16٩

‫با ژنان ده‌نگی خۆیان بده‌ن‬ ‫ب ‌ه كاندید ‌ه ژنه‌كان‬ ‫ده‌بێت ژنان متمانە بە بونی‬ ‫خۆیان و نوێنەرەکانیان‬ ‫بە بەشێک لە مافەکانی خۆیان ببینن‬

‫ئێمە‬ ‫لە کونجی‬ ‫مێژوودا‬ ‫شاراوەین‬

‫ژنێكی هۆشیار و رێكخستوو‪ ،‬كۆمه‌ڵگایه‌كی دیموكراتیك ‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‬

‫شه‌هێن محمد حسن‬

‫سه‌رنووسه‌ر‬

‫د‪.‬رابیعه قاسم‬ ‫ژماره‌ی متمانه‌ سه‌ندیكای‬ ‫رۆژنامه‌نووسانی كوردستان‪241 :‬‬

‫په‌یوه‌ندی‬ ‫‪truskajin@gmail.com‬‬ ‫‪facebook: truskatruska‬‬

‫سنور كه‌ریم‬ ‫ویژدان نوره‌دین‬ ‫روناك حه‌مه‌ ره‌شید‬ ‫ژه‌نگار محه‌مه‌د‬

‫‌ گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪......‬‬

‫ده‌سته‌ی نووسه‌ران‬

‫‪16٩‬‬

‫ماڵپه‌ر‬ ‫‪www.truskapress.com‬‬ ‫په‌یجی گۆڤار‪ :‬گۆڤاری تروسكه‌‬ ‫ژماره‌ی تلفۆن‬ ‫‪07705124058‬‬ ‫چاپ‬

‫چاپخانه‌ی كه‌مال‬ ‫تیراژ‪ 1000 :‬دانه‬ ‫نرخ‪ 1500 :‬دینار‬

‫سه‌رجه‌م ئه‌م وتار و دیدو‬

‫ئه‌مین‬

‫بۆچوونانه‌ی له‌ تروسكه‌دا‬

‫كه‌لسوم حوسێن‬

‫باڵو ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬نوسه‌ر خۆی‬ ‫به‌رپرسیاره‌‬

‫ئا|د‪.‬ڕابێعە عباس‬ ‫لهگهڵ هاتنی بههار و گۆڕانكاری سروشت‪ ،‬ئاستی گۆڕانكاری سیستهمی جیهانی ههم لهئاستی سهربازی و ههم لهئاستی سیاسی‬ ‫دا زۆر به خێرایی پێشدهكهوێت و رۆژ بهرۆژ ئهم گۆڕانكارییانه لهسهر ئاڵۆزییهكانی كۆمهڵگهش كاریگهریكی ئهتۆ دادهنێ‪ .‬بێگومان‬ ‫خێرایی ئهم پێشكهوتنانه ههبوونی مرۆڤایهتی دهخاته مهترسی و لهپێناو دهسهاڵتی گرووپێكی بچووك ههبوونێكی گهوره وهك‬ ‫گوێ زهوی دهبێته قوربانی و دهگاته ئاستێكی كه ئیتر تهك دهسهاڵت واتا خودای سهرزهوی حوكم بكات و كۆمهڵگهیهكی رۆبۆت‬ ‫ئاسا پێش بخهن‪ .‬لهوهی دا گۆمان نییه كه بۆ بهربهستبوون له زیانهكانی ئاسهواری شهڕ‪ ،‬دهسهاڵت و خوێنرشتن پێویستی به‬ ‫گۆڕانكاری سیستهم و ههنگاو ههڵگرتن بهرهو سیستهمێكی دیموكراتیك ههیه‪ .‬گوایه ههر الیهن خوێ به نوێنهری دیموكراسی‬ ‫دهزانێ و دهیانهوێت سیستهمێكی به پێ بهرژهوهندی دهسهاڵتی خۆیان دابمهزرێنن‪ ،‬بۆیه لهپێناو ئهم دامهزراوهدا رۆژانه به سهدان‬ ‫و ههزاران مرۆڤ دهكهنه قوربانی بێ ئهوهی تهنانهت ههستیان بجوڵێتهوه و دابچڵهكن‪ .‬زۆرتر له ههر جێگایهكی رۆژههاڵتی‬ ‫ناوهڕاست وهك چون له مێژوودا بهردهوام بوهته ناوهندی شهڕ و ئاڵۆزییهكان ئهمرۆكهش ههمان رۆڵ دهگێڕی و بهردهوام خوێنی‬ ‫لهچاوانی دهچۆڕی‪ .‬كوردستانی ڕهنگینیش وهك دڵی رۆژههاڵتی ناوهڕاست بهردهوامی كڵپهكڵپیهتی بۆ ئهم داگیركاری و زۆڵمهی‬ ‫كه لهسهر خاكهكهی بهڕێوهدهچێت‪ .‬داگیركاران چاویان به جوانی و دهوڵهمهندی ئهم خاك و جیوگرافیایه ههڵنایهت و بۆ‬ ‫داگیركردنی ئهم جوانی و گیانه بهردهوام دهستدرێژی لهسهر دهكهن بۆ سهری نهوی بكات و تهسلیم ببێت‪.‬‬ ‫بێگومان گهلێك كه خاوهن مێژوویهكی ههزاران و بگره میلیونان ساڵهی بهرخۆدان و قارهمانی و ژیانێكی سهربهرزه زهحمهته به‬ ‫ترساندن و تۆقاندن ئهم داگیركارانه سهری نهوی بكات و به كوێلهتی بژی‪ .‬له دهرسیم و ئاگری و سنه و سهردهشت و ههڵهبجه‬ ‫و كهركوك و شهنگالهوه بگره ههتا رۆژی ئهمڕۆ كه دهگاته كۆبانی و عهفرین به ههزاران قوربانیان داوه بهاڵم قهت به تهسلیمیهت‬ ‫نهژیاون و نوكهریان بۆ كهس نهكردوه‪ .‬به سهدان ژن له بهرزاییهكان خۆیان فڕی داوهته خوارێ و خۆیان خنكاندوه بهاڵم نهبوون‬ ‫به مۆڵكی داگیركاران‪ .‬ئهمرۆش خوهشبهختانه ژنانی كورد به تێگهیشتن و زانستێكی قووڵ لهسهر ژیانی ئازاد لهههموو مهیدان و‬ ‫گۆڕهپانهكان دا بهیهك دهنگ بانگی ئازادی و سهركهوتن ههڵدهدهن‪ ،‬گیان دهدهن بهاڵم ئیرادهیان تهسلیم ناكهن‪ .‬له مهیدانی‬ ‫سهربازی و سیاسی و كۆمهاڵیهتی و كهلتوری دا رۆڵی بهرچاو دهگێڕن و نهك تهنیا لهكوردستان دا بوونهته پێشهنگ بۆ ههموو‬ ‫ژنان له رۆژههاڵتی ناوهڕاست و بگره دونیا‪ .‬لهپێناو بونیاتنانی سیستهمێكی دیموكراتیك و ژیانێكی ئازاد له ههوڵدان و‬ ‫تێكۆشاندان و بهرهو گۆڕانی سیستهم ههنگاو ههڵدهگرن‪ .‬سیستهمێكی دیموكراتیك كه واڵمدهری ههموو ئاڵۆزییهكان و‬ ‫بێچارهییهكانه‪.‬‬ ‫ئهمڕۆش لهباشوری كوردستان و عێراق قۆناخێكی نوێ له ههڵبژاردن لهئارادایه‪ .‬بهتایبهتی بۆ كۆتایی هێنان به ئاڵۆزیهكانی‬ ‫عێراق پێویستی به ئهم ههڵبژاردنه ههیه‪ .‬ههڵبژاردن و پهرلهمان سیستهمێكی دیموكراتیكه كه له ههموو واڵتانی دونیادا لهپێناو‬ ‫چارهسهری و دانانی یاسای نوێ بۆ كۆمهڵگه لهههموو بوارهكاندا ئهویش به شێوهیهكی دیموكراتیك ئهتوانێ رۆڵ بگێڕی‪ .‬بۆیه‬ ‫بهشداری رێژهیهكی زۆر له فره نهتهوه و هاوكات گرنگتر له ههمووی بهشداری یهكسان و ئازادانهی ژنان خاڵێكی زۆر بهرچاوه‬ ‫كه دهتوانێ له دیموكراتیك كردنی ئهم سیستهمهدا رۆڵی ههبێت‪ .‬بێگومان ههتا پهرلهمان و نمونهی ئهم سیستهمانه به فكری‬ ‫ژنێكی ئازاد و بهئیراده نهبن به خاوهن بڕیار‪ ،‬قهت ناگات به چارهسهری و به رۆلی خۆی ههڵناسێ‪ .‬بۆیه گرنگه ههم ئهو ژنانهی‬ ‫كه بهشداری ههڵبژاردن دهبن و ههم ئهوانهی كه كاندیدن بتوانن له پێناو خزمهت به ژن و چارهسهری كێشهكانی ژن له ههموو‬ ‫گۆڕهپانهكانی سیاسی‪ ،‬كۆمهاڵیهتی و سهربازی و هتد‪ ...‬ههوڵدان بكهن‪ .‬نهك تهنیا وهك جهسته له پهرلهمان ههبوونیان ههبێت‬ ‫و تهنیا پاڵپشت بن بۆ ئهو بڕیارانهی كه لهالیهنی ئهقڵیهتی پیاوساالرییهوه دهردهچێت‪ .‬هاوكات گرنگه كه وهك ژن متمانه به‬ ‫كاندیده ژنهكان بكهین و بتوانین ئاستی نوێنهرایهتیمان له پهرلهمان بهرز بكهینهوه و دهنگی خۆمان به كاندیده ژنهكان بدهین‪.‬‬ ‫ههوڵ بدهین بهم ڕهنگه ئاستی بهشداری سیاسی ژنان یهكسان بكهین لهگهڵ بهشداری پیاوان و تا بهم ڕهنگه بتوانین مافه‬ ‫ڕهواكانمان لهیاسادا بچهسپێنین و لهپێناو گهیشتن به ژیانێكی ئازاد و كۆمهڵگهیهكی دیموكراتیك به پێشهنگایهتی ژن تێكۆشانمان‬ ‫بگهینینه لووتكه‪.‬‬

‫وتو وژی‬

‫با ژنان ده‌نگی خۆیان بده‌ن‬ ‫ه كاندیده‌ ژنه‌كان‬ ‫ب‌‬

‫‪١٢‬ی‬

‫ئایاری ئەمساڵ هەڵبژاردنی‬

‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەدەچێت و‬

‫لەکۆی شەش هەزار و‪ ٩٠٤‬کەس کاندید‪ ،‬دوو هەزار و ‪٥٤‬‬

‫کاندید‪-‬یان ژنن و لە چوار پارێزگاکەی هەرێمی کوردستان‪-‬یش‬

‫‪7‬‬

‫لەکۆی ‪ ٥٠٣‬کاندید‪ ١٤٦ ،‬کاندید‪-‬یان ژنن‪.‬‬

‫هەرچەندە‪ ،‬لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سیستمی کۆتا بۆ ژنان‬

‫هەیە و پێویستە ‪%٢٥‬ی ئەندامەکان ژن بن‪ ،‬بەاڵم ڕێکخراوەکانی ژنان‬

‫ئەو ڕێژەیە بە گونجاو نازانن بۆ نوینەرایەتییکردنی ژنان و داوا دەکەن‪،‬‬

‫کە دەنگ بە کاندیدە ژنەکان بدرێت‪ ،‬بۆ ئەوەی نوێنەری زیاتر‪-‬یان لەو‬ ‫ئەنجومەنە هەبێت‪.‬‬

‫له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ت ‌ه ئه‌م جار ‌ه وه‌ك گۆڤاره‌كه‌مان له‌گه‌ڵ كاندید ‌ه ژنه‌كانی‬ ‫ته‌ڤگه‌ری ئازادی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان له‌سه‌ر لیستی نه‌وه‌ێ نوێ‬

‫گفتۆگویه‌كمان ئه‌نجام دا‪ .‬له‌چوارچێوه‌ی گرنگی ئه‌م خۆله‌ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫عێراق‪ ،‬ئاستی به‌شداری ژنان‪ ،‬چاوه‌ڕوانیه‌كانیان ل ‌ه دوای هه‌ڵبژاردن و‬ ‫ئامانجیان له‌به‌شداربوون‪ ،‬هه‌روه‌ها خه‌باتیان له‌پێناو به‌ده‌ست خستنی‬ ‫مافی ژن ل ‌ه یاسا و په‌رله‌ماندا چی ده‌بێت ئه‌م وتووێژه‌مان ئه‌نجام‬ ‫دا‪ .‬ڕای وبۆچوونی هه‌ركام له‌و به‌ڕێزان ‌ه چیین و ده‌یانه‌وێت‬ ‫چ خزمه‌تێكی ب ‌ه گه‌ل و تایبه‌ت ژنان بكه‌ن‪ ،‬له‌ده‌قی‬ ‫چاوپێكه‌ونه‌كه‌ته‌دا ل ‌ه به‌رده‌ستی ئێوه‌ی‬ ‫به‌ڕێزدایه‌‪.‬‬

‫ ڕوناك مه‌جید سعاتچی‬ ‫ڕونــاك مه‌جیــد كاندیــدی ژمــاره‌ی ‪ 2‬ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی له‌ســه‌ر لیســتی نــه‌وه‌ی نــوێ لــە پارێــزگای‬ ‫ســەالحەدین وه‌هــا باســی گرنگــی هه‌ڵبژارنه‌كانــی كــرد‪:‬‬ ‫لــەم کاتــەدا ناوچەکــە لــە بارودۆخێکــی ئاڵــۆزدا تێپەڕ دەبێــت‪ .‬بەهــۆی ملمالنیی نێوان‬ ‫هێــزە نێونەتەوییــەکان و هه‌رێمه‌یــه‌كان و هێــز ‌ه هه‌ژموونــی خــوازه‌كان ده‌یانه‌وێــت‬ ‫هه‌ژموونــی خۆیــان لــە ناوچەکــە لــە ڕێــگای ملمالنێــی نەتــەوە پەرەســتی و مەزهــەب‬ ‫گەرایــی بــاو بکەنــەوە و ناوچەکــە بخنــە ژێــر رکێفــی خۆیــان‪ .‬بۆیــە گرنگــی ئــەم‬ ‫هەڵبژاردنــە لــەم کاتــەدا وەاڵمدانەوەیەکــە بــۆ ئــەو هێزانــە وگرنگــە کــە چیتــر ئــەو‬ ‫ملمالنیانــە بــەالوە بنرێــن و سیســتەمێکی سیاســی و دیموکراتــی جێگیــر دابمەزرێــت‬ ‫بــۆ ئــەوەی گەالنــی عێــراق پێکــەوە ژیانێکــی ئــازاد و شــکۆدار بژیــن دوور لــە یەکتــر‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫ســڕینەوەی سیاســی و که‌لتــووری و ئایینــی‬ ‫و مەزهەبــی‪ .‬هەروەهــا کــە گەندەڵییەکــی‬ ‫زۆر لــە هەمــوو کایەکانــی دەســەاڵتدا‬ ‫بوونــی هەیــەو بووتــە هــۆی ئــه‌وه‌ کــە‬ ‫ئــەو داهاتــە زۆرەی عێــراق قــۆرخ بکرێــت‬ ‫گۆڤارێكی لەالیــەن حزبــەکان بەمەبەســتی خزمــەت‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬کردنــی حزبــی و شەخســی‪ .‬بۆیــە دەبــێ‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیســتەمێکی ئابــووری توکمــە دابڕێــژرێ کــە‬ ‫ئه‌ده‌بی و هەمــوو چیــن و توێــژەکان ســوودمەند بــن و‬ ‫هزریه‌ خۆشــگوزەرانی خەڵــک فەراهــەم بکــرێ‪.‬‬ ‫ڕونــاك له‌درێــژه‌ی قســه‌كانی دا له‌ســه‌ر رۆڵــی‬ ‫ژن لــ ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌كانــدا و هه‌روه‌هــا ئامانجیــان‬ ‫له‌به‌شــداربوون بــۆ هه‌ڵبژاردنــی په‌رله‌مانــی عێــراق‬ ‫بــۆ گۆڤاره‌كه‌مــان دوا‪:‬‬ ‫دەبــێ ژن رۆڵــی کاریگــەر ببینــی لــە‬ ‫هەڵبژرادنــەکان چونکــە هــەر سیســتەمێکی‬ ‫پەرلەمانــی ژن راســتەوخۆ و بەعه‌قڵیەتی ژن‬ ‫بەشــداری نــەکات ئــەو پەرلەمانــە ئیفلیجــە‬ ‫و کــەم وکــوڕی زۆری تێدەکەوێــت لــە ڕووی‬ ‫سیاســی و ئابــووری و کۆمەاڵیەتــی و‬ ‫یاســایی و بــۆ دەبــێ ژنــان بــەو عه‌قڵیەتــە‬ ‫کار بکــەن و بەشــداری هەڵبژاردنــەکان بــن‬ ‫و ب ـ ‌ه یاســای ‪ 30%‬و کۆتــا بــۆ ژن ڕازی بــن‬ ‫بەڵکــو پێویســت ‌ه نیــوەی پەرلەمــان ژن و‬ ‫گەنــج بێــت‪.‬‬ ‫ئێمــە وەک تەڤگــەری ئــازادی کۆمەڵگــه‌ی‬ ‫کوردســتان بڕیارمانــدا کــە بەشــداری‬ ‫هەڵبــژاردن بکەیــن و بڕوامــان بــە‬ ‫کاری هاوبــەش هەبــوو بۆیــە بڕیــاری‬ ‫کاندیــدی‬ ‫وەک‬ ‫هاپەیمانییەکمانــدا‪.‬‬ ‫رێکخســتن کاتێــک بڕیــاری دا کــە کاندیــدم‬ ‫بۆیــە بەشــداری ئــەو پرۆســەیە بــووم چونکە‬ ‫ئێمــە کاتێــک بەڵێنمــان دا بــە ڕێکخســتن کــە‬ ‫هــەر ئەرکێــک بخرێتــە ئەســتۆی ئێمــە لــە‬ ‫هــەر شــوێنێک و لــە هــەر کاتێکــدا جــێ بــە‬ ‫جێــی دەکەیــن بۆیــە بەشــداریم کــرد‪.‬‬ ‫گرنگــی بــۆ مــن ئەوەیــە ســەرەتا وەکــو‬ ‫رێکخســتنێک کــە ئــەو پەیــڕەو و پرۆگرامــە‬

‫لــە پەرلەمانــی عێــراق بچەســپێنین هەروەها‬ ‫وەک ژنێــک گرنگــی زیاتــری دەبیــت کــە لــە‬ ‫پارێــزگاری ســەاڵح الدیــن و بەتایبەتــی لــە‬ ‫شــاری خورماتــوو ژنێکــی کــورد کاندیــد بێت‬ ‫لــە لیســتێکدا کــە هەمــوو پێکاتەکانــی تێــدا‬ ‫بەشــدارن‪ .‬ئامانجمان ســەرەتا دروســتكردنی‬ ‫سیســتەمێکی سیاســی دیموکراتــی جێگیــر و‬ ‫پێکــەوە ژیانێکــی ئاشــتیانەی ‌ه و ژن وگەنــج‬ ‫پێشــەنگ بــن لــە هەمــوو کایەکانــی ژیانــدا‪.‬‬ ‫بــە هــۆی ئــەوەی مــاوەی ‪ ٢٧‬ســاڵە هــەردوو‬ ‫حزبــی دەســەاڵتدار بەهەمــوو شــێوەیەک‬ ‫وشــێوازێک دژ بــە دەســتکەوتەکانی گــەل بوو‬ ‫کــە لــە ‪ ١٩٩١‬بەدەســتی هێنــا و بەخوێنــی‬ ‫ســەدان هــەزار گەنجــی گــەل هاتــە کایــەوە‬ ‫کــە بــۆ ئــازادی و خۆشــگوزەرانی گەلــی‬ ‫کوردســتان شــەهید بــوون‪ ،‬بــەاڵم هــەردوو‬ ‫حزبــی دەســەاڵتدار و بــە تایبەتیــش هــەردوو‬ ‫بنەماڵــە هەمــوو ئــەو دەســتکەوتەیان بــۆ‬ ‫بەرژەوەنــدی خۆیــان و ســەرکردەکانیان‬ ‫و گــەل لــە ناخۆشــترین و ناشایســتەترین‬ ‫شــێوەژیان بەســەر دەبــات کــە لــە خاکێــک‬ ‫پــڕ لــە ســەروەت و ســامانی سروشــتی‬ ‫ده‌ژیــن‪ .‬هــاوكات ئامانجیــان دروســت‬ ‫کردنــی قەیرانــی سیاســی‪ ،‬ئابــووری و‬ ‫کۆمەاڵیەتــی و شــکاندنی شــکۆی تاکــی‬ ‫کــوردی بەهەمــوو شــێوەیەک بــوو‪ .‬هەروەهــا‬ ‫ئەنجامدانــی هەڵــەی گــەورەی سیاســی لــە‬ ‫شــوێنە جێناکۆکــەکان و بەجێهێشــتنی گــەل‬ ‫لــە الیــەن سیاســیەکان و شــکاندنی شــکۆی‬ ‫پێشــمەرگە و فرۆشــتنی خــاک و گــەل و‬ ‫هەروەهــا بــێ هەڵوێســتی ئــەو حزبانــەی‬ ‫کــە بەنــاو ئۆپۆزســیۆن کاتێــک بوونیــان‬ ‫لــە پەرلەمــان و حکومەتــدا هەیــە‪ ،‬نمونـه‌ی‬ ‫به‌رچــاوی ئ ـه‌م ‪ 27‬ســاڵه‌ی ‌ه ‪ .‬بۆیــە ئەمانــە‬ ‫وادەکات کــە لیســتەکەمان ســەرکەوتن‬ ‫بەدەســت بهێنــێ و هۆکارێکــی تریــش بوونــی‬ ‫کارنامەیەکــی تۆکمــەی لیســتەکەمان ‌ه و‬ ‫هه‌روه‌هــا لیســتەکەمان لــە پارێزگاکانــی‬ ‫عێــراق کاندیــدی هەیــە‪.‬‬ ‫‪8‬‬

‫ژنان پێویسته نوێنه‌ری‬

‫ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان هه‌ڵبژێرن‬ ‫بەشــداری ژنــان ڕۆڵێکــی گرنگــی هەیــە‬ ‫لــەم قۆناغــەدا کــە هەمــوو ڕۆژێ به‌نــاوی‬ ‫نامووســه‌و ‌ه هه‌واڵــی كوشــتنی ژنێــک‬ ‫دەبیســتین و لێــرەدا دەبــێ ژنــان زیاتــر‬ ‫هەوڵــی بەشــداری کایــەی سیاســی بــدەن و‬ ‫بەتایبەتــی لـ ‌ه بڕیاردانــدا نــەک تەنهــا وەک‬ ‫پڕکردنــەوەی پۆســت و جێــگاکان‪ .‬بۆیــە‬ ‫بانگەوازیمــان بــۆ هەمــوو ژنــان ئه‌وه‌یــ ‌ه‬ ‫کــە دەنــگ بــدەن بــە کاندیــدە ژنــەکان و‬ ‫بەتایبەتــی ئــەو ژنانــەی کــە داکۆکــەری‬ ‫راســتەقینەی دۆزی ژن و بــە ئەقڵیەتــی ژن‬ ‫کار دەکــەن و دەبــێ ژنان بەشــداری پرۆســەی‬ ‫دەنگــدان بکــەن و نوێنــەری راســتەقینەی‬ ‫خۆیــان هەڵبژێــرن‪.‬‬ ‫ـ ڕونــاك له‌ئه‌گــه‌ری ســه‌ركه‌وتنی دا ده‌یه‌وێــت‬ ‫چیبــكات‪ ،‬وه‌هــا باســیكرد‪:‬‬ ‫لــە ئه‌گــه‌ری ســەرکەوتنمان ئێمــە‬ ‫کار دەکەیــن بــۆ هەمــوار کردنــی ئــەو‬ ‫یاســایانەی کــە دژ بــە ژنــان دەشــکێتەوە و‬ ‫هەروەهــا تێپەڕاندنــی یاســای ‪ ٢٥%‬بوونــی‬ ‫ژن لــە پەرلەمــان بەڵکــو بگاتــە ئــەوەی کــە‬ ‫لــە بەشــداری هــەردوو ڕەگــەز بــە یەکســانی‬ ‫لــە پەرلەمــان و تەنانــەت لــە هەمــوو‬ ‫فەرمانگــەو وزارەتەکانــدا و لــە بڕیاردانــدا‬ ‫رۆڵــی کاریگەرییــان هەبــێ‪ .‬هەروەهــا ئــەو‬ ‫کەســانەی کــە تونــدو تیژییــان ئەنجــام‬ ‫داوە و بەتایبەتــی ئەوانــەی کــە ژنکــوژن‬ ‫بەندکردنــی هەتاهەتایــی بیانگرێتــەوەو‬ ‫هیــچ لێبووردنێکــی گشــتی و تایبەتــی لــە‬ ‫ژێــر هیــچ پاســاوێکدا نەیانگرێتــەوە و هـه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌م پارێزگارێکــی سەرســەختی مافەکانــی‬ ‫ژنــان بــم‪.‬‬

‫تونــدو تیــژی جوراوجــۆر تێــدا روو دەدات لە‬ ‫کوشــتن و ڕفانــدن و ئســتڤزاز کــردن و تجاوز‬ ‫کردنــە ســەر ژنــان لــە ژێــر کۆمەڵــێ فکــری‬ ‫شــۆڤینی نەتەوەیــی و مەزهەبــی بۆتــە هــۆی‬ ‫ئــەوەی کــە ژنــان نەتوانــن رۆڵــی ئاکتیــڤ‬ ‫بگێــڕن‪ ،‬بەڵکــو بــە دەگمــەن دەبینیــن کــە‬ ‫ژن لــە وێــدا ڕۆڵــی سیاســی و کۆمەاڵیەتــی‬ ‫بگێــڕێ‪ ،‬بــەاڵم وەک کاندیدێکــی ژنــی کــورد‬ ‫لــەو ناوچەیــە دەنــگ دانەوەیەکــی باشــی‬ ‫هەیــە و گەلــی ئێمــە زۆر بەخۆشــحاڵییەوە‬ ‫پێشــوازیان لــەوە دەکــرد کــە ژنێکــی کــورد‬ ‫لــە دووز خورماتــوو کاندییــە و پاڵپشــتی‬ ‫خۆشــیان دەردەبــڕی ئەمــە بابەتێکــی زۆر‬ ‫دڵخۆشــکەر بــوو بــۆ ئێمــە‪.‬‬ ‫بەڵێنــی ئێمــە بەڵێنــی خاکــە‪ ،‬بەڵێنــی‬ ‫نیشــتمانە‪ ،‬بەڵێنــە بــە خوێنــی شــەهیدان‬ ‫چــۆن پێشــتر لــە هەمــوو کات و ســاتێکدا‬ ‫ئامــادە بوویــن کــە گیانــی خۆمــان بەخــت‬ ‫بکەیــن لــە پێنــاو گــەل و نیشــتمان و چــۆن‬ ‫هەمــوو کات داکۆکــەری سەرســەختی هەمــوو‬ ‫داخوازییەکانــی گــەل بویــن و هــەرواش‬ ‫دەمێنیــن کــە چــۆن هیــچ کات ســڵمان لــە‬ ‫گرتــن و تۆقانــدن و ترســاندن نــە کردۆتــەوە‬ ‫هــەر بەهەمــان روحییەتــی ژنانــی عەفریــن و‬ ‫کۆبانــی و بــە روحــی باریــن و ئاڤێســتاکان‬ ‫خــاوەن لــە دۆزی ژنــان دەردەکەویــن‪.‬‬ ‫لــە کۆتاییــدا پەیامــی ئێمــە بــۆ خەڵــک‬ ‫و ژنــان ئەوەیــە کــە چارەنووســی خۆیــان‬ ‫خۆیــان دیــاری بکەن بچنە ســەر ســندوقەکان‬ ‫و دەنــگ بــدەن بــەو کەســانەی کــە دەتوانــن‬ ‫گۆڕانــکاری لــە سیســتەمی سیاســی بکــەن بۆ‬ ‫ئــەوەی سیســتەمێکی سیاســی دیموکراتــی‬ ‫جێگیــر بەرپــا ببێــت و ژیانێکــی شایســتە و‬ ‫شــکۆدار بــۆ گــەل دابیــن بکــرێ‪ .‬زۆر ســوپاس‬ ‫بــۆ گۆڤــاری تروســكه‌‪.‬‬

‫ئــەو ناوچەیــەی کــە ئێمــە کاندیدیــن تێیــدا‬ ‫ناوچەیەکــی گەرمــە بەهــۆی ملمالنێ سیاســی‬ ‫و نەتەوەپەرســتی و مەزهــەب گەرایــی کــە‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪9‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬

‫ه په‌رله‌مان ژنی ئازادی‬ ‫ه ڕویشتن ‌‬ ‫ب‌‬ ‫ه پیشانی گه‌لی كورد‬ ‫ڕاسته‌قین ‌‬ ‫و گه‌لی عێراق ده‌ده‌ین‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ د‪ .‬ڕابێع ‌ه عباس قاسم‬ ‫ــــ د‪.‬ڕابێعـ ‌ه عبــاس قاســم‪ ،‬كاندیدی ژمــار‌ه ‪2‬ی ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئــازادی له‌سـه‌ر لیســتی نـه‌وێ نــوێ لــه پارێــزگای دیالە‬ ‫ــــ د‪.‬ڕابێعــ ‌ه له‌ســه‌ر گرنگــی هه‌ڵبــژاردن و پێویســتی‬ ‫به‌شــداربوونی ئــه‌م هه‌ڵبژاردنــ ‌ه ده‌كات‪:‬‬

‫هــاوكات وه‌ك گه‌لــی كوردیــش له‌باشــور‬ ‫چونكــه مافمــان پێشــێل كــراوه‌‪ ،‬ئه‌بــێ‬ ‫بتوانیــن جارێكــی دیكـ ‌ه لـ ‌ه پێنــاو به‌ده‌ســت‬ ‫خســتنیان لــ ‌ه په‌رله‌مــان دا تێكۆشــان‬ ‫بكه‌یــن و ئه‌گــه‌ر كه‌ســانی دڵســۆز لــ ‌ه‬ ‫باشــور چۆنــ ‌ه په‌رله‌مانــی عێراقــه‌و ‌ه‬ ‫ئه‌توانــن داكۆكــی لــ ‌ه مافــی گه‌لــی كــورد‬ ‫ل ـ ‌ه به‌غــداد بك ـه‌ن له‌س ـه‌ر بنه‌مــای پێك ـه‌و ‌ه‬ ‫ژیانــی هه‌مــوو گه‌النــی عێــراق‪.‬‬

‫بێگومــان هــه‌م ناوچه‌كــ ‌ه و هــه‌م عێــراق‬ ‫و هه‌رێمــی كوردســتان بــ ‌ه قۆناخێكــی‬ ‫زۆر زه‌حمــه‌ت و ئاڵــۆزدا تێپــه‌ڕ ده‌بێــت‪،‬‬ ‫له‌پێنــاو چاره‌ســه‌ری ئــه‌م قه‌یرانــ ‌ه‬ ‫دیاركردنــی چاره‌نووســی گ ـه‌الن ل ـ ‌ه هه‌مــوو ـ هــاوكات له‌درێــژه‌ی قســه‌كانیدا باســی به‌شــداری‬ ‫گۆڕه‌پانه‌كانــی ژیانــد مه‌رجــ ‌ه و پێویســتی ژنانــی كــرد ووه‌هــا بــه‌رده‌وام بــوو‪:‬‬ ‫بــه‌ هه‌وڵــدان هه‌یــه‌‪ .‬هه‌ڵبژاردنیــش‬ ‫تاكــوو ئێســتا ژنانــی په‌روه‌رده‌كــراو‬ ‫یــه‌ك لــه‌و رێگه‌چاره‌یــ ‌ه كــ ‌ه ده‌توانــێ‬ ‫بــ ‌ه چه‌ســپاندنی یاســا مافه‌مرۆییــه‌كان له‌س ـه‌ر ئه‌قڵیه‌تــی ژنبــوون ل ـ ‌ه نــاو حیزب ـ ‌ه‬ ‫لــ ‌ه كۆمه‌ڵگــه‌دا جێبه‌جــێ بــكات‪ .‬هــه‌ر كوردســتانیه‌كان زۆر كه‌مــن و بینیمــان‪،‬‬ ‫نه‌تــه‌و ‌ه و زمــان و مه‌زهه‌بێــك و چونك ـ ‌ه ژنانــی كــورد ك ـ ‌ه ب ـ ‌ه ده‌نگــی كــورد‬ ‫به‌هه‌مــوو جیاوازییه‌كانــه‌و ‌ه ده‌توانــن لــ ‌ه لــ ‌ه په‌رله‌مانــی عێراقــن به‌داخــه‌و ‌ه‬ ‫په‌رله‌مانــدا مافــ ‌ه ره‌واكانیــان بــ ‌ه یاســایی نه‌یانتوانــی هیــچ كارێكــی ن ـ ‌ه بــۆ ژن و نــه‬ ‫بكــه‌ن و بیخه‌نــ ‌ه گه‌ڕه‌نتــی و ته‌نانــه‌ت ‌بــۆ نه‌تــه‌وه‌ی كــورد بكــه‌ن‌‪.‬‬ ‫ئاســته‌نگ بــن لــ ‌ه پێشــێل كردنیشــی‪ .‬ئه‌مجــار ‌ه ژنانــی ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی لــ ‌ه‬ ‫بۆیــ ‌ه ئــه‌م قۆناغــه‌‪ ،‬قۆناغێكــی گرنگــ ‌ه و نــاو لیســتی ن ـه‌وه‌ی نــوێ ل ـ ‌ه هه‌ڵبژاردن ـ ‌ه‬ ‫ئه‌گــه‌ر ڕاســت و دروســت ســه‌یری بكرێــت و ده‌رچوونیــان لــ ‌ه هه‌ڵبــژاردن ده‌بێتــ ‌ه‬ ‫ده‌توانــێ له‌پێنــاو چاره‌ســه‌ری هه‌مــوو وێنه‌یه‌كــی ڕاســته‌قین ‌ه لــ ‌ه عێــراق و‬ ‫ئاڵۆزیه‌كانــی رۆڵــی كاریگــه‌ری هه‌بێــت‪ .‬هه‌مــوو جیهــان‪ ،‬وه‌كــوو ژنانــی هه‌ده‌پــ ‌ه‬ ‫‪10‬‬

‫و ژنانــی رۆژئــاوا و چــۆن جیهــان به‌ســه‌ر‬ ‫ســووڕمان لێیــان ده‌ڕوانــێ‪.‬‬ ‫ـ د‪.‬ڕابێع ـه‌ ل ـ ‌ه درێــژه‌ی قس ـه‌كانی دا باســی چۆنیه‌تــی‬ ‫ب ـ ‌ه كاندیدبوونــی كــرد وه‌هــا دوا‪:‬‬ ‫مــن لــه اليــه‌ن هه‌ڤاالنــم و هاوڕێیانمــه‌و ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژێــردراوم و ئــه‌وان ئــه‌م ئه‌ركه‌یــان‬ ‫خســتوه‌ت ‌ه سه‌رشــانم و منیــش قبووڵــم‬ ‫كــرد‪ .‬گرنگــی گــه‌ور ‌ه متمانــه‌ی هه‌ڤااڵنمــ ‌ه‬ ‫بــۆ مــن و زۆر گرنگــ ‌ه و ئامانجــم گۆڕینــی‬ ‫سیســته‌می ده‌ســه‌اڵتداری ‌ه كــ ‌ه تاكــوو‬ ‫ئێســتا هیــچ خزمه‌تێكــی ب ـ ‌ه گه‌النــی عێــراق‬ ‫نه‌كــردوه‌‪ .‬هه‌روه‌هــا پیشــاندانی نوێنــه‌ری‬ ‫ڕاســته‌قینه‌ی گه‌لــ ‌ه لــ ‌ه په‌رله‌مانــی‬ ‫عێــراق و شــێوازێكی نــوێ ل ـه‌كار كــردن ب ـ ‌ه‬ ‫شــێوه‌یه‌كی دیموكراتیــك‪.‬‬ ‫لیســتی نــه‌وه‌ی نــوێ بــ ‌ه شــێوه‌ی نێــو‬ ‫خــۆی بــۆ جه‌مــاوه‌ر تعریــف كــردوو ‌ه و‬ ‫ئامانجــی خزمــه‌ت كردنــی گه‌لــ ‌ه و پێكــه‌و ‌ه‬ ‫ژیــان و خۆشــك و برایه‌تــی گه‌الن ـ ‌ه و ه ـه‌ر‬ ‫ســه‌ركه‌وتووش ده‌بێــت‪.‬‬ ‫به‌شــداری ژنــان لــ ‌ه كایــه‌ی سیاســی‬ ‫زۆر گرنگــه‌‪ ،‬بــه‌اڵم ژنێــك كــ ‌ه وه‌ك ژن‬ ‫بیــر بكاتــه‌وه‌‪ ،‬نــه‌ك بــ ‌ه ئه‌قڵیه‌تــی پیــاو‬ ‫بیربكاتـه‌و ‌ه یــان لـ ‌ه ژێــر ســێبه‌ری پیاوێــك‬ ‫دا بێــت‪ ،‬ئ ـه‌م جــۆر ‌ه ژنان ـ ‌ه خزم ـه‌ت ب ـ ‌ه ژن‬ ‫ناكــه‌ن‪ ،‬ئه‌بێــت ژنــان بــ ‌ه گشــتی پشــتی‬ ‫یـه‌ك بگــرن بـ ‌ه داكۆكــی كــردن ل ‌ه ئــازادی ژن‬ ‫لـ ‌ه یاســا و لـ ‌ه نــاو ده‌ســتور بچه‌ســپێنرێت‪.‬‬ ‫ــــ د‪.‬ڕابێعـ ‌ه لـ ‌ه ئه‌گـه‌ری سـه‌ركه‌وتنی لـ ‌ه هه‌ڵبژاردنــدا‬ ‫باســی به‌ده‌خســتنی مافــی ژن و گه‌لــی كــوردی كــرد ل ـ ‌ه‬ ‫په‌رله‌مــان و ب ـه‌م ڕه‌نگ ـ ‌ه درێــژه‌ی ب ـ ‌ه قس ـه‌كانی دا‪:‬‬ ‫مــن وه‌كــوو ئه‌ندامــی ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی و‬ ‫وه‌كــوو چاالكوانــی بــواری ژنــان كارمــان‬ ‫كــردو ‌ه بــۆ ئــازادی ژن و چوونمــان بــۆ‬ ‫په‌رله‌مانــی عێــراق بــۆ بـ ‌ه یاســاكردنی مــاف‬

‫و ئــازادی ژن و البردنــی زۆر یاســا كــ ‌ه ژن‬ ‫وه‌ك كۆیله‌یــه‌ك ده‌ناســێنێت‪ .‬هــه‌وڵ ده‌ده‌م‬ ‫به‌تایبــه‌ت لــ ‌ه ناوچــ ‌ه كێشــه‌له‌ســه‌ره‌كان‬ ‫خه‌باتــی لــ ‌ه پێنــاو چه‌ســپاندنی مافه‌كانــی‬ ‫ژن و به‌تایبــه‌ت گه‌له‌كــه‌م بــده‌م و ئــه‌وه‌ی‬ ‫وه‌ك ئه‌ركێكــی مرۆیــی ده‌كه‌وێت ـ ‌ه سه‌رشــانم‬ ‫گۆمانــم لــ ‌ه پێكهێنــان و ئه‌نجامدانــی‬ ‫نابێــت‪ .‬به‌رژه‌وه‌نــدی خــۆم نه‌خه‌مــ ‌ه پێــش‬ ‫به‌رژه‌وه‌نــدی گه‌له‌كــه‌م و بــ ‌ه دڵســۆزی‬ ‫خه‌بــات بكــه‌م‪.‬‬ ‫ئێم ـ ‌ه قۆتابیانــی قوتابخان ـه‌ی ئاپۆیــن ك ـ ‌ه‬ ‫هه‌مــوو كارێكــی بــۆ ئــازادی ژن كــردوه كــ ‌ه‬ ‫به‌شــی گــه‌وره‌ی زیندانــی كردنــی به‌ڕێــزی‬ ‫له‌ســه‌ر ئه‌وه‌یــ ‌ه ژنــی ئــازادی خۆڵقانــدوه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵێنه‌كانمــان جێبه‌جــێ ده‌كه‌یــن و ژنــی‬ ‫ئــازادی ڕاســته‌قین ‌ه پیشــانی گه‌لــی كــورد‬ ‫و گه‌لــی عێــراق ده‌ده‌یــن و نمونه‌مــان لــ ‌ه‬ ‫ش ـه‌نگال ده‌بینرێــت‪ ،‬چونك ـ ‌ه ژنــی ش ـه‌نگال‬ ‫خۆیــان شــه‌نگال ده‌پارێــزن‪.‬‬ ‫وه‌ك رێبـه‌ر ئاپــۆ ده‌ڵێــن "تاكــوو ژن ئــازاد‬ ‫نه‌بــێ‪ ،‬كۆمه‌ڵگــ ‌ه ئــازاد نابــێ‪ ،‬ئه‌گــه‌ر‬ ‫بمانــه‌وێ گۆڕانــكاری ڕاســت و دروســت‬ ‫بكه‌یــن‪ ،‬ئه‌بــێ ئــازادی ژن بــ ‌ه بنه‌مــا‬ ‫وه‌رگریــن و هه‌مــوو كۆمه‌ڵگــ ‌ه و به‌تایبــه‌ت‬ ‫ژنــان هوشــیار بكه‌ینـه‌و ‌ه و په‌روه‌رده‌كردنــی‬ ‫ژنــان و پیــاوان له‌سـه‌ر ئه‌ساســی یه‌كســانی‬ ‫ڕه‌گــه‌زی و خۆڕزگاركــردن لــه‌ ئه‌قڵیه‌تــی‬ ‫پیاوســاالری و خۆڵقاندنــی ژنــی ئــازاد‬ ‫و فكــری ئــازاد و بنیادنانــی سیســته‌می‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌بــه‌ری دیموكراتــی بێــت و ئه‌گــه‌ر‬ ‫لــه‌و شــتان ‌ه ســه‌ركه‌وتوو بیــن هــه‌ر بــ ‌ه‬ ‫خــۆی ڕێــژه‌ی ژن لــ ‌ه په‌رله‌مــان و هه‌مــوو‬ ‫كایه‌كانــی كاری سیاســی و به‌ڕێوه‌بــردن و‬ ‫ئیتــر زیــاد ده‌كات‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪11‬‬

‫با ژنان به‌شداربن و‬ ‫نه‌هێڵن ده‌نگه‌كانیان‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬

‫به‌فێڕۆ بڕوات‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ كۆسره‌ت ئه‌حمه‌د حه‌مه‌د‬

‫سیاســی و پرۆســە دیموکراســیەکاندا‬ ‫بەتایبەتیــش کــە عیــراق ئــەم‬ ‫ڕێکەوتننامــەی لــە ‪ ٢٠١٤‬واژوو کــردووە‪.‬‬ ‫لــە دەرەنجامــی ئەو خــراپ بەکارهێنانی‬ ‫دەســەاڵت دانانــی ئــەو کەســانەی‬ ‫نوێنەرایەتــی خەڵکــی کوردســتان دەکــەن‬ ‫لــە بەغــدا کــە نەیانتوانیــوە کێشــەی‬ ‫گەالنــی کوردســتان چارەســەر بکــەن‪،‬‬ ‫وەلــێ دۆخەکەیــان بــەرەو ئاڵۆزتــر‬ ‫و خراپتــر بــردووە‪ ،‬وە بــە ئامانجــی‬ ‫باشــتر کردنــی گوزەرانــی خەڵــک لــە ڕێی‬ ‫چارەکردنــی کێشــەکانمان لەگــەڵ بەغــدا‬ ‫بــە گەڕانــەوە بــۆ دەســتوور‪ ،‬بــە باشــم‬ ‫زانــی خــۆم کاندیــد بکــەم‪.‬‬

‫كۆســره‌ت ئه‌حمــه‌د حه‌مــه‌د‪ ،‬كاندیــدی ژمــار‌ه ‪ 6‬ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی له‌ســه‌ر لیســتی‬ ‫نــه‌وه‌ێ نــوێ لــ ‌ه پارێــزگای هه‌ولێــر‬

‫لــە ڕێــگای بەرنامەکانمــان و خەباتــی‬ ‫مەدەنیانەمــان دەتوانیــن ڕێژەیەکــی‬ ‫زۆر دەنــگ بەدەســت بێنیــن ســەرکەوتن‬ ‫مســۆگەر بکەیــن ئەگــەر پرۆســەکە‬ ‫تەزویــر ســاختەکاری تێــدا نەکرێــت‪.‬‬

‫لــە هــەر واڵتێکــدا هەڵبــژاردن پرۆســەیەکی سیاســیە کــە خەڵــک‬ ‫بەشــداری تێــدا دەکات و یەکێــک لــە کۆڵەگەکانــی دیموکراتــی بریتیــە‬ ‫لــە هەڵبــژاردن وە ئێمــەش کێشــەی سیاســیمان هەیــە لەگــەڵ بەغــدا‪،‬‬ ‫بۆیــە پێویســتە لــە پرۆســە سیاســی و دیموکراتیــەکان بەشــداری‬ ‫بکەیــن بــە ئامانجــی چارەســەری کێشــەکانمان‪.‬‬

‫بەشــداری ژنــان نیشــانەی هۆشــیاری‬ ‫میللەتێکــە‪ ،‬لێــرە زۆر بــە گرنگــی‬ ‫دەزانــم کــە ژنــان بەشــدار بــن و‬ ‫نەهێڵــن دەنگەکانیــان بەفیــڕۆ بــڕوات‬ ‫بەتایبەتیــش دەنگــدان بــە کاندیــدی‬ ‫ژن زانینــی مافەکانیانــە‪ ،‬چونکــە هــەر‬ ‫ژنــە لــە ئازارەکانــی ژن تێــدەگات و‬ ‫هەوڵــی جــددی دەدات بــۆ چارەســەری‬ ‫کێشــەکانیان‪ .‬بانگەوازیــان ئەوەیــە‬ ‫دەڵێــم‪ ،‬ئــەی ژن بــا هەنــگاوی تــۆ لــە‬ ‫پێشــی پێشــەوە بێــت لــەڕۆژی دەنگــدان‪.‬‬

‫ـ كۆســره‌ت له‌ســه‌ره‌تای قســه‌كانیدا باســی گرنگــی و پێویســتی هه‌ڵبــژاردن لــه‌م‬ ‫قۆناخــه‌دا كــرد‪:‬‬

‫ــــ گرنگــی به‌شــداری ژنــان ل ـ ‌ه هه‌ڵبژاردنــدا پێویســت ‌ه ل ـه‌چ ئاســتێك و چــۆن بێــت‪،‬‬ ‫كوســره‌ت وه‌هــا باســیكرد‪:‬‬ ‫عیــراق وەک یەکــێ لــەم وواڵتانــەی بڕیــاری ‪ ١٣/٢٥‬ی نەتــەوە‬ ‫یەکگرتوەکانــی واژوو کــردووە کــە لــەم ڕێککەوتننامەیــە جەخــت‬ ‫لــە پاراســتن و بەشــداری ژنــان و هۆشــیاری دەکات‪ .‬پێویســتە لــەم‬ ‫هەلومەرجــەی ئێســتادا ژنــان ڕۆڵــی کاریگەریــان هەبــێ لــە بڕیــارە‬ ‫‪12‬‬

‫لــە عیــراق و هەرێمــی کوردســتان چەنــد‬ ‫یاســایەک دەرچــوو تایبــەت بــە ژن‪،‬‬ ‫لــە هەرێمــی کوردســتان بارودۆخــی ژن‬ ‫کەمێــک باشــترە لــەڕووی یاســاییەوە‬ ‫بــەاڵم لــە عیــراق ئێســتاش یاســای‬ ‫بەرەنــگاری بوونــەوەی توندوتیــژی دژ‬ ‫بــە ژنــان و خێــزان دەرنەچــووە‪ ،‬وە‬ ‫ئــەو یاســایەش کــە دەرچــووە لەبــەر‬ ‫نەبوونــی چاودێــری پەرلەمانــی بۆیــە‬ ‫دەبینیــن الوازی و کەموکورتــی هەیــە‬ ‫لــە جێبەجــێ کردنــی‪ .‬بۆیــە ئەگــەر ئێمــە‬ ‫ســەرکەوتوو بوویــن جەخــت دەکەینــەوە‬ ‫لەســەر بوونــی چاودێــری پەرلەمانــی لــە‬ ‫جێبەجێ کردنی ئەم یاسایانە‪.‬‬ ‫ـ لــ ‌ه كۆتاییــدا باســی ئه‌ركــی په‌رله‌مانتاریه‌تــی‬ ‫له‌ئه‌گــه‌ری ســه‌ركه‌وتن كــرد و په‌یامــی بــۆ ژنــان‬ ‫دا‪:‬‬ ‫کارو چاالکیەکانــی ڕابــردوو ئێســتامان‬ ‫گەرەنتــی کاری دواڕۆژمــان دەکات‬ ‫کــە ئه‌مــە دەبیتــە نمونــەی ژنانــی‬ ‫خەباتــکاراو مانــدوو نەنــاس‪.‬‬ ‫پەیامــم بــۆ ژنــان لــە ‪ ١٢/٥‬بــا شۆڕشــێک‬ ‫بەرپــا بکــەن لــە ڕێــگای ســندوقەکانی‬ ‫دەنگدانــەوە‪ ،‬بــا ڕێــژەی کاندیــدە‬ ‫ژنــەکان زیاتــر بێــت بــە شایســتەی‬ ‫خــۆی بچێتــە پەرلەمــان‪ .‬تەنیــا ژنــە لــە‬ ‫معانــات و ئاســتەنگیەکانی ژن تێــدەگات‬ ‫و فیداکارانــە خەبــات دەکات بــۆ بــەرز‬ ‫کردنــەوەی پێگــەی ژن لــە کۆمەڵگــه‌دا‪.‬‬

‫ــــ كۆســره‌ت لـ ‌ه درێــژه‌ی قسـه‌كانیدا له‌سـه‌ر یاســا و‬ ‫بارودۆخــی ژنــان لـ ‌ه یاســادا بــۆ تروســك ‌ه دوا‪:‬‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪13‬‬

‫ه نوێنه‌رێكی‬ ‫ه ده‌بین ‌‬ ‫ئێم ‌‬ ‫ه و سه‌رختی ژنان‬ ‫ڕاسته‌قین ‌‬ ‫ه په‌رله‌مان‬ ‫ل‌‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ یسری رجب كمر‬ ‫یســری رجــب كمــر كاندیدی ژمــاره‌ی ‪2‬ی‬ ‫ته‌ڤگ ـه‌ری ئــازادی له‌س ـه‌ر لیســتی ن ـه‌وه‌ێ‬ ‫نــوێ لـ ‌ه پارێــزگای ســلێمانی‬ ‫یســری رجــب‪ :‬ده‌مانه‌وێــت مودیلێكــی نــوێ په‌رله‌مانتــاری‬ ‫پێشــكه‌ش گه‌له‌كه‌مــان بكه‌یــن‪.‬‬

‫هه‌ڵبــژاردن پرۆســه‌یه‌كی گرنگــ ‌ه بــۆ‬ ‫دیموكراتیزكردنــی كۆمه‌ڵگ ـه‌‪ ،‬له‌هه‌مــوو كاتێكــدا‬ ‫گرنگــی خــۆی هه‌یـه‌‪ .‬بـه‌اڵم لـه‌م كاته‌دا كـ ‌ه پڕ ل ‌ه‬ ‫قه‌یــران و گێــژاو ‌ه و كۆمه‌ڵگه‌مــان بـ ‌ه قۆناخێكــی‬ ‫گرنــگ دا تێپــه‌ڕ ده‌بێــت‪ ،‬بۆیــ ‌ه گرنگــی خــۆی‬ ‫هه‌یــ ‌ه بــۆ رێكخســتنی كۆمه‌ڵگــ ‌ه و هه‌روه‌هــا‬ ‫باشــتركردنی رۆڵــی ژنــان لــ ‌ه په‌رله‌مانــدا‪،‬‬ ‫بــۆ بتوانــن كاراتــر كار بكــه‌ن لــ ‌ه په‌رله‌مانــی‬ ‫عێــراق دا و ببینــ ‌ه نوێنه‌رێكــی ڕاســته‌قینه‌ی‬ ‫گه‌له‌كه‌مــان و مافه‌كانیــان بچه‌ســپێنین لــه‌و‬ ‫په‌رله‌مانــه‌داو فیداكارانــ ‌ه داكۆكــی لــ ‌ه مافــی‬ ‫ئــازادی گه‌له‌كه‌مــان بكه‌یــن‪ .‬جگــ ‌ه لــه‌وه‌ش‬ ‫ئه‌مــ ‌ه یه‌كــه‌م جــار ‌ه كــ ‌ه ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی‬ ‫كاندیــدی هه‌بێــت بــۆ هه‌ڵبژاردنــی ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫نوێنه‌رانــی عێــراق‪ .‬ئه‌مــه‌ش لــ ‌ه خوێــدا ئه‌مــ ‌ه‬ ‫ده‌گه‌ێنێــت ئه‌گـه‌ر بێــت و كاندیــدی ئێمـ ‌ه بچێتـ ‌ه‬ ‫س ـه‌ره‌و ‌ه و ببێت ـ ‌ه ئه‌نــدام په‌رله‌مــان ئ ـه‌و كات ـ ‌ه‬ ‫قۆناخێكــی نــوێ خه‌باتــی ته‌ڤگه‌ره‌كه‌مــان‬ ‫ده‌ســتپێ ده‌كات كــ ‌ه خه‌باتێكــی په‌رله‌مانیــه‌‪،‬‬ ‫تاكــوو ب ـه‌و رێگه‌ی ـه‌و ‌ه بتوانیــن مودیلێكــی نــوێ‬ ‫په‌رله‌مانتــاری پێشــكه‌ش گه‌له‌كه‌مــان بكه‌یــن‬ ‫و فیداكاران ـ ‌ه داكۆكــی بكه‌یــن ل ـ ‌ه پێنــاو مــاف و‬ ‫ئــازادی گه‌له‌كه‌مــان‪.‬‬ ‫ــــ یســری له‌ســه‌ر به‌شــداری ژنــان و ئه‌ركــی ژنــان لــ ‌ه‬ ‫په‌رله‌مــان دا درێــژه‌ی بــ ‌ه قســه‌كانی دا‪:‬‬

‫به‌شــداری كردنــی ژنــان لــ ‌ه هه‌ڵبــژاردن دا‬ ‫بــ ‌ه گوێــره‌ی پێویســت نییــه‌‪ ،‬بــه‌اڵم ئه‌گــه‌ر‬ ‫بــه‌راوه‌ردی بكه‌یــن له‌گــه‌ڵ هه‌ڵبژاردنه‌كانــی‬ ‫تــر عێــراق‪ ،‬ده‌بینیــن كــ ‌ه رێژه‌كانیــان بــه‌ره‌و‬ ‫زیادبــوون چــووه‌‪ ،‬ته‌نانــه‌ت هه‌نــدێ لیســت‬ ‫هه‌یــ ‌ه كــ ‌ه ســه‌رۆكی لیســته‌ك ‌ه ژنــه‌‪ .‬بــه‌اڵم‬ ‫به‌داخــه‌وه ئه‌مــه‌ش مانــای ئــه‌و ‌ه نــادات كــ ‌ه‬ ‫لــ ‌ه ســۆنگه‌ی باوه‌ڕییانــدا ژنانیــان كردوه‌تــ ‌ه‬ ‫ســه‌رۆك لیســت به‌ڵكــوو له‌بــه‌ر ئــه‌وه‌ی كــ ‌ه‬ ‫وا بــ ‌ه مه‌رامــی كۆكردنــه‌وه‌ی ده‌نــگ كردویــان‬ ‫بــ ‌ه ســه‌رۆك لیســت و ئه‌مــه‌ش بــ ‌ه گوێــره‌ی‬ ‫پێویســت نیی ـه‌‪ .‬چونك ـ ‌ه ئه‌قڵیه‌تــی پیاوســاالری‬ ‫لـ ‌ه كۆمه‌ڵگـه‌ی ئێمـه‌دا زۆر زاڵـ ‌ه و هه‌تــا ئێســتا‬ ‫ژنــان وه‌ك ش ـه‌ره‌ف و نامــوس س ـه‌یر ده‌كرێــن‪،‬‬ ‫هــه‌ر بۆیــ ‌ه بــه‌و ئه‌قڵیه‌تــه‌و ‌ه وابیــر ده‌كه‌نــه‌و ‌ه‬ ‫كـ ‌ه ژنــان نابێــت به‌شــداری كایـه‌ی سیاســی بــن‪،‬‬ ‫ئه‌مــ ‌ه نــه‌ك هــه‌ر بــۆ مه‌ســه‌له‌ی كاندیدكــردن‪،‬‬ ‫ته‌نانــه‌ت بــۆ ده‌نــگ دانیــش به‌شــداربوونێكی‬ ‫حه‌قێقــی له‌ژنــان نابینیــن لــ ‌ه هه‌ڵبژاردنــه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌مــه‌ش بــۆ ئــه‌و ‌ه ده‌گه‌ڕێتــه‌و ‌ه كــ ‌ه ژنــان بــێ‬ ‫ئیــراد ‌ه كــراون و ژنــان باوه‌ڕیــان بــ ‌ه خۆیــان‬ ‫نییــه‌‪ ،‬بــ ‌ه حوكمــی ئه‌قڵیه‌تــی پیاوســاالری لــ ‌ه‬ ‫رۆڵــی ژنــان كــه‌م كراوه‌تــه‌و ‌ه و ته‌نانــه‌ت لــ ‌ه‬ ‫ڕاگه‌یانــده‌كان دا ســووكایه‌تی بــ ‌ه رۆڵــی ژنــان‬ ‫ده‌كـه‌ن و به‌تایبـه‌ت ئـه‌و ژنانـه‌ی كـ ‌ه خۆیانیــان‬ ‫كاندیــد كــردوه‌‪ .‬بۆیــ ‌ه ده‌توانیــن بڵێیــن رێــژه‌ی‬ ‫به‌شــداری ژنــان كــ ‌ه خۆیــان كاندیــد كــردو ‌ه‬ ‫یانیــش به‌شــداری هه‌ڵبــژاردن بوونــ ‌ه بــ ‌ه‬ ‫ـووه ك ـ ‌ه بتوانــێ ته‌عبیــر‬ ‫گوێــره‌ی پێویســت نه‌بـ ‌‌‬ ‫لــ ‌ه خواســت و ویســتی ژنــان لــ ‌ه كۆمه‌ڵگــه‌دا‬ ‫بــكات‪ ،‬به‌ڵكــوو رێژه‌یه‌كــی دیــاری كــراو ‌ه‬ ‫ئه‌ویــش لـ ‌ه الیه‌نــی پیاوانـه‌وه‌‪ .‬به‌داخـه‌وه‌ژنــان‬ ‫ته‌نیــا بــۆ ده‌نــگ كۆكردن ـه‌و ‌ه ب ـه‌كار ده‌هێنرێــن‬

‫‪14‬‬

‫ئه‌مــه‌ش سیاســه‌تێكی نائه‌خالقیانه‌یــ ‌ه كــ ‌ه‬ ‫به‌رپــا ده‌كرێــت به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه ژنــان و نابێــت‬ ‫ژنــان قبووڵــی بكــه‌ن و ده‌بێــت رۆڵــی خۆیــان‬ ‫بگێــڕن ل ـ ‌ه كۆمه‌ڵگ ـ ‌ه و ل ـ ‌ه گۆڕه‌پانــی سیاســیدا‪.‬‬

‫ــــ ئێــو‌ه له‌ســه‌ر چ بنه‌مایه‌كــی خۆتــان كاندیــد كــردو‌ه‬ ‫بــۆ په‌رله‌مــان به‌تایب ـه‌ت ل ـ ‌ه لیســتی ن ـه‌وه‌ێ نــوێ دا‪،‬‬ ‫یســری وه‌هــا واڵمــی دای ـه‌وه‌‪:‬‬ ‫ســه‌باره‌ت بــ ‌ه چونیه‌تــی كاندیــد كردنــم‬ ‫ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی له‌گــه‌ڵ ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫گه‌رمیــان راوێژیــان كــرد و كاندیدیــان كــردوم‪،‬‬ ‫پاشــان ڕایانگه‌یانــدم كــ ‌ه ئه‌ركێكــی وه‌هایــان‬ ‫پــێ ســپارتووم‪ ،‬وه‌ك چــۆن هه‌میشــ ‌ه ئه‌ركــی‬ ‫رێكخســتنم ره‌د نه‌كردوه‌تــه‌وه‌‪ ،‬ئــه‌م جــاره‌ش‬ ‫قبووڵــم كــرد و ئ ـه‌و ئه‌رك ـه‌م گرتوه‌ت ـ ‌ه ئه‌ســتوو‪.‬‬ ‫بێگومــان هه‌ڵبژاردنــی مــن له‌ســه‌ر كۆمه‌ڵێــك‬ ‫پێــوه‌ر بــوو‪ ،‬ئه‌ویــش له‌ســه‌ر بنه‌مــای‬ ‫به‌شــداربوونم و چاالكبوونــم لــ ‌ه زۆربــه‌ی ئــه‌و‬ ‫چاالكیانــ ‌ه كــ ‌ه لــ ‌ه هه‌رێمــی گه‌رمیــان ئه‌نجــام‬ ‫دراو ‌ه و بــۆ خــۆم ‪ 3‬ســاڵ ‌ه لـ ‌ه خه‌باتــی مه‌ده‌نیــم‬ ‫و رۆڵێكــی به‌رچــاوم ده‌گێــڕا ل ـه‌و خۆپشــاندانان ‌ه‬ ‫بــۆ داكۆكــی كــردن لـ ‌ه مافــی خــۆم و ئازادییه‌كانــم‬ ‫و هــاوكات هاوپیشــه‌كانم‪ .‬هه‌روه‌هــا كارابوونــم‬ ‫له‌س ـه‌ر ئ ـه‌و كه‌یســانه‌ی ك ـ ‌ه تایب ـه‌ت بــوون ب ـ ‌ه‬ ‫ژنــان یاخــود ئــه‌و بابه‌تانــ ‌ه كــه‌وا پێوه‌نــدی‬ ‫هه‌بــوو بــ ‌ه كێشــه‌ی ژنانــه‌و ‌ه و هه‌روه‌هــا‬ ‫كارابوونــم ل ـ ‌ه كێش ـ ‌ه نه‌ته‌وه‌یی ـه‌كان دا‪ .‬مــن بــۆ‬ ‫خــۆم ی ـه‌ك ل ـه‌و كه‌ســانه‌بووم ك ـ ‌ه ل ـ ‌ه یه‌كه‌میــن‬ ‫ن‬ ‫وه‌فــدی ژنانــی هــه‌ر چوارپارچــه‌ی كوردســتا ‌‬ ‫بــۆ پشــتیوانی ل ـ ‌ه عه‌فریــن رویشــتین ‌ه روژئــاوا‪.‬‬ ‫ئه‌مانــ ‌ه هه‌مــوو خــاڵ بــوون كــ ‌ه هه‌ڤااڵنــم‬ ‫منیــان پــێ بــاش بێــت كــ ‌ه خۆنه‌ویســتان ‌ه بــ ‌ه‬ ‫ده‌مــی كه‌یســه‌كانه‌و ‌ه رویشــتم‪.‬‬ ‫ئومێدمــان هه‌یــ ‌ه كــ ‌ه لیســته‌كه‌مان لیســتێكی‬ ‫س ـه‌ركه‌وتوو ده‌بێــت‪ ،‬چونك ـ ‌ه پــرۆژ ‌ه و ئایدیــای‬ ‫نوێمــان پێیــه‌‪ .‬لــ ‌ه كاتێكــدا خه‌ڵكــی باشــور‬ ‫نائومێــد بــوو ‌ه ل ـه‌و حیزبان ـه‌ی ك ـ ‌ه لیســته‌‌كانی‬ ‫تریــان پێــك هێنــاوه‌‪ 27 ،‬ســاڵ ‌ه نه‌یانتوانیــو ‌ه‬ ‫به‌باشــی نوێنه‌رایه‌تــی گه‌له‌كه‌مــان بكــه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایبــه‌ت پــاش ‪ 2005‬كــ ‌ه یه‌كــه‌م خۆلــی‬ ‫ئه‌نجومه‌نــی نوێنه‌رانــی عێــراق ده‌ســتی پێكــرد و‬

‫لـه‌و ســاڵه‌و ‌ه نوێنه‌رمــان هه‌یـ ‌ه لـ ‌ه ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫عێــراق‪ ،‬بــه‌اڵم به‌داخــه‌و ‌ه گه‌له‌كه‌مــان هێشــتا‬ ‫نه‌گه‌یشــتو ‌ه بــ ‌ه مافــ ‌ه ڕه‌واكانیــان؛ بــۆ نمونــ ‌ه‬ ‫بــ ‌ه پــێ بڕیــاری دادگای بــااڵی عێــراق ژمــار ‌ه ‪1‬‬ ‫له‌ســه‌ر ج ‪ 2007 ،2‬و بڕیــاری په‌رله‌مانــی‬ ‫عێــراق ژمــار ‌ه ‪ 26‬بــۆ ســاڵی ‪ 2008‬ئه‌نفــال بــ ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵكــوژی ناســراوه‌‪ ،‬و پشــت به‌ســت بــه‌م‬ ‫بڕیــار ‌ه نوێنه‌رانــی كــورد لــ ‌ه په‌رله‌مانــی‬ ‫عێــراق ده‌یانتوانــی قه‌ره‌بــوو بــۆ كه‌ســوكاری‬ ‫ئه‌نفالكــراوان فه‌راه ـه‌م بك ـه‌ن‪ ،‬ب ـه‌اڵم به‌داخ ـه‌و ‌ه‬ ‫بــ ‌ه هــۆی كه‌متــه‌ر خه‌میانــه‌و ‌ه ئــه‌و مافه‌یــان‬ ‫نه‌گه‌ڕانوه‌تــه‌و ‌ه بــۆ خه‌ڵكــی بــه‌ش مه‌ینه‌تــی‬ ‫ئه‌نفالكــراو و دڵســوز نه‌بــوون‪.‬‬ ‫‪5‬ـ به‌شــداری كردنــی ژنــان زۆر گرنگــه‌‪ ،‬چونكــه‌‬ ‫گه‌لێــك ئه‌گــه‌ر ژنــی ئــازاد نه‌بێــت‪ ،‬ئــه‌و‬ ‫ژنــ ‌ه هیــچ ئــازاد نییــه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگه‌یــه‌ك ئه‌گــه‌ر‬ ‫ژنــان شــان به‌شــانی پیــاوان رۆڵــی تێــدا‬ ‫نه‌بینــن لــ ‌ه هه‌مــوو كایــه‌كان چ له‌سیاســه‌ت‬ ‫و چ لــ ‌ه كایه‌كانــی تــر‪ ،‬ئــه‌و كۆمه‌ڵگــ ‌ه بــ ‌ه‬ ‫هیــچ شــێوه‌یه‌كی ته‌ندروســت نیــه‌‪ .‬بــۆ ئــه‌و‬ ‫مه‌به‌ســته‌ش واده‌كه‌یــن كــ ‌ه تــه‌واوی ژنــان‬ ‫به‌شــداری ئــه‌م هه‌ڵبژاردنــ ‌ه بكــه‌ن و بــ ‌ه‬ ‫ئیــراده‌ی خۆیــان ده‌نــگ بــده‌ن ب ـه‌و كه‌س ـه‌ی ك ـ ‌ه‬ ‫نوێنه‌رایه‌تــی ڕاســته‌قینه‌یان ده‌كات‪ .‬به‌تایبــه‌ت‬ ‫ژنــان بــا ده‌نگــی خۆیــان بده‌نــ ‌ه ژنــان‪ ،‬بــۆ‬ ‫ئــه‌وه‌ی رێــژه‌ی ژنــان لــ ‌ه په‌رله‌مــان دا زیاتــر‬ ‫بێــت‪ .‬بێگومــان ئه‌گــه‌ر رێــژه‌ی ژنانیــش زیاتــر‬ ‫بێــت‪ ،‬هــه‌ر بڕیارێــك كــ ‌ه ده‌رچێــت بــ ‌ه ئه‌قڵــی‬ ‫ژنانـه‌و ‌ه ده‌بێــت و كاریگـه‌ری له‌سـه‌ر بڕیــاره‌كان‬ ‫ده‌بێــت و له‌خزمه‌تــی ژن دا ده‌بێــت‪ .‬بۆیــ ‌ه زۆر‬ ‫گرنگـ ‌ه ژنــان بێنـ ‌ه ده‌م ژنانـه‌و ‌ه و ده‌نگــی خۆیــان‬ ‫بده‌نــ ‌ه نوێنــه‌ری ڕاســته‌قینه‌ی خۆیــان‪.‬‬

‫ــــ یســری هه‌روه‌هــا باســی ئه‌ركــی په‌رله‌مانتــاری‬ ‫ژن و به‌تایبــه‌ت وه‌ك خــۆی ئه‌گــه‌ر لــ ‌ه هه‌ڵبژاردنــدا‬ ‫س ـه‌ركه‌وتوو بێــت‪ ،‬باســی چۆنیه‌تــی خزم ـه‌ت كــردن ب ـ ‌ه‬ ‫گه‌له‌كــه‌ی و ژنــان كــرد و هه‌روه‌هــا چــۆن بتوانــن بــۆ‬ ‫به‌شــداری هه‌مــوو كای ـه‌كان وبه‌تایب ـه‌ت كای ـه‌ی سیاســی‬ ‫ببــن‪ ،‬پێویســتی بـ ‌ه هوشــیاركردنه‌وه‌ی ژنانــی بینــی و به‌م‬ ‫ره‌نگــه‌ی درێــژه‌ی به‌قســه‌كانی دا‪:‬‬ ‫ئه‌گــه‌ر بێــت كاندیده‌كانــی ته‌ڤگــه‌ری ئــازادی‬ ‫ســه‌ربكه‌ون و بچنــ ‌ه په‌رله‌مانــه‌و ‌ه لــ ‌ه هه‌وڵــی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪15‬‬

‫جیــدی دا ده‌بیــن به‌رامبــه‌ر بــه‌و یاســایانه‌ی كــ ‌ه‬ ‫ده‌رده‌چێــت و لــ ‌ه به‌رژه‌وه‌نــدی ژنــان دا نییــه‌‪،‬‬ ‫یاخــود هه‌مواركردنــه‌وه‌ی ئــه‌و یاســایانه‌ی‬ ‫كــ ‌ه پێشــتر ده‌ركرابێــت لــ ‌ه به‌رژه‌وه‌نــدی ژنــان‬ ‫دا نه‌بووبێــت‪ .‬بــۆ نمونــ ‌ه یاســای ئه‌حــوال‬ ‫گۆڤارێكی شه‌خســی وه‌ك میــراس و یه‌كســانی نه‌بوونیــان‬ ‫له‌گــه‌ڵ پیاوانــدا به‌داخــه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌هــا ئــه‌و‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫یاســایه‌ی كـ ‌ه پیــاوان پشــتی پــێ ده‌به‌ســتن و ژنان‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ده‌كــوژن كــ ‌ه پێدگوترێــت یاســای (غه‌ســل عــار)‪.‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و دیســان رێگریگرتــن لــ ‌ه مه‌ســه‌له‌ی به‌شــوودانی‬ ‫هزریه‌ كچــان لــ ‌ه ته‌مه‌نــی منداڵیــه‌و ‌ه و بابه‌تــی كۆتــا‬ ‫ده‌بێــت ئـه‌م جــار ‌ه نوێنـه‌ری ئێمـ ‌ه قسـه‌ی له‌سـه‌ر‬ ‫بــكات لــ ‌ه به‌غــداد‪ ،‬نابێــت بــه‌و شــێوه‌ی ‌ه رێــژ ‌ه‬ ‫بــۆ به‌شــداری ژنــان لــ ‌ه گۆڕه‌پانــی سیاســی و‬ ‫په‌رله‌مــان دیــار بكــه‌ن‪ .‬ده‌بێــت ژنــان ئازادنــ ‌ه‬ ‫بتوانــن به‌شــداربن و هیچیــان ل ـ ‌ه پیــاوان كه‌متــر‬ ‫نه‌بێــت و ل ـ ‌ه هه‌مــوو كای ـه‌كان خــاوه‌ن رۆڵ بــن‪.‬‬ ‫به‌كورتــی ل ـ ‌ه هه‌وڵــی ئه‌وه‌یــدا ده‌بیــن ك ـ ‌ه ژنــان‬ ‫بتوانــن رۆڵــی ڕاســته‌قینه‌ی خۆیــان بگێــڕن و بــۆ‬ ‫ئــه‌و مه‌به‌ســته‌ش تێكۆشــانێكی زۆر پێویســته‌‪.‬‬ ‫ئێمــ ‌ه خۆنه‌ویســتان ‌ه بــه‌ده‌م ئــه‌و بابه‌تــه‌و ‌ه‬ ‫رویشــتوین‪ ،‬واتــ ‌ه بــۆ به‌رژه‌وه‌نــدی تاكه‌كه‌ســی‬ ‫بــه‌ره‌و په‌رله‌مانــی عێــراق ناچیــن‪ ،‬به‌ڵكــوو‬ ‫خه‌مــی ئێمــ ‌ه خه‌مــی گــه‌ل ‌و به‌تایبــه‌ت ژنانــ ‌ه و‬ ‫پێویســت ‌ه ژنــان پێشــكه‌ون‪ .‬ده‌بینــ ‌ه نوێنه‌رێكــی‬ ‫راســته‌قین ‌ه و سه‌رســه‌ختی ژنــان كــ ‌ه داكۆكــی‬ ‫لــ ‌ه تــه‌واوی مــاف و ئازادییه‌كانــی كۆمه‌ڵگــ ‌ه‬ ‫و ژنــان بكه‌یــن و ده‌رفــه‌ت نه‌ده‌یــن ئــه‌وه‌ی‬ ‫به‌ســااڵن ‌ه به‌ســه‌ر گه‌لــدا تێپه‌ڕیــو ‌ه جارێكــی‬ ‫تــر دووبــار ببێتــه‌وه‌‪ .‬ده‌مانه‌وێــت مودیلێكــی‬ ‫نــوێ په‌رله‌مانتــاری لــ ‌ه په‌رله‌مانــی عێــراق دا‬ ‫پێشــكه‌ش بكه‌یــن‪.‬‬

‫ـ له‌كۆتایــی قســه‌كانی دا یســری رجــب بانگــه‌وازی‬ ‫لــ ‌ه ژنــان كــرد و بانگــه‌وازی بــۆ ژنــان ئــه‌و‌ه بــوو كــه‌‬ ‫ده‌نگــی خۆیــان بده‌نــ ‌ه كاندیــد‌ه ژنــه‌كان و گۆمانیــان‬ ‫لــ ‌ه هه‌ڵبژاردنــی نوێنــه‌ری ڕاســته‌قین ‌ه نه‌بێــت و وه‌هــا‬ ‫بــه‌رده‌وام بــوو‪:‬‬ ‫‌یــه كــ ‌ه وه‌ك زۆرێــك لــ ‌ه‬ ‫گرنگــی ئه‌وه ‌‌‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كانــی تــر نه‌بیــن‪ ،‬بابه‌تــی‬ ‫دڵســوزیه‌‪ .‬مــرۆڤ ئه‌گــه‌ر بــ ‌ه قه‌ناعــه‌ت و‬ ‫دڵســوزییه‌و ‌ه بــ ‌ه شــتێك بــاوه‌ڕ بــكات و بــۆی‬

‫تێبكۆشــێ‪ ،‬بێگومــان هیــچ شــتێك ل ـ ‌ه به‌رده‌مــی‬ ‫نابێتـ ‌ه رێگــر و هـه‌وڵ و تێكۆشــانی خــۆی ده‌كات‬ ‫بــۆ ئــه‌وه‌ی بگاتــ ‌ه ئــه‌و مه‌رامــه‌ی كــ ‌ه خــۆی‬ ‫ده‌یه‌وێــت‪ .‬بۆیــ ‌ه ئێمــه‌ش ئــازادی گــه‌ل و ژنــان‬ ‫به‌المانــه‌و ‌ه زۆر گرنگــه‌‪ ،‬هــه‌ر بۆیــ ‌ه له‌ســه‌دا‬ ‫ســه‌د هه‌نــدێ كــرده‌وه‌ی ڕابــردووی هه‌نــدێ‬ ‫په‌رله‌مانتــار دووبــار ‌ه ناكه‌ینــه‌وه‌‪ .‬بــۆ نمونــ ‌ه‬ ‫هه‌بــوو پرۆفســور بــوو ‌ه لــ ‌ه بــواری خۆیــدا‬ ‫و ‪ 4‬ســاڵ لــ ‌ه په‌رله‌مانــی عێــراق دا بــووه‌‪،‬‬ ‫بــۆ یه‌كجاریــش لــ ‌ه بــواری خۆیــدا به‌شــداری‬ ‫نه‌كــردوه‌‪ ،‬ئه‌مــه‌ش ئه‌نجامــی ئه‌وه‌یــ ‌ه كــ ‌ه‬ ‫ئــه‌و كه‌ســ ‌ه دڵســوز نه‌بــوو و بــاوه‌ڕی نه‌بــووه‌‪.‬‬ ‫بــه‌اڵم ئێمــ ‌ه باوه‌ڕیكــی ته‌واومــان هه‌یــ ‌ه و‬ ‫ئــه‌وه‌ش وای لێكردویــن بــه‌ره‌و په‌رله‌مــان‬ ‫بڕویــن و ببینــ ‌ه داكۆكیكارێكــی سه‌رســه‌ختی‬ ‫ئ ـه‌و خه‌ڵك ـ ‌ه بــۆ گه‌ڕان ـه‌وه‌ی ماف ـ ‌ه ڕه‌واكانیــان‪،‬‬ ‫‌رنــه جگــ ‌ه لــه‌و ‌ه هیــچ مه‌رامێكــی ترمــان‬ ‫مه‌گه ‌‌‬ ‫نییــ ‌ه و له‌سه‌داســه‌د بــۆ ئــه‌وه‌ش تێده‌كۆشــین و‬ ‫دڵســۆزان ‌ه و فیداكارانـ ‌ه و خۆنه‌ویســتان ‌ه هه‌مــوو‬ ‫هه‌وڵــی خۆمــان ده‌خه‌ینــ ‌ه گــه‌ڕ‪.‬‬ ‫داوام ل ـ ‌ه ت ـه‌واوی ژنــان ئه‌وه‌ی ـ ‌ه ك ـ ‌ه بچن ـ ‌ه ئ ـه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردن ـ ‌ه و ده‌نگــی خۆیــان بده‌ن ـ ‌ه نوێنه‌رانــی‬ ‫ڕاســته‌قینه‌ی خۆیــان به‌تایبــه‌ت ژنــان ده‌نگــی‬ ‫خۆیــان بــده‌ن ب ‌ه كاندیــدی ژن ك ‌ه ئه‌و كاندیدانه‌ش‬ ‫بتوانــن لـ ‌ه په‌رله‌مانــی عێــراق داكۆكــی لـ ‌ه مافــی‬ ‫ژنــان بكــه‌ن‪ .‬تــكا لــه‌و خه‌ڵكــ ‌ه ده‌كه‌یــن كــ ‌ه‬ ‫گــوێ مه‌ده‌نــ ‌ه هیــچ پرۆپاگانده‌یــه‌ك‪ ،‬به‌ڵكــوو‬ ‫هه‌ڵبژاردنــی ئــه‌م جــار ‌ه ده‌بێتــ ‌ه واڵمێــك بــۆ‬ ‫ئ ـه‌و ده‌س ـه‌اڵت ‌ه ســته‌مكاره‌ی ك ـ ‌ه چه‌ندیــن ســاڵ ‌ه‬ ‫بــ ‌ه ناحه‌قــی به‌شــێوه‌یه‌كی ناته‌ندروســت‬ ‫حوكمرانــی ئــه‌م واڵتــه‌ی كــردوه‌‪ ،‬ئێمــ ‌ه لــ ‌ه‬ ‫رێگــه‌ی ئــه‌م هه‌ڵبژاردنــه‌وه‌ی كــ ‌ه هه‌ڵبژاردنێكــی‬ ‫ئیلكترونیــه‌‪ ،‬ده‌نگــی خۆمــان هه‌ڵده‌بژێریــن و‬ ‫ده‌نــگ و ڕه‌نگــی خۆمــان دیــار ده‌كه‌یــن‪ .‬ئــه‌م‬ ‫جاره‌یــان چــون هه‌ڵبژاردنه‌كــ ‌ه ئیلكترونیــه‌‪،‬‬ ‫ئ ـه‌و نوێنه‌ران ـه‌ی ك ـ ‌ه ده‌چن ـ ‌ه په‌رله‌مانــی عێــراق‬ ‫ره‌نــگ و خواســتی گـه‌ل ده‌بێــت‪ ،‬هـه‌ر بۆیـ ‌ه ئـه‌م‬ ‫جــار ‌ه بچــن ب ـ ‌ه ئیــراده‌ی خۆیــان ده‌نگــی خۆیــان‬ ‫بده‌نــ ‌ه ئــه‌و كه‌ســانه‌ی كــ ‌ه قه‌ناعه‌تیــان پێیــه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبـه‌ت كاندیــد ‌ه ژنـه‌كان كـ ‌ه ئێمـه‌ش بتوانیــن‬ ‫بــ ‌ه یــه‌ك ده‌نــگ هــه‌وڵ بده‌یــن بــۆ مافه‌كانــی‬ ‫گــه‌ل و به‌تایبــه‌ت ژنــان و ئه‌مــ ‌ه لــ ‌ه یاســادا‬ ‫بچه‌ســپێنین‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫ه هۆكاری‬ ‫دوو شت ده‌بن ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنی مرۆڤ؛‬ ‫ه و ئه‌وی دیكه‌ش‬ ‫یه‌ك رێكخستن ‌‬ ‫سیاسه‌ت‬ ‫ئا| ئاكادیمیای زانستی ژنۆلۆژی‬

‫سیاسه‌ت‬ ‫بــۆ به‌واتاكردنــی ڕاســته‌قین ‌ه و سیاســی كردنــی ته‌ندروســتی هه‌ســت بـ ‌ه شــێوه‌یه‌كی‬ ‫هاوبــه‌ش‪ ،‬دووهە‌میــن وشــ ‌ه كــ ‌ه پێویســتە ڕاوه‌ســتەی لەســەر بكه‌یــن‪ ،‬بێگومــان‬ ‫وشـه‌ی سیاسـه‌ت (پۆلۆتیــك)ه‌‪ .‬بــۆ ئـه‌وه‌ی بتوانیــن بـ ‌ه باشــی لـ ‌ه واتــای پۆلۆتیــك‬ ‫(سیاســه‌ت) تێبگه‌یــن‪ ،‬لــ ‌ه ئاســتی سیاســه‌ت و سیاســی بوونمــان تێبگه‌یــن‪،‬‬ ‫پێویســت ‌ه له‌ســه‌ر گوتنــی رێبــه‌ر ئاپــۆ كــ ‌ه ده‌ڵێــت‪" :‬هونــه‌ری ئــازادی" به‌باشــی‬ ‫لێكۆڵیــن بكه‌یــن‪ .‬مــه‌ودای نێــوان خۆمــان و سیاســه‌ت تێپــه‌ڕ بكه‌یــن‪ ،‬بۆیــ ‌ه بــۆ‬ ‫هه‌ڵســه‌نگاندنی هه‌ســت پێویســت بــ ‌ه هه‌ڵســه‌نگاندنی سیاســه‌تیش ده‌كات‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪17‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫سیاسـه‌ت (پۆلۆتیــك) چییـه‌؟ ئه‌مــڕۆ لـ ‌ه ئاســتی دونیــادا وه‌ك هونـه‌ری‬ ‫درۆ پێناســ ‌ه ده‌كرێــت‪ .‬ته‌نانــه‌ت كــه‌س حــه‌زی لێــی نییــ ‌ه و زۆر لــ ‌ه‬ ‫دووره‌و ‌ه ســه‌یری ده‌كــه‌ن‪ .‬ئــه‌و كاتــ ‌ه ئــه‌م سیاســه‌ت ‌ه چییــه‌؟ سیاســی‬ ‫بــوون چییــه‌؟ ئایــا ژیانــی كۆمه‌اڵیه‌تــی بــ ‌ه بــێ سیاســه‌ت ده‌كرێــت؟‬ ‫پەیوه‌نــدی پێكــه‌و ‌ه بوونــی سیاســه‌ت ـ هه‌ســت چییــه‌؟ هه‌ركه‌ســمان‬ ‫ده‌توانــێ له‌گ ـه‌ڵ خــۆی ب ـه‌دوای وەاڵمــی ڕاســتی ئ ـه‌م پرســیار ‌ه بگ ـه‌ڕێ‪،‬‬ ‫ئ ـه‌م وەاڵم ـ ‌ه خــاوه‌ن گرنگــی ژیانیی ـه‌‪.‬‬ ‫ل ـه‌الی ئێم ـ ‌ه وه‌ك گه‌لــی كــورد بــێ سیاس ـه‌ت بــوون بووه‌ت ـ ‌ه هــۆكاری‬ ‫زۆر شكســت و ئێشــی مـه‌زن‪ .‬بــێ سیاسـه‌ت بــوون یاخــود بێ بـه‌ش بوون‬ ‫لـ ‌ه سیاسـه‌ت ئـه‌م ئه‌نجامـ ‌ه بـ ‌ه ئێشــان ‌ه له‌گـه‌ڵ خــۆی ده‌هێنــێ‪ .‬چونكـ ‌ه‬ ‫گه‌لــی كــورد لــ ‌ه نێــو سیاســه‌تی ده‌ســه‌اڵتداران دا ته‌نــگاو كــراو ‌ه و‬ ‫ل ـ ‌ه نێــو ئ ـه‌و سیســته‌مه‌دا به‌ڕێــو ‌ه بــراوه‌‪ .‬زۆر جــار كۆمه‌ڵگ ـه‌ی كــورد‬ ‫ڕووبــه‌ڕووی هێرشــی بــێ سیاســه‌تی بوونه‌تــه‌و ‌ه و زۆر بــ ‌ه خێرایــی‬ ‫پێویســتیه‌كی جه‌وهه‌رییــان بــ ‌ه بونیاتنانــی سیاســه‌تی خۆیــان‬ ‫هه‌یـه‌‪ ،‬بـه‌اڵم چونكـ ‌ه هونـه‌ری بونیاتنانــی‬ ‫تا به‌رخۆدانی نه‌بێت ئازادی‪ ،‬یه‌كسانی سیاســه‌تی كاتــی پێشــنه‌كه‌وتوو ‌ه و‬ ‫كۆمه‌ڵگــه‌ی كــورد له‌مــ ‌ه بــێ بــه‌ش مــاوه‌‪،‬‬ ‫و دیموكراسیش پێك نایه‌ت و له‌م‬ ‫ئه‌مــه‌ش بووه‌تــ ‌ه هــۆكاری زۆر شكســت‬ ‫الیه‌نه‌و ‌ه هه‌نگاو هه‌ڵناگیردرێت‪.‬‬ ‫و له‌ناوچــوون‪ ،‬رێــگای بــۆ زۆر هێــرش‬ ‫پێش ئه‌وه‌ی بڕزێ و پارچ ‌ه ببێت‪،‬‬ ‫كردۆتــه‌وه‌‪ .‬له‌ئاگــری مــرۆڤ ده‌توانــێ‬ ‫نمونه‌یه‌كــی وه‌هــا بــاس بــكات؛ "باوكــی‬ ‫ئاستی ئه‌خالقی و سیاسه‌تی‬ ‫رنــدێ خــان‪ ،‬واتــا مه‌حمــه‌د ئاغــا یه‌كێــك‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش دیار نابێت‪ ،‬به‌رامبه‌ر‬ ‫لــ ‌ه پێشــه‌نگه‌كانی ســه‌رهه‌ڵدانی خــه‌رزان‬ ‫ب ‌ه داگیركاری‪ ،‬ده‌سه‌اڵتخوازی‬ ‫بــوو‪ .‬رۆژێــك لــ ‌ه رۆژان له‌ســه‌رده‌می‬ ‫ســه‌رهه‌ڵدان دا كاتێــك نزیكــی شكســت‬ ‫ئاسته‌نگی پێش ناكه‌وێت‪ .‬سیاسه‌ت‬ ‫ده‌بێتــه‌وه‌‪ ،‬بانگــی زانــای كــورد شــێخ‬ ‫هونه‌ری ئازادییه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش له‌م‬ ‫عبــدول گوقــوس ده‌كات و پرســیار ده‌كات‪:‬‬ ‫چه‌مكه‌ مێژوویی ‌ه سه‌رچاوه‌ی خۆی‬ ‫"ئـه‌ی شــێخ هــۆكاری شكســتی مــن چیبــوو؟"‬ ‫شــێخ لــ ‌ه وەاڵمــدا ده‌ڵــێ‪" :‬به‌ڵــێ مه‌حمــه‌د‬ ‫ده‌گرێت‪.»...‬‬ ‫ئاغــا‪ ،‬دوو شــت هه‌ی ـ ‌ه ك ـ ‌ه ده‌بن ـ ‌ه هــۆكاری‬ ‫ســه‌ركه‌وتنی مــرۆڤ؛ یــه‌ك رێكخســتن ‌ه و‬ ‫ئــه‌وی دیكــه‌ش سیاســه‌ته‌‪ .‬هه‌ردووكیشــیان‬ ‫له‌گـه‌ڵ ئێمـ ‌ه نییـ ‌ه و له‌هـه‌ر دوویــان بــێ بـه‌ش ماویــن‪ .‬ئێمـ ‌ه لـ ‌ه شـه‌ڕدا‬ ‫شكســتمان نه‌خــوارد‪ ،‬به‌ڵكــوو له‌بـه‌ر الوازی ئــە ‌و دوو الیـه‌ن شكســتمان‬ ‫هێنــا"‪ .‬شكســتی خۆیــان ل ـ ‌ه نه‌بوونــی سیاس ـه‌ت و رێكخســتندا دەبینــن‬ ‫و ئــه‌م هــه‌ردوو بابه‌تــه‌ش وه‌ك هــۆكاری بنەڕەتــی شكســت ده‌بینــن‬ ‫و هۆکارەکانیــش ڕاســتن‪ .‬لــ ‌ه زۆرینــه‌ی عســیانه‌كاندا یه‌كێــك لــ ‌ه‬ ‫هۆكاره‌كانــی شكســت هێنانمــان پێشــنه‌كه‌وتنی هونــه‌ری سیاســه‌ته‌‪.‬‬ ‫ســه‌رچاوه‌ی بنچینەییــش نامۆبوونمانــ ‌ه لــ ‌ه كۆمه‌ڵگه‌كه‌مــان‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫رێبــه‌ر ئاپــۆ ســه‌ره‌تا تاقیكردنه‌وه‌كانــی‬ ‫كۆمه‌ڵگـه‌ی خــۆی‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه شــێویه‌كی گشــتی‬ ‫تاقیكردن ـه‌وه‌ی گه‌لــی رۆژهه‌اڵتــی ناوه‌ڕاســت‬ ‫به‌تایبــه‌ت ئــه‌و گه‌لــه‌ی كــ ‌ه ڕووبــه‌ڕوی‬ ‫كۆمه‌ڵكــوژی هاتــوون نمونــه‌ی گه‌لــی‬ ‫ئه‌رمه‌نــی و ئاســوری هه‌ڵســه‌نگاند‪ ،‬قــووڵ‬ ‫بــوه‌و ‌ه و ئه‌زمونــی مه‌زنــی لــێ وه‌رگرتــن‪.‬‬ ‫بۆیـ ‌ه رێبـه‌ر ئاپــۆ پێشـه‌نگێك بــوو كـ ‌ه توانــی‬ ‫سیاســه‌تی كۆمه‌اڵیه‌تــی بــ ‌ه شــێویه‌كی‬ ‫قــووڵ و ته‌ندروســت پێــش بخــات و وه‌ك‬ ‫هونــه‌ری ژیــان لــ ‌ه پێشخســتنی كۆمه‌ڵگــه‌دا‬ ‫بــه‌كاری هێنــاو ‌ه و پێشكه‌شــی كۆمه‌ڵگــه‌ی‬ ‫كــردووه‌‪ ،‬لــه‌م بــواره‌ش دا خــاوەن ره‌نجــی‬ ‫زۆر و كــردا ‌ر بــووه‌‪ .‬رێبه‌رێتــی سیاســه‌ت‬ ‫وه‌ك هونــه‌ری خوه‌داوه‌نــدی ده‌بینــێ كــ ‌ه لــ ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵگــ ‌ه دزراوه‌‪ .‬وه‌ك مه‌رجــی ئه‌ساســی‬ ‫ئــازادی كۆمه‌ڵگــ ‌ه و بابه‌تێــك كــ ‌ه نه‌بێــت‬ ‫نابێــت‪ ،‬شــرۆڤ ‌ه کــردو هه‌ڵیســه‌نگاند‪.‬‬ ‫"سیاســه‌تی ڕاســت لــ ‌ه پێناســه‌ی خۆیــدا‬ ‫شــاردراوه‌یه‌‪ .‬ده‌ره‌وه‌ی ئــازادی‪ ،‬یه‌كســانی و‬ ‫دیموكراســی هیــچ وشــه‌یه‌كی دیكــ ‌ه ناتوانــێ‬ ‫باســی به‌رژه‌وه‌نــدی كۆمه‌اڵیه‌تــی بــكات‪.‬‬ ‫ئه‌وكاتــ ‌ه لــ ‌ه ئه‌ســاس دا سیاســه‌ت ده‌بێتــ ‌ه‬ ‫چاالكــی كۆمه‌اڵیه‌تــی لــ ‌ه هــه‌ر بارودۆخێــك‬ ‫دا‪ .‬هه‌روه‌هــا چاالكــی هه‌بوونــی ئــازادی‪،‬‬ ‫یه‌كســانی و دیموكراســییه‌‪ .‬ئه‌ركــی ئه‌خــاق‬ ‫خه‌باتــە بــۆ بەباشــی پێکهێنانــی ژیــان‌‪.‬‬ ‫ئه‌گــه‌ر وه‌هــا بێــت‪ ،‬خه‌باتــی سیاســه‌ت‬ ‫وه‌ك خه‌باتێكــی بــاش ســه‌یركراوه‌‪ .‬ئه‌گــه‌ر‬ ‫ســه‌رنج بده‌ینــ ‌ه سیاســه‌ت لــ ‌ه الیه‌نــی‬ ‫ئه‌خالقیــه‌و ‌ه و بگــر ‌ه زۆرتریــش لــ ‌ه خــۆ‬ ‫ده‌گرێــت‌‌‪ .‬دیتنــی كاری بــاش ئاســان نییـه‌‪ .‬بۆ‬ ‫دیتنــی كاری باش پێویســت ‌ه لـ ‌ه كار تێبگه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌و كار ‌ه بناســین‪ ،‬یاخود زانســتی تێگه‌یشــتن‬ ‫پێویســته‌‪ .‬هه‌روه‌هــا كاری بــاش لێكۆڵینــی‬ ‫ده‌وێــت‪ .‬ئه‌گـه‌ر وشـه‌ی باشــیش له‌سـه‌ر ئـه‌م‬ ‫لێكۆڵین ـ ‌ه زیــاد بكه‌یــن ئ ـه‌و كات ـ ‌ه پێویســتی‬ ‫زانینیــش ئاشــكرا ده‌بێــت‪ .‬وه‌ك ده‌زانیــن‬ ‫سیاســه‌ت هونه‌رێكــی زه‌حمه‌تــه‌‪ .‬كاتێــك‬

‫ده‌ڵێــن كۆمه‌ڵگــه‌ی ئه‌خالقــی و سیاســی‬ ‫باســی پێــش زاییــن ناكه‌یــن‪ .‬باســی سروشــتی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تــی كــ ‌ه چه‌نــده‌ش كات تێپــه‌رێ‬ ‫هـه‌ر خۆسـه‌ری و هه‌بوونــی خــۆی ده‌پارێــزێ‪.‬‬ ‫چه‌نــده‌ش تێپ ـه‌ڕێ‪ ،‬بــڕزێ و پارچ ـه‌ش بێــت‬ ‫دیســان هـه‌ر كۆمه‌ڵگـه‌ی ئه‌خالقــی و سیاســی‬ ‫هه‌یــه‌‌‪ .‬هه‌تــا سروشــتی كۆمه‌اڵیه‌تــی هه‌بێــت‬ ‫ئــه‌وی تریــش هه‌یــه‌‪ .‬چه‌مكــی سیاســه‌تیش‬ ‫پێــش ئــه‌وه‌ی سیاســه‌ت بــڕزێ و پارچــ ‌ه‬ ‫ببێــت‪ ،‬ئــازاد‪ ،‬یه‌كســان و دیموكراتیــك‬ ‫كــراون‪ .‬سیاسـه‌ت وه‌ك به‌رخۆدانــی یه‌كینـه‌ی‬ ‫شارســتانی دیموكراتیــك واتــاداره‌‪ .‬چونكـ ‌ه تا‬ ‫به‌رخۆدانــی نه‌بێــت ئــازادی‪ ،‬یه‌كســانی و‬ ‫دیموكراســیش پێــك نای ـه‌ت و ل ـه‌م الیه‌ن ـه‌و ‌ه‬ ‫هه‌نــگاو هه‌ڵناگیردرێــت‪ .‬پێــش ئــه‌وه‌ی‬ ‫بــڕزێ و پارچــ ‌ه ببێــت‪ ،‬ئاســتی ئه‌خالقــی و‬ ‫سیاســه‌تی كۆمه‌اڵیه‌تیــش دیــار نابێــت‪،‬‬ ‫به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه داگیــركاری‪ ،‬ده‌ســه‌اڵتخوازی‬ ‫ئاســته‌نگی پێــش ناكه‌وێــت‪ .‬سیاســه‌ت‬ ‫هونــه‌ری ئازادییــه‌‪ .‬ئــه‌وه‌ش لــه‌م چه‌مكــ ‌ه‬ ‫مێژووییــ ‌ه ســه‌رچاوه‌ی خــۆی ده‌گرێــت‪."...‬‬ ‫پەیوه‌ندی هه‌ست و سیاسه‌ت‬ ‫له‌ســه‌رده‌می كۆمه‌ڵگــه‌ی سروشــتی دا‪،‬‬ ‫لــ ‌ه پێشــكه‌وتنی دامــوده‌زگای كۆمه‌اڵیه‌تــی‬ ‫هه‌ســت و ســۆزی مرۆڤــه‌كان به‌كاریگــه‌ر‬ ‫بــوون‪ .‬چونكـ ‌ه هێــزی دینامیــك و چــاالك كـ ‌ه‬ ‫له‌ســه‌ر ژیــری مــرۆڤ كاریگــه‌ری هه‌بــوو‪،‬‬ ‫هه‌ســت و ســۆزبوون‪ .‬گرنگیــش نــرخ دایینــه‌‬ ‫بــه‌م بابه‌تانــه‌‪ .‬له‌ڕاســتی دا مرۆڤــه‌كان لــه‌و‬ ‫ســه‌رده‌مانه‌دا نه‌یانده‌توانــی دوور لــه‌و‬ ‫نرخان ـ ‌ه بژیــن‪ .‬ئه‌گ ـه‌ر وه‌هــاش ده‌ستنیشــان‬ ‫بكه‌یــن‪ ،‬ڕه‌نگــ ‌ه هه‌ڵــ ‌ه نه‌بێــت‪ .‬كۆمه‌ڵگــه‌ی‬ ‫مرۆڤایه‌تــی جــاری یه‌كــه‌م سیاســه‌تیان‬ ‫بــ ‌ه هه‌ســتی خۆیــان پێشخســتوه‌‪ .‬نمونــ ‌ه‬ ‫به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه كاره‌ســاتی سروشــتی تووشــی‬ ‫تــرس بوونــ ‌ه و به‌رامبــه‌ر بــه‌و كاره‌ســاتان ‌ه‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪19‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫چاره‌س ـه‌ریان خۆڵقانــدوه‌‪ .‬ئه‌گ ـه‌ر سیاس ـه‌ت نییــه‌‪ .‬شــێوازی خوڵقــكاری جه‌وهــه‌ری‬ ‫وه‌ك چاره‌ســه‌ری كێشــه‌ی گــه‌الن‪ ،‬هونــه‌ری كۆمه‌ڵگــ ‌ه نییــه‌‪ .‬سیســته‌می كاپیتالیســت‬ ‫گفتوگــۆ و ئه‌نجامــی گفتۆگــوه‌كان ببینیــن‪ ،‬كۆمه‌ڵگـه‌ی لـ ‌ه سیاسـه‌ت بــێ بـه‌ش كــردوه‌‪،‬‬ ‫ئــه‌و كاتــ ‌ه پێشخســتنی ئــه‌م چاره‌ســه‌ریان ‌ه ئ ـه‌م زانســت ‌ه نامۆبوونــی سیاس ـه‌ت له‌س ـه‌ر‬ ‫ده‌بێتــ ‌ه پێكهێنانــی سیاســه‌ت‪ .‬لــه‌و كاتــه‌دا كۆمه‌ڵگــ ‌ه ده‌ســه‌پێنێ‪ .‬هه‌روه‌هــا هونــه‌ری‬ ‫سیاســه‌ت بــ ‌ه شــێوه‌یه‌كی ڕاســت و واتــادار پێشخســتنی سیاســه‌ت و هێــزی ئه‌خالقــی‬ ‫پێناســه‌كراوه‌و كۆمه‌اڵیه‌تــی بــوو‪ ،‬له‌پێنــاو بونیاتنانــی كۆمه‌ڵگــ ‌ه ده‌دزێ و بــ ‌ه جێــگای‬ ‫كۆمه‌ڵگــ ‌ه هونــه‌ری ئــازادی بــوو‪ ،‬وه‌ك ئــه‌وه‌ش تێگه‌یشــتنێكی هه‌ڵــ ‌ه پێشــده‌خات‪.‬‬ ‫ئێســتا بــێ نــاوه‌ڕوك نه‌كرابــوو و به‌الرێــدا له‌ئه‌نجــام دا هه‌موومــان له‌گــه‌ڵ ئــه‌م‬ ‫تێگه‌یشــتن ‌ه هه‌ڵه‌یــ ‌ه ڕاهاتوویــن‪ ،‬و تێــر‬ ‫نه‌ڕۆیشــتبوو‪.‬‬ ‫پێكهاتــه‌ی‬ ‫كراویــن‪.‬‬ ‫لــ ‌ه مێــژوودا كۆنتــر لــ ‌ه‬ ‫ئێمــ ‌ه له‌ســه‌ر ئــه‌و فكــر‬ ‫مــرۆڤ‪،‬‬ ‫پەیوه‌نــدی‬ ‫پێویسته‌ به‌رده‌وام‬ ‫و هه‌ســتان ‌ه له‌الیــه‌ن‬ ‫پەیوه‌نــدی هه‌ســت ـ‬ ‫به‌بیر بێنین كه‌ هه‌ست و‬ ‫سیســته‌مه‌و ‌ه شــێوه‌ی‬ ‫سیاســه‌ته‌‪ .‬یه‌كه‌میــن‬ ‫ئه‌قڵ ئیدئالیزه‌ نه‌كه‌ین‬ ‫گرتــووه‌‪ ،‬و ئێمــه‌ش‬ ‫كۆمینــی كۆمه‌اڵیه‌تــی‬ ‫ڕووبــه‌ڕوی ئــه‌م ڕاســتیه‌‬ ‫بەهه‌ســت و ســۆزی‬ ‫یانیش راینه‌وه‌ستێنین‪.‬‬ ‫له‌گــه‌ڵ‬ ‫هاتوویــن‪.‬‬ ‫خۆیــان بــ ‌ه به‌رفراوانــی‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌ كێشه‌‬ ‫پێناســه‌ی ئــه‌م دۆخــه‌دا‬ ‫و قوواڵیــی ده‌ژیــن‬ ‫ده‌توانیــن له‌ســه‌ره‌تادا‬ ‫كۆتاییــش‬ ‫تــا‬ ‫و‬ ‫بناخه‌یه‌كانی ژیان‬ ‫هوشــیاری پێشــبخه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌یــان ده‌زانــی و‬ ‫هاوكاری‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫‌توانین‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫له‌گـه‌ڵ ئـه‌م هوشــیاریه‌ش‬ ‫تێده‌گه‌یشــتن‪ .‬له‌گــه‌ڵ‬ ‫ئه‌قڵ و هه‌ست‬ ‫خۆمــان لــه‌م دۆخــ ‌ه‬ ‫تێپه‌ڕبوونــی كاتــدا بــ ‌ه‬ ‫ڕزگار بكه‌یــن‪ .‬چونكــ ‌ه‬ ‫زانســتی‬ ‫شــێوه‌یه‌كی‬ ‫چاره‌سه‌ری پێشبخه‌ین‪.‬‬ ‫له‌گــه‌ڵ ئــه‌م تێگه‌یشــتن ‌ه‬ ‫زۆرتــر هه‌ســته‌كانیان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫پێك‬ ‫‌ردوویان‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫هه‌ڵه‌یــ ‌ه كــ ‌ه لــ ‌ه ئێمــه‌دا‬ ‫و‬ ‫هه‌ڵســه‌نگاند‬ ‫پێشــكه‌وتوو ‌ه بــه‌رده‌وام‬ ‫ـی‬ ‫ـ‬ ‫‌كات‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ـرد‪.‬‬ ‫شــرۆڤه‌یان كـ‬ ‫به‌كار بهێنین‪ .‬واتا‬ ‫هه‌ســتی ئێمــ ‌ه برینــدار‬ ‫هه‌بوونــی خۆیــان و‬ ‫هێزی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ین‬ ‫ه‬ ‫بیك‬ ‫‌توانین‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ده‌كات‪ ،‬بێ هێزمان ده‌كات‬ ‫هه‌تــا قۆناخێــك كــ ‌ه‬ ‫سیاسه‌ت‪.‬‬ ‫و به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه سیاســی‬ ‫پێــش لــه‌وه‌ی بیــر لــ ‌ه‬ ‫بوونــی هه‌ســته‌كانمان‬ ‫هه‌ســت و ســۆزی خۆیــان‬ ‫ئا ســته‌نگه‌‪.‬‬ ‫بكه‌نــه‌وه‌‪ ،‬تێگه‌یشــتنی‬ ‫ی ده‌ســه‌اڵتداری‬ ‫خۆیــان لــ ‌ه سیاســه‌ت پێــش خســت‪ ،‬لــ ‌ه نێــو سیســته‌م ‌‬ ‫سیاســه‌تیان پــه‌ر ‌ه پێــدا‪ .‬لــه‌رۆژی ئه‌مــڕۆدا كاپیتالیســت دا كـ ‌ه ئه‌م تێگه‌یشــتن ‌ه بـه‌رده‌وام‬ ‫پەیوه‌نــدی نێــوان هه‌ســت و سیاســه‌ت بـه‌كار دێــت‪ ،‬هـه‌ر گوتنێكــی له‌سـه‌ر هه‌ســت‬ ‫له‌یــه‌ك دابــڕاوه‌‪ .‬هــه‌ردوو الیــه‌ن له‌یــه‌ك و سیاســه‌ت بــ ‌ه زۆر و كه‌مــه‌و ‌ه هــه‌ر بــه‌م‬ ‫نامــۆن‪ ،‬دژ به‌یه‌كتــر بــه‌كار هاتــوون‪ .‬ڕه‌نگه‌یــه‌؛ "لــ ‌ه سیاســه‌تدا جێــگای هه‌ســت‬ ‫ئــه‌م رێبــاز ‌ه كــ ‌ه ئه‌قــڵ و هه‌ســت له‌یــه‌ك نییــه‌‪ .‬نابێــت! ئه‌گــه‌ر گــوێ لــ ‌ه هه‌ســت‬ ‫نامــۆ ده‌كات‪ ،‬ڕاســتی كۆمه‌ڵگــه‌ی سروشــتی بگــری لــ ‌ه سیاســه‌تدا ســه‌ركه‌وتوو‬ ‫‪20‬‬

‫نابیــت‪ .‬ئه‌گــه‌ر هه‌ســتت به‌هێــزه‌‪ ،‬چ ئیشــت‬ ‫لــ ‌ه سیاســه‌تدایه‌؟ مرۆڤێكــی ســۆزداری‪،‬‬ ‫پەیوه‌ندیــت له‌گـه‌ڵ سیاسـه‌ت دا نییـه‌‪ .‬ئه‌گـه‌ر‬ ‫ده‌ته‌وێــت سیاسـه‌ت بكـه‌ی‪ ،‬پێویســت ‌ه هه‌ســت‬ ‫و ســۆز به‌الیه‌كـه‌و ‌ه بنێــت"‪ .‬یانیــش ئه‌وانـه‌ی‬ ‫فێڵبــاز كــ ‌ه ئێمه‌یــان داگیركــردوه‌‪ ،‬ده‌ڵێــن؛‬ ‫"بــۆ ئـه‌وه‌ی كه‌ســێك لـ ‌ه رێــگا بـه‌ده‌ر بكـه‌ن‪،‬‬ ‫له‌بــواری ســۆزه‌و ‌ه له‌ســه‌ری ئیــش بكــه‌ن و‬ ‫بیخه‌نــ ‌ه كه‌میــن"‪ .‬ره‌نگــ ‌ه ئــه‌م كه‌مینــه‌ش‬ ‫پەیوه‌ندیكــی خۆشه‌ویســتی بێــت‪ ،‬بــه‌م‬ ‫ڕه‌نگ ـ ‌ه دونیــای مرۆڤ ـه‌كان ته‌نــگ و ســنوردار‬ ‫ده‌بێــت‪ ،‬مــرۆڤ ده‌بنــ ‌ه ئه‌ســیری هه‌ســت‬ ‫و ســۆزی خۆیــان‪ .‬ڕه‌نگــ ‌ه ئــه‌م كه‌مینــه‌ش‬ ‫به‌شــێوه‌یه‌كی له‌خۆبایــی بــوون بێــت‪،‬‬ ‫یانیــش بـ ‌ه پێچه‌وانـ ‌ه خۆبچــووك دیتــن بێت‪.‬‬ ‫ب ـه‌م ڕه‌نگ ـ ‌ه یــاری ب ـ ‌ه هه‌ســتی مرۆڤه‌كان ـه‌و ‌ه‬ ‫ده‌كـه‌ن و مــرۆڤ لـ ‌ه تێكۆشــان بۆ گه‌یشــتن ب ‌ه‬ ‫هه‌ســتێكی م ـه‌زن و به‌نــرخ دوور ده‌خه‌ن ـه‌وه و‬ ‫دایبده‌بــڕن‪ .‬یــاری بـ ‌ه هه‌ســتی مــرۆڤ ده‌كـه‌ن‪.‬‬ ‫یانیــش ڕه‌نگـ ‌ه بـ ‌ه هه‌ســتی رق‪ ،‬تمــوح‪ ،‬غرور‬ ‫و تۆڵهه‌ڵدانــی مــرۆڤ یــاری بكــه‌ن‪ .‬ئه‌مانــ ‌ه‬ ‫هه‌مــوو الیه‌كــی هه‌ســته‌‪ ،‬هــه‌ر كامه‌یــان‬ ‫بابه‌تێكــی جیــاوازن‪ .‬سیســته‌م ده‌توانــێ‬ ‫هه‌ركامه‌یــان بــ ‌ه الی خۆیــدا ببــات و زۆرتــر‬ ‫بـ ‌ه الرێــدا بیبــات‪ .‬ده‌توانــێ بیخاتـ ‌ه خزمه‌تــی‬ ‫خــۆی‪ .‬بـ ‌ه كورتــی لـه‌و كاتـه‌و ‌ه كـ ‌ه ئه‌قڵیه‌تــی‬ ‫فێڵبــاز و ده‌ســه‌اڵتدار و دەســەاڵت پەرســتیی‬ ‫پیــاو له‌ســه‌ر كۆمه‌ڵگــ ‌ه زاڵ بــوو ‌ه و هه‌تــا‬ ‫رۆژی ئه‌مــڕۆ پەیوه‌نــدی هه‌ســت ـ سیاســه‌ت‬ ‫ب ـ ‌ه شــێوازی جیــاواز س ـه‌یر كــراوه‪ ،‬یانیــش‬ ‫هه‌ســت بــێ ئه‌قــڵ كــراوه‌‪ ،‬یاخــود هه‌ســت‬ ‫وه‌ك كه‌میــن بینــراو ‌ه و ژێــر پــێ كــراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نــده‌ش هه‌نــدێ لــ ‌ه هه‌ســته‌كان‬ ‫توانیبێتــی بــ ‌ه به‌رخۆدانــی هه‌بوونــی خــۆی‬ ‫هه‌تــا رۆژی ئه‌مــڕۆ بــه‌رده‌وام بــكات‪ ،‬بــه‌اڵم‬ ‫حه‌قیقه‌تــی رۆژی ئه‌مڕۆمــان ئاشــكرایه‌‪ .‬لــ ‌ه‬ ‫تیــۆری سیاس ـه‌تی هێــزی دەســەاڵت په‌رســت‬ ‫ك ـ ‌ه پێشكه‌شــی كۆمه‌ڵگ ـه‌ی كــردووه‌‪ ،‬هه‌ســت‬ ‫جێــگای نییـه‌‪ ،‬بـه‌اڵم سیاسـه‌تی شۆڕشــگێڕی‬

‫بــێ هه‌ســت نابێــت‪ ،‬پێــش ناكه‌وێــت‪.‬‬ ‫كه‌ســێك ئه‌گــه‌ر گه‌له‌كــه‌ی خــۆش نه‌وێــت‪،‬‬ ‫له‌گــه‌ڵ خه‌یاڵــی ئــازادی گه‌له‌كــه‌ی و‬ ‫ئاشــتییه‌كی به‌ش ـه‌ره‌ف ن ـه‌ژی‪ ،‬ب ـ ‌ه غــروره‌و ‌ه‬ ‫شــانازی پێن ـه‌كات‪ ،‬ناتوانــێ سیاســی بێــت‪.‬‬ ‫بــۆ پێشــكه‌وتنی هه‌ســتی ئاشــتیخوازی‪،‬‬ ‫سیاســه‌ت‪ ،‬چاره‌ســه‌ری شــه‌ڕ‪ ،‬ئه‌ده‌بیــات و‬ ‫هونـه‌ر پێویســت ‌ه هه‌ســت و سیاسـه‌ت پێكـه‌و ‌ه‬ ‫بژیــن ‌و پێشــبكه‌ون‪.‬‬ ‫كاتێــك لــە هه‌مــوو الیه‌نه‌كانــی ژیانمــان‪،‬‬ ‫ڕاوه‌ســتانمان‪ ،‬هه‌بوونمــان و هــاوكات چاالكی‬ ‫دەڕوانیــن و هه‌ڵیده‌ســه‌نگێنین‪ ،‬پرســیاری‬ ‫یه‌كــه‌م كــ ‌ه پێویســت ‌ه لــ ‌ه خۆمــان بپرســین‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یــه‌؛ "لــ ‌ه ئه‌نجــام دا مــن چه‌نــد ‌ه‬ ‫ده‌ســتكه‌وتی فكــر و هه‌ســتی خۆمــم"‪ .‬لــ ‌ه‬ ‫نێــو هه‌ســت دا ونبــوون‪ ،‬ته‌نیــا له‌بــواری‬ ‫ســۆزداریه‌و ‌ه ســه‌یركردن‪ ،‬دروســت نه‌كردنــی‬ ‫هاوســه‌نگی نێــوان هێــزی هه‌ســت و فكــر‪،‬‬ ‫چه‌نــده‌ش هه‌ڵ ـ ‌ه بكرێــت‪ ،‬ب ـه‌اڵم له‌ناوبردنــی‬ ‫هه‌ســت‪ ،‬ڕاوه‌ســتاندن‪ ،‬ته‌نیــا س ـه‌یركردنێكی‬ ‫بــ ‌ه ئه‌قــڵ‪ ،‬بــۆ خــۆی ده‌بێتــ ‌ه هــۆكاری‬ ‫هەڵەکــردن‪ .‬پێویســت ‌ه بـه‌رده‌وام به‌بیــر بێنیــن‬ ‫كــ ‌ه هه‌ســت و ئه‌قــڵ ئیدئالیــز ‌ه نه‌كه‌یــن‬ ‫یانیــش راینه‌وه‌ســتێنین‪ .‬به‌رامبـه‌ر بـ ‌ه كێشـ ‌ه‬ ‫بناخه‌یه‌كانــی ژیــان ده‌توانیــن ب ـ ‌ه هــاوكاری‬ ‫ئه‌قــڵ و هه‌ســت چاره‌ســه‌ری پێشــبخه‌ین‪.‬‬ ‫هه‌ردوویــان پێكــه‌و ‌ه بــه‌كار بهێنیــن‪ .‬واتــا‬ ‫ده‌توانیــن بیكه‌ینـ ‌ه هێــزی سیاسـه‌ت‪ .‬زۆر جار‬ ‫هه‌یــ ‌ه كــ ‌ه ده‌رفه‌تــی بیركردنه‌وه‌مــان نامێنــێ‬ ‫و ناوه‌نــدی ژیــری ســۆزداری ده‌كه‌وێتــ ‌ه‬ ‫جووڵــه‌‪ .‬زۆر جاریــش هه‌یــ ‌ه هێــزی فكرمــان‬ ‫لـ ‌ه خه‌ونــدا یاخــود چــاالك نییـ ‌ه و بـ ‌ه ڕێــگای‬ ‫ســۆز‪ ،‬هه‌ســت پێكــردن‪ ،‬ڕه‌مــه‌ك‪ ،‬دیتنــی‬ ‫ده‌رونــی‪ ،‬خــه‌ون یانیــش هیــوا ـ خه‌یــاڵ‬ ‫په‌یامێكمــان پــێ ده‌دات‪ .‬ئه‌گ ـه‌ر مــرۆڤ خــۆی‬ ‫لــ ‌ه كاریگــه‌ری پۆزتیڤیــزم رزگار نــه‌كات‪،‬‬ ‫ناتوانــێ لــه‌و په‌یامانــه‌ی كــ ‌ه پارچه‌یه‌كــی‬ ‫وزه‌ی گه‌ردونییــه‌‪ ،‬تێبــگات‪ .‬ته‌نانــه‌ت‬ ‫ناتوانــێ هه‌بوونیــان بــاوه‌ڕ بــكات و لــه‌و‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪21‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‌وه‬ ‫په‌یامانــ ‌ه تێبــگات‪ .‬مــرۆڤ بیشــیخوێنێته ‌‌‬ ‫تێنــاگات‪ ،‬تێبــگات جیــدی ناگرێــت و پێــك‬ ‫نایــه‌ت‪ .‬بــه‌اڵم هه‌نــدێ كات هه‌یــ ‌ه كــ ‌ه‬ ‫تــرس‪ ،‬هه‌یه‌جــان‪ ،‬هه‌ســتی ســه‌ركه‌وتنی‬ ‫بــێ بنه‌مــا له‌دڵــی مرۆڤه‌كانــدا جێــگا‬ ‫ده‌گرێــت‪ ،‬لــ ‌ه ناخــی مرۆڤه‌كانــدا بــاو‬ ‫ده‌بێتــه‌وه‌‪ .‬ڕه‌نگــ ‌ه به‌شــی هه‌ڵخه‌ڵه‌تانــدن‬ ‫و فێڵبــازی تێــدا نه‌بێــت‪ ،‬ب ـه‌اڵم ل ـه‌م كات ـه‌دا‬ ‫ئــه‌وه‌ی كــ ‌ه پێویســت ‌ه خه‌بــات بــكات و زۆر‬ ‫ب ـ ‌ه خێرایــی رووناكــی بــۆ ئ ـه‌م دۆخ ـ ‌ه وه‌اڵم‬ ‫ببینێتـه‌وه‪ ،‬ژیــری شــیكاریه‌‪ ،‬ئه‌مـه‌ش كاری‬ ‫مه‌نتــق (لۆژیکــە)‪ .‬ئــه‌م كار ‌ه بیركردنــه‌وه‌ی‬ ‫خێــرا‪ ،‬هێــزی هه‌ســت ـ فكــر و بــ ‌ه خێرایــی‬ ‫به‌ڕێكخســتن كردنــی ده‌وێــت‪ .‬تێگه‌یشــتن‬ ‫لـه‌و كاتانـ ‌ه و ناســینی‪ ،‬و بـ ‌ه پێــی ئـه‌وه‌ش‬ ‫بڕیارێكــی خێــرا و هه‌نگاوهه‌ڵگرتــن ده‌بێتــ ‌ه‬ ‫هونــه‌ری سیاســه‌ت‪ .‬ئــه‌و كه‌ســانه‌ی كــ ‌ه‬ ‫بــ ‌ه قوواڵیــی و به‌رفراوانــی هه‌ســت بــ ‌ه‬ ‫ڕاســتیه‌كان ده‌كــه‌ن‪ ،‬بــ ‌ه پێــی ئــه‌وه‌ش‬ ‫هه‌نــگاو هه‌ڵده‌گــرن‪ ،‬لــ ‌ه هێــزی هه‌ســت‬ ‫و ئه‌قــڵ تێده‌گــه‌ن‪ ،‬ئــه‌و تێگه‌یشــتنان ‌ه بــ ‌ه‬ ‫پێــی شــوێن و كات به‌باشــی بـه‌كار ده‌هێنــن و‬ ‫ده‌گه‌نـ ‌ه ئـه‌و ئه‌نجامـ ‌ه كـ ‌ه مرۆڤــی سیاســین‪.‬‬ ‫هه‌روه‌هــا ئه‌مـ ‌ه ده‌بێتـ ‌ه مرۆڤێــك كـ ‌ه هه‌مــوو‬ ‫حه‌قیقه‌تــی ژیــان و كێشــه‌كانی ژیــان لــ ‌ه‬ ‫هه‌بوونــی خــۆی دا ببینێتــه‌وه‌‪ ،‬بیكاتــ ‌ه‬ ‫به‌شــێك لــ ‌ه ناســنامه‌كه‌ی و چاره‌ســه‌ری‬ ‫هونــه‌ری سیاســی پێشــكه‌ش بــكات‪.‬‬ ‫هه‌ســت و فكــری ئێمـه‌‪ ،‬ئاســتی ژیانی ئــازاد‪،‬‬ ‫دیموكراتیــك و ئاشــتی ـ ئــازادی ده‌ستنیشــان‬ ‫ده‌كات‪ .‬تێكۆشــان لــ ‌ه فكــر و هه‌ســت دا‬ ‫به‌نــرخ ده‌كات‪ .‬ئایــا ئێم ـ ‌ه چه‌نــد ‌ه ده‌توانیــن‬ ‫ئ ـه‌و هه‌ســت و فكــرەی خۆمــان ك ـ ‌ه ئه‌وه‌نــد ‌ه‬ ‫به‌كاریگــه‌رن‪ ،‬هه‌ســت پێبكه‌یــن‪ .‬یانیــش‬ ‫ل ـ ‌ه هه‌ســت و فكــری خۆمانــدا چه‌نــد ‌ه جێــگا‬ ‫ده‌ده‌ین ـ ‌ه ئ ـه‌و الیانان ـه‌‪ .‬ئایــا ئ ـه‌و هه‌ســتان ‌ه‬ ‫لــ ‌ه گۆشــه‌یه‌كی فكــر و هه‌ســتدا جێگایــان‬ ‫پــێ ده‌به‌خشــین یانیــش لــ ‌ه ناوه‌نــدی فكــر‬ ‫و هه‌ســته‌كانماندا؟ ئایــا ده‌توانیــن ئــه‌و‬

‫دیاردان ـ ‌ه ك ـ ‌ه ل ـ ‌ه فكــردا جێگایــان نیی ـه‌‪ ،‬ل ـ ‌ه‬ ‫هه‌ســتی خۆمــان دا جێگایــان بده‌ینــێ؟ یانیش‬ ‫ئــه‌وه‌ی كــ ‌ه لــ ‌ه هه‌ســت دا جێــگای نه‌بــوو‪،‬‬ ‫ئایــا ده‌توانیــن لـ ‌ه فكــردا بـ ‌ه جێــگای بكه‌یــن؟‬ ‫ئه‌گ ـه‌ر دونیــای هه‌ســتی خۆمــان ب ـ ‌ه چــاوی‬ ‫دڵ ســه‌یر و لێكۆڵیــن بكه‌یــن‪ ،‬ده‌بینیــن‬ ‫كــ ‌ه هه‌نــدێ به‌رمــاوه‌ی به‌الرێــدا چــووی‬ ‫وشــك‪ ،‬فاناتیك(قبوڵكردنــی بــێ شــه‌رت‬ ‫و مــه‌رج بــ ‌ه هه‌مــوو باشــی و خراپیــه‌وه‌‌)‪،‬‬ ‫خــراپ لــ ‌ه ناوه‌نــدی خۆشه‌ویســتی و‬ ‫تووڕه‌بوونــی خۆیــدا جێگایــان پێــداوه‌‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم لــ ‌ه هه‌مــان كاتــدا ده‌بینیــن كــ ‌ه بــ ‌ه‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تانێكــی مــه‌زن جێگامــان پێــداوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تانێكــی مه‌زنــ ‌ه و ئاڵوگــۆڕی‬ ‫ئه‌وانــه‌ش زه‌حمه‌تــه‌! بــه‌اڵم ده‌زانیــن‬ ‫چه‌نــد ‌ه هه‌ســتی به‌الرێداچــوو‪ ،‬چه‌نــده‌ش‬ ‫بیركردنــه‌وه‌ی گرێــدراو بــه‌م هه‌ســتان ‌ه‬ ‫له‌ســه‌ر ژیانمــان كاریگــه‌ری خراپیــان‬ ‫هه‌یــه‌‪ .‬لــ ‌ه ڕه‌نــگاو ره‌نگــی و ده‌وڵه‌مه‌نــدی‬ ‫سروشــتی گه‌ردونــی و كۆمه‌ڵگــ ‌ه بــێ‬ ‫به‌شــمان ده‌هێڵــن‪ ،‬لــ ‌ه نه‌رمبوونــی ژیــری‬ ‫مــرۆڤ بــێ بـه‌ش ده‌هێڵــن‪ .‬بـه‌م ڕه‌نگـ ‌ه مــرۆڤ‬ ‫خــۆی ه ـه‌ژار ده‌كات‪ .‬جووڵ ـ ‌ه و پێشــكه‌وتنی‬ ‫ژیــان ده‌وه‌ســتێ‪ .‬هه‌روه‌هــا رێب ـه‌ر ئاپــۆ ب ـ ‌ه‬ ‫ده‌ســه‌اڵت ده‌ڵێــت؛ "هــه‌ر ده‌ســه‌اڵتێك واتــا‬ ‫ئه‌قڵێــك كـ ‌ه ڕاوه‌ســتاوه‌"‪ .‬لـ ‌ه ڕاســتی دا هـه‌ر‬ ‫هه‌ســت و له‌ژێركاریگــه‌ری ئــه‌م هه‌ســتانه‌دا‬ ‫ئــه‌و فكــره‌ی كــ ‌ه پێشــده‌كه‌ون‪ ،‬گرێــدراوی‬ ‫ئاســتی كه‌ســایه‌ته‌‪ ،‬بــه‌اڵم هــه‌ر فكــرو‬ ‫هه‌ســتێكیش كــ ‌ه پێشــده‌كه‌ون كه‌ســایه‌تیش‬ ‫ئه‌ســیر ده‌ك ـه‌ن‪ .‬سیاس ـه‌ت هون ـه‌ری ژیان ـه‌‪،‬‬ ‫هونــه‌ری ئازادییــه‌‪ .‬ئه‌گــه‌ر هه‌ســت له‌گــه‌ڵ‬ ‫سیاســه‌ت یــه‌ك بگــرن‪ ،‬هاوبــه‌ش بــن‬ ‫ده‌توانــن بـ ‌ه هاوئاهه‌نگــی پێشــبكه‌ون‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مــه‌ش ئاســته‌نگیه‌كان چاره‌ســه‌ر ده‌بــن و‬ ‫تێپه‌ڕده‌بێــت‪ .‬هاوئاهه‌نگــی نێــوان هه‌ســت‬ ‫و فكــر و به‌ڕێوه‌بردنیــان بــه‌م ئاهه‌نگــ ‌ه بــۆ‬ ‫خــۆی هونــه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئه‌گــه‌ر هه‌ســته‌كانمان و سیاســه‌ت لــ ‌ه‬ ‫‪22‬‬

‫ناســنامه‌ی ڕاســته‌قین ‌ه و واتــا دانه‌بڕیــن‪ ،‬پێشــبخه‌ین و ده‌ریببڕیــن‪.‬‬ ‫به‌كاریــان بهێنیــن‪ ،‬بــ ‌ه پەیوه‌نــدی رێبــه‌ر ئاپــۆ ده‌ڵێــت؛ " به‌ئاشــكرا ئاســتی‬ ‫هه‌ردووكیــان هونـه‌ری سیاســت وه‌ك هونـه‌ری هه‌ســت پێویســته‌‪ ،‬بــه‌اڵم پێویســت ‌ه ڕاســت و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نــدی ژیــان و گــه‌ردون تێبگه‌یــن‪ ،‬ب ـه‌س بێــت‪ .‬كوانــێ ئ ـه‌و هه‌ســته‌؟ بیــری لــێ‬ ‫له‌ئاســتی ئــه‌م ده‌وڵه‌مه‌ندیــه‌ش دا ده‌توانیــن بكه‌نــه‌و ‌ه غه‌مگینــی و ناراحه‌تیتــان هه‌یــه‌؟‬ ‫بـ ‌ه هه‌ســت پێكردنمــان هێــزی دڵ‪ ،‬رۆح و فكری ئه‌گــه‌ر هه‌بێــت به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه چییــه‌؟ بۆچــی‬ ‫خۆشــمان پێشــبخه‌ین‪ .‬سـه‌ره‌تا پێویســت ‌ه ئـه‌و ئێــو ‌ه بیــر لــ ‌ه الیه‌نــی مێژوویــی هه‌ســتی‬ ‫شــتانه‌ی ك ـ ‌ه ل ـ ‌ه بنه‌ماڵ ـه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگ ـ ‌ه و ئ ـه‌و غه‌مگینــی ده‌كه‌نـه‌وه‌؟ غه‌مگینــی بــۆ سروشــت‪،‬‬ ‫ناوه‌ندانـه‌ی كـ ‌ه تێیــدا ماویــن و فێــر بوویــن‪ ،‬بــۆ جیوگرافیــا‪ ،‬واڵت‪ ،‬گــه‌ل‪ ،‬منــداڵ‪ ،‬پیــر‬ ‫چــاوی پێــدا بخشــێنین و بیناســین‪ .‬كامــ ‌ه و به‌ســااڵچوو‪ ،‬پیــاو‪ ،‬بــۆ هــه‌ژار‪ ،‬شــێت‬ ‫هه‌ســت له‌ســه‌ر هه‌بوونــی مــن‪ ،‬ناســنامه‌ی و هــار و گرێــدراو بــ ‌ه ڕاســتی ئایــا هه‌ســتی‬ ‫مــن خــۆی ده‌رده‌بــڕێ و ڕه‌نگدانـه‌وه‌ی دەبێــت؟ ئێــو ‌ه پێــش ده‌كــه‌ون؟ له‌ڕاســتیدا پێویســت ‌ه‬ ‫پێویســت ‌ه ئ ـه‌م پرســیار ‌ه له‌خۆمــان بپرســین‪ .‬لێكوڵیــن له‌سـه‌ر هه‌ســتی ئێــو ‌ه بكرێــت‪ .‬بــۆ‪،‬‬ ‫لــ ‌ه درێژتریــن كاتــی مرۆڤایه‌تــی دا هه‌ســتی به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه چــی‪ ،‬چــۆن پێــش ده‌كه‌وێــت‪،‬‬ ‫هـه‌ر ‌ه ده‌وڵه‌مه‌نــد و ده‌مدرێــژ كامـ ‌ه بــوون؟ لـ ‌ه ب ـ ‌ه ئامانجــی چــی؟ ئ ـه‌م الیه‌نه‌شــی ناناســن‪.‬‬ ‫حافیزه‌(بیــرەوەری) هه‌ســتیاری و زیهنــی منــدا ئــه‌م هه‌ســت ‌ه ســنوردار و ته‌نگانــ ‌ه كــ ‌ه پــێ‬ ‫كامــ ‌ه هه‌ســت جێــگای گرتــوو ‌ه و كاریگــه‌ری ده‌ڵێــن هه‌ســتیاری‪ ،‬ئه‌ویــش به‌شــێوه‌یه‌كی‬ ‫له‌س ـه‌ر مــن هه‌ی ـه‌؟ چه‌نــد ‌ه له‌وان ـ ‌ه تێده‌گ ـه‌م؟ گشــتگیرو ســۆبژەکتیڤ ناتوانــێ ئێــو ‌ه‬ ‫كام ـ ‌ه ل ـ ‌ه هه‌ســته‌كانمان كاریگ ـه‌ری پۆزتیــڤ بگه‌ینێتــ ‌ه ئاســتی بۆچوونێكــی سیاســی و‬ ‫له‌ســه‌ر مــن پێشــده‌خه‌ن و وزه‌م پێــده‌ده‌ن؟ ته‌ندروســت‪ .‬كاردانــه‌وه‌ی سیاســی ئه‌گــه‌ر‬ ‫وه‌ك ئــه‌م پرســیاره‌ش بــ ‌ه شــێوه‌یه‌كی له‌ســه‌ر بنه‌مــای مافیــش بــن‪ ،‬دیســان‬ ‫نێگاتیــڤ (نەرێنــی) ده‌توانیــن وه‌هــا پرســیار ژه‌هــره‌‪ .‬كاردانــه‌و ‌ه یاخــود هاودڵیــش بێــت‪،‬‬ ‫بكه‌یــن‪ ،‬كامــ ‌ه الیه‌نــی هه‌ســتی خراپــی منــ ‌ه دیســان نابێــت‪ .‬لــ ‌ه سیاســه‌ت دا زۆر جێــگا‬ ‫كــ ‌ه وزه‌م لــێ ده‌گــرێ و لــ ‌ه كه‌ســایه‌تی منــدا بــۆ كاردانــه‌و ‌ه و هاودڵــی نییــه‌‪ .‬پره‌نســیپی‬ ‫نێگاتیــڤ ڕه‌نگدان ـه‌وه‌ی هه‌یــه؟ كام ـ ‌ه هه‌ســتی دیــار و ئۆبژه‌كتیــڤ ئه‌ساســن‪ .‬بــ ‌ه كیــن و‬ ‫مــن له‌گ ـه‌ڵ ئــازادی گه‌له‌ك ـه‌م‪ ،‬دیموكراســی‪ ،‬رق سیاســه‌ت نابێــت‪ .‬پێویســت ‌ه هه‌ســتی‬ ‫ئاشــتی تێكۆشــانی كۆمه‌اڵیه‌تــی به‌هێــز ده‌بــن تۆڵهه‌ڵــدان هه‌بــن‪ ،‬بــه‌اڵم ده‌بێــت له‌بیرتــان‬ ‫و مــۆڕاڵ ده‌گــرن؟ كامـ ‌ه هه‌ســت مــن لـ ‌ه نرخـ ‌ه نه‌چێــت كــ ‌ه گۆڕانــی بــه‌ره‌و سیاســه‌تیش‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیــه‌كان دوور ده‌خاتــه‌و ‌ه و بــه‌ره‌و هونــه‌ره‌"‪ .‬رێبه‌رێتیــش بــه‌م هه‌ڵســه‌نگاندن ‌ه‬ ‫دوا ده‌مبــات؟ لــه‌م بابه‌تــه‌دا زۆر پرســیار لــ ‌ه ئێم ـ ‌ه بانــگ ده‌كات بــۆ پێشخســتنی ئه‌لــف و‬ ‫ئارادایـ ‌ه كـ ‌ه پێویســت ‌ه بكرێــت‪ .‬زۆربوونــی ئه‌و بێــی ئــه‌م هونــه‌ره‌‪.‬‬ ‫پرســیاران ‌ه واتــا ده‌وڵه‌مه‌نــدی‪ ،‬بــێ ســنوری‬ ‫و جیــاوازی گــه‌ردون ـ ژیــان نیشــان ده‌دات‪.‬‬ ‫چونك ـ ‌ه ئه‌وه‌نــد ‌ه بــێ ســنوری و هه‌ڵبــژارده‌ی‬ ‫ئــازادی له‌ئارادایــه‌‪ ،‬پێویســت ‌ه خۆمــان لــه‌و‬ ‫هه‌ســت ‌ه ســنورداران ‌ه و ئه‌وانـه‌ی كـ ‌ه كۆتاییــان‬ ‫دیــاره‌‪ ،‬رزگار بكه‌یــن و لـ ‌ه ژیــان و تێكۆشــانی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تــی دا بتوانیــن هه‌ســت و فكــری‬ ‫جوانــی خۆمــان بــ ‌ه زانابوونێكــی هونــه‌ری‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪23‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫من‬ ‫عاشقی‬ ‫ئازادیم‬

‫ب ‌ه قه‌ڵه‌می رێزدار عه‌بدۆاڵ ئۆجاالن نووسراوه‌‬ ‫ل ‌ه كتێبی «عه‌شقی كورد» وه‌رگیراوه‌‪.‬‬ ‫ته‌نهــا به‌نــاو پارتێکــه‌‪ ،‬ئه‌گــه‌ر نــا ســه‌رتاپای گــوزار ‌ه لــ ‌ه ژیانێکــی‬ ‫نــوێ ده‌کات‪.‬‬ ‫لــ ‌ه ژیانێکیــش زیاتــر‪ ،‬شــه‌ڕێک ‌ه لــ ‌ه پێنــاو ئومێــددا و لــ ‌ه پــای‬ ‫ئه‌وانــ ‌ه ده‌کرێــت کــ ‌ه لــ ‌ه زووه‌و ‌ه له‌ده‌ســت چــوون‪ ،‬هیــچ ئامانــج و‬ ‫به‌هانه‌یه‌کیــان نه‌مــاو ‌ه و هێــز و توانایــان له‌ده‌ســت داوه‌‪ .‬به‌ڵــێ‬ ‫ش ـه‌ڕێک ک ـ ‌ه ته‌نان ـه‌ت ئه‌وان ـه‌ی زۆر ب ـ ‌ه خۆیــان ده‌نــازن نه‌یانتوانیــو ‌ه‬ ‫بــۆ به‌دیهێنانــی ته‌نهــا هه‌نگاوێکیــش بنێــن‪.‬‬ ‫هه‌مــوو کــه‌س به‌ســته‌ی فۆلکلــۆری تایبــه‌ت بــ ‌ه خۆیــان هه‌یــه‌‪،‬‬ ‫به‌ســته‌ی فۆلکلــۆری ئێمــه‌ش ئه‌مه‌یــه‌‪ .‬هه‌روه‌هــا هــه‌ر که‌ســ ‌ه و‬ ‫‪24‬‬

‫ئــاواز و گۆرانــی خۆیــان هه‌یــه‌و مه‌ســتان ‌ه‬ ‫بــه‌وه‌و ‌ه ڕێده‌کــه‌ن‪ ،‬گۆرانــی ئێمــه‌ش بــه‌م‬ ‫ڕه‌نگه‌یــه‌‪ .‬هــه‌ر ده‌ڕوا و درێــژه‌ی ده‌بێــت‪،‬‬ ‫قووڵده‌بێتــه‌وه‌‪ ،‬گــوێ ڕادێرێــت‪ ،‬گوێــی بــۆ‬ ‫ڕاده‌دێــرن و بــڕ ده‌کات و ده‌ڕوات‪ .‬گۆرانیه‌کــی‬ ‫ژیــان کــ ‌ه هێنــده‌ی تراژیدیــ ‌ه کۆمیدیشــه‌‪،‬‬ ‫هێنــده‌ی بـ ‌ه هه‌ژمه‌تـ ‌ه بـ ‌ه تــام و جۆشیشـه‌‪،‬‬ ‫هێنــده‌ی له‌ناوده‌بــات ده‌شــژێنێت‪...‬‬ ‫لـ ‌ه هـه‌ر ‌ه کۆنه‌که‌تانـه‌و ‌ه تــا هـه‌ر ‌ه نوێکه‌تــان‬ ‫ئــه‌و ئــاره‌زوو‪ ،‬هه‌ڵوێســت و هه‌نگاوانــه‌ی‬ ‫هه‌تانــ ‌ه لــ ‌ه پێوانێکــی دیاریکــراودا‬ ‫منیــش په‌یوه‌ندیــدار ده‌کات‪ .‬هه‌رچه‌نــد ‌ه‬ ‫ســه‌باره‌ت بــ ‌ه چۆنیه‌تــی ئــه‌م هه‌نگاوانــ ‌ه‬ ‫هه‌ندێــک زانایــی هه‌یــه‌‪ ،‬بــه‌اڵم زۆر دوور ‌ه‬ ‫لــه‌وه‌ی پێداویســتیه‌کان به‌جێبگه‌یه‌نێــت‬ ‫و ئــه‌م دووربوونــه‌ش ده‌بێتــ ‌ه مایــه‌ی‬ ‫مــردن و هه‌ژمــه‌ت لــ ‌ه که‌ســایه‌تیتاندا‪.‬‬ ‫ئه‌مــه‌ش به‌رجه‌ســت ‌ه بوونــی نموونــه‌ی‬ ‫به‌دینه‌هێنراوێکــ ‌ه لــ ‌ه که‌ســایه‌تیتاندا‪.‬‬ ‫لێــره‌دا ناڵێــم تاوانبــار تــۆ یــان یه‌کێکــی‬ ‫تــره‌‪.‬‬ ‫تاوانبــار لــ ‌ه قوواڵییه‌کانــی مێــژوودا‬ ‫شــاراوه‌ی ‌ه و لــ ‌ه مێــژ ‌ه مــردوو ‌ه و تــه‌واو‬ ‫بــوو ه‌‪.‬‬ ‫تاوانبــار ل ـ ‌ه داهاتوودای ـ ‌ه و ل ـ ‌ه بۆس ـه‌یه‌کدا‬ ‫خــۆی مــات داو ‌ه و چاوه‌ڕوانــه‌‪ .‬لــ ‌ه ناخــی‬ ‫تۆدایــ ‌ه و له‌وێــو ‌ه زه‌بــری لێداویــت‪ .‬ڕه‌نگــ ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یــان کــ ‌ه به‌ده‌ره‌وه‌یــ ‌ه بــ ‌ه ئاســانی‬ ‫تاوانبــار بکرێــت و ئه‌گــه‌ری ڕزگاربــوون‬ ‫لێــی هه‌بێــت‪ ،‬بــه‌اڵم هــه‌ر ‌ه زه‌حمه‌ته‌که‌یــان‬ ‫به‌ره‌نگاربوونــه‌وه‌ی ئــه‌و دوژمنه‌یــ ‌ه کــ ‌ه لــ ‌ه‬ ‫هه‌مــوو هه‌ڵســوکه‌ت و گووتنێکدایــه‌و لــ ‌ه‬ ‫ژێــر هــه‌زاران ده‌مامکــدا خــۆی شــاردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵــێ زه‌حمه‌تتریــن کار به‌ره‌نگاربوونــه‌وه‌ی‬ ‫دوژمنــی شــاراوه‌ی ناخــی ئێوه‌یــه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانــه‌ش الوازی‪ ،‬بــێ ئیراده‌یــی و‬ ‫دووربوونتانــ ‌ه لــ ‌ه تیژبــڕی چه‌مــک و‬ ‫ئــه‌و هه‌نگاوانــه‌ی پێویســت ‌ه بهاوێژرێــن‪.‬‬ ‫لــ ‌ه جێیه‌کــی چاوه‌ڕواننه‌کــراودا کۆتایــی‬ ‫هێنانـ ‌ه بـ ‌ه خۆتــان‪ ،‬ئه‌مانـ ‌ه ئـه‌و پارچانـه‌ی‬ ‫ئێــوه‌ن کــ ‌ه ڕه‌نگــ ‌ه لێیانتێنه‌گه‌یشــتبن و‬

‫لــ ‌ه هــه‌ر هه‌نگاوێکتانــدا ده‌بێتــ ‌ه به‌اڵیــه‌ک‬ ‫به‌ســه‌ر ما نه‌و ه‌‪.‬‬ ‫بۆچــی بــه‌م ڕه‌نگه‌یــه‌؟ بێگومــان کۆمه‌ڵگــ ‌ه‬ ‫یــان گــه‌ل و که‌ســێک کــ ‌ه دوژمنه‌کــه‌ی‬ ‫ته‌نهــا بــ ‌ه داگیرکــردن‪ ،‬ژێرده‌ســته‌کردن و‬ ‫قۆرغکردنــی بێ ســنووریه‌و ‌ه ڕانه‌وه‌ســتابێت‪،‬‬ ‫ته‌نانــه‌ت ئه‌وه‌شــی تێپه‌ڕکردبێــت کــ ‌ه واڵت‬ ‫و ڕاســتی کۆمه‌اڵیه‌تــی ئــه‌م گه‌لــ ‌ه تــا‬ ‫خــۆ به‌ده‌ســته‌وه‌دان بهێنێــت و جیاوازتــر‬ ‫لــ ‌ه هــه‌ر جۆرێکــی کۆیله‌کــردن کۆیلــه‌ی‬ ‫کردبێــت و له‌مان ـه‌ش زیاتــر ب ـ ‌ه په‌یڕه‌وێکــی‬ ‫جیاوازتــر وه‌هــای لــێ کردبێــت ک ـ ‌ه به‌هــۆی‬ ‫زۆرداریــه‌و ‌ه نــا به‌ڵکــو بــ ‌ه دڵخــوازی خــۆی‬ ‫به‌پێــی ئه‌مانــ ‌ه بــڕوات به‌ڕێــوه‌‪ ،‬ئــه‌و‬ ‫که‌ســایه‌تیه‌کی‬ ‫پێناســه‌کردنی‬ ‫کاتــ ‌ه‬ ‫وه‌هــاو شــیکردنه‌و ‌ه و کردنــی بــ ‌ه مــرۆڤ‬ ‫زۆر زه‌حمه‌تــه‌‪ .‬زۆر زه‌حمه‌تــ ‌ه کــ ‌ه بــ ‌ه واتــا‬ ‫و جوانیه‌کــی زۆره‌و ‌ه ژیانــی پــێ بده‌یــت‪.‬‬ ‫ئێســتا لــ ‌ه کوێــی ئــه‌م ڕاســتیه‌داین؟ هیــچ‬ ‫که‌ســێکتان ناتوانێــت بانگه‌شـه‌ی ئـه‌و ‌ه بــکات‬ ‫کـ ‌ه کـه‌م تــا زۆر خــۆی له‌مـ ‌ه ڕزگار کردبێــت‪.‬‬ ‫چونک ـ ‌ه ئ ـه‌و ڕووداوه‌ی ک ـ ‌ه پێــی ده‌گووترێــت‬ ‫نه‌فــره‌ت لێکراویــی هێنــد ‌ه ئاســان نییــه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌نگــ ‌ه ئــه‌وه‌ی لــ ‌ه ســه‌رده‌می ئه‌مــڕۆدا‬ ‫دڵمــان لــ ‌ه ڕیشــ ‌ه ده‌ردێنێــت و ده‌یــکات بــ ‌ه‬ ‫کۆڵــو و له‌ناومانده‌بــات و هه‌مــوو شــتێکمان‬ ‫له‌گــه‌ڵ خۆیــدا ڕاده‌ماڵێــت‪ ،‬پووخته‌یه‌کــی‬ ‫خه‌ســتی ئـه‌و ‌ه بێــت کـ ‌ه لـ ‌ه مێــژوودا به‌سـه‌ر‬ ‫زۆر گروپــی تریــش هاتــووه‌‪.‬‬ ‫ئـه‌م شـه‌ڕ ‌ه بـ ‌ه واتایه‌کی تر وشــیارکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئـه‌و هه‌ســتانه‌ی ‌ه کـ ‌ه لـ ‌ه ژێــر کاریگـه‌ری ئـه‌م‬ ‫ته‌مــ ‌ه تووڕه‌یه‌دایــن و ئه‌گــه‌ر بکرێــت ڕۆح‬ ‫بــ ‌ه بــه‌ردا کردنه‌وه‌یانــه‌‪ .‬خــۆ لــ ‌ه بارێکــدا‬ ‫ئه‌گــه‌ر نه‌خۆشــیه‌که‌ی کوشــند ‌ه بێــت ئــه‌وا‬ ‫س ـه‌ره‌نجامه‌که‌ی مردن ـه‌‪ .‬ده‌بێــت ئ ـه‌و ‌ه بــاش‬ ‫بزانــن کــ ‌ه به‌گوێــره‌ی پزیشــکیش ژیانێکــی‬ ‫که‌فتــه‌کار و ئیفلیــج په‌ســه‌ند نه‌کــراوه‌‪.‬‬ ‫ه ـه‌ر بۆی ـ ‌ه ب ـ ‌ه شــێوه‌یه‌ک ل ـ ‌ه ‪ PKK‬ڕوانیــن‬ ‫کـ ‌ه ته‌نهــا هێزێکــی سیاســیه‌و ب ‌ه وێنـه‌ی هه‌ر‬ ‫ئایدیۆلۆژیــا و سیاســه‌ت و ســه‌ربازییه‌کی‬ ‫دیکــ ‌ه خــۆی به‌ڕێوه‌ده‌بــات نزیکایه‌تیه‌کــی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪25‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫زۆر ڕووکــه‌ش و دوور ‌ه لــ ‌ه قووڵــی‪.‬‬ ‫ڕه‌نگ ـ ‌ه ئه‌مان ـ ‌ه الیه‌نــی ڕووخســاریی‬ ‫بابه‌ته‌کـ ‌ه یاخــود توێکڵــی پارێــزه‌ری‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی بێــت‪ .‬الیه‌نــی گه‌وهــه‌ر‬ ‫زیاتــر خاڵێکــی ده‌ستنیشــانکاره‌‪،‬‬ ‫یاخــود خــۆ گه‌یانــدن به‌گه‌وهــه‌ر‬ ‫لــ ‌ه پێشــتر و پێویســته‌که‌یانه‌‪.‬‬ ‫ئێــو ‌ه نــه‌ک هــه‌ر بــ ‌ه گه‌وهه‌ره‌کــه‌ی‬ ‫نه‌گه‌یشــتوون به‌ڵکــو له‌گــه‌ڵ‬ ‫الیه‌نــ ‌ه زه‌قه‌کانیشــیدا کــ ‌ه یه‌کێــک‬ ‫له‌وانــ ‌ه پێداگریکردنــ ‌ه له‌ســه‌ر‬ ‫ســه‌ربازیه‌کی ڕاســته‌قین ‌ه ناکۆکــن‪.‬‬ ‫ئاشــکرای ‌ه چ مردنتــان و چ ژیانتــان‬ ‫به‌پێــی ئ ـه‌م ڕێبــاز ‌ه نیی ـه‌‪ .‬ته‌نان ـه‌ت‬ ‫دیــار نیی ـ ‌ه ک ـ ‌ه بڕیارتــان بــۆ مــردن‬ ‫داو ‌ه یاخــود بــۆ ژیــان‪.‬‬ ‫ئێمــ ‌ه ویســتمان کــ ‌ه بڕیــاردان‬ ‫پێشــبخه ‌ین ‪.‬‬ ‫هێشــتاش درێــژ ‌ه بــه‌م تێــز و‬ ‫بانگه‌شــه‌ی ‌ه ده‌ده‌م‪ .‬زۆر بــاش‬ ‫ده‌زانــم کــ ‌ه ئه‌مــ ‌ه چه‌نــد مــن‬ ‫ده‌گرێتــه‌و ‌ه هێنــده‌ش تــه‌واوی‬ ‫کۆمه‌ڵگــ ‌ه و هه‌مــوو ئه‌وانــه‌ش‬ ‫ده‌گرێتــه‌و ‌ه کــ ‌ه ده‌یانه‌وێــت به‌پێــی‬ ‫بنه‌مــا مرۆییــه‌کان بجوڵێنــه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گــه‌ر ئه‌مــه‌ی مــن ده‌یڵێــم پێتــان‬ ‫نه‌کــرا ئــه‌وا به‌گوێــره‌ی بنه‌مــا‬ ‫و پێداویســتی ‌ه ســه‌ربه‌رزیه‌کانی‬ ‫بژیــن‪ .‬هیــچ نه‌بێــت لــ ‌ه دیــارده‌ی‬ ‫‪ PKK‬دا هــه‌ن‪ ،‬که‌واتــ ‌ه ده‌بێــت‬ ‫بزانــن ک ـ ‌ه بڕیاریــش ب ـه‌م جۆره‌ی ـه‌‪.‬‬ ‫زۆربه‌تــان نه‌یتوانیــو ‌ه له‌نــاو ‪PKK‬‬ ‫دا خــۆی بگه‌یه‌نێتــ ‌ه بڕیارێــک‪.‬‬ ‫لــ ‌ه پێنــاو چۆنێتــی هێنانــه‌دی‬ ‫مرۆڤێکــی گه‌وهه‌ریــی و ژیانێکــی‬ ‫مرۆییانــه‌دا چ بڕیارێــک دراوه‌؟ ئــه‌و‬ ‫بڕیارانــه‌ی کــ ‌ه داوتانــ ‌ه پــڕن لــ ‌ه‬ ‫که‌موکورتــی و سســتی‪ .‬بــێ دوودڵــی‬ ‫ئه‌مــ ‌ه دوور بوونــ ‌ه لــ ‌ه ئێمــ ‌ه و لــ ‌ه‬ ‫شــه‌ڕی ‪ PKK‬دا ڕێــگای له‌بــه‌رده‌م‬ ‫تراژیدیــا و کۆمه‌ڵێــک له‌ده‌ســتدانی‬

‫چاوه‌ڕواننه‌کــراو کردۆتــه‌وه‌‪ .‬لێــره‌دا‬ ‫ئه‌گـه‌ر خــۆم هه‌ندێک ل ‌ه پێداویســتی ‌ه‬ ‫مێژووییه‌کانــم به‌جێنه‌گه‌یاندایــ ‌ه‬ ‫ئه‌گــه‌ری ئــه‌و ‌ه هه‌بــوو بــ ‌ه‬ ‫هه‌ڵمه‌تێکــی دوژمــن تێکبشــکێنراینای ‌ه‬ ‫یاخــود گــه‌ر به‌ویــش نه‌بێــت بــ ‌ه‬ ‫به‌رچاوه‌وه‌یــ ‌ه کــ ‌ه بچووکتریــن‬ ‫دواکه‌وتییه‌کانتــان‬ ‫کاریگــه‌ری‬ ‫چــۆن لــ ‌ه هه‌مــوو ئــان و ســاتێکدا‬ ‫له‌ناوچوونمــان‬ ‫ڕووبــه‌ڕووی‬ ‫ده‌کاتــه‌وه‌‪.‬‬ ‫که‌واتــ ‌ه بڕیــاری ‪ PKK‬چۆنــه‌و‬ ‫به‌گوێــره‌ی ڕاســتینه‌ی ‪ PKK‬چــۆن‬ ‫بڕیارێــک بدرێــت؟‬ ‫ئــه‌م ســاڵ وه‌ک ســاڵێکی ســه‌ده‌ی‬ ‫بیســته‌م ســاڵی بڕیــاردان و ‪PKK‬‬ ‫یــی بوونێکــی‬ ‫داواکاریمان زۆر نیی ‌ه‬ ‫ڕ ا ســته‌قینه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئایــا بــۆ ئــه‌م لێتان‪ .‬ته‌نها ئه‌وه‌ند ‌ه‬ ‫مه‌به‌ســت ‌ه ڕێــز‬ ‫بتانتوانیایه‌ ک ‌ه‬ ‫خۆتــان‬ ‫لــ ‌ه‬ ‫خاوه‌نی هه‌ڵه‌کانتان‬ ‫ده‌گــرن‪ ،‬خــاوه‌ن‬ ‫بن و هێنده‌ به‌هێز‬ ‫و‬ ‫جددیــه‌ت‬ ‫لــ ‌ه‬ ‫هێــزن‪،‬‬ ‫بوونایه‌ک ‌ه ده‌ره‌قه‌تی‬ ‫هه ‌مو و شــی‬ ‫ئێمه‌ش بێن‪.‬‬ ‫گرنگتــر هێــزی‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌چاوخۆتاندا‬ ‫بڕ یا ر د ا نتــا ن‬ ‫هه‌یــه‌؟ چونکــ ‌ه‬ ‫هه‌نگاوێکی گه‌ور ‌ه‬ ‫ئه‌مــ ‌ه ئاڵۆزترین‬ ‫بڕ یــا ر ی ده‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌شتان‬ ‫تێدا نییه‌‪.‬‬ ‫سیاســیه‌‪ .‬بڕیار ‌ه‬ ‫بــۆ شــه‌ڕێکی‬ ‫زۆر ســه‌خت‪،‬‬ ‫بڕیــار ‌ه بــۆ بــ ‌ه ڕه‌ونه‌قتریــن ژیانــی‬ ‫ئــازاد‪ .‬ئامــاده‌ن لێبگه‌ڕێنــه‌و ‌ه و‬ ‫خۆتــان نه‌خه‌ڵه‌تێنــن و شــێلگیر‬ ‫بــن لــه‌م باره‌یــه‌وه‌؟ ئامــاده‌ن کــ ‌ه‬ ‫به‌پێــی شــێوازێکی ســه‌رکه‌وتووان ‌ه‬ ‫و ڕێکخراوانــ ‌ه بڕیــار بــده‌ن؟ بــ ‌ه‬ ‫ڕاســتی دڵنیــان لــه‌وه‌ی کــ ‌ه بــێ‬ ‫خۆخه‌ڵه‌تانــدن بــڕوا بــه‌و ‌ه ده‌کــه‌ن‬ ‫‪26‬‬

‫کــ ‌ه ئه‌گــه‌ر ژیانێــک هه‌بێــت بــه‌م بڕیــار ‌ه‬ ‫دێت ـه‌دی؟ کاتێــک بڕیارتانــدا ئیــدی ب ـ ‌ه هیــچ‬ ‫جۆرێــک نابێــت زه‌حمه‌تــی دروســت بکــه‌ن و‬ ‫بپاڕێن ـه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌هــا ســوێند ب ـ ‌ه یــاده‌وه‌ری‬ ‫شــه‌هیدان ده‌خۆیــن کــ ‌ه ئــه‌م بڕیــار ‌ه بــ ‌ه‬ ‫هیــچ چه‌شــنێک په‌یوه‌نــدی بــ ‌ه ئامانجــی‬ ‫بچــووک و خۆپه‌رســتی بــێ ســنووری ئێــوه‌‬ ‫و ئــه‌و ڕاســتیانه‌تانه‌و ‌ه نه‌بێــت کــ ‌ه له‌هــه‌ر‬ ‫هه‌نگاوێکــدا مایــه‌ی به‌شــێک له‌ده‌ســتدانه‌‪.‬‬ ‫لــ ‌ه هه‌مــوو قۆناغه‌کانمانــدا خۆخه‌ڵه‌تانــدن‬ ‫و هه‌ڵخه‌ڵه‌تانــدن لــ ‌ه ڕووی بڕیــاره‌و ‌ه‬ ‫بنه‌مــای تــه‌واوی له‌ده‌ســتدانه‌کان بــووه‌‪.‬‬ ‫کێشــه‌ک ‌ه ته‌نهــا به‌شــداریه‌کی چــه‌وت‬ ‫و ژیانێکــی چــه‌وت نییــ ‌ه به‌ڵکــو له‌مــ ‌ه‬ ‫مه‌ترســیدارتریش که‌وتۆتــ ‌ه ناومانــه‌وه‌‪ .‬بــا‬ ‫ڕاســته‌وخۆ ئــه‌وه‌ش بڵێــم‪ :‬ئه‌گــه‌ر بێتــوو‬ ‫تــه‌واوی ئــه‌م مێــژوو ‌ه له‌ســه‌ر بنه‌مــای‬ ‫مۆڵبوونــی نیازپاکــی که‌ســانی مــرۆڤ دۆســت‬ ‫و ته‌نانــه‌ت منــااڵن و هه‌مــوو دژبه‌رانــی‬ ‫شــه‌ڕیش هه‌ڵبســه‌نگێنین‪ ،‬دیســان لــ ‌ه‬ ‫ئاســتێکی باوه‌ڕنه‌کــراودا دووبــار ‌ه بوونـه‌وه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵێــک نامۆیــی‪ ،‬چه‌وتــی‪ ،‬هه‌ڵــه‌‪،‬‬ ‫خیانـه‌ت و پیالنگێــڕی لـ ‌ه گــۆڕێ ده‌بینیــن ک ‌ه‬ ‫قابیــل بــ ‌ه شــیکردنه‌و ‌ه و تێگه‌یشــتن نییــن‪.‬‬ ‫یه‌کێــک نییـ ‌ه و لـ ‌ه جێگایـه‌ک نییـه‌‪ ،‬به‌ڵکــو‬ ‫بــ ‌ه هــه‌زاران و لــ ‌ه هه‌مــوو شــوێنێک‪ ،‬لــ ‌ه‬ ‫هه‌مــوو که‌ســێکدا کۆمه‌ڵێــک هه‌ڵوێســت‬ ‫نمایــش ده‌کرێــت کــ ‌ه دوژمــن بــ ‌ه شــێوازی‬ ‫وه‌ســتایانه‌ی خــۆی ناتوانێــت هێنــد ‌ه‬ ‫ئامانــج بپێکێــت و وه‌ک ئه‌مانــ ‌ه بڕیــاری‬ ‫گه‌وهه‌ریمــان پووچــه‌ڵ بکاتــه‌و ‌ه و ڕێــگا لــ ‌ه‬ ‫بــه‌رده‌م شکســتخواردن خــۆش بــکات‪ .‬بۆیــ ‌ه‬ ‫ئ ـه‌م مێــژوو ‌ه تاڕاده‌یه‌کیــش ده‌بێت ـ ‌ه مێــژووی‬ ‫ئه‌مانــه‌‪.‬‬ ‫لــ ‌ه خــۆم ده‌پرســم بۆچــی؟ لــ ‌ه پــای چــی‬ ‫و چــۆن بــه‌م شــێوه‌ی ‌ه ده‌بێــت؟ ئه‌مانــ ‌ه‬ ‫کێــن؟ ســه‌رباری ئــه‌وه‌ی نامه‌وێــت لــ ‌ه‬ ‫هه‌ڵســه‌نگاندنی زانســتیان ‌ه دوور بکه‌ومــه‌و ‌ه‬ ‫و شــێوازێکی زانســتیان ‌ه په‌یــڕه‌و ده‌کــه‌م‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم زۆرجــار وام لێدێــت بڵێــم‪" :‬هــۆکار‬ ‫ئــه‌و ڕاســتیه‌ی ‌ه کــ ‌ه لێــوه‌ی له‌دایکبــوون"‬

‫لێــره‌دا خــۆم لــ ‌ه پێشخســتنی گووته‌یه‌کــی‬ ‫هه‌ســتدارو ئه‌خالقــی بــ ‌ه دوور ناگــرم‪،‬‬ ‫چونکــ ‌ه ته‌نهــا زانســتی سیاســه‌ت و‬ ‫سـه‌ربازی ناتوانێــت ئه‌مانـ ‌ه ڕوون بکاتـه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئایــا ئــه‌م مرۆڤانــ ‌ه ته‌نهــا هێنده‌یــان‬ ‫لێده‌وه‌شــێته‌وه‌؟ لــه‌م ماوه‌یــه‌ی دواییــدا‬ ‫ئــه‌وه‌م زۆر دووپاتکردۆتــه‌و ‌ه کــ ‌ه ئێــو ‌ه بــ ‌ه‬ ‫هه‌ڵــ ‌ه له‌دایکبــوون و بــ ‌ه هه‌ڵــه‌ش گــه‌ور ‌ه‬ ‫کــراون‪ .‬تێڕاده‌مێنــم و ده‌پرســم‪ :‬مــرۆڤ‬ ‫تووشــی له‌ده‌ســتدان ده‌کرێــت‪ ،‬بــه‌اڵم بــه‌م‬ ‫ڕاده‌ی ـ ‌ه تووشــی له‌ده‌ســتدان ده‌بێــت؟ مــرۆڤ‬ ‫هه‌ڵـ ‌ه ده‌کات‪ ،‬بـه‌اڵم بـه‌م ڕاده‌یـ ‌ه هه‌ڵه‌کــردن‬ ‫ده‌بێــت؟ مــرۆڤ لــ ‌ه به‌رامبــه‌ر ڕاســتیه‌کاندا‬ ‫بــێ بانگه‌شـ ‌ه ده‌بێــت‪ ،‬بـه‌اڵم بـه‌م ڕاده‌یـ ‌ه بــێ‬ ‫بانگه‌شــ ‌ه ده‌بێــت؟ بێده‌نــگ ده‌بێــت‪ ،‬بــه‌اڵم‬ ‫بــه‌م ڕاده‌یــ ‌ه بێده‌نگــی ده‌بێــت؟ بــه‌م ڕاده‌یــ ‌ه‬ ‫هه‌ڵســان و دانیشــتن له‌گــه‌ڵ کۆمه‌ڵێــک‬ ‫هه‌ڵــه‌دا کــ ‌ه لــ ‌ه مــار ترســناکترن ده‌بێــت؟‬ ‫چــۆن هه‌مــوو ئه‌وانــه‌ی پــێ په‌ســه‌ند‬ ‫ده‌کرێــت کـ ‌ه بـ ‌ه تـه‌واوی ژیــان ده‌خه‌نـ ‌ه ژێــر‬ ‫هه‌ڕ ه‌شــه‌و ه‌؟‬ ‫خۆزگــ ‌ه هێنــد ‌ه به‌هێــز بوونایــ ‌ه کــ ‌ه‬ ‫بمانتوانیایــ ‌ه پێتــان بڵێیــن تاوانبــارن‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم ئه‌وه‌شــتان تێــدا به‌دیناکرێــت‪ .‬ئیــدی‬ ‫لــه‌وه‌ش زیاتــر کــ ‌ه لــ ‌ه ڕووی ســه‌ربازی و‬ ‫سیاســیه‌و ‌ه بــاس لــ ‌ه که‌ســایه‌تی گرینــۆک‬ ‫و منااڵن ـ ‌ه بکه‌یــن‪ ،‬پێویســت ‌ه بپرســین چه‌نــد‬ ‫که‌ســایه‌تی خۆخه‌ڵه‌تێــن ده‌رکه‌وتــن؟‬ ‫ئــه‌ی لــ ‌ه کوێیــ ‌ه مــه‌ردی؟ ئــه‌ی کــوان‬ ‫ئه‌وانــه‌ی خــاوه‌ن چه‌مکــی تیژبــڕ بــوون؟‬ ‫کــوان لــ ‌ه کوێــن ئه‌وانــه‌ی ده‌یانگــووت‪:‬‬ ‫"ئه‌گــه‌ر مه‌یــدان هه‌بێــت ده‌جه‌نگــم" ئێســتا‬ ‫ده‌گه‌ڕێــم که‌ســێک نابینــم‪ .‬ئایــا بــێ ئومێــد‬ ‫ببــم؟ نه‌خێــر‪ .‬ئــه‌و ‌ه وه‌بیــر خــۆم دێنمــه‌و ‌ه‬ ‫هــه‌ر لــ ‌ه سه‌ره‌تاشــه‌و ‌ه له‌بــه‌ر ئه‌وه‌نــا‬ ‫کــ ‌ه باوه‌ڕیــم بــ ‌ه که‌ســانێک کــرد‪ ،‬به‌ڵکــو‬ ‫له‌به‌رئــه‌وه‌ی باوه‌ڕیــم بــ ‌ه هیــچ که‌ســێک‬ ‫نه‌کــرد لــ ‌ه خــودی خۆمــه‌و ‌ه ده‌ســتم پێکــرد‪.‬‬ ‫له‌به‌رئــه‌و ‌ه نــا کــ ‌ه په‌ســه‌ندم کــرد‪،‬‬ ‫له‌به‌رئــه‌وه‌ی کــ ‌ه ڕه‌تمکــرده‌و ‌ه ده‌ســتمپێکرد‪.‬‬ ‫له‌به‌رئــه‌و ‌ه نــا کــ ‌ه پشــت و په‌نایه‌کــم‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪31‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫هه‌بــوو‪ ،‬له‌به‌رئــه‌وه‌ی بــ ‌ه ته‌نهــا مامــه‌و ‌ه‬ ‫ده‌ســتم پێکــرد‪ .‬مــن ســوورم له‌ســه‌ر ئه‌مــ ‌ه‬ ‫و درێژه‌شــی پێــده‌ده‌م‪ .‬مــن گووتــم‪ :‬چه‌نــده‌‬ ‫واقیــع پێچه‌وانــه‌ی ڕاســتیی ئــه‌م ئومێــد ‌ه‬ ‫بێــت‪ ،‬چه‌نــد ‌ه جوانــی و ناشــرینی ‌ه بــاوه‌کان‬ ‫هیــچ ده‌رفه‌تێــک ب ـ ‌ه ئومێــد ن ـه‌ده‌ن‪ ،‬بۆچــی‬ ‫ده‌بێــت ڕاســتیه‌کان لــ ‌ه زووه‌و ‌ه له‌ده‌ســت‬ ‫چه‌وتیــه‌کان‬ ‫له‌به‌رئــه‌وه‌ش‬ ‫درابــن؟‬ ‫ڕیزبه‌ندیــش بووبــن وه‌ک خۆس ـه‌رییه‌ک ل ـ ‌ه‬ ‫به‌رامبــه‌ر هه‌مــوو ئه‌مانــه‌دا گووتــم هــه‌ر‬ ‫ده‌بێــت ســه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫ســه‌رچاوه‌ی ئــه‌م کێشــه‌ی ‌ه چــۆن کاتێــک‬ ‫یه‌کــه‌م هه‌نگاومــان نــا لــ ‌ه منــه‌و ‌ه‬ ‫نه‌بــوو ‌ه ئه‌مــڕۆش هــه‌ر وه‌هایــه‌‪ .‬لــ ‌ه‬ ‫ڕاســتیدا ســه‌رچاوه‌که‌ی لــ ‌ه ئێوه‌شــه‌و ‌ه‬ ‫نییــه‌‪ .‬به‌ڵکــو مێــژوو و ژیانێکــی وه‌هــا‬ ‫ده‌بێتــ ‌ه جێــی بــاس‪ ،‬کاتێــک ده‌ڵێــم ئێــو ‌ه‬ ‫مه‌به‌ســتم ئه‌وه‌یــ ‌ه بپرســم کێــن و چ جــۆر ‌ه‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیه‌کتــان هه‌یــ ‌ه و ‌ه ده‌ڵێــم‪" :‬زۆر‬ ‫مــه‌د ‌ه به‌ســه‌ر که‌ســایه‌تی ئــه‌م کــوڕو‬ ‫کچان ـه‌دا‪ .‬ب ـ ‌ه نیازێکــی باش ـه‌و ‌ه ته‌نهــا ب ـه‌و‬ ‫ڕاســتیان ‌ه به‌ڕێوه‌ده‌چــن کــ ‌ه ده‌یانده‌یتــێ‪.‬‬ ‫لــه‌م منااڵنــه‌دا بــ ‌ه دوای ئاســتی بــه‌رزی‬ ‫داهێنــان و وه‌ســتایی شــه‌ڕدا مه‌گــه‌ڕێ"‬ ‫دیســان ئــه‌و گه‌لــه‌ی بــ ‌ه دوای ئه‌مانه‌وه‌یــ ‌ه‬ ‫ده‌ربه‌ده‌رتــر ‌ه و بــێ ناســنامه‌بوونی زیاتــر‬ ‫قووڵکراو ه‌تــه‌و ه‌‪.‬‬ ‫ســه‌رکه‌وتن لــ ‌ه شــه‌ڕدا و ئــازادی لــ ‌ه‬ ‫ژیانــدا‪.‬‬ ‫ئێمــ ‌ه ئێســتا لــ ‌ه هه‌مــوو کاتێــک زیاتــر‬ ‫نزیکیــن لـ ‌ه هه‌ردووکیانـه‌وه‌‪ .‬چونکـ ‌ه کاتێک‬ ‫بــ ‌ه شــێوه‌یه‌کی ڕاســته‌قین ‌ه پێناســه‌ی‬ ‫ئــازادی و پابه‌ندبــوون پێیــه‌و ‌ه کرابێــت‪،‬‬ ‫مرۆڤایه‌تــی‬ ‫دواکه‌وتوویــی‬ ‫هه‌مــوو‬ ‫به‌الیــه‌ک و که‌ســایه‌تی ئازادیــش به‌الیــه‌ک‬ ‫ده‌بێــت‪ .‬بڕواده‌کــه‌م ئــه‌وه‌ی ســه‌رکه‌وتوو‬ ‫ده‌بێــت هــه‌ر ئه‌وه‌یــ ‌ه کــ ‌ه بــ ‌ه نــاوی ئــه‌م‬ ‫ئازادییــ ‌ه گه‌وره‌یــه‌و ‌ه ده‌کرێــت‪.‬‬ ‫له‌به‌رئــه‌و ‌ه ئامــاژ ‌ه بــه‌م خاڵــ ‌ه ده‌کــه‌م‬ ‫کــ ‌ه ئێــوه‌ش هه‌ندێــک ئــاوات و داخــوازی‬ ‫ئازادبوونتــان هه‌یــه‌‪ .‬ئــه‌م ئازادیــ ‌ه وه‌ک‬

‫سه‌رلێشــێوانه‌که‌ی ئێــو ‌ه نییــ ‌ه له‌نــاو‬ ‫تاکڕه‌ویــدا‪ .‬ته‌نانــه‌ت لــه‌م دواییانــه‌دا‬ ‫پێشــوازیتان بــۆ ده‌رفه‌ته‌کانــی شــه‌ڕو‬ ‫ته‌نانــه‌ت ژیانێکــی ئــازاد ڕۆح کێشــانی‬ ‫ئــازادی و شـه‌ڕه‌‪ .‬ئاوه‌ژووکردنــی په‌یوه‌نــدی‬ ‫نێــوان شــه‌ڕ و ئازادیــه‌‪ .‬ڕه‌نگــ ‌ه بــ ‌ه الی‬ ‫ئێــوه‌و ‌ه هه‌ڵه‌یه‌کــی گــه‌وره‌ی مێژوویــی‬ ‫وه‌ک شکســت لــ ‌ه شــه‌ڕدا و دابــڕان لــ ‌ه‬ ‫ئــازادی‪ ،‬خۆدزینـه‌و ‌ه لـ ‌ه شـه‌ڕداو گه‌ڕانـه‌وه‌‬ ‫بــۆ تاکڕه‌ویه‌کــی کۆیالنــ ‌ه لــ ‌ه ئازادیــدا‬ ‫یاخــود لـ ‌ه خراپتریــن تاکڕه‌ویــدا خنکاندنــی‬ ‫ده‌رفه‌ته‌کانــی ئــازادی‪ ،‬بــ ‌ه هه‌نگاونــان‬ ‫دابنرێــت‪ ،‬بــه‌اڵم کاتێــک شــه‌ڕیش لــ ‌ه‬ ‫پێنــاو ئازادیــدا ده‌بێتــ ‌ه جێــی بــاس بــ ‌ه‬ ‫نائاگاییه‌کــی گــه‌وره‌و ‌ه هیــچ شــه‌رم لــ ‌ه‬ ‫ژیانکردنــی مه‌ترســیدارترین داســه‌پاندتان‬ ‫ناکــه‌ن‪ .‬ئایــا دڵ الی ئێــو ‌ه بوونــی هه‌یــه‌؟‬ ‫کــێ ئه‌مانــه‌ی پــێ گووتــوون؟ دیــار ‌ه ئێــو ‌ه‬ ‫مانــدووی ده‌ســتی دوژمنێکــی بــێ ســه‌ره‌تا‬ ‫و بــێ ســنوور و بــێ شــوومارن‪ .‬ده‌بێــت ل ـه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مانـ ‌ه چیترتــان لـ ‌ه ده‌ســت بێــت؟‬ ‫ئه‌گــه‌ر بــ ‌ه وردبینیــش بگه‌ڕێیــن بــ ‌ه دوای‬ ‫یه‌کێکــدا کــ ‌ه بتوانێــت بڵێــت‪" :‬مــن که‌ســێکم‬ ‫کارم بــۆ یــه‌ک شــتی ڕاســت پێده‌کرێــت"‬ ‫ده‌ســتمان ناکه‌وێــت‪ .‬بێگومــان مــن به‌مانــ ‌ه‬ ‫هه‌راســان ناکرێــم‪ ،‬ته‌نانــه‌ت تــه‌واوی‬ ‫ئــه‌م داســه‌پاندنان ‌ه بــۆ خــۆم بــ ‌ه به‌هانــه‌ی‬ ‫زیاتــر بزواندنــی شــه‌ڕ هه‌ڵده‌ســه‌نگێنم‪.‬‬ ‫لێــره‌دا دڵــم بــ ‌ه ڕه‌نــج کێشــانی خــۆم‬ ‫ناســووتێت و به‌زه‌ییــم به‌مــه‌دا نایه‌تــه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکــو دڵــم بــ ‌ه به‌خــت ڕه‌شــی و دامــاوی و‬ ‫مردنــی ناوه‌ختــی ئێــو ‌ه ده‌ســوتێت‪ .‬به‌زه‌ییــم‬ ‫بــه‌وه‌دا دێتــه‌و ‌ه کــ ‌ه گه‌یشــتوونه‌ت ‌ه بیســت‬ ‫یــان ســی ســاڵ و هێشــتا هیچتــان ب ـ ‌ه هیــچ‬ ‫نه‌کــردووه‌‪ .‬بــۆ ئــه‌و ‌ه به‌زه‌ییــم پێتانــدا‬ ‫دێت ـه‌و ‌ه کاتێــک بڕوایه‌کــی گه‌وره‌تــان ب ـه‌و ‌ه‬ ‫هه‌یــ ‌ه کــ ‌ه بــۆ خۆتــان ژیــاون لــ ‌ه ڕاســتیدا‬ ‫هیــچ نه‌ژیــاون‪ .‬ئــه‌وه‌ی کــ ‌ه مــن داوای‬ ‫ده‌کــه‌م تێپه‌ڕکردنــی ئــه‌م ڕه‌وشــه‌تانه‌‪.‬‬ ‫ده‌زانــن کــێ کۆســپ ‌ه لـ ‌ه بـه‌رده‌م تێپه‌ڕکردنــی‬ ‫ئه‌م ـه‌دا؟ ئ ـه‌و که‌س ـه‌ی ‌ه ک ـ ‌ه پێویســتی ه ـه‌ر ‌ه‬ ‫‪32‬‬

‫زۆری بــ ‌ه تێپه‌ڕاندنــی ئه‌مانــ ‌ه هه‌یــه‌‪ ،‬واتــا‬ ‫خۆتانــن! لێــره‌دا پرســیارێک دێت ـ ‌ه کای ـه‌وه‌؛‬ ‫ئه‌گــه‌ر ئه‌مانــ ‌ه هه‌مــوو کۆســپن که‌واتــ ‌ه‬ ‫چــۆن ده‌رفه‌تــی ل ـ ‌ه ش ـه‌ڕدا س ـه‌رکه‌وتن‪ ،‬ل ـ ‌ه‬ ‫ژیانــدا ئــازادی پێشــده‌که‌وێت؟ وه‌اڵمــی ئه‌م ـ ‌ه‬ ‫لــه‌وه‌دا شــاراوه‌ی ‌ه کــ ‌ه چه‌نــد ‌ه نائاگایــی‬ ‫و خیانــه‌ت زۆربــن‪ ،‬چه‌نــد ‌ه داســه‌پاندنی‬ ‫ناوخــۆو ده‌ره‌و ‌ه بــۆ پووچه‌ڵکردنـه‌و ‌ه بــره‌وی‬ ‫پێبدرێــت‪ ،‬ک ـ ‌ه ئێم ـ ‌ه خــاوه‌ن شــێوازی ش ـه‌ڕ‬ ‫پێکردنــی خۆمانیــن‪ ،‬هه‌رگیــز شــه‌ڕی ئێمــ ‌ه‬ ‫له‌نــاو سیســتمی خۆمانــدا شکســت ناهێنێــت‪.‬‬ ‫دوژمنیــش هه‌رچه‌نــد ‌ه بڵێــت لێــم دان و‬ ‫پێــکام‪ ،‬هه‌روه‌هــا ئێــوه‌ش زۆر بــ ‌ه ئاســانی‬ ‫بڵێــن "بێــزار بوویــن‪ ،‬به‌ربه‌ســت بوویــن"‬ ‫دیســان هه‌مــوو شــتێک به‌گوێــره‌ی شــێوازی‬ ‫ئێمــ ‌ه به‌ڕێوه‌ده‌چێــت و ئێــو ‌ه ناتوانــن لــ ‌ه‬ ‫ش ـه‌ڕی ئێم ـه‌دا هیــچ بک ـه‌ن‪.‬‬ ‫چونک ‌ه خوداوه‌نده‌کان وایان فه‌رمووه‌‪.‬‬ ‫خودای شه‌ڕ له‌م باره‌یه‌و ‌ه وه‌ها ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ئــه‌وه‌ی کــ ‌ه بمرێــت ئێــوه‌ن ئه‌وه‌شــی کــ ‌ه‬ ‫سـه‌رده‌که‌وێت شـه‌ڕه‌‪ .‬ئـه‌وه‌ی بمرێــت ژیانــی‬ ‫ئێوه‌یــه‌و ئه‌وه‌شــی کــ ‌ه ســه‌رده‌که‌وێت‬ ‫ژیانێکــی ئــازاده‌‪.‬‬ ‫ئــه‌وه‌ی کــ ‌ه بــ ‌ه هه‌ڵــه‌دا چــوو ‌ه شــێوازی‬ ‫شــه‌ڕی ئێمــ ‌ه نییــه‌‪ ،‬به‌ڵکــو هه‌ڵوێســت و‬ ‫هه‌ڵســوکه‌وتی ســه‌رپێچی کارانه‌تانــه‌‪.‬‬ ‫دوژمنیــش بـ ‌ه وێنـه‌ی ئێــو ‌ه ل ‌ه که‌ســایه‌تیمان‬ ‫تێنــاگات و تــا ئێســتاش دیــار نیی ـ ‌ه چه‌نــد ‌ه‬ ‫هه‌وڵــی تێگه‌یشــتن ده‌دات‪ ،‬بــه‌اڵم ئه‌مــ ‌ه‬ ‫هه‌ڵه‌ی ـه‌‪ .‬مــن به‌م ـ ‌ه هیچــم لێک ـه‌م نه‌بۆت ـه‌و ‌ه‬ ‫و زیانــم لــێ نه‌که‌وتــووه‌‪ ،‬به‌ڵکــو خــودی‬ ‫دوژمــن و تاڕاده‌یه‌کیــش جه‌نــگاوه‌ر ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێســت چه‌وته‌کانمــان زیانیــان لــێ‬ ‫که‌وتــوو ه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌تــ ‌ه ئه‌مــ ‌ه بــه‌و واتایــه‌ش نایــه‌ت کــ ‌ه‬ ‫گه‌م ـ ‌ه ب ـ ‌ه کاره‌کانمــان ناکرێــت‪ .‬ئ ـه‌م ش ـه‌ڕ ‌ه‬ ‫ن ـ ‌ه ب ـه‌و بزاوتان ـه‌ی هه‌ســت و ســۆزتان ک ـ ‌ه‬ ‫تێیــدا نغــرۆ بــوون و زۆر بڕواتــان پێیه‌تــی‪،‬‬ ‫نــ ‌ه بــ ‌ه القرتیه‌کانتــان به‌ڕێوه‌ده‌چێــت‪.‬‬ ‫هه‌رگیــز ناشــتوانێت هیــچ زیانێــک بــ ‌ه‬ ‫شــه‌ڕێک بگه‌یه‌نێــت کــ ‌ه ئێمــ ‌ه سه‌رکێشــی‬

‫بــۆ ده‌که‌یــن‪ .‬خۆشــتان نه‌ده‌بنــ ‌ه جه‌نــگاوه‌ر‬ ‫و نه‌ده‌بنــ ‌ه فه‌رمانــد ‌ه ته‌نهــا که‌ســێکی‬ ‫خه‌ڵه‌تێنراوتــان لێده‌رده‌چێــت‪ .‬هه‌روه‌هــا‬ ‫شــه‌ڕ و پێکدادانه‌کانتــان له‌گــه‌ڵ دوژمنــدا‬ ‫له‌ســه‌ر بنه‌مایه‌کــی پێچه‌وانــه‌ی دیالێکتیکــ ‌ه‬ ‫و ئــاکام هه‌ڵه‌وه‌شــانی خۆتانــه‌‪ .‬ئــه‌وه‌ی‬ ‫ڕووده‌دات ئه‌وه‌یـ ‌ه کـ ‌ه مــن ئێــو ‌ه و دوژمنیــش‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌شــێنمه‌وه‌‪ .‬که‌واتــ ‌ه ئه‌گــه‌ر ده‌کرێــت‬ ‫وه‌رن ـ ‌ه س ـه‌ر ڕێــگای ڕاســت‪ ،‬ئه‌گ ـه‌ر ڕێزتــان‬ ‫به‌رامبــه‌ر بــ ‌ه خۆتــان هه‌یــ ‌ه ئــه‌وا بــۆ‬ ‫گه‌یشــتن بــ ‌ه ڕاســتیه‌کان چاونه‌تــرس بــن‪.‬‬ ‫ئه‌گـه‌ر توانــای لێپرســینه‌و ‌ه و لێپێچانـه‌وه‌ی‬ ‫خۆتانتــان هه‌بێــت شــتێکی باشــه‌‪ ،‬بــه‌اڵم‬ ‫خراپیه‌کــ ‌ه له‌وه‌دایــ ‌ه کــ ‌ه ئێــو ‌ه ڕۆحتــان‬ ‫له‌بــه‌ر ڕاســتی بڕیــوه‌‪ .‬خۆزگــ ‌ه توانــای‬ ‫ئه‌وه‌تــان هه‌بووای ـ ‌ه ک ـ ‌ه باجــی کرده‌وه‌کانــی‬ ‫خۆتــان بــده‌ن‪ ،‬له‌مـه‌ش خراپتــر بـ ‌ه ڕاده‌یه‌ک‬ ‫بــێ هێــز و دامــاون کــ ‌ه باجــی کرده‌وه‌کانــی‬ ‫خۆتــان پێنادرێــت‪ .‬داواکاریمــان زۆر نییــ ‌ه‬ ‫لێتــان‪ .‬ته‌نهــا ئه‌وه‌نــد ‌ه بتانتوانیایــ ‌ه‬ ‫کــ ‌ه خاوه‌نــی هه‌ڵه‌کانتــان بــن و هێنــد ‌ه‬ ‫به‌هێــز بوونایه‌کــ ‌ه ده‌ره‌قه‌تــی ئێمــه‌ش‬ ‫بێــن‪ .‬ئه‌مــه‌ش له‌چاوخۆتانــدا هه‌نگاوێکــی‬ ‫گــه‌ور ‌ه ده‌بــوو‪ ،‬بــه‌اڵم ئه‌مه‌شــتان تێــدا‬ ‫نییــه‌‪ .‬هــه‌ر ئه‌مه‌شــ ‌ه هه‌ژمه‌ته‌کــه‌‪ .‬بۆچــی‬ ‫ب ـه‌م ڕه‌نگه‌ی ـه‌؟ ه ـه‌روه‌ک هه‌میش ـ ‌ه دووپاتــی‬ ‫ده‌که‌مــه‌و ‌ه له‌به‌رئــه‌وه‌ی پێداگــری له‌ســه‌ر‬ ‫چه‌وتیه‌کانتــان ده‌ک ـه‌ن‪ .‬مــن لێــره‌دا ب ـ ‌ه دوای‬ ‫نیازخراپــی ئێــوه‌دا ناگه‌ڕێــم و ناشــڵێم کــ ‌ه‬ ‫ب ـ ‌ه ئه‌نقه‌ســت ده‌یک ـه‌ن‪ .‬ئه‌م ـ ‌ه ل ـ ‌ه ئه‌نجامــی‬ ‫شــێواز ‌ه جــۆر بــ ‌ه جــۆر و پێکهێنانــی‬ ‫پێداویســتی ‌ه ده‌ســتلێبه‌رنه‌دراوه‌کانی ئــه‌و‬ ‫ڕاســتی ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تــی و ژیانــ ‌ه نه‌فــره‌ت‬ ‫لێکراوه‌وه‌ی ـ ‌ه ک ـ ‌ه دوژمــن ب ـ ‌ه ه ـه‌زاران ســاڵ ‌ه‬ ‫پێشــی ده‌خــات‪.‬‬ ‫ئێمــ ‌ه گووتمــان کــ ‌ه ده‌رفه‌تــی ســه‌رکه‌وتن‬ ‫لــ ‌ه شــه‌ڕدا و ئــازادی لــ ‌ه ژیانــدا هه‌رده‌چــێ‬ ‫په‌ره‌ده‌ســێنێت‪.‬‬ ‫هه‌وڵبــده‌ن له‌مــ ‌ه تێبگــه‌ن و لــه‌م ڕێگایــه‌و ‌ه‬ ‫خۆتــان گــه‌ور ‌ه بکــه‌ن‪ .‬تاکــ ‌ه ڕێــگای‬ ‫پاراســتنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیشــتان هــه‌ر‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪33‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ئه‌مه‌یــه‌‪ .‬ئێمــ ‌ه لــ ‌ه به‌رامبه‌رتانــدا ئــه‌و‬ ‫شــێوازه‌مان په‌یــڕه‌و نه‌کــردوو ‌ه کــ ‌ه بــ ‌ه‬ ‫درێژایــی مێــژوو لــ ‌ه ســوپا کۆیلــه‌داری‪،‬‬ ‫سه‌رمایه‌داریه‌کانیشــدا‬ ‫و‬ ‫پادشــایی‬ ‫په‌یــڕه‌و کــراو ‌ه و په‌یڕه‌ویشــی ناکه‌یــن‪.‬‬ ‫ئه‌مــ ‌ه بــه‌و واتایــ ‌ه نایــه‌ت کــ ‌ه شــێوازمان‬ ‫توندوتیــژی و شــێوه‌یه‌کی تایبــه‌ت بــ ‌ه‬ ‫خــۆی نییــه‌‪ .‬هه‌یه‌تــی و بــ ‌ه زیادیشــه‌و ‌ه‬ ‫هه‌یه‌تــی‪ ،‬ب ـه‌اڵم له‌س ـه‌ر بنه‌مــای ئــازادی و‬ ‫خۆبه‌خشــییه‌‪ .‬بـ ‌ه هــۆی ئایدیۆلۆژیــا و ئـه‌و‬ ‫جیهانــه‌ی پێشــبینی ده‌که‌یــن هه‌رگیــز په‌نــا‬ ‫بــۆ شــێوازه‌کانی تــر نابه‌یــن‪ .‬هه‌رچه‌نــد ‌ه‬ ‫ئێــو ‌ه بڵێــن‪" :‬ئێمـ ‌ه ئه‌گـه‌ر لێمــان نه‌درێــت و‬ ‫تێمــان نه‌ســره‌وێنن نایه‌ینــ ‌ه ســه‌ر ڕێــگای‬ ‫ڕاســت" ئێمـ ‌ه ئه‌مانـ ‌ه بـ ‌ه شایســته‌ی مــرۆڤ‬ ‫نازانیــن‪ .‬شــێوازی به‌ده‌ســتگرتنمان بــۆ‬ ‫مــرۆڤ به‌پێــی ئــه‌م چاوه‌ڕوانیانــ ‌ه نابێــت‪،‬‬ ‫بــه‌اڵم ئه‌گــه‌ر ئێــو ‌ه لــ ‌ه به‌رامبــه‌ر ئه‌مــه‌دا‬ ‫بڵێــن‪" :‬که‌واتـ ‌ه ئێمـه‌ش تــا ده‌چێــت چوختــی‬ ‫ده‌بیــن" ئــه‌و کاتــ ‌ه ده‌ڵێیــن ئــه‌وه‌ی زه‌ره‌ر‬ ‫ده‌کات خۆتانــن‪.‬‬ ‫تــه‌واوی ئــه‌م ده‌رفه‌تانــ ‌ه بــۆ گه‌یشــتن‬ ‫به‌هێــزی گ ـه‌وره‌ی دســپلین و کامڵبوونتان ـه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گــه‌ر نــا ئێمــ ‌ه بــۆ چوختــی بــوون‬ ‫و هه‌ڵســوکه‌وتی مندااڵنه‌تــان ئــه‌م‬ ‫ده‌رفه‌تانه‌مــان نه‌ڕه‌خســاندووه‌‪ .‬لــ ‌ه‬ ‫پێنــاو تیژبڕبوونتاندایــه‌‪ .‬لــ ‌ه پێنــاو‬ ‫بااڵکردنــی ڕاســتیه‌کاندای ‌ه نــه‌ک‪ ،‬سســتی‬ ‫و زیادکردنــی ڕاده‌ی چه‌وتیــه‌کان‪ .‬ئــه‌وه‌ی‬ ‫پێــی ڕاهاتــوون ئه‌مه‌یــه‌‪" :‬ئێمــ ‌ه لــ ‌ه‬ ‫شــوێنێک پێپه‌ســت بکرێیــن هه‌ندێــک بــ ‌ه‬ ‫خۆمانــدا ده‌چینــه‌وه‌‪ ،‬بۆیــ ‌ه ئــه‌م نێوه‌نــدی‬ ‫ئازادیــ ‌ه بــ ‌ه نزیکایه‌تیه‌کــی میزاجیانــه‌ی‬ ‫بــێ ســنوور ده‌ته‌نیــن" نموونــه‌ی لــ ‌ه‬ ‫به‌رچــاوی ئه‌مانــه‌ش زۆرن ئه‌وه‌تــا هــه‌ر ‌ه‬ ‫کۆنه‌که‌تــان و ئه‌وانه‌تــان کــ ‌ه ده‌ڵێــن‪:‬‬ ‫"کــه‌س نییــ ‌ه شــان بــدات لــ ‌ه شــانم"‬ ‫ڕه‌وشــی بــ ‌ه به‌رچاوه‌وه‌یــه‌‪ .‬ئایــا مــن‬ ‫پێتانده‌ڵێــم بــه‌م ڕه‌نگــ ‌ه بکــه‌ن؟ نه‌خێــر‪.‬‬ ‫خۆتــان تاوتوێکردنتــان بــۆ ئــازادی چ ـه‌وت‬ ‫و پێچه‌وانه‌یــه‌‪ .‬ڕه‌نجــی پیــرۆز و گــه‌وره‌ی‬

‫پارتتــان بــ ‌ه شــێوازێکی زۆر خۆپه‌رســتان ‌ه‬ ‫به‌کاربــرد و ئێســتاکه‌ش که‌ســتان ئامــاد ‌ه‬ ‫نیی ـ ‌ه باجــی ئ ـه‌م کرده‌وه‌ی ـه‌ی خــۆی بــدات‪.‬‬ ‫ته‌مه‌نیــان گه‌یشــتۆت ‌ه چــل ســاڵ که‌چــی‬ ‫هێشــتا لـ ‌ه ڕه‌وشــێکدان ناتوانن ب ‌ه دوو وشـ ‌ه‬ ‫پاراســتنی خۆیــان بکـه‌ن‪ .‬وه‌هــای لێهاتــوو ‌ه‬ ‫هه‌رده‌چــێ چاره‌نووســی زۆربه‌تــان بــ ‌ه‬ ‫هه‌مــان شــێو ‌ه ده‌بێــت‪ .‬ئه‌وه‌تــان ک ـ ‌ه نیــازی‬ ‫پاکــ ‌ه لــ ‌ه شــوێنێکی نابه‌جێــدا هــه‌ر زوو‬ ‫گیــان له‌ده‌ســت ده‌دات‪ ،‬ئه‌وه‌شــتان کــ ‌ه‬ ‫ده‌مێنێتــه‌و ‌ه ناتوانێــت باجــی کرده‌وه‌یه‌کــی‬ ‫خــۆی بــدات و وه‌ک که‌ســایه‌تیه‌ک کــ ‌ه‬ ‫لــ ‌ه ڕه‌وشــێکی زۆر بــ ‌ه هه‌ژمه‌تدایــ ‌ه دێنــ ‌ه‬ ‫به‌رده‌ممــان‪ .‬ئایــا ئه‌مــ ‌ه ڕاســته‌؟ ده‌بێــت‬ ‫که‌ســێک هه‌بێــت ئاواته‌خوازیه‌کــی وه‌هــای‬ ‫هه‌بێــت؟ ئه‌گــه‌ر نه‌بێــت‪ ،‬ئــه‌ی که‌واتــ ‌ه‬ ‫بۆچــی؟‬ ‫مــن وه‌ک به‌رپرســیارێکی پێشــه‌نگ ده‌ڵێــم‪:‬‬ ‫هــه‌ر ده‌بێــت شــتێک تێبگــه‌ن‪ ،‬ئه‌گــه‌ر لــ ‌ه‬ ‫په‌رتووکــه‌کان و لــ ‌ه شــه‌ڕی گــه‌الن و لــه‌م‬ ‫جیهانــه‌ش هیــچ شــتێک تێناگــه‌ن‪ ،‬لــ ‌ه‬ ‫چیرۆکــ ‌ه ســاکاره‌که‌ی ئێمــ ‌ه تێبگــه‌ن و‬ ‫ده‌رفه‌ته‌کانــی ژیــان بدۆزنــه‌وه‌‪ ،‬چونکــ ‌ه‬ ‫لــه‌م واڵتــه‌دا بــ ‌ه جۆرێکــی تــر ده‌رفه‌تــی‬ ‫به‌دیهاتــن نیی ـه‌‪ .‬ئه‌گ ـه‌ر ب ـ ‌ه جۆرێکــی دیک ـ ‌ه‬ ‫بێــت دوژمــن ڕێــگا نــادات هێنــده‌ی گــه‌اڵی‬ ‫دارێکیــش بجوڵێنــه‌وه‌‪ .‬بۆیــ ‌ه بــه‌ده‌ر له‌مــ ‌ه‬ ‫ده‌بێتــ ‌ه خیانــه‌ت و غه‌فڵــه‌ت‪ .‬که‌واتــ ‌ه لــه‌م‬ ‫چیرۆکــه‌و ‌ه بــاش فێرببــن‪ .‬ئه‌گــه‌ر وه‌ک‬ ‫گوزاره‌یه‌کــی تاقیکردنه‌وه‌کانــی شــه‌ڕی‬ ‫گـه‌الن توانــای تێگه‌یشــتنی تیــۆری و زمانــی‬ ‫سیاســه‌ت و زانســتی ســه‌ربازیتان هه‌یــه‌‪،‬‬ ‫ئــه‌وا مــن چیرۆکێکــی ئــه‌و پــه‌ڕی ســاده‌م‬ ‫پێشــکه‌ش کــردوون‪ .‬مــن لــ ‌ه ڕاســتی ژیــان‬ ‫و ش ـه‌ڕ و تێکۆشــانی خۆم ـه‌و ‌ه چیرۆکێکتــان‬ ‫بــۆ ده‌گێڕمــه‌و ‌ه ئێــوه‌ش هه‌وڵبــده‌ن لێــی‬ ‫تێبگــه‌ن‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫ده‌بێت ژنان متمانە بە بونی‬ ‫خۆیان و نوێنەرەکانیان بە بەشێک لە‬ ‫مافەکانی خۆیان ببینن‬ ‫‪ .....‬سنور كه‌ریم‪ ،‬مامۆستا‬ ‫هەلبــژاردن وەک پرۆســەیەکی دیموکراســیی ‌ه‬ ‫کــە ڕۆڵــی بنگەیــی دەگێڕێت لە دەســتاو دەســت‬ ‫کردنــی دەســەاڵتی سیاســی و بەڕێوەبــردن لــە‬ ‫واڵتــدا‪ .‬دوو سیســتەم و دو عەقڵیــەت دەکرێــت‬ ‫تەواو پێچەوانە ببنــەوە لە هەڵبژاردنێکی ئازاد‬ ‫دا بەمــەش یەکێــک لــە هــەرە پایــە گرنگەکانــی‬ ‫دیموکراســی زیاتــر بەهێــز دەبێــت و دەتوانیــن‬ ‫بڵێیــن دەکەوێتــە ســەر ســکەی راســتەقینەی‬ ‫خــۆی‪ .‬بــە بەشــداری تاکیــش مافــی یاســایی‬ ‫و ئینســانی خــۆی تێــدا بەرجەســتە دەکات‬ ‫بــە ئازادانــە پراکتیــزەی رەتــی خــۆی دەکات‪،‬‬ ‫ئەمــە بێجگــە لــەوەی ئەرکێکــی گرنگــە هــەر‬ ‫تاکێــک لــە پرۆســەیەکی وا گرنگــدا پێویســتە‬ ‫خــۆی بــە بەرپرســیار ببینێــت بــە هەمــو ڕەنگ‬ ‫و رەگــەزە جیاوازەکانــەوە‪ .‬ئــەوەی جێگــەی‬ ‫باســە بەشــداری و پێگــەو جێگــە دەســتی ژنــە‬ ‫لــەو پرۆســە گرنگــەدا کــە زۆر جــار ئــەو مافــە‬ ‫لــە خــودی کەســایەتی ژن ســەندراوەتەوە‬ ‫یــان وەک کائینێکــی گرنــگ پێگــە وپراکتیــزەی‬ ‫کەســایەتی خــۆی وەک پێویســت نابینرێــت‪.‬‬ ‫لەکاتێکــدا ئــەوە بــۆ هەمــوو پرســەکانی‬ ‫تریــش چ سیاســی‪ ،‬کۆمەاڵیەتــی‪ ،‬ئیــداری‬

‫وبەڕێوەبــردن‪ ،‬دارایــی و خــاوەن پێگــەی‬ ‫ئابــوری ســەربەخۆ‪....‬هتد ڕاســتە‪ .‬دەتوانیــن‬ ‫بڵێیــن بەگشــتی الوازکــردن و بــێ ڕۆڵکردنــی‬ ‫کەســایەتی ژن لــە کۆمەڵگـه‌دا‪ ،‬کــە هاوتەریــب‬ ‫عە‌قڵیەتــی پیاوســاالری‪ ،‬فیوداڵیزمــی کۆمەڵگ ‌ه‬ ‫و سیســتەمی دەســەاڵتداری جیهانــی لێــی‬ ‫بەرپرســیارە بــە قۆنــاخ و میکانیزمــی جیــاواز‬ ‫و فۆرمیلــە کردنــی تــا ئــەو دۆخــەی کــە ئێســتا‬ ‫ژن تێیــدا گــوزەر دەکات‪ .‬بێگومــان دۆخێکــی‬ ‫مەترســیدار ودید و ڕویایەکــی تراژیدی ئامیزی‬ ‫هەیــە کــە بــە ئەنــدازەی نرخــی ژیــان و نــان‬ ‫پێویســتی بــە هەڵوێســتەیە‪ .‬بەتاکیــد بەهــای‬ ‫ئــازادی بــە گشــتی پەیوەســتە بــە ئاســتی‬ ‫ڕۆشــنبیری و مەعریفــی کۆمـــەڵگه‌و تــاک لــە‬ ‫فۆرمــی بچوکتــردا‪ .‬بەداخــەوە واقعیەتــی دۆخی‬ ‫گشــتی ڕۆژهەاڵتــی ناوەڕاســت بــە حوکمــی‬ ‫ئاڵــۆزی ودۆخــی نالەبــاری ژیــان و ئاشــتی‬ ‫کەمتریــن هەلــی ئــەو ڕێــژە بــەرزە مەعریفیــەی‬ ‫بــۆ گونجــاوە‪ ،‬بۆیــە بەهــای ئــازادی‬ ‫لەکەدارکــراوە و کەمترینــی تیێــدا بەرجەســتە‬ ‫بــوە و ژنیــش وەک بەشــێکی ســەرەکی ئــەو‬ ‫قوربانییــە بــوە‪ ،‬هەربۆیــە هەمــوو جۆرەکانــی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪35‬‬

‫تونــدو تیــژی چ جەســتەیی‪ ،‬دەرونــی‪ ،‬روحــی‬ ‫و سێکســی رووبـه‌ڕوی کراوەتــەوە‪ .‬لــە ژنێکــی‬ ‫واعــی و هۆشیارێشــدا کۆمەڵگەیەکــی هۆشــیار‬ ‫ســەرچاوە دەگرێــت ئــەو کات هــەم دەســتوری‬ ‫و یاســایی هــەم سیاســی و کۆمەاڵیەتیەكانیش‬ ‫گۆڤارێكی دەتوانیــن الســانگیەکە پێچەوانــە بکەینــەو ‌ه بە‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬ئاڕاســتەی هاوســەنگی ڕەگــەزی و ژینگەیەکــی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬دیموکراســیش فەراهــەم بکەیــن‪ .‬لــە هەرێمــی‬ ‫ئه‌ده‌بی و کوردســتانیش وەک نمونەیەکــی زینــدوو‬ ‫هزریه‌ لــەو عەقڵیــەت و سیســتەمە بــەدەر نەبــوە‪،‬‬ ‫بــە پێچەوانــەوە بوه‌تــە ناوەندێکــی بە‌هێــز‬ ‫لــە لێــدان لــە بــون‪ ،‬پێگــە و کەســایەتی ژن‪.‬‬ ‫ئامــاژەی ئامــارۆ تراژیدیــاکان هێندە مەترســی‬ ‫دارن کــە ژن بــە ئاســانی دەســتبەرداری پێگــە‬ ‫گرنگەکــەی خــۆی وەک ژن ببێــت و کۆیالیەتــی‬ ‫بکاتــە موڵــک و هەبونــی بایۆلــۆژی خــۆی‪.‬‬ ‫لــە الیەکــی ترێــش بــە جۆرێــک دەســتەمۆی‬ ‫عەقلیەتــی پیاوســاالری ببێت ونەتوانێــت وەک‬ ‫پێویســت خــۆی بناســێت و بــاوەڕی خــۆی بــە‬ ‫بەشــێکی کەمتــر لــە ڕەگــەزی خــۆی بینێــت‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنیــش وەک یەکێک لەوکایە گرنگانەیه‌‬ ‫کــە ژن تێیــدا جارێکــی تــر نەیتوانیــوە وەک‬ ‫پێویســت رۆڵــی خــۆی تێــدا بگێڕێت‪ .‬چــی وەک‬ ‫دەنگدەرێکــی ئاســایی کــە مافــی هەڵبژاردنــی‬ ‫بــاوەڕی خــۆی بــە ئــازادی هەبێــت‪ ،‬بەداخــەوە‬ ‫زۆربــەی ژنــان وا پێویســت ئـه‌کا بڕیارەکانیان‬ ‫درێژکــراوەی بڕیــاری پیاوێــک بێت بــەو پێیەی‬ ‫ئــەو کەمتــر مافــی بەشــداری و ئاگاهــی پرســە‬ ‫سیاســیەکانی پێدراوە‪ ،‬چ وەک کەســێک بیەوێ‬ ‫ڕۆڵــی لــە ناوەنــدی سیاســی و دەســتوریدا‬ ‫هەبێــت و پراکتیزەی یەکســانی ڕەگــەزی بکات‪.‬‬ ‫بۆیــە زۆر جــار دەبینیــن کەمــن ئــەو ژنانــەی‬ ‫چانســی بەشــداریان هەیــە چ وەک ڕێژە یاخود‬ ‫نــاوەرۆک‪ .‬بەداخــەوە دیوێکــی تــری بابەتەکــە‬ ‫بــێ متمانەیــی تاکــە بەرامبــەر بــە ڕەگــەزی‬ ‫مــێ‪ .‬کۆمەڵگ ـ ‌ه بــە ئاســانی متمانــەی خــۆی‬ ‫نابەخشــێتە ژنێــک و ژن نەبۆتــە جێی بــاوەڕی‬ ‫بــۆ خــودی ژنــان خۆشــیان به‌داخـه‌وه‌‪ ،‬دواجار‬ ‫پیاویــش درێژکــراوەی هەمــان ئــەو عەقڵیەتەیە‬ ‫کــە ژن وەک کائینێکــی الواز و پلــە دوو ببینێت‪.‬‬ ‫بــۆ چارەســەریش گۆڕانــی ڕیشــەیی زهنیمــان‬ ‫پێویســتە‪ .‬بێگومان بابەتەکەش دوو الیەنەیە‪،‬‬

‫یەکــەم بــاوەڕی و خۆناســینی رێشــەیی ژنــە‬ ‫وەک خــودی خــۆی‪ ،‬دوەمیــش گۆمەڵگــ ‌ه و‬ ‫ناوەندەکانــی بڕیــاری سیاســی و یاســایی و‬ ‫دەســتوریە کــە پیــاو تێیــدا بااڵدەســتە‪ .‬گــەر‬ ‫ئێمــە توانیمــان پەروەردەیەکــی فکــری بە‌هێــز‬ ‫بکەیــن و ژن بگەیەنینــە پێگــەی بەهێــزی خــۆی‬ ‫کــە لەســەر پێــی خــۆی بوەســتێت بــاوەڕ بــە‬ ‫کەســایەتی خــۆی بهێنێــت‪ ،‬کاتێــک ژنێکــی‬ ‫باوەڕبەخــۆ بــوی ده‌بیتــ ‌ه خــاوەن پێگــەی‬ ‫بەهێــزی کەســایەتی و دەتوانیــت بــە ئــازادی‬ ‫وەک مرۆڤێــک ئاڕاســتەی بیروڕاکانــی خــۆت‬ ‫بك ـه‌ی‪ .‬بێگومــان یەکێکیــش لــەو گۆڕەپانانــە‬ ‫مەیدانــی هەڵبژاردنــە‪ ،‬دەبێــت ژنــان ڕۆڵێکــی‬ ‫بەرچــاو لــە گێڕانــەوەی متمانــەی کۆمەڵگــه‌‬ ‫بــۆ ژن بگێــرن بەتایبــەت متمانــەی ژن بــە‬ ‫بونــی خــۆی و نوێنەرەکانیــان بــە بەشــێک‬ ‫لــە مافەکانــی خۆیــان ببینــن و متمانــەی هێــز‬ ‫و باوەڕییــان پــێ بکــەن‪ ،‬لــە الیەکــی تریــش‬ ‫بەشــێکی ئەرکەکــە لەســەر نوێنەرەکانــە کــە‬ ‫نەکەونــە ژێــر کاریگــەری هەژمون و دەســەاڵتی‬ ‫حــزب و بەرژەوەنــدی مــادی و شەخســی پرســی‬ ‫ژن وەک پرســێکی گرنــگ ببینــن و شــان بــە‬ ‫شــانی داکۆکــی کــردن لــە پرســە نەتەوەیــی و‬ ‫نیشــتمانیەکان بــۆ پرســی ژن تێبکۆشــن بــە‬ ‫رەنگێکــی ژنانــە بــە دوربــن لــە بە پاشــکۆبونی‬ ‫پیــاو‪ .‬لــە هەمــان کات دا گۆڕانــی بنگەیــی لــە‬ ‫یاســا و لــەو دەســتورەدا بکرێــت کــە لــە ژێــر‬ ‫هەژمــون و دەســەاڵتی پیــاو بــە الســەنگی‬ ‫نوســراونەتەوە و زۆربەیــان ریخۆشــکەرن بــۆ‬ ‫درێــژەدان بــە تونــدو تیــژی و بێبەشــبونی ژن‬ ‫لــە مافەکانــی خــۆی‪ ،‬بەداخــەوە لــە باشــوری‬ ‫کوردســتاندا ژنــان نەیانتوانیــوە ئــەو ئەرکــە‬ ‫وەک پێویســت ببینــن‪ ،‬بۆیــە بە دەیان یاســای‬ ‫دژ بــە مافەکانــی ژنــان لــە یاســاکاندا هەیــە و‬ ‫زۆر جــار ڕیخۆشــکەرن بــۆ جەســارەت کردنــی‬ ‫دەســەاڵت و پیــاو بۆتونــدو تیــژی کــردن و‬ ‫کوشــتنی ژنــان‪ ،‬گرنگــە ڕۆلمــان هەبێــت لــە‬ ‫ناردنــی کەســانی شــیاو و خــاوەن مەعریفــە‪،‬‬ ‫ئازادیخــواز کــە لــە نــرخ و بەهاکانــی‬ ‫تێکۆشــانی ژنــان تێدەگــەن بــۆ پەرلەمــان و‬ ‫ئه‌م ـ ‌ه ئەرکــی هەمومانــە ئــەم بەرپرســیارێتیە‬ ‫بخەینــە سەرشــانی خۆمــان‪.‬‬ ‫‪36‬‬

‫‪37‬‬ ‫‪ .....‬ســروه‌ جوه ـه‌ر| ئه‌ندامــی ئه‌نجومه‌نــی رێكخــراوی ژنانــی ئــازادی‬ ‫كوردســتان‬

‫‪30‬ساڵ تیده‌په‌رێت به‌سه‌ر ئه‌نفال‪،‬‬ ‫تا هه‌نوک ‌ه تاوانبارانى دۆسیه‌ک ‌ه ب ‌ه‬ ‫سزا نه‌دراون‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ئه‌نفــال گه‌وره‌تریــن و خویناویتریــن‬ ‫کاره‌ســاتى ســه‌ده‌ى ‪‌ 21‬ه لــ ‌ه کوردســتاندا‪،‬‬ ‫ته‌نــىا بۆنه‌یه‌کــ ‌ه بــۆ یادکردنــه‌وه‌؟ ئایــا‬ ‫کــراو ‌ه بــ ‌ه پرۆژه‌یه‌کــى نیشــتیمانى لــ ‌ه‬ ‫پێنــاوى دوباره‌نه‌بونــه‌و ‌ه و پاراســتنى‬ ‫مرۆڤایه‌تــى لــ ‌ه کاره‌ســاتى هاوشــیوه‌؟‬ ‫شــیو ‌ه که‌مــال کچ ـ ‌ه پاشــماوه‌یه‌کى ئه‌نفــال‬ ‫گوتــى "ســااڵن ‌ه لــ ‌ه هه‌رێمــى کوردســتان‬ ‫وه‌ک فیســتیڤاڵ چــاو لــ ‌ه یادکردنــه‌وه‌ى‬ ‫پرۆســه‌ى ئه‌نفــال ده‌کــه‌ن‪ ،‬لــ ‌ه ســاڵرۆژى‬ ‫کاره‌ســاتى ئه‌نفالــدا لــ ‌ه هۆڵێــک یــان‬ ‫لــ ‌ه مینۆمێنتــى ئه‌نفــال‪ ،‬که‌ســوکار‬ ‫و پاشــماوه‌ى ئه‌نفــال کۆده‌کرێنــه‌وه‪،‬‬ ‫به‌رپرســ ‌ه حزبــی و حکومیــه‌کان ده‌چنــ ‌ه‬ ‫ریــزى پێشــه‌و ‌ه و کۆمه‌ڵێــک وتــاری‬ ‫بریقــه‌دا و به‌ڵینــى ره‌نگاوڕه‌نــگ بــ ‌ه‬ ‫هاواڵتیــان ده‌ده‌ن‪ ،‬کــ ‌ه دواجــار به‌ڵێنــه‌کان‬ ‫ته‌نهــا لــ ‌ه ســه‌ر کاغــه‌ز ده‌مێننــه‌و ‌ه و‬ ‫ناچنــ ‌ه بــواری جێبه‌جێکردنــه‌وه‌‪ ،‬ته‌نــىا‬ ‫رۆژێک ـ ‌ه و ئیتــر تــا ســاڵى داهاتــوو ک ـه‌س‬ ‫بیــری لێناکاتــه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نفالکــراو ‌ه‬ ‫پاشــماوه‌ى‬ ‫ئــه‌و‬ ‫هه‌رێــم‬ ‫رونیشــیکرده‌وه ‌"حکومه‌تــى‬ ‫جیــاوازى لــ ‌ه نێــوان مردوه‌کانــدا ده‌کات‬ ‫لــ ‌ه نێــوان ئه‌نفالــى بــاران و بادینــان‬ ‫و ناوچه‌کانــى تــردا‪ ،‬ســه‌دان روفاتــى‬ ‫بارزانیــه‌کان هێنراونه‌تــه‌و ‌ه بــۆ زێــدى‬ ‫خۆیــان و ســااڵن ‌ه مه‌راســیمى ریزلێنانــى‬ ‫شایســته‌یان بــۆ ده‌کرێــت‪ ،‬بــه‌اڵم روفاتــى‬ ‫قوربانــى ئه‌نفالــى گه‌رمیانیــش بــێ کــه‌س‬ ‫لــ ‌ه بیابانه‌کانــى عه‌رعــه‌ر و ســه‌ماو ‌ه‬ ‫و نوگــر ‌ه ســه‌لمان بێنــاز چاوه‌ریــی‬ ‫گه‌رانــه‌وه‌ن بــۆ باوه‌شــی نیشــتیمان‪.‬‬ ‫ئــه‌و نه‌یشــارده‌و ‌ه و گوتــى "چاره‌کــ ‌ه‬ ‫ســه‌ده‌یه‌ک به‌ســه‌ر کۆســتى ئه‌نفــال‬ ‫تیده‌په‌رێــت کــ ‌ه ئه‌گــه‌ر لــ ‌ه جینۆســایدى‬ ‫هۆلۆکۆســت و جوله‌کــ ‌ه گه‌وره‌تــر نه‌بێــت‬ ‫وه‌ک ئــه‌وه‌‪ ،‬نه‌توانــراو ‌ه لــ ‌ه ئاســتى‬ ‫نێوخــۆى و نێوده‌وڵه‌تــى کاری جیــدى‬ ‫بــۆ بکرێــت و وه‌ک جینۆســاید بناســرێت‪،‬‬ ‫ته‌نانــه‌ت خه‌ریکــه‌ نــه‌وه‌ى ســێیه‌مى‬

‫پاشــماوه‌ى ئه‌نفــال و تــه‌واوى کۆمه‌ڵگــ ‌ه‬ ‫هیــچ به‌هایــه‌ک بــۆ کاره‌ســاتى ئه‌نفــال‬ ‫دانه‌نیــن بــ ‌ه هــۆی بــێ به‌هاکردنــى و‬ ‫که‌مته‌رخه‌مــى ده‌ســه‌اڵتدارانى هه‌رێــم‬ ‫به‌رامبــه‌ر که‌یســى ئه‌نفــال و جینۆســاید‬ ‫کردنــى کــورد‪.‬‬ ‫ئـه‌و پاشــماوه‌ى ئه‌نفالـ ‌ه بـ ‌ه حه‌سـه‌ره‌ته‌و ‌ه‬ ‫هێمــاى بــۆ ئه‌وه‌شــکرد "نه‌توانــراو ‌ه بــار‬ ‫و گوزه‌رانــى که‌ســوکاری پاشــماوه‌ى‬ ‫ئه‌نفــال باشــتر بکرێــت ه ـه‌ر هیــچ نه‌بێــت‪،‬‬ ‫پێداویســتى ئاســاىی ژیانیــان بــۆ دابیــن‬ ‫بکرێــت بــۆ ئــه‌وه‌ى تارمــاى کاره‌ســاته‌ک ‌ه‬ ‫لــ ‌ه ده‌رونــى پاشــماوه‌ک ‌ه بره‌وێتــه‌وه‌‪،‬‬ ‫لــه‌و ‌ه زیاتــر بــ ‌ه شــه‌و بــه‌رۆژ رامــان‬ ‫نه‌چڵه‌کێنێــت ‪.‬‬ ‫نــه‌و پاشــماوه‌ى ئه‌نفــال نه‌یشــارده‌و‬ ‫ڕایگه‌یانــد "حکومه‌تــى هه‌رێــم و حیزبــ ‌ه‬ ‫سیاســیه‌کان خه‌مــى یه‌کــه‌م و کۆتاییــان‬ ‫ب ـ ‌ه هێزکردنــى ده‌س ـه‌اڵتیان و کۆکردن ـه‌وه‌ى‬ ‫زۆرتریــن هیــز و داهاتــه‌و ئــه‌وه‌ى‬ ‫به‌الیانــه‌و ‌ه گرنــگ نه‌بێــت خه‌مــى خه‌ڵــک‬ ‫و ئاینده‌که‌یه‌تــى‪.‬‬ ‫ســه‌بیح ‌ه رۆســته‌م ژنــ ‌ه پاشــماوه‌یه‌کى‬ ‫ئه‌نفالکــراو بــ ‌ه هه‌ناســ ‌ه هه‌ڵكێشــانه‌و ‌ه‬ ‫بــ ‌ه قورگــى پــڕ لــ ‌ه گریانــه‌و ‌ه گوتــى "مــن‬ ‫هیــچ کات هیچــم لــ ‌ه حکومه‌تــى هه‌رێــم‬ ‫نه‌ویســتو ‌ه ب ـ ‌ه کوالنه‌ی ـه‌ک و نان ـ ‌ه ره‌قێــک‬ ‫رازیــم ته‌نهــا و ته‌نهــا بــ ‌ه ســزاگه‌یاندنى‬ ‫جــاش و موسته‌شــاره‌کان هیــوا و ئاواتــى‬ ‫مــن بــوو‪.‬‬ ‫ئــه‌و گوتیشــی "ئــه‌و جــاش و‬ ‫موسته‌شــارانه‌ى ل ـ ‌ه شــاره‌کانى کوردســتان‬ ‫له‌الیــه‌ن حزبــه‌و ‌ه پلــ ‌ه و پۆســتیان وه‌ک‬ ‫به‌خشــیش پێــدراو ‌ه و لـ ‌ه ژیانێکــى شــاهان ‌ه‬ ‫ده‌ژیــن و بــ ‌ه ئێمــ ‌ه پێده‌که‌نــن‪.‬‬ ‫پرۆسـه‌ى ئه‌نفــال لـ ‌ه ســالى ‪1987/8/20‬بـ ‌ه‬ ‫‪ 8‬قۆنــاغ ده‌ســتى پێکــرد کــه‌‪ 7729‬کیلۆمه‌تــر‬ ‫ڕووبـه‌روى شــااڵوى ئه‌نفــال بــوه‌وه‌‪ ،‬زیاتــر‬ ‫لــ ‌ه ‪ 182‬هــه‌زار هاواڵتــى کــورد جینۆســاید‬ ‫کــران و ‪ 7500‬گونــد بـ ‌ه تـه‌واوى روخێنــران‪،‬‬ ‫‪38‬‬

‫نزیکــه‌ى ‪ 1344‬قوتابخانــ ‌ه ته‌ختــى زه‌وى‬ ‫کــراون‪ ،‬ژێرخانــى ئابــوری کوردســتانى ب ـ ‌ه‬ ‫ته‌واوه‌تــى مایه‌پــوچ کــرد‪.‬‬ ‫ئاشــنا رســول کۆمه‌ڵنــاس لــ ‌ه مــه‌ڕ‬ ‫هۆکاره‌کانــى پشــت ئه‌نفالکردنــى هاواڵتیانى‬ ‫کــورد لـ ‌ه الیـه‌ن رژێمــی به‌عسـه‌و ‌ه سـه‌رنجى‬ ‫خــۆی ئاوهــا نیشــاندا؛ "ئامانجــى س ـه‌ره‌کى‬ ‫به‌عــس کۆمه‌ڵکوشــتنى کــورد و رفاندنــى ژن‬ ‫ن‬ ‫و زینــد ‌ه بـ ‌ه چاڵکردنــى پیــر و په‌کكه‌وتــووا ‌‬ ‫و گوله‌بــاران کردنــى پیــاوه‌کان نه‌بــوو‬ ‫بــ ‌ه لــ ‌ه پێنــاو بێده‌نگردنیــان‪ ،‬به‌ڵکــو‬ ‫ئامانجــ ‌ه گه‌وره‌کــه‌ى به‌عــس تێکشــکاندنى‬ ‫ســایکۆلۆژیاى تاکــى کــورد و ل ـ ‌ه باربردنــى‬ ‫هه‌ســتى نه‌ت ـه‌و ‌ه و ســڕینه‌وه‌ى یه‌کجاره‌کــى‬ ‫وجــودى کــورد و لێس ـه‌ندنه‌وه‌ى ناســنامه‌ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یــی بــوو‪.‬‬ ‫ئـه‌و هێمــاى بۆ ئه‌وه‌شــکرد "کورد لـ ‌ه عێراقدا‬ ‫چاره‌کــ ‌ه ســه‌ده‌یه‌ک ‌ه ده‌ســه‌اڵتداریه‌تى‬ ‫ده‌کات‪ ،‬نه‌ک هه‌ر نه‌یتوانى ســود ل ‌ه کۆســت ‌ه‬ ‫گه‌وره‌یـ ‌ه ببینــى بــۆ راکێشــانى ســۆزى دنیــا‬ ‫بــۆ به‌ده‌ســتهێنانى قه‌واره‌یه‌کــى سیاســی و‬ ‫به‌دیهێنانــى خه‌ونــى ه ـه‌زار ســاڵه‌ى کــورد‪،‬‬ ‫به‌ڵکــو ئه‌وه‌نــده‌ى تــر کۆســتى خه‌ڵکه‌کــه‌ى‬ ‫گه‌وره‌تــر کــرد لــ ‌ه تێکشــکاندنى ئیــراده‌ى‬ ‫تــاک و ده‌ســته‌مۆکردنى تــاک لــ ‌ه چــوار‬ ‫چێــوه‌ى بــه‌ حزبــی کردنــى کۆمه‌ڵگــ ‌ه‬ ‫و نه‌یتوانــى نمونــه‌ى حوکمڕانیه‌تــى‬ ‫دیموکراســی پێشــکه‌ش بــکات و ب ـ ‌ه جۆرێــک‬ ‫ئاوێتــ ‌ه بیــت بــ ‌ه ئاشــتى کۆمه‌اڵیه‌تــى و‬ ‫پێکه‌وه‌ژیانــى ئاشــتیانه‌ى ئایــن و ئاینــزا و‬ ‫نه‌تــه‌و ‌ه جیــاوازه‌کان!‬ ‫ئــه‌و تویــژه‌ره‌ بــ ‌ه نیگه‌رانیــه‌و ‌ه گوتــى‬ ‫"بــ ‌ه جۆرێــک لــ ‌ه جــۆره‌کان سیاســه‌ت و‬ ‫پره‌نســیپ و شــێوازه‌کانى به‌عــس کــ ‌ه‬ ‫بریتی ـ ‌ه ل ـ ‌ه حوکمــى بنه‌ماڵ ـ ‌ه و قۆرخکردنــى‬ ‫ده‌ســه‌اڵت و نه‌بونــى ئــازادى و شــه‌فافیه‌ت‬ ‫و برســیکردنى خه‌ڵــک و حوکمــى چــه‌ک‬ ‫درێــژه‌ى پێده‌درێــت‪ ،‬لــ ‌ه کاتێکــدا ده‌بــوو‬ ‫کــورد دواى ئــه‌و هه‌مــوو قوربانــی و‬ ‫چه‌وســانه‌وه‌ی ‌ه نمونه‌یه‌کــى پێچه‌وانــه‌ى‬ ‫که‌لتــوری به‌عــس نیشــانى دونیــا‬

‫بــدات‪ ،‬کــ ‌ه لــه‌و رێگایــه‌و ‌ه هه‌مــوو دنیــا‬ ‫ئه‌نفالــى کوردیــان وه‌ک جینۆســایدکردنى‬ ‫گه‌لێــک بناســیبایه‌و ده‌ســته‌به‌ری دوبــار ‌ه‬ ‫نه‌بونه‌وه‌مــان بکردایــه‌‪ ،‬وه‌ک ئــه‌وه‌ى‬ ‫ئیســرائیل ســودى لـ ‌ه هۆلۆکۆســت وه‌رگــرت‪.‬‬ ‫ل ‌ه ســاڵى ‪ 2005‬دواى ‪ 60‬ســاڵ له‌ کاره‌ســاتى‬ ‫هۆلۆکۆســت (جینۆســایکردنى جووله‌کــه‌)‬ ‫ئیســرائیل توانــى نه‌تــه‌و ‌ه یه‌کگرتــوه‌کان‬ ‫رازى بــکات ‪27‬کانونــى دوه‌مــى هه‌مــوو‬ ‫ســاڵێک بکرێتـ ‌ه رۆژى جیهانــى هۆلۆکۆســتى‬ ‫جووله‌کـ ‌ه و لـ ‌ه سه‌رتاسـه‌ری جیهــان بیــری‬ ‫دونیــاى ده‌هێنــه‌و ‌ه کــ ‌ه ئه‌مــه‌ش هۆکاریکــ ‌ه‬ ‫بــۆ ئــه‌وه‌ى هه‌رگیــز بیــر نه‌چێتــه‌وه‌‪.‬‬ ‫لــ ‌ه ســالى ‪ 1945‬زیاتــر لــ ‌ه یــه‌ک ملیــۆن‬ ‫جوله‌کــ ‌ه لــ ‌ه که‌مپــی برکنــاو لــ ‌ه الیــه‌ن‬ ‫ســوپاى نازیه‌کانــه‌و ‌ه ســوتێنران‪.‬‬ ‫نوســینگه‌ى راو ‌ه دونانــى نازیه‌کان ل ‌ه ســاڵى‬ ‫‪ 1950‬دامه‌زرینــراو ‌ه و تــا ئیســتا توانیویانـ ‌ه‬ ‫نزیکــه‌ى ‪200‬هــه‌زار نــازى ده‌ســتگیر بکــه‌ن‬ ‫و بیــده‌ن بــ ‌ه دادگا بــۆ ئــه‌وه‌ى ســزاى‬ ‫تاوانه‌کانــى وه‌ربگرێــت‪.‬‬ ‫ئــاری عبدوالکریــم دانیشــتوى گه‌رمیــان و‬ ‫کــوڕ ‌ه ئه‌نفالکراوێــک بــ ‌ه خــه‌م و پــه‌ژاره‌ى‬ ‫زۆره‌و ‌ه گوتــى "که‌ســوکاری ئه‌نفــال لــ ‌ه‬ ‫خراپتریــن دۆخــى کۆمه‌اڵیه‌تــدان‪ ،‬هــه‌م لــ ‌ه‬ ‫ڕووى ئابوریـه‌و ‌ه گوزه‌رانیــان خراپـه‌‪ ،‬هـه‌م‬ ‫لــ ‌ه ڕووى کۆمه‌اڵیه‌تیــه‌و ‌ه تــا هه‌نوکــه‌ش‬ ‫بــ ‌ه جۆرێــک لــ ‌ه جــۆره‌کان په‌رتــه‌وازه‌ن و‬ ‫شــیرازه‌ى خێزانیــان ئاســاىی نه‌بۆتــه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئــه‌و نه‌یشــارد ‌ه و گوتــى "کێشــه‌ى ده‌رونــى‬ ‫له‌نــاو ژماره‌یه‌کــى ئیکجــار زۆر لـ ‌ه خێزانــى‬ ‫پاشــماوه‌ى ئه‌نفالکــراودا تــا ئیســتاش‬ ‫هه‌یــه‌‪ ،‬لــ ‌ه ڕووى ده‌رونیــه‌و ‌ه نه‌توانــراو ‌ه‬ ‫کێشــ ‌ه و گــرێ ده‌رونیه‌کانیــان بکرێتــه‌وه‌‪،‬‬ ‫بــ ‌ه هــۆی ناچاالکــى ریکخراوه‌کانــى‬ ‫کۆمه‌ڵگــه‌ى مه‌ده‌نــى و که‌مته‌رخه‌مــى‬ ‫حکومـه‌ت لـ ‌ه کردنـه‌وه‌ى سـه‌نته‌ری ده‌رونــى‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تــى بــۆ ئــه‌و پاشــماوانه‌ى‬ ‫ئه‌نفــال کــ ‌ه تــا ئێســتاش گۆشــه‌گیرن و‬ ‫له‌گــه‌ڵ خه‌مه‌کانــى رابــردوو ده‌ژیــن و لیــی‬ ‫جیا نه‌بو نه‌تــه‌و ه‌‪.‬‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪39‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫ئــه‌و رونیشــیکرده‌و ‌ه "ئێســتا ســه‌دان‬ ‫دایــک و باوکــى ئه‌نفالکــراو و‬ ‫خێزانــى ئه‌نفالکــراو ته‌نهــا که‌وتــون‬ ‫وپه‌که‌وتــه‌ن‪ ،‬کــ ‌ه ئه‌رکــى حکومــه‌ت‬ ‫ت بــه‌و قوربانیانــ ‌ه‬ ‫بــوو خانــه‌ى تایبــه‌ ‌‬ ‫بــ ‌ه تایبه‌تــى لــ ‌ه گه‌رمیــان بکاتــه‌و ‌ه‬ ‫بــۆ ئــه‌وه‌ى جارێکــى تــر ئــه‌و‬ ‫هاونیشــتیمانیان ‌ه ئ ـه‌و ئــازاری ته‌نیای ـ ‌ه‬ ‫ده‌ربــاز بکـه‌ن و له‌الیـه‌ن ئـه‌و خانه‌یـه‌و ‌ه‬ ‫خزمه‌تێکــى بــاش و شایســت ‌ه بکرێــن‪.‬‬ ‫ده‌ربازبوانــى هۆلۆکۆســت لــ ‌ه الیــه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌تــى ئیســرائیله‌و ‌ه لـ ‌ه سه‌رتاسـه‌ری‬ ‫دونیــادا کۆکراونه‌تــه‌وه‌و باشــترین‬ ‫گــوزه‌ران و خزمه‌تگوزاریــان بــۆ دابیــن‬ ‫کــراوه‌‪ ،‬بــۆ ئــه‌وه‌ى سه‌رگوزشــته‌ى‬ ‫هۆلۆکۆســت بــۆ هه‌میش ـ ‌ه بــۆ ن ـه‌وه‌کان‬ ‫بگێڕنــه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئــاری گوتیشــی " لــ ‌ه ژێــر ســایه‌ى‬ ‫تاوانبارانــى‬ ‫هه‌رێــم‬ ‫حکومه‌تــى‬ ‫دۆســیه‌ى ئه‌نفــال نــه‌ک بــ ‌ه ئــازادى‬ ‫ده‌ســوڕێنه‌و ‌ه به‌ڵکــو به‌شــی زۆر و‬ ‫هــه‌ر ‌ه زۆری ئــه‌و تاوانبارانــ ‌ه پلــ ‌ه و‬ ‫پۆســتى حزبــی و حکومــى بااڵیــان هه‌یـ ‌ه‬ ‫کــ ‌ه موچه‌کانیــان چه‌نــد ئه‌وه‌نــده‌ى‬ ‫قوربانیانــى ئه‌نفالــن‪.‬‬ ‫دادگاى بــااڵى تاوانــه‌کان لــ ‌ه عیــراق‬ ‫لــه‌ ســاڵى ‪ 2005‬بریــاری ده‌ســتگیری‬ ‫کردنــى بــۆ ‪ 423‬تاوانبــاری دۆســیه‌ى‬ ‫ئه‌نفــال ده‌رکــرد کــ ‌ه ‪258‬یــان جــاش و‬ ‫موسته‌شــارن و دانیشــتوى هه‌رێمــى‬ ‫کوردســتانن‪ ،‬کـ ‌ه تــا هه‌نوکـ ‌ه دادگاکانــى‬ ‫هه‌رێمــى کوردســتان بـ ‌ه هــۆی پشــتگیری‬ ‫حکومــه‌ت و حزبــ ‌ه ده‌ســه‌اڵتداره‌کان‪،‬‬ ‫ته‌نهــا ‪3‬که‌ســیان ده‌ســتگیر کــراون تــا‬ ‫ڕووبــه‌روى دادگا بکرێنــه‌و ‌ه بــۆ ئــه‌وه‌ى‬ ‫بــ ‌ه ســزاى یاســایی بگــه‌ن‪.‬‬

‫ده‌که‌یــن ‪.‬‬ ‫چه‌ندیــن داواکاریشــیان گه‌یانــدو ‌ه وه‌کــو‬ ‫بریاره‌کانــى دادگاى بــااڵى تاوانه‌کانــى‬ ‫عێــراق ســه‌باره‌ت بــ ‌ه دادگایــی کردنــى ‪258‬‬ ‫تۆمه‌تبــاری تاوانــى ئه‌نفــال ل ـ ‌ه هاوکارانــى‬ ‫رژێمــى لــ ‌ه ناوچــووى به‌عــس بــ ‌ه جــاش و‬ ‫موسته‌شــاره‌و ‌ه جێبه‌جــێ بکرێــت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌هــا یاســایه‌کى شایســت ‌ه لــ ‌ه‬ ‫په‌رله‌مــان ده‌ربکرێــت بــۆ قه‌ره‌بوکردن ـه‌وه‌ى‬ ‫که‌ســوکاری ئه‌نفــال لــ ‌ه ڕوى مــادى و‬

‫هاتــو ‌ه هه‌رچــى زوو ‌ه روفاتــى قوربانیانــى‬ ‫تاوانــى ئه‌نفــال بهێندرێتـه‌و ‌ه بــۆ زێــدى بــاو‬ ‫باپیریــان و خاکــى کوردســتان‪.‬‬ ‫‪18‬کچــ ‌ه‬ ‫چاره‌نوســی‬ ‫بــاره‌ى‬ ‫لــ ‌ه‬ ‫ئه‌نفالکراوه‌کــه‌ى کــ ‌ه فرۆشــراون بــ ‌ه‬ ‫یانه‌کانــى میســر تروســک ‌ه هه‌مــوو هه‌وڵێکــى‬ ‫دا بــه‌اڵم هیــچ ئاکامــى نه‌بــوو‪ ،‬ته‌نهــا‬ ‫نوســراوێکى ل ـ ‌ه ده‌زگاى هه‌واڵگریــى عێــراق‬ ‫ئامــاژ ‌ه به‌گواســتنه‌وه‌ى ئــه‌و کــچ و ژنــ ‌ه‬ ‫کوردانـ ‌ه ده‌کات بــۆ وواڵتــى میســر‪ ،‬ئه‌مـه‌ش‬

‫ئه‌حمه‌د مجید سه‌رۆکى رێکخراوى چاودێری کوردۆ‬ ‫ساید(چاک)‬ ‫ئه‌حمــه‌د مجیــد ســه‌رۆکى رێکخــراوى‬ ‫چاودێــری کــوردۆ ســاید(چاک) لــ ‌ه‬ ‫لێدوانێکیــدا بــۆ تروســک ‌ه رایگه‌یانــد‬ ‫"پێــش ‪ 30‬ســاڵ رژێمــى به‌عــس بــ ‌ه‬ ‫به‌رچــاوى هه‌مــوو دونیــاو ‌ه پرۆســه‌ى‬ ‫جینۆســایدکردنى کــوردى به‌رێوه‌بــرد‪،‬‬ ‫هــه‌زاران هاوواڵتــى کــوردى لــ ‌ه نــاو بــرد‬ ‫لــ ‌ه گــۆر ‌ه بــ ‌ه کۆمه‌ڵه‌کانــى ناوه‌ڕاســت و‬ ‫خــوارووى عێــراق زینــ ‌ه بــ ‌ه چــاڵ کــران‪.‬‬ ‫گوتیشــی "بێده‌نگــى و پشته‌گوێخســتنى‬ ‫ئ ـه‌م تاوان ـ ‌ه له‌الی ـه‌ن رێکخراوه‌کانــى مافــى‬ ‫مرۆڤــى جیهانــى و رێکخــراوه‌ى نه‌تــه‌و ‌ه‬ ‫یه‌کگرتوه‌کانــه‌و ‌ه پێشــێلکردنێکى ئاشــکراى‬ ‫جاڕنامــه‌ى مافــى مرۆڤــه‌‪.‬‬ ‫رونیشــیکرده‌وه ‌"هــاوکات دواى ‪30‬ســاڵ‬ ‫ئه‌نجامده‌رانــى ئــه‌م تاوانــ ‌ه تــا ئێســتا بــ ‌ه‬ ‫شــێوه‌ى فه‌رمــى و بێالیــه‌ن کار لــ ‌ه ســه‌ر‬ ‫که‌یســه‌ک ‌ه نه‌کــراوه‌و تۆمه‌تبارانــى ئــه‌م‬ ‫دۆســیه‌یه‌ش دادگایــی نه‌کــراون‪ ،‬ئه‌مــ ‌ه لــ ‌ه‬ ‫ئاســتى ناو‌خۆیــی و لــ ‌ه ئاســتى جیهانــى‬ ‫ئــه‌م تاوانــ ‌ه بــ ‌ه جینۆســاید نه‌ناســراوه‌‪.‬‬ ‫ریکخــراوى چاودێــری کــوردۆ ســاید(چاک)‬ ‫لــ ‌ه راگه‌یه‌نراوێکیانــدا لــ ‌ه ســاڵیادى‬ ‫تاوانــى ئه‌نفالــدا رایانگه‌یانــدوه‌"ئیدانــه‌ى‬ ‫ســزانه‌دانى تاوانبارانــى تاوانــى ئه‌نفــال‬ ‫‪40‬‬

‫‪41‬‬

‫مه‌عنه‌وییــه‌وه‌‪ ،‬دامه‌زراندنــى ده‌یــان‬ ‫ســه‌نته‌ری راهێنــان بــۆ به‌شــداری‬ ‫پێکردنــى که‌ســوکاری ئه‌نفــال لــ ‌ه هه‌مــوو‬ ‫جومگه‌کانــى ژیانــدا و ئاشــناکردنیان بــ ‌ه‬ ‫هه‌مــوو تاوانــ ‌ه هاوشــێو ‌ه جیهانیه‌کانــه‌و ‌ه‬ ‫و ‌ه چۆنیه‌تــى مامه‌ڵــه‌ى حکومه‌ته‌کانیــان‬ ‫و ســودوه‌رگرتنیان لــ ‌ه چۆنیه‌تــى مامه‌ڵــ ‌ه‬ ‫کــردن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌هــا تاوانــى ئه‌نفــال و هه‌مــوو‬ ‫تاوانه‌کانــى تــر دژ بــ ‌ه گه‌لــى کــورد لــ ‌ه‬ ‫پرۆگرامــى خوێنــدن بخوێندرێــت‪.‬‬ ‫لــ ‌ه دوا داواکاری رێکخــراوى ناوبــراودا‬

‫هــه‌ر ده‌چێتــ ‌ه خانــه‌ى که‌مته‌رخه‌مــى‬ ‫وه‌زاره‌تــ ‌ه‬ ‫و‬ ‫هه‌رێــم‬ ‫حکومه‌تــى‬ ‫نه‌یانتوانــى‬ ‫كــ ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیــداره‌کان‬ ‫گه‌رانێکــى ورد و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کــى جــدى‬ ‫بکــه‌ن بــۆ دیاریکردنــى چاره‌نوســی ئــه‌م‬ ‫قوربانیانــه‌‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪ ....‬نه‌جیب ‌ه قه‌ره‌داغی‬

‫ئێمە‬ ‫لە کونجی‬ ‫مێژوودا‬ ‫شاراوەین‬ ‫بۆ یادی‬ ‫لەیال قاسم و‬ ‫شیرین عەلەمهولی‬

‫مێــژوو دیاردەیەکــی مــردوو نیــە‬ ‫وەک لــە کتێبــەکان دا باســی دەکــەن‪،‬‬ ‫روداوگەلێــک نیــە کــە بەســەرمان‬ ‫دا تێپــەرێ و ببێتــە رابــردوو‪ .‬ریــزە‬ ‫روداوێــک نییــە کــە کرۆنۆلۆژیەکــی‬ ‫راســتە هێالنــە بێــت لــە پەرەســەندن دا‪.‬‬ ‫مێــژووی نوســراو پــڕە لــە جەنــگاوەرە‬ ‫داگیــرکار و فەتحــکارەکان‪ ،‬پــڕە لــە‬ ‫پەرەســەندنی ئامــرازی شــەڕ و خوێــن‬ ‫رشــتن‪ ،‬مۆزەخانەکان پڕێتی لە بەڵگەی‬ ‫ئــەم راســتیانە کــە مێــژووی نوســراو‬ ‫پێــک دێنــن‪ .‬مێــژووی نوســراو بریتییــە‬ ‫لــە مێــژووی دەســەاڵتداری‪ ،‬پلــەداری و‬ ‫پیاوســاالری‪ ،‬مێژووییەکــە بــە دەســتی‬ ‫ســتەمکار و زاڵمــەکان نوســراوەتەوە‪،‬‬ ‫بــە دەســتی ئەوانــە نوســراوەتەوە کــە‬ ‫لــە ژێــر نــاوی "مێــژوو بــێ الیەنــە"‬ ‫ژنیــان لــێ وەدەرنــاوە و چەواشــەیان‬ ‫کــردووە‪ .‬تەنانــەت "مێژووناســان" ڕەتی‬ ‫دەکەنــەوە کــە مێــژوو ژێنــدەری هەبێت‪،‬‬ ‫بــە ئاگاییــەوە بــێ یــان بــێ ئاگایــی پیاو‬ ‫دەخەنــە ناوەنــد و هەبوونــی ژن پەراوێز‬ ‫دەکــەن‪ .‬مێــژوو قەدەرێــک نیــە کــە‬ ‫کێشــرابن و ئێمــەش لــە ســەر هەمــان‬ ‫رێچکــەی برۆیــن‪ .‬مێــژوو زینــدووە بــە‬ ‫هەمــوو دیــاردە و روداوەکانیــەوە‪،‬‬ ‫ئــەوەی هــەزاران ســاڵ روویــداوە‬ ‫لــە قونچێکــی بیرەرەوەیەکانمــان دا‬ ‫شــاراوەیە‪ ،‬لــە دیدمــان دا‪ ،‬لــە پەنــد‬ ‫و مامەڵەکانمــان دا‪ ،‬لــە کاردانــەوە و‬ ‫حــەز و ئارەزووەکانمــان دا‪ ،‬لــە ڕق‬ ‫و خۆشویســتنەکانماندا لــە دیــاردە‬ ‫کەڵەبووەکانــی مێژوومــان هەیــە‪.‬‬ ‫تــا ئەمــرۆش مێــژووی زینــدوو و‬ ‫نەنوســراو‪ ،‬لــە تێکۆشــانی داکۆکــی‬ ‫کــردن لــە بەهاکانمــان و ئەوانــەی‬ ‫لێمــان داگیرکــراوە دا شــاراوەیە‪.‬‬ ‫ئــەو راســتیە زیندوانــەی مێــژووە کــە‬ ‫بۆتــە ئیلهامــی بەرخودانــی نــوێ لــە‬ ‫‪42‬‬

‫تێکۆشــانی ئــازادی کوردســتان‪ .‬تەنیــا ســەمبولی ملمالنێیەکــی دەســتەویەخە‬ ‫ئەوەندەمــان بــەس بــووە کە لــەو مێژووە بــۆ بەدەســتهێنانەوەی بەهــا دزراوەکانــی‬ ‫نەنوســراوە بــە ئــاگا بیــن کــە ئێمــەی کۆمەڵگــەی دایکانــە‪ .‬داپیــران و دایکانمان‬ ‫تێــدا وەدەرنــراوە‪ ،‬دەبــوو ئاوڕێکــی دەڵێــن "یــا ســتار"‪ ،‬خۆرێکــەوت نیــە‬ ‫وشــیار و بــە ئــاگای لــێ بدەینــەوە و ئاکادیمیــای ســتار‪ ،‬کۆنگــرەی ســتار‪،‬‬ ‫تێبگەیــن و هەڵیکۆلێــن و بزانیــن لــە یەژەئا‪-‬ســتار بەنــاوی خوداوەنــد‬ ‫کوێــی ئــەو مێــژوودا شــاراوەین‪ .‬دەبــوو ســتارەوەیە‪ .‬ئــەوە زینــدوو هێشــتنەوە و‬ ‫بزانیــن کــە لەژێــر کام کاوالشــی دا دۆزینــەوەی بەهاکانمــان و گەیاندنیانــە‬ ‫حەشــاردراوین‪ .‬دەبــوو‬ ‫بــە یــەک‪ .‬داکۆکــی کــردن‬ ‫ئیــدی لــەو رێچکــەی‬ ‫لەو بەهایانە و هەمیشــەیی‬ ‫شیرین‬ ‫و‬ ‫قاسم‬ ‫لەیال‬ ‫تێکۆشــانەدا ڕێگربیــن‬ ‫کردنیــان لــە هەمــوو‬ ‫ســاتێکمان دا زینــدووە‪.‬‬ ‫لــەوەی چــی دیکــە عەلەمهولی ئیدی بە‬ ‫بــە نــاوی ئێمــە قســە‬ ‫کــەم نیــن ئەوانــەی‬ ‫رێنمایی «مێژووی‬ ‫نەکرێــت‪ ،‬بەربەســت و‬ ‫لــە لێگەڕینــی ئــازادی‬ ‫نەنوسراوە‪،‬‬ ‫کۆیالیەتی‬ ‫تەگــەرەکان لــە ناســینی‬ ‫بەدەســتهێنانەوەی‬ ‫و‬ ‫مێــژووی نەنوســراودا دا‬ ‫بەهاکان و رۆشــنکردنەوەی‬ ‫مێژووی ئازادی‬ ‫مێــژووی‬ ‫تەخــت بکەیــن‪ ،‬ســەنگەر چاوەرێی نوسینەوەیە‪ -‬رارەوەکانــی‬ ‫بــە ســەنگەر بەدەســتی‬ ‫دزراومــان دا گیانیــان‬ ‫رێی‬ ‫ئۆجاالن)»‬ ‫(رێبەر‬ ‫بێنینــەوە و داهێنــان و‬ ‫بەختکــرد‪ ،‬لــە ژێــر‬ ‫چاویــان‬ ‫بەرهەمــی زانینەکانمــان رۆشنی ئەو مێژوویان ئەشــکەنجەدا‬ ‫کاتــێ‬ ‫بناســین‪،‬‬ ‫لــە‬ ‫نــا‪،‬‬ ‫لەیــەک‬ ‫نیشانداین‪ ،‬ئەو‬ ‫بەدەســتمان هێنایــەوە‪،‬‬ ‫رەتکردنــەوەی تەســلیمەت‬ ‫لــە هــەر هەوڵێکــی مێژووەی کە زاڵمان و دا ســرود و دروشــمی‬ ‫داگیرکردنــەوەی‬ ‫"بەرخــودان ژیانە"یــان‬ ‫دا دەسەاڵتدارەکان یان‬ ‫چــڕی‪ ،‬بــێ ئاوڕدانــەوە و‬ ‫تــا دوا هەناســەمان شەرمی لێبکەن یان‬ ‫بەرگــری لــێ بکەیــن‬ ‫دوو دڵــی پــەردەی تاریکــی‬ ‫بۆ‬ ‫کرنۆشی‬ ‫چۆک‬ ‫لەسەر‬ ‫و بیپارێزیــن‪ .‬تەنیــا‬ ‫و کۆنەپەرســتیان دڕی و‬ ‫بــەوەوە‬ ‫نەوەســتین ببەن‪ ،‬ئازادیخوازانیش روویــان لــە نەمــری کــرد‪.‬‬ ‫کــە داکۆکــی لێبکەیــن لێوەی فێرببن کە چۆن بــە گیانیــان‪ ،‬خوێنیــان و‬ ‫بەرگێکــی‬ ‫بەڵکــو‬ ‫رەنجیــان زانینــی خۆیــان‬ ‫بژین‪.‬‬ ‫نوێــێ ســەردەمیانەی‬ ‫دۆزیــەوە‬ ‫ســەرلەنوێ‬ ‫بکەینــەوە‪،‬‬ ‫بەبــەردا‬ ‫و پەرەیــان پێــدا‪ ،‬بــە‬ ‫لەگــەڵ رۆحــی مێــژووی نوســراودا حەقیقەتــی کۆمەڵگــەی دایکایەتیــەوە‬ ‫لــە ژوانێــک دا کۆیــان بکەینــەوە و هۆنیانــەوە و هەمووانیــان لــە ســەر‬ ‫وەاڵمــی پێویســتیەکانمانی ئەمــرۆی پــێ ســفرەی ژوانــی ئــازادی کۆکــردەوە‪ .‬ئــەم‬ ‫بدەینــەوە‪.‬‬ ‫ژوانــە وەک ئاگرێــک‪ ،‬دەبــوو بزانیــن‬ ‫زیندوویــی مێــژوو و رۆحەکــەی لــە دەســت بــۆ کوێــی مێــژوو دەبەیــن‪ ،‬یــان‬ ‫دیــاردەی خوداوەندەکانــی میزپۆتامیــادا خۆمانــی پــێ گــەرم دەکەینــەوە و لــە‬ ‫شــاراوەیە‪ ،‬ئــەو خوداوەندانــەی بونــە بــەر چــرای زانیمــان دا رووە تاریکەکانــی‬ ‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪43‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫رۆشــن‬ ‫نوســراو‬ ‫مێــژووی‬ ‫دەکەینــەوە پــەردە لــە ســەر رووی‬ ‫درۆزنەکانــی مێــژوو دەدڕێنیــن‬ ‫یــان لــە هــەر کاردانەوەیــەک دا‬ ‫خۆمانــی پــێ دەکەینــە ســوتماک‪.‬‬ ‫ئەوە عەشــق و ژانــی لەیەکچراوی‬ ‫ئــەو مێــژووە نەنوســراوەیە‪.‬‬ ‫هەڵدانــەوەی پــەردەی رەش و‬ ‫تاریکــی ســەر مێــژووی نەنوســراو‬ ‫هــەر وا ســانا نەبــووە و نیــە‪.‬‬ ‫دەیانزانــی‬ ‫کــورد‬ ‫ژنانــی‬ ‫رێیەکــی ســەختە و قوربانــی‬ ‫دەیــەوێ‪ ،‬ئــەوان بــە ئاگایــی‬ ‫"گشــت بــۆ یــەک و یــەک بــۆ‬

‫لەیال قاسم لە دژی ستەمی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬بەرامبەر رژێمی‬ ‫بەعسی عێراقی لە دوو رێی‬ ‫یان تەسلیم بوون و نکوڵی لە‬ ‫خۆکردن یان بەرخۆدان و مردنێکی‬ ‫شکۆمەندانە وەک کورد‪ ،‬وەک ژن‬ ‫و وەک هەبوون‪ ،‬پەتی سێدارەی‬ ‫هەڵبژارد‪ .‬بە قوڵی درکی بەوە‬ ‫کردبوو کە نەک تەنیا ناسنامەی‬ ‫کوردبوون بەڵکو لە نێو ئاپۆرایەک‬ ‫لە پیاوانی دەسەاڵتدار و تەنانەت‬ ‫هاوسەنگەران و تێکۆشەرانی‬ ‫پیاودا ئەو دەبێتەوە ناوەندی‬ ‫باس لە مێژووی هاوچەرخی‬ ‫ئازادی دا‬ ‫گشــت" بونــە ئــەو وانەیــەی کــە‬ ‫ئــازادی لــە پێناســەکردنەوەی‬ ‫گیانبەختکردووییــان و داکۆکــی‬ ‫کــردن لــە ئامانجەکانیــان دەســت‬ ‫پێــدەکات‪ .‬ئــەو بەهایانــە نەبــێ‬ ‫‪44‬‬

‫لەیــا قاســم لــە بــەردەم پەتــی‬ ‫ســێدارە نەیدەگــوت "پەشــیمان‬ ‫نیــم‪ ،‬ئەگــەر کەســێک هەبــێ‬ ‫داوای لێبوردنــی لێبکــەم ئــەوە‬ ‫گەلەکەمــە کــە نەمتوانــی لــەوە‬ ‫زیاتــر خزمەتیــان بکــەم"‪ .‬بــەو‬ ‫خۆراگرییــەی ڕێچکــەی پەتــی‬ ‫دەوری تەشــی و تەونەکــەی‬ ‫دایکــی رێســا و تــا ئەمــرۆش بــۆ‬ ‫ئێمــەی گواســتەوە‪ ،‬ئــەو خــۆی‬ ‫لــە دەوری ئــەو تەشــیەوە پێچــا و‬ ‫ئێمــەی لــە دەوری گەیانــدە یــەک‪.‬‬ ‫لەیــا قاســم لــە دژی ســتەمی‬ ‫نەتەوەیــی‪ ،‬بەرامبــەر رژێمــی‬ ‫بەعســی عێراقــی لــە دوو رێــی‬ ‫یــان تەســلیم بــوون و نکوڵــی‬ ‫لــە خۆکــردن یــان بەرخــۆدان‬ ‫و مردنێکــی شــکۆمەندانە وەک‬ ‫کــورد‪ ،‬وەک ژن و وەک هەبــوون‪،‬‬ ‫پەتــی ســێدارەی هەڵبــژارد‪ .‬بــە‬ ‫قوڵــی درکــی بــەوە کردبــوو کــە‬ ‫نــەک تەنیا ناســنامەی کوردبوون‬ ‫بەڵکــو لــە نێــو ئاپۆرایــەک لــە‬ ‫پیاوانــی دەســەاڵتدار و تەنانــەت‬ ‫هاوســەنگەران و تێکۆشــەرانی‬ ‫پیــاودا ئــەو دەبێتــەوە ناوەنــدی‬ ‫بــاس لــە مێــژووی هاوچەرخــی‬ ‫ئــازادی دا‪ ،‬ئــەو ئیــدی لــە‬ ‫دادگاییەکــی مێژوویــی دا‪،‬‬ ‫مێــژووی کۆیالیەتــی دادگایــی‬ ‫دەکات‪ .‬مەگــەر رێکەوتــە مانگــی‬ ‫گــوالن هەمــان ڕووداو و لــە‬ ‫جوگرافیایەکــی تــر‪ ،‬لــە ژێر باری‬ ‫ســتەمێكی ســەوزدا و بــە رەنگێكــی‬ ‫تــر هەمــان پەیــام دەدرێتــ ‌ه‬ ‫شــیرین عەلەمهولــی؟ رێکــەوت‬ ‫نیــە‪ ،‬ئــەوە خۆئااڵندنەوەیــە‬ ‫لــە تەونــی ئــازادی دایــک‪ ،‬لــە‬ ‫رێچکــەی زیــان و بێریتــان‪ ،‬لــە‬

‫میراســی لەیــا و زەکیــە ئالــکان‪.‬‬ ‫تــۆ کــە لــە سەرســفرەی خواردنیــش ئیتــر‬ ‫جێگــەت نەمابــوو‪ ،‬مێژووەکــەت رەش‬ ‫کرابــۆوە‪ ،‬تەنیــا دیوارەکانــی مــاڵ بــۆ‬ ‫تــۆ رەوا بینــرا‪ ،‬چــی بــوو لــە بــەردەم‬ ‫گەورەتریــن جەالدەکانــی ســەدەی ‪ ٢١‬دا‬ ‫وتــت نــا؟ شــیرین عەلەمهولــی لــە ژێــر‬ ‫زەبــری ئەشــکەنجەی بــەردەوام و داوای‬ ‫رادەســت بــوون دا پێــی دەڵێــن واز لــ ‌ه‬ ‫ی لێبكــه‌‪.‬‬ ‫بهێنــه و نكوڵیــ ‌‬ ‫‌‌‬ ‫كوردبوونــت‬ ‫ی لــه‌و‬ ‫ئەویــش دەلــێ "ئه‌گــه‌ر كارێكــ ‌‬ ‫ی له‌خــۆم ده‌كــه‌م"‪.‬‬ ‫شــێوه‌ی ‌ه بكــه‌م نكوڵــ ‌‬ ‫ئــەو بــە بەرخۆدانەکــەی‪ ،‬بــە جەســتەی‬ ‫کــە تــا ئێســتا نازانرێــت ئێســکەکانی‬ ‫لــە کــوێ دا کرایــە ژێــر خاکــەوە‬ ‫پێــی وتیــن "لەســەر ئــەم خاکــە یــان‬ ‫دەبــێ بــە ئــازادی بژیــن یــان مردنێکــی‬ ‫شــکۆمەندانە"‪ .‬ئــەوە نــەک هــەر مردنێکــی‬ ‫جەســتەیی نەبــوو‪ ،‬ئــەوە ئــەو وزەیەیــە‬ ‫کــە لــە شــەو و رۆژ دا تینــی تێکۆشــانمان‬

‫پێــدەدات‪ .‬نامەکانیــان ئــەو میــراس و ئەو‬ ‫خوێندنگەیەیــە کــە فێرمــان دەکات‪ ،‬چــۆن‬ ‫بــە نێــو رارەوەکانــی مێــژوودا بگەرێیــن‬ ‫بزانیــن لــە کوێــوە دەســت پێبکەیــن‪ ،‬بــە‬ ‫چــی درێــژە بــە تێکۆشــان بدەیــن و چــی‬ ‫بونیــاد بنێیــن‪ .‬چــۆن لەبــەردەم زاڵــم و‬ ‫ســتەمکاران‪ ،‬لــە بــەردەم بەربەســتەکان‬ ‫بوەســتینەوە‪ ،‬لــە نوچەکدانــەکان دا‬ ‫هەســتینەوە‪ ،‬لــە وەرچەرخانــەکان دا‬ ‫لــە دەرفەتــەکان بــە ئــاگا بیــن‪ .‬لەیــا‬ ‫قاســم و شــیرین عەلــەم هولــی ئیــدی‬ ‫بــە رێنمایــی "مێــژووی کۆیالیەتــی‬ ‫نەنوســراوە‪ ،‬مێــژووی ئــازادی چاوەرێــی‬ ‫نوســینەوەیە‪(-‬رێبەر ئۆجــاالن)" رێــی‬ ‫رۆشــنی ئــەو مێژوویــان نیشــانداین‪ ،‬ئــەو‬ ‫مێــژووەی کــە زاڵمــان و دەســەاڵتدارەکان‬ ‫یــان شــەرمی لێبکــەن یــان لەســەر چــۆک‬ ‫کرنۆشــی بــۆ ببــەن‪ ،‬ئازادیخوازانیــش‬ ‫لێــوەی فێرببــن کــە چــۆن بژیــن‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪45‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪ .....‬ئاناتا كاره‌نا‬

‫جوتبــوون واقعێکــی ژیانــەو‬ ‫نهێنــی مانــەوەی نەســلی هەمــوو‬ ‫زیندەوەرەکانــە بەمرۆڤیشــەوە‪ ،‬بەبــێ‬ ‫بوونــی ئــەو پڕۆســەیە ژیــان ناتوانێــت‬ ‫بەردەوامــی هەبێــت کەواتــە پێویســتمان‬ ‫بەشــارەزایی وڕۆشــنبیری لەوبارەیــەوە‬ ‫هەیــە‪ ،‬هەرچەنــد جێــگای داخــە کــە‬ ‫لــە کۆمەڵگــه‌ دواکەوتووەکانــدا نــەک‬ ‫هــەر گرنگــی پــێ نــەدراوە بەڵکــو‬ ‫دژایەتیــش دەکــرێ تــا ئــەو ڕادەیــەی‬ ‫باســکردن وگــەڕان بــەدوای زانیــاری‬ ‫بــە بەدڕەوشــتی ناوببرێــت لەئەنجامــدا‬ ‫مرۆڤــەکان لەکاتــی هاوســەرگیڕی‬ ‫ڕووبــەڕووی ئەمــری واقــع دەبنــەوە بــێ‬ ‫ئــەوەی شــارەزاییان هەبێــت‪ ،‬تەنانــەت‬ ‫زۆربــەی کچــان وکــوڕان تووشــی‬ ‫حاڵەتێکــی دەروونــی خــراپ دەبنــەوە‬ ‫و گیــرۆدەی تــرس ودڵەڕاوکــێ دەبــن‬ ‫کــە کاریگــەری زۆر خراپیــان دەبێــت‬ ‫لەســەریان‪ ،‬بۆچــی دەبێــت مایــەی‬ ‫شــەرمەزاری بێــت ئەگــەر گەنجێــک‬

‫بیەوێــت پێــش ئــەوەی هاوســەرگیری‬ ‫بــکات زانیــاری پێویســتی هەبێــت‬ ‫لەوبارەیــەوە ئەگــەر بڕیــارە جوتبــوون‬ ‫تــاوان بێــت بــا هەمــوو لێــی دوور بیــن‬ ‫ئایــا ئەمــە دەکرێــت؟ ئــەی کەواتــە مادام‬ ‫حەقیقەتێکــی ژیانــە بــۆ زانیاریمــان‬ ‫لەســەری نەبێــت‪ ،‬هەموومــان کاتێــک‬ ‫کــوڕ یــان کــچ دەگاتــە تەمەنــی‬ ‫هاوســەرگیری ئەگــەر نەیــکات المــان‬ ‫پرســیارە ئەگــەر هۆکارێکــی هەبێــت‬ ‫ئــەوا پێــی ئەڵێــن قوربانــی داوە‪ ،‬ئــەی‬ ‫تــۆ ڕێــی پــێ نــادەی زانیــاری دروســت‬ ‫فێربێــت ودواییــش تــەق فڕێــی ئەدەیتــە‬ ‫دنیایەکــی غەریبــەوە ئەمــە کــەی ڕەوای‬ ‫هەقــە نازانــێ چــۆن مامەڵــە لەگەڵــدا‬ ‫بــکات‪ .‬ســەرئه‌نجام وەکــو دەبینیــن‬ ‫هاوســەرەکان یــان ســه‌رئەنجام‬ ‫جیادەبنــەوە یــان ئەگــەر بەردەوامیــش‬ ‫بــن جگــە لەچارچێوەیەکــی ئیــداری‬ ‫منــاڵ‬ ‫بەرهەمهێنانــی‬ ‫وکارگــەی‬ ‫بۆکڕیــن‬ ‫بازاڕێــک‬ ‫وەهەروەهــا‬ ‫‪46‬‬

‫وفرۆشــتنی ســێکس هیچــی تــر نیــە زۆر‬ ‫بەداخــەوە ئەگــەر خۆمانــی لــێ گێــل‬ ‫نەکەیــن هەمــوو ئــەو ڕاســتیە تاڵــە‬ ‫ئەبینیــن لەژیانــی ڕۆژانــەی مرۆڤــەکان‪.‬‬ ‫مــن لێــرەدا ئەمەوێــت قســە لەســەر‬ ‫هەندێــک بابەتــی زانســتی بکــەم‬ ‫لەوبارەیــەوە وە لەبــەر ئــەوەی‬ ‫یەکێــک لەگرنگتریــن مەســەلەکان‬ ‫کاریگەریــە خراپەکانــی خەتەنەیــە‬ ‫لەســەر پەیوەنــدی ڕه‌مه‌كــی مــرۆڤ‪.‬‬ ‫یەکــەم بابــەت ئەوبابەتــەم هەڵبــژارد‬ ‫بەهیــوای ئــەوەی بتوانــم بــەردەوام بــم‬ ‫وبــەدوای ئــەودا بابەتــی تریــش بخەمــە‬ ‫بەرچاوتــان بتوانــم ڕەزامەنــدی ئێــوەی‬ ‫ئازیــز بەدەســت بێنــم هەڵبەتــە ئەگــەر‬ ‫لەکەمــو کورتیــەکان ببــورن ‪.‬‬ ‫لــەدوای هەڵوەشــانەوەی کۆمەڵــگای‬ ‫دایــک ســاالری دروســت بوونــی‬ ‫کۆمەڵگــه‌ی چینایەتــی پیاوســاالری‬ ‫هۆیەکانــی‬ ‫شانبەشــانی‬ ‫کەپیــاو‬ ‫بەرهەمهێنــان ژنیشــی کــردە مڵکــی خــۆی‬ ‫ئیتــر لەهــەر کۆمەڵگه‌یەک وبەشــێوازێک‬ ‫هەوڵــدراوە بەشــێوەیەک ژن بچێتــە‬ ‫ژێــر ڕکێفــی پیــاوەوە تەنهــا وەکــو‬ ‫ئالەتێکــی تێرکردنــی ئارەزووەکانــی‬ ‫بــەکاری بهێنێــت وجێگایــەک بــۆدەوری‬ ‫پۆزەتیفــی ژن لەپڕۆســەی جــوت بوونــدا‬ ‫نەهێڵراوەتــەوە لەهەندێــک لەهۆزەکانی‬ ‫ئەفریقــادا ئەندامــی زاووزێــی دەرەوەی‬ ‫مێینەیــان دوریــوە بەیەکــدا بۆئــەوەی‬ ‫بەپاکیزەیــی بمێنێتــەوە تــا کاتــی‬ ‫هاوســەرگیری‪ ،‬خەتەنــەی مێینەیــش‬ ‫هــەر لــەوەوە ســەرچاوەی گرتــووە بــۆ‬ ‫ئــەوەی مێینــە نەئــارەزووی سێکســی‬ ‫هەبێــت و نەهەســت بەچێــژ بــکات تەنهــا‬ ‫وەکــو الشــەیەکی بــێ گیــان لەخزمەتــی‬

‫ئارەزووەکانــی پیــاودا بێــت‪ ،‬بــا بزانیــن‬ ‫ئــەم بــێ ویژدانیــەی بەرامبــەر بەئێمــەی‬ ‫ژن دەکرێــت زیانەکانــی چیــن؟‬ ‫‪1‬ـ الوازبوونــی ئــارەزووی سێکســی الی‬ ‫ژن کەکاردانــەوەی نێگەتیــف لەســەر‬ ‫پیاوەکەیــش دروســت دەکات‪.‬‬ ‫‪2‬ـ بــێ هەســتی لەبەرامبــەر چێــژ‬ ‫وەرگرتــن وتێربوونــی سێکســی‪.‬‬ ‫‪3‬ـ دروســت بوونــی تــرس لەبەرامبــەر‬ ‫کاری سێکســی وجــووت بــوون‪.‬‬ ‫‪٤‬ـ توشــبوون بەفۆبیــای هەســت بــە‬ ‫ئازارکردنــی بەشــەکانی کۆئەندامــی زاو‬ ‫وزێ‪.‬‬ ‫‪٥‬ـ دروســتبوونی چەندیــن گــرێ وکێشــەی‬ ‫دەرونی‪.‬‬ ‫‪٦‬ـ بەهــۆی ئــەوەی پرۆســەکە بەبــێ‬ ‫چاودێــری تەندروســتی ولەسەردەســتی‬ ‫کەســانی نەشــارەزاو نەخوێنــدەوار‬ ‫دەکرێــت مەترســی گواســتنەوەی میکرۆب‬ ‫وڤایــرۆس وتوشــبوون بەچەندیــن‬ ‫نەخۆشــی لــێ دەکرێــت‪.‬‬ ‫هەرچەنــد بارە قورســەکە لەســەر شــانی‬ ‫ژنــە بــەاڵم ســەرئەنجام پیاویــش دەبێتــە‬ ‫قوربانــی بــێ ئــەوەی بەخــۆی بزاێــت‬ ‫چونکــە بەهــۆی ســاردی ژنەکــە پیاویــش‬ ‫چێــژی تــەواو وەرناگرێــت وپەنادەباتــە‬ ‫بــەر بازاڕەکانــی لەشفرۆشــی بــۆ‬ ‫تێرکردنــی ئارەزووەکانــی لێــرەوە ئیتــر‬ ‫شــیرازەی خێــزان تێــک دەچێــت‪.‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪47‬‬

‫دروست بوونی‬ ‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫كیســی هێلكه‌دان‪ ،‬هۆكار و‬ ‫چاره‌سه‌ریه‌كان‬ ‫دیدار له‌ گه‌ڵ (د‪.‬دڵســۆز) پزیشــكی ژنان و مناڵبوون‬

‫‪ .....‬شیما جاف‬

‫لــه‌ میانــه‌ی دیدارێكــدا (د‪.‬دڵســۆز‬ ‫عیمــاد محمــد)‪ ،‬پزیشــكی نیشــته‌جێی‬ ‫دێریــن لــه‌ نه‌خۆشــیه‌كانی ژنــان‬ ‫و مناڵبــون و نه‌زۆكــی‪ ،‬لــه‌ بــاره‌ی‬ ‫نه‌خۆشــی دروســت بونــی كیســی‬ ‫له‌ســه‌ر هێلكه‌دانــی ژنــان وه‌كــو‬ ‫حاڵه‌تێكــی پزیشــكی بــاو قســه‌ بــۆ‬ ‫(تروســكه‌) ده‌كات‪.‬‬ ‫تروســكه‌‪ :‬ســه‌ره‌تا بــا بــه‌و پرســیار ‌ه‬ ‫ده‌ســت پێبكه‌یــن‪ ،‬دروســت بونــی كیســی‬ ‫له‌ســه‌ر هێلكــه‌دان چییــه‌؟‬ ‫تكیــس كێشــه‌یه‌كی ته‌ندروســتیه‌‪،‬‬ ‫به‌هــۆی تێكچونــی هۆرمۆناتــه‌و ‌ه‬ ‫ڕوده‌دات ل ـه‌ ئافره‌تانــدا‪ ،‬ب ـه‌و هۆی ـه‌وه‌‬ ‫ورده‌ كیســی بچــوك له‌ســه‌ر هێلكــه‌دان‬ ‫دروســت ده‌بێــت‪ ،‬وه‌ قه‌بــاره‌ی ده‌گاتــ ‌ه‬

‫مه‌ترســیانه‌ی‬ ‫ئــه‌و‬ ‫تروســكه‌‪:‬‬ ‫له‌ئه‌نجامــی بونــی كیســی هێلكه‌دانــه‌و ‌ه‬ ‫دروســت ده‌بــێ له‌ســه‌ر ئافــره‌ت چییــه‌؟‬ ‫زیادبونــی كێشــی لــه‌ش به‌شــێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رچــاو كـه‌ ده‌بێتـه‌ هــۆی ئه‌ســتوربونی‬ ‫دیــواری مناڵدانــی و دواكه‌وتنــی دوگیانی‬ ‫ل ـه‌ ژنانــدا ودروســت بونــی (التهــاب) و‬ ‫ئــازار‪ ،‬هه‌روه‌هــا مه‌ترســیه‌كی تــری‬ ‫كیســی هێلكــه‌دان ئه‌وه‌یــه‌ لــه‌ هه‌نــدێ‬ ‫حاڵه‌تــدا ده‌بێتــه‌ هــۆی له‌بــار چونــی‬ ‫منــداڵ‪.‬‬ ‫تروســكه‌‪ :‬نه‌خۆشــی كیســی هێلكــه‌دان‬ ‫پێویســتی بــه‌ چاره‌ســه‌ری هه‌یــ ‌ه‬ ‫یاخــود سروشــتیه‌ و نامێنێــت؟‬ ‫چاره‌ســه‌ری ئــه‌م نه‌خۆشــیه‌ ســه‌ره‌تا‬ ‫به‌ڕێــك خســتنه‌وه‌ی ســوڕی مانگانــه‌ی‬ ‫ئافره‌ته‌كــه‌وه‌ ده‌ســت پێــده‌كات‪،‬‬ ‫پاشــان ئه‌گــه‌ر ژنه‌كــه‌ قه‌ڵــه‌و بێــت‬ ‫پێویســتی بـه‌ وه‌رزشــكردن و دابه‌زاندنــی‬

‫كێــش ده‌بێــت به‌ڕێژه‌یه‌كــی زۆر‪،‬‬ ‫چونكــه‌ هه‌ركــه‌م كردنێــك لــه‌ كێشــی و‬ ‫تواندنــه‌وه‌ی چــه‌وری و خواردنــی ئــه‌و‬ ‫خۆراكانــه‌ی كــه‌ ته‌ندروســتین و برێكــی‬ ‫كــه‌م لــه شــه‌كر و چه‌وریــان تێدایــه‌‪.‬‬ ‫تروســكه‌‪ :‬چــۆن بتوانیــن خۆمــان‬ ‫بپارێزیــن لــه‌م نه‌خۆشــیه‌؟‬ ‫ئافــره‌ت پێویســته‌ گرنگــی بــه‌ خــۆی و‬ ‫جه‌ســته‌ی بــدات‪ ،‬رۆژانــه‌ ئــاگاداری‬ ‫ئــه‌و خۆراكانــه‌ بێــت كــه‌ بڕێــك زۆر‬ ‫شــه‌كرو كاربۆهیداریتــی تێدایــه‌ و بــ ‌ه‬ ‫كه‌مــی بیــان خــوات وه‌كــو (برنــج‪،‬‬ ‫نانــی ســپی‪ ،‬كێــك) هه‌روه‌هــا رۆژانــ ‌ه‬ ‫بــۆ مــاوه‌ی كاتژمێرێــك وه‌رزش بــكات‬ ‫و بۆنــی هــه‌ر گۆڕانێــك لــه‌ مــووی‬ ‫ڕوخســاری و له‌شــی و زیادكردنــی و‬ ‫هه‌روه‌هــا دواكه‌وتنــی ســوڕی مانگان ـه‌ی‬ ‫ئ ـه‌وا س ـه‌ردانی پزیشــكی پســپۆر بــكات‪.‬‬ ‫‪49‬‬

‫(‪ 8‬ملــم) ئــه‌وه‌ش كارده‌كاتــه‌ ســه‌ر‬ ‫ســوڕی مانگانــه‌ و دواكه‌وتنــی لــ ‌ه‬ ‫دروســتبونی دووگیانــی‪.‬‬ ‫شــێوازه‌كانی‬ ‫كه‌واتــه‌‬ ‫تروســكه‌‪:‬‬ ‫ناســینه‌وه‌ی ئــه‌م حاڵه‌تــه‌ چییــه‌ و‬ ‫چۆنــه‌؟ نیشــانه‌كانی چیــن؟‬ ‫ل ـه‌ رێگ ـه‌ی تێكچونــی ســوڕی مانگان ـه‌دا‬ ‫ده‌زانیــن‪ ،‬چونكــه‌ له‌كاتــی بونــی‬ ‫تكیــس دا ســوڕی مانگان ـه‌ دواده‌كه‌وێــت‬ ‫یاخــود ده‌بێتــه‌ هــۆی نه‌زیفــی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌هــا زیادبونــی ســوری له‌شــاو‪،‬‬ ‫زیادكردنــی كێشــی ئافره‌ته‌كــه‌ و‬ ‫روتانــه‌وی قــژو بونــی ئــازار لــ ‌ه‬ ‫حــه‌وزی ئافره‌ته‌كــه‌و دروســت بونــی‬ ‫زیپكــه‌و ته‌نگه‌نه‌فه‌ســی‪ ،‬كــه‌م خــه‌وی‬ ‫و هه‌روه‌هــا لــه‌ هه‌ندێــك حاڵه‌تــدا‬ ‫ده‌بێتــه‌ هــۆی خه‌مۆكــی‪.‬‬ ‫‪48‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫هــه‌ر كاتێــك باســی ئه‌ویــن ده‌كه‌یــن‬ ‫واڵتێــك دێتــه‌و ‌ه یــادم كــ ‌ه لەژێــر پێــی‬ ‫داگیرکاریــدا دەپلیشــێتەوەو رێبه‌ره‌كەشــی‬ ‫بــ ‌ه ده‌ســتی خوێنمــژان بــ ‌ه دیــل گیــراوه‌‪.‬‬ ‫‪ ،‬فرمێســكی خوێــن‬ ‫ســەیرک ‌ە گیانــه ‌‬ ‫ده‌ڕژێنیــت‪ ،‬ئــه‌و دڵوپــ ‌ه خوێنانــ ‌ه هــی‬ ‫گیانــی پاكــی شــه‌هیدانه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵــێ‪ ،‬باســی كوردســتان ده‌ك ـه‌م ئه‌زیــزم؛‬ ‫ته‌ماشــای چــوار ده‌وری خۆمــان بكـ ‌ه و ببین ‌ه‬ ‫هه‌موویــان ئه‌وینــدارن بــۆ پێشــه‌وا‌كانیان‪،‬‬ ‫بــۆ مه‌زڵومه‌كانیــان بــۆ تاقانــە رێب ـه‌ر ‌ه بــێ‬ ‫وێنه‌كه‌یــان‪ ،‬بــۆ رێب ـه‌ر ئاپــۆ‪...‬‬ ‫لــ ‌ه واڵتــی مــن و تــۆ ژیــن‪ ،‬ژیــان‪ ،‬ڕۆح‪،‬‬ ‫ئیــراده‌‪ ،‬فكــر‪ ،‬ژن‪ ،‬پیــاو‪ ،‬منــداڵ‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویســتی‪ ،‬هه‌ســت و ســۆز‪ ،‬هه‌مــووی‬ ‫بەیەکــەوەو ئــازادی‪ ،‬بــ ‌ه بێگانــ ‌ه لــ ‌ه قه‌ڵــم‬ ‫ده‌درێــت‪.‬‬ ‫ئازیــزم؛ تــۆ بچــۆ‪ ،‬هێــواش هێــواش لــ ‌ه‬ ‫شــاخە بڵندەکانــی ئــه‌و ســه‌رزه‌مینه‌‪ ،‬چیــا‬ ‫سه‌ركه‌شــه‌كانی واڵتــی مــن ســه‌ركه‌وه‌و‬ ‫لــ ‌ه به‌رزایه‌كانــی دانیشــ ‌ه و خوله‌كێــك‬ ‫بــ ‌ه بــێ ده‌نگــی لــە جوانیەکانــی ڕابمێنــه‌‪،‬‬ ‫ده‌ســت لــ ‌ه ســه‌ر دڵــ ‌ه ئه‌وینداره‌كــه‌ت‬ ‫دانــێ و چاوه‌كانــت داخــه‌‪ ،‬ســاتێک بــه‌و‬ ‫شــێوه‌ی ‌ه بمێنه‌وهــو هەســت ڕاگــرە‌‪ ،‬ئه‌گــه‌ر‬ ‫تــو ئه‌وینــداری‪ ،‬ئــه‌و‌ا ده‌توانــی له‌گــه‌ڵ‬ ‫واڵته‌كــه‌ت بدوێیــت‪ ،‬گــوێ لــ ‌ه هــاواری‬ ‫برینه‌كانــی بگــره و هه‌ســت به‌زامــ ‌ه‬ ‫قوڵه‌كانــی بك ـه‌‪ ،‬بزان ـ ‌ه چــۆن ده‌ناڵێنێــت و‬ ‫باســی لـ ‌ه یــاد كردنــی ئــازادی و داگیركردنــی‬ ‫جه‌ســته‌ی ده‌كات‪...‬‬ ‫بزانــ ‌ه چــۆن باســی ژنــه‌تێكۆشــه‌رو كــوڕ ‌ه‬ ‫مێرخاســە‌كانی ده‌كات‪...‬‬ ‫ئا‌زیــزم كاتێــك چیرۆکــی ژانەکانــی‬ ‫دەگێڕێتــەوە‪ ،‬هەمــوو وێنەکانــی مێــژوو‬ ‫لەنــاو مێشــکت دەبنــە تابلــۆ‪...‬‬ ‫هه‌تــا كۆتایــی گــوێ ڕادێــرەو ئــەو کاتەیــە‬ ‫یــ ‌ه كــ ‌ه هه‌ســت بــ ‌ه برینه‌كانــی خــۆت‬ ‫د ه‌كه‌یــت!!!‬ ‫هه‌ســت بــ ‌ه ئه‌وینــی خــۆت ده‌كه‌یــت و‬ ‫بــ ‌ه یه‌كجــار چاوه‌كانــت ده‌كه‌یتــه‌وه‌و‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫روکەن‬

‫‪50‬‬

‫بــ ‌ه فریادێــك هــاوار ده‌كه‌یــت و ده‌ڵێیــت‪:‬‬ ‫شۆڕشــگێڕانم‬ ‫مزگێنــی‬ ‫واڵته‌كــه‌م‬ ‫هێناوه‌تــه‌وه‌‪ ،‬ئــه‌و مزگینیــ ‌ه دووپــات‬ ‫ده‌كه‌یتــەوە و بــۆی ڕاده‌گه‌ینــی؛ كــ ‌ه ئێمــ ‌ه‬ ‫بــۆ ئــازادی و ئه‌وینــی واڵته‌كه‌مــان و‬ ‫جوانــی دڵبەرانمــان شــه‌ڕ ده‌كه‌یــن تــا‬ ‫رزگاری بكه‌یــن‪ ،‬ئێمــ ‌ه فێریــن بمریــن بــۆ‬ ‫ژیــان ئێمــ ‌ه فێریــن‪.‬‬ ‫ئه‌ویندارانــی ئــازادی لــه‌ ئیمراڵــی‪ ،‬لــ ‌ه‬ ‫ئامـه‌د‪ ،‬لـ ‌ه پــای ســێداره‌ی زیندانــی ئه‌ویــن‪،‬‬ ‫لــ ‌ه هه‌مــوو گۆشــ ‌ه و كه‌ناره‌كانــی جیهــان‬ ‫به‌بــێ وه‌ســتان لــ ‌ه جه‌نــگ و تێكۆشــاندان!‬ ‫ئا‌زیــزم؛ ئه‌وینــی ئێمــ ‌ه ئــه‌و كاتــ ‌ه پیــرۆز‬ ‫‪ ،‬وتەنانــەت خــودی‬ ‫و به‌واتــای عه‌شــقه ‌‬ ‫عه‌شــقه‌!!!‬ ‫شــێواندنی ئــه‌و جوانیــ ‌ه خیانه‌تــه‬ ‫خیا نــە ت‌! ! !‬ ‫ئــەو کاتــەی مــرۆڤ ته‌نیــا لــە بیــری خۆیــدا‬ ‫‪ ،‬خۆپه‌ره‌ســتی ‌ه و هیــچ پەیوه‌ندیه‌كــی‬ ‫بێــت ‌‬ ‫ب ـ ‌ه عه‌شــق و خۆشه‌ویســتیه‌و ‌ه نی ـه‌!!‬ ‫دڵــی عاشــقان زۆر گــه‌ور ‌ه و یاخیــه‌‌!‬ ‫هه‌موو‌شــتێك بــۆ ئــه‌و به‌واتایــه‌!‬ ‫به‌ڵــێ‪ ،‬ئه‌وینــی راســت ئه‌وه‌ی ـه‌‪ ،‬ئه‌ردوغــان‬ ‫لـه‌و شــتان ‌ه بــێ ئاگایـ ‌ه و زۆر زۆر بێگانـه‌‪،‬‬ ‫هیــچ تێنــاگات‪ ،‬نازانێــت عاشــقان چــۆن‬ ‫تــوڕ ‌ه ده‌بــن و بــۆ ئــازادی ئامــاده‌ن هه‌رچــی‬ ‫بك ـه‌ن!!!‬ ‫ئێم ـ ‌ه ســوتاین‪ ،‬ب ـه‌اڵم چیتــر رێــگا ناده‌یــن‬ ‫ن ـه‌وه‌ی دوای ئێم ـه‌ش ئ ـه‌و ئــازار ‌ه بكێشــن!!‬ ‫ئــازاری ئه‌ویــن و ئــازادی ئــه‌و كه‌ســه‬ ‫تێــده‌گات كـ ‌ه عاشــقی واڵت و ئەوینداره‌كـه‌ی‬ ‫بێــت!!‬ ‫ئــاخ ‪ ..‬ئــاخ‪ ..‬ئــاخ بــۆ هه‌ڤااڵنــم‪ ،‬یــه‌ك‬ ‫ی ـه‌ك بــوون ب ـ ‌ه ئه‌ڵق ـه‌و په‌رژیــن ب ـ ‌ه ده‌وری‬ ‫تــۆدا ئــەی كوردســتان‪ ،‬بــوون بــ ‌ه ئه‌ڵقــ ‌ه‬ ‫وپه‌رژیــن بـ ‌ه ده‌وری تــۆدا ئـه‌ی كوردســتان‪،‬‬ ‫ئ ـه‌ی واڵتــم!!‬ ‫ئــازاری ئه‌وینــم پێخوشــه‪ ،‬ئه‌گــه‌ر‬ ‫ئه‌وینــدار واڵتــی مــن بێــت‌!!‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫‪51‬‬

‫ڕێگای سەرکەوتن‬ ‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪53‬‬

‫‪52‬‬

‫ژماره‌ی ‪ 16٩‬گۆاڵنی ‪2018‬‬

‫گۆڤارێكی‬ ‫رۆشنبیری‪،‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی و‬ ‫هزریه‌‬

‫‪54‬‬

TRUSKA