەستنیشان نەخۆشــیەكانی سیســتەم‬ ‫بكات‪ .‬كاتێك پیاوی پڵنگ لەجــۆری ئێرەیــی‪ ،‬برســێتی‪،‬‬ ‫دەرفەت ببینێت‪ ،‬واتە ئەو ناجێگیــری ‌و بێزاربــوون‬ ‫بەربەستە كۆمەاڵیەتیانە جێگایــان نابێتــەوە‪ .‬لەبــەر‬ ‫دەرباز بكات كە دێنە ئــەوەی یەكــری ناكەنــە‬ ‫پێشەوە مسۆگەر چڕنوكێك موڵــك بانگەشــەی مــاف‬ ‫لە ژن دەوەشێنێت‪ .‬لەو بەرامبــەر بەیەكــری ناكــەن‪.‬‬ ‫ساتەدا پیاوی دەسەاڵتگەرا هێــزی واتــای هاوســەنگیان‬ ‫هیچ پێوانێكی ئەخالقی‌و لــەو دۆخــە دایــە كــە‬ ‫لــە كەســێكدا گشــت‪،‬‬ ‫پاساوێكی ویژدانی ناناسێت‌و‬ ‫كەســێك‬ ‫لەگشتیشــدا‬ ‫خوازیارە ژن ڕاو بكات‪ .‬نە‬ ‫بژێنێــت‪.‬‬ ‫گەورەكردنــی‬ ‫بەرگی ئایینی‌و نە یاسا هیچ بــاش‬ ‫یەكێكیان لەبەردەم ئەودا منداڵەكانتــان زۆر گرنگــە‪.‬‬ ‫كۆسپ نین‪ .‬زۆربــوون‪ ،‬كاردانەوەیەكــە بۆ‬ ‫ڕووبەڕووهاتنــەوەی تــرس‬ ‫لــە مــەرگ‪ .‬دەتوانــن ئــەم یاســای ژینگەیــە لــە دروســت‬ ‫بوونــی گەردونیــش دا ببینــن‪ .‬لــە بەرامبــەر ســەرما و‬ ‫تاریكــی مــەزن‪ ،‬هەبوونــی گاالكســی‪ ،‬خــۆر‪ ،‬ئەســتێرە‬

‫و‪ ...‬بــە بۆچوونــی مــن واڵمێكــە بەرامبــەر بــە تاریكــی‪ .‬مرۆڤەكانیــش بــە‬ ‫شــێوەیەكی دیكــە بــە زاوزێ‪ ،‬وابیــر دەكەنــەوە كــە پارێــزراون‪ .‬ئەمــەش‬ ‫كاردانەوەیەكــی پاراســتنیە‪ ،‬بــەاڵم دواكەوتووتریــن ڕووبــەڕوو هاتنــەوەی‬ ‫بایۆلۆژییــە‪.‬‬ ‫لــە كــورددا ئــەم شــێواز كاردانــەوەی پاراســتنە لەئارادای ـە‌‪ .‬ئــەوەی بــەالی‬ ‫منــەوە گرنگــە‪ ،‬زۆربوونــی بایۆلــۆژی نییــە‪ ،‬بەڵكــوو بەشــی بەكۆمەاڵیەتــی‬ ‫بوونیەتــی‪ .‬زۆربوونــی ڕاســتەقینە لــە گــەڵ كۆمەاڵیەتــی بــوون پێكدێــت‪.‬‬ ‫لــە گۆڕەپانەكانــی كۆمەاڵیەتــی‪ ،‬سیاســی‪ ،‬كەلتــوری‪ ،‬ئابــوری واتــە لــە‬ ‫هەمــوو گۆڕەپانــی ژیانــدا‪ ،‬هێــزی زۆركردنــەوەی كۆمەاڵیەتــی گرنگــە‪.‬‬ ‫منونــەی ئاڵامنیــا‪ ،‬منونــەی هــەرە بەرچــاوە‪ .‬ئاڵامنیــا لــە گــەڵ بەهێزبوونــی‬ ‫كۆمەاڵیەتــی‪ ،‬سیاســی و ئابــوری‪ ،‬الوازییــە بایۆلۆژییەكانیان چارەســەركردوە‪.‬‬ ‫هــەم پیــاو و هــەم ژنــی ئاڵامنــی زۆر بەهێــزن‪ .‬بــەاڵم ژمــارەی منداڵەكانیــان‬ ‫وەكــو ئێمــە گەلــی كــورد بــێ كونــرۆڵ نییە‪ .‬بــۆ كوردیــش نەتەنیــا زۆربوونی‬ ‫بایۆلــۆژی‪ ،‬بەڵكــوو زۆربوونــی ئایدیۆلــۆژی‪ ،‬سیاســی و كۆمەاڵیەتــی گرنگــە‪.‬‬ ‫ئێمــە قەندیلــان كردوەتــە ناوەنــدی زۆربوونــی ئایدیۆلــۆژی‪ ،‬سیاســی و‬ ‫ڕێكخســتنی‪ .‬گرنگــە كــە گەلــی كــورد ژیانیــان لەســەر ئــەم بنەمایــە رێــك‬ ‫بخــەن‪ .‬جگــە لــە ئێمــە لــە گــەڵ هیــچ ســەرۆكێكی كــورددا دۆخێكــی وەهــا‬ ‫ژیــان نابێــت‪ .‬بارزانــی و تاڵەبانییــش زۆربوونــی بایۆلۆژییــان بەبنەمــا گــرت‪،‬‬ ‫جیــاوازی ئێمــە لێرەدایــە‪.‬‬ ‫بەبۆچوونــی مــن لــە دۆخێكــی وەهــادا یــەك یانیــش دوو منــداڵ بــۆ ئێــوە‬ ‫بەســە‪ .‬زۆربوونــی بــێ كونــرۆڵ‪ ،‬رسوشــت و گەردونیــش لەنــاو دەبــات‪.‬‬ ‫پیــاو و ژن پێویســتە لــە بــواری كۆمەاڵیەتــی‪ ،‬ئابــوری و كەلتــوری خۆیــان‬ ‫زۆرپێــش بخــەن وبەشــێوەیەكی كــراوەی ژیــان بكــەن‪ .‬بەجێگابوونــی ‪19‬‬ ‫تێڕوانینێكــی لــە نێــو كــورددا گرنــگ دەبینــم‪ .‬بابەتــی گرنــگ‪ ،‬مــەزن بوونــی‬ ‫ژیــان لــە بــواری كۆمەاڵیەتــی‪ ،‬سیاســی‪ ،‬كەلتــوری و ئابورییــە‪ .‬ئــەوەی كــە‬ ‫ئەمــە ئەنجــام نــەدا‪ ،‬وەكــوو كرێــكار و زراعەتچییانــن‪ ،‬دۆخــی منداڵەكانیــان‬ ‫جێــگای داخــە‪.‬‬ ‫بەكورتــی؛ فەلســەفەیەكی ژیــان كەپشــت بــەزاوزێ‌ لەگــەڵ ژندا دەبەســتێت‬ ‫واتایەكــی جــددی نییــە‪ .‬لەكۆمەڵگــەی چینایەتیــدا بەهــۆی دیاردەكانــی‬ ‫لەجــۆری می ـرات‌و بەهێزبــوون مانــای لەژنــی وەچەخــەرەوە باركــردووە‪.‬‬ ‫ئەمــەش واتایەكــی پەیوەســت بەچەوســانەوە و ســەركوتكردنە و بــۆ‬ ‫ژنیــش نەرێنییــە‪ .‬واتــە ئــەو ژنــەی زاوزێــی زیاتــر دەكات‪ ،‬زووتــر دەمرێــت‪.‬‬ ‫خســتنەوەی وەچــەی زۆر بــۆ ئــەو گەلــە كۆڵۆنــی‌و دواكەوتووانــەی وەك‬ ‫تــاك‌و كۆمەڵگــە خۆیــان بەهێــزی سیاســی‌و رۆشــنبیری پێشنەخســتووە‪،‬‬ ‫دەشــێت وەك بەرگــری خۆیــی بەهایەكــی هەبێــت‪ .‬وەاڵمدانــەوەی قڕكــردن‬ ‫لەرێگــەی زۆركردنــی بنەچــەوە رێبازێكــی بەرخــودان‌و هێشــتنەوەی بوونی‬ ‫خــودە‪ .‬بــەاڵم ئــەوە بەرگــری خۆیــی ئــەو كۆمەڵگەیانەیــە كــە هێنــدە‬ ‫دەرفــەت‌و چانســی ژیانــی ئازادیــان نییــە‪ .‬هەربۆیــەش لــەو كۆمەڵگەیانــەی‬ ‫ئاســتی مانایــان تــا ئــەو رادەیــە نزمــە ژیانێــك لەگــەڵ ژن بەدینایــەت كــە‬ ‫ئاســتەتیك‌و راســتی بەبنەمــا گرتبێــت‪ .‬راســتی ئێســتای كۆمەڵگەكانــی‬ ‫جیهــان ئــەوە دەســەملێنن‪.‬‬ ‫ئــەو هاوبەشــی یــان پشــكدارییە رەگەزییــەی ژن لەگــەڵ پیــاو‬ ‫ئەنجامیــدەدات تەنیــا تێربوونێكــی جەســتەیی رووت نییــە‪ ،‬پێویســتە پێشــر‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫بزانێــت ڕووبــەڕووی چڕنوكــی هێــز و دەســەاڵتێك دەبێتــەوە‪ :‬وەك ئەوەیــە‬ ‫لەنــاو قەفەســدا لەگــەڵ پڵنــگ بخەوێــت‪ .‬بەتایبەتیــش دۆخــی برســێتی‬ ‫‌و دیلــی پڵنگەكــەی نــاو قەفــەس لەوانەیــە رێــگا خۆشــكەربێت كــە پیــاو‬ ‫بەشــێوەیەكی كوشــندە چڕنووكەكانــی بەكاربێنێــت‪ .‬پێویســتە ژن زۆر‬ ‫بەچاكــی بزانێــت كاتێــك لەمیانــەی پەیوەنــدی هاوســەرگیری كالســیكەوە‬ ‫كەوتــە قەفەســەوە بەئاســانی‌و بەســەالمەتی دەرناكەوێــت؛ باجەكــەی‬ ‫یــان گیانــی دەبێــت یاخــود دەبێــت بەپڵنگێكــی مێینــەی رادەســتبوو‪.‬‬ ‫شــێوەی پڵنگــی مێینــەش نوێنەرایەتــی ژنــی بەپیــاو بــوو دەكات؛ ئــەوەش‬ ‫گۆڤارێكی قێــزەون‌و چەپەڵــە‪ .‬پەیوەنــدی زایەنــدی نێــوان پیــاوی هەژموونگــەرا و ژنــە‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬پیاوانیەكــەی تــەواو رادەســتی بــووە رۆڵــی ســەرەكی دەبینێــت لــە روودانــی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئــەو قێزەونــی‌و چەپەڵیــەدا‪ .‬لەكاتێكــدا پیــاوان بەســەرفرازییەوە رۆژی‬ ‫ئه‌دهبی و "دڕاندنــی پــەردەی كچێنــی" ژن بەســەر دەبــن‪ ،‬هۆكارەكــەی تێربوونــی‬ ‫هزریه‌ ئــارەزوو (دیــاردەی جەســتەیی) نییــە‪ ،‬بەڵكــو پشــكی ئــەو پەیوەندییەیــە‬ ‫لــە دروســتبوونی پەیوەنــدی دەســەاڵت ‪ -‬كۆیلــەدا‪ .‬دڕاندنــی پــەردەی‬ ‫كچێنــی ســەرەتای مەحكومكردنــی ژنــە بــە كۆیالیەتــی ب ـێ‌ كۆتــاوە‪ .‬رێــگا‬ ‫لەپێــش ســۆز و هەســتی دەســەاڵت ‌و ســەرداری دەكاتــەوە‪ .‬ئــەوەش‬ ‫واتــای ســەملاندنی پیاوێتــی دەبەخشــێت‪ .‬دواتــر ئــەو رێبــازە لەســەر‬ ‫كــوڕە الوەكانیــش پەیــڕەو دەكرێــت‪ .‬دامــەزراوەی كۆیالیەتــی لەســەر‬ ‫هــەردوو رەگەزیــش پەیڕەوك ـراوە‪ .‬هێنــدەی پیــاو بەپەرۆشــنەبوونی ژنــان‬ ‫‌و ڕانەكردنیــان بــەدوای پەیوەنــدی زایەندیــدا پەیوەنــدی بەدامــەزراوەی‬ ‫كۆیالیەتیــەوە هەیــە‪ .‬چاالكــی زایەنــدی كــە بەشــێوەیەكی بــێ‌ ســنوور‬ ‫لەالیــەن مۆدێرنیتــەی ســەرمایەدارییەوە زیادكــراوە‪ ،‬بەرفراوانرتیــن‬ ‫ئامــرازی كۆیالیەتییــە كــە بەســەر جــۆری مرۆڤــدا ســەپێرناوە؛ رێــگا‬ ‫لەپێــش دەرفەتێكــی بــێ‌ ســنووری دەســەاڵت‌و چەوســانەوە دەكاتــەوە‪.‬‬ ‫هەڵوێســتی بەگومانــی زۆربــەی ئایینــەكان بەرامبــەر بــەو پەیوەندییــە‬ ‫واتــادارە‪ ،‬پەیوەنــدی بەرێخۆشــكردن بــۆ كەوتــن‪ ،‬چەپەڵــی‌و دەركەوتــن لــە‬ ‫حەقیقەتــەوە هەیــە‪.‬‬ ‫ ئەگــەر لەدۆخــی هاوســەرێتیەكی هاوتــادا نەبێــت‪ ،‬پێویســتە ژن ئــاگادار‬‫بێــت كــە پیــاو بــەردەوام بــە ســایكۆلۆژیای پڵنــگ رەفتــار دەكات و هــەر‬ ‫ســاتێك بــۆ ڕاوكردنــی نێچیرەكــەی ئامادەیــە‪ ،‬پێویســتە بەگوێــرەی ئــەوەش‬ ‫شــێوازی جموجــۆڵ‌و رەفتــاری خــۆی دەستنیشــان بــكات‪ .‬كاتێــك پیــاوی‬ ‫پڵنــگ دەرفــەت ببینێــت‪ ،‬واتــە ئــەو بەربەســتە كۆمەاڵیەتیانــە دەربــاز‬ ‫بــكات كــە دێنــە پێشــەوە مســۆگەر چڕنوكێــك لــە ژن دەوەشــێنێت‪ .‬لــەو‬ ‫ســاتەدا پیــاوی دەســەاڵتگەرا هیــچ پێوانێكــی ئەخالقــی‌و پاســاوێكی‬ ‫ویژدانــی ناناســێت‌و خوازیــارە ژن ڕاو بــكات‪ .‬نــە بەرگــی ئایینـی‌و نــە یاســا‬ ‫هیــچ یەكێكیــان لەبــەردەم ئــەودا كۆســپ نیــن‪ .‬پێویســتە ژن ئــاگاداری ئــەو‬ ‫رەوشــە بێــت‌و بەگوێــرەی ئەمــە دابەزێتــە مەیدانــە كۆمەاڵیەتیەكانــەوە‪.‬‬ ‫بەواتایەكیــر بەبــێ‌ گەرەنتــی بەرگرییەكــی خۆیــی كارا بــۆ مەیدانــە‬ ‫كۆمەاڵیەتیــەكان دانەبەزێــت‪.‬‬ ‫وێــڕای تــەواوی ئــەو كۆمەڵگــە پیاوســاالرییە‪ ،‬ئەگــەر ژن لەســەر ئــازادی‬ ‫ســووربێت‪ ،‬ئەوكاتــە پێویســتە بەرگــەی ژیانێكــی تەنیایــی مــەزن‬ ‫یــان زەحمەتیەكانــی میلیتانێتیــەك بگرێــت كــە هــەر ســاتێكی پــڕ لــە‬ ‫تێكۆشــانی سۆسیالیســتانە بەســەر دەچێــت‪ .‬تەنیایــی بــۆ دۆخــە مارژینــال‬

‫‌و بێكاریگــەرەكان جێــگای باســە‪ .‬هەرچــی ژیانــی سۆسیالیســتانەیە‬ ‫پێویســتی بــە ژیانــی مێخوداوەنــدی هەیــە كــە لەگــەڵ كەلتــووری كۆنــی‬ ‫مێخوداوەندیــدا هاوتابێــت‪ .‬لــەو پێناوەشــدا پێویســتە هــەر لەمنداڵیــەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتیــش كیژۆڵــە بچووكەكامنــان لــە دامەزراوەكانــی مۆدێرنیتــەی‬ ‫دیموكراتیــەوە لەمیانــەی زهنیەتــی ئازادیــەوە پــەروەردە بكەیــن‪ ،‬لەرێــگای‬ ‫تێكۆشــانی كۆمەاڵیەتــی سۆسیالیســتی دیموكراتیانــەوە جێبەجێــی بكەیــن‬ ‫‌و وەك شــێوازی ژیامنــان پەســەندی بكەیــن‪ ،‬ناوەڕۆكەكــەی پەرەپێبدەیــن‌و‬ ‫بەدەســتی بخەیــن‪.‬‬ ‫ژیانــی دیموكراتیــك لــە ســەربنەمای یەكســانی و ئازادبــوون لــە گــەڵ ژنــدا‬ ‫بابەتێكــی ژیانییــە و بــێ ئــەوەش نابێــت‪ .‬بــەاڵم پێــش ئــەوە پێویســتە‬ ‫كــە ئەخالقــی كۆیلەكــردن كــە زۆر قووڵــه و بەرژەوەنــدی هەمیشــەیی‬ ‫سیســتەمی كاپیتالیســم‪ ،‬بــە ڕێــگای ئەخالقــی ئــازادی و ژیانێكــی جــوان‬ ‫تێپــەر دەبێــت‪ .‬ســەرنەكەوتن لــە ژیانــی ڕاســتەقینە و دروســتدا‪ ،‬باشــی‬ ‫و جوانــی لــە گــەڵ ژن هاوكاتــە لــە ســەرنەكەوتن لــە بــەرەو كۆمەڵگــەی‬ ‫سوسیالیســتی رویشــن‪ .‬كۆمەڵگــەی دیموكراتیكــی كــە لــە گــەڵ شۆڕشــی‬ ‫ژنــان پێنــەگات‪ ،‬ئیدعــای سۆسیالیســم و ژیانێكــی سوسیالیســتی لــەوێ‬ ‫خــۆ هەڵخەڵەتاندنــە و هیچــی دیكــە‪ .‬ژنــان دەتوانــن لەســەر بنەمــای‬ ‫رێنامییەكانــی مــن خــاوەن هەڵوێســتی ئەخالقــی و جــوان بــن‪ .‬بــێ ئــەوەی‬ ‫بــێ هیوابــن‪ ،‬گرنگــە كــە بخوێننــەوە‪ ،‬كاری هاوبــەش ئەنجــام بــدەن‪ ،‬لــە‬ ‫هەمــوو گۆڕەپانەكانــی ژیانــدا یــەك ژن بــێ رێكخســن نەهێڵــن و خۆیــان‬ ‫لــە ئاكادیمیاكانــدا پێشــبخەن‪ .‬هەڵوێســتی دروســت و ڕاســت گرنگــن؛‬ ‫هــاوكات هێــزی واڵمدەر‌بــوون بــۆ كێشــەی ئاشــتی و شــەڕ بەشــێوەیەكی‬ ‫ڕاســت‪ .‬بــا ژنــان نــە مــن بچــووك ببینــن و نــە مبگەێننــە ئاســتی خــودا‪.‬‬ ‫هێزێكــی جیــدی لەمندایــە‪ ،‬دەتوانــن ئــەوە بكەنــە هێزێكــی پشــتیوان بــۆ‬ ‫خۆیــان‪.‬‬ ‫ئاشــكرایە كــە بابەتــی ئەساســی كــە بتوانیــن بــۆ هەمــوو گۆڕەپانــە‬ ‫كۆمەاڵیەتییــەكان ببینــە هێــزی بەرهــەم هێنــەری و خۆڵقــكاری؛ لەســەر‬ ‫ئــەم بنەمایــە بەڕاســتی كۆمەڵگەیەكــی ژنانــە پێشــبخەین؛ هــاوكات‬ ‫كۆمەڵگەیەكــی دڕنــدە كــە پڕیــە لــە دەمامكــی پیــاو‪ ،‬جــوان و مرۆیــی‬ ‫بكەیــن‪.‬‬ ‫لــە كاتێكــدا كــە بــە پێویســتتان بینــی دەتوانــن بــە ســازدانی كۆنفرانــس و‬ ‫كۆنگــرە‪ ،‬دامــودەزگا رێكخســتنیەكانتان نــوێ بكەنــەوە و مودیلێكــی نــوێ‬ ‫رێكخســتنی كــە بــۆ قۆنــاخ ســەركەوتووترە‪ ،‬پێــش بخــەن‪ .‬گۆڕەپانێكــی‬ ‫خەباتــی بەرفــراوان ڕووبەڕوومانــە‌‪ ،‬بــۆ هەركــەس بــە شــێوەیكی تێــر و‬ ‫بــەس بەرپرســیاریەتیكی زۆر لەئارادایــە‪ .‬هیــوادارم ســەركەوتووترین و‬ ‫بەســوودمەندترین مودیلــی رێكخســتنی و كاری پراكتیكتــان بــە خۆڵقــكاری‬ ‫بگەیینــە ئەنجــام‪ .‬هیــوادارم بەتایبــەت ژنانــی باشــوری كوردســتان و‬ ‫رۆژهەاڵتیــش لەســەر بنەمــای تەحلیــل و ئانالیزەكانم‪ ،‬بەتایبــەت پارێزنامەی‬ ‫پێنجــەم و كۆتاییــم خۆیــان پێشــبخەن و دەســتكەوتی بەســوودیان هەبێــت‪.‬‬ ‫ڕێــز و خۆشەویســتی خــۆم ئاراســتەی هەمووتــان دەكــەم‪ .‬هیــوادارم كــە‬ ‫ئــەم قۆناخــە نوێیــە ببێتــە هــۆی چاوپێكەوتنــم لــە گــەڵ ئێــوەدا و ئــەم‬ ‫زەمینــە پێــش بخــات‪.‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪21‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫به‌رنامه‌و بنه‌ماکانی کار و یاسای ناوخۆی ‪RJAK‬‬ ‫أ‌‪ -‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬

‫ناو‪ :‬ره‌ژاک؛ رێکخراوی ژنانی ئازادی کوردستان‪.‬‬

‫ســیمبول‪ :‬له‌ســه‌ر زه‌مینێکــی مــۆر ره‌مزێکــی ژن‪،‬‬ ‫ب‌‪ -‬‬ ‫له‌ته‌نیشــته‌وه‌ نیــوه‌ی تیشــکی خــۆر هه‌یــه‌ وله‌خــواره‌وه‌ نــورساوه‌‬ ‫رێکخــراوی ژنانــی ئــازادی کوردســتان له‌نــاودا به‌پیتــی التینــی‬ ‫ده‌نورسێــت ‪))RJAK‬‬

‫پێناسه‌ و پێکهاته‌‪:‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ت‌‪ -‬‬ ‫ئه‌دهبی و ‪RJAK‬رێکخســتنێکه‌ له‌شــێوه‌ی ســه‌یوان‪ ،‬تێکۆشــانێکی هاوبــه‌ش‬ ‫هزریه‌ به‌ڕێوه‌ده‌بــات لــه‌ پێنــاوی به‌ده‌ســت هێنانــی ناســنامه‌ی ئازادیــی‬ ‫ژنــان لـه‌ باشــووری کوردســتان و ئێراقــدا به‌گشــتی له‌سـه‌ر بنه‌مــای‬ ‫راســتینه‌ی جیــاوازی ئایــن‪ ،‬زمــان‪ ،‬نه‌تــه‌وه‌و ئه‌تنیــک و هه‌مــوو‬ ‫چیــن و توێژه‌کانــی ژنــان لــه‌ کۆمه‌ڵگــه‌دا‪.‬‬ ‫‪ RJAK‬تێده‌کۆشێـــت لــه‌ به‌رامبــه‌ر زهنیه‌تــی پیاوســاالری و‬ ‫هه‌مــوو ئــه‌و سیســته‌م و ده‌ســه‌اڵته‌ نادیموکراتانــه‌ی کــه‌ژن‬ ‫کۆنگیــرو وابه‌ســته‌ ده‌کات وه‌ تێده‌کۆشــێت بــۆ به‌ده‌ســتهێنانی‬ ‫مافــی ژیــان بــۆ ژنــان له‌هه‌مــوو بواره‌کانــی کۆمه‌ڵگــه‌دا‪،‬‬ ‫ئامه‌نجیه‌تــی ژنــان له‌هه‌مــوو گۆڕه‌پانه‌کانــی ژیانــدا رۆڵــی‬ ‫پێشــه‌نگایه‌تی بگێــڕن له‌بــواری سیاســی و کۆمه‌اڵیه‌تــی و ئابــوری‬ ‫وبه‌رێوه‌بــردن و ژینگه‌پارێزیــدا‪ ،‬ســه‌ره‌تا له‌باشــوری کوردســتان و‬ ‫ئێراقــه‌وه‌ دســت پێــده‌کات‪ .‬هاوخه‌باتــی له‌گــه‌ڵ هه‌مــوو ژنانــی‬ ‫کــوردو ژنانــی رۆژهه‌اڵتــی ناوه‌راســت و ژنانــی جیهــان ده‌کات‬ ‫و ئه‌زمــوون و هه‌وڵه‌کانیــان به‌بنه‌مــا وه‌رده‌گرێــت‪ ،‬له‌ســه‌ر‬ ‫بنه‌مــای هێــزی بنه‌ڕه‌تــی خۆیــی خــۆی به‌ڕێکخســن ده‌کات‬ ‫له‌نــاو کۆمه‌ڵگــه‌دا‪ .‬به‌په‌ســندکردنی ژن وه‌کــو به‌شــێک لــه‌ نرخــی‬ ‫هــه‌ره‌ گرنگــی کۆمه‌ڵگــه‌ به‌ئامانجــی جیهانێکــی یه‌کســان‪ ،‬ئــازاد‬ ‫و هاوبــه‌ش بــۆ هه‌مــوو تاکه‌کانــی کۆمه‌ڵگــه‌‪ .‬رێکخســن لــه‌‬ ‫خــواره‌وه‌ بــۆ ســه‌ره‌وه‌ به‌بنه‌مــا وه‌رده‌گرێــت‪ ،‬له‌هــه‌ر گه‌ڕه‌کێــک‪،‬‬ ‫گوندێــک و ناوچه‌یه‌کــدا رێکخســن به‌شــێوازی کۆمیــن و‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی ژنــان ئــاواده‌کات تــا وه‌کــوو به‌هێــز به‌شــداری‬ ‫تێکۆشــانی دیموکراتــی بــن‪ .‬له‌بــه‌ر ئــه‌وه‌ی ئــه‌م تێکۆشــانه‌‬ ‫ســه‌رچاوه‌ی وه‌رچه‌رخانــی کۆمه‌ڵگه‌یــه‌‪ ،‬بۆیــه‌ گۆڕانــی زه‌هنیــه‌ت‬ ‫به‌بنه‌ماده‌گرێــت و بــۆ ئه‌مــه‌ش پــه‌روه‌رده‌و و خۆپێشخســن‬ ‫له‌ســه‌ر بنه‌مــای وانــه‌ی ئه‌کادیمــی به‌ره‌وپێشــه‌وه‌ ده‌بــات‪.‬‬ ‫هه‌بوونــی هه‌مــوو گ ـه‌ل و نه‌ت ـه‌وه‌ جیــاوازه‌کان وئایــن و ئاین ـزاکان‬ ‫لــه‌ ئێــراق بــه‌ ده‌وڵه‌مه‌نــدی ده‌بینــێ و شــێوازی رێکخســتنی‬ ‫کۆمه‌ڵگــه‌ به‌شــێوه‌ی خۆبه‌رێوه‌بردنــی دیموکراتیانــه‌ له‌الیه‌نــی‬ ‫ناســنامه‌و که‌لتــوردا به‌مافــی ره‌وایــان ده‌زانێــت‪ ،‬له‌ســه‌ر هێڵــی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یــی دیموکراتیــک تێده‌کۆشــێت بــۆ یه‌کگرتــن و یه‌کریــزی‬ ‫ژنانــی کــورد وهاوپه‌یامنــی له‌گــه‌ڵ ژنانــی عــه‌ره‌ب و تورکــان‬ ‫وســوریان وکلــدان و ئه‌مــه‌ ده‌کاتــه‌ ئامانجــی خــۆی‪ .‬هه‌روه‌هــا‬

‫ره‌ژاک ئاماده‌یــه‌ هه‌مــوو ئــه‌و ژن و رێکخراوانــه‌ی تێکۆشــان‬ ‫له‌ســه‌ر بنه‌مــای دیموکراتــی ـ ژینگه‌پارێــزی و ئــازادی ره‌گــه‌زی‬ ‫به‌رێوه‌ده‌بــه‌ن به‌هاوبه‌شــی کاروخه‌باتــی هاوبه‌شــیان له‌گه‌ڵــدا‬ ‫ئه‌نجامبــدات‪ .‬له‌ســه‌ر ئــه‌و بنه‌مایــه‌ ڕێــز له‌هه‌مــوو بیروڕایه‌کــی‬ ‫جیــاواز ده‌گرێــت‪ .‬بــۆ ئه‌م ـه‌ش ره‌ژاک له‌پێنــاو خۆبه‌ڕێکخســتنکردن‬ ‫و رێکخراوه‌بوونــدا شــوێنگه‌ی س ـه‌ره‌کی تێکۆشــانه‌‪ ،‬هه‌مــوو جــۆرو‬ ‫ره‌نگێــک ده‌خاتــه‌ ناوخــۆی و به‌ڕێکخســتنی ده‌کات‪.‬‬ ‫ئامانجه‌کان‪:‬‬ ‫ج‌‪ -‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت له‌پێنــاو گه‌یشــن ب ـه‌ ژنێکــی رێکخســتوو‬ ‫‪ -1‬‬ ‫خــاوه‌ن ناســنامه‌ یه‌کــی ئــازاد‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت له‌پێنــاوی خۆگه‌یاندنــه‌ فکــرو ئیــراده‌ی‬ ‫‪ -2‬‬ ‫ئــازاد کــه‌ وه‌ک تایبه‌مته‌ندیه‌کــی ســه‌ره‌کی بــۆ ژنــان ده‌ژمێرێــت‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت لــه‌ پێنــاوی پێشخســتنی زهنیه‌تــی‬ ‫‪ -3‬‬ ‫نیشــتیامنپه‌روه‌ری و یه‌کێتــی نه‌ته‌وه‌یــی له‌نێــوان ژنانــی کــوردا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌هــا کارده‌کات له‌پێنــاوی سه‌رخســتنی هه‌مــوو کۆنفرانــس‬ ‫و کۆنگرانــه‌ی که‌له‌پێنــاوی پێکهێانــی یه‌کێتــی نه‌تــه‌وه‌ی‬ ‫ژنانــی کــوردا ئه‌نجامده‌درێــت ‪.‬بۆئــه‌و مه‌به‌ســته‌ش بــه‌رده‌وام‬ ‫له‌په‌یوه‌ندیــدا ده‌بێــت له‌گــه‌ڵ ژنانــی کــورد له‌به‌شــه‌کانی تــری‬ ‫کوردســتاندا ‪.‬‬ ‫کارده‌کات لــه‌دژی هه‌مــوو پێکهاته‌یه‌کــی پلــه‌داری و‬ ‫‪ -4‬‬ ‫ده‌وڵه‌تگه‌رایــی‪ ،‬ده‌ســه‌اڵتدارێتی و ناوه‌ندگه‌رایــی وملیگه‌رایــی‪.‬‬ ‫جیهانبینــی (پارادایمــی) دیموکراتــی‪ ،‬ژینگه‌پارێــزی‪،‬‬ ‫‪ -5‬‬ ‫ئــازادی ژن و هاوســه‌نگی ره‌گــه‌زی به‌بنه‌ماده‌گرێــت‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کــی ئــازادو دادپــه‌روه‌ر ئــاواده‌کات ‪.‬‬ ‫هه‌وڵــده‌دا رێکخســتنه‌کان له‌ســه‌ربنه‌مای نرخــی‬ ‫‪ -6‬‬ ‫کۆمه‌ڵــگا بــوون پێشــبخات له‌پێنــاو ده‌رخســتنه‌ رووی ئیــراده‌ی‬ ‫گــه‌الن دور له‌هه‌مــوو پێوه‌رێکــی مادیگــه‌را‪.‬‬ ‫هۆشــیاری فکــری ده‌گه‌ێنێتــه‌ خه‌ڵــک له‌پێنــاو‬ ‫‪ -7‬‬ ‫وه‌رچه‌رخــان و گۆڕانــی کۆمه‌ڵگــه‌‪ ‌،‬خــۆی به‌رپرســیار ده‌بینێــت‬ ‫له‌پێنــاو به‌ره‌وپێشــچوونی هۆشــیاری هاوســه‌نگی ره‌گــه‌زی و‬ ‫دیموکراتــی و هــزری نه‌ته‌وه‌یــی دیموکراتــی‪.‬‬ ‫لــه‌ پێنــاوی ڕووبه‌ڕووبونــه‌وه‌ی سیاســه‌تی توندوتیــژی‬ ‫‪ -8‬‬ ‫و هه‌مــوو ئــه‌و ئایدیۆلۆژیــاو پێکهاتانــه‌ی سیســته‌می پیاوســاالری‬ ‫لــه‌ ژێــر نــاوی ره‌گه‌زپه‌رســتی‪ ،‬ئه‌تنیــک په‌رســتی‪ ،‬ئایــن په‌رســتی‬ ‫و نه‌ته‌وه‌په‌رســتی که‌توندوتیــژی ده‌ســه‌پێنن به‌ســه‌ر ژنــان و‬ ‫هه‌مــوو کۆمه‌ڵگــه‌دا‪ ،‬پێوانــی یه‌کســانی و دادوه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تــی‬ ‫به‌بنه‌ماده‌گرێــت ‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت تــا کۆمه‌ڵگــه‌ له‌هه‌مــوو بواره‌کانــی‬ ‫‪ -9‬‬ ‫سیاســی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تــی‪ ،‬حقوقــی‪ ،‬ئابــووری و که‌لتــوری و‪...‬‬ ‫ئه‌کتیــڤ (چــاالک) بێــت‪ .‬هه‌بوونــی جیاوازیــه‌کان وه‌ک هــۆکاری‬ ‫شــه‌ڕنا‪ ،‬به‌ڵکــو وه‌کــو ده‌وڵه‌مه‌نــدی که‌لتــوری ببینێــت‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت لــه‌ پێنــاوی تێپه‌راندنــی عه‌قڵیه‌تــی‬ ‫‪ -10‬‬ ‫‪22‬‬

‫ره‌گه‌زپه‌رســتی‪ ،‬به‌پله‌دووکردنــی ژنــان ‪ ،‬ســه‌ره‌تا لــه‌ گۆڕه‌پانــی‬ ‫په‌روه‌رده‌یــی و پاشــان لــه‌ هه‌مــوو بواره‌کانــی تــری ژیانــدا‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشێـــت لــه‌دژی به‌کارهێنانــی جه‌ســته‌ی ژن و‬ ‫‪ -11‬‬ ‫خــراپ کردنــی کۆمه‌ڵگــه‪ ،‬ده‌ســتدرێژی‪ ،‬ته‌حه‌روش(القه‌کــردن) و‬ ‫تاوانبارکــردن له‌که‌ســایه‌تی ژنــدا وه‌کــوو تێکشــکاندنی کۆمه‌ڵگــه‌‬ ‫ده‌بینێــت‪ .‬له‌به‌رامبــه‌ر ئه‌مانــه‌دا له‌ژێــر دروشــمی "به‌بڵندکردنــی‬ ‫تێکۆشــانی هۆشــیاری فکــری ــــ رێکخســتنی و ئه‌نجامدانــی‬ ‫چاالکــی هه‌مــوو توندوتیژییــه‌کان بنه‌بــڕ ده‌که‌یــن" تێکۆشــان‬ ‫بــه‌رز ده‌کاتــه‌وه‌‪ .‬لــه‌و ڕووه‌وه‌ هه‌مــوو ئامرازێکــی په‌روه‌رده‌یــی‬ ‫وراگه‌یاندنــی و هونه‌ریــش ده‌خاتــه‌ گــه‌ڕ بــۆ هۆشــیارکردنه‌وه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگــه‌ ‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــین لــه‌ به‌رامبــه‌ر ئــه‌و چه‌مــک و نزیکایه‌تیــه‌‬ ‫‪ -12‬‬ ‫نه‌ریتیانــه‌ی ژن وه‌کــوو کااڵ و موڵــک ده‌بینێــت‪ ،‬یه‌کســانی نێــوان‬ ‫ژن و پیــاو به‌بنه‌مــا ده‌گرێــت‪ ،‬په‌یوه‌ســتبوون بــه‌ فه‌لســه‌فه‌ی‬ ‫ئازادیــی و کۆمه‌ڵگه‌یه‌کــی سیاســی و ئه‌خالقــی به‌بنچینــه‌‬ ‫ده‌گرێــت‪ .‬له‌پێنــاو پێشــکه‌وتنی مۆدێرنیتــه‌ی دیموکراتیــدا‬ ‫په‌ره‌پێدانــی ئاســتی زانابوونــی کۆمه‌ڵگ ـه‌ به‌ئامانــج ده‌گرێــت‪ .‬بۆی ـه‌‬ ‫له‌چوارچێــوه‌ی یاســایدا تێده‌کۆشــین له‌پێنــاو هه‌ڵوه‌شــاندنه‌وه‌ی‬ ‫ئــه‌و به‌نــدو ماده‌یاســایانه‌ی کــه‌ بــه‌ زهنیه‌تــی جیــاکاری ره‌گــه‌زی‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌نــدی سیســته‌می پیاوســاالری نورساونه‌تــه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌تــی به‌نــدی یاســای فره‌ژنــی وقه‌ده‌غه‌کردنــی له‌یاســای‬ ‫بــاری که‌ســێتیدا‪.‬‬ ‫له‌پێنــاو ئــه‌وه‌ی ژنــان ببنــه‌ خــاوه‌ن مافــی‬ ‫‪ -13‬‬ ‫یاســایی لــه‌ کۆمه‌ڵگــه‌دا‪ ،‬تێده‌کۆشــێت له‌پێنــاو ســه‌ر له‌نــوێ‬ ‫هه‌موارکردنــه‌وه‌ی هه‌مــوو ئــه‌و به‌نــدو ماده‌یاســایانه‌ی کــه‌‬ ‫ل ـه‌دژی مــاف و ئازادیه‌کانــی ژنانــن و کارده‌کات بــۆ پراکتیزه‌کردنــی‬ ‫ئــه‌و یاســایانه‌ی کــه‌ لــه‌ خزمه‌تــی هه‌مــوو مرۆڤایه‌تیــدان ‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت له‌پێنــاو نه‌هێشــتنی گه‌نده‌ڵــی‪،‬‬ ‫‪ -14‬‬ ‫برســیه‌تی و هه‌روه‌هــا له‌به‌رامبــه‌ر بچوککردنــه‌وه‌ی ره‌نجــی ژن‬ ‫و به‌کارهێنانــی‪ .‬کارده‌کات بۆئــه‌وه‌ی ره‌نجــی ژن به‌یاســا گه‌ره‌نتــی‬ ‫بکرێــت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبــه‌ر ئــه‌و هه‌ڵوێســت و نزیــک بوونانــه‌ی‬ ‫‪ -15‬‬ ‫راده‌وه‌ســتێت کــه‌ مافه‌کانــی منــداڵ پێشــێل ده‌کات و بــه‌کاری‬ ‫ده‌هێنــێ بــۆ کارکــردن‪ ،‬وه‌تێده‌کۆشــێت بــۆ بونیاتنانــی باشــرین‬ ‫پــه‌روه‌رده‌و پێداویســتی ته‌ندروســتی بــۆ منــدااڵن‪.‬‬ ‫کارده‌کات بــۆ رێگه‌گرتــن لــه‌ زیندانیکردنــی منــدااڵن‬ ‫‪ -16‬‬ ‫بــه‌ هه‌رتاوانیــک بێــت کــه‌ ته‌مه‌نــی لــه‌ ‪ 18‬ســاڵ که‌مرتبێــت‪.‬‬ ‫له‌جێگــه‌ی زینــدان و ســزادان شــوێنی پــه‌روه‌رده‌و چاکســازی بــۆ‬ ‫ئــه‌و مندااڵنه‌بکرێـــه‌وه‌ ‪.‬‬ ‫خــاوه‌ن ده‌رکه‌وتــن لـه‌و مندااڵنـه‌ی که‌دایــک و باوکیــان‬ ‫‪ -17‬‬ ‫له‌ده‌ســت داوه‌ وه‌مافه‌کانیــان لــه‌ رێگــه‌ی یاســاوه‌ گه‌ره‌نتــی‬ ‫بکرێــت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبــه‌ر دوورخســتنه‌وه‌ی ژن لــه‌ گۆڕه‌پانــی‬ ‫‪ -18‬‬

‫ئابووریــدا کــه‌ ده‌بێتــه‌ هــۆکاری ئاوابوونــی کۆمه‌ڵگه‌یه‌کــی‬ ‫مشــه‌خۆر‪ ،‬تێده‌کۆشــین له‌پێنــاو گۆڕه‌پانیکــی ئابووریــدا که‌تێــدا‬ ‫ژن ببێت ـه‌ خــاوه‌ن مافــی یه‌کســان و دابیــن کردنــی هه‌لــی کارکــردن‬ ‫بــۆ هه‌مــوو ژنێــک ‪.‬‬ ‫گرێــدراو به‌تایبه‌مته‌نــدی ئاشــتیخوازانه‌ی ژنــان‬ ‫‪ -19‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت تــا پرســی کــورد و تــه‌واوی کێشــه‌کانی کۆمه‌ڵگــ ‌ه‬ ‫له‌چاره‌ســه‌رکردنیاندا شــێوازی ئاشــتی و دیموکراتــی به‌بنه‌مــا‬ ‫بگیردرێــت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبــه‌ر هه‌مــوو هێــرش و توندوندوتیژییه‌کــی‬ ‫‪ -20‬‬ ‫سیســته‌می پیاوســاالری و ه ـه‌ر هێــز و کرده‌وه‌ی ـه‌ک بۆس ـه‌ر ژنــان‪،‬‬ ‫فکــری پاراســتنی گه‌وهــه‌ری له‌نــاو ژنانــدا پێشــده‌خات‪.‬‬ ‫لــه‌ده‌ره‌وه‌ی شــه‌ڕی پارســتنی ڕه‌وا کــه‌ مافێکــی‬ ‫‪ -21‬‬ ‫گه‌ردوونی ـه‌‪ ،‬ل ـه‌دژی هه‌رجــۆره‌ ش ـه‌ڕێکی تــره‌ ک ـه‌ دروســت ببێــت‪.‬‬ ‫تێده‌کۆشــێت لــه‌ پێنــاوی چاره‌ســه‌رکردنی ئــه‌و پرســه‌‬ ‫‪ -22‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییانــه‌ی لــه‌ باشــوری کوردســتان و ئێراقــدا به‌هه‌ڵــوارساوه‌ی‬ ‫ماوه‌تــه‌وه‌‪.‬‬ ‫تیده‌کۆشــێت لــه‌ پێنــاوی په‌یوه‌نــدی دروســت کــردن‬ ‫‪ -23‬‬ ‫له‌گ ـه‌ڵ رێکخ ـراوی ژنانــی نه‌ته‌وه‌کانــی ترل ـه‌ ئێ ـراق و رۆژهه‌اڵتــی‬ ‫ناوه‌راســت و جیهانــدا و بــۆ پێکهێنانــی کاری هاوبه‌شــانه‌ی ژنــان ‪.‬‬ ‫د ـ شێوازی خۆ به‌ڕێکخستن کردنی‬ ‫‪ RJAK‬له‌به‌رامب ـه‌ر مۆدێلــی چینایه‌تــی‪ ،‬قه‌واره‌پارێــزی‪،‬‬ ‫‪ -1‬‬ ‫ناوه‌ندگه‌رایــی‪ ،‬هه‌روه‌هــا هه‌مــوو ئــه‌و رێکخســتنه‌ پله‌داریانــه‌ی ‪23‬‬ ‫که‌پشــت به‌کۆمه‌ڵگــه‌ نابه‌ســن‪ ،‬گرنگــی ده‌داتــه‌ جیاوازیــه‌کان‪،‬‬ ‫بانگــه‌وازی ئازادبــوون وه‌کــوو گۆڕه‌پانێکــی گرنگــی خه‌باتــی‬ ‫ده‌ژمێرێــت‪.‬‬ ‫له‌کارکــردن و ئه‌رکه‌کانــدا به‌پشــت به‌ســن به‌ڕه‌نــج‬ ‫‪ -2‬‬ ‫و بـه‌ جه‌مــاوه‌ر مۆدێلێکــی نه‌رمــی رێکخســتنی به‌بنه‌مــا ده‌گرێـــت‪.‬‬ ‫له‌به‌شــداربووندا پره‌نســیبی خۆبه‌خشــی به‌بنه‌مــا‬ ‫‪ -3‬‬ ‫و ه‌رد ه‌گرێــت‪.‬‬ ‫له‌نێــوان رێکخســتنی ژنانــدا هــاوکاری و راوێــژ به‌بنه‌مــا‬ ‫‪ -4‬‬ ‫د ه‌گرێــت‪.‬‬ ‫رێکخســتنی ژنــان ل ـه‌ کــۆالن‪ ،‬گ ـه‌ڕه‌ک‪ ،‬گونــد‪ ،‬شــاره‌دێ‬ ‫‪ -5‬‬ ‫و شــارۆچکه‌و ناوچــه‌ و شــاره‌کان له‌ســه‌ر بنچینــه‌ی کۆمیــن و‬ ‫ئه‌نجومه‌نــه‌کان بــه‌ بنه‌مــا ده‌گرێــت‪.‬‬ ‫له‌هه‌مــوو ئه‌وکاتانــه‌ی بڕیــاری دیموکراتیه‌تــی‬ ‫‪ -6‬‬ ‫راســته‌وخۆ به‌بنه‌مــا وه‌رده‌گرێــت‪ ،‬لــه‌و شــوێنانه‌ی هه‌لومــه‌رج‬ ‫له‌بارنه‌بێــت دیموکراســیه‌تی نوێنــه‌ران جێبه‌جێــده‌کات‪.‬‬ ‫بــۆ تێپه‌راندنــی هه‌مــوو توندوتیژیــه‌ک دژبه‌ره‌گــه‌زی‬ ‫‪ -7‬‬ ‫مێینــه‌ له‌بــواری سیاســی و یاســایی و کۆمه‌اڵیه‌تــی و ئابــوری‪،‬‬ ‫ئیــراده‌ی بنه‌ڕه‌تــی ژنــان پێشــده‌خات‪ ،‬بــۆ ئه‌مــه‌ش گرنگیه‌کــی‬ ‫تایبــه‌ت ده‌داتــه‌ پــه‌روه‌رده‌ و رێبــازی ئه‌کادیمــی‪.‬‬ ‫گرنگــی ده‌دات ـه‌ ســازدانی رێکخ ـراو و ناوه‌نــدو س ـه‌نته‌ر‬ ‫‪ -8‬‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫بــۆ گه‌ڕانــه‌وه‌ بــه‌ره‌و گه‌وهــه‌ری کۆمه‌ڵگــه‌‪ ،‬وه‌ک دروســتکردنی‬ ‫ناوه‌نــدی لێکۆڵینــه‌وه‌ی یاســایی وسایکۆلۆژی(ده‌رونناســی)‬ ‫لـه‌ رێکخســتنی و هۆشــیارکردنه‌وه‌دا پـه‌ره‌ بـه‌ ئاواکردنــی‬ ‫‪ -9‬‬ ‫ناوه‌نــدی که‌لتــوری‪ ،‬شــوێنی کاری ده‌ســتی به‌رهه‌مهێنــان‪ ،‬خولــی‬ ‫نه‌هێشــتنی نه‌خوێنــده‌واری‪ ،‬ناوه‌نــدی ژنــان بــۆ ته‌ندروســتی و‬ ‫پارکــی ژنــان ده‌دات‪.‬‬ ‫له‌به‌رێوه‌بردنــی کاردا ئیــراده‌ی رێکخســتنی هه‌رێمــی‬ ‫‪ -10‬‬ ‫به‌بنه‌ماده‌گرێـــت‪ ،‬هــه‌ر ناوه‌نــد له‌نــاو خۆیــدا به‌ڕێوبــه‌رو‬ ‫وته‌بێــژی خــۆی دیــاری ده‌کات و خــاوه‌ن پــرۆژه‌ی کارده‌بێــت‬ ‫به‌پــێ پێداویســتی ژنــان لــه‌و ناوه‌نــدو هه‌رێمــه‌دا‪.‬‬

‫له‌پێنــاوی به‌رێوبه‌رایه‌تــی هــه‌ره‌وه‌زی و هاوســه‌نگی ره‌گــه‌زی‬ ‫به‌بنه‌مــا ده‌گرێــت‪ .‬بۆئــه‌وه‌ی ژنــان له‌ناوه‌نــدی بریارگرتنــدا‬ ‫به‌زهنیــه‌ت و ناســنامه‌و ئیــراده‌ی خۆیــان به‌شــداربن لــه‌ گــه‌ڵ‬ ‫هه‌مــوو ژنانــی سیاســه‌مته‌دار لــه‌ ســه‌ر ئاســتی ناوخــۆ و ده‌ره‌وه‌‬ ‫دیالــۆگ پێــش ده‌خــات به‌ئامانجــی پێشخســتنی سیاســه‌تی‬ ‫یه‌کێتــی نه‌ته‌وه‌یــی ژنــان‪ .‬قورســایی ده‌خاتــه‌ ســه‌ر سیاســه‌تی‬ ‫به‌یه‌کــه‌وه‌ ژیانکردنــی گه‌لــی کــوردو گه‌النــی تــری ناوچه‌کــه‌‬ ‫و خه‌باتــی رێکخســتنی و دیپلۆماســی به‌رێــوه‌ ده‌بــات ‪.‬ئــه‌م‬ ‫ناوه‌نــده‌ نوێنه‌رایه‌تــی لــه‌ ئه‌نجومه‌نــی ره‌ژاک له‌هه‌رێمه‌کانــداو‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ره‌ژاک دا ده‌بێـــت‪.‬‬

‫پێکهاته‌ی ئه‌نجومه‌ن و ئه‌رکه‌کانی‬ ‫یه‌که‌م؛ ناوه‌نده‌ رۆشنبیری و هۆشیار کردنه‌وه‌کان‪:‬‬ ‫که‌پێــک دێــت لــه‌ ئاکادیمیه‌کانــی ژنــان‪ ،‬رۆژنامــه‌ی ژنــان‪،‬‬ ‫کۆمیتــه‌ی ژنۆلــۆژی وکۆمیتــه‌ی چانــد وهونــه‌رو ئه‌رکــی‬ ‫ســه‌ره‌کیان به‌ره‌وپێــش بردنــی کۆمه‌ڵگه‌یــه‌ وه‌هه‌روه‌هــا ده‌زگا‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانــی کاروخه‌بــات و ده‌ســته‌کانیش پێکدێنــن‪.‬‬ ‫بــه‌ پێشــه‌نگایه‌تی ئه‌کادیمیــای ژنــان خه‌باتــه‌ ســه‌ره‌کیه‌که‌ی‬ ‫هه‌مــوو چیــن و توێژه‌کانــی کۆمه‌ڵگ ـه‌ و شــێوازه‌کانی رێکخســن و‬ ‫په‌روه‌رده‌کردنــی رێکده‌خــات‪ ،‬له‌هه‌مــوو گۆڕه‌پانه‌کانــی ژیانــدا‬ ‫پێداویســتیه‌کانی پــه‌روه‌رده‌ به‌شــێوه‌یه‌کی ده‌وڵه‌مه‌نــد کــه‌‬ ‫ببێتــه‌ وه‌اڵمــده‌ره‌وه‌ ده‌کاتــه‌ ئامانجــی‪ .‬به‌ڕێــگای میدیایــی خــۆی‬ ‫زیاتــر به‌خه‌ڵــک ده‌ناســێنێت‪ ،‬هــه‌وڵ ده‌دات کێشــه‌کانی ژنــان و‬ ‫چاره‌ســه‌ریه‌کانیان بــه‌رده‌وام لــه‌ رۆژه‌ڤــدا بگرێــت‪ .‬پڕوپاگه‌نــده‌و‬ ‫جۆشــدانی جه‌ماوه‌ره‌کــه‌ی به‌ڕێوه‌ده‌بــات‪ .‬به‌زمانــی هونــه‌ر و‬ ‫رۆشــنبیری رۆڵ ده‌بینــێ لــه‌ هۆشــیارکردنه‌وه‌ی جه‌مــاوه‌ر‪ .‬ســه‌ره‌تا‬ ‫له‌ســه‌ر بنه‌مــای پاراســتنی که‌لتــوری ژنــان به‌ڕێبــازی ئافرێنــه‌ر‬ ‫که‌لتــوری نه‌ته‌وه‌یــی ده‌پارێــزێ و به‌ره‌وپێشــه‌وه‌ی ده‌بــات‪.‬‬ ‫خه‌باته‌کانــی ئه‌کادیمیــا و راگه‌یانــدن و که‌لتــور خاوه‌نــی رێ و‬ ‫شــوێنی ناوخۆیــه‌و خــۆی ده‌گێنێتــه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کــی هاوبــه‌ش‬ ‫و نوێنه‌رایه‌تــی لــه‌ ئه‌نجومه‌نــی ره‌ژاک له‌هه‌رێمه‌کانــداو‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ره‌ژاک دا ده‌بێـــت‪.‬‬

‫سێهه‌م؛ ژنانی گه‌نج‪:‬‬ ‫له‌گۆڕه‌پانــی تایبــه‌ت به‌خۆیــان‪ ،‬ژنانــی گه‌نــج به‌رێکخســن‬ ‫ده‌کــه‌ن و شــێوازی خۆیــان جێبه‌جــێ ده‌کــه‌ن‪ .‬الیه‌نــی خۆیانــی‬ ‫سیاســی و کۆمه‌اڵیه‌تــی رێکده‌خ ـه‌ن‪ ،‬ل ـه‌ پێنــاو رێکخســتنی ژنانــی‬ ‫گه‌نــج به‌شــێوه‌یه‌کی ته‌ندروســت‪ ،‬به‌رپرســیارن تاکــوو دینامیــک‬ ‫بــوون و ئیراده‌یــان ده‌رخاتــه‌ ڕوو‪ .‬لــه‌ به‌رامبــه‌ر ئــه‌و چه‌مــک و‬ ‫هه‌ڵوێســتانه‌ تێکۆشــان ده‌ک ـه‌ن ک ـه‌ هێــزی وه‌رچه‌رخانــی گه‌نجــان‬ ‫و ووزه‌که‌یــان ســنوردارده‌که‌ن و له‌خزمــه‌ت خۆیــان به‌کاردێنــن‪.‬‬ ‫ژنانــی گه‌نــج ده‌گه‌یه‌ننــه‌ ئاســتی پێشــه‌نگایه‌تیه‌کی گه‌وهــه‌ری‬ ‫کۆمه‌ڵگــه‌‪ .‬نوێنه‌رایــان لــه‌ ئه‌نجومه‌نــی ره‌ژاک له‌هه‌رێمه‌کانــداو‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ره‌ژاک دا ده‌بێـــت‪.‬‬

‫دووه‌م؛ ناوه‌ندی کاروخه‌باتی سیاسی‪:‬‬ ‫له‌گۆڕه‌پانــی سیاســیدا به‌شــێوه‌ی رێکخــراو خــۆی به‌رێکخســن‬ ‫ده‌کات‪ .‬به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کــه‌ی له‌نــاو خۆیــدا ده‌ستنیشــانده‌کات‪.‬‬ ‫به‌چــاوی ژنانــ ‌ه چاودێــری ره‌وشــی سیاســی ده‌کات‪ .‬رۆڵ ده‌بینێــت‬ ‫تاکــوو سیاســه‌ت به‌ڕه‌نگــی ژن ده‌گۆڕێــت بــۆ ناوه‌ڕۆکێکــی‬ ‫دیموکراتــی‪ .‬له‌به‌رامبــه‌ر ئه‌وچه‌مکانــه‌ی کــه‌ سیاســه‌ت به‌ماڵــی‬ ‫پیــاو ده‌زانــن و نزیــک بوونــی ره‌گه‌زپه‌رســتیانه‌ داده‌ســه‌پێنن‪،‬‬ ‫ژنــان هانــده‌دات تاکــوو به‌شــێوه‌یه‌کی هاوســه‌نگ و چــاالک‬ ‫به‌شــداری له‌سیاســه‌تدا بکــه‌ن‪ .‬سیســته‌می هاوســه‌رۆکایه‌تی‬ ‫له‌به‌رێوه‌بــردن و سیاســه‌تدا وه‌ک سیســته‌مێکی ســه‌ره‌کی‬

‫چواره‌م؛ ئه‌نجومه‌نی ژنانی له‌ هه‌رێمه‌کاندا‪:‬‬ ‫له‌هه‌مــوو هه‌رێمــی کوردســتان و شــاره‌کانی ئێــراق به‌پشتبه‌ســن‬ ‫ب ـه‌ ژێرخانــی کۆمه‌ڵگ ـه‌وه‌ مۆدێلــی خــۆی رێکخســتنی و هه‌روه‌هــا‬ ‫لــه‌ نــاو هــه‌ر پێکهاته‌ێــک نوێنه‌رایه‌تــی خۆیــان ده‌بێــت و‬ ‫چۆنیه‌تــی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تــی خۆشــیان دیــاری ده‌کــه‌ن‪ .‬له‌هه‌مــوو‬ ‫شــاره‌کاندا ئه‌نجومــه‌ن لــه‌ جه‌مــاوه‌ره‌وه‌ هه‌ڵبژێــردراوه‌و‬ ‫پێکهاتــووه‌‪ ،‬نوێنه‌رایه‌تیــان ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ره‌ژاک دا ده‌بێـــت‪.‬‬ ‫پێنجه‌م؛ ئه‌نجومه‌نی گشتی ره‌ژاک‪:‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی ژنانــی " ‪ " RJAK‬خــۆی به‌گوێــره‌ی سیســته‌مێکی‬ ‫خۆبه‌رێوه‌بردنــی دیموکراتــی به‌ڕێکخســن ده‌کات‪ .‬لــ ‌ه ڕێــی‬ ‫هه‌ڵبژاردنــه‌وه‌ لــه‌و ئه‌ندامانــه‌ی کــه‌ لــه‌ داموده‌زگاکانــی‬ ‫په‌یوه‌ســت بــه‌ ‪RJAK‬جێــگا ده‌گــرن‪ ،‬پێکدێــت‪ .‬ژنــان هه‌مــوو‬ ‫کێشــه‌کانی وه‌کــوو کۆمه‌اڵیه‌تــی‪ ،‬سیاســی‪ ،‬ئابــووری‪ ،‬که‌لتــوری‪،‬‬ ‫ســایکۆلۆژی و خێزانیــه‌کان به‌هــه‌ر شــێوه‌ێک گفتوگۆیــان له‌ســه‌ر‬ ‫ده‌کات و ئافراندنــی چاره‌ســه‌ری به‌بنچینــه‌ وه‌رده‌گرێــت‪ .‬وتــه‌ و‬ ‫بڕیــار و هێــزی چاالکــی وه‌کــوو ژنــان ده‌رده‌خاتــه‌ روو‪ .‬هه‌روه‌هــا‬ ‫هه‌مــوو ئــه‌و کێشــه‌و ته‌گه‌رانــه‌ی کــه‌ له‌الیــه‌ن سیســته‌مه‌وه‌‬ ‫په‌ره‌یانپێده‌درێــت و ده‌خرێنــه‌ رۆژه‌ڤــه‌وه‌‪ ،‬لــه‌ بــه‌ره‌ی ژنانــه‌وه‌‬ ‫رێــگا چاره‌یــان پێشــنیار ده‌کرێــت‪ .‬رێبــازی کارو خه‌بــات بــۆ‬ ‫‪24‬‬

‫جموجۆڵــی ژنــان لـه‌ شــاره‌کان دیاریده‌کرێــت‪ ،‬له‌سـه‌ر ئـه‌و بنه‌مایـه‌‬ ‫هه‌مــوو ئــه‌و پێکهاتانــه‌ی نوێنه‌رایه‌تــی ژنــان ده‌کــه‌ن بــه‌ره‌و‬ ‫دروســتکردنی ئه‌نجومه‌نــی ژنانــی شــار ده‌چــن‪ .‬له‌هــه‌ر شــارێکدا‬ ‫ژنــان گفتوگــۆ ســه‌باره‌ت بــه‌ کێشــه‌کانیان ده‌کــه‌ن‪ ،‬ده‌توانــن‬ ‫به‌خۆیــان چاره‌ســه‌ریه‌کانیان بــه‌ره‌و پێشــه‌وه‌ ببــه‌ن‪ ،‬گرنگــه‌ بــۆ‬ ‫گه‌یشــتنه‌ بڕیــار وه‌رگرتــن لــه‌ پێکهاتــه‌ی ئه‌نجومه‌نــی ژنانــدا‬ ‫به‌رێکخســن بکرێــت و له‌ئه‌نجومه‌نــی ژنانــی هه‌رێمه‌کانــدا‬ ‫ت ـه‌واو بکرێــت‪ .‬ئه‌نجومه‌نــی ‪ RJAK‬له‌نــاو خۆیــدا کۆردیناســیۆنێک‬ ‫هه‌ڵد ه‌بژێرێــت‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م؛ کۆردیناسیۆنی ‪:RJAK‬‬ ‫ئ ـه‌م کۆردیناســیۆنه‌ له‌نــاو ئه‌نجومه‌نــی ره‌ژاکــدا هه‌ڵده‌بژێردرێـــت‪،‬‬ ‫ژماره‌یــان به‌نــده‌ به‌ژمــاره‌ی ئه‌ندامانــی ئه‌نجوومه‌نــه‌وه‌‪ ،‬ئــه‌م‬ ‫کۆردیناســیۆنه‌ هه‌مــوو مانگێــک جارێــک کۆبون ـه‌وه‌ی خۆیــان ســاز‬ ‫ده‌ک ـه‌ن‪ .‬له‌نــاو ئ ـه‌م کۆردیناســیۆنه‌ ووته‌بێژێــک هه‌ڵده‌بژێردرێــت‪.‬‬ ‫حه‌وته‌م‪:‬‬ ‫ووته‌بێــژ له‌نــاو کۆردیناســیۆندا هه‌ڵده‌بژێردرێــت و ســاڵێ‬ ‫جارێــک هه‌ڵده‌بژێرێــت‪.‬‬ ‫هه‌شته‌م؛ کۆمیسیۆنه‌کان ‪:‬‬ ‫کۆمســیۆنی پ ـه‌روه‌رده‌‪ :‬ئ ـه‌م کۆمســیۆنه‌ به‌رپرســیاره‌ ل ـ ‌ه‬ ‫‪ -1‬‬ ‫رێکخســن کردنــی پــه‌روه‌رده‌ بۆتــه‌واوی ئه‌نــدام و به‌رێوبه‌ره‌کانــی‬ ‫ره‌ژاک له‌هه‌مــوو هه‌رێــم و ناوه‌نده‌کانــدا و بــه‌رده‌وام پــرۆژه‌‬ ‫بــۆ په‌روه‌رده‌کردنــی هه‌مــوو چیــن و توێژه‌کانــی کۆمه‌ڵگــه‌‬ ‫پێــش ده‌خــات به‌تایب ـه‌ت بــۆ گه‌نجــان و منــدااڵن‪ .‬ئ ـه‌م کۆمســیۆنه‌‬ ‫به‌رپرســیاره‌ ل ـه‌ هۆشــیارکردنه‌وه‌ و پێگه‌یاندنــی ت ـه‌واوی ئه‌ندامانــی‬ ‫رێکخــراو و هه‌مــوو ژنانــی کۆمه‌ڵگــه‌ بــێ جیــاوازی له‌نێوانیانــدا‪.‬‬ ‫پێویســته‌ نوینه‌رایه‌تــی ئــه‌م کۆمســیۆنه‌ لــه‌ ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫هه‌رێمه‌کانــدا و پاشــان نوینه‌رایه‌تــی له‌ناوه‌نــدی رۆشــنبیری و‬ ‫هۆشــیارکردنه‌وه‌دا هه‌بێــت‪.‬‬ ‫کۆمســیۆنی ژنۆلۆژیــا‪ :‬ئ ـه‌م کۆمســیۆنه‌ به‌رپرســیاره‌ ل ـه‌‬ ‫‪ -2‬‬ ‫پێشخســتنی زانســتی ژن له‌هه‌مــوو کۆمه‌ڵگــه‌‪ ،‬بــۆ ئــه‌م مه‌به‌ســته‌‬ ‫ئــه‌م کۆمیســۆنه‌ هه‌ڵده‌ســتێت بــه‌ ئه‌نجامدانــی پــه‌روه‌رده‌‬ ‫به‌مه‌به‌ســتی هۆشــیاری و پێشخســتنی زانســتی ژن‪ ،‬له‌وپێنــاوه‌دا‬ ‫کارده‌کات بۆکردنــه‌وه‌ی ئه‌کادیمیــاو پــرۆژه‌ی هه‌مه‌ره‌نــگ بــۆ‬ ‫پێشخســتنی تواناکارییه‌کانــی ژنــان‪ .‬ئــه‌م کۆمســیۆنه‌ نوێنه‌ریــان‬ ‫لــه‌ ئه‌نجومه‌نــی هه‌رێمه‌کانــدا ده‌بێــت و پاشــان نوینه‌رایه‌تــی‬ ‫له‌ناوه‌نــدی رۆشــنبیری و هۆشــیارکردنه‌وه‌دا جێگــه‌ ده‌گرێــت‪.‬‬ ‫کۆمســیۆنی هونــه‌ر‪ :‬ئــه‌م کۆمیســۆنه‌ کارده‌کات‬ ‫‪ -3‬‬ ‫بــۆ پێشخســتنی هه‌مــوو تواناکاریــه‌ هونه‌رمه‌نده‌کانــی ژنــان‬ ‫و به‌رێکخســتنکردنی هونه‌رمه‌نــدی ژنــان‪ .‬ئــه‌م کۆمســیۆنه‌‬ ‫نوێنه‌ریــان لــه‌ ئه‌نجومه‌نــی هه‌رێمه‌کانــدا ده‌بێــت و پاشــان‬

‫نوینه‌رایه‌تــی له‌ناوه‌نــدی رۆشــنبیری و هۆشــیارکردنه‌وه‌دا ده‌بێــت‪.‬‬ ‫کۆمســیۆنی په‌یوه‌نــدی‪ :‬ئــه‌م کۆمیســیۆنه‌ به‌رپرســیاره‌‬ ‫‪ -4‬‬ ‫لــه‌ په‌یوه‌نــدی دروســتکردن له‌گــه‌ڵ هه‌مــوو ژنــان له‌هه‌مــوو‬ ‫چیــن و توێژه‌کانــی کۆمه‌ڵگــه‌داو هه‌روه‌هــا هه‌وڵــده‌دا بــۆ‬ ‫په‌یوه‌نــدی کــردن لــه‌ گــه‌ڵ رێکخــراو ده‌زگا مه‌ده‌نیــه‌کان و ئــه‌و‬ ‫ژنانــه‌ی کــه‌ لــه‌ په‌رله‌مــان و حوکمــه‌ت و ناوپارتــه‌ سیاســه‌کاندا‬ ‫کارده‌کــه‌ن به‌مه‌به‌ســتی ئه‌نجامدانــی چاالکــی هاوبه‌شــی ژنانــه‌و‬ ‫پێشــکه‌ش کردنــی پــرۆژه‌ی ژنــان بــۆ جێگــه‌ی په‌یوه‌ندیــدار‪.‬‬ ‫کۆمیســیۆنی ئابــوری‪ :‬ئــه‌م کۆمیســیۆنه‌ کارده‌کات بــۆ‬ ‫‪ -5‬‬ ‫پێــش خســتنی پــرۆژه‌ی ئابــوری ه ـه‌ره‌وه‌زی بــۆ ژنــان به‌مه‌به‌ســتی‬ ‫دروســتکردنی هه‌لــی کار بۆژنــان و به‌رهه‌مــی ئابــوری‪ .‬ئــه‌م‬ ‫کۆمســیۆنه‌ پێویســته‌ لــ ‌ه هه‌مــوو ناوه‌نده‌کانــدا ســازبکرێت و لــ ‌ه‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی شــاره‌کاندا و هــاوکات له‌ئه‌نجومه‌نــی گشتیشــدا‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیــان ده‌بێــت‬ ‫کۆمســیۆنی کاروخه‌باتــی منــدااڵن‪ :‬ئــه‌م کۆمیســیۆن ‌ه‬ ‫‪ -6‬‬ ‫پێویســته‌ له‌هه‌مــوو هه‌رێمه‌کانــدا ســازبکرێت‪ ،‬به‌رپرســیاره‌ لــه‌‬ ‫َ‬ ‫منــداڵ له‌کۆمه‌ڵگــه‌دا له‌بــواری په‌روه‌رده‌یــی‬ ‫پاراســتنی مافه‌کانــی‬ ‫ویاســایی و پاراســتنه‌وه‌‪ .‬ئــه‌م کۆمســیۆنه‌ پێویســته‌ لــه‌ هه‌مــوو‬ ‫ناوه‌نده‌کانــدا ســازبکرێت ولــه‌ ئه‌نجومه‌نــی شــاره‌کاندا و‬ ‫هــاوکات له‌ئه‌نجومه‌نــی گشتیشــدا نوێنه‌رایه‌تیــان ده‌بێــت‪.‬‬ ‫کۆمســیۆنی یاســایی‪ :‬ئــه‌م کۆمســیۆنه‌ به‌دواداچــوون‬ ‫‪ -7‬‬ ‫بــۆ هه‌مــوو ئــه‌و به‌ندوماده‌یاســایانه‌ ده‌کات کــه‌ ژنــان ومنــدااڵن‬ ‫په‌یوه‌ندیــدارده‌کات و کار بــۆ هه‌موارکردنــه‌وه‌ی هه‌مــوو ئــه‌و ‪25‬‬ ‫به‌ندوماده‌یاســایانه‌ ده‌کات کــه‌ بــه‌ زهنیه‌تێکــی ره‌گه‌زگه‌رایــی‬ ‫نورساونه‌تــه‌وه‌‪ .‬پێویســته‌ لــه‌ هه‌مــوو ناوه‌نده‌کانــدا ســازبکرێت و‬ ‫ل ـه‌ ئه‌نجومه‌نــی شــاره‌کاندا و هــاوکات ل ـه‌ ئه‌نجومه‌نــی گشتیشــدا‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیــان ده‌بێــت‪.‬‬ ‫کۆمیســیۆنی پاراســتنی مه‌ده‌نــی ‪:‬ئــه‌م کۆمســیۆنه‌‬ ‫‪ -8‬‬ ‫بــۆ پاراســتنی ژنانــه‌ لــه‌ هه‌مــوو هێرشــێکی ده‌ره‌کــه‌ی جــا ئــه‌م‬ ‫هێرشــانه‌ بــۆ ســه‌ر ئه‌ندامێکــی ره‌ژاک بێــت یــان بــۆ ســه‌ر هــه‌ر‬ ‫ژنێکــی ئاســایی ‪.‬ئــه‌م کۆمیســیۆنه‌ کار دکات بــۆ هۆشــیارکردنه‌وه‌و‬ ‫په‌روه‌رده‌کردنــی ژنــان له‌ســه‌ر شــێوازه‌کانی خۆپاراســن‪ .‬ئــه‌م‬ ‫کۆمســیۆنه‌ له‌نــاو ئه‌نجه‌مه‌نــی هه‌رێمه‌کانــدا نوینه‌رایه‌تــی‬ ‫ده‌بێــت‪.‬‬ ‫په‌یڕه‌وی ناوخۆیی ‪RJAK‬‬ ‫ناوه‌نــدی بڕیاردانــی ره‌ژاک کۆنگره‌یــه‌‪ ،‬کۆنگــره‌ لــه‌‬ ‫‪ -1‬‬ ‫نوێنــه‌ری هه‌ڵبژێــردراوی هه‌مــوو پێکهاتــه‌کان دوو ســاڵ جارێــک‬ ‫ئه‌نجا مد ه‌د ر ێــت ‪.‬‬ ‫پێــش ســازدانی کۆنگــره‌ کۆبونــه‌وه‌ وکۆنفرانســی‬ ‫‪ -2‬‬ ‫هه‌مــوو هه‌رێــم و پێکهاتــه‌کان ســاز ده‌کرێـــت‪.‬‬ ‫هــه‌ر دوو ســاڵ جارێــک کۆنگــره‌ ئه‌نجامــده‌درێ و‬ ‫‪ -3‬‬ ‫راپــۆرت و پــرۆژه‌کان هه‌ڵده‌ســه‌نگێنێت‪ .‬له‌پێنــاو دیارکردنــی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫پــان و به‌رنامــه‌ی رێکخســتنی‪ ،‬سیاســی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تــی و چاالکــی‬ ‫بــۆ هه‌مــوو پێکهاتــه‌کان و بریــاری پێویســت وه‌رده‌گــرێ‪.‬‬ ‫کۆنگــره‌ ده‌توانێــت لــه‌ په‌یــڕه‌وی ناوخــۆ و به‌رنامــه‌دا‬ ‫‪ -4‬‬ ‫به‌گوێــره‌ی پێویســتی گۆرانــکاری ســازده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نێــک کــه‌ لــه‌ ‪ 27‬کــه‌س پێکدێــت له‌الیــه‌ن‬ ‫‪ -5‬‬ ‫کۆنگــره‌وه‌ به‌هه‌ڵبــژاردن دیــاری ده‌کرێــن‪ .‬به‌شــێکی لــه‌‬ ‫نوێنــه‌ری رێکخــراوی مه‌ده‌نــی و راگه‌یانــدن وئه‌کادیمیــاو‬ ‫هونــه‌ر و به‌شێکیشــیان وه‌ک نوێنــه‌ری ژنــان لــ ‌ه ناوه‌نده‌کانــدا‬ ‫گۆڤارێكی هه‌ڵده‌بژێردرێــت‪ .‬ئــه‌و ئه‌نجومه‌نــه‌ی هه‌ڵده‌بژێردرێــت‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬بــۆ ئــه‌وه‌ی بــۆ مــاوه‌ی دوو ســاڵ کاره‌کانــی به‌ڕێوه‌ببــات‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬له‌نــاو هه‌مــوو پێکهاتــه‌کان بــۆ به‌ڕێوه‌بــردن کۆردیناســیۆنێک‬ ‫ئه‌دهبی و هه‌ڵده‌بژێرێــت و وته‌بێــژی خۆشــیان دیــاری ده‌کــه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌نجومــه‌ن دوو مانــگ جارێــک کۆده‌بێتــه‌وه‌ و‬ ‫هزریه‌ ‪ -6‬‬ ‫راپۆرته‌کانــی کاروخه‌بــات هه‌ڵده‌ســه‌نگێنێت و پالنســازی بــۆ‬ ‫داهاتــوو دیــاری ده‌کات‪.‬‬ ‫هــه‌ر ئه‌ندامێــک کــه‌ جێده‌گرێــت له‌نــاو ئه‌نجومه‌نــدا‬ ‫‪ -7‬‬ ‫پێویســته‌ به‌رپرســیارانه‌ مامه‌ڵــه‌ له‌گــه‌ڵ ئه‌نجومــه‌ن و ئه‌رکــی‬ ‫به‌رێوبه‌رایه‌تیه‌کــه‌ی بــکات‪.‬‬ ‫ئه‌نجومــه‌ن بــۆ ئــه‌وه‌ی کاروخه‌باته‌کانــی‬ ‫‪ -8‬‬ ‫به‌شــێوه‌یه‌کی پراکتیکــی به‌ڕێوه‌ببــات کۆردیناســیۆنێکی ‪5‬‬ ‫که‌ســی هه‌ڵده‌بژێرێــت و ئــه‌م کۆردیناســیۆنه‌ش مانگــی جارێــک‬ ‫کۆبوونــه‌وه‌ی خــۆی ئه‌نجامــده‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نــی ره‌ژاک؛ هه‌رشــه‌ش مانــگ جارێــک‬ ‫‪ -9‬‬ ‫به‌به‌شــداری هه‌مــوو ئه‌ندامانــی ئه‌نجوومه‌نــی هه‌رێمــه‌کان‬ ‫وتــه‌واوی پێکهاته‌کانــی کۆبوونــه‌وه‌ی به‌رفــراوان ئه‌نجــام ده‌دات‪.‬‬ ‫مافی ئه‌ندامبوون‬ ‫ب ـه‌ گوێــره‌ی په‌یــڕه‌وی ناوخــۆ ومافه‌کانــی ڕه‌ژاک ه ـه‌ر‬ ‫‪ -1‬‬ ‫که‌ســێک یــان رێکخراوێکــی ژنــان دوای په‌ســندکردنی به‌رنامه‌ک ـه‌ی‬ ‫وه‌کــوو ئه‌نــدام په‌ســند ده‌کرێــت‪.‬‬

‫بــۆ بــوون به‌ئه‌نــدام ســه‌رلێدان بــۆ رێکخســتنی‬ ‫‪ -2‬‬ ‫هه‌رێمه‌کــه‌ی ده‌کات‪ ،‬رێکخســتنی هه‌رێمه‌کــه‌ و ئه‌نجوومــه‌ن‬ ‫ســه‌رلێدانه‌که‌ هه‌ڵده‌ســه‌نگێرنێت و ئه‌نجامه‌کــه‌ ده‌گێندرێتــه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ڕه‌ژاک‪.‬‬ ‫ئه‌ندامــی ره‌ژاک‪ ،‬ئه‌رکــی سه‌رشــانیه‌تی‬ ‫‪ -3‬‬ ‫پره‌نســیبه‌کانی واڵتپارێــزی‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یــی دیموکراتــی و واڵتێکــی‬ ‫دیموک ـرات و هێڵــی ئایدۆلــۆژی رزگاری ژنــان پێــک بێنێــت و ل ـه‌م‬ ‫پێنــاوه‌دا تێکۆشــان به‌ڕێوه‌ده‌بــات‪ .‬بــۆ ئــه‌وه‌ی یــه‌ک ژن بــێ‬ ‫رێکخســن نه‌مێنێــت به‌گوێــره‌ی ئیــراده‌ی ئــازاد و هــزری ئــازاد‬ ‫خــۆ ده‌گه‌ینێتــه‌ هه‌مــوو ژنــان و به‌شــێوه‌یه‌کی چــاالک تێکۆشــان‬ ‫به‌ڕێو ه‌د ه‌بــات‪.‬‬ ‫ئــه‌و ئه‌ندامــه‌ی ســه‌رپێچی له‌پێــوان و پرنســیپه‌کانی‬ ‫‪ -4‬‬ ‫ره‌ژاک بکــه‌ن‪ ،‬هۆشــیار ده‌کرێنــه‌وه‌ ئه‌گــه‌ر هــه‌ر بــه‌رده‌وام بــوو‬ ‫راپۆرتــی لــێ داواده‌کرێــت وبه‌پــێ پێویســت لێپرســینه‌وه‌ی له‌گ ـه‌ڵ‬ ‫ده‌گرێــت‪ ،‬ئه‌گــه‌ر هــه‌ر بــه‌رده‌وام بــوو دور ده‌خرێتــه‌وه‌‪.‬‬ ‫بریــاری مافــی ئه‌ندامێتــی و لێســه‌ندنه‌وه‌ی ئه‌نــدام‬ ‫‪ -5‬‬ ‫له‌رێگــه‌ی ئه‌نجوومه‌نــی هه‌رێمه‌کانــه‌وه‌ ده‌بێــت و بریــاری‬ ‫دوایــش له‌الیــه‌ن ئه‌نجومه‌نــی گشــتیه‌وه‌ ده‌بێــت‪.‬‬ ‫ئه‌ندامــی به‌رێوبــه‌ر ئــه‌رک و به‌رپرســیارێتی لــه‌‬ ‫‪ -6‬‬ ‫هه‌مــوو ئه‌ندامانــی تــر زیاتــره‌‪ ،‬هــه‌ر ئه‌ندامێکــی به‌رێوبــه‌ر‬ ‫ئه‌گــه‌ر ئــه‌رک و به‌رپرســیاریه‌تیه‌تی خــۆی بــاش پێــک نه‌هێنــا‬ ‫ئــه‌وا له‌کۆبونــه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نــی گشــتیدا بریاریــان له‌ســه‌ر‬ ‫ده‌گیرێــت‪ .‬به‌پێــی پێویســت شــێوازه‌کانی لێپرســینه‌وه‌ی له‌گــه‌ڵ‬ ‫ئه‌نجامده‌درێــت‪ ،‬بــه‌ ئاگادارکردنــه‌وه‌ وڕاپــۆرت نوســین‬ ‫وبه‌رێوبه‌رایه‌تــی هه‌ڵواســین هه‌تــا ده‌گاتــه‌ دورخســتنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌نگا و به‌هه‌نــگا و ‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫ئه‌نجۆمه‌نی رێكخراوی ژنانی ئازادی كوردستان‬ ‫‪2018-1-5‬‬

‫‪26‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪29‬‬

‫‪28‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫ڕاپۆرتــی ئامادەكــراو بــۆ چوارەمین كۆنگرەی‬ ‫ڕێكخــراوی ژنانی ئازادی كوردســتان‬ ‫پێشەكی ‪:‬‬ ‫مــرۆڤ هــەر لەســەرەتای دروســت بونیــەوە لــە پێنــاوی پاراســتنی‬ ‫هەبوونــدا تێكۆشــانی كــردووەو لەرێگــەی هێنانــە الیەكــری‬ ‫مرۆڤــەكان یەكەمیــن رێكخســتنی مرۆڤــی بوونیاتنــاوە‪ ،‬كەئەویــش‬ ‫فۆرمــی یەكەمــی كۆمەڵگه‌یــە‪ ،‬بــە قــان و قەبیلــەو هــۆز دەســتی‬ ‫پێكــردووە هەتــا رۆژی ئەمــرۆش فۆرمــی جیاوازجیــاواز تاقــی‬ ‫دەكاتــەوە‪ .‬واتــا لەپێنــاوی مانــەوەی مــرۆڤ ودرێژەدان بــە رەچەڵەك‬ ‫پێــش خســتنی فكــرو رێكخســن و پاراســتنی وەك پێویســتیەك بــۆ‬ ‫بەردەوامــی مــرۆڤ بەبنەمــا وەرگرتــووە‪ .‬ئاشــكرایە یەكــەم هەنگاوی‬ ‫رێكخســتنی كۆمەڵگــه‌ لەســەر دەســتی ژن و بــە پێشــەنگایەتی‬ ‫دایكەخوداوەنــد كۆمەڵگــه‌ رێكخــراوە‪ .‬ئەمــەش گرێــدراوی‬ ‫تایبەمتەندیەكانــی ژنــە لەبــواری كۆمەاڵیەتــی و كۆمەڵگه‌بوونــدا‪.‬‬ ‫ئــەو راســتیەی ســەملاندووە چــون هەمــوو مرۆڤایەتــی لــە منداڵدانی‬ ‫دایكــدا گــەورە دەبێــت‪ ،‬ئــەوا تەنهــا دایكــە دەتوانێــت منداڵەكانــی‬ ‫رێكبخــات‪ .‬بێگومانــە دروســتكردنی كۆمەڵگــه‌ هەنــگاوی گرنگــی‬ ‫مــرۆڤ بــوون وچڤــاك بوونــە‪ ،‬بــەاڵم بەهاتنــی سیســتەمی‬ ‫پیاوســاالری و پلــەداری كۆمەڵگــه‌ ڕووبــەڕووی چەوســانەو‬ ‫كۆیالیەتــی بوه‌تــه‌وە و ئــەو سیســتەمه‌ی كــە لەپێشــەنگایەتی‬ ‫ژنــدا پێشــكەوتووە ڕووبــەڕووی زەبــری كوشــندە دەبێتــەوە‪ ،‬ئیــر‬ ‫زهنیەتــی رەگەزگەرایــی مــۆری خــۆی لەهەمــوو كۆمەڵگ ـه‌ دەدات‬ ‫و شــەرو توندوتیــژی و پلەداریــی و دەوڵەتگەرایــی باڵــی بەســەر‬ ‫كۆمەڵگــه‌دا كێشــاوه‌‪ .‬دروســت بونــی كۆمەڵگه‌یەكــی رەگەزگــەراو‬ ‫بەپلەدووكردنــی ژن و چەوســانەوەی ژن دەبێتــە ســەرچاوەو بناخــە‬ ‫بــۆ هەمــوو شــێوەكانی كۆیالیەتــی و پلەداریــەكان‪ .‬هــەر بۆیــە هەتــا‬ ‫زهنیەتــی رەگەزگــەرا تێنەپەرێرنێــت‪ ،‬كۆمەڵگ ـه‌ لەســەر بنەمایەكــی‬ ‫راســت بونیاتنانرێتــەوە و ناتوانیــن لەكێشــەی دەســەاڵتداری و‬ ‫ناعەدالەتــی و چەوســانەو شــەر رزگارببیــن‪ .‬بێگومانــە كۆمەڵگ ـه‌ی‬ ‫رسوشــتی كــە كۆمەڵگــه‌ی دایكــە بەهیــچ شــێوەیەك كۆتایــی‬ ‫نەهاتــووە بەڵكــوو هەمیشــە وەك ماتەووزەیەكــی شــاراوە ماوەتــەو‬ ‫بــەردەوام تێكۆشــانی كــردووە لــەدژی سیســتەمی دەســەاڵتی‬ ‫پیاوســاالری كەدەبینیــن لــەرۆژی ئەمــرۆدا ئــه‌و تێكۆشــانه‌‬ ‫ئازادیخوازانــەی ك ـه‌ ب ـه‌ پێش ـه‌نگایه‌تی گــەالن بەگشــتی و شۆرشــی‬ ‫ژنــان وشۆرشــی كوردســتان و رۆژهەاڵتــی ناوەراســت بەرێــوە‬ ‫دەچێــت بەرمــاوەی كەلتــوری كۆمەڵگ ـه‌ی رسوشــتین و دانەب ـراون‬ ‫لــەو راســتیانە‪ .‬ئەگــەر كەلتــورو رۆحــی كۆمەڵگـه‌ی دایــك ــــــــ ژن‬ ‫كۆتایــی پــێ بهاتایــە ئەمــرۆ ئێمــەی ژنــان لەگۆرەپانــی تێكۆشــاندا‬ ‫نەدەبوویــن‪ .‬بێگومــان ئــەم تێكۆشــانانە بەســەر لەنــوێ ئاوابوونــی‬ ‫رێكخســتنی ژنــان پێشــكەوتووە‪.‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪30‬‬

‫رەوشــی ژن لەجیهــان‪ :‬بەهــۆكاری ئــەوەی كێشــەی‬ ‫‪ -1‬‬ ‫ژن كێشــەیەكی جیهانیــە چەوســانەوەی ژنــان سنورناناســێت‪.‬‬ ‫ژنــان لەهــەر كونجێكــی ئــەم جیهانەبێــت بەهــۆكاری بااڵدەســتی‬ ‫زهنیەتــی رەگەزگــەراوە ڕووبــەڕووی هەمــوو جــۆرە توندوتیژییــەك‬ ‫دەبنــەوە‪ .‬لەوانەیــە شــێوازی توندوتیژییــەكان جیاوازبێــت بــەاڵم‬ ‫لــە ناوەرۆكــدا یەكــن‪ .‬لــە واڵتــی ئەوروپــاو ئەمریــكادا رێكخســتنی‬ ‫ژنــان لــە رەوشــێكی خ ـراپ دایــە‪ .‬پەراوێزكردنــی ژنــان لەهەمــوو‬ ‫كایــە گرنگەكانــی ژیانــدا بەتایبــەت لەكایــەی سیاســەت و‬ ‫بەرێوەبردنــدا منون ـه‌ی ه ـه‌ره‌ به‌رچــاوه‌‪ .‬سیســتەمی ســەرمایەداری‬ ‫مۆدێرنیتــە بەهەمــوو شــێوەیەك دەســتی خســتۆتە بنەقاقــای ژنــان‬ ‫و بەكااڵكردنــی ژنــان لــە ئاســتێكی هەرەبڵنــدا بەرێوەدەچێــت و‬ ‫لەشفرۆشــی و بەكارهێنانــی وقۆرخــكاری لەســەر رەنجــی ژنــان لــە‬ ‫خزمەتــی زیادبوونــی ســەرمایەی دەوڵەتــە ـــــــ ســەرمایەدارەكاندا‬ ‫بەكاردەهێنــن‪ .‬لەهەمــوو واڵتانــی ئەوروپــادا رێكخ ـراو تەڤگەریــان‬ ‫نەهێشــتوە بەرەنــگ و ناســنامەی ژنــان‪ ،‬لەژێــر نــاوی كۆتایــی‬ ‫هاتنــی ئایدۆلۆژیــاو رێكخســتنی‪ ،‬تــەواوی پارتــی و رێكخــراوە‬ ‫گشــتیەكانیان تەنــگ و مارجینــاڵ كـراوە و رێكخراوەكانــی ژنانیشــیان‬ ‫پاكتاوكــردووە‪ .‬منونــە لەواڵتانــی ئەوروپــا "تەڤگــەری رزگاری ژنــان‬ ‫(‪)MLF‬ولەفەرەنســا رێكخــراوی (نــا بــۆ یەكێكــی تــر )لــەدژی‬ ‫كوشــتنی ژنانــە لــە ئیتالیایــە" ‪".‬تەڤگــەری ژنــی ئەرژەنتینــی (‪NI un‬‬ ‫‪ )a menos‬لــەدژی قڕكردنــی ژنــان تێدەكۆشــین‪ ،‬لەباســك گرێــدراوی‬ ‫ئیســپانیایە‪").‬هەرچی واڵتانــی ئەمریكایــە رەوشــی ژن تێــدا خراپــرە‪،‬‬ ‫بــەاڵم لــە ئەمریــكای التینــدا هەندێــك بزوتنــەوە و تەڤگەر دروســت ‪31‬‬ ‫بــوون كــە تێكۆشــان لــەدژی دەســەاڵتداری دەكــەن بەتایبەتــی‬ ‫"رێكخــراوی ژنانــی رەشــیش بەنرخــن(‪ )black lıvesmatter‬و‬ ‫پۆلیســی ئەمریــكا پرۆتەســتۆ دەكــەن "‪" ،‬رێكخ ـراوی ژنانــی (مەتــۆ‬ ‫‪ me too‬لــەدژی تەحــەروش و دەســتدرێژی (رێكخراوێكــی ژنانــە‬ ‫تایبەتــە بــەكاری میدیــا ") هەروەهــا ‪ )in pinkhats‬شــەپقەی‬ ‫پەمەیــی) لــەدژی هاتنــە ســەرحوكمی ســەرۆكی ئەمریــكا ترامــپ‬ ‫چاالكــی خۆپیشــاندانی به‌كاریگــه‌ر بەبەشــداری ســەدان ژن‬ ‫ئه‌نجامــدرا‪ .‬ئاشــكرایە ئــەم رێكخــراو تەڤگەرانــە تــا ئاســتێك‬ ‫ســنوردارە‪ .‬لەسەرتاســەری واڵتانــی ئەوروپــاو ئەمریــكا رێــژەی‬ ‫بەشــداری بوونــی ژنــان لەنــاو پارتــە سیاســیەكان و پەرلەمــان و‬ ‫حكومەتــدا ‪ 20%‬تێناپەرێنێــت‪ .‬ئەمــەش راســتی دەســەاڵتداری‬ ‫سیســتەمی ســەرمایەداری بەشــێوەیەكی ئاشــكرا دەخاتــەروو‪.‬‬ ‫لــەروی كۆمەاڵیەتیشــەوە تــەواوی سیســتەمی خێ ـزان و كۆمەڵگ ـ ‌ه‬ ‫ڕووبــەڕووی هەڵوەشــانەوە دەبێتــەوە و بەكااڵكردنــی ژنــان و‬ ‫زیادبوونــی رێــژەی بێــكاری وزیادبوونــی توندوتیــژی ســایكۆلۆژی‬ ‫دەرونیــەكان كۆمەڵگــه‌ی بــەرەو ڕزیــن بــردووە‪.‬‬ ‫ڕەوشی ژنان لە رۆژهەاڵتی ناوەراست وكوردستاندا‪:‬‬ ‫‪ -2‬‬ ‫لەگــەڵ ئــەوەی لەكۆتایــی ســاڵی ‪ 2010‬و ســەرەتای ســاڵی‬ ‫‪ 2011‬زۆربــەی زۆری سیســتەمە دەســەاڵتدارەكان لــە رۆژهەاڵتــی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫ناوەراســتدا ڕووبــەڕووی هەڵوەشــانەوە بوونــەوە‪ ،‬رەوشــی ناجێگیــر‬ ‫تــارۆژی ئەمــرۆش بەردەوامــە‪ .‬بــەاڵم بەهــۆكاری ئامادەنەبوونــی‬ ‫هێزێكــی دیموكراتــی رادیــكاڵ و نەبوونــی نەخشــەوپرۆژەی‬ ‫مۆدێرنــی نــۆژەن لــەم واڵتانــە یــان وەك خۆیــان مانــەوە یــان‬ ‫هەتــا ئێســتا لەناوقەیرانــی قوڵــردا دەژیــن چونكــە لەهەندێــك‬ ‫واڵت حوكمێكــی خراپــر جێگیربــوو‪ ،‬لەفەلەســتین ئالــۆزی و‬ ‫كێشــەكان قوڵــر دەبێتــەوە لەگــەڵ هەبوونــی ژنــان لەنــاو هەندێــك‬ ‫لەپارتیەكانــدا بــەاڵم وەك جــاران ئەكتیــف نیــن‪ .‬ئەگەرچــی‬ ‫گۆڤارێكی بزووتنــەوەی فەمینســتی لەهەندێــك واڵتــی وەك توركیــا ومیــرو‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬ئێــران هەبــن بــەاڵم نەیانتوانیــوە كاریگــەری لەرەوشــی سیاســی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬و كۆمەاڵیەتــی ژنــان بكــەن‪ ،‬تارادەیەكیــش بــێ كاریگــەرن‬ ‫ئه‌دهبی و لەسەرتاســەری رۆژهەاڵتــی ناوەراســتدا و ژن دەكرێنــە موڵــك و‬ ‫هزریه‌ شــەرەف و نامــوس و لەدوایشــدا بەكاریگەریەكانــی ســەرمایەداری‬ ‫بەكااڵكردنیــش بەئاســتێكی بڵنــد پــەرەی ســەندووە‪ .‬ئــه‌و‬ ‫واڵتان ـه‌ی كوردســتانیان بەســەردا دابەشــكراوە بەهــۆكاری شۆرشــی‬ ‫كوردســتانەوە گۆرانكاریــان بەســەرداهاتووەو گۆرانكاریەكانیــش‬ ‫زیاتــر دەبــن‪ ،‬بەمنوونــە لەگــەڵ پێشــكەوتنی شــۆرش لەرۆژئــاوای‬ ‫كوردســتان و لەپێشــەنگایەتی ئــەو شۆرشــەدا ئازادكردنــی تــەواوی‬ ‫رۆژئــاوای كوردســتان ژمارەیەكــی زۆر لەشــارەكانی ســوریا بەتایبــەت‬ ‫منبــج و رەقــە و گــرێ ســپی وبــاب و شــەهبا وشــەدادیەو بەشــێكی‬ ‫زۆر لــە حەلــەب لەهەمــوو گۆرەپانەكانــی سیاســی و ســەربازی‬ ‫و بەرێوەبردنــدا ژنانــی كــوردو عــەرەب پێشــەنگایەتی دەكــەن‪،‬‬ ‫ئەمــەش ســەركەوتنی هێڵــی نەتــەوەی دیموكراتــە‪ .‬ئــەم شۆرشــە‬ ‫ده‌توانیــن بڵێیــن وەك ســەرەتای شۆرشــی رۆژهەاڵتــی ناوەراســته‌‪،‬‬ ‫خاڵــی گرنگیــش ئەوەیــە كــە ژنانــی ئەوروپــی و ئەمریكــی‬ ‫لەژنانــی ئەڵامنــی و بەریتانــی و فەرەنســی و ئەمریكــی و هەتــا‬ ‫ئەفریقــی بەرێژەیەكــی لەبەرچــاو لــه‌م شۆرشــەدا بەشــداربوون‬ ‫و ژمارەیەكیشــیان شــەهیدبوون‪ .‬ئــەم شۆرشــە لەسەرئاســتی‬ ‫جیهانیــش وەك قیبلــەی سۆســیالیزم تەماشــادەكریت كەنــەك تەنهــا‬ ‫بــۆ گەالنــی رۆژهەاڵتــی ناوەراســت بەڵكــوو بــۆ هەمــوو گەالنــی‬ ‫جیهانــە‪ .‬گۆرینــی یاســاكۆنەكانی ســوریا و هەمواركردنەوەیــان‬ ‫بەئاراســتەیەكی دیموكراتــی وقەدەغەكردنــی فرەژنــی و ژن كوشــن‬ ‫و هاوســەنگی رەگــەزی‪ .‬پێشخســتنی سیســتەمی هاوســەرۆكایەتی‬ ‫و پێشخســتنی گونــدی ژنــوارو بەســەدان ئەكادیمیــای زانســتی‬ ‫و فەلســەفی و سیاســی و كۆمەاڵیەتــی دەزگا و رێكخــراو‪ ،‬ماڵــی‬ ‫پاراســن بۆژنــان وچارەســەركردنی كێشــەكانی بونیاتــراوە‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتــدا بونیاتنانــی سیســتەمی خۆبەرێوەبردنــی دیموكراتــی‬ ‫جێگیركردنــی هێڵــی نەتەوەیەكــی دیموكراتــە بــە پێشــەنگایەتی‬ ‫ژنــان كــە باشــرین سیســتەمە بۆگەرەنتــی كردنــی ســەربەخۆیی‬ ‫و دیموكراتیەتێكــی راســتەقینە بــۆ هەمــوو گــەالن‪ .‬هەروەهــا‬ ‫گۆرانكاریەكانــی ئــەم دواییــەی ئێران بەســەرهەڵدانی خەڵــك لەدژی‬ ‫سیاســەت و سیســتەمی نادیموكراتیانــەی ئێـران ئەمانەگوزارەیــە لــە‬ ‫ئامادەكاریەكانــی گــەل بۆبەرپاكردنــی شــۆرش‪ ،‬ئاشــكرایە كــە ئــەم‬

‫جموجواڵنــەی ئێرانیــش بەكاریگەریەكانــی شۆرشــی كوردســتان‬ ‫پێشــكه‌وتووه‌‪ .‬چونكــە لــەدژی سیاســەتی لەســێدارەدانە بەتایبەتــی‬ ‫شۆرشــگێرانی ژنــان وەك لەســێدارەدانی (شــیرین ئەلەمهۆلــی)‬ ‫گۆشــەگیركردن وتوندكردنــی گۆشــەگیری لەســەر (زەینــەب جەاللیــان‬ ‫و نه‌رگیــز محه‌مــدی وئاتینــا دائیمــی)و هێرشــكردنە ســەر(فەریناز‬ ‫خورسەوانــی) و ئەمانەگوزارەیــە لــە تەحەمولنەكردنــی حوكمەتــی‬ ‫ئێــران بەرامبــەر بــە تێكۆشــانی ژنــان‪ ،‬بــه‌اڵم لــە هه‌مــوو‬ ‫ســەرهەڵدان و راپەرینانەشــدا جارێكــی تــر ژنــان پێشــەنگن‪.‬‬ ‫لــە توركیــا و باكــوری كوردســتان راســتیەكی حاشــا هەڵنەگــرە كــە‬ ‫شۆرشــی پەكەكــە بەرێبەرایەتــی رێبــەر ئاپــۆ و بــە پێشــەنگایەتی‬ ‫ژنــان لەسەرتاســەری رۆژهەاڵتــی ناوەراســت كاریگــەری كــردووە‪،‬‬ ‫بەتایبەتیــش لەتوركیــاو باكــوری كوردســتاندا وەرچەرخانــی گــەورەی‬ ‫دروســت كــردووە‪ .‬دەتوانیــن بڵیــن وەك شۆرشــێكی كۆمەاڵیەتیــە لــە‬ ‫بونیاتنــان و جێگیركردنــی سیســتەمی هاوســەرۆكایەتی لــە هەمــوو‬ ‫كایەكانــدا‪ ،‬بەشــداریكردنی ژنــان لەسیاســەت بەرێژەیەكــی زۆر‬ ‫وبەشــداری ئاكتیڤانــەی ژنــان لــە هەمــوو گۆرەپانەكانــی تێكۆشــاندا‪،‬‬ ‫دەتوانیــن بڵیــن ئــەم تێكۆشــانە ئیلهامێكــی زۆری داوەتــە تــەواوی‬ ‫ئــەو رێكخــراو پارتیــە چەپانــەی كــە ژنــان تێــدا بەشــدارن‪ .‬هــەر‬ ‫بۆیــە ژنانــی توركــی شۆرشــگێریش لەشۆرشــی رۆژئــاوا و باكــوردا‬ ‫تــا ئاســتێك بەشــدارن‪ .‬ژمارەیەكیشــیان لەپاراســن و تێكۆشــانی‬ ‫شــەنگالدا جێگەیــان گرتــووەو ژمارەیەكیشــیان شــەهیدبوون‪،‬‬ ‫بــەاڵم بەهــۆكاری بااڵدەســت بوونــی حوكمەتێكــی فاشیســتی وەك‬ ‫ئەكەپــە لەتوركیــاو باكــوری كوردســتاندا وەك دەبینیــن ئەردۆغــان‬ ‫فەرمــان دەدات دەڵێـــت دەبێــت هەمــوو ژنێــك لــە ســێ منــداڵ‬ ‫كەمــری نەبێــت واتــا دەخوازێــت دەســەاڵتداری نــەك تەنهــا لەســەر‬ ‫فكــرو رۆحــی خەڵــك بــكات بەڵكــو هەوڵــدەدات دەســەاڵتداری‬ ‫لەســەر منداڵدانــی ژنــان بــكات‪ .‬ئەمــەش لەپێنــاوی زیادبوونــی‬ ‫ژمــارەی ســەربازی تــورك و دروســتكردنی كۆمەڵگه‌یەكــی‬ ‫عەســكەرتاریەتدایه‌‪ .‬دیســان زیندانیكردنــی دەهــەزار كەســی‬ ‫مەدەنــی و سیاســی كــە ژماریەكــی زۆریــان ژنــن لــە پەرلەمانتــارو‬ ‫هاوســەرۆكی پارتــی سیاســی و هاوســەرۆكی شــارەوانیەكان و‬ ‫ریكخراوەكانــی ژنــان و دایكانــی ئاشــتی و ژمارەیەكیشــیان منداڵــن‬ ‫لەســەرو هەمووشــیانەوە زیادكردنــی گۆشــەگیری لەســەر رێبــەر ئاپۆ‬ ‫كەبەشــێكی زۆری ئــەو گۆشــەگیریانە بەنــدە بەهەڵوێســت و تێــزە‬ ‫فكــری قــوڵ چارەســەرئامێزەكانی بەرێزیــان دەربــارەی چارەســەری‬ ‫پرســی ژن‪ .‬چونكــە رێبەرئاپــۆ لەرێگــەی پێــش خســتنی شــۆرش و‬ ‫تێكۆشــانی ژنانــەوە بەشــێوەیەكی رادیــكاڵ زەبــری كوشــندەی لــە‬ ‫هەمــوو دەســەاڵتداران داوە‪ .‬گرێــدراو بــەم راســتیانەوە دەوڵەتــی‬ ‫توركیــا بەشــێوەیەكی هۆڤانــە هێــرش ده‌كات ـه‌ س ـه‌ر گه‌لــی كــورد‪،‬‬ ‫لــەم دووســاڵەی دوایــدا دەتوانرێـــت بگووترێــت ســەرەڕای هێرشــی‬ ‫هۆڤانــەی بەئاگــرو بەئاســن و بەكیمیایــی بۆســەر خەڵكــی (ســۆرێ‬ ‫سەربەشــاری گــەورەی ئامــەد)و جەزیــرە‪ ،‬رشنــاخ‪ ،‬گەڤــەرو ســلوپێ‬ ‫بــە پێشــەنگایه‌تی هەڤــااڵن "(پاكیــزە نایــر) هاوســەرۆكی شــاری‬ ‫‪32‬‬

‫جەزیــرە‪( ،‬فامتــە ئویــار ) و (ســێوێ دەمیــر) ئەندامــی تەڤگــەری‬ ‫ئــازادی ژنــان و هه‌روه‌هــا (دایكــە تایبەت)یــش كــه‌ ئەندامــی‬ ‫دایكانــی ئاشــتی بــوو‪ ،‬به‌رخودانیكــی بــێ وێنــه‌ پێشــكه‌وت‌‪ .‬لــەو‬ ‫بەرخودانیــەدا بەســەدان كەســیان بــە چەكــی كیمیایــی ســوتاند كـه‌‬ ‫لــە ناویانــدا ژمارەیەكــی زۆریــان ژن بــوون‪ .‬ئێمــە لەوباوەڕەدایــن‬ ‫ئیــر فشــارو كۆمەڵكوژییەكانــی حوكمەتــی توركیــا كۆتایــی بــە‬ ‫ســەبری گــەل هێنــاوە و دەبێتــە هــۆكاری تەقینــەوه‌ و راپەرینــی‬ ‫سەرتاســەری لەتوركیــادا‪.‬‬ ‫رەوشی ژن لەباشوری كوردستان و ئێراقدا‪:‬‬ ‫شــۆرش لەكوردســتاندا كاریگــەری بەرچــاوی لەســەر باشــوری‬ ‫كوردســتان كــردووە‪ ،‬لــە مــاوەی دووســاڵی رابــردوودا داگیركردنــی‬ ‫بەشــێكی زۆری خاكــی ئێـراق وباشــوری كوردســتان لەالیــەن هێــزی‬ ‫هۆڤانــەی وەك داعــش بەتایبەتــی موســڵ و شــەنگال و ئەنبــارو‬ ‫حەویجــەو بەشــیك لەپارێــزگای دیال ـه‌ ئاشــكرابوو‪ ،‬ئەمانــە هەمــوو‬ ‫تــەواوی هاوســەنگیەكانی گــۆڕی‪ ،‬بەتایبەتــی كۆمەڵكــوژی شــەنگال‬ ‫لــە ‪ 2014-8-3‬كــە تێــدا بەهــەزاران ژن ومنــداڵ بەئەســیری‬ ‫كەوتنــە دەســتی چەتەكانــی داعــش‪ ،‬ئــەم كارەســاتە گرانرتیــن‬ ‫تراژیدیایــە لەســەدەی بیســت و یەكەمــدا كــە ڕووبــەڕووی ژنــی‬ ‫كــورد بۆتــەوە و لەكەســایەتی ژنانــی شــەنگالدا دەســتدرێژی كرایــە‬ ‫ســەر هەمــوو نرخەكانــی مرۆڤایەتــی‪ ،‬بەتایبەتــی كۆمەڵگــه‌ی‬ ‫كوردســتان‪ .‬پاشــان هەوڵدانەكانــی هێزەكانــی پاراســتنی گــەل و‬ ‫یەپەگــەو یەپــەژە بۆشــەنگال و دوایــش دروســتكردنی یەكینــەی‬ ‫بەرخودانــی شه‌نگال(یەبەشــە) و یەكینــەی ژنانــی شــەنگال‬ ‫(یەژەشــە) وئازادكردنــی شــەنگال لەپێشــەنگایەتی ژنــان والوانــی‬ ‫شــەنگالدا لــە هێرشــەكانی داعشــدا چەنــد ژنــە قارەمانــی شۆرشــگێر‬ ‫شــەهیدبوون‪ ،‬لەئەنجامــی هێرشــی چەتەكانــی پارتــی دیموكراتــی‬ ‫كوردســتان بۆســەر شــەنگال (نــازێ ئێزیــدی) ئەندامــی تەڤگــەری‬ ‫ژنانــی ئێزیــدی و رۆژنامەوانــی ژنهــا (نوژیــان ئەرهــان) شــەهید‬ ‫بــوون‪ .‬ئەمــەش پەڵەیەكــی تــری رەشــە بەناوچەوانــی پارتــی‬ ‫دیموكراتــی كوردســتانەوە‪ ،‬كەچــۆن لەســەر داخــوازی داگیركەرانــی‬ ‫كوردســتان شــەنگالیان فرۆشــت ئەمجــارەش لەســەر داخــوازی‬ ‫داگیركــەران هێرشــی هۆڤانــە دەكاتــە سەرشــەنگال‪ .‬دواجاریــش‬ ‫لەگــەڵ هاتنــی حەشــدی شــەعبیدا ئــەو شــوێنانە لەژێــر كۆنرتۆڵــی‬ ‫گەلدابــوون لەالیــەن هێــزی پاراســتنی شــەنگالەوە و بونیاتنانــی‬ ‫سیســتەمی خۆبەرێوەبردنــی دیموكراتیانــەی گــەل لەبەشــێكی‬ ‫زۆری شــەنگالدا گەورەتریــن وەرچەرخــان و دەســكەوتی گرنگــە‬ ‫بــۆ گەلــی كــوردی بــاوەر ئێزیــدی بەتایبــەت ژنــان كــە ئەمــرۆ‬ ‫خــاوەن یاســایەكی دیموكراتیانــە وبەرێوەبردنێكــی خۆســەرو‬ ‫دیموكراتیــن‪ .‬خاوەنــی هێزێكــی پاراســتنی ســەربەخۆن كــە‬ ‫خۆیــان له‌ســه‌ر چارەنوســی خۆیــان بڕیــاردەدەن‪ .‬بــەم شــێوەیە‬ ‫دەتوانیــن بڵیــن گــەل دەتوانێــت ببێتــە هێــزی گەرەنتــی لەبــەردەم‬ ‫دووبارەنەبوونــەوەی كۆمەڵكوژیــدا‪ .‬ئــەم راســتیەش بەئاشــكرا‬

‫لەهاتنــی حەشــدی شــەعبیدا بی ـرا كــە لەشــەنگالدا لەوجێگایانــەی‬ ‫كــە هێــزی گــەل بااڵدەســت بــوو‪ ،‬بەهیــچ شــێوەیەك هێــزی‬ ‫حەشــدی شــەعبی نه‌یتوانــی دەســتی بەســەردابگرێت وتێدەپــەری‪،‬‬ ‫بــەاڵم ئــەو جێگایانــەی پەدەكــە تێــدا بااڵدەســت بــوو تەســلیم‬ ‫كــرا‪ .‬لەباشــوری كوردســتاندا بەهــۆكاری ئــەوەی حوكمەتــی‬ ‫هەرێمــی كوردســتان پارچەیــە و هەریــەك لــەو پارتیانــەی كــە لــە‬ ‫دەســەاڵتداران بەبــەردەوام هــەر یەكەیــان گرێــدراوی دەوڵەتێكــی‬ ‫داگیركــەرن‪ ،‬بۆیــە سیاســیەتێكی ســەربەخۆ كەخزمەتــی گــەل بــكات‬ ‫تێــدا بەرێــوە ناچێــت‪ .‬لەئەنجامــدا لەبــواری ســەربازی و سیاســی‬ ‫و ئابــوری و كەلتوریــەوە باشــوری كوردســتان لەالیــەن دەوڵەتانــی‬ ‫داگیركــەری كوردســتانەوە داگیرك ـراوە بەتایبەتــی لەالیــەن توركیــاو‬ ‫ئێرانــەوە‪ ،‬هــەر بۆیــە ئەنجامدانــی ریفرانــدۆم و ڕووداوەكانــی ‪16‬ی‬ ‫ئۆكتۆبــەر بەهێــرش لەســەر كەركــوك و دوزخورماتــوو و داقــووق‬ ‫گــەل بەگشــتی و ژنــان بەتایبــەت ڕووبــەڕووی هێرشــی دڕندانــەی‬ ‫حەشــدی شــەعبی هاتــن و لەدوزخورماتــوو بەالیەنــی كەمــەوە ‪6‬‬ ‫ژن دەســتدرێژیان كرایــە ســەر‪ .‬بەهــۆكاری تەحەمــول نەكردنــی‬ ‫ئــەو رەوشــە(‪)3‬ژن لــەو ژنانــەی دەســتدرێژیان كرابــووە ســەر‪،‬‬ ‫خۆیــان كوشــتووە‪ .‬دیســان لەهێرشــی داعــش بۆســەر داقــووق‬ ‫چەندیــن ژن رفێنــدران و چەندینیــان دەســتدرێژی كرایــە ســەریان‪.‬‬ ‫لەكەركــوك زۆرتریــن خەڵــك ئاوارەبــوون كەهەتــا ئێســتاش ژنــان‬ ‫لەناوترســێكی گــەورەدا ژیــان بەســەر دەبــەن‪ .‬ئەمانــەو سیاســەتی‬ ‫‪26‬ســاڵی گەندەلــی و نادیموكراتــی ناعەدالەتــی لەباشــوری‬ ‫كوردســتاندا دەســتی ناوەتــە بنەقاقــای خەڵــك وهەناســەی ژیانــی ‪33‬‬ ‫ئازادیــان نەهێشــتۆتەوە‪ .‬بــێ گاریگەركردنــی پەرلەمــان و پێشــێل‬ ‫كردنــی مافەكانــی خەڵــك‪ ،‬هــەژاری و بێــكاری و نەبوونــی موچــەو‬ ‫ئەنجامدانــی بكــەری نادیــارو تیرۆركردنــی خەڵكــی مەدەنــی و‬ ‫چاالكوانــی سیاســی و رۆژنامــەوان بەتایبەتــی كەســانی ئازادیخــوازو‬ ‫دیموكراتخــواز و تیرۆركردنــی كەســایەتی بەهێــز وپێشــمەرگەی‬ ‫دێریــن و كەســایەتی نەتەوەیــی و شۆرشــگێر هەڤــال كەمــال شــێخ‬ ‫ســادەو هەڤــاڵ ســدیق لەپێنجوێــن و تیرۆركردنــی رۆژنامــەوان‬ ‫(وەداد دۆســكی) لەدهــۆك و هەرەشــەوگرتنی كەســانی ئازادیخــواز‪.‬‬ ‫لەدوایــدا له‌ئه‌نجامــی نارەزایەكانــی مانگــی ‪10‬ی ‪ 2015‬لــه‌‬ ‫‪ 3‬گەنجــی دەڤــەری بتوێــن و پشــدەر تیرۆركــران و ناڕەزایــی و‬ ‫راپەرینــی خەڵــك لەرۆژانــی ‪ 18‬و ‪19‬ی مانگــی كانونــی یەكــەم‬ ‫و تیرۆركردنــی ‪ 3‬كــەس لەخۆپیشــاندەران "(بەشــیر ئیســائیل‬ ‫و محەمــەد تەهــا )لەرانیە(مامۆســتا هێــرش لەكۆیــە) ئەمانــە‬ ‫رووی راســتی ئــەم دەســەاڵتە پیشــان دەدات كەڕووبــەڕووی‬ ‫بــن بەســتبوون بۆتــەوە‪ .‬ئــەوەی باجــی سیســتەمێكی گەندەڵــی‬ ‫نادیموكـرات دەدات بەپێوانــی یەكــەم ژنانن لەباشــوری كوردســتاندا‪،‬‬ ‫كێشــە كۆمەاڵیەتیــەكان و زیادبوونــی توندویژییەكانــی دژبــە ژنــان‬ ‫گەیشــتۆتە رادەیــەك كەناتوانیــن تەنهــا بــە دیــاردە بەنــاوی بكەیــن‬ ‫بەڵكــوو دەتوانیــن وەك كۆمەڵكــوژی ژنــان برنخێنیــن‪ .‬چونكە كوشــن‬ ‫و ســوتاندن و ئەشــكەنجەدان و تیرۆركردنــی ژنــان لــە ئاســتێكی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫بڵندایــە‪ ،‬بەپــێ هەمــوو ئامــارە راســتەكان بەالیەنــی كەمەوە لەشــەو‬ ‫رۆژێكــدا لەدەرئەنجامــی توندوتیژییــەكان لــە باشــوری كوردســتاندا‬ ‫ژنێــك گیانــی لەدەســت دەدات‪ ،‬بێگومــان ئەمانــە دەرئەنجامــی‬ ‫بەرێوەچوونــی هەمــوو جۆرەكانــی توندوتیژییــە‪ ،‬ئەگەرچــی بــە‬ ‫فشــاری رێكخ ـراو كەســایەتی ئازادیخــواز بەبــەراورد بــە یاســاكانی‬ ‫ئێــراق هەندێــك پــرۆژەو مادەیاســای بــاش بونەتــە بریــار لــە‬ ‫هەرێمــی كوردســتاندا‪ ،‬هەندێــك لــە یاســاكانیش هەمواركراونەتــەوە‬ ‫بــە ئاراســتەیەكی دیموكراتیــدا بــەاڵم ناخرێتــە واری جێبەجیكردنەوە‬ ‫گۆڤارێكی و كاری پێناكرێــت‪ .‬بەمنونــە لەئێراقــدا هێشــتا یاســای پاكردنــەوەی‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬نامــوس هەیــەو بەشــێوەیەك لەشــێوەكانی كوشــن لەســەرناموس‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬رەواكـراوە‪ .‬لــە گــەڵ كۆمەڵیــك یاســای دواكەوتوانــە بــەم دوایانــەش‬ ‫ئه‌دهبی و هەوڵدانــەكان بــۆ ئەوەیــە كــە یاســاكانی داعــش لــە ئێراقــدا‬ ‫هزریه‌ پەیرەوبكــەن؛ بەمنونــە ئــەو پرۆژەیاســایەی تێداهاتــووە كــە منداڵــی‬ ‫مێینــە بەنۆســاڵی دەتوانێــت هاوســەرگیری بــكات‪ .‬هەروەهــا ژنــان‬ ‫بەتــەواوی لەمی ـراس بــێ بــەش بكرێــن‪ ،‬دیســان بەیاســای كردنــی‬ ‫هاوســەرگیری ســیغەو موتعــەو میســیار ئەمانــە هەمــوو بەیاســایی‬ ‫وبەشــەرعی كردنــی لەشفرۆشــیە‪ ،‬بــەاڵم لەهەرێمــی كوردســتاندا‬ ‫لــە ژێــر هەربیانویەكــدا ژن بكوژرێــت وەك قەتــل بەنــاو دەكرێــت‬ ‫بــەاڵم پیاوانــی ژنكــوژ بەلێبوردنــی گشــتی بەبەرتیــل ئــازاد دەكرێــن‪.‬‬ ‫منوونەیەكــی زۆر زینــدوو هــەر لەســەرەتای مانگــی یەكــی ســاڵ‬ ‫‪2017‬دا ژنێكــی‪ 42‬ســاڵی كەنــاوی حــەالوە و دانیشــتووی‬ ‫گەرەكــی ســەرچنارە لەالیــەن هاوســەرەكەیەوە بەشــێوەیەكی زۆر‬ ‫خــراپ ئەشــكەنجە كــراوە لــە ئەنجامــدا ‪ 16‬پەراســوی وســێ‬ ‫بڕبــڕی پشــتی و قەفــەزەی ســنگی شــكێندرا‪ ،‬دوای چەنــد مانگێــك‬ ‫هاوســەرەكی كــە دەســتگیركرابوو ئازادك ـرا بەكەفالــەت‪ .‬حەالویــش‬ ‫بــاری دەرونــی تــەواو تێكچــووە و منداڵەكانیــش لەخانــەی‬ ‫بێسەرپەرشــتانن‪ .‬ئەمانــەو بەهــەزاران منونــەی تــر هەیــە هاتــا‬ ‫ئێســتا بەتــەواوی فرەژنــی قەدەغەنەكــراوە‪ .‬لەبــواری بەشــداری‬ ‫سیاســیەوە ژنــان لەباشــوری كوردســتدا الوازن ئەگەرچــی بەشــداری‬ ‫پەرلەمــان تارادەیــەك بــاش بێــت وەك ژمــارە‪ ،‬بــەاڵم ئیــرادەی‬ ‫ســەربەخۆی ژنــان كــە رۆڵ بگێرێـــت لەدیموكراتیزەكردنــی پەرلەمان‬ ‫و دام و دەزگاكانــی جێگــەی بریارگرتــن زۆر الوازەو ژنــان تــادواڕادە‬ ‫بــێ كاریگــەرن‪ .‬ناورزانــدن و دژایەتیكردنــی ژنانــی سیاســەمتەدار‬ ‫لەالیــەن دەســەاڵتەوە و ئەمــەش رویەكــی تــری ناشــیرینی ئــەم‬ ‫حوكمەتەیــە‪ .‬هەوڵدانــەكان بــۆ چارەســەری بەشــێوازی زۆر جیــاواز‬ ‫هەیــە لەالیــەك بەزهنیەتێكــی تەنگــی بنەماڵەگەرایــی لەالیەكــی تر‬ ‫بــە رێبــازی ئیســامی سیاســی نــەرم و هەندێــك مۆدێلــی داعــش و‬ ‫هەندێكیــش شــێوازی دیموكراتیەتــی لیـرال و مۆدێلی ســەرمایەداری‬ ‫بەبنەمادەگــرن‪ .‬هەندێكیــش كیشــەكانی ژنــان تەنهــا لەپرســی‬ ‫ئابوریــدا تەنــگ دەكەنــەوە و هاوســەنگی و یەكســانی بەشــێوازی‬ ‫روكەشــی و تەكنیكــی دەگرنــە دەســت‪ .‬هەریــەك لــەم بۆچونانــە‬ ‫نەیانتوانیــوە بەشــێوەیەكی گەوهــەر ی گۆڕانــكاری بەئاراســتەیەكی‬ ‫پێــش كەوتوانــە كەخزمــەت بەدۆزەكــە بــكات‪ ،‬پێشــبخه‌ن‪.‬‬

‫بەپێچەوانــەوە كێشــەكانی ئالــۆزو كۆنگیركــردووە‪ .‬هــەر ئەمەشــە‬ ‫رێكخراوەكانــی ڕووبــەڕووی مارجینــاڵ بــوون كردۆتــەوە‪ .‬ئێمــەش‬ ‫پێــان وایــە بنگــەی كێشــەی ژنــان كێشــەی فكــرو سیســتەمە‪.‬‬ ‫هەتــا زهنیەتــی رەگەزگەرایــی تێنەپەرێندرێــت و كۆیالیتــی ژن و‬ ‫پیــاو لەبــواری كەســایەتی و ژیانیــدا كۆتایــی پێنایــەت‪ ،‬ناتوانیــن‬ ‫بــاس لــە هیــچ جــۆرە ئازادیــەك بكەیــن‪ ،‬وه‌ك چــون كۆیالیەتــی‬ ‫لــە فكــردا دروســت دەبێــت‪ ،‬ئازادیــش ئــازادی فكــرە‪ .‬چارەســەری‬ ‫تــەوای كێشــەكانی ژنــان و هەمــوو باشــوری كوردســتان و ئێـراق بــە‬ ‫بونیاتنانــی سیســتەمێكی دیموكراتــی كەسیســتەمی خۆبەرێوەبردنــی‬ ‫دیموكراتیــەو هێڵــی نەتەوەیەكــی دیموكراتــە بەپێشــەنگایەتی ژنــان‬ ‫وگەنجــان تاكــە چارەســەریە‪ .‬بێگومــان بــە تێكۆشــانی قوڵــی فكــری‬ ‫و گۆڕانــكاری لــە كەلتــوری سیاســی وبەرێوەبردنــدا دەبێـــت كــە‬ ‫لەســەرو هەموویانــەوە بــە تێپەراندنــی عەقڵیەتــی نامــوس پەرســتی‬ ‫و رەگەزگەرایــی مســۆگەر دەبێــت‪.‬‬ ‫كارو چاالكیەكانی رەژاك لە دووساڵی رابردوودا‪:‬‬ ‫كۆنگــرەی ســێهەمی رێكخراوەكەمــان لەمانگــی نیســانی ‪2015‬‬ ‫ئەنجامــدا و كۆمەڵێــك بریــاری گرنگــان وەرگــرت كەدەتوانیــن بڵیــن‬ ‫تــا رادەیەكــی بــاش بــۆ ئــەوەی بریــارەكان بكەوێتــە واری جێبەجــی‬ ‫كردنــەوە كارمــان كــردووە‪:‬‬ ‫دەربــارەی پرســە سیاســیەكان‪ :‬وەك رێكخراوێكــی ژنــان‬ ‫‪ -1‬‬ ‫شــان بەشــانی پرســە كۆمەاڵیەتیــەكان خــاوەن هەڵوێســتی سیاســی‬ ‫خۆمــان بوویــن‪ ،‬بــە زهنیەتێكــی ســەربەخۆی ژنانــە بەبەردەوامــی‬ ‫لــە گۆرەپانــی سیاســەتدا رۆڵــان گێــراوە‪ ،‬لــە دەربــارەی روداوە‬ ‫سیاســیەكان هەڵوێســتامن پیشــان داوە‪ .‬لــە دەربــارەی هەمــوو‬ ‫بۆنــە نەتەوەیــی و دیموكراتــی و مێژوویەكامنــان بەبیــر هێناوەتــەوە‪،‬‬ ‫بەشــداری هەمــوو مەراســیمی شــەهیدامنان كــردووە به‌تایبــه‌ت‬ ‫شــەهیدانی ژن‪.‬‬ ‫ــــ لەســەر ئاســتی نەتەوەیــی یــان لەســەر ئاســتی ناوخــۆی‬ ‫باشــوری كوردســتان‪ :‬لەتــەواوی چاالكیــە سیاســیە دیموكراتیەكانــدا‬ ‫بەشــداربووین كــە لــەدژی گەندەڵــی و نادیموكراتــی بەرێوەچــوون‪.‬‬ ‫خــاوەن هەڵویســت بوویــن دەربــارەی تیــرۆری كەســانی سیاســی‬ ‫و چاالكــی مەدەنــی و رۆژنامەوانــان جــا ئەگــەر ژن بوبێــت یــان‬ ‫پیــاو‪ .‬بــە لێــدوان و چاالكــی نارەزایــان ئەنجامــداوە لەســەر‬ ‫كۆمەڵكــوژی خەڵكــی شــەنگال و لــەدژی دەســتدرێژی كردنــە ســەر‬ ‫ژنانــی دوزخورماتــوو داقــوق‪ .‬هەمــوو ئــەو هەواڵنــەی بــۆ بەســتنی‬ ‫كۆنفرانــس و كۆنگــرەی نەتەوەیــی ئەنجامــدراوە بەشــێوەیەكی‬ ‫چاالكانــە كارمــان بۆكــردووە و بەشــداری ڕاوێــژی نەتەوەیــی‬ ‫گشــتی و ڕاوێــژی نەتەوەیــی ژنــان بوویــن بــە مەبەســتی ســازدانی‬ ‫ســێهەمین كۆنفرانســی نەتەوەیــی ژنــی كــورد‪ .‬هەڵوێســتامن لــەدژی‬ ‫ئەنجامدانــی ریفرانــدۆم ئەنجامــداوەو بەدروشــمی "نــا بــۆ دەوڵەتی‬ ‫‪34‬‬

‫بنەماڵــەو دەوڵەتــی ژنكــوژ" بەچاالكــی و لێدوانــی رۆژنامەوانــی‪،‬‬ ‫هەروەهــا پرۆســەی ئەنجامدانــی ریفراندۆمــان بایكــۆت كــردووە‪.‬‬ ‫لەگــەڵ رێكخســتنی ژنانــی لەنــاو تەڤگــەری ئازادیــی كۆمەڵگــه‌ی‬ ‫كوردســتاندا بەهاوبەشــی هەڵویســتی سیاســیامن پیشــانداوە لــەدژی‬ ‫هەمــوو داگیركەریەكانــی لەســەر هەمــوو بەشــەكانی كوردســتان‪،‬‬ ‫بەتایبەتــی لــەدژی زیندانیكــردن و شــەهیدكردنی چاالكوانی سیاســی‬ ‫و رۆژنامەوانــان‪ .‬پشــتگیری هەمــوو دەســتكەوتەكانی رۆژئــاوای‬ ‫كوردســتامنان كــردووە لــەدژی لێدانــی خەندەق و داخســتنی دەرگای‬ ‫ســێامڵكا لەالیــەن (پەدەكــە)وە‪ .‬چاالكــی نارەزایــان ئەنجامــداوە‪.‬‬ ‫چونكــە پیالنگیــری لەســەر رێبــەر ئاپــۆ پیالنگێریــە لەســەر هەمــوو‬ ‫ژنــان‪ ،‬بۆیـه‌ لــەدژی پێكهێنانــی گەلەكۆمــەو لەپێنــاوی ئــازادی رێبــەر‬ ‫ئاپــۆ چاالكیــان ئەنجامــداوە ‪.‬‬ ‫دەربــارەی پــەروەردەو كاری ئەكادیمیــا‪ :‬گەلێــك خولــی‬ ‫‪ -2‬‬ ‫پــەروەردەی ناوەنــدی و هەرێمــی بەرێوەچــووە تــا ئاســتێك‬ ‫ئەندامانــی رەژاك وبەرێوبــەر لــەو خوالنــەدا بەشــداربوون‪.‬‬ ‫ژمارەیــەك لــە ئەندامانــی رێكخراوەكانــی ژنــان و ئەندامانــی‬ ‫پارتــی سیاســی پــەروەردە كــراون‪ ،‬بەتایبەتــی لەســەر رۆژەڤــی‬ ‫ژنۆلۆژیــا‪ .‬وەك پێویســتیەك كــە لــە نــان و ئــاو زیاتــرە پــەروەردە‬ ‫بــۆ هــەر ژنێــك پێویســته‌‪ ،‬ب ـه‌اڵم زۆر جــار ئاوه‌هــا نابیرنێــت‪ .‬هــەر‬ ‫لــە چوارچێــوەی خەباتــی ئەكادیمیــدا كۆنفرانســی "ئــازادی ژن‬ ‫وهاوژیانــی ئــازاد لەهــزری رێبەرئاپــۆدا "وەك پــرۆژەی چارەســەری‬ ‫بــۆ پرســی سیاســەت و ژن و پرســی ئابــوری و ژن و هاوژیانــی ئــازاد‬ ‫پێشــكەش كـراوە‪ .‬لەبۆنــە تایبەتەكانــی ژنانــدا ســیمنارو كــۆر و وۆرك‬ ‫شــۆپ لەقوتابخانــەو زانكۆكانــدا بەرێوەچــووە‪ .‬فلیمــی دۆكامنتــاری‬ ‫وەك ئامرازێكــی پــەروەردە دەربــارەی كێشــەكانی ژنان وچارەســەری‬ ‫كێشــەكان بەكارهێــراوە‪.‬‬ ‫دەربــارەی پرســە كۆمەاڵیەتیــەكان‪ :‬لەرێگــەی‬ ‫‪ -3‬‬ ‫ســەردانی مااڵنــەوە گەلێــك كێشــەی كۆمەاڵیەتــی لەچوارچێــوەی‬ ‫دیموكراتیزەكردنــی خێــزان و پــەروەردەی تاكەكانــی خێزانــەوە‬ ‫چــارە ســەركراوە‪ ،‬دەربــارەی زۆربــەی زۆری توندوتیژیەكانــی‬ ‫ســەر ژنــان و منــدااڵن هەڵوێســت پیشــاندراوەو كوشــن و‬ ‫خۆكوشــتنی ژنــان بەچاالكــی جەمــاوەری شــەرمەزاركراوەو جارجــار‬ ‫لەرێگــەی یاســاییەوە فشــار لەســەر الیەنــی پەیوەندیداركــراوە‪.‬‬ ‫بــۆ بەســزاگەیاندنی تاوانبــاران‪ ،‬رێــژەی توندوتیژییــەكان ســااڵنە‬ ‫لــە رۆژی ‪25‬ی نۆڤەمبــەردا ئاشــكراكراوە و بەچاالكــی جەمــاوەری‬ ‫نارەزایــی خۆپیشــاندان كــراوە‪ .‬بۆچارەســەركردنی ئــەم كێشــانە‬ ‫زنجیــرە چاالكــی هەمەرەنــگ پێكهێــراوە‪.‬‬ ‫دەربــارەی پرســە یاســاییەكان‪ :‬دەربــارەی هەمــوو‬ ‫‪ -4‬‬ ‫ئــەو بەندومــاددە یاســایانەی كــە بــە زهنیەتێكــی كۆنەپارێزانــە‬ ‫نورساونەتــەوە و بوه‌تــه‌ هــۆكار بــۆ زیادبوونــی توندوتیژییەكانــی‬

‫ســەرژنان‪ ،‬بەچاالكــی جەمــاوەری ولێــدوان شــەرمەزاركراوەو‬ ‫رەتكراوەتــەوە‪ ،‬فشــار لەســەر پەرلەمــان كــراوە لەپێنــاوی‬ ‫هەمواركــردن وگۆرینــی ئــەو بەنــدو مادەیاســاییانە‪ .‬دیســان پــرۆژە‬ ‫یاســای نــوێ كەهاوســەنگی رەگــەزی و زهنیەتــی بەبنەمــا دەگرێـــت‬ ‫و رەگەزگەرایــی تێدەپەرێنێــت پێشــكەش كـراون‪ .‬هەندێــك جاریــش‬ ‫لــەدژی پێشــێلكردنی مافەكانــی منــدااڵن هەڵوێســت پیشــاندراوە‪.‬‬ ‫لەخولــە پەروەردەیەكانــدا دەربــارەی مافەكانــی مــرۆڤ بەگشــتی‬ ‫و مافەكانــی ژنــان و منــدااڵن بەتایبەتــی وانــەو ســمینار پێشــكەش‬ ‫بەئەندامــان ك ـراوە و وەك پرنســیپ هەرئەندامێكــی رەژاك ئەگــەر‬ ‫پێشــێلی مافەكانــی منــدااڵن بــكات دەبێــت ســزابدرێت‪.‬‬ ‫دەربــارەی كاری راگەیانــدن‪ :‬هەوڵــدراوە‬ ‫‪ -5‬‬ ‫كاروچاالكیەكانــی رێكخراوەكەمــان لەرێگــەی راگەیاندنەكانــەوە‬ ‫بەجەمــاوەر بگەیەنین‪.‬گۆڤــاری تروســكە وەك گۆڤارێكــی مانگانــە‬ ‫ســەرەرای باڵوكردنــەوەی كارو چاالكیەكانــی ژنــان توانیویەتــی‬ ‫لەبــواری فكــری و فەلســەفیەوە زۆرتریــن خزمــەت بــە چارەســەری‬ ‫پرســەكانی ژنــان بــكات‪ .‬دیســان لــە دەربــاری روداو گۆرانكاریــەكان‬ ‫لەبــواری سیاســی و ئابــوری كۆمەاڵیەتــی و یاســایی بەزهنیــەت و‬ ‫زمانــی ژن شــیرۆڤەو هەڵســەنگاندنی بۆك ـراوە‪ .‬راگەیاندنیــش وەك‬ ‫ئامرازێــك بــۆ پــەروەردەو رۆشــنكردنەوەی تاكەكانــی كۆمەڵگــه‌‬ ‫بەكارمــان هێنــاوە‪.‬‬ ‫دەربــارەی كاری ئابــوری‪ :‬ئەگەرچــی هەنــگاوی یەكەمــی ‪35‬‬ ‫‪ -6‬‬ ‫پێشخســتنی ئابــوری لەسەردەســتی ژنــان پێشــكەوتووە بــەاڵم‬ ‫لــەرۆژی ئەمــرۆدا لەگۆرپانــی ئابوریــدا ژنــان تێــدا پەراوێزدەكرێــت‬ ‫و رەنجــی ژن دەخرێتــە خزمەتــی پیاوانــی دەســەاڵتدارەوە‪ ،‬وەك‬ ‫یەكێــك لەنەخشــە رێگاكانــی رێكخراوەكەمــان بۆچارەســەری پرســی‬ ‫ژنــان ئابــوری هــەرەوەزی پێشخســتنە بەمەبەســتی كاراكردنــی‬ ‫تواناكاریەكانــی ژنــان و پێشخســتنی بەرهەمــی ژن بەمەرجێــك قۆرخ‬ ‫نەكرێـــت و ئــەم رەنجــە بكەوێـــتە خزمەتــی ژنانــەوە‪ ،‬بــەاڵم لــەم‬ ‫بــوارەدا ســەرەرای هەبوونــی پــرۆژە لەبــواری كرداریــدا هەنــگاوی‬ ‫جــدی پێــش نەكەوتــووە‪.‬‬ ‫دەربــارەی پەیوەندیــەكان و كاری هاوبــەش‪ :‬لەگــەڵ‬ ‫‪ -7‬‬ ‫رێكخ ـراو دەزگاكانــدا رێكخراوەكەمــان یەكێكــە لــەو رێكخراوانــەی‬ ‫كــە بــە هەمــوو شــێوەیەك بــاوەری تەواومــان بــەكاری هاوبــەش‬ ‫هەیــە‪ .‬بــەردەوام دەسپێشــخەریامن هەبــووە بــۆ ئەنجامدانــی كاری‬ ‫هاوبەشــانەی جەمــاوەری ژنانــە‪ .‬بــۆ ئــەو مەبەســتە لەگــەڵ ئــەوەی‬ ‫ئەندامــی هەمــوو گــروپ و ناوەنــدە هاوبەشــەكانی ژنــان بوویــن‬ ‫لــە هەمــوو شــارو شــارۆچكەكاندا زۆرتریــن چاالكــی هاوبەشــانەمان‬ ‫پێــش خســتووە‪ ،‬بــەاڵم بەهــۆكاری نەبوونــی ســەربەخۆیی زۆربــەی‬ ‫زۆری رێكخراوەكانــەوەو وابەســتەبوونیان بــە پارتــە سیاســیەكانەوە‬ ‫نەمانتوانیــوە بەرەیەكــی یەكگرتوانــەی ژنــان ئاوابكەیــن‪.‬‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫دەربــارەی رێكخســن‪ :‬لەبــواری رێكخســتندا‬ ‫‪ -8‬‬ ‫رێكخراوەكەمــان وه‌كــوو پێویســت نەمانتوانیــوە بــە هەمــوو‬ ‫شــێوەیەك خۆمــان بگەیەنینــە هەمــوو ژنــان‪ ،‬بــۆ ئــەوەی ژنــان‬ ‫ببنــە هێزێكــی رێكخســتووی تۆكمــە پێوســتامن بەبەرێوەبردنــی‬ ‫هەڵمەتــی هۆشــیاری و رۆشــنگەری هەیــە كــە لەنــاو هەمووچیــن‬ ‫و توێژەكانــی كۆمەڵگــه‌دا بەرێوەببەیــن لەوبــوارەدا كەمرتیــن‬ ‫هەڵمەمتــان بەرێوەبــردووە‪ ،‬بێگومانــە هەتــا ژنــان هۆشــیارنەبنەوە‬ ‫گۆڤارێكی ناتوانرێــت باوەربــوون بــە پێویســتی رێكخســن دروســت بكەیــن‪.‬‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬ئاشــكرایە كاتێــك ژنێــك هۆشــیاردەبێتەوە دەگاتــە ئــەو باوەرییــەی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬كــە رێكخســن مەرجــی ســەرەكیە بــۆ بەدەســت هێنانــی مافەكانــی‪.‬‬ ‫ئه‌دهبی و بــێ ئــەوەی رێكخســتنی بەهێزدروســت بكەیــن ناتوانیــن گۆرانــكاری‬ ‫هزریه‌ لــە زهنیــەت و سیســتەم و دەســەاڵتدا بكەیــن‪ .‬یەكێــك لەكێشــە‬ ‫ســەرەكیەكامنان پابەندنەبوونــی ژنانــە بەرێكخســتنەوە‪ ،‬رێكخســن‬ ‫وەك كارێكــی ســەرەكی و ژیانــی تەماشــا ناكرێــت‪ .‬ئەمــەش‬ ‫یەكێكــە لــەو كێشــانەی كــە دەبێــت لــەم كۆنگرەیــەدا تێپەرێنیــن‬ ‫وهەنــگاوی بەهێزبنێیــن‪ .‬دروســتكردنی كۆمیــن و ئەنجومەنــی ژنــان‬ ‫لــە هەمــوو كــۆاڵن و گــەرەك و گونــدو شــارەدێ و شــارۆچكەو‬ ‫شــارەكاندا مەرجــی ســەرەكیە بــۆ ســەرلەنوێ دروســت كردنــی‬ ‫پەیوەندیەكانــی ژنــان و یەكێتــی و یەكریــزی ژنــان لــەدژی هەمــوو‬ ‫ناعەدالەتــی و فشــارو چەوســانەوەیەك كــە لــە الیــەن خێــزان و‬

‫كۆمەڵگــه‌و سیســتەمەوە لەســەر ژنــان بەرێــوە دەچێــت‪ .‬لەســەر‬ ‫ئــەو بنەمایــە ئێمــە وەك رێكخراوەكەمــان ماوەیەكــی درێــژە كارمــان‬ ‫لەســەر بەرێكخســن كردنــی ژنــان لــە باشــوری كوردســتان و ئێـراق‬ ‫كــردووە‪ .‬گەلێــك جــار ڕووبــەڕووی فشــارو هێرشــەكانی حوكمەتــی‬ ‫دەســەاڵتدار بوینەتــەوە‪ .‬بــۆ تیپەربومنــان بــۆ دام ودەزگا حوكمیی ـه‌‬ ‫رەســمیەكان بــە مەبەســتی هۆشــیاركردنەوەی ژنــان‪ ،‬بەاڵم بــەردەوام‬ ‫ئاســتەنگیامن بۆدروســتكراوە‪ ،‬ئــەم ئاســتەنگیانە لــە الیــەن هەمــوو‬ ‫دامــو دەزگاكانــی حكومەتــی هەرێمەوەبــووە‪ .‬بەتایبــەت لەالیــەن‬ ‫پارتــی دیموكراتــی كوردســتانەوە زۆرتریــن ئاســتەنگیامن بۆدروســت‬ ‫كــراوە‪ ،‬بــەردەوام ئۆفیســەكامنان داخــراوە‪ .‬لەدوایــدا لــە ‪19‬ی‬

‫مانگــی گواڵنــی ‪2014‬وە ئۆفیســی رێكخراوەكەمــان بــە بریــاری‬ ‫سیاســی و (پەدەكــە) لــه‌ هه‌ولێــردا داخــراوە‪ ،‬لــەو كاتــەوە هەتــا‬ ‫ئێســتا لەشــاری هەولێــرو بەهدینــان ریگەنادرێــت بــە ئەنجامدانــی‬ ‫چاالكیەكامنــان‪ ،‬بەمنونــە ئەمســاڵ لــە‪25‬ی نۆڤەمبــەردا رێگریــان‬ ‫لێكــراو بۆئەنجامدانــی ســمینار لەســەرتوندوتیژی دژبــە ژنــان وە‬ ‫ئەندامەكامنــان ڕووبــەڕووی هەمــوو هێرشــێكی ئاســایش دەبنــەوە‪.‬‬ ‫لــەم ســنورانەدا و بــەردەوام ئەندامەكامنــان لــە بەهدینــان دەســتگیر‬ ‫دەكرێــن‪ .‬ئاشــكرایە كــە ئێمــە تاكــە رێكخراویــن كەبوینەتــە جێگــەی‬ ‫متامنــەی زۆرتریــن ژن لەكۆمەڵگـ ‌ه بــۆ چارەســەری كێشــەكانی ژنــان‬ ‫و پێگەیاندنــی ژنــان لــە هەمــوو كایەكانــی ژیانــدا‪ ،‬بــەاڵم بەبــەراورد‬ ‫بــەم راســتیانە رێكخســتنەكامنان بــه‌ پــێ پێویســت نه‌بــووه‌‪.‬‬ ‫ئەنجام وهەڵسەنگاندن‪:‬‬ ‫لەمــاوەی ئــەو دووســاڵ ونیــوەدا ئــەو كارانــەی كــە ئەنجامــدراوە‬ ‫لەگــەڵ ئــەوەی گەلێــك ماندوبونێكــی زۆر هەیــە لەپێنــاو راپەراندنی‬ ‫ئەركەكامنانــدا‪ ،‬بــەاڵم نەمانتوانیــوە نیــوەی ئامانجەكامنــان پێكبهێنین‪.‬‬ ‫بێگومــان بەرپرســیاری ئــەم الوازی و كــەم وكورتیانــە بەپێوانی یەكەم‬ ‫ئەندامانــی كۆردیناســیۆن و ئەندامانــی ئەنجوومەنــی گشــتی رەژاكــە‬ ‫و ئەنجومەنــی رەژاك لەهەرێمەكانــدا‪ .‬ئێمــە وەك ئــەو ئەندامــە‬ ‫بەرێوبەرانــەی كــە لــە كۆنگــرەی ســێهەمدا ئەركــان وەرگرتــووە‬ ‫هەتــا ئەنجامدانــی ئــەم كۆنگرەیــە بەرپرســیارین لەپێــك نەهێنانــی‬ ‫هەمــوو بریارەكانــی كۆنگــرە‪ ،‬لــەم بارەیــەوە وەك ئەندامانــی‬ ‫ئەنجومەنــی گشــتی رەژاك و ئەندامانــی كۆردیناســیۆن و ووتەبێــژ‬ ‫رەخنەدانــی خۆمــان دەدەیــن‪ .‬بێگومــان گرنگــی نەدامنــان بــە گوندو‬ ‫شــارەدێ و شــارۆچكەكان ئەمانــە هەمــوو بــە كاریگەریەكانــی‬ ‫سیســتەمی ســەرمایەداری پێشــكەوتووە كــە پێداگــری لــە رێكخســن‬ ‫كردنــی گونــدەكان وخۆبەرێكخســن نەكــردن و كاری رێكخــراوەی‬ ‫وەك بەشــێكی ســەرەكی لــە ژیانــی خۆبینیــن نییــە‪ .‬بەعەشــق‬ ‫و بەبریاردانێكــی قــوڵ كارەكان ئەنجامنادرێــت‪ ،‬بێگومــان ئــەم‬ ‫هەڵوێســتانە خزمەتــی سیســتەم و زهنیەتــی دەســەاڵتدار دەكات ‪.‬‬ ‫لــەم كۆنگرەیــەدا بەپێداچوونەوەیەكــی قــوڵ بــە هەمــوو‬ ‫كەموكورتیەكامنــان و بەبریاردانێكــی نــوێ و بەپشــت بەســن بــە‬ ‫خاڵــە ســەركەوتوەكامنان و ئەزمــون وەرگرتــن لەمنوونــە تاقیكراوەكان‬ ‫لەبــواری چارەســەری پرســەكانی ژنــان و هەمــوو كۆمەڵگــه‌‪ ،‬وەك‬ ‫ئەندامانــی كۆردیناســیۆنی رەژاك رەخنــەدان دەدەیــن و لــە هەمــوو‬ ‫كاتێــك زیاتــر ئامادەیــن بۆئــەوەی شۆرشــی ژنــان ســەربخەین ‪.‬‬ ‫ئەنجومەنی گشتی رێكخراوی ژنانی ئازادی كوردستان‬ ‫‪05.01.2018‬‬

‫‪36‬‬

‫داستان مه‌عروف| ئه‌ندامی ئه‌نجۆمه‌نی گشتی ڕه‌ژاك‬

‫تێكۆشانی ژن ئه‌گه‌رچی زه‌حمه‌ت‬ ‫و دژواره‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌سته‌م نییه‌‬ ‫بەســتنی ئــەم کۆنگــرە پیــرۆز بێــت لــە تــەواوی ژنــان‪ ،‬ئەندامــان و‬ ‫ژنانــی هەمــوو ناوچــەکان‪ ،‬بەســتنی ئــەم کۆنگرەیــە لــە دۆخێکــی وەهــا‬ ‫هەســتیاردا گرنگــی خۆیــی هەیــە‪ ،‬ئەویــش بــە تێپەڕاندنــی کێشــە و‬ ‫قەیرانــەکان لــە نــاو باشــووری کوردســتان و ببینــە هێزێکــی چارەســەری‬ ‫لــە نــاو مەیدانەکانــی کۆمەڵگــه‌دا‪ ،‬بــۆ ئــەوەی خۆمــان بــە ڕێکخســن‬ ‫بکەیــن دەبێــت یــەک دەنــگ و یەکگرتووبیــن تــا بتوانیــن خەبــات و‬ ‫تێکۆشــامنان پــەرە پێبدەیــن‪.‬‬ ‫بێگومــان ل ـه‌دوای ســێ ســاڵ تێپه‌ربــوون ب ـه‌ س ـه‌ر ســێهه‌مین كۆنگــره‌ی‬ ‫رێكخراوه‌كه‌مــان لــه‌م دۆخــه‌دا به‌ســتنی كۆنگــره‌ واتــه‌ پابه‌ندبــوون‬ ‫بــه‌ ره‌نــج و تێكۆشــانی ژنانــی كــورد و هــاوكات شــه‌هیدانی قاره‌مــان‪.‬‬ ‫به‌شــداربوونی نوێنــه‌ری ژنــان له‌هه‌مــوو شــارو شــارۆچكه‌كان به‌واتــا‬ ‫و به‌نــرخ بــوو‪ .‬ئه‌مــڕۆ توانیــان پێكــه‌وه‌ له‌پێنــاو چاره‌ســه‌ری كێشــه‌ی‬ ‫ژنــان ل ـه‌ ئاســتی باشــوری كوردســتان و عێ ـراق پێك ـه‌وه‌ گفتوگــۆ بكه‌یــن‬ ‫و بگه‌ین ـه‌ بڕیارگه‌لــی زۆر گرنــگ و به‌بای ـه‌خ‪ .‬گۆمامنــان ل ـه‌وه‌دا نیی ـه‌ ك ـه‌‬ ‫ئ ـه‌م كۆنگــره‌ ببێت ـ ‌ه هێــز و وره‌ بــۆ هه‌موومــان و ه ـه‌وڵ بده‌یــن له‌س ـه‌ر‬ ‫البردنــی ئــه‌و پــه‌رده‌ ره‌شــه‌یه‌ كــه‌ ئه‌قڵیه‌تــی پیاوســاالری له‌ســه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگــه‌ی ژنــی دانــاوه‌‪.‬‬ ‫باشــوری كوردســتان خــاوه‌ن مێژوویه‌كــی كــۆن و تێكۆشــانێكی منونه‌ی ـ ‌ه‬ ‫كــه‌ ژنانــی وه‌ك حه‌پســه‌خان‪ ،‬خانــزادی میــری ســۆران‪ ،‬له‌یــا قاســم و‬ ‫بگــره‌ تــا ده‌ســتینا قه‌ندیــل و ڤیــان ســۆران و بـه‌ ده‌هــان و سـه‌دان ژنــی‬ ‫تــر پێشـه‌نگایه‌تیان بــۆ ئـه‌م تێكۆشــانه‌ كــردوه‌ و لـه‌م پێناوه‌شــدا گیانیــان‬

‫به‌خــت كــردووە ھەرگیــز ڕازی بــه‌ ژیانێكــی كۆیالیه‌تــی و سه‌رشــۆڕی‬ ‫نه‌بوونــه‌‪ .‬كــورت ژیــان بــه‌اڵم ئامــاده‌ نه‌بــوون ‪ 100‬ســاڵ كۆیلــه‌ی‬ ‫ئه‌قڵیه‌تــی پیاوســاالری و بــه‌ چه‌وســاوه‌یی بژیــن‪ .‬چواره‌میــن كۆنگــره‌ی‬ ‫ئێم ـه‌ش له‌س ـه‌ر بنه‌مــای خوێــن و ره‌نجــی ئ ـه‌م تێكۆش ـه‌ر و ش ـه‌هیدان ‌ه‬ ‫بناخ ـه‌ی خــۆی س ـه‌ر ل ـه‌ نــوێ داده‌مه‌زرێنــێ‪ .‬بــۆ وه‌فــا و پابه‌ندبــوون‬ ‫ب ـه‌ ره‌نــج هه‌مــوو دایــكان و ش ـه‌هیدانه‌ ك ـه‌ ئه‌مــڕۆ هاتووین ـه‌ الی ی ـه‌ك‬ ‫و په‌یامنــی تێكۆشــامنان نــوێ كردوه‌تــه‌وه‪ .‬گومامنــان لــه‌وه‌دا نییــه‌ كــه‌‬ ‫ئه‌مــڕۆ جگــه‌ لــه‌ سیســته‌می خۆڕێوه‌بــه‌ری دیموكراتیــك ئه‌ویــش بــه‌‬ ‫پێش ـه‌نگایه‌تی ژنــان هیــچ سیســته‌مێكی تــر ناتوانــێ واڵمــده‌ری كێش ـه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگــه‌و به‌تایبــه‌ت ژنــان بێــت‪ .‬به‌تایبه‌تیــش كۆمه‌ڵگــه‌ی باشــوری‬ ‫كوردســتان وعێــراق كــه‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــی ره‌نــگاو ره‌نــگ و فره‌نه‌ته‌وه‌یــه‌‬ ‫باشــرین منونه‌یــه‌ بــۆ پێكهێنانــی ئــه‌م سیســته‌مه‌‪ .‬بۆیــه‌ دروشــمی‬ ‫""به‌هوشــیاری و رێكخســن كردنــی ژنــان‪ ،‬سیســته‌می خۆبه‌رێوه‌بردنــی‬ ‫دیموكراتیانــه‌ی گــه‌ل بونیــات ده‌نێن"مــان كــرده‌ دروشــمی ســه‌ره‌كی‬ ‫كۆنگره‌كه‌مــان و له‌مــه‌و بــه‌دواش له‌ســه‌ر ئــه‌م بنه‌مایــه‌ درێــژه‌ بــه‌‬ ‫تێكۆشــامنان ده‌ده‌یــن‪.‬‬ ‫ڕاســته‌ تێكۆشــان بــۆ ژنــان ل ـه‌ گ ـه‌ڵ ئه‌قڵیه‌تێكــی وه‌هــا داگیــركار و دژ‬ ‫بــه‌ژن و چه‌وســێنه‌ر به‌تایبه‌تــی لــه‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــی كــه‌ ســێبه‌ری‬ ‫داب و نه‌ریتــی كۆنــی كۆمه‌اڵیه‌تیشــی به‌ســه‌ردا زاڵــه‌‪ ،‬زه‌حمــه‌ت و‬ ‫دژواره‌‪ ،‬بــه‌اڵم ئه‌ســته‌م نییــه‌‪ .‬ئه‌گــه‌ر ئێمــه‌ی ژن توانیومانــه‌ شكســت‬ ‫بــه‌ داعــش بهێنیــن‪ ،‬ئه‌گــه‌ر توانیــان ســوپای ســه‌ربازی ژنانــی ئــازاد‬ ‫بــه‌ پێشــه‌نگایه‌تی فكــر و فه‌لســه‌فه‌ی به‌رێــز عه‌بــدۆاڵ ئۆجــاالن‬ ‫پێــك بهێنیــن‪ ،‬ئه‌گ ـه‌ر توانیــان پ ـه‌ره‌ به‌ڕێكخســتنی خۆمــان ل ـه‌ ئاســتی ‪37‬‬ ‫جیهانــدا بده‌یــن‪ ،‬كه‌واتــه‌ ئه‌مــڕۆش لــه‌ باشــوری كوردســتان بــه‌ كه‌ڵــك‬ ‫وه‌رگرتــن له‌هه‌مــوو ئــه‌و ئه‌زمــوون و میراســانه‌ كــه‌ شــه‌هیدان و‬ ‫قاره‌مانانــی ڕێــگای ئــازادی به‌جێیــان هێشــتووه‌ بۆمــان ده‌تو‌انیــن بــه‌‬ ‫باشــرین شــێوه‌ پ ـه‌ره‌ ب ـه‌ خه‌بــات و تێكۆشــامنان بده‌یــن و ته‌نیــا ی ـه‌ك‬ ‫ژنیــش بــێ رێكخســن نه‌هێڵیــن‪.‬‬ ‫له‌س ـه‌ر ئ ـه‌م بنه‌مای ـه‌ پێویســته‌ وه‌ك چــۆن ئ ـه‌م كۆنگره‌مــان پێشكه‌شــی‬ ‫روحــی پاكــی ش ـه‌هید ده‌ســتینا و هه‌مــوو ش ـه‌هیدان كــردوه‌‪ ،‬پێویســت ‌ه‬ ‫بــۆ وه‌فــا بـ ‌ه ره‌نجــی ئـه‌و قاره‌مانانـه‌ ئێمـه‌ی ژنــان و هــاوكات ئه‌ندامانــی‬ ‫رێكخــراوی ژنانــی ئــازادی كوردســتان بتوانیــن له‌مه‌وبــه‌دوا زۆرتــر‬ ‫له‌جــاران درێــژه‌ بـه‌ تێكۆشــامنان بده‌یــن‪ .‬ئـه‌و الوازییانـه‌ كـه‌ لـه‌ ســااڵنی‬ ‫ڕابــردوودا ل ـه‌ خه‌باتــدا ده‌رك ـه‌وت‪ ،‬هه‌وڵــی چاره‌س ـه‌ركردنی و دووپــات‬ ‫نه‌كردنــه‌وه‌ی بده‌یــن‪ .‬هه‌تــا ئێســتا ئه‌گــه‌ر نه‌مانتوانیــوه‌ خۆمــان‬ ‫بگه‌ینینــه‌ هه‌مــوو ژنــان‪ ،‬زۆرتــر هــه‌وڵ بده‌یــن و به‌په‌روه‌رده‌كــردن‬ ‫فكــرو ڕامانــی ئــازادی ژن ب ـه‌ كۆمه‌ڵگ ـه‌ و ت ـه‌واوی ژنــان بناســێنین‪ .‬ب ـه‌‬ ‫هیــوای ئــه‌و رۆژه‌ی كــه‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــی بــێ زۆڵــم وزۆرداری پێــش‬ ‫بخه‌یــن‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــی كــه‌ ئیــر ژنــان نه‌چــاری خۆكوشــن نه‌بــن‬ ‫و رۆژانــه‌ لەبــری پێشــكه‌وتن نه‌چــار نه‌بیــن هه‌واڵــی كوشــتنی ژنێــك‬ ‫ببیســتین و بــۆ پاراســتنی ئابــڕۆ و ش ـه‌ره‌فی بنه‌ماڵ ـه‌ بڵێیــن ب ـه‌ هــۆكاری‬ ‫نادیــار خــۆی كوشــتووه‌‪ .‬به‌هیــوای رۆژێكــی ئــازاد و كۆمه‌ڵگه‌یه‌كــی‬ ‫ئــازاد بــۆ تــه‌واوی گــه‌الن و به‌تایبه‌تیــش ژنــان‪.‬‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫ئه‌نجــام نامــه‌ی چواره‌میــن كۆنگــره‌ی ڕێكخــراوی ژنانــی‬ ‫ئــازادی كوردســتان بــۆ ڕای گشــتی‬ ‫ڕێكخراوه‌كه‌مــان چواره‌میــن كۆنگــره‌ی خــۆی لــه‌ ژێــر دروشــمی‬ ‫"به‌هوشــیاری و رێكخســن كردنــی ژنــان‪ ،‬سیســته‌می خۆبه‌رێوه‌بردنــی‬ ‫دیموكراتیان ـه‌ی گ ـه‌ل بونیــات ده‌نێــن" ل ـه‌ ب ـه‌رواری ‪ 05.01.2018‬ل ـه‌‬ ‫هۆڵــی په‌رێــژ لــه شــاری ســلیامنی بــه‌ ئاماده‌بوونــی ‪ 187‬ئه‌نــدام‬ ‫و ‪ 25‬مێــوان كــه‌ پێكهاتبــوون لــه‌ نوێنــه‌ری رێكخراوه‌كانــی ژنــان و‬ ‫ڕێكخــراوی مه‌ده‌نــی و پارتــه‌ سیاســیه‌كانی باشــور‪ ،‬هه‌روه‌هــا‬ ‫كه‌ســایه‌تی مه‌ده‌نــی و نوێنــه‌ری ژنــان لــه‌ رۆژهــه‌اڵت وباكــور و‬ ‫رۆژئــاوای كوردســتان و هه‌روه‌هــا ژنانــی مه‌جلیســی عه‌شــتاری‬ ‫كامپــی مه‌خمــور‪ ،‬كۆمه‌ڵ ـه‌ی ژنانــی كوردســتان (كه‌ژه‌ك ـه‌)‪ ،‬هه‌روه‌هــا‬ ‫ئه‌ندامانــی هه‌مــوو شــارو شــارۆچكه‌كانی هه‌رێــم وه‌كــوو ســلێامنی‪،‬‬ ‫هه‌ولێــر‪ ،‬كه‌ركــوك‪ ،‬به‌هدینــان‪ ،‬ڕاپه‌ڕیــن‪ ،‬گه‌رمیــان‪ ،‬شــه‌نگال و‬ ‫مووســڵ‪ ،‬شــاره‌زوور‪ ،‬خانه‌قیــن‪ ،‬داقــوق و دوزخۆرماتــوو و گونده‌كانــی‬ ‫بنــاری قه‌ندیــل به‌ســت‪.‬‬ ‫لــه‌ كۆنگــره‌دا به‌شــێك لــه‌ ڕێنامیه‌كانــی ڕێبــه‌ری گه‌لــی كــورد‪،‬‬ ‫به‌ڕێــز عه‌بــدۆاڵ ئۆجــه‌الن لــه‌ ده‌ربــاری فه‌لســه‌فه‌ی ژیانــی ئــازاد‬ ‫و چاره‌ســه‌ری كێشــه‌كانی پرســی ژن و چۆنیه‌تــی هاوژیانــی ئــازاد‬ ‫و تێكۆشــانی ئــازادی ژن خوێندرایــه‌وه‌‪ .‬هــاوكات ڕاپۆرتــی ‪ 2‬ســاڵی‬ ‫كاروخه‌بــات‪ ،‬به‌رنامــه‌و په‌یــره‌وی ناوخــۆ و بڕیــار و پێشــنیار و‬ ‫له‌كۆتاییــدا هه‌ڵبژاردنــی ئه‌نجومه‌نــی ڕێكخراوه‌كه‌مــان پێكهــات‪.‬‬ ‫لــه‌ كونگــره‌دا ره‌وشــی ژن لــه‌ جیهــان و ڕۆژهه‌اڵتــی ناوه‌راســت‬ ‫و كوردســتان بــه‌ گشــتی هه‌ڵســه‌نگاندنی بۆكــرا‪ .‬ئــه‌و ڕاســتیه‌‬ ‫ده‌ستنیشــان كــرا كــه‌ بــه‌ هــوكاری بااڵده‌ســتی سیســته‌مه‌‬ ‫بااڵده‌ســته‌كانه‌وه‌ ژنــان ڕووبــه‌ڕووی هه‌مــوو تونــدو تیــژی و‬ ‫په‌راوێــزكاری لــه‌ هه‌مــوو كایه‌كانــی ژیانــدا ده‌بنــه‌وه‌‪ .‬بــه‌اڵم‬ ‫خاڵــی گرنگیــش ئه‌وه‌یــه‌ كــه‌ تــه‌واوی سیســته‌مه‌ ده‌ســه‌اڵتداره‌كان‬ ‫ڕووبــه‌ڕووی هه‌ڵوه‌شــاندنه‌وه‌ ده‌بنــه‌وه‌‪ .‬ئــه‌و شۆڕشــه‌ی كــه‌ لــه‌‬ ‫كوردســتاندا به‌ڕێــوه‌ ده‌چێــت‪ ،‬به‌پێشــه‌نگایه‌تی ژنــان كاریگــه‌ری‬ ‫لــه‌ ســه‌ر هه‌مــوو ڕۆژهه‌اڵتــی ناوه‌ڕاســت دانــاوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تــی‬ ‫لــه‌ رۆژهه‌اڵتــی ناوه‌ڕاســتدا ئــه‌و ده‌وڵه‌تانــه‌ی كــه‌ كوردســتانیان‬ ‫به‌س ـه‌را داب ـه‌ش ك ـراوه‌‪ .‬بێگومــان ئ ـه‌و شۆڕش ـه‌ی ك ـه‌ ل ـه‌ كوردســتان‬ ‫به‌ڕێــوه‌ ده‌چێــت‪ ،‬پێشــه‌نگه‌كه‌ی ژنــه‌‪ ،‬ده‌ره‌نجامــی ئــه‌م شۆڕشــه‌ش‬ ‫سیســته‌مێكی نــوژه‌ن كــه‌ سیســته‌می خۆڕێوه‌بــه‌ری دیموكراتیــه‌ لــه‌‬ ‫ســه‌ر هێڵــی نه‌ته‌وه‌یه‌كــی دیموكــرات و ژن پێشــه‌نگایه‌تی ده‌كات‬ ‫ل ـه‌ بــواری سیاســی‪ ،‬به‌ڕێوه‌بــردن و پاراســتندا‪ ،‬ئه‌م ـه‌ ب ـه‌ شــێوه‌یه‌كی‬ ‫ئاشــكرا ل ـه‌ س ـه‌ركه‌وتنی شۆڕشــی رۆژئــاوا‪ ،‬زۆرب ـه‌ی زۆری شــاره‌كانی‬ ‫ســوریا و لــه‌ به‌شــێكی زۆری شــه‌نگالدا ئــه‌م ده‌ســتكه‌وته‌ گرنگانــه‬ ‫ده‌بیرنێــت‪ .‬لــه‌ مــاوه‌ی كورتــدا توانــراوه‌ گۆڕانــكاری بنگه‌یــی لــه‌‬ ‫یاســاكاندا بكــرێ‪ ،‬ل ـه‌ قه‌ده‌غه‌كردنــی فره‌ژنــی‪ ،‬گۆڕینــی یاســای بــاری‬ ‫كه‌ســیه‌تی لــه‌ ســه‌ربنه‌مای هاوســه‌نگی ڕه‌گــه‌زی و هه‌روه‌هــا‬ ‫جێگیركردنــی سیســته‌می هاوســه‌رۆكایه‌تی لــه‌ به‌ڕێوه‌بردنــدا‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪38‬‬

‫بوه‌تــه‌ هــوكاری وه‌رچه‌خانــی بنگه‌یــی لــه‌ هه‌رێمه‌كــه‌دا‪ .‬دیســان‬ ‫به‌كاریگه‌ریه‌كانــی شــۆڕش لــه‌ باكــوری كوردســتاندا گۆڕانــكاری‬ ‫بنگه‌یــی لــه‌ ئاســتی شۆڕشــی كۆمه‌اڵیه‌تــی لــه‌ توركیــا و باكــوری‬ ‫كوردســتان دا پێكهاتــووه‌‪ .‬ســه‌رهه‌ڵدانه‌كانی ئێــران و رۆژهه‌اڵتــی‬ ‫كوردســتانیش به‌پێشــه‌نگایه‌تی ژنــان جارێكــی تــر كاریگــه‌ری ئــه‌م‬ ‫شۆڕشــه‌ پشــت ڕاســت ده‌كاتــه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیســان لــه‌ كۆنگــره‌دا تیشــك خرایــه‌ ســه‌ر كۆمه‌ڵكوژیــی و‬ ‫ده‌ســتدرێژه‌ییه‌كانی ســه‌ر ژنانــی شــه‌نگال‪ ،‬گوێــر و داقــوق لــ ‌ه‬ ‫كاتــی هێرشــی داعشــدا‪ ‌،‬لــه‌ هه‌مــان كاتــدا لــ ‌ه شكســتی ‪16‬ی‬ ‫ئۆكتوبــه‌ر و ده‌ســتدرێژییه‌كانی حه‌شــدی شــه‌عبی بــۆ ســه‌ر ژنانــی‬ ‫دوزخۆرماتــوو و ئاواره‌بوونیــان لــه‌ گــه‌ڵ خه‌ڵكــی كه‌ركــوك‪ .‬تــه‌واوی‬ ‫ئــه‌و ده‌ســتدرێژی و كۆمه‌ڵكوژییانــه‌ وه‌ك تراژیدیاتریــن كۆمه‌ڵكــوژی‬ ‫لــه‌ ســه‌ده‌ی بیســت و یــه‌ك به‌نــاو كــرا‪.‬‬ ‫دیســان ل ـه‌ كۆنگــره‌دا تیشــك خرای ـه‌ س ـه‌ر چاالكــی خوپێشــاندانه‌كانی‬ ‫هه‌رێمــی كوردســتان و شــه‌هیدانی ئــه‌و خۆپێشــاندانانه‌ ســاو كــراو‬ ‫بــاس لــه‌ ره‌وایه‌تــی چاالكییــه‌كان و ڕۆلــی ژنــان لــه‌ خۆپیشــاندانی‬ ‫خه‌‌ڵــك ك ـرا‪ .‬واڵمدان ـه‌وه‌ی ده‌س ـه‌اڵت ب ـه‌ شــێوه‌یه‌كی نادیموكراتیان ـه‌‬ ‫و شـه‌هیدكردنی ســێ كـه‌س لـه‌ چاالكوانــان شـه‌رمه‌زار كـرا‪ .‬هه‌‌روه‌هــا‬ ‫سیاســه‌تی گه‌نده‌ڵــی و نادیموكراتــی و نه‌بوونــی خزمه‌تگــوزاری‬ ‫و به‌ڕێوه‌بردنــی تونــدو تیــژی له‌ســه‌ر خه‌ڵــك‪ ،‬كاردانه‌وه‌كانــی‬ ‫له‌ســه‌ر پرســه‌ كۆمه‌اڵیه‌تیــه‌كان كــه‌ به‌پیوانــی یه‌كــه‌م ژن باجه‌كــه‌ی‬ ‫ده‌دات و به‌الیه‌نــی كه‌م ـه‌وه‌ ل ـه‌ ش ـه‌و رۆژیكــدا ژنێــك ل ـه‌ ئه‌نجامــی‬ ‫تونــدو تیژییــه‌كان ده‌كــوژرێ و یانیــش خــۆی ده‌كــوژێ‪ .‬دیســان لــ ‌ه ‪39‬‬ ‫عێراقــدا زیندووكردنــه‌وه‌ی یاســا كۆنه‌پارێــزه‌كان كــه‌ بــه‌ مه‌به‌ســتی‬ ‫بااڵده‌ســتكردنی زهنیه‌تــی داعشــه‌ لــه‌ عێــراق‪ ،‬به‌تایبــه‌ت منداڵــی‬ ‫مێین ـه‌ی ‪ 9‬ســاڵ به‌شــوودان و ژن ل ـه‌ می ـراس بــێ به‌شــكردن‪ ،‬ئه‌مان ـ ‌ه‬ ‫هه‌مــوو گوزاره‌یــه‌ لــه‌ قه‌یرانه‌كانــی عێــراق و باشــوری كوردســتان‪.‬‬ ‫رۆژبـه‌ رۆژ ئـه‌و قه‌یرانانـه‌ قووڵــر ده‌بێتـه‌وه‌‪ .‬بێگومــان لـه‌ كونگره‌كـه‌دا‬ ‫تیشــك خرایــه‌ ســه‌ر ئــه‌و ڕاســتیه‌ی كــه‌ ڕێكخراوه‌كه‌مــان وه‌ك‬ ‫رێكخراوێكــی ژنــان كــه لــه‌ هه‌رێمــی كوردســتان و عێــراق یه‌كێكــ ‌ه‬ ‫ل ـه‌ چاالكرتیــن ڕێكخراوه‌كانــی ژنــان و‌ زۆرتریــن پــرۆژه‌ی چاره‌س ـه‌ری‬ ‫پێشــكه‌ش بــه‌ ژنــان كــردوه‌ و زۆرتریــن چاالكــی ژنانــی ئه‌نجــام‬ ‫داوه‌ بــه‌ خاوه‌نداریه‌تــی كــردن لــه‌ ژنــان و زۆرتریــن هه‌ڵمه‌تــی‬ ‫په‌روه‌رده‌كــردن و هوشــیاركردنی ژنانــی به‌ڕێــوه‌ بــردوه‌‪ .‬ڕاســتیه‌كی‬ ‫حاشــا هه‌ڵنه‌گــره‌ وه‌ك ڕێكخراوه‌كه‌مــان بووینه‌تــه‌ هیوایه‌كــی‬ ‫ئه‌ساســی بــۆ زۆرب ـه‌ی زۆری ژنــان و ل ـ ‌ه قۆناخێكــی وه‌هــا هه‌ســتیاردا‬ ‫هیــوای پێشــه‌نگایه‌تیكی به‌هێزتــر لــه‌ ڕێكخراوه‌كه‌مــان(ڕه‌ژاك)‬ ‫ده‌كرێــت بــۆ ئــه‌وه‌ی ببینــه‌ هێــزی چاره‌ســه‌ری كێشــه‌كانی ژنــان و‬ ‫هه‌مــوو كۆمه‌ڵگــه‌ لــه‌ هه‌مــوو گۆڕه‌پانه‌كانــی ژیانــدا‪.‬‬ ‫لــه‌ كۆنگــره‌دا لــه‌ پێداچوونــه‌ بــه‌ به‌رنامــه‌و په‌یــڕه‌وی ناوخویــی‬ ‫ڕێكخراوه‌كه‌مــان لــه‌ كــه‌ش و هه‌وایه‌كــی دیموكراتیانــه‌دا‬ ‫هه‌ڵبــژاردن بــۆ ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ڕه‌ژاك ئه‌نجامــدرا‪27 ،‬‬ ‫ئه‌ندامــی ئه‌نجومه‌نــی ڕه‌ژاك هه‌ڵبژێــردرا كــه‌ پێكهاتبــوون لــه‌‬ ‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫نوێنه‌رایه‌تــی هه‌مــوو شــارو شــاروچكه‌كان كــه‌ تێــدا ژماره‌یه‌كــی‬ ‫به‌رچاویــان ژنانــی گه‌نــج بــوون‪.‬‬ ‫له‌ كوتایی كۆنگره‌دا گه‌یشتینه‌ ئه‌م بڕیارانه‌‪:‬‬ ‫كردن ـه‌وه‌ی خولــی پ ـه‌ره‌وه‌رده‌ و كردن ـه‌وه‌ی ئاكادیمیــای‬ ‫‪ -1‬‬ ‫فكــر و به‌تایبه‌تــی ئاكادیمیــای ژنۆلــۆژی ل ـه‌ پێنــاو بونیاتنانــی تاكێكــی‬ ‫هۆشــیارو ســه‌ركه‌وتوو لەهەمــوو هەرێمەکانــدا‪.‬‬ ‫ئێمــە تێکۆشــان لــەدژی پیالنگێــڕی و خەباتکــردن‬ ‫‪ -2‬‬ ‫گۆڤارێكی لەپێنــاوی ئــازادی رێبــەر ئاپــۆ وەک ئەرکــی ســەرەکی خۆمــان و تەواوی‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬ژنــان دەبینیــن و لــەو پێناوەشــدا بــێ وچــان تێدەکۆشــین و چاالکــی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬هەمەڕەنــگ پێــش دەخەیــن بەتایبەتــی پێشخســتنی کۆنفرانــس و کــۆڕ‬ ‫ئه‌دهبی و و ســیمینار بەمەبەســتی گەیاندنــی فەلســەفەی ئــازادی ژنــان بەهەمــوو‬ ‫هزریه‌ ژنــان و گەیشــتنە حەقیقەتــی چارەســەری‪.‬‬ ‫هوشــیاركردنەوەی ژنــان بەگشــتی و ژنانی گەنــج بەتایبەتی‬ ‫‪ -3‬‬ ‫بەرامبــەر بــە سیاســەتی كۆمەڵكــوژی كەلتــوری و تواندنەوەیــان بــە‬ ‫رێــگای درامــا بیانیــەكان بەتایبەتــی درامــا توركیــەكان‪ ،‬بەڕێوەبردنــی‬ ‫تێكۆشــان و ســازدانی كەمپینێــك لــە ســەر ئــەم بنەمایــە‪.‬‬ ‫بەڕێوەبردنــی تێکۆشــانێکی هەمەالیەنــە لــ ‌ه پێنــاو‬ ‫‪ -4‬‬ ‫گۆڕینــی ئه‌قڵیه‌تــی ده‌ســه‌اڵتدار له‌ســه‌ر بنه‌مــای جیهــان بینــی‬ ‫ئازادیخــوازی و تێكۆشــان بەرامبــەر هەمــوو توندوتیژیەکانــی ســەر‬ ‫ژنــان‪ ،‬بەتایبەتــی بڵندبوونــی رێــژەی کوشــن و ســوتاندنی ژنــان‪ ،‬کــە‬ ‫بــە کۆمەڵکــوژی ژنــان بەناودەکرێــت‪ ،‬لــەم چوارچێــوەدا کەمپینێــک بــۆ‬ ‫مــاوەی یــەک ســاڵ رادەگەیەنیــن‪.‬‬ ‫پێشخســتنی كۆنفرانســی ژنۆلــۆژی بــە دەستپێشــخەری‬ ‫‪ -5‬‬ ‫ڕەژاك و ژنانــی گەنــج‪.‬‬ ‫بەرامبــەر بــە هەڵوێســتی ئــەو ژنانــەی كــە لــە سیاســەتدا‬ ‫‪ -6‬‬ ‫زۆر هــەل پەرســت و روكەشــین و لەنــاو كێبەركێیەكــی دەســەاڵتدان و‬ ‫لەراســتی و ئێــش و ئازارەكانــی كۆمەڵگ ـه‌ داب ـراون تێكۆشــانی بەهێــز‬ ‫لەســەربنەمای هێڵــی ئــازادی ژن بەرێــوە دەبەیــن و مۆدێلــی نــوی‬ ‫پێشــەنگی ژن لــە سیاســەتدا پێــش دەخەیــن كــە منونــەی ژنێكــی‬ ‫خۆبــەش و فیــداكار و خاكــی بێــت‪.‬‬ ‫تێكۆشــانێكی ڕادیــكاڵ و ئایدیۆلــۆژی‪ ،‬سیاســی بــۆ ئــازادی‬ ‫‪ -7‬‬ ‫ئــەو ژنانــە كــە ڕووبــەڕووی هێرشــی داعــش هاتــوون و ئەوانــەی‬ ‫كــە دیلــی دەســتی داعشــن‪ ،‬بەڕێكخســن كردنــی كەمپەینێــك بــە‬ ‫دروشــمی‪" :‬نــا بــۆ كۆمەڵكــوژی ژن" وه‌ "ئــازادی ژنانــی شــەنگال‪،‬‬ ‫ئــازادی مرۆڤایەتییــە"‪ ،‬ئــەم كەمپینــە هەتــا ئازادكردنــی تــەواوی ژنانــی‬ ‫شــەنگال لەدەســتی داعــش بــەردەوام دەبێــت‪.‬‬ ‫لێكۆڵینــەوەو بەدواداچــون بــۆ ئــەو ژنانــە دەكەیــن كــە لــە‬ ‫‪ -8‬‬ ‫دوزخورماتــوو داقــووق ڕووبــەڕووی دەســتدرێژی و كوشــن بونەتــەوە‪.‬‬ ‫ئێمــە هەمــوو جــۆرە چاالكیــەك ئەنجــام دەدەیــن لەپێنــاوی ئــەوەی‬ ‫تاوانبــاران بەســزای خۆیــان بگــەن و قەرەبــووی مەعنــەوی و مــادی‬ ‫ئــەو كەســانە بكرێتــەوە كــە قوربانیــن‪ .‬هــاوكات كاردەكەیــن بــۆ‬ ‫گەڕانــەوەی هەمــوو ئاوارەكانــی موســڵ و كەركــوك و دوزخورماتــوو‬

‫داقــوق بۆســەر زێــدی خۆیــان بەمەرجێــك گەرەنتــی پاراســتنی ژیانیــان‬ ‫بكرێــت‪.‬‬ ‫كارده‌كه‌یــن بــۆ بونیاتنانــی سیســتەمی خۆبەرێوەبردنــی‬ ‫‪ -9‬‬ ‫دیموكراتیــك وەك مۆدێلێكــی نــوێ بەپێشــەنگایەتی ژنــان لــە ســەر‬ ‫بنەمــای جیهــان بینی(دیموكراســی و ژینگەپارێــزو ئازادیــی ژن)‪،‬‬ ‫هه‌روه‌هــا بەهەنــد وەرگرتنــی تــەواوی نەتــەوە و ئایــن و ئاینــزا‬ ‫جیــاوازەكان لــە ئێـراق و باشــوری كوردســتاندا بەدروشــمی یــەك ژنیــش‬ ‫پێویســتە بــێ رێكخســن نەمێنێــت پــەرە بەرێكخســتنكردن دەدەیــن‪.‬‬ ‫لــە چوارچێــوەی ســەرلەنوێ بونیاتنانــەوەی كۆمەڵگــه‌‪،‬‬ ‫‪ -10‬‬ ‫پــرۆژەی گەڕانــەوە بــۆ گونــدەكان بــە پێشــەنگایەتی ژنان پێشــدەخەین‪.‬‬ ‫كاردەكەیــن بــۆ قەدەغەكردنــی یاســای فرەژنــی و هه‌مــوار‬ ‫‪ -11‬‬ ‫كردنــی یاســای بــاری كەســێتی بەئاراســتەیەكی دیموكراتیانــەدا‪.‬‬ ‫كاردەكەیــن بــۆ پاراســتنی مافــی منــدااڵن بەتایبەتــی ئــەو‬ ‫‪ -12‬‬ ‫مندااڵنــەی كــە بــێ كەســن یــان بەشــێوەیەكی نائاســایی لەدایــك بــوون‬ ‫وەمافەكانیــان بەیاســا گەرەنتــی دەكەیــن ‪.‬‬ ‫كاردەكەین بۆ كردنەوەی جێگەیەك بۆ پاراستنی ژنان‪.‬‬ ‫‪ -13‬‬ ‫بەڕێوەبردنــی تێكۆشــانێكی هەمەالیەنــە بەرامبــەر‬ ‫‪ -14‬‬ ‫بەهەمــوو توندوتیژیەكانــی ســەرژنان بەتایبەتــی بڵندبوونــی رێــژەی‬ ‫كوشــن و ســوتاندنی ژنــان كــە بــە كۆمەڵكــوژی ژنــان بەناودەكرێــت‪،‬‬ ‫لــەم چوارچێــوەدا كەمپینێــك بــۆ مــاوەی یــەك ســاڵ رادەگەیەنیــن‪.‬‬ ‫كارده‌كه‌یــن بــۆ به‌ڕێوه‌بردنــی شۆڕشــێكی كه‌لتــوری‬ ‫‪ -15‬‬ ‫لەرێگــەی كاری پەروەردەیــی و رۆشــنبیری و هونەریــەوە لەبەرامبــەر‬ ‫توانــەوەی كەلتــوری رەســەنی كۆمەڵگــه‌ به‌پێشــه‌نگایه‌تی ژنــان و‬ ‫گه‌نجــان‪ .‬گرنگــی بەخەباتــی هونــەری دەدەیــن و كەســایەتی ژنــی‬ ‫هونەرمەنــد پێــش دەخەیــن بۆئــەوەی ژن بەناســنامەی خــۆی بتوانێــت‬ ‫هونــەر پێــش بخــات‪.‬‬ ‫كار دەكەیــن بــۆ پێشخســتنی پــرۆژەی ئابــوری هــەرەوەزی‬ ‫‪ -16‬‬ ‫بــۆ ژنــان و بــۆ سەرخســتنی ئــەم پرۆژانــە ســەرەتا لــە گوندەكانــەوە‬ ‫دەســت پێدەكەیــن‪.‬‬ ‫چوارەمیــن كۆنگــرەی رێكخراوەكەمــان پێشكەشــی گیانــی پاكــی‬ ‫شــەهیدی قارەمــان و ســەركردەو فەرمانــداری شــەری ئازادكردنــی‬ ‫كوبانــی هەڤــاڵ دەســتینا دەكەیــن‪ .‬لــە كەســایەتی هەڤــاڵ دەســتینادا‬ ‫پێشكەشــی هەمــوو شــەهیدانی شۆرشــی ژن وكوردســتان و رۆژهەاڵتــی‬ ‫ناوەراســت دەكەیــن‬

‫‪41‬‬

‫ئه‌نجومه‌نــی گشــتی ڕێكخــراوی ژنانــی ئــازادی كوردســتان‬ ‫(ڕ ه‌ژاك)‬ ‫‪06.01.2018‬‬

‫‪40‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬

‫‪ .....‬نیگا هه‌ردی‪ ،‬خوێندكار‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌دهبی و‬ ‫هزریه‌‬

‫سێ شێر‌ه ژنه‌كه‌ی كورد‬

‫‪ .....‬ئا‪ :‬سه‌میرا شه‌هابی| رۆژنامه‌وان‬

‫ئه‌حــام مه‌نســوور‪ ،‬ژن ـه‌ تێکۆش ـه‌ر‪ ،‬نووس ـه‌ر‪ ،‬ڕه‌خنه‌گــر و مامۆســتای زانکــۆ‬ ‫لـه‌ ســاڵی ‪ ١٩٥١‬لـه‌ خانه‌قیــن لـه‌ دایــک بــوو‪ ،‬ئـه‌و لـه‌ بـه‌رواری ‪٢٠١٣/١/١٠‬‬ ‫لـه‌ ســلێامنی بـه‌ هــۆی نه‌خۆشــییه‌وه‌ کۆچــى دوایــى کــرد‪.‬‬

‫تایب ـه‌ىت ئ ـه‌و نه‌ریتان ـه‌ى ژن ب ـه‌ بچــوک و پل ـه‌دوو ده‌بینــن‪.‬‬ ‫ئه‌حــام خاوه‌نــی کۆمه‌ڵێــک به‌رهه‌مــی ئه‌ده‌بییــه‌‪ ،‬له‌وانــه‌ ئامــه‌ڕه‌ش‪،‬‬ ‫ئه‌ڵــوه‌ن و کۆمه‌ڵــه‌ چیرۆکه‌کانــی به‌نــاوی پــرد‪ ،‬هه‌روه‌هــا گه‌لێــک‬ ‫چیرۆکــی بــۆ مندااڵنیــش نووســیوه‌‪.‬‬

‫ئه‌حــام مه‌نســوور قۆناغ ـه‌کاىن خوێندنــی ل ـه‌ شــارۆچکه‌ى خانه‌قیــن ت ـ ‌هواو‬ ‫کــردووه‌ و دواتــر لـه‌ ســاڵى ‪ ١٩٧٠‬لـه‌ زانکــۆی به‌غــداد وه‌رگیـراوه‌ و کۆلێــژی‬ ‫پ ـه‌روه‌رده‌ به‌شــی زمــان و ئ ـه‌ده‌ىب کــوردی ته‌واوکــردوه‌‪.‬‬

‫ئه‌حــام مه‌نســور ماوه‌یــه‌ک لــه‌ زانکــۆی ســلێامنی لــه‌ کۆلێــژی زانســته‌‬ ‫مرۆڤایه‌تییــه‌کان به‌شــی ڕاگه‌یانــدن وه‌ک مامۆســتا وانــه‌ى وتووه‌تــه‌وه‌‪.‬‬

‫دوای ته‌واوکــردىن زانکــۆ ڕووى لــه‌ پاریــس کــرد تــا لــه‌ زانکــۆی ســۆربۆن‬ ‫به‌رده‌وامــی بــه‌ خوێنــدن بــدات‪ ،‬بــه‌اڵم لــه‌ الیــه‌ن ســه‌فاره‌تی عێراقــه‌وه‌‬ ‫هــاوکاری ناکرێــت و ناچــار ده‌گه‌ڕێتــه‌وه‌ عێــراق و هــه‌ر لــه‌ عێــراق‬ ‫بڕوانامــه‌ی ماســته‌ر لــه‌ (کورتــە چیرۆکــى کوردیــدا) به‌ده‌ســتدێنێ‪.‬‬

‫ئه‌حــام مه‌نســور ماوه‌یــه‌ک لــه‌ ڕۆژنامــه‌ى (چه‌تــر) گۆشــه‌نوس بــوو‪،‬‬ ‫هه‌فتان ـه‌ وتارێکــى ده‌نــوىس و بۆچوون ـه‌کاىن خــۆى ده‌خســته‌ڕوو‪ ،‬ڕژنام ـه‌ى‬ ‫چه‌تــر ڕۆژنامه‌یه‌کــى هه‌فتانــه‌ى ســیاىس گشــتى بــوو له‌الیــه‌ن کۆمپانیــاى‬ ‫چه‌تــره‌وه‌ ده‌رده‌ک ـرا‪ ،‬ســاڵى ‪ ٢٠١٠‬تــا ‪ ٢٠١٢‬ب ـه‌رده‌وام بــوو‪.‬‬

‫ئه‌حــام مه‌نســور نوس ـه‌ر‌‪ ،‬ئه‌دیــب‪ ،‬زمان ـزان و چیرۆکنوســی نــارساوی کــورد‬ ‫بــوو‪ ،‬بــه‌ ده‌نگــی ژنانــی چه‌وســاوه‌ نارسابــوو‪ ،‬بــه‌ یه‌که‌میــن ژن نــاوزه‌د‬ ‫ده‌کرێــت کـه‌ لـه‌و سـه‌رده‌مه‌دا بـه‌ شــێوه‌یه‌کی به‌رفـراوان و یاخییانـه‌ قــووڵ‬ ‫بووتـه‌وه‌ لـه‌ نووســینی کوردیــدا و توانیوییه‌تــی کۆتوبه‌نــده‌ دروســتکراوه‌کان‬ ‫بشــکێنێت و ڕه‌خن ـه‌ ل ـه‌ دابونه‌ریتــى پاشــکه‌وتووى کۆمه‌ڵگ ـه‌ بگرێــت‪ ،‬ب ـه‌‬

‫لــه‌ کۆتاییــه‌کاىن ته‌مه‌نیــدا بــه‌ تێکۆشــاىن ژنــاىن کــورد له‌نــاو جواڵنــه‌وه‌ى‬ ‫ئــازادى کوردســتان کاریگــه‌ر بــوو‪ ،‬هه‌ربۆیــه‌ ئه‌گه‌رچــى ئه‌حــام مه‌نســور‬ ‫وه‌ســیه‌ىت کردبــوو‪ ،‬ک ـه‌ ئه‌گ ـه‌ر مــرد ئ ـ ‌هوا ل ـه‌ قه‌ندیــل بنێژرێــت‪ ،‬ب ـه‌اڵم ئ ـه‌و‬ ‫وه‌ســیه‌ته‌ى له‌الیــه‌ن بنه‌ماڵه‌که‌یــه‌وه‌ جێبه‌جــێ نه‌کــرا و برایــه‌وه‌ بــۆ‬ ‫خانه‌قیــن به‌خاکســپێردرا‪.‬‬ ‫‪42‬‬

‫ئــه‌و ســێ شــێره‌ژنه‌ی كــه‌ ببونــه‌ جێــگای تــرس بــۆ ده‌ســه‌اڵتی‬ ‫فاشــیزمی تــورك و نه‌یارانــی ئــازادی‪ ،‬ببــون بــه‌ دڕكێــك و‬ ‫چه‌قیبــوون بــه‌ ڕۆحــی ئــه‌و كه‌ســانه‌ی كــه‌ هه‌میشــه‌ چاویــان‬ ‫بڕیبــوو ‌ه خاكــی كوردســتان‪ ،‬ئـه‌و كه‌ســانه‌ش كـه‌ چاویــان بـه‌ ئــازادی‬ ‫و ســه‌ربه‌خۆیی كــورد هه‌ڵنایــه‌ت ئه‌وانیــش "فیــدان دۆغــان‪،‬‬ ‫له‌یــا شــایله‌مه‌ز و ســاكینه‌ جانســز"‪ ،‬ئــه‌و ژنــه‌ كوردانــه‌ی كــه‌‬ ‫بــوون ب ـه‌ ســیمبوڵی تێكۆشــانی ڕێــگای ئــازادی‪ ،‬ئ ـه‌و ســێ ژن ـه‌ی‬ ‫كــه‌ هه‌مــوو ژیانیــان بــۆ ئــازادی گه‌له‌كه‌یــان و مرۆڤایه‌تــی‬ ‫ته‌رخــان كــرد‪ ‌،‬ناویــان ب ـه‌ زێــڕ ل ـه‌ الپه‌ڕه‌كانــی مێــژوو و كاروانــی‬ ‫شــه‌هیداندا نورساوه‌تــه‌وه‪ ،‬هه‌ڤــاڵ ســاكینه‌ ئــه‌و هه‌ڤاڵه‌یــه‌‬ ‫كــه‌ لــه‌ یه‌كه‌میــن كۆنگــره‌ی دامه‌زراندنــی پارتــی كرێكارانــی‬ ‫كوردســتاندا ‪ PKK‬به‌شــداری كــردووه‌ و شــان بــه‌ شــانی‬ ‫هه‌ڤاڵه‌كانــی كاریــان بــۆ ئــازادی گه‌له‌كه‌یــان كــردووه‌‪ ،‬وه‌ لــه‌‬ ‫هــه‌ر چــوار پارچــه‌ی كوردســتاندا خه‌باتــی كــردووه‌‪ ،‬كاتێــك لــ ‌ه‬ ‫شــاری ئامــه‌د بــووه‌ له‌الیــه‌ن ده‌ســه‌اڵتدارانی ده‌وڵه‌تــی توركیــاوه‌‬ ‫ده‌ســتگیر كــراوه‌‪ ،‬لــه‌و سه‌رده‌مه‌شــدا زیندانیانــی كــورد لــه‌‬ ‫زیندانه‌كانــدا ڕووبــه‌ڕووی هه‌مــوو جــۆره‌ ئه‌شــكه‌نجه‌یه‌كی‬ ‫دڕندانــه‌ و نامرۆڤانــه‌ هاتــوون‪ ‌،‬هه‌ڤــاڵ ســاكینه‌ ‪ 10‬ســاڵ لــه‌‬ ‫زیندانــدا ماوه‌تــه‌وه‌ ته‌نانــه‌ت ئه‌ســه‌د ئۆكتــای دڕنــده‌ی‬ ‫ئه‌شــكه‌نجه‌كار سه‌رســوڕمانی خــۆی له‌به‌رامبــه‌ر وره‌و مۆرالــی‬ ‫هه‌ڤــاڵ ســاكینه‌ ده‌ربڕیــوه‌ كــه‌ هه‌رگیــز له‌كاتــی ئه‌شــكه‌نجه‌دا‬ ‫ده‌نگــی الواز یــان پاڕان ـه‌وه‌ی لــێ نه‌بیســتووه‪ ،‬ئ ـه‌م ژن ـه‌ قاره‌مان ـ ‌ه‬ ‫له‌گــه‌ڵ ئــه‌وه‌ی ئه‌شــكه‌نجه‌یه‌كی یه‌كجــار وه‌حشــیانه‌ی بینیــوه‌‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم نــه‌ك لــه‌ ڕێبــازه‌ پیرۆزه‌كــه‌ی په‌شــیامن نه‌بۆتــه‌وه‌ به‌ڵكــو‬ ‫زیاتــرو باشــر لــه‌ جــاران كاری‌ كــردووه‌‪ ،‬ئــه‌م هه‌ڤاڵــه‌ تــه‌واوی‬ ‫ژیانــی بـه‌ سـه‌ربه‌رزانه‌ ژیــاوه‌ و بــووه‌ بـ ‌ه منوونـه‌ی ژنــی پێشـه‌نگ‬ ‫و شۆڕشــگێر‪ ،‬هه‌ڤــاڵ فیــدان دۆغــان هاوشــێوه‌ی هه‌ڤــاڵ‬

‫ســاكینه‌ خه‌باتــكار و تێكۆش ـه‌ر بــووه‌‪ ،‬ئ ـه‌م هه‌ڤاڵ ـه‌ ل ـه‌ ده‌ســته‌ی‬ ‫دیپلۆماســیدا خه‌باتكارێكــی ماندونه‌نــاس بــووه‌ و كــوردی بــه‌‬ ‫هه‌مــوو واڵتانــی جیهــان ناســاندووه‌ و ســه‌ملاندوویه‌تی كــه‌ كــورد‬ ‫تیرۆریســت و خراپــه‌كار نییــه‌‪ ،‬به‌ڵكــو گه‌لێكــه‌ كــه‌ داوای ئــازادی‬ ‫و مافه‌كانــی خــۆی ده‌كات و هه‌وڵــی بــۆ ده‌دات‪ ،‬و ده‌ســتی بــۆ‬ ‫زه‌وتكردنــی مافــی كــه‌س نه‌بــردووه‌ و ناشــیبات‪.‬‬ ‫هه‌ڤــاڵ له‌یــا شــایله‌مه‌ز تاڕاده‌یــه‌ك هه‌ڤاڵێكــی نــوێ بــووه‌‪،‬‬ ‫له‌نــاو خه‌باتــی گه‌نجانــدا بــووه‌‪ ،‬ئــه‌م هه‌ڤاڵــه‌ هه‌وڵێكــی زۆری ‪43‬‬ ‫بــۆ هۆشــیار كردنــه‌وه‌ی گه‌نجــی كــورد داوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تــی ئــه‌و‬ ‫گه‌نجانـه‌ی ڕوویــان لـ ‌ه ده‌ره‌وه‌ی واڵت كــردووه‌ و ئــازادی خۆیــان ل ‌ه‬ ‫جــل و ب ـه‌رگ و ڕوكه‌شــدا ده‌بینــن‪ ،‬ك ـه‌ ئه‌م ـه‌ش بیركردنه‌وه‌یه‌كــی‬ ‫زۆر هه‌ڵ ـه‌و خراپ ـه‌ و ب ـه‌ ت ـه‌واوی بــوون ب ـه‌ كۆیل ـه‌ی سیســته‌می‬ ‫س ـه‌رمایه‌داری جیهانی(كاپیتالیــزم)‪ ،‬پێویســته‌ گه‌نــج ئــازادی خــۆی‬ ‫ل ـه‌ ئه‌قــڵ و فكریــدا ببینێــت ن ـه‌ك ل ـ ‌ه جه‌ســته‌و شــێواز و مۆدێلــی‬ ‫جــل و به‌رگه‌كــه‌ی‪.‬‬ ‫ئ ـه‌م ســێ ژن ـه‌ قاره‌مان ـه‌‪ ،‬ئ ـه‌م ســێ تێكۆش ـه‌ره‌‪ ،‬ئ ـه‌م ســێ كــورده‌‬ ‫پاكــه‌‪ ،‬لــ ‌ه وواڵتــی فه‌ڕه‌نســا و لــه‌ شــاری پاریســی پایته‌خــت بــه‌‬ ‫ده‌ســتێكی چه‌په‌ڵــی ڕه‌ش‪ ،‬بــه‌ شــێوازێكی ترســنۆكانه‌ شــه‌هید‬ ‫كــران‪ ،‬بــه‌اڵم بێئــاگا لــه‌وه‌ی بــه‌ شــه‌هیدكردنی ئــه‌م هه‌ڤااڵنــه‌‬ ‫هــ ‌هزاران فیــدان و له‌یــا و ســاكینه‌ی دیكــه‌ درووســت ده‌بــن و‬ ‫ڕێــگای پیــرۆزی ئ ـه‌وان ت ـه‌واو ده‌ك ـه‌ن و تــا س ـه‌ركه‌وتن نــارسه‌ون‪،‬‬ ‫هـه‌زار ســاو لـه‌ گیانــی پاكــی هه‌مــوو شـه‌هیدانی ڕێــگای ئــازادی‪.‬‬ ‫ژن – ژیان – ئازادی‬ ‫به‌رخۆدان ژیانه‌‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫«كاتێك گوتن‬ ‫واتای خۆی‬ ‫ون ده‌كات‪،‬‬ ‫سڕه‌ی چاالكی‬ ‫دێت»‬ ‫‪45‬‬

‫‪44‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫جه‌الل حوسێن‬ ‫ «مامى شه‌هید ڤیان»‬

‫ساڵو‬

‫ساڵو ئه‌ی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ساڵو ئه‌ی کچ ‌ه پێشمه‌رگه‌‬ ‫ئه‌ی مۆم‬ ‫ئه‌ی مۆمی داگیرساو‬ ‫ساڵو ئه‌ی گڕ‪ ..‬گڕێکی جوان‬ ‫ساڵو ئه‌ی بورکان‬ ‫ئه‌ی ئازا‪ ..‬ئه‌ی ژیر‬ ‫ئه‌ی پاک ئه‌ی چاک ئه‌ی سه‌رباز‬ ‫ئه‌ی رۆشنبیر‪ ..‬نووسه‌ر‬ ‫ساڵو رۆژنامه‌نووس‬ ‫یاخییه‌کی زۆر به‌نامووس‬ ‫ساڵو سه‌رکه‌ش‬ ‫خۆ تۆ ده‌مێک ‌ه ئه‌سووتێی‬ ‫سه‌رده‌مێک ‌ه وه‌ک په‌روان ‌ه له‌ده‌ردی‬ ‫ئاگری‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی خۆت ده‌گێڕی‬ ‫چه‌ند ساڵێک ‌ه یاخود نیوه‌ی ته‌مه‌نی‬ ‫خۆت‬ ‫ێ‬ ‫وه‌ک ئاسکێکی تینو به‌دوای قوم ‌‬ ‫ئاوی ئازادی رائه‌که‌ی‬ ‫سه‌رده‌مێک ‌ه وه‌ک پڵنگێکی بریندار‬ ‫دێیت و ده‌چی‬

‫ێ وه‌کو ئینسان‬ ‫تۆ ده‌ته‌و ‌‬ ‫ئینسانی جوان‬ ‫بوونی خۆت و نه‌ته‌وه‌که‌ت بسه‌لمێنی‬ ‫گیانی خۆت بۆی ده‌ربهێنی‬ ‫ئه‌ی به‌جه‌رگ‪ ،‬خۆنه‌ویست‬ ‫ئه‌ی ته‌وار ‌ه چاوگه‌شه‌که‌‬ ‫تۆ ئه‌ی گوڵ ‌ه ره‌شپۆشه‌که‌‬ ‫ئه‌ی قاره‌مان‪.‬‬ ‫خه‌ونی کچانی کوردستان‬ ‫پێشڕه‌و‪ ..‬تیژڕه‌وی شاخه‌کان‬ ‫یه‌که‌م هه‌نگاو‪ ..‬تۆ قوتابیه‌کی‬ ‫زیره‌ک بووی‬ ‫دووه‌م هه‌نگاو‪ ..‬گوێی ژیر‪،‬‬ ‫ژیران ‌ه به‌هه‌ست بووی‬ ‫سێیه‌م هه‌نگاو‪ ..‬تۆی ئازاد و تۆی‬ ‫مافخوراو‬ ‫تۆی سه‌رکێش و تۆی ئاگرێکی‬ ‫هه‌ڵگیرساو‬ ‫ئاگری شۆڕشی ئافره‌ت له‌دژی داو‬ ‫تۆ وه‌ک سه‌رکرده‌یه‌کی چاک ئه‌و‬ ‫راستییه‌ت الی من سه‌لماند‪.‬‬ ‫"که‌سێک چاک ‌ه خۆی بسووتێ‌‬ ‫به‌اڵم چوارده‌وری رووناک کات"‬ ‫دیسان ساڵو‬ ‫هه‌زار ساڵو‪.‬‬

‫كانیاوه‌كانی‬ ‫رۆح‬ ‫سووكی‬ ‫قه‌ندیل‬

‫‪47‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 166‬ژانیوه‌ری ‪2018‬‬

‫په‌ره‌سێلكه‌یه‌كی خنێره‌‬ ‫بروسك ‌ه ئاورێك بوون‬ ‫هێالنه به‌تاڵه‌كه‌ی‬ ‫چاوه‌كانت‪...‬‬ ‫ب ‌ه هیوای هاتنی تۆوه‌‬ ‫بۆ كۆتایی بانگی سه‌نگسار چوار وه‌رزی ساڵ‬ ‫ل ‌ه مزگه‌وته‌كان و‬ ‫ده‌چنی‪...‬‬ ‫كۆتایی زنگی مردن‬ ‫سارا‪...‬‬ ‫ل ‌ه كلیساكان‪...‬‬ ‫چاوی ئه‌وینی ژن ‌ه‬ ‫ل ‌ه پیت پیتی ئازادیت دا‬ ‫گه‌ریالیه‌ك‬ ‫ك ‌ه ب ‌ه لێدانی دڵته‌وه‌‬ ‫ل ‌ه ناو سه‌نگه‌ر‬ ‫له‌ ده‌روونمانا ده‌بیسرا‬ ‫فرمێسكی تۆڵه‌ی چیاكان‬ ‫بۆنی نانی گه‌رمی‬ ‫هه‌نیسكی سه‌رهه‌ڵدان‬ ‫ژیانێكی ئازادت‬ ‫لێوی هه‌تاو بێ بز ‌ه‬ ‫ب ‌ه دیاری بۆ هێناین‬ ‫نه‌هێڵه‌‪...‬‬ ‫بباره‌‪ .....‬سار‬ ‫دایكی زاگرۆس‬ ‫رۆحی خرۆشانی ئاوه‌شین‬ ‫ئه‌و ‌ه ئێستاش‬ ‫دار به‌ڕووه‌كان‬ ‫دڵه‌ كوته‌ی هاتنی تۆیانه‌‬ ‫ئه‌و ‌ه ئێستاش‬ ‫كانیاوه‌كانی رۆحی سووكی‬ ‫قه‌ندیل‬ ‫وێنه‌ی سه‌وزی تۆیان‬ ‫ل ‌ه چاودا قه‌تیس ماوه‌‬ ‫‪48‬‬

‫ریز‌ه‬ ‫چاالكییه‌كانی ره‌ژاك‬ ‫ب ‌ه بۆنه‌ی تیرۆركردنی ‬ ‫شه‌هید ساكین ‌ه جانسز و‬ ‫هه‌ڤااڵنی ل ‌ه پاریس ‬

TRUSKA