ژماره 143
07705124058
truskajin@gmail.com
گۆڤارێكی رۆشنبیری تایبەت بە ژنانە ،لە()15مانگ دەردەچێت
هه‌ڤاڵ زیالن؛ له لێگه‌ڕینی گه‌ڕانه‌وه رۆڵی پێشه‌نگایه‌تی ژندا بوو
هه‌ڤاڵ سه‌ما ده‌ڵێت: بۆ ئه‌وه‌ی ببم ه شاگردێکی باشی کاوه‌ی هاوده‌م مه‌زڵوم دۆغان، ده‌مه‌وێ وه‌ک زه‌کیه بسووتێم و وه‌ک ره‌خشان ببمه نه‌ورۆز
ویستم له مه تێبگه‌م که رازی هه‌موو رۆژێک له نێو ئاگری شۆڕش به‌ڕێگادا چوون ،چییه .بینیم که ئه‌مه چاالکی تێپه‌ڕاندنی خۆته.
ژماره 143
لەم ژمارەدا
سێشه‌مم ه 30-3-2015
شه‌هیدانی ژن تروسکه گۆڤارێكی رۆشنبیری خوداوه‌ندانی هاوده‌م تایبەت بە ژنانە هه‌ر مانگ و روناکی رێگای دەردەچێت .......... تێکۆشانمانن
ژنێکی هۆشیار‌و رێکخستوو، کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی دیموکرات .......... خاوهن ئیمتیاز :ئه‌ستێره عه‌بد‌ولجه‌بار سه‌رنووسه‌ر :رابیعه قاسم .......... چاپ :چاپخانه‌ی که‌مال تیراژ 1000 .......... ژماره‌ی متمانه‌ی سه‌ندیکای رۆژنامه‌نو‌وسانی کوردستان241 : .......... سه‌رجه‌م ئه‌‌و‌وتار‌و دید‌و بۆچوونانه‌ی له تروسکهدا باڵ‌وده‌بێته‌‌وه ،نو‌وسه‌ر خۆی به‌رپرسیاره .......... ئیمه‌یل: @www.truskajin gmail.com .......... ژ 0ت07705124058 : نرخ 1500دینار
ژنۆلۆژی بۆ ئه‌و زانسته‌ی ئێستا هه‌یه ده‌بێته ئاڵته‌رناتیڤێکی زۆر جدی هیچ رێکارێکی یاسایی نییه که مه‌سعود بارزانی جارێکی دیکه ببێته‌وه سه‌رۆکی هه‌رێم
ئێم ه پشتمان ب ه خۆمان گه‌رمه و حکومه‌تی هه‌رێمیش ب ه به‌غدا ئێمه بۆ زانست په‌روه‌رد ه ناکرێین، ته‌نها گرینگ چوارساڵه‌که‌یه ته‌واوی بکه‌ین
وێنه‌کێش وێنه‌ی ئه‌فسانه‌ی راستی ده‌کێشێت ل ه دو باوه‌شی سه‌وز و زه‌رده‌وه ته‌وافیه‌تی و له جێی حه‌وت جار حه‌فتا و ن /ژیله‌مۆ جاف حه‌وت جار ب ه ده‌وری ئه‌م کچ ه چاو پڕ ل ه تابلۆ کێش خه‌ریکی کێشانی ره‌سمی کچێک هیوا ئه‌سمه‌ره‌ماندا هات و چوو .تۆ بڵه‌ی بوو .ته‌نها هێشتا ده‌م و چاوی دیار بوو ک ه وێنه‌کێش په‌شێوی چی بێت ک ه وا قیبل ه و نه‌ریتی ته‌وافیشی گۆڕی...؟! ورد ه ورد ه رووی کردبوو ه تابلۆکێش و ب ه ده‌میه‌و ه ل ه به‌رامبه‌ری په‌نجه‌ی کچه‌ی تابلۆکه‌ماندا پێده‌که‌نی .سیمایه‌کی ئه‌سمه‌ر ،دو چاوی ته‌پۆڵکه‌یه‌کی خۆی ده‌نواند و له‌گه‌ڵ ته‌وافی کراو ه و قژێکی ژاکاو ،جاری هه‌ر ئه‌وه‌نده. سێ چرچی گه‌نج به گۆشه‌ی چاویه‌و ه خۆیان قه‌ڵه‌م رۆخساری ده‌پشکوت. وێنه‌کێش ئه‌و قه‌ڵه‌مه‌ی دانا و قه‌ڵه‌مێکی ده‌نواند ک ه ده‌یانهێشت پێکه‌نینه‌که‌ی ل ه نه‌رم و تۆزی ده‌م پانی هه‌ڵبژارد ،قومێک خۆی گه‌وره‌تر بنوێنی .ک ه سه‌یری سیمای کچه‌که‌مان ده‌کرد ده‌تگوت بیکوژی هه‌ر 25بۆیاخی سه‌وزی کرد به‌ده‌میه‌و ه و هێنای ل ه السه‌رووی ته‌پۆڵکه‌که‌و ه داینا .به هێمنی ساڵ ه ته‌مه‌نی ،به‌اڵم ئه‌م چینان ه چ بوون وه‌ک بڵه‌ی په‌نجه‌ی له‌گه‌ڵ قه‌ڵه‌مه‌که‌ی سه‌ما ببونه میوانی روخساری؟ یه‌کێک نه‌یناسیبا ده‌کات ،قه‌ڵه‌مه‌که‌ی سوڕاند و به‌ره‌و نووکی ده‌یگوت نه‌ک 25ساڵ ه به‌ڵکو ئازاری پێنج ته‌پۆڵکه‌ک ه رێی بڕی .جێ پێی قه‌ڵه‌مه‌ک ه هه‌زار ساڵی داگیرکاری له‌و روخساره‌دا وه‌ک تاڵ ه قژێکی به‌رخۆر وابوو ک ه ب ه ده‌م خۆیان حه‌شار داو ه به‌اڵم تیشکێکی وه‌ها ل ه چاوی ده‌بێته‌و ه وا ده‌زانی هیوای نه‌به‌زی باو ه سه‌ما ده‌کات .جارێکی دیکه قه‌ڵه‌مێکی نه‌رمی ده‌م پان و ده‌م زه‌رد له‌گه‌ڵ ده‌ستی سه‌نگه‌رمان به‌گوێدا ده‌چپێنێ. وێنه‌کێش هه‌ستا و له‌سه‌ر جێ پێی هه‌مان وێنه‌کێش جارێکی دیکه قه‌ڵه‌مه‌که‌ی قه‌ڵه‌می پێشوو خۆی هێنا به تاڵ ه قژ ه هه‌ڵگرت و جلێکی سه‌وزی تۆخی کرد ه به‌ر سه‌ماکه‌ره‌که‌دا .ئینجا وێنه‌کێش ده‌قه‌یه‌ک کچ ه ئه‌سمه‌ره‌که‌مان ،ئه‌ڵه‌ی شتێکی کرد ه راوه‌ستا وه‌ک بڵه‌ی بۆیادی پاکڕه‌وانێک شانی چه‌پی... راوه‌ستاوه ،دواتر قه‌ڵه‌مێکی تۆزێ ناسکتری ئینجا جارێکی دیکه قه‌ڵه‌مه‌که‌ی هه‌ڵگرته‌و ه هه‌ڵگرت و ده‌می سوور کرد ،هه‌ڵفڕی و و له‌سه‌ر شانیه‌و ه ده‌ستی پێ کرد هه‌تا هات رێک ناوه‌ڕاستی په‌لکه‌که‌ی ماچ کرد نووکی په‌نجه‌ی ده‌ستی راستی ،ده‌ستی ک ه ئه‌مجاره نه‌تده‌زانی سه‌وز ه یان زه‌رد یان مشت کردبوو و په‌نجه‌ی شایه‌تومانی هه‌ردوکیان .ک ه قه‌ڵه‌مه‌ک ه هه‌ستایه‌وه ل ه به‌ره‌و بێکۆتایی سپی الپه‌ڕه‌ک ه راکێشابوو. جێی ده‌می ئه‌ستێره‌یه‌کی سور خۆی ده‌نواند. وێنه‌کێش بۆ ساتێک وازی له کچه هێنا و هه‌وڵی دا سیمای گشتی تابلۆکه‌مان بۆ روون جا ک ه سه‌یری په‌لکه‌که‌ت ده‌کرد وات ده‌زانی دو رۆڵه‌ی زه‌رد و سه‌وزی ته‌وێڵ سوورن بکاته‌وه .تابلۆکێش به قه‌ڵه‌مه‌که‌ی وه‌ها ک ه باوه‌شیان به‌یه‌کا کردوو ه و سه‌ریان بۆ به‌ده‌وری کچ ه ئه‌سمه‌ره‌که‌ماندا ده‌هات و مشته‌نوور دانه‌واندووه. ده‌چوو وات ده‌زانی چه‌ندین ساڵ ه تامه‌زرۆی
ژنان به‌ر ه‌و ئابووری سه‌ربه‌خۆ راپۆرت سێشه‌مم ه 30-3-2015
1
ئا /تروسکه بــه ئــامــانــجــی د ه‌رخــســتــنــی تـــــوانـــــای ئـــــابـــــووری و سه‌ربه‌خۆیی ژنان ،هه‌وڵمان دا له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک ژن که لـه شوێنی جــیــاواز جــیــاواز بــۆ بــژێــوی ژیــانــی خــۆیــان کار د ه‌که‌ن ،بۆچوونه‌کانیان به‌شێو ه‌ى دۆسیه بخه‌ینه‌روو، لـــه‌و دۆســـیـــه‌یـــه‌دا جـه‌خــتــی هه‌موو ژنــان زیاتر له‌سه‌ر ئــــه‌و ه بــــوو ک ـه«پــێــویــســت ـه مرۆڤ چاوی له‌د ه‌ستی که‌س ن ـه‌بــێــت و ئــــه‌و هی خـــاو ه‌ن ئـــابـــووری ســه‌ربــه‌خــۆ بێت
ئـــــــــــــــــــه‌و کـــه‌ســـانـــه‌ی دێــن ـ ه الی ئــێــمـه و شت فێر د ه‌بــن ش ـه‌رت نــیــیــه الی ئــێــم ـ ه بـــــــــــه‌رد ه‌وام کـــار بکه‌ن پێویستی بــه د ه‌ســـت درێــژ کـــردن لــه‌بــه‌رامــبــه‌ر ک ـه‌س نییه ،ته‌نانه‌ت حکومه‌تیش». په‌یامی ئ ـه‌م ژنــانـه بـه ئێمه د ه‌ڵێت :ئابووری سه‌ربه‌خۆ
و که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆ پیالن و داهاتێکی سه‌ربه‌خۆ له‌گه‌ڵ خــۆی دێــنــێــت .لــه راســتــیــدا ئ ـه‌م ـه ئــامــۆژگــاریــی ـه‌ک ـه بۆ حـــکـــومـــه‌تـــه‌کـــه‌شـــمـــان ک ـه دایکانمان پێیان د ه‌ڵێن. د ه‌قى ریپۆرتاژ ه‌که ئامانجمان ر ه‌خساندنی هه‌لی کار ه بۆ ژنان پــــه‌رویــــن مـــوحـــمـــه‌مـــه‌د بـــه‌ڕێـــو ه‌بـــه‌ری ســه‌نــتــه‌ری کــــه‌رکــــوک بـــۆ خــانــمــانــی پیشه‌دار ،به‌م شێو ه‌یه و ه‌اڵمی پــرســیــار ه‌کــانــی تــروســک ـه‌ی
ئابووری سه‌ربه‌خۆی ژن د ه‌بێت ه هۆی ئه‌و هی ژن سه‌ربه‌ست تر بێت
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
2
دایه‌و ه: تروسکه :سه‌ر ه‌تا ئامانجی سه‌نته‌ر ه‌که‌تان چییه؟ واتــا ته‌نها له بــوواری ئابووری کار د ه‌که‌ن؟ ئــێــمـه ژنـــان فــێــری کــاری د ه‌ســتــی د ه‌ک ـه‌یــن و ک ـه دێنه المــان ئ ـه‌و هی له تواناماندا بێت له بــوواری فکریشه‌و ه یــارم ـه‌تــیــیــان د ه‌د ه‌یــــن .ئ ـه‌و کــه‌ســانــه‌ی دێــن ـه الی ئێمه و شــت فــێــر د ه‌بــــن شــه‌رت نــیــیـه الی ئــێــمـه بــــه‌رد ه‌وام کــار بــک ـه‌ن ،بــۆ دواڕۆژی خۆیان باشه و له‌وانه‌یه بچن دووکــانــێــک دانــێــن یـــان له ماڵه‌و ه شت دروست بکه‌ن و بیخه‌نه پێشانگاکانه‌و ه .ئه‌و کـــار ه‌ى ک ـه لــێــر ه فێر د ه‌بــن د ه‌تـــوانـــن بـــاری ئــابــووری خــۆیــانــی زیــاتــر پــی بـه‌رنـه پێشه‌و ه .ئێمه ئامانجمان له کــردن ـه‌و هی ئ ـه‌م سه‌نته‌ر ه‌ش ر ه‌خساندنی هه‌لی کــار ه بۆ ژنان. ئــابــووری ناسه‌ربه‌خۆ
ناسه‌ربه‌خۆی
که‌سایه‌تی لێد ه‌بێته‌و ه تـــروســـکـــه :هـــه‌بـــوونـــی نـــاو ه‌نـــدێـــکـــی ئــــابــــووری سه‌ربه‌خۆ بۆ ژنان و خاو ه‌ن ئــــابــــووری بـــوونـــی ژنـــان به‌شێو ه‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆی چ کاریگه‌رییه‌ک له‌سه‌ر ژیانی ژنان د ه‌کات ؟ بێگومان کاتێ ژن خاو ه‌ن ئــابــووری س ـه‌رب ـه‌خــۆ بێت، د ه‌توانێت زیاتر سه‌ربه‌ست بــێــت .ئــه‌گــه‌ر ه ـه‌مــووکــات چاوی له‌د ه‌ستی باوک و برا و هــاوس ـه‌ر بێت ،ئ ـه‌و کات پێویسته به گوێر هی ئه‌وانیش هــــه‌ڵــــســــوکــــه‌وت بـــکـــات، بـــه‌اڵم کــاتــێ کــه ئــابــووری سه‌ربه‌خۆی هه‌بێت ئه‌و کات چاوی له‌د ه‌ستی که‌س نابێت. مــوشــکــیــل ـه‌ی ـه‌کــمــان ل ـه‌گ ـه‌ڵ پیاو نییه ،ب ـه‌اڵم ئابووری سه‌ربه‌خۆی ژن د ه‌بێته هۆی ئه‌و هی ژن سه‌ربه‌ستتر بێت. «بێ پیالنی حکومه‌ت، ن ـه‌ریــتــی کــۆمـه‌اڵیـه‌تــی
و یــاســا ،قــۆڵــی ژنــیــان به‌ستو و ه« تـــروســـکـــه :بـــه گــوێــر هی ئــامــار ه‌کــان ل ـه رۆژه ـه‌اڵتــی نــاو ه‌ڕاســتــدا لـه ســه‌دا 23ی ژنـــان بــێ کـــارن .ئــێــو ه لـه‌م بار ه‌یه‌و ه چی د ه‌ڵێن؟ به‌تایبه‌ت له دوای د ه‌ست پێ کردنی ئه‌م شه‌ڕ ه دۆخی ژنــان ل ـه‌م بـــووار ه‌دا ب ـه‌ر ه‌و خراپتر چوو .بۆ نمونه ژنانی نێو که‌مپه‌کان ئێستا له دۆخی هه‌ر ه خراپدان ،یان ئه‌و هی که هه‌ندێک هه‌بوون خاو ه‌ن کار به‌اڵم ئێستا به‌هۆی ئه‌م شـــه‌ڕ ه‌و ه ل ـه مــاڵـه‌کــانــیــان دا دانــیــشــتــوون ،به‌تایبه‌ت له خوارووی ئێراق. دۆخــی ژنــان ب ـه‌ر لـه شه‌ڕ هه‌رچه‌ند ه زۆر باش نه‌بوو، ب ـه‌اڵم له ئێستا باشتر بوو. شه‌ڕ بــازار راد ه‌و ه‌ستێنێت، پــار ه لـه نێو بـــازاڕدا نییه، ک ـه‌پــار ه ن ـه‌بــوو خـه‌ڵــک شت ناکڕێت و به‌رهه‌م هێنانیش که‌م د ه‌بێته‌و ه.
راپۆرت سێشه‌مم ه 30-3-2015
3
تروسکه :له الواز بوونی هــه‌ڵــی کـــار بـــۆ ژنــــان کێ به‌ر پر سیا ر ه؟ ئــه‌م کێشه‌یه دوو الیه‌نی هه‌یه ،یه‌ک بێ پیالنی د ه‌وڵه‌ته له‌م بابه‌ته‌دا ،یه‌کی دیکه‌یش زاڵ بوونی هه‌ندێک کلتوور ونه‌ریتی دواک ـه‌وتــووی نێو کۆمه‌ڵگایه .به‌س به گوێر هی پــێــشــتــر ئــێــســتــا لــه بـــوواری کــۆم ـه‌اڵی ـه‌تــیــی ـه‌و ه دۆخ ـه‌ک ـه باشتر و رێگرییه‌کان و ه‌ک پــێــشــتــر نــیــن لـــه بــــوواری هاتنه‌و ه د ه‌ر ه‌و هی ژنان و کار کردنیان .به‌اڵم کار کردن بۆ نموونه دووکان دانانی ژنان هێشتا ئاسایی نابینرێت .واتا چۆن پیاوێک دوکان داد ه‌نێت ئه‌گه‌ر ژنێک بیه‌وێت ئه‌مه بــکــات کێشه و رێــگــری لێ د ه‌کرێت ،پێویسته ئه‌و ژنه
زۆر به جه‌سار ه‌ت بێت. له بــوواری یاساییشه‌و ه چ له ناوچه دابــڕاو ه‌کــان و چ لـه هه‌رێمی کوردستانیش، یــاســاکــان بــه‌و شــێــو ه‌یـه نییه که یارمه‌تید ه‌ر بن بۆ ژنان. زۆرجــار ئه‌و ه یاساکانن که د ه‌ستی ژنان د ه‌به‌ستنه‌و ه به جێگای ئــه‌و هی چــار ه‌سـه‌رى دۆخی ژنان بکه‌ن .پێویسته حـــکـــومـــه‌تـــی هـــه‌رێـــمـــی کــوردســتــانــیــش ب ـه گــوێــر هی ئـــه‌و ه پـــێـــداچـــوونـــه‌و هی بۆ یاساکان بکات که یاساکان رێگر نه‌بن له‌به‌رامبه‌ر کار و خه‌باتی ژنان. فراکسیۆن و الیه‌نه‌کان ته‌نها به قسه باسی ژنان د ه‌که‌ن تــروســکــه :ســـه‌بـــار ه‌ت به لــیــژنــه‌ی پــێــداچــوونــه‌و هی
د ه‌ســتــوور که ته‌نها 3ژنی تێدایه چی د ه‌ڵێن؟ لــه‌و لــیــژنـه 21که‌سیه‌ی پــێــداچــوونــه‌ی د ه‌ســتــووری هه‌رێمی کوردستاندا ته‌نها ی ـه‌ک ک ـه‌س و ه‌ک نوێنه‌ری کــــه‌رکــــووک دانـــــــراو ه و ئـــه‌ویـــش پــــیــــاو ه .ئــێــم ـه‌ش هـه‌رچــیــیـه‌ک د ه‌ڵــێــیــن پێمان د ه‌وترێت« ئێو ه هی ناوچه دابڕاو ه‌کانن»به‌اڵم نه به‌غدا خاو ه‌نداریمان لێ د ه‌کــات و نه هه‌رێمی کوردستانیش. تــروســکــه :ه ـه‌نــدێــک له الیــه‌نــه‌کــان د ه‌ڵــێــن بــا ئ ـه‌و فراکسیۆنانه‌ی که کورسییان زۆر ه ژن بـــخـــه‌نـــه نـــاو لیژنه‌که‌یانه‌و ه ئێو ه بۆ ئه‌و رووانگه‌یه د ه‌ڵێن چی؟ فــراکــســیــۆن و الی ـه‌ن ـه‌کــان بــه‌س تـه‌نــهــا ب ـه قــسـه باسی
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
4
ژن د ه‌کـــه‌ن ،ئ ـه‌گ ـه‌ر نــا ب ه کــرد ه‌و ه هیچیان دیــار نییه. گرنگ کورسی نییه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێ د ه‌توانن ژن بخه‌نه نــێــو لــیــژنــه‌کــه‌یــانــه‌و ه .له نــێــو فــراکــســیــۆن ـه‌کــانــدا ژن هـــه‌ن ،ل ـه نــێــو پ ـه‌رل ـه‌مــانــدا ژن هــه‌ن ،بــۆچــی ناخرێنه ئــه‌م لــیــژن ـه‌ی ـه‌و ه ،د ه‌تــوانــن بــیــانــخــه‌ن .بــــه‌اڵم ئـــه‌و هی راســــتــــی بـــێـــت مــــن لـــه‌و باو ه‌ڕیه‌دا نیم هه‌ر که وترا ژنه تێکۆشان بۆ مافی ژنان بکات ،چونکه هه‌زاران ژن هه‌یه ئه‌قڵیه‌تی پیاو به‌ڕێو ه د ه‌بــات .شـه‌رت نییه که ژن بــو پــاراســتــنــی ژن بــکــات، گرینگ ئـه‌و ئه‌قڵیه‌ته‌یه که پـــه‌یـــڕ ه‌وی د ه‌کــــه‌ن ،چ ژن بــێــت چ پــیــاو .هه‌ندێکجار پیاو پاراستنی مافی ژنان د ه‌که‌ن. و ه‌ک دوایــــیــــن قــســه‌ش سه‌ر ه‌تا سپاسی ئێو ه د ه‌که‌م بۆ ئه‌و د ه‌رفه‌ته‌ی که پێتان دایــن .ه ـه‌رو ه‌هــا د ه‌ڵــێــم ئه‌و بڕیار هی که و ه‌زیری دارایی د ه‌ریــکــردوو ه س ـه‌بــار ه‌ت به بــودجــه‌ی رێــکــخــراو ه‌کــان، د ه‌بــێــت پــێــداچــوونـه‌و ه‌یـه‌کــی بۆ بکرێت و بزانرێت ئایا کــام رێــکــخــراو کــار د ه‌کــات کــام رێــکــخــراو کــار ناکات بــه گــوێــر هی ئـــه‌و ه بــودج ـه بـــبـــڕدرێـــت .ئـــه‌گـــه‌ر بــه‌م شێو ه‌یه بـــه‌رد ه‌وام بکات و بــوج ـه‌مــان بــۆ نـه‌نــێــردرێــت کــار ه‌ک ـه‌مــان راد ه‌و ه‌ســتــێــت. ســـــه‌ر ه‌ڕای ئــــه‌و هی چ ـه‌نــد مــانــگ ـه بــه خــۆب ـه‌خــش کــار د ه‌ک ـه‌یــن بــه‌اڵم ب ـه‌م شێو ه‌یه به‌رد ه‌وام ناکرێت. « پێویسته به‌ته‌مای د ه‌وڵه‌ت نه‌بین ،خۆمان
خه‌می خۆمان بخۆین» هــێــرۆ مــوح ـه‌م ـه‌د یه‌کێک ل ـه‌و ژنــان ـه‌ی کـه په‌یو ه‌ندى ب ـه س ـه‌نــت ـه‌ر ه‌ک ـه‌و ه ه ـه‌ی ـه و
یــــه‌کــــه‌مــــیــــن و گــــه‌وره‌تــــریــــن کـــــێـــــشـــــه‌مـــــان ئ ـه‌وه‌ی ـ ه کـ ه که‌س خاوه‌ندارێتیمان لێ ناکات. مـــاو هی 3ســاڵ ـه لـه‌گـه‌ڵــیــان کـــار د ه‌کـــــات لـــه و ه‌اڵمـــى پرسێکى تروسکهدا که ئاخۆ کارکردن له د ه‌ر ه‌و هی ماڵ چ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر ژیانتان هه‌بوو ه؟ د ه‌ڵـــێـــت :کــارێــکــی بــه‌و شــێــو هی ـه د ه‌هــێــڵــێــت مــروڤ لـــه چـــوارچـــێـــو هی مــاڵــه‌و ه د ه‌رکـــــه‌وێـــــت ،خـــه‌ڵـــک و کـه‌ســایـه‌تــی زیــاتــر بناسێت هـــه‌رو ه‌هـــا کـــار کـــردن بۆ ئــێــمــه بـــاشـــه و د ه‌هــێــڵــێــت سه‌ربه‌خۆت ئابوورییه‌کی هـــه‌بـــێـــت .بـــه‌تـــایـــبـــه‌ت بــۆ کـه‌ســانــێــک ک ـه خوێندنمان نــیــی ـه و د ه‌وام نــاکــه‌یــن، ل ـه شوێنێکی و ه‌هـــادا کــار کــردن زۆر ســوودی د ه‌بێت بــۆ ئێمه .کاتێ کـه د ه‌ستت ل ـه گیرفانی خــۆتــدا بێت و ئــابــووری لـه‌د ه‌ســتــی خۆتدا بــێــت داوا لــه‌کــه‌س نــاک ـه‌ی ،د ه‌توانیت به خواستی خۆت ه ـه‌ڵــس و کـــه‌وت بــک ـه‌ی و پێویستییه‌کانت دابین بکه‌ی.
مرۆڤ پێویسته نه به‌ته‌مای د ه‌وڵـــه‌ت بێت نـه الیه‌نێکی دیکه ،پێویسته خۆی خه‌می خـــۆی بــێــت .زۆرجـــاریـــش ه ـه‌ی ـه ک ـه مــۆڵ ـه‌ت نــادرێــت بــێــتــه‌د ه‌ر ه‌و ه واتـــه نه‌ریتی کــۆمـه‌اڵیـه‌تــیــش رێــگــری لێ د ه‌کات. تــروســک ـه :و ه‌ک ئێستای هه‌رێمی کوردستان که له د ه‌ر ه‌و ه شت دێنێت و داهاتی ناوخۆی نییه بۆیه ناتوانێت بــه راشـــکـــاوی هه‌ڵوێستی هـــه‌بـــێـــت لـــه‌بـــه‌رامـــبـــه‌ر د ه‌ر ه‌و ه‌ش ،له‌وباریه‌و ه چى د ه‌ڵێن ؟ ب ـه‌ڵــێ وایـــه ،ک ـه شته‌کان لـــه د ه‌ر ه‌و ه‌ش بــهــێــنــرێــت کێشه‌یه‌کیشی هه‌بێت دیار ه نــاتــوانــێ هــیــچ بــڵــێــت ،به نرخێکی گرانیش د ه‌یفرۆشن به خه‌ڵک. ه «ئــێــم ـه و ه‌ک نــاوچ ـ کێشه له‌سه‌ر ه‌کان که‌س خـــاو ه‌نـــداریـــمـــان لێ نا کا ت » تــروســکــه :ئــێــســتــا و ه‌ک ژنــان له‌ناوچه دابــڕاو ه‌کــان زۆرترین کێشه که سه‌رتان دێشێنێت چییه؟ یـه‌کـه‌مــیــن و گ ـه‌ور ه‌تــریــن کێشه‌مان ئ ـه‌و هی ـه کـه که‌س خـــاو ه‌نـــدار wێـــتـــیـــمـــان لــێ نـــاکـــات .بــۆ نــمــون ـه ئێستا بــوجــه‌ی ئێمه لــێــر ه بــڕاو ه بـــه‌غـــدا هــــه‌ر ح ـه‌ســابــیــش نــاکــات و لـه‌الیـه‌ن هه‌رێمی کـــوردســـتـــانـــیـــشـــه‌و ه هــیــچ هه‌ڵوێستێکمان نه‌بینی .زۆر جار ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانیش هــاتــوون ئــێــر ه‌یــان بینیو ه و له هه‌بوون و خه‌باتی ئێر ه ئاگادارن ،به‌اڵم گۆڕانکاری له دۆخه‌که دروست نه‌بوو ه.
راپۆرت سێشه‌مم ه 30-3-2015
5 ئــه‌م شـــه‌ڕ ه‌ش کــاریــگـه‌ری لــه‌ســه‌ر دۆخـــی ئێمه کــرد، یه‌ک ئه‌و ه‌یه که خه‌ڵک دڵی ئـــارام نییه بـه‌تــایــبـه‌ت ئـه‌و خێزانانه‌ى که پێشمه‌رگه‌یان هه‌یه .له‌الیه‌کی دیکه‌یشه‌و ه کار کردنی ئێمه له شوێنی و ه‌هـــــادا یــارمــه‌تــیــد ه‌رێــک د ه‌بێت بۆ بوواری ئابووری مــاڵ ـه‌ک ـه چــوونــک ـه مــوچـه‌ش نییه ،کێشه‌ی موچه هه‌یه ،که بوجه‌ی ئێر ه‌ش ببڕێت ئه‌و ه کــێــشـه‌کـه‌مــان بــۆ گــه‌ور ه‌تــر د ه‌کات. گـــه‌الوێـــژ عــه‌بــدولــســتــار مـــوحـــه‌مـــه‌د راهـــێـــنـــه‌ری س ـه‌نــت ـه‌ر ه‌ک ـه ســه‌بــار ه‌ت به شێوازی راهێنانی ژنــان له سـه‌نــتـه‌ر ه‌کـه‌یــانــدا لـه‌بــار ه‌ى پرسى ،ئێو ه چه‌ند راهێنه‌رن و له چ بووارێکدا راهێنان د ه‌که‌ن؟ مــــن لـــێـــر ه فـــێـــری شــت چــنــیــن و ن ـه‌خــشــیــان د ه‌کـــه‌م
و بـــوواری خه‌یاتییه‌که‌ش پـــه‌رویـــن خــــان د ه‌یـــکـــات. خولی په‌رو ه‌رد ه‌شمان هه‌یه، بـــه‌س دانــانــی خــولـه‌کــانــیــش ب ـه گــوێــر هی هاتنی ژنــانـه. له‌گه‌ڵ ئــه‌و هی که زۆرجــار بــه گــوێــر هی دۆخـــی ژنــان کاته‌کانیان د ه‌گــۆڕیــن به‌س کــۆمــه‌ڵــێــک م ـه‌رجــیــشــمــان هـــه‌یـــه ،ئـــه‌ویـــش ئــــه‌و ه‌ن ؛ هه‌تا د ه‌توانن منداڵ له‌گه‌ڵ خــۆیــان نه‌یه‌نن کـه شته‌کان بـــه تـــه‌کـــیـــز ه‌و ه فــێــر بــبــن، له‌کاتی خۆیدا ئــامــاد ه بن و ههرو ه‌ها ته‌مه‌نی بچووکیش و ه‌رنــاگــریــن بــۆ ئ ـه‌م کارانه ،چونکه نامانه‌وێت منداڵ کـــار بــکــات .ئـــه‌م شـــه‌ڕ ه‌ش کاریگه‌ری له‌سه‌ر دۆخه‌که کــــــردوو ه و لـــه‌ســـه‌ر ه‌تـــای شــــه‌ڕ ه‌کــــه‌و ه ئــێــم ـه خــولــی په‌رو ه‌رد ه‌مان نه‌بوو ه. ئــافــتــاو مــحــیـه‌دیــن ژنێکی مــاڵـه‌و ه‌یـه کـه بـه نــان کــردن
و ســــاز کـــردنـــی کـــه‌لـــه و پــــا ،بــه‌شــێــکــی گـــرنـــگ لـه بژێوی ژیانی بنه‌ماڵه‌که‌ی گــرتــۆتــه ئــه‌ســتــۆی خـــۆی. دایکی محه‌مه‌د به‌م شێو ه‌یه بــۆ گــۆڤــار ه‌کــه‌مــان دوا و س ـه‌ر ه‌تــا لــه‌بــار ه‌ى پــرســى ، کارکردنی ژن به‌و شێواز ه کاریگه‌رییه‌کى هـه‌بــوو ه له ماڵی خــۆتــانـه‌و ه د ه‌ســتــی پێ بکه‌ین و یارمه‌تی دانی به‌و شێو ا ز ه؟ لـــه خــــوا بـــه زیــــاد بــێــت لــه مــاڵــه‌و ه هــیــچ ســزای ـه‌ک ناکێشین ،و ه‌کــو ئــه‌و ه نییه بچیته د ه‌ر ه‌و ه بگه‌ڕێیت و خه‌ڵک قسه‌ی سووکت پێبڵێت قــس ـه‌ی نــاخــۆشــت پــێ بڵێت به مه‌منوونی ئه‌هێننه به‌ر د ه‌رگا و لێیان و ه‌رید ه‌گریت پاک و ته‌میز بۆیان د ه‌که‌یت ئه‌ید ه‌یته د ه‌ستیان زۆر سه‌رم بــه‌رز ه مــن کـه ئ ـه‌و کاسبیه ئه‌که‌م ته‌مه‌نیشم 55ساڵه.
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
6
هـــیـــچ کـــــات ن ـه‌مــهــێــشــت بــن ـه‌مــاڵ ـه‌ک ـه‌م داواى پــار ه له‌که‌س بکات تــروســکــه :بـــه‌و شــێــواز ه خه‌بات له بواری ئابوریه‌و ه ،خـه‌بــات کــردنــی ژنــان به‌چ شیوازێک له ناوچه‌ی ئێو ه ســه‌یــر د ه‌کـــرێـــت یــانــی به بــاشــی نــاوی ئ ـه‌بــرێــت ،یان هه‌ڵسوکه‌وتی خه‌ڵک چۆنه ؟ هـــه‌ڵـــســـوکـــه‌وتـــی خــه‌ڵــک له‌گه‌ڵ ئه‌ودا نییه ژن بچێته د ه‌ر ه‌و ه کار بکات ،به چاوی ســوکــه‌و ه ســه‌یــرى د ه‌کـــه‌ن، بـــه‌اڵم لــه مــاڵــه‌و ه کــار ه‌کــه د ه‌که‌یت زۆر سه‌ربه‌رزیت. بـــۆ شــوێــنــێــک ئـــه‌ڕۆیـــت، ئه‌ڵێیت وا بــۆ کــار ئــه‌ڕۆم د ه‌ڵێن؛ ها ئـه‌و ه چی د ه‌کات بۆ کوێ د ه‌ڕوات؟! سه‌یرى ئه‌و ه ناکه‌ن که بژێوی ژیانت بــاش نییه له مــاڵـه‌و ه د ه‌ست د ه‌د ه‌یـــت ب ـه کــاســبــیـه‌و ه کار د ه‌ک ـه‌یــت و ســه‌رت بــه‌رز ه، الیه‌نی خــراپ بگریت ئه‌و ه
ناخۆشه ،چه‌ندساڵه من خۆم خه‌باتم کردوو ه له د ه‌شت ،له د ه‌ر ه‌و ه ئاوار ه بووینه ،خۆم بـه بــان تـه‌ر ه‌کــتــۆر و به‌بان لــۆریــه‌و ه ل ـه بــازگ ـه‌کــان ـه‌و ه ئه‌هاتمه‌و ه کاسبیم ئه‌کرد، ئــێــســتــاش رێـــگـــه‌م نــــه‌داو ه رۆژێــک لـه رۆژان منداڵم بێ پێویستی بێت و روو له سواڵکردن بکات و شکست بێنێت .به‌راستی هه‌ر سه‌رم به‌رز بوو ه و ئێستاش سه‌رم به‌رز ه. له‌به‌رنامه‌ی کچه‌کانم ژیــــانــــی خـــۆیـــانـــدا سه‌ر به‌ستن تروسکه :واتا هه‌ڵسوکه‌وتی خــه‌ڵــک کــاریــگــه‌رى لــه‌و ه ناکات که ئێو ه‌ش ریگری له کچه‌کانتان بکه‌ن له د ه‌ر ه‌و ه کار بکه‌ن؟ من سه‌یرى خه‌ڵک ناکه‌م؛ بـــه‌راســـتـــی لــــه‌و ه‌تــــه‌ی مــن هه‌ڤااڵنم ناسیو ه ،زۆر باش تێگه‌یشتووم و سه‌ربه‌رزم.
هـــاتـــوو چـــۆ د ه‌کـــــه‌ن هــیــچ هه‌ڵه‌یه‌که‌م لێیان نه‌بینیو ه. فــــه‌رمــــوو لـــه هــــه‌ر ســێ پــارچ ـه‌ک ـه‌ی تــر گ ـه‌نــج دێــن لێر ه شه‌هید د ه‌بــن ،لیر ه‌و ه خه‌ڵک ئه‌چێت بۆ حه‌سه‌که و کۆبانی شه‌هید د ه‌بن بۆچی شه‌هید د ه‌بــن؛ بۆ شـه‌ر ه‌ف و ناموسی ئێمه‌یه به‌راستی. تروسکه :واتا ئێو ه ئه‌ڵێَن چ ژن چ پیاو بـه‌زانــســت و تێگه‌یشتوو بوو ،بچێت کار بکات هیچ کێشه‌یه‌ک نییه؟ نـــا مـــن هــیــچ کــێــش ـه‌ی ـه‌کــم نییه له‌گه‌ڵ ئــه‌و ه ،زۆریــش سه‌ربه‌رزم. تـــــروســـــکـــــه :د ه‌ســــــت پــێــکــردنــی ئـــه‌م خ ـه‌بــات ـه له دۆخـــی بــن ـه‌مــاڵ ـه‌ک ـه‌تــانــدا چ کــاریــگ ـه‌ریــی ـه‌کــی هــه‌بــوو ه، هه‌م و ه‌ک بنه‌ماڵه هه‌م و ه‌ک ئابووری؟ مــــرۆڤ هــیــاک ئ ـه‌بــێــت، بــه‌اڵم د ه‌بــێــت هیالکیه‌که‌ت بــد ه‌یــت ـه ئـــه‌والو ه و بــژێــوی
پـــارچـــه‌کـــه‌ی تـــر گ ـه‌نــج دێن لێره شه‌هید ده‌بن، ل ــی ــره‌وه خ ـه‌ڵــک ئه‌چێت بــۆ حـه‌سـه‌کـه و کۆبانی شه‌هید ده‌بن چیت «لێ کرد ،دات به چی ،بۆ ئاشت کرد بۆ رژاندت ،بۆ وات لی کــرد؟!» ئه‌و ژنه ئه‌چه‌وسێته‌و ه .له ناو بنه‌ماڵه‌ی ئێمه ئــه‌و ه نییه، له‌و بــووار ه‌دا هاوسه‌ر ه‌که‌م خـــــــاو ه‌ن هــه‌ڵــوێــســتــێــکــی کراو ه‌یه. تــروســکــه :یــانــی ئـــه‌و ه‌ش کاریگه‌ری هه‌یه که ژنێک بتوانێت به‌و شیواز ه کارێک بکات ،ئه‌و کاته ئه‌توانێت سه‌ربه‌ستتر بێت و پشت به خۆیشی ببه‌ستێت. بـــه‌ڵـــێ وایـــــه ئــــه‌و کــاتــه پێویستیت به هیچ که‌سێک نــیــیــه خـــێـــرو خــیــراتــیــشــی لــێــد ه‌ک ـه‌ی بــۆ خــۆت مــاڵ و
راپۆرت
لــــه هــــه‌ر ســێ
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ژیانیشت بد ه‌یته ئه‌مالو ه ک ه کچه‌کان بۆ خۆیان د ه‌خوێنین و منیش کار بکه‌م یان نه‌یکه‌م ئــــه‌وان هــیــچ کــاریــگــه‌ری نابینن به و هی که من کار د ه‌کـه‌م و یارمه‌تیشم ئه‌د ه‌ن، به‌س بۆ باشتر کردنی دۆخی خوێندنی ئه‌وانیش باشتر ه. کچه‌کان ز ه‌واج بکه‌ن یان نه ئ ـه‌و ه که‌یفی خۆیانه من زۆریــــان لــێ نــاکــه‌م ئێستا دوانــیــان لــه‌الم مــاون پێیان ئه‌ڵێم به‌پێی توانای خۆتان چــه‌نــد مــه‌کــتــه‌ب د ه‌خــوێــنــن ب ـه خواستی خــۆتــانـه ،شوو ئ ـه‌ک ـه‌ن پێم بڵێن ،نایکه‌ن زۆریــــان لــێ نــاکــه‌م ئێستا جاران نییه بچه‌وسێته‌و ه و بــرا خوشک بچه‌وسێنێته‌و ه و پــیــاو ژن بچه‌وسێنێته‌و ه و ئـــه‌وانـــه لــه‌مــاڵ ئــێــم ـه و خانه‌واد هی ئێمه نییه. داهاتێکی سه‌ربه‌خۆت نــــه‌بــــێــــت ،د ه‌بـــێـــت بــه‌حــه‌ســابــی ه ـه‌نــدێــک کـــه‌س هــه‌ڵــســوکــه‌وت بکه‌ی تــروســکــه :لـــه‌و بـــوار ه‌و ه ژنــــێــــک بــــه‌تــــه‌نــــهــــا بــه مــنــداڵــه‌کــانــیــه‌و ه ســه‌رقــاڵ بــبــێــت و ژنــێــک لــه رووی ئــــابــــووریــــه‌و ه یــارمــه‌تــی بــنــه‌مــاڵــه‌کــه‌ی بــــدات یــان ئــابــوری ـه‌ک ـه‌ی س ـه‌رب ـه‌خــۆی هه‌بێت ،ئه‌و دوو ژنه زۆر جیاوازن له یه‌ک ،هه‌م له به‌ڕێو ه‌بردنی ماڵ و هه‌م له بوواری ئیراد ه‌و ه ،ئێو ه له‌م بووار ه‌دا چی د ه‌ڵێن؟ ب ـه‌ڵــێ ئــێــمـه سـه‌ربـه‌ســتــیــن لـه هـه‌مــوو شتێک کــار ه‌کــان ئه‌د ه‌یت به‌وال و منداڵه‌کانیش جــــوان بــه خــێــو د ه‌کــه‌یــت، ئــه‌گــه‌ر بــتــوانــیــت زیـــر ه‌ک
بیت .ئاخر هه‌ندێک پیاویش هه‌یه رێگری له ژن د ه‌کات ه ـه‌نــدێ ژن هــه‌ن ئێستا له ناو زیندانی مــاڵـه‌و ه‌دان ،له تــرســی ئــه‌و پــیــاو ه نــاوێــرن بــچــن بــۆ بـــازار ،نــاوێــرێــت قسه له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵێک بکات پـــر بـــــه‌دڵ حــــه‌ز د ه‌کــــات تیکه‌اڵوى هه‌ڤاڵ بێت ،به‌اڵم ناوێرێت بچێته د ههرو ه یان کار بکات .ئه‌بێت چاو ه‌ڕێی ئــه‌و هـــه‌زار دیــنــار ه بکات که ئه‌و پیاو ه د ه‌یداتێ ئینجا ئه‌و پیاو ه‌ش پرسیار د ه‌کات
حالی لێ د ه‌کــه‌ی ،ئیتر ب ه ه ـه‌مــوو شــێــو هی ـه‌ک بــژیــوی ژیانت د ه‌رد ه‌که‌یت . تـــروســـکـــه :ئـــێـــو ه چ ـه‌نــد کچتان له‌ناو ئـه‌م کار ه‌یه و یارمه‌تیتان ئه‌دات؟ هه‌موویان له کاتی خۆیدا یارمه‌تیم د ه‌د ه‌ن هه‌تا لێر ه بــــن ،جــــاری و ه‌هــــا ه ـه‌ی ـه دووانــــیــــان جـــــاری وایـــه یه‌کێکیان .شــووش د ه‌کــه‌ن دێــنــه‌و ه یــارم ـه‌تــیــم ئـــه‌د ه‌ن، چــاویــان پێم ئـه‌کـه‌وێ پێیان خۆشه دیسان یارمه‌تیم بد ه‌ن، د ه‌ڵێن به‌ته‌نها ز ه‌حمه‌ته. تروسکه :ئ ـه‌و کــار ه‌ى که د ه‌یــکــه‌ن داهــاتــیــکــی هـه‌یـه؟ به‌ڕێو ه‌تان ئه‌بات؟ بــه‌ڵــێ زۆر زۆر بــاشـه داهاتێکه به حه‌اللی په‌یدای د ه‌که‌یت . تـــروســـکـــه :هـــیـــچ بـــوو ه تـــا ئــێــســتــا ئــــه‌و ژنـــانـــه‌ی له‌د ه‌وروبه‌رتانن و د ه‌یناسی یان خزمتانن ،هانیان بد هی بۆ ئه‌و هی ئه‌وانیش کار و ه‌ها بکه‌ن ؟ بــه‌ڵــێ زۆر پــێــیــان ئه‌ڵێم راستی ئێستا کچه‌که‌ی خۆم پیشمه‌رگه‌یه هاوسه‌ر ه‌که‌ى له دوو فه‌رمانگا له باخچه‌ی ســاوایــان دامــــه‌زرا ،بــه‌اڵم هــاوژیــن ـه‌ک ـه‌ی نه‌یهێشت و رێــگــری لــێ د ه‌کــــرد .ئــه‌و ه نــاخــۆشــه .ئـــه‌و یــارمــه‌تــی نــــه‌دات و ئــه‌ڵــێ نــاتــوانــی بڕۆیت و نازانم چی و نابێت ژن له‌د ه‌رو ه کار بکات ئه‌و ه چییه! ئه‌و ه باشه؟! من به‌و شــتــان ـه نــاڵــێــم بــاش ـه به‌ڵکو هه‌مووی هه‌ڵه‌یه .زۆر پێی ئـه‌ڵــێــیــن ،بـــه‌اڵم ئـــه‌و ه چییه ئــه‌وانــه ســروشــتــیــان له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا جیاواز ه به‌راستی.
7
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
8
زۆر کـــه‌س کـــاری و ه‌کــو ئێمه‌ی د ه‌ست پێکردو ه به‌اڵم دوای ماو ه‌یه‌ک ژیانیان باش بوو ه پیاو ه‌که‌ی رێگری لێ کــــردوو ه .ئێستا هـه‌نــدێــک کــه‌س خـه‌یــاتــی د ه‌کـــات ئه‌و کاته‌ی پیاو ه‌که‌ی له ماڵ بیت ناویریت دوو ژن بیته الی یانی من له‌گه‌ڵ ئه‌وانه نییم به‌ر ا ستی . پــشــتــی حــکــومــه‌تــی هه‌رێم به به‌غدا و پشتی ئێمه‌ش به‌خۆمان گه‌رمه تـــروســـکـــه :لـــه کــۆتــایــدا سه‌بار ه‌ت به کار کردنی ژنان چــی د ه‌ڵــێــن؟ به‌تایبه‌ت به‌و ژنانه‌ی که له چوارچێو هی ماڵه‌و ه‌ن و پێیان خۆشه کار بــک ـه‌ن بـــه‌اڵم رێــگــریــان لێ د ه‌کر ێت ؟ من به‌راستی له‌گه‌ڵ ئه‌و ه نــیــم کــه رێــگــری لــه ژنــان بــکــرێــت ،مــن حـــه‌ز د ه‌کـــه‌م هه‌موو ژنانی د ه‌ڤه‌ر ه‌که‌مان و ه‌کو ئێمه کار و کار بکه‌ن لـه مــاڵ ـه‌و ه بــژێــوی ژیانیان د ه‌رد ه‌که‌ن ،ناڕۆن له‌مالوال
بڵێن پیاومان نــازانــم چیی ه ســـواڵ بــک ـه‌ن بــڵــێــن شتمان هــه‌رزان پێ بــد ه موچه‌مان نــیــی ـه .هـــیـــوادارم ه ـه‌مــوو ک ـه‌ســێــک و ه‌کـــو ئــێــمـه بێت سه‌ربه‌ست بێت ئــازاد بێت ژن و مــنــداڵ ئــــازاد بێت و هــه‌مــوو پــیــاوێــک و ه‌کــو هــاوژیــنــه‌کــه‌ی مــن بــێــت و زۆر سوپاسی ئه‌که‌م که وا هیچ رێگریه‌کمان لێ ناکات. من ئێستا بژێوی خۆم هه‌یه هیچ پێویستمان به د ه‌ر ه‌و ه نییه .به‌اڵم حکومه‌تی هه‌رێم هه‌ر چاو ه‌روانی به‌غدایه و به‌غدایش ئه‌ڵێ ئێو ه عه‌رز بـــد ه‌نـــه کــــوژراوانــــی ئــه‌و گروپانه‌ی تاز ه دامه‌زراون، مه‌به‌ستم ئـه‌وانـه‌ی حه‌شدی شه‌عییه ،ئـه‌مــانـه‌ی خۆمان وا شه‌هید د ه‌بن و چ پێویست د ه‌کات له خاکی ئێراق شه‌هید بــن ئــه‌وان ک ـه‌ی به‌رگریان له‌ئێمه کـــردو ه ب ـه‌رگــریــان لــه کــێ کــــردوو ه .ف ـه‌رمــوو سه‌یری خویان بکه‌ن دزی ئـــه‌کـــه‌ن تـــااڵنـــی ئـــه‌کـــه‌ن ،
به‌راستی حه‌شدی شه‌عبی و حکومه‌تی ئێراقیش ئه‌ڵێت تــا ل ـه ب ـه‌غــدا ع ـه‌رزیــان پێ نـــه‌درێـــت ،ئـــه‌ی بــۆ عــه‌رز نه‌درێته که‌سوکارى شه‌هید ه گه‌ریالکان که بۆ به‌رگری کــردنــی لــه ئــێــم ـه لــه ه ـه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستانه‌و ه هاتوون و شه‌هید د ه‌بــن بێ مووچه و بێ ئابووری». لـــــــــه‌بـــــــــه‌رد ه‌وامـــــــــی دۆســـیـــه‌کـــه‌مـــانـــدا وتــــه‌ی کـــۆمـــه‌ڵـــێـــک لــــه ژنـــانـــی به‌ته‌مه‌نی سه‌ر شه‌قامه‌کانی سلێمانیمان و ه‌رگــــرت که ئــه‌م ژنــان ـه تـه‌مـه‌نــیــان زۆر لـه‌سـه‌ر ه‌و ه‌یـه ب ـه‌اڵم که‌سیان نــیــیـه بــژێــوى ژیــانــیــان بۆ دابــیــن بــکــات .بــۆیـه خۆیان هه‌ستاون به دابین کردنی بژێوی خۆیان و پارچه جلی کۆن د ه‌فرۆشن .دیالۆگی ئه‌م ژنانه بۆخۆی ر ه‌نگدانه‌و هی دۆخـــــی ئــــــه‌وان بــه‌بــاشــی د ه‌کــات ،بۆیه به‌و شێو ه‌یه‌ی که هه‌یه باڵوی د ه‌که‌ینه‌و ه. تروسکه :دایه‌گیان ناوت
ئــه‌گــه‌ر رێــگ ـه‌مــان بـــد ه‌ن و کۆبانێ ئــاو ه‌دان بکرێته‌و ه ئێمه د ه‌خــوازیــن بچینه‌و ه. له‌کۆبانێ ئێمه له‌به‌ر شه‌ڕ هه‌اڵتین و ئه‌و گروپه چه‌تانه مــاڵــى ئێمه‌یان کــاولــکــرد و فڕۆکه خاپوورى کرد .ناچار بووین روومــان لێر ه کرد، به‌اڵم لێر ه‌ش که‌لوپه‌ل زۆر گرانه و ژیان ز ه‌حمه‌ته. یــه‌کــێــکــى لـــه‌دایـــکـــانـــى دیــکــه بـــه‌م شــێــو ه‌یــه بــاســی دۆخـــــی خــــۆی د ه‌کـــــات»: مــن لـه‌بــازیــانـه‌و ه هــاتــووم و خــاو ه‌نــى ســێ مــنــداڵــم ب ـه‌اڵم ئێستا به‌ته‌نیا د ه‌ژیم ،له‌به‌ر ئه‌و ه‌ى کوڕ ه‌کانم ماڵیان هه‌یه و ل ـه‌گ ـه‌ڵ هــاوسـه‌ر ه‌کــانــیــان د ه‌ژیـــــن ،ئــــه‌وان ب ـه‌خــێــوم نــاکــه‌ن و بـــه‌و شــێــو هی ـه‌ش باشتر ه به‌ته‌نیا د ه‌ژیــم 28 .
راپۆرت
مــــن ئــێــســتــا ب ــژێ ــوی خـــۆم ه ـه‌ی ـه. بـــــــه‌اڵم حـــکـــومـــه‌تـــی هه‌رێم هه‌ر چاو ه‌روانی به‌غدایه و به‌غدایش ئه‌ڵێ ئێو ه عه‌رز بد ه‌ن ه کــــوژراوانــــی ح ـه‌شــدی شه‌عبی ! !
سێشه‌مم ه 30-3-2015
چییه و له‌کوێو ه هاتووی؟ ـ مـــن نــــاوم گــوڵــچــیــن ـه. لـه‌هـه‌وارى تــاز هی سلێمانى ها تو و م . تــروســک ـه :ل ـه‌ک ـه‌ی ـه‌و ه ئه‌م کــار ه د ه‌کــه‌ی؟ که‌ست هه‌یه و ه‌ک بنه‌ماڵه؟ ـ ماو ه‌ى دوو سێ ساڵه ئه‌و کار ه د ه‌که‌م ،ته‌نیا سێ کوڕم هه‌یه ئه‌ویش جیابوونه‌و ه. هاوسه‌ر ه‌که‌یشم مــاو ه‌ى سێ ساڵه له‌ژیان نه‌ماو ه. تروسکه :ته‌مه‌نت چه‌ند ه؟ ـ به‌خوا داد ه‌گوڵه نازانم. هیچ ســودێــکــى هـه‌یـه ئه‌و کار ه‌ت؟ ـ ناو ه‌اڵ رۆژێ به‌شى دوو هه‌زار ،دووى ز ه‌رد... تروسکه :ئه‌توانى خه‌رجى خۆت دابین بکه‌یت؟ ـ ناو ه‌اڵ ناتوانم ز ه‌حمه‌ته. تروسکه :ئه‌ى له‌گه‌ڵ ئه‌و دایــکــانــه چـــۆن ی ـه‌کــتــرتــان نا سیو ه؟ ـ و ه‌اڵ ئه‌و دایکانه هه‌ریه‌که له گه‌ڕ ه‌کێکى سلێمانین دێن و لێر ه پێکه‌و ه کار د ه‌که‌ین. تــروســکــه :دایــه‌گــیــان تو ناوت چییه و خه‌ڵکی کوێیت؟ ـ مـــن نــــاوم ســه‌لــمــایــه و خه‌ڵکى سلێمانیم ،ماڵمان له‌خه‌با ته. تروسکه :بۆچى ئه‌و کار ه د ه‌که‌ى؟ ـ هیچ موچه‌م نیه و چه‌ندین منداڵم هه‌یه و ناچارم ئه‌و کــار ه بکه‌م ئـه‌ى چی بکه‌م. کچێکم ن ـه‌خــۆش ـه و دووى تـــرم هــه‌یــه خــوێــنــدکــارن. هــاوس ـه‌رێــکــى پــیــرم هـه‌یـه، به‌اڵم ئه‌م کار ه هیچ سودێکى نــیــه و بـــه‌راســـتـــى ب ـه‌شــى خه‌رجیه‌کانمان ناکات. دایکێکى دیکه ،تروسکه:
تۆ خه‌ڵکی کوێی دایه؟ ـ ئێمه خه‌ڵکى کۆبانێین و له رۆژئــاواى کوردستانه‌و ه هــاتــوویــن .نــاچــاریــن لێر ه کــاربــکــه‌یــن و پــــار ه نــی ـه. هاتووینه‌ته ئێر ه بۆ ئه‌و ه‌ى خـــــواردن بــۆ مــنــداڵ ـه‌کــانــم بکڕم به‌اڵم پار ه نیه ،جلمان نــی ـه و کــرێ گــرانــه ،لێر ه هــه‌مــوو شــتــه‌کــان گــرانــه،
ساڵه هاوسه‌ر ه‌که‌م له‌ژیاندا نـه‌مــاو ه و به‌هۆى و ه‌ستانى دڵ کۆچى دوایــی کــرد ،من و ه‌ک دایــکــێــک د ه‌ڵــێــم ،ژن د ه‌تــوانــن خــۆیــان ،خــۆیــان بــه‌ڕێــو ه‌بــبــه‌ن .و ه‌ک ئ ـه‌و ژنانه‌ى د ه‌ست له‌به‌ر خه‌ڵک راد ه‌گـــــرن و ســواڵــکــه‌رى د ه‌کــــه‌ن نــابــێــت ئــه‌وانــیــش د ه‌توانن کارێکى له‌و شێو ه‌یه بکه‌ن .سواڵکردن باش نیه و گوناحه». یـــه‌کـــێـــکـــى دیــــکــــه لـــه‌و دایــکــانـه‌ی کـه بـه فرۆشتنی ورد ه شـــت خـــۆی ب ـه‌خــیــو د ه‌کات د ه‌ڵێت؛ منیش خه‌ڵکى سیر ه‌ى بابه‌شێخم ،مــاو ه‌ى دوو ساڵه ئه‌و کار ه د ه‌که‌م ، چــوار کــوڕم هه‌یه و ئه‌وان هــه‌ریــه‌کــه ل ـه‌شــوێــنــێــکــن و منیش به‌ته‌نیام . تـــروســـکـــه :ئــــه‌ى بــۆچــى له‌گه‌ڵیان ناژیت ؟ ـ بــه‌گــریــانــه‌و ه ........ ژنـــه‌کـــانـــیـــان خــــراپــــن ، کــراســێــکــم لــه ح ـه‌مــام ـه‌ک ـه د ه‌شــۆرد ،ژنه‌که‌ى د ه‌رگــاى کــرد ب ـه پشتمدا و بــۆی ـه و جنێوى پێدام ،بۆخۆم خۆم به‌ڕێو ه‌د ه‌به‌م باشتر ه .به‌خوا چــای ـه‌کــیــشــم نـــاد ه‌نـــێ کچم جوانه‌مه‌رگ بوو ،براکه‌م و خوشکه‌که‌م به‌هه‌مان شێو ه، ئه‌وانه‌ش که هه‌ن هیچ پار ه‌م ناد ه‌نێ و هاوکاریم ناکه‌ن. تـــروســـکـــه :ئــــه‌ى ئــێــســتــا د ه‌توانى خۆت پار ه بۆخۆت دابین بکه‌ى ؟ ـ دیـــســـان بــه‌گــریــانــه‌و ه ....نـــاچـــارم .چــى بــک ـه‌م. ه ـه‌ر د ه‌بــێــت دابینى بکه‌م. هـــاوســـه‌ر ه‌کـــه‌م مــاو هی ـه‌کــى زۆر ه مـــــردوو ه و ئێستا به‌ته‌نیا د ه‌ژیم...
9
زۆرینه‌ى الیه‌نه سیاسیه‌کان کۆکن له‌سه‌ر که‌مکردنه‌و ه‌ى د ه‌سه‌اڵته‌کانى سه‌رۆکى هه‌رێم ئا /تروسکه
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ته‌ڤگه‌رى ئه‌ندامێکى ئــازادى باس له گرنگى ه ـه‌بــوونــى ژن د ه‌کــات لــه جــومــگ ـه بــااڵکــانــى هه‌ر ێمد ا لـــه ئـــێـــســـتـــادا زۆربـــــه‌ى الیه‌نه سیاسیه‌کانى هه‌رێمى کــوردســتــان کــۆکــن ل ـه‌س ـه‌ر ئــــــه‌و ه‌ى د ه‌ســـه‌اڵتـــه‌کـــانـــى ســــــه‌رۆکــــــى هـــه‌رێـــمـــى کوردستان سنوردار بکرێت و ک ـه‌مــبــکــرێــت ـه‌و ه ،بــۆ ئ ـه‌و مه‌به‌سته‌ش هه‌فته‌ى رابردوو پـــه‌رلـــه‌مـــانـــى کـــوردســـتـــان کـــۆبـــوویـــه‌و ه و گــفــتــوگــۆى 10له‌سه‌ر پرۆژ ه یاسایه‌ک کرد کــه لــه‌الیــه‌ن بــزووتــنــه‌و ه‌ى گــۆڕانــه‌و ه ئــامــاد ه کــرابــوو، جگه له پارتى دیموکراتى کوردستان و چه‌ند الیه‌نێکى نــزیــک لــه‌و پــارت ـه ،هه‌موو الیـــه‌نـــه ســه‌ر ه‌کــیــیــه‌کــانــى هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ د ه‌ستاود ه‌ستکردنى د ه‌سه‌اڵت و گۆڕانکارین. ئــه‌نــدامــێــکــى تــه‌ڤــگــه‌رى ئـــــــــازادى کـــۆمـــه‌ڵـــگـــه‌ى کوردستانیش باس له گرنگى هه‌بوون و پێگه‌ى ژن د ه‌کات ل ـه قــۆنــاغــى نــوێــى هه‌رێمى کــوردســتــان و ر ه‌خــن ـه‌ش له بــیــرکــردن ـه‌و ه و زهنییه‌تى د ه‌ســـه‌اڵتـــدارانـــى هــه‌رێــم و ســـه‌رۆکـــایـــه‌تـــى هــه‌رێــمــى
کوردستان د ه‌گرێت له‌سه‌ر ر ه‌وشـــى ژنــان ل ـه هه‌رێمى کو ر د ستا ن . هه‌رێم تا ئێستا نه‌یتوانیو ه د ه‌ستورێکى تایبه‌ت به‌خۆى هه‌بێت
تـــــــــارا حـــســـێـــن: د ه‌بـــێـــت بـــۆ لــه‌مــه‌و دوا ســــه‌رۆکــــه‌کــــان بـــــه‌شـــــانـــــازیـــــیـــــه‌و ه لـه‌تـه‌نــیــشــتــى د ه‌ســت ـ ه ڕاســتــیــان ڕاى ژنێکى ژنـــــانـــــه و ه‌ربـــــگـــــرن لـــه‌گـــه‌ڵـــیـــدا کــۆڵــێــک شانازى بکه‌ن تـــــارا حــســێــن ئــه‌نــدامــى د ه‌ســــتــــه‌ى بـــه‌ڕێـــو ه‌بـــه‌رى ته‌ڤگه‌رى ئازادى کۆمه‌ڵگه‌ى کـــوردســـتـــان رایــگــه‌یــانــد: ئـــه‌گـــه‌رچـــى ٢٤ســـاڵـــه لـه بـــــاشـــــورى کــــوردســــتــــان حکومڕانییه‌کى کوردى هه‌یه و ئـــه‌م حــکــوم ـه‌ت ـه خــاو ه‌نــى
دامــــه‌زراو ه‌کــــانــــى و ه‌کـــو پ ـه‌رل ـه‌مــان و سه‌رۆکایه‌تى و حکومه‌ته ب ـه‌اڵم تا ئێستا نــه‌یــتــوانــیــو ه د ه‌ســتــورێــکــى تــایــب ـه‌ت ب ـه‌خــۆى هـه‌بــێــت و به شێو ه‌یه‌کى فه‌رمى کارى پێ بکرێت و سه‌رچاو ه‌یه‌ک بــێــت بـــۆ د ه‌ســـه‌اڵتـــه‌کـــانـــى یــاســا دانـــــان و ڕ ه‌هـــه‌نـــد ه جــــیــــاواز ه‌کــــان .هــه‌ڵــبــه‌ت پـــرۆژ ه‌یـــه‌کـــى ڕ ه‌شــنــوســى د ه‌ســــتــــوور هـــه‌بـــوو بـــه‌اڵم نه‌توانرا بکرێته د ه‌ستوورى فه‌رمى هه‌رێمه‌که .نه‌بوونى ئــیــراد ه یــان خ ـه‌مــســاردى و بێباکى د ه‌سه‌اڵت بووبێت یان ه ـه‌ر مه‌به‌ستێکى تــر بـه‌اڵم ئه‌مه ه ـه‌ر پــرۆژ هی ـه‌ک بوو تێنه‌په‌ڕى و هه‌نگاوێکى بۆ پێشکه‌وتن نه‌نا .ســه‌ر ه‌ڕاى کــه‌مــوکــورتــیــیــه‌کــانــى نــاو ڕ ه‌شــنــووس ـه‌ک ـه‌ى د ه‌ســتــوور به گفتوگۆیه‌کى چڕوپڕ بۆ ئه‌و ه‌ى به‌و که‌موکورتییانه‌و ه ن ـه‌ک ـه‌وێــت ـه ریــفــرانــدۆمــه‌و ه گه‌ڕێندرایه‌و ه په‌رله‌مان و لیژنه‌یه‌کى بۆ تایبه‌ت کرا. راشـــیـــگـــه‌یـــانـــد:هـــه‌ر ل ـه دروســت بوونى لیژنه‌که‌و ه تا د ه‌گاته پرسه دیموکراتى و ئــــــازادى و کــارگــێــڕى وجڤاکى و سیاسییه‌کان ئێمه تێبینیمان هه‌بوو ،به‌تایبه‌تى ئه‌و د ه‌سه‌اڵته بێ شوومار ه‌ى که خــراو ه‌ت ـه د ه‌ستى خودى سـه‌رۆکــى هه‌رێمه‌و ه ،و ه‌ک
جگه له پارتى و چه‌ند الیه‌نێکى نزیک له‌و پارته ،هه‌موو الیه‌نه‌کانى راپۆرت
هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ د ه‌ستاود ه‌ستکردنى
سه‌رۆکێک ،و ه‌ک پیاوێک، و ه‌ک د ه‌ســــه‌اڵتــــدارێــــک، د ه‌سه‌اڵتى سه‌ر ز ه‌وى و بن ز ه‌وى باشوورى کوردستانى پـــێـــدراو ه و نــوێــن ـه‌رای ـه‌تــى منى ژنیش دراو ه به هه‌مان که‌سا یه‌تى . ژنى کورد پێشه‌نگایه‌تى شــۆڕشــى دیــمــوکــراتــى گه‌الن د ه‌کات لـــه بـــابـــه‌تـــه چـــار ه‌نـــوس ساز ه‌کاندا ژن نابینرێن بــــه بــــۆچــــوونــــى تــــارا حسێن ،ســه‌رۆک له هه‌موو پ ـه‌یــو ه‌نــدیــی ـه دیــبــلــۆمــاســى و نێونه‌ته‌و ه‌ییه‌کانیدا چ و ه‌ک ســه‌ردان چ و ه‌ک پێشوازى ژنــى ل ـه نــێــزیــک نابینرێت و س ـه‌رج ـه‌م کۆبونه‌و ه‌کانى ل ـه کــۆبــونــه‌و ه‌ى دیــو ه‌خــانــى ئــاغــاکــانــى کــۆن د ه‌چــێــت که پــێــیــان شـــه‌رم بـــوو ژن له هــاوشــانــى خــۆیــان ببینن. هــه‌ڵــبــه‌ت ئـــه‌م ئ ـه‌قــڵــیــی ـه‌ت ـه ڕ ه‌گه‌زگه‌راو باو ه‌ى کالسیک شۆر بۆته‌و ه بۆناو پارته‌کانى تر و د ه‌زگاکانى خوارتر و هه‌تا ناو کۆمه‌ڵگا به‌گشتى و خودى ناو خێزانه‌کان ئه‌مه‌ش کــاریــگــه‌رى ڕاســتــه‌وخــۆى نێگه‌تیڤى ل ـه‌س ـه‌ر کلتورى نـــاوچـــه‌کـــه و داهـــاتـــووى واڵت ـه‌ک ـه‌مــان ه ـه‌ی ـه .ئــه‌و ه‌ى
جێگاى سه‌رسوڕمانه هه‌مان نه‌ته‌و ه و هه‌مان کلتور چه‌ند کیلۆمه‌ترێک تــێــپـه‌ڕ ه ژنى کورد پێشه‌نگایه‌تى شۆڕشى دیموکراتى گه‌الن د ه‌کات به مۆدێلى سیاسى و دیبلۆماسى و سه‌ربازى و جڤاکى ڕۆڵى گرنگ و جێگاى سه‌رنجى جیهان د ه‌بینێت. ژن فـــریـــادڕ ه‌ســـى چــیــنــى چــــه‌وســــاو ه و د ه‌سته‌مۆکراوى سه‌دان ساڵه و هه‌زاران ساڵه‌یه ئاماژ ه بۆ ئـه‌و ه‌ش د ه‌کات: له پاکستان و ئه‌فغانستان و ئه‌رجه‌نتین ئه‌قڵییه‌تى سیاسى به‌رامبه‌ر به ژن گۆڕانکارى بـــه‌ســـه‌ردا دێـــت بــــه‌اڵم له بــاشــوورى واڵتـــه‌و ه هه‌مان خوێن و هه‌مان کلتور نه‌ک پێى کاریگه‌ر نابێت به‌ڵکو هــه‌مــوو هـه‌وڵــێــکــى د ه‌خــات ـه گـــه‌ڕ بــۆ دژایـــه‌تـــى کــردنــى باڵوبوونه‌و ه‌ى نمونه‌ى ژنى تێکۆشه‌ر و ئــازادیــخــوازى کورد به مۆدێلى ڕۆژئــاواو باکوور .چوونکه ئه‌و جۆر ه ژنه به مه‌ترسى بۆ سه‌ر پێگه و کورسى د ه‌سه‌اڵت د ه‌بینێت ک ـه هــۆشــیــارى نــه‌فــر ه‌ت له ئه‌قڵییه‌تى د ه‌س ـه‌اڵتــخــوازى پێیه و بانگى یه‌کسانى و پێکه‌و ه ژیانى دیموکراتییانه
سێشه‌مم ه 30-3-2015
د ه‌سه‌اڵت و گۆڕانکارین
د ه‌دات و فریادڕ ه‌سى چینى چـه‌وســاو ه‌و د ه‌سته‌مۆکراوى ســــه‌دان ســاڵــه‌و هــــه‌زاران ســاڵــه‌یــه .بــۆیــه ئــه‌مــڕۆ له بــــاشــــووردا ئــێــمــه ڕۆژ ه مــێــژوویــه‌کــان د ه‌ژمــێــریــن ژنیش ئه‌رکه مێژووییه‌کانى لـــه‌و ه زیــاتــر د ه‌ســت ـه‌وســانــى 11 و چــــاو ه‌ڕوانــــى لـــێ قــبــوڵ نــاک ـه‌ن و خستویانه‌ته به‌ر به‌رپرسیارێتى خود پارێزى و خودناسییه‌و ه. ه د ه‌ســتــورێــک پێکه‌و ژیـــان و تـــه‌واوکـــه‌رى یــه‌کــتــرمــان نـه‌نــاســێــت ئێمه‌ش ئه‌و ناناسین تـــــارا حــســێــن ئـــه‌و ه‌شـــى خــســتــه‌ڕوو:ئــێــســتــا کــاتــى ئ ـه‌و ه هــاتــوو ه سـه‌رۆکــى ژن یـــان جــێــگــرى ژن کـه‌مــتــر نه‌بێن د ه‌ستوورێک به‌شدار بـــوونـــمـــان و ه‌کــــو پـــیـــاوان گه‌ر ه‌نتى نه‌کات به ئیراد ه‌ى خۆمانى نازانین ،د ه‌ستورێک پێکه‌و ه ژیان و ته‌واوکه‌رى یه‌کترمان نه‌ناسێت ئێمه‌ش ئه‌و ناناسین و و ه‌اڵمێکمان بۆى د ه‌بێت. ئه‌و نمونه‌ى چه‌ندین ژنى تــێــکــۆشــه‌رى هــێــنــایــه‌و ه و رایــگ ـه‌یــانــد :چیتر دروشــم و دروشــــمــــبــــازى قــبــوڵ ناکه‌ین ئیدى چه‌واشه‌کارى
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
و تـــه‌ڵـــه‌کـــه‌بـــازى کــۆتــایــى هــــات ئـــاریـــن مــێــرکــان و داســتــیــنــا ق ـه‌نــدیــل ڕووتـــان ڕ ه‌ش د ه‌کــه‌ن،،ڤــیــان جــاف و بــێــریــتــان و تــوانــاکــانــى ساکینه‌که‌م س ـه‌رى شۆڕتان شـــۆڕتـــر ئـــه‌کـــه‌ن ئــه‌گــه‌ر بــێــتــوو و ه‌کــــو جـــــاران به ز ه‌عـــیـــفـــه‌و بـــێ د ه‌ســــه‌اڵت له‌قه‌ڵه‌مى ر ه‌شتانمان بد ه‌ن، ئیتر د ه‌بــێــت بــۆ لـه‌مـه‌و دوا به‌شانازییه‌و ه سه‌رۆکه‌کان له‌ته‌نیشتى د ه‌سته ڕاستیان ڕاى ژنێکى ژنانه و ه‌ربگرن لـه‌گـه‌ڵــیــدا کــۆڵــێــک شــانــازى بـــکـــه‌ن کــــه ژنـــــى کــــورد ناسنامه‌ى قار ه‌مانێتى هه‌یه و و ه‌ک مه‌دالیاى پێ شانازى کراو ه‌ته ملى ئه‌وان. روانــــگــــه‌ی کــۆمــه‌ڵ و ی ـه‌کــگــرتــوو ل ـه‌س ـه‌ر سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم ســـه‌رۆکـــى فــراکــســیــۆنــى کـــۆمـــه‌ڵ لـــه پــه‌رلــه‌مــانــى کـــــوردســـــتـــــان د ه‌ڵــــێــــت کــۆبــوونــه‌و ه‌کــه‌ی د ه‌ســت ـه‌ى 12ســه‌رۆکــایــه‌تــى پــه‌رلــه‌مــان لـــــــه‌گـــــــه‌ڵ ســــــه‌رۆکــــــى فراکسیۆنه‌کان بۆ ئه‌و ه بوو ه تا ه ـه‌مــووان پــرۆژ ه‌مــان بۆ چـــار ه‌ســـه‌رى ه ـه‌ڵــبــژاردنــى ســــــه‌رۆکــــــى هـــه‌رێـــمـــى کوردستان پێشکه‌ش بکه‌ین که ماو ه‌که‌ی که‌متر له دوو مانگى ماو ه. م ـه‌روان گه‌اڵڵى سه‌رۆکى فـــراکـــســـیـــۆنـــى کـــۆمـــه‌ڵـــى ئیسالمى کوردستان د ه‌ڵێت: هه‌ردوو فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو پرۆژ ه‌یه‌کمان بۆ هه‌موارى یاساى ژمار ه یـــه‌کـــى ســـاڵـــى 2005ى ســـه‌رۆکـــایـــه‌تـــى هــه‌رێــمــى کوردستان ئاماد ه‌کردوو ه و،
ئــــــه‌و جـــــۆر ه
ژنـــه بــه م ـه‌تــرســى بۆ س ـه‌ر پێگه و کورسى
د ه‌ســـــه‌اڵت د ه‌بــیــنــێــت که هۆشیارى نه‌فر ه‌ت
لــــــه ئـــه‌قـــڵـــیـــیـــه‌تـــى
د ه‌ســه‌اڵتــخــوازى پێی ه و بــانــگــى ی ـه‌کــســانــى
و پـــێـــکـــه‌و ه ژیـــانـــى دیموکراتییانه د ه‌دات
لـه چه‌ند ڕۆژى داهــاتــوودا ئــاراســتــه‌ی س ـه‌رۆکــای ـه‌تــى پـــه‌رلـــه‌مـــانـــى د ه‌کــــه‌یــــن . وتــیــشــى ئــێــمـه د ه‌مــانــه‌وێــت گــۆڕانــکــاریــى ل ـه سیستمى سیاسى هه‌رێمى کوردستاندا بـــکـــرێـــت و ،بــــه جــدیــش کــارمــان بــۆ ئـــه‌و ه کـــردوو ه و ،پرۆژ ه هاوبه‌شه‌که‌شمان لـــه‌گـــه‌ڵ یــه‌کــگــرتــوو هــه‌ر بـــۆ هـــه‌مـــان مــه‌بــه‌ســتــه . ســــه‌رۆکــــى فــراکــســیــۆنــى کــۆمــه‌ڵ ئــاشــکــراشــیــد ه‌کــات لــه پـــرۆژ ه‌کـــه‌دا بــه وردى جه‌ختمان ل ـه‌و ه کــردو ه‌تـه‌و ه کــــه پــێــویــســتــه ســیــســتــمــى حـــوکـــمـــڕانـــى هـــه‌رێـــمـــى کوردستان په‌رله‌مانیى بێت و ،س ـه‌رۆکــى هـه‌رێــم له‌ناو پ ـه‌رل ـه‌مــانــى کــوردســتــان ـه‌و ه هه‌ڵبژێردرێت . کـــۆمـــه‌ڵ و ی ـه‌کــگــرتــوو لـه پــرۆژ ه‌ک ـه‌یــانــدا بـه ته‌نها داواى گــۆڕیــنــى سیستمى نــه‌کــردوو ه، حوکمڕانییان بـــه‌ڵـــکـــو داواشــــــد ه‌کــــــه‌ن، د ه‌ســه‌اڵتــه‌کــانــى ســه‌رۆکــى
هــه‌رێــم هــاوشــێــو ه‌ى بـه‌غــدا ت ـه‌شــریــفــاتــى بــێــت و ،ل ـه‌و د ه‌سه‌اڵتانه‌ی ئێستا هه‌یه‌تى داى بـــڕنـــن .مـــــه‌روان گه‌اڵڵى ڕاید ه‌گه‌یه‌نێت ئه‌و د ه‌سه‌اڵتانه‌ی سه‌رۆکى هه‌رێم هه‌یه‌تى ئێجگار زۆر ه و ،به له‌و پرۆژ ه یاسا هاوبه‌شه‌مان له‌گه‌ڵ یه‌کگرتوو داوامــان کـــردوو ه ،به‌شێکى زۆرى د ه‌ســه‌اڵتــه‌کــانــى ســه‌رۆکــى هــــه‌رێــــم بـــگـــوازرێـــتـــه‌و ه بـــۆ ســـه‌رۆکـــى حــکــومــه‌ت بـــه‌تـــایـــبـــه‌تـــیـــش پــۆســتــى (فــه‌رمــانــد ه‌ى گشتى هێز ه چه‌کدار ه‌کان) له د ه‌سه‌اڵتى سه‌رۆکى هه‌رێم ال ببرێت . بـــا ئــــه‌و پـــرســـه بــخــرێــت ـه ڕیفراندۆم با خه‌ڵک بڕیار بد ا ت پارتى چى د ه‌ڵێت!؟ پــــارتــــى دیـــمـــوکـــراتـــى کوردستان پێشنیازى دیکه‌ى ه ـه‌ی ـه بــۆ ئـــه‌و ه‌ى بــارزانــى جارێکى دیکه بکه‌نه‌و ه به ســـه‌رۆک و د ه‌ڵــێــت بــا ئـه‌و
پرسه بخرێته ڕیفراندۆم با خه‌ڵک بڕیار بدات . ئومێد خۆشناو سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى سه‌بار ه‌ت بــه داواى الیــه‌نــه‌کــان بۆ جــێــگــیــرکــردنــى ســیــســتــمــى پــه‌رلــه‌مــانــى بـــۆ ه ـه‌رێــمــى کــوردســتــان ڕاید ه‌گه‌یه‌نێت ئـــه‌و ه مــافــى هــیــچ الیه‌نێک نییه ،مه‌سه‌له ئه‌و ه نییه ئێمه و ه‌کـــو پــارتــى دیــمــوکــراتــى
راپۆرت
بــێــریــڤــان مــح ـه‌م ـه‌د: چیتر خه‌ڵکی هه‌رێمی کــــوردســــتــــان م ــاف ــی خۆیانه دوای 24ساڵ لـه گــێــژاو و قـه‌یــران و نــائــارامــی و گـه‌نــد ه‌ڵــی و نادادپه‌رو ه‌ری داوای کۆتایی هاتنی سته‌م بکا ت پرسیار ه‌ى ئایا فراکسیۆنى ز ه‌ردیــــــــــش بـــــۆ پـــرســـى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم پڕۆژ ه‌ى خـــۆى د ه‌بـــێـــت ،ســه‌رۆکــى فراکسیۆنى پارتیو د ه‌ڵێت هه‌رێم پێویستى به پــڕۆژ ه نییه یاساى سه‌رۆکایه‌تیمان هه‌یه ئێستا به‌رکار ه و کارى پێبکرێت . ه گومانى تێدا نیه ب هیچ شێو ه‌یه‌ک دۆخى هه‌رێم بۆ هه‌ڵبژاردن له ئێستادا گونجاو نیه
بۆچوونى ر ه‌ژاک
بێریڤان محه‌مه‌د ئه‌ندامى د ه‌ســــتــــه‌ى بـــه‌ڕێـــو ه‌بـــه‌رى
سێشه‌مم ه 30-3-2015
کوردستان ر ه‌تى د ه‌که‌ینه‌و ه، بــه‌ڵــکــو داواى ســیــســت ـه‌م و دیـــاریـــکـــردنـــى جـــۆرى حــکــومــڕانــی ،داوا و مافى هــاوواڵتــیــانــى کــوردســتــان ـه پێویسته لــه ریــفــرانــدۆمــى د ه‌ستووردا د ه‌نگى پێ بد ه‌ن. ئــومــێــد خــۆشــنــاو ئــامــاژ ه به‌و ه‌شد ه‌کات ئه‌گه‌ر ئه‌و ه‌ش نــاکــرێــت د ه‌بـــێـــت بــاب ـه‌تــى هـــه‌ڵـــبـــژاردنـــى ســــه‌رۆک د ه‌بــێــت بخرێته ریــفــرانــدۆم بــۆ ئــــه‌و ه‌ى هــاوواڵتــیــیــانــى کوردستان ،به به‌ڵێ یاخوود به نه‌خێر د ه‌نگى پێ بد ه‌ن، ئــایــا د ه‌یــانــه‌وێــت شــێــوازى هـــه‌ڵـــبـــژاردنـــى ســـه‌رۆکـــى هـه‌رێــم لـه پـه‌رلـه‌مــان بێت، یان له الیه‌ن خۆیانه‌و ه و ه‌ک هاوواڵتى و تاکێکى د ه‌نگد ه‌ر قسه‌ى خۆیان هه‌بێت. ئــومــێــد خــۆشــنــاو وتیشى پــێــمــانــوایــه ئـــه‌مـــه مــافــى هــــاوواڵتــــیــــانــــه خــه‌ڵــکــى کورستان ،له پێناو ئازادى قــوربــانــى داو ه ،کــه‌واتــه بــه‌شــدارى ل ـه هه‌ڵبژاردنى ســه‌رۆک مافى خۆیانه ،له دیموکراسیدا پرۆسه‌یه‌کى خــێــر ه الیــه‌نــێــک دێـــن ئ ـه‌م حه‌قه له خه‌ڵکى کوردستان، د ه‌ستێننه‌و ه. به‌گوێر ه‌ى یاساى ژمــار ه 19ى ســـاڵـــى 2013لـه مـــــادد ه‌ى یـــه‌کـــدا هـــاتـــوو ه. ویالیه‌تى سـه‌رۆکــى هه‌رێم کــــه لــــه 20.8.2013 درێــــــژکــــــراو ه‌تــــــه‌و ه .تــا دواتـــــر 19.8.2015 درێژکردنه‌و ه‌ى بۆ نییه. ســـه‌بـــار ه‌ت بـــه پــــڕۆژ ه‌ى فــراکــســیــۆنــه‌کــانــى تـــر که داویـــانـــه‌تـــه س ـه‌رۆکــای ـه‌تــى پـه‌رلـه‌مــان ،له و ه‌اڵمــى ئه‌و
ر ه‌ژاک د ه‌ڵـــێـــت :واد ه‌ى ســـه‌رۆکـــى هــه‌رێــم بـــه‌ر ه‌و کۆتایى د ه‌چێت ،له به‌رامبه‌ر ئــــه‌و پــــرۆژانــــه‌ى الیــه‌نــه ســیــاســی ـه‌کــان پــێــشــکـه‌شــیــام کـــردو ه بــۆ گــۆرانــکــارى له ســیــســت ـه‌مــى ســه‌رۆکــایــه‌تــى هه‌رێم بۆ په‌رله‌مانى و که‌م کــردنــه‌و ه‌ى د ه‌سـه‌اڵتـه‌کــانــى سه‌رۆکى هه‌رێم ،بارزانى داواى هه‌ڵبژاردنى کردو ه، که ئه‌مه‌ش گومانى تێدا نیه بــه هــیــچ شــێــو هی ـه‌ک دۆخــى ه ـه‌رێــم بــۆ هــه‌ڵــبــژاردن له ئــێــســتــادا گــونــجــاو نــیــه و کۆمیسیون ئاماد ه نیه و ئه‌م داواکــردن ـه‌ى هه‌ڵبژاردنیش بۆ ئه‌و ه‌یه که جارێکى تر به رێکه‌وتنى ژور ه تاریکه‌کان 13 له نیوان الیه‌نه‌کان ،ماو ه‌ى بارزانى درێژ بێته‌و ه ،ئه‌م پــرس ـه کـــراو ه‌تـــه پرسێکى حزبى و شه‌خسى و هـه‌وڵ د ه‌درێـــت د ه‌رواز ه‌یــــه‌ک بۆ رێکه‌وتنێکى لــه‌و شێو ه‌یه بکه‌نه‌و ه .مه‌سعود بارزانى که ماو ه‌ى 10ساڵ سه‌رۆکى هـه‌رێــم بــو ه و لـه ئێستاشدا مــاو ه‌ى یاسایى خۆى ته‌واو کردو ه و 2ساڵیشى له ماو ه‌ى خــۆى بــۆ درێــژ کــراو ه‌ت ـه‌و ه و هیچ رێکارێکى یاسایى نیه بــۆ ئـــه‌و ه‌ى ببێته‌و ه به سه‌رۆکى هه‌رێم. نــاکــرێ ئـــه‌و ه ـه‌مــوو ه د ه‌ســــه‌اڵتــــه بــدرێــتــ سه‌رۆکى هه‌رێم باس لـه‌و ه‌ش د ه‌کــات :ئێمه پێمانوایه د ه‌بێ د ه‌ستاو د ه‌ست کـــردنـــى د ه‌ســـــه‌اڵت ه ـه‌بــێ لــه ه ـه‌رێــمــى کــوردســتــان، هــــه‌رو ه‌هــــا ســیــســت ـه‌مــێــکــى په‌رله‌مانى هه‌بى و په‌رله‌مان بــتــوانــى چــــۆن ســـه‌رۆکـــى
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
14
هه‌رێم دیارى د ه‌کات ئاواش لێپرسینه‌و ه‌ى لێبکات و مافى لــێــســه‌نــدنــه‌و ه‌ى د ه‌ســه‌اڵتــى هه‌بێ لێی ،ههرو ه‌ها ناکرێ ئه‌و هه‌موو د ه‌سه‌اڵته بدرێته س ـه‌رۆکــى ه ـه‌رێــم و به‌ڵًکو د ه‌بــێ د ه‌س ـه‌اڵت ـه‌کــان داب ـه‌ش بکرێت و ئ ـه‌و پرسه و ه‌ک پــرســێــکــى چـــار ه‌نـــوســـازى کورکه‌ڵگا سه‌یرى بکرێت. به بۆچوونى ئه‌و ئه‌ندامه‌ى ر ه‌ژاک چــیــتــر خ ـه‌ڵــکــى هـه‌رێــمــى کــوردســتــان مافى خــۆیــانـه ل ـه دواى 24ساڵ ل ـه گــێــژاو و ق ـه‌یــران دواى قـــه‌یـــران و نـــائـــارامـــى و گ ـه‌نــد ه‌لــى و نــاع ـه‌دال ـه‌تــى و گه‌ند ه‌ڵى و سته‌م کۆتایى بێت ،ئیتر ژیانێکى شایسته‌یان هه‌بێ و به‌ر ه‌و سیسته‌مێکى دیـــمـــوکـــرات و یــه‌کــســان هه‌نگاو بنێن. گــۆڕان :پارتى قبوڵى د ه‌ســتــاود ه‌ســتــکــردنــى د ه‌سه‌اڵت ناکات پ ـه‌یــمــان ع ـه‌بــدولــک ـه‌ریــم، ئـــه‌نـــدامـــى جــڤــاتــى گــشــتــى بــزووتــن ـه‌و ه‌ى گۆڕانیش بۆ تروسکه باس له ناو ه‌رۆکى ئـه‌و پــرۆژ ه یاسایه د ه‌کــات، کــــه بـــزووتـــنـــه‌و ه‌کـــه‌یـــان ئـــــامـــــاد هی کــــــــردوو ه بــۆ هــه‌مــوارکــردنــه‌و ه‌ى یاساى ســــه‌رۆکــــایــــه‌تــــى هـــه‌رێـــم و گـــۆڕیـــنـــى ســیــســت ـه‌مــى س ـه‌رۆکــای ـه‌تــى ل ـه هه‌رێمى کــوردســتــان بــۆ سیسته‌مى پــه‌رلــه‌مــانــیــى ،ئـــامـــاژ ه بۆ ئــه‌و ه‌ش د ه‌کـــات ،ک ـه ترسى ئێستاى پارتى په‌یو ه‌ندى به له‌د ه‌ستدانى پۆستى سه‌رۆکى هـه‌رێــمـه‌و ه هه‌یه و ئ ـه‌و ه‌ش نیشانه‌ى ئه‌و ه‌یه ئه‌وان قبوڵى د ه‌ستاود ه‌ستکردنى د ه‌سه‌اڵت
نــاک ـه‌ن ،چونکه ئ ـه‌و ه‌تــا ل ه هـه‌ولــێــر و دهــۆک د ه‌بینین پۆسته ئیدارییه‌کان دابـه‌ش ن ـه‌کــراون تــا ئێستا ،له‌گه‌ڵ ئـــه‌و ه‌ى زیــاتــر لــه ساڵێک به‌سه‌ر پێکهێنانى حکومه‌تى هه‌رێمیشدا تێپه‌ڕیو ه. د ه‌مـــانـــه‌وێ هــه‌مــوو حکومڕانى سیسته‌مى له هه‌رێمى کوردستان چاک بکه‌ینه‌و ه
په‌یمان عه‌بدولکه‌ریم: سیسته‌مى سه‌رۆکایه‌تى ســــیــــســــتــــه‌مــــێــــکــــى ته‌شریفاتییه،
ئ ـه‌وه‌ش
ل ـه ه ـه‌مــوو دنــیــا وایــه، ده‌سه‌اڵته‌کانى سه‌رۆک گۆڕانکارى تێدا کراوه پــه‌یــمــان عــه‌بــدولــکــه‌ریــم د ه‌ڵــێــت :ئــــه‌و ه‌ى ئــێــســتــا له ئــــارادایــــه ســــه‌بــــار ه‌ت بـه هـه‌ڵــبــژاردنــى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم ،هه‌رێمى کوردستانى سه‌رقاڵ کردوو ه ،گرنگترین خاڵ له‌و پرسه چییه؟ ئێمه و ه‌کو بزووتنه‌و ه‌ى گۆڕان به
شێو ه‌یه‌کى گشتى د ه‌مانه‌وێ هه‌موو سیسته‌مى حکومڕانى له هه‌رێمى کوردستان چاک بکه‌ینه‌و ه ،ئــه‌و ه‌ش نه هه‌ر به تاک الیه‌نه ،به‌ڵکو له‌گه‌ڵ الیــه‌نــه‌کــانــى تـــر ،ه ـه‌مــوو بــاو ه‌ڕیــان پێبێنین ک ـه ئه‌و ســیــســت ـه‌مــى حــکــومــڕانــی ـه‌ى که 22ساڵه له کوردستان ل ـه ئــارادایــه ،سیسته‌مێکى گونجاو نییه له‌گه‌ڵ ر ه‌وشى کوردستان ،چونکه جیهانیش لــه گــۆڕانــکــاریــدایــه ،ئیتر ئایا به رێگه‌ى شــۆڕش ،به ڕێگه‌ى تێگه‌یشتن ،یــان به رێــگ ـه‌ى ئــه‌و گــۆڕانــکــاری ـه حکومڕانیه‌ى که له‌ناوخۆى دروستى د ه‌کات. ئێمه له خاڵێکى زۆر چــه‌قــبــه‌ســتــوى کــۆنــدا د ه‌ژین پـه‌یــمــان رایــد ه‌گـه‌یـه‌نــێــت : ئێمه له‌هه‌رێمى کوردستانیش نابێ لـه‌و گۆڕانکاریانه به د ه‌ر بین ،له‌الیه‌ک به‌شێک لــه الیــه‌نــه‌کــان د ه‌یـــانـــه‌وێ قــۆنــاغــێــکــى گـــه‌ور ه بــبــڕن، ئـــه‌ویـــش ئـــه‌و ه‌یـــه داواى ســه‌ربــه‌خــۆیــى بــکــه‌ن ،خۆ سه‌ربه‌خۆى مافێکى ر ه‌واى خۆمانه ،لـه الیـه‌کــى تریش ئــێــمــه لـــه خــاڵــێــکــى زۆر چه‌قبه‌ستوى کۆندا د ه‌ژیــن، ئه‌ویش د ه‌ستاود ه‌ستنه‌کردنى حــکــومــڕانــی ـه لــه ه ـه‌رێــمــى چه‌قبه‌ستوویى کوردستان، ئه‌و الیه‌نه واى کردوو ه که بزووتنه‌و ه‌ى گۆڕان بیر له رێــگ ـه‌چــار هی ـه‌ک بــکــات ـه‌و ه، کـه زۆر زۆر ئاشتیانه‌یه، ئـه‌ویــش چــۆنـه؟ بـه گۆڕینى سیسته‌مه‌کانه، رژێمه‌کانه، له د ه‌ســه‌اڵت و حکومه‌ت و . .هتد .
راپۆرت سێشه‌مم ه 30-3-2015
راشــیــد ه‌گــه‌یــه‌نــێــت :ئــه‌و داواکاریه‌ى که ئێمه هه‌مانه ئـــه‌ویـــش گــۆڕیــنــى یــاســاى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمه ،هۆى ئه‌و ه چییه؟ بێگومان مانه‌و ه‌ى سه‌رۆک له‌سه‌ر ئه‌و کورسیه بـــۆ چــه‌نــد ســاڵــێــک و ئــه‌و هه‌موو د ه‌سه‌اڵته‌ى هه‌یه‌تى، ل ـه زۆربـــه‌ى واڵتــانــى دنیا هه‌مووى لێ سه‌ندراو ه‌ته‌و ه، د ه‌سه‌اڵته ته‌شریعییه‌کان بۆ په‌رله‌مان گه‌ڕێنراونه‌ته‌و ه، تـــه‌نـــفـــیـــزیـــیـــه‌کـــانـــیـــش د ه‌گــــه‌ڕێــــنــــرێــــنــــه‌و ه بــۆ س ـه‌رۆکــای ـه‌تــى حــکــومـه‌ت و د ه‌بـــێ حــکــومـه‌ت جێبه‌جێى بکات ،لێر ه‌دا ههرو ه‌کو له عێراقیش په‌یڕ ه‌و د ه‌کرێت، ســیــســت ـه‌مــى ســه‌رۆکــایــه‌تــى ته‌شریفاتییه، سیسته‌مێکى ئه‌و ه‌ش له هه‌موو دنیا وایه، د ه‌ســـه‌اڵتـــه‌کـــانـــى ســـه‌رۆک گۆڕانکارى تێدا کراو ه ،ته‌نیا ئه‌مریکا نه‌بێ ،ئه‌ویش که سه‌رۆک خۆى هه‌ڵد ه‌بژێرێ و سه‌رکه‌وتن به د ه‌ستدێنێ، چونکه له‌وێ شه‌فافیه‌ت زۆر زۆر ه و چاودێریش به‌سه‌ر ه ـه‌ڵــبــژارن ـه‌کــان ـه‌و ه زۆر ه، کــه نــاهــێــڵــن ئـــه‌و ســه‌رۆکــه ب ـه هیچ شــێــو ه‌یـه‌ک رێگه‌ى قۆرخکاریى بگرێته‌به‌ر بۆ هه‌موو د ه‌ستبه‌سه‌راگرتنى جومگه‌کانى واڵت. هه‌رێمى کوردستانیش له‌و قۆرخکاریانه به‌د ه‌ر نییه هــــــه‌رو ه‌هــــــا پـــه‌یـــمـــان عه‌بدولکه‌ریم د ه‌ڵێت :به‌اڵم لـه کۆمه‌ڵگاى رۆژه ـه‌اڵتــى ئـــه‌و ه‌ى دیــتــمــان شـــۆڕش و خــۆپــیــشــانــدان روویـــانـــدا و ســیــســت ـه‌م ـه‌کــانــیــان گـــۆڕى، ئ ـه‌وتــا ل ـه میسر ،ل ـه لیبیا،
15
تونس ...هتد ،هۆیه‌که‌ى چى بو و ؟ بێگومان قیۆرخکایى بوو. هه‌رێمى کوردستانیش له‌و قۆرخکاریانه بــه‌د ه‌ر نییه، ئێستا بــزووتــنـه‌و ه‌ى گــۆڕأن کــێــش ـه‌ى نــیــی ـه کــێ د ه‌بــێــت ـه ســــــه‌رۆک ،ئـــــه‌و ه‌ى ئــێــمـه د ه‌مــان ـه‌وێ گــۆڕانــکــاریـه له د ه‌س ـه‌اڵتــى ئ ـه‌و ک ـه‌س ـه‌دا که ســه‌رۆکــه ،جــا ئ ـه‌گ ـه‌ر کاک ن ـه‌وشــیــروان ســـه‌رۆک بێ، مه‌سعود بــارزانــى سـه‌رۆک بێ ،سه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین
ســـه‌رۆک بــێ ،ئێمه له‌گه‌ڵ شه‌خس هیچ کێشه‌مان نییه، ئـــه‌و ه کــانــدیــدى حــزبـه‌کـه‌ى خــۆیــه‌تــى و د ه‌نــگــى خــۆى د ه‌هێنێ ،ئــه‌و ه‌ى ک ـه‌ى ئێمه د ه‌مانه‌وێ سیسته‌مه‌که ببێته پـه‌رلـه‌مــانــى ،ئ ـه‌و هی ـه کـه له په‌رله‌مان رێکه‌وتن د ه‌کرێت پێش ئـه‌و ه‌ى گفتوگۆ له‌سه‌ر هه‌ر پرۆژ ه یاسایه‌ک بکرێ. کــاتــێــک کــه گــۆڕانــکــارى بـــه‌ســـه‌ر ئـــه‌و د ه‌ســـه‌اڵتـــه‌ى ســـه‌رۆکـــى هــه‌رێــمــدا دێ، لـــه چـــى کـــه‌مـــد ه‌کـــاتـــه‌و ه؟
راپۆرت
سێشه‌مم ه 30-3-2015
16
لــه د ه‌ســـه‌اڵتـــه ت ـه‌نــفــیــزى و ته‌شریعییه‌کانى که‌مد ه‌کاته‌و ه و ته‌نها د ه‌سه‌اڵتى ته‌شریفاتى د ه‌داتــــــێ ،ئـــه‌و کــاتــه ئــه‌و ه ـه‌مــوو د ه‌ســه‌اڵتــه‌ى نــابــێ، ئـــه‌و هـــه‌مـــوو بــودجــه‌یــه‌ى بــۆ تــه‌رخــان نــاکــرێ ،ئ ـه‌و ه ـه‌مــوو پــاس ـه‌وان ـه‌ى نابێ، ئێمه د ه‌زگـــاى ته‌نفیزیمان هــــه‌بــــێ بــــۆچــــى بــچــیــن کــۆم ـه‌ڵــێــک خ ـه‌ڵــکــى دیــکـه ل ـه‌وێ دامه‌زرێنین که هیچ ئیشێکیشیان نییه ،به راستى ئ ـه‌و ه هه‌موو به‌هه‌د ه‌ردانى سامانى واڵته. هــه‌تــا کـــه‌ى داهــاتــى ئ ـه‌و خه‌ڵکه به ه ـه‌د ه‌ر بڕوات؟! واتـــــا کـــه‌مـــکـــردنـــه‌و ه‌ى قۆرخکردن و که‌مکردنه‌و ه‌ى به‌هه‌د ه‌ردانى سامانى واڵت، بــه راســتــى ئێستا ئێمه له دۆخێکداین د ه‌بێ له ئه‌لفه‌و ه هــه‌تــا یـــا ْ پــێــداچــوونــه‌و ه بـه‌سـه‌ر یاساکانى خۆماندا بکه‌ین ،ئـه‌و یاسایانه‌ى که قـــۆرخـــکـــارى تــێــدایــه ،که به‌هه‌د ه‌ردانى سامانى گشتى تــێــدایـه ،چونکه ب ـه راستى له قۆناغێکین که پێویسته خه‌ڵک هۆشیار بێته‌و ه ،هه‌تا که‌ى داهاتى ئه‌و خه‌ڵکه به هـــه‌د ه‌ر بـــڕوات؟! پێویسته هـــه‌ر تــاکــێــکــى کــوردســتــان ب ـه‌شــى لــه‌و داهــاتــه هـه‌بــێ، ئێستا ل ـه‌وان ـه‌ی ـه بــاوکــى تۆ یــان خێزانه‌که‌تان مۆز ه‌فى حـــکـــومـــى نـــه‌بـــێـــت ،کـــه‌ى دیــنــارێــکــى حــکــوم ـه‌تــى بۆ هــاتــوو ه؟! بــۆى نــایــات ،له فرۆشى نــه‌وت ،له سامانى گشتى . واتــا ب ـه گشتى ئێمه ئه‌و گــۆڕانــکــاریــان ـه‌مــان د ه‌وێ،
و ه‌کــو ژنانیش بـه د ه‌ر نین لــه پ ـه‌یــامــى بــزووتــنــه‌و ه‌ى گـــۆڕأن و ه ـه‌مــوومــان ئـه‌و گۆڕانکاریانه بـه پێویست د ه‌زانـــیـــن ،ئـــه‌و ک ـه‌س ـه‌شــى د ه‌بـــێـــتـــه ســــــه‌رۆک نــابــێ نوێنه‌رایه‌تى حزبه‌که‌ى خۆى بــکــات ،د ه‌بــێ نوێنه‌رایه‌تى هه‌موو خه‌ڵکى کوردستان بــکــات ،د ه‌بـــێ بــه‌رگــرى له پرسى هه‌موو کورد بکات. پ ـه‌رل ـه‌مــان د ه‌س ـه‌اڵتــى د ه‌بـــێـــت بـــه‌ســـه‌ر ئــه‌و سه‌رۆکه‌دا
بــوونــى ژن ل ه پــێــکـه سـه‌ر ه‌کــیــیـه‌کــانــى واڵت زۆر زۆر گــرنــگـه و د ه‌بـــــێـــــت الیــــه‌نــــ ه ســـیـــاســـیـــه‌کـــان درکــــى پــــێ بــــکــــه‌ن ،کــــه ژن پــه‌رۆشــى کــۆمـه‌ڵــگـه‌یـ ه و تــــه‌واوکــــه‌رى کـــارى پیا و ه‌کا نه. د ه‌بـــێ کــوردســتــان لـه‌گـه‌ڵ گـــۆڕانـــکـــاریـــه‌کـــانـــى دنــیــا بـــــڕوات ،ئــێــســتــا پ ـه‌یــامــى هــه‌مــو جــیــهــان تــێــکــۆشــانـه دژى تــیــرۆر ،ئێمه‌ش شه‌ڕ دژى تیرۆر د ه‌که‌ین ،د ه‌بێ ئـــه‌و یــاســا و رێــســایــان ـه‌ى ل ـه کــوردســتــان ه ـه‌ی ـه چــاک بــکــرێــت و بــکــرێــتــه‌و ه به رووى جــیــهــانــدا ،نـــه‌و ه‌ى نوێى کوردستانیش به هیچ شێو ه‌یه ئه‌و ه په‌سه‌ند ناکات قــۆرخــکــاریــى هــه‌بــێــت له ســیــســتـه‌مــى حــکــومــڕانــى و قۆرخکاریى واڵت.
پـــه‌رلـــه‌مـــانـــتـــارانـــیـــش کــــه بــــه د ه‌نــــگــــى خــه‌ڵــک چوونه‌ته ئ ـه‌وێ د ه‌بــێ زۆر به‌رپرسیارانه مامه‌ڵه بکه‌ن، ئێستا هه‌رێمى کوردستان ل ـه‌نــاو ســـه‌دان قـه‌یــرانــدایـه، که‌شتیه‌که نزیکى نقومبوونه ئـــه‌گـــه‌ر چـــاکـــســـازى تــێــدا ن ـه‌کــرێــت ،کــه‌ى ئــه‌و پرسه د ه‌چێته په‌رله‌مان ،ئه‌وکاته په‌رله‌مان د ه‌سه‌اڵتى د ه‌بێت بــه‌ســه‌ر ئـــه‌و ســـه‌رۆکـــه‌دا، واتـــا ســه‌رۆکــى هه‌رێمیش هــــاوشــــێــــو ه‌ى ســـه‌رۆکـــى حــکــوم ـه‌ت د ه‌کــه‌وێــتــه ژێــر رکێفى په‌رله‌مان و په‌رله‌مان لێپرسینه‌و ه‌ى لــێ د ه‌کــات، ئــــه‌و ه‌ش لــه بـــه‌رژ ه‌و ه‌نـــدى هـــه‌رێـــمـــى کـــوردســـتـــانـــه، ئه‌و ه‌ش لێدان له که‌س نییه، به‌ڵکو بۆ به‌ر ه‌وپێشچوونى پرۆسه‌ى دیموکراسیه‌ته له هه‌رێمى کوردستان. ئێستا تــرســى پــارتــى لـــه‌وانـــه‌یـــه ئــــه‌و ه بێ ه له‌د ه‌ستدانى ئه‌و پۆست گه‌ور ه‌یه بێ پ ـه‌یــمــان ع ـه‌بــدولــک ـه‌ریــم: ل ـه‌وان ـه‌ی ـه ئـــه‌وان وابــزانــن ئه‌گه‌ر ئـه‌و سیسته‌مه ببێته پـــه‌رلـــه‌مـــانـــى ،ســــه‌رۆک بــــارزانــــى پــێــگــه‌ى خــۆى لــه‌د ه‌ســتــبــدات ،هــه‌رو ه‌کــو باسم کــرد ،ئــه‌وان د ه‌توانن کــانــدیــدیــان هـــه‌ر ســـه‌رۆک بارزانى بێ ،خۆ مه‌سه‌له‌ى پــه‌رلــه‌مــان چــیــی ـه؟ ه ـه‌مــوو رێــکــه‌وتــنــه ،بــه تــه‌وافــوق رێـــکـــد ه‌کـــه‌ون ،ئــه‌وکــاتــى گــۆڕانــیــش د ه‌نــگــى پــێــد ه‌دا، یه‌کگرتوو د ه‌نــگــى پــێــد ه‌دا، ئـــه‌وانـــى تــریــش ،ه ـه‌قــمــان نییه کێیه کاندیدیان ،به‌اڵم بــابـه‌تـه‌کـه ته‌نها چاکردنى
من وتم ئه‌و یاسانه‌ى که ژن به‌شدارى د ه‌کات له نوسینه‌و ه و دانانى پڕ د ه‌بێت له ئاشتى و خۆشه‌ویستى و له هه‌ناوى کۆمه‌ڵگه‌و ه د ه‌رد ه‌چێت ،ئه‌و یاسایه چــۆن د ه‌بــێــت ،بــڕوا بکه له به‌رژ ه‌و ه‌ندى هه‌موو الیه‌ک د ه‌بێت ،ژن ،منداڵ، پــیــاو ،گـــه‌ور ه و بــچــووک، هــه‌ربــۆیــه بـــوونـــى ژن له پێکه سه‌ر ه‌کییه‌کانى واڵت زۆر زۆر گرنگه و د ه‌بێت الیــه‌نــه ســیــاســیـه‌کــان درکــى پێ بکه‌ن ،که ژن په‌رۆشى کۆمه‌ڵگه‌یه و ت ـه‌واوک ـه‌رى کارى پیاو ه‌کانه. هـــه‌رو ه‌هـــا زۆر حزبیش هـــه‌یـــه ژنـــانـــیـــان هــــه‌ر بــۆ
راپۆرت
خــــۆم و ه‌کــــو چــاودێــرێــک لــه کــاتــى هه‌ڵبژاردنه‌کان و ه‌کو نــوێــنــه‌رى گــــۆڕان بــۆ پاراستنى د ه‌نگه‌کانى گــــــۆڕان بـــه‌شـــداریـــم کرد ،ئه‌وانه‌م هه‌موو بینى ،که د ه‌نگى ژنان کڕراوه
سێشه‌مم ه 30-3-2015
سیسته‌مه‌که‌یه ،ئینجا ئێستا تــرســى پـــارتـــى لــه‌وانــه‌یــه ئــه‌و ه بــێ ل ـه‌د ه‌ســتــدانــى ئـه‌و پۆسته گه‌ور ه‌یه بێ ،ئه‌و ه‌ش نــیــشــان ـه‌ى ئـــه‌و ه‌یـــه ئـــه‌وان قبوڵى د ه‌ســتــاود ه‌ســتــکــردنــى د ه‌ســــــــه‌اڵت نـــــاکـــــه‌ن ،تــا راد ه‌یــه‌کــى زۆریـــش وایــه، ئـه‌وتــا لـه هه‌ولێر و دهــۆک د ه‌بینین پۆسته ئیدارییه‌کان دابــــه‌ش نـــه‌کـــراو ه ،ل ـه‌گ ـه‌ڵ ئــــه‌و ه‌ى زیــاتــر لــه ساڵێک به‌سه‌ر پێکهێنانى حکومه‌تى هه‌رێمیشدا تێپه‌ڕیو ه. ئــێــســتــا لــه‌ســه‌ر شــێــوازى هــه‌ڵــبــژاردنــه‌کــانــى پێشوو د ه‌ڕۆیـــــــــــــن ،چـــه‌نـــدیـــن بــــه‌ڕێــــو ه‌بــــه‌رى نــاحــیــه‌ى بـــه‌ڕێـــو ه‌بـــه‌رى گــشــتــیــمــان به‌رکه‌وتوو له هه‌ولێر ،به‌اڵم ته‌نها چــوار به‌ڕێو ه‌به‌رمان دامـــــــــه‌زراون ،ئـــه‌وانـــه‌ى تـــر رێــگــه‌یــان پــێــنــه‌دراو ه بــچــنــه ســــه‌ر کـــار ه‌کـــانـــى خــۆیــان ،ئه‌گه‌رچى له‌الیه‌ن بــزووتــن ـه‌و ه‌ى گۆڕانیشه‌و ه د ه‌ستنیشان کراون. ئ ـه‌و یاسانه‌ى کـه ژن ه بــه‌شــدارى د ه‌کـــات ل نــوســیــن ـه‌و ه و دانــانــى پڕ د ه‌بێت له ئاشتى و خۆ شه‌و یستى لــه‌بــه‌رد ه‌اومــى قسه‌کانیدا بــــۆ تـــروســـکـــه پـــه‌یـــمـــان عــــه‌بــــدولــــکــــه‌ریــــم بـــاس لـــه‌و ه‌د ه‌کـــات :ئێمه کاتێک ئــه‌نــدام پــه‌رلــه‌مــان بــوویــن خولێکمان هه‌بوو ،خولێکى دانوستانکاریی ل ـه‌گ ـه‌ڵ یو ئــێــن ،زۆر ســودمــان بینى، د ه‌ورى ژنــیــان زۆر ب ـه‌رز نــرخــانــد لــه‌نــاو ئــه‌و و ه‌فــد ه دانــوســتــانــکــارانــه وتــیــان پێویسته ژنــى تێدا هه‌بێت،
به‌سه نابێت هه‌ر ته‌نها ب ه نه‌فه‌سى پیاو بێت ،د ه‌بێت له‌ناو و ه‌فد ه دانوستکار ه‌کان ژنــى تێدا بێت ،ئیتر دواى تــه‌واوبــوونــى خــولـه‌کـه ئه‌و بـــه‌ڕێـــز ه‌ى کــه هــاتــبــوو له ئــه‌مــریــکــاو ه ،راى ئێمه‌ى ویــســت ،وتـــى د ه‌ورى ژن چــۆن د ه‌بــیــنــن و و ه‌کـــو ژن چیتان کردوو ه له په‌رله‌مان؟
جوانکارى و ناو داناو ه لـــه‌کـــۆتـــایـــشـــدا پــه‌یــمــان عــه‌بــدولــکــه‌ریــم ،ئ ـه‌نــدامــى جڤاتى گشتى بزووتنه‌و ه‌ى گۆڕان د ه‌ستنیشانى د ه‌کات : حزب هه‌یه ته‌نها 30هه‌زار دیــنــار د ه‌دات بــه ژنـــان و د ه‌ڵێ من موچه‌ت پێد ه‌د ه‌م و د ه‌یانکڕێ بۆ کاتى د ه‌نگدان، ئــه‌و ه‌ش الپ ـه‌ڕ هی ـه‌کــى ر ه‌شـه لـــه ژیـــانـــى ســیــاســى چ ـه‌نــد حزبێک ،که بۆ هه‌ڵبژاردن د ه‌نگى ئه‌و ژنانه‌یان کڕیو ه، خــۆم و ه‌کــو چــاودێــرێــک له کاتى هه‌ڵبژاردنه‌کان و ه‌کو نوێنه‌رى گۆڕان بۆ پاراستنى د ه‌نگه‌کانى گۆڕان به‌شداریم کرد ،ئه‌وانه‌م هه‌موو بینى، که د ه‌نگى ژنان کــڕراو ه بۆ 17 هـه‌ڵــبــژاردنـه‌کــان .هـه‌رو ه‌هــا زۆر حزبیش هه‌یه ژنانیان هــه‌ر بــۆ جــوانــکــارى و ناو دانــــاو ه ،ئێمه خــوازیــاریــن ژنان رۆڵى خۆیان بگێڕن، بێگومان راگـه‌یــانــدن رۆڵى زۆر ه له‌م بوار ه‌دا. ئێمه‌ش و ه‌کو بزووتنه‌و ه‌ى گــۆڕان ل ـه‌و بـــوار ه‌دا هـه‌وڵ د ه‌د ه‌یـــــــن ،بـــزووتـــنـــه‌و ه‌ى گـــۆڕان قــۆرخــکــار نــیــیـه و بزووتنه‌و ه‌ى خه‌ڵکه و د ه‌نگى جه‌ماو ه‌ر ه ،حزبى خێزانێک و بنه‌ماڵه‌یه‌ک نییه ،نه‌خێر حـــزبـــى ئــــه‌و شــه‌قــامــه‌یــه، هــه‌مــوو جـــۆر ه خه‌ڵکێکى تێدایه ،خه‌ڵکى سته‌مدید ه‌ى تێدایه ،ژنى تێدایه ،پیاوى تێدایه ،دپلۆماتکارى تێدایه، واتــا ه ـه‌مــوو پێکهاته‌کانى کــۆمــه‌ڵــگــه‌ى تـــێـــدایـــه ،جا هه‌موو گۆڕانکاریه‌کیش له شه‌قامه‌و ه د ه‌ستپێد ه‌کات.
ژن له ژیانه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت
ن/سارا جه‌مال
بیروڕا
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ژن و ژیــان دوو وش ـه‌ن ک ه به‌رد ه‌وام د ه‌وترێن ،له الیه‌کی دیکه‌و ه ئه‌و هه‌ر دوو وشه‌یه 18 زۆرتـــریـــن ســه‌رنــج بــۆ الی خۆیان راد ه‌کێشن .له رۆژی ئه‌مڕۆشماندا ئ ـه‌و ه ـه‌ر دوو وشه‌یه زۆرترین لێکۆڵینه‌و ه‌یان له‌سه‌ر د ه‌کرێت .گرێدان ئه‌و دوو وش ـه‌ی ـه ل ـه‌گ ـه‌ڵ یه‌کتردا زۆر ریشه‌یی و بناخه‌ییه و ناتوانرێ له یه‌کتر داببڕدرێن. هێند ه گــرێــدراوی یه‌کترن که ناکرێت به بێ یه‌کتر باسیان لێو ه بکرێت .به‌تایبه‌تی له نێو زمانی کوردیدا ژن له ژیانه‌و ه سه‌رچاو ه د ه‌گرێت .کاتێ بیری لــێ د ه‌کــرێــتــه‌و ه پرسیارێک ئاراسته د ه‌بێت که ئایا بۆچی هــێــنــد ه ئـــه‌و دوو وشــه‌یــه له یه‌ک د ه‌چــن و له‌گه‌ڵ یه‌کتردا د ه‌وترێن.
ژن ،ژیـــان ،بــه واتــای جوانی و خۆشه‌ویستی، ه پاراستنی ژیان و هه‌بوون د ه‌مــه‌وێ له چه‌ند زمانێکدا سه‌بار ه‌ت به‌م بابه‌ته نمونه‌یه‌ک بد ه‌م .له زاراو هی کورمانجیدا د ه‌وتـــــرێ ژن و ژیــــان .له سۆرانیدا ه ـه‌م ژن ده‌وترێت هـــه‌م "ئـــافـــر ه‌ت" کــه واتـــای ئــافــر ه‌ت هـه‌مــان ژیــان یاخود ئافرێنه‌ری ژیــانـه .له زمانی فــارســیــشــدا د ه‌وتــــرێ "ز ه‌ن" یاخود زیندووبوون که ئه‌ویش گـــــوزار ه لــه ژیـــان ده‌کـــات. ل ـه‌و زمانانه‌شدا د ه‌بینرێ که ژن و ژیـــان ،په‌یو ه‌ندییه‌کی قــووڵــیــان لـــه‌گـــه‌ڵ ی ـه‌کــتــردا هـه‌یـه و ب ـه واتـــای جــوانــی و خۆشه‌ویستی ،پاراستنی ژیان و هه‌بوونه .یاخود ژن ،ژیان و ه‌کـــو روبــارێــک لــێ د ه‌کــات کـه بـــه‌رد ه‌وام بــه‌ر ه‌و پێشه‌و ه د ه‌ڕوات و بــه ز ه‌ریــاکــانــی
د ه‌گه‌یه‌نێت و ژیــان د ه‌کــات به به‌هه‌شت. زیــاتــریــن هێرشه‌کانی سیسته‌می د ه‌سه‌اڵت بۆسه‌ر ژنه لـــه‌و کـــاتـــه‌و ه مــرۆڤــای ـه‌تــی هه‌ستی به خۆی کرد و خۆی ناسیو ه ،ئه‌وکاته‌ش هه‌ستی به ژیان کردووه و ناسیویه‌تی .له رۆژی ئه‌مڕۆماندا ئ ـه‌و هی له هه‌ر شتێک زیاتر باسی لێو ه د ه‌کرێت ژیانه ،ب ـه‌اڵم ئه‌و هی ل ـه ه ـه‌مــوو شتێک زیــاتــر بێ واتا د ه‌کرێت و له جه‌وهه‌ری خۆی دور د ه‌کرێته‌و ه ،ژیانه. ســیــســت ـه‌مــى د ه‌ســــه‌اڵتــــداری زۆرتــریــن هێرشه‌کانی خۆی بۆ س ـه‌ر ژن و ژیــان د ه‌کــات. رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدواڵ ئۆجاالن له‌مبار ه‌یه‌و ه د ه‌ڵێت: "ژیان له ده‌وروبه‌ری ژندا کۆ د ه‌بێته‌و ه ،ژن ئافرێنه‌ر ه و ژیان له‌گه‌ڵ ژندا واتا و خۆشی هه‌یه،
بیروڕا
ئه‌سته‌مه ل ه میانه‌ی زهنی شارستانی پیاوساالری رۆژی ئه‌مڕۆمان بتوانین کولتووری دایک ـ ژن شرۆڤه بکه‌ین کلتور راستیه‌که هه‌زاران ساڵ بــه‌رد ه‌وام بــوو ه .په‌ر ه‌سه‌ندنی سیسته‌مى شارستانی ناو ه‌ندی پێنج هــه‌زار ساڵه به شێو هی سیسته‌مێکی پیاوساالری ئه‌و راســتــی ـه د ه‌سـه‌لــمــێــنــێــت .هـه‌ر و ه‌کـــوو لـه سروشتدا جێگای بــاسـه ب ـه گــوێــر هی ئـــه‌و هی له کۆمه‌ڵگاشدا هه‌موو شتێک به دژ ه‌کــه‌یــه‌و ه پــه‌ر ه د ه‌ستێنێت، ئه‌وا په‌ر ه‌سه‌ندنی پیاوساالری سیسته‌مى شارستانی ته‌نیا له میانه‌ی رۆچوونی دایک ـ ژن مانایه‌کی د ه‌بێت. تـــایـــبـــه‌تـــمـــه‌نـــدی د ه‌سه‌اڵتداری پیاو دواتر پێش که‌وت! له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌م شرۆڤانه
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ژیان به بوونی ژنه‌و ه ر ه‌نگی و خه‌مڵێنراو و جوان د ه‌بێت". ه کۆمه‌ڵگای نیۆلۆتیک ب د ه‌ست دڵ و زهنی ژن ـ دایک داهێنرا ژیــــــان لــــه کــــۆنــــه‌و ه ل ـه د ه‌وروبــــــه‌ری ژن ـ دایــکــدا رێک د ه‌خــرا .له‌و سۆنگه‌یه‌و ه په‌رچوو ه‌کان د ه‌کران به موڵکی ژن؛ هه‌ر له‌و چوارچێو ه‌یه‌شدا ژن بـــه مــێــخــوداو ه‌نــدبــوون مێخوداو ه‌ندبوون گه‌یشتبوو. هه‌ڵکشانێک نه‌بوو به هێزی ق ـه‌ب ـه بــه د ه‌ســـت هێنرابێت. شــکــۆداربــوونــێــکــی زهــنــی په‌یو ه‌ست به فه‌را هه‌مکردنی ژیــان و خاو ه‌ندارێتیکردنی بوو .کۆمه‌ڵگای نیۆلۆتیک به د ه‌ست دڵ و زهنی ژن ـ دایک داهێنرا .سه‌رجه‌م دۆزینه‌و ه‌کان پــه‌یــو ه‌ســت بــه کــشــتــوکــاڵ و ئـــاژ ه‌ڵـــداری مــۆرکــی ئــه‌و هی پێو ه بــوو .یه‌که‌مین داستان باسی تێکۆشانی مێخوداو ه‌ندی ئــــوروک ـ ی ـه‌ک ـه‌مــیــن شــارـ د ه‌کــات له به‌رامبه‌ر یه‌که‌مین نـــێـــرخـــوداو ه‌نـــدی فــێــڵــبــاز و تـــااڵنـــکـــار "ئـــه‌نـــکـــی" بــۆ به‌د ه‌ستهێنانه‌و هی ( )104دانه دۆزینه‌و ه و "داهێنانه‌کان"ی که به به‌هاکانی خۆی ناو د ه‌برد، گوزارشت له‌و راستییه د ه‌کات. وێــڕای د ه‌سپێکردنی قۆناخی شـــار کــاتــێــک هێشتا ژنێک خـــوداو ه‌نـــدی یـه‌کـه‌مــیــن شــار و له‌گه‌ڵ نێرخوداو ه‌ند ه‌کاندا مــلــمــانــێ د ه‌کــــات هـه‌ڵــگــری مانایه‌کی قــووڵ ـه ،ئــامــاژ ه به هێزی کولتووری ژن ـ دایک، بزوتنه‌و ه‌که‌ی و به‌رخۆدانه‌که‌ی به‌رامبه‌ر به شارستانی د ه‌کات. ئه‌سته‌مه لـه میانه‌ی زهنی شارستانی پیاوساالری رۆژی ئه‌مڕۆمان بتوانین کولتووری دایک ـ ژن شرۆڤه بکه‌ین .ئه‌م
د ه‌تــوانــیــن بــاشــتــر لــه واتـــای ئـــه‌و میتافیزیکییه ئیالهیه تێبگه‌ین که له میانه‌ی پشت به‌ستن به پــیــرۆزی و ژیانی هاوبه‌ش ـ کۆمه‌ڵکارییه‌و ه و له ده‌ره‌وه‌ی ژن ـ دایکدا پێش کـــه‌وتـــوو ه .و ه‌چ ـه‌خــســتــن ـه‌و ه، ب ـه‌خــێــوکــردن ،میهر ه‌بانی و پێگه‌گه‌ور ه‌که‌ی دایک که و ه‌کو سروشته ،فاکته‌ری سه‌ر ه‌کی کولتووری مادی و مه‌عنه‌وییه. مــێــردای ـه‌تــی پــیــاو نــه‌ک هه‌ر دیــار نیه ،هێشتا سێبه‌ریشی له نێو کۆمه‌ڵکاری کۆمه‌ڵگا نــیـه ،نــابــێــت ،شــێــو هی ژیانی کۆمه‌ڵگا رێگه‌ی پێ نــادات. هـه‌ر بۆیه تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی له جۆری ر ه‌گه‌ز ،مێردایه‌تی، خــاوه‌ن موڵک و ده‌وڵــه‌ت که 19 بۆ پیاو د ه‌گێڕدرێنه‌و ه ته‌واو کۆمه‌اڵیه‌تیان که‌ر ه‌کته‌رێکی ه ـه‌ی ـه و دواتـــر پێشکه‌وتن. کۆمه‌ڵگا ب ـه واتـــای دایـــک ـ ژن ،مــنــداڵ و بــراکــانــی ژن دێــت .ه ـه‌ر چــی ئ ـه‌و پیاو ه‌یه ک ـه شیمانه‌ی به‌رئه‌ندامێتی مـــێـــردی لـــێ د ه‌کــــرێــــت ،له د ه‌ر ه‌و هی سودی پیاو ه‌تیه‌که‌ی، ئه‌گه‌ر به‌هر ه‌یه‌کی هه‌بێت ،بۆ نمونه له میانه‌ی نێچیروانی، کـــۆکـــردنـــه‌و هی روو ه‌ک و ماڵیکردنی ئــاژ ه‌ڵــه‌و ه خۆی بــسـه‌لــمــێــنــێــت و ه‌کــــو ئــه‌نــدام د ه‌بــیــنــرێــت .هێشتا مـــاف و هه‌ستێکی لـه جــۆری مێردی ژنه‌که‌م ،باوک و مندااڵنی خۆم، و ه‌کو دیارد ه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی په‌یدا نه‌بوو ه ،نابێت له بیری بــکـه‌یــن .هــه‌ر چ ـه‌نــد ه ناکرێ بوترێت دایکایه‌تی و باوکایه‌تی ر ه‌هه‌ندێکی د ه‌رونیان نیه ،به‌اڵم له بنه‌ڕه‌تدا زاراوه و دیارد ه و تێگه‌یشتنێکی کۆمه‌اڵیه‌تین.
ژنان هه‌ڵگری کاره‌کته‌ری دیموکراسی و ئازادین
بیروڕا
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ن /په‌روین حه‌سه‌ن سه‌ر ه‌تا سه‌ری رێز و نه‌وازش 20له به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌و شه‌هید ه ژنانه داد ه‌نوێنم که له سایه‌یی خوێنی پاکی ئه‌و شه‌هیدانه‌ماندا تێد ه‌کۆشین و تا ئێر ه هاتووین. ساڵو له‌و ژنانه‌ى که دڵیان بۆ ئازادی لێ د ه‌دات و بۆ ئازادی و مرۆڤایه‌تیش ئاماد ه‌ن گیانی خۆیان فیدا بکه‌ن ،ههرو ه‌ها ســاو و رێـــزم بــۆ ئــه‌و ژنانه ه ـه‌ی ـه کــه بــه دڵــیــان پێخۆش بــوو ب ـه‌شــداری ل ـه‌و کۆنگر هی سێهه‌مینی ر ه‌ژاک بکه‌ن به‌اڵم له بـه‌ر ئه‌قڵیه‌تی پێنج هـه‌زار ساڵه‌ی پیاوساالری نه‌یانتوانی بـــه‌شـــداری لـــه‌م کــۆنــگــر هی ـه‌دا بکه‌ن و له زیندانی ماڵه‌کانیان راگیراون . پـــیـــرۆزبـــایـــی کــۆنــگــر هی سێهه‌مینی ڕ ه‌ژاک له هه‌موو
شه‌هید ه ژنه‌کان و خانه‌واد ه‌کانیان و هه‌موو ژنه ئازادیخوازه‌کان د ه‌ک ـه‌یــن بـه گشتی لـه تــه‌واوی کۆمه‌ڵگه پیرۆز بێت. ئـــه‌گـــه‌ر پــــرس بــکــه‌یــن که کۆنگر هی سێهه‌مینی ڕ ه‌ژاک له باشوری کوردستان چ په‌یامێکی به ژناندا و چ ئه‌رکێکی به ژنان به‌خشی؟ کۆنگر ه ل ـه کاتێک به‌سترا که ژنانی کورد جیهانیان سه‌رسام کردوو ه به به‌رخۆدانی و تێکوشانیان به تایبه‌تی ژنانی یه‌ژا ستار و یه‌په‌ژ ه که رۆڵی گرنگیان گــێــڕا ل ـه به‌رامبه‌ر و پاراستنی واڵت و نه‌ته‌و ه و هــه‌رو ه‌هــا پاراستنی خــۆیــان. کۆنگر ه و ه‌اڵمــی ئه‌و ئه‌قڵیه‌ته پێنج هه‌زار ساڵه‌ی پیاوساالری بوو که ژن د ه‌چه‌وسێنێته‌و ه و و ه‌کــو بۆرییه‌کی هه‌ناسه رۆل د ه‌گێرێت بۆ ئــازادی ژنــان له باشوری کوردستاندا .له هه‌مان
کاتدا و ه‌اڵمێکی گرنگی دا ب ه دادگای نادادپه‌رو ه‌ری هه‌ولێر کـه بـه ئه‌قڵیه‌تی پــیــاوســاالری خــۆی نوسینگه‌ى هـه‌ولــێــری ڕ ه‌ژاکـــی داخــســت .له کاتێکدا دادگــا د ه‌بــوایـه خۆشحاڵ بوایه ل ـه ه ـه‌بــوونــی رێکخراوێکی مـــه‌د ه‌نـــی کـــه خــۆب ـه‌خــشــان ـه پشتگیری ژن ـه چـه‌وســاو ه‌کــان د ه‌کـــــات و هــــه‌وڵــــد ه‌دات بۆ دیموکراتیز ه کردنی کۆمه‌ڵگه. به‌اڵم به پێچانه‌و ه دادگا له گه‌ل ئامانجه‌کانی خۆشی ناکۆک بوو . ڕ ه‌ژاک په‌یامی به هه‌موو ئازادی خواز ه‌کان دا ڕه‌ژاک له باشوری کوردستان توانی په‌یام به هه‌موو ئازادی خواز ه‌کان بــدات که د ه‌نگمان لــه‌گــه‌ڵ د ه‌نــگــی لــێــدانــی دڵــی ئــازادیــخــوازانــه ،بــۆی ـه بێ گــوێــدانـه ب ـه‌رژ ه‌و ه‌نــدی ـه‌کــان و
بیروڕا سێشه‌مم ه 30-3-2015
ز ه‌حــم ـه‌تــی ـه‌کــان هــــه‌رد ه‌م ل ه پێشه‌نگایه‌تی کــردنــدا بوویه بۆ هۆشیار کــردن ـه‌و هی ژنان له باشوری کوردستان هه‌م له رێگای پــه‌رو ه‌رد ه کردن و هه‌میش له رێگای میدیای خۆی و دیموکراسیه‌تی کۆمه‌ڵگه هـــه‌وڵـــی داو ه بـــه شــێــوازی جۆراوجۆر ئه‌و هێز ه شاراو ه‌ى له ژناندایه به دیــار بخات و ژنان بکات به ئیراد ه. ر ه‌ژاک ر ه‌نـــگ و د ه‌نــگــی ژنــه ل ـه ب ـه‌رامــب ـه‌ر ئه‌قڵیه‌تی پیاوساالریدا لـه الیـه‌کــی دیکه به‌رامبه‌ر ر ه‌گـــــــه‌زی پـــیـــاویـــش خــۆی به‌رپرسیار بینیو ه که باو ه‌ڕی بـــه دیــمــوکــراتــیــز ه کــردنــی بـه‌و مه‌رجه کۆمه‌لگا هه‌یه هــاوســه‌نــگــیــه‌کــی دروســــت کـــردوو ه لـه نــێــوان هــه‌ردوو ر ه‌گه‌زی ژن و پیاودا ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش رێنمایی پێویستی پێشکه‌ش کـــردوو ه .ڕ ه‌ژاک ڕێکخراوێکی ژنانه به فکر و ر ه‌نــگــی ژنــان هــه‌م ل ـه ناو کۆمه‌ڵگه و هه‌میش ل ـه ناو رێــکــخــراو ه‌کــانــی تــردا شوێن په‌نجه‌ى خۆی دیار کردوو ه ،به فکر و ئێراد ه‌ى ژن کار ه‌کانی خۆی به‌ڕێو ه بردوو ه .بۆ ئه‌و مه‌به‌سته بۆته ر ه‌نگ و د ه‌نگی ژن به تایبه‌تی له به‌رامبه‌ر ئه‌قڵیه‌تی پیاوساالریدا هه‌ڵوێست و ه‌رگــرتــنــی و ل ـه ب ـه‌رامــب ـه‌ر هه‌موو ئه‌و توندو تیژیانه‌ى که له به‌رامبه‌ر که‌سایه‌تی ژندا به رێو ه د ه‌چێت خاو ه‌ن هه‌ڵوێست بوو ه و رۆڵی کاریگه‌ری بینیو ه بۆ نه‌هێشتنی ئه‌و توندوتیژیه‌یی سیسته‌می پیاوساالری له سه‌ر ژن. ڕ ه‌ژاک تاکه رێکخراو ه که بوو ه‌ته ر ه‌نگ و د ه‌نگی
ژنان .ههرو ه‌کو رێبه‌ر ئۆجه‌الن د ه‌ڵێت؛ "ژنــان بڕبڕ هی پشتی کۆمه‌ڵگه‌ن" بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌و بڕبڕ هی پشت له نێو کۆمه‌لگادا به ئه‌رکی خۆی هه‌ڵنه‌ستێت، ئــه‌وا کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی نه‌خۆش و په‌ککه‌وته دروست د ه‌بێت ، چونکه ژن وه‌کوو رۆڵی خۆی نه‌توانێت ڕۆل بگێرێت به‌و ر ه‌وشه د ه‌گــات .بۆیه پێویسته ژن خــاو ه‌نــدارێــتــی ل ـه رۆڵــی به‌رپرسیار ه‌تی خــۆی بکات، ژیانی کۆمه‌ڵگه بێ ژن نابێت به‌اڵم له هه‌مان کاتیشدا ژیان به ژنێکی بێ ئیراد ه ( کۆیله) به‌ڕێو ه‌ناچێت. ژنــانــی بـــاشـــوور زۆر به الوازی به‌شداریان کردوو ه له شۆڕشی کۆمه‌اڵیه‌تی 21 شــتــێــکــی ب ـه‌ڵــگ ـه نـه‌ویــســتـه پێشکه‌وتنی هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک ئه‌گه‌ر تێکۆشانی ژنانی تێدا نه‌بێت ناگاته سه‌رکه‌وتنێکی هه‌میشه‌یی .بۆیه د ه‌بینین له باشوری کوردستان هه‌ندێک پێشکه‌وتن له ئـــارادان ،به‌اڵم پێشکه‌وتنی کۆمه‌اڵیه‌تی زۆر ب ـه الوازی بــه‌ڕێــو ه د ه‌چــێــت و هــۆکــار ه‌کــه‌شــی بــۆ ئــه‌و ه د ه‌گــه‌ڕێــتــه‌و ه چونکه ژنانی بـــاشـــوور زۆر بــه الوازی به‌شداریان کردوو ه له شۆڕشی کۆمه‌اڵیه‌تی .واته پێشکه‌وتنی ســیــاســی و ســــه‌ربــــازی بێ پێشکه‌وتنی کۆمه‌اڵیه‌تی ئازادی و دیــمــوکــراســی ل ـه کۆمه‌ڵگه ئه‌سته‌مه ،تێکۆشانی ژنان له بــووار ه‌کــانــی ژیـــان پێویسته ل ـه ئــایــدۆلــۆژیــاو ه تــا د ه‌گــات ـه سیاسه‌ت ،لـه س ـه‌ربــازی ـه‌و تا ده‌گاته پاراستن ،له په‌رو ه‌رد ه‌و ه تا د ه‌گاته میدیا و له هونه‌ر ه‌و ه تا د ه‌گاته ئــابــووری ،به‌گشتى تێکۆشانی هه‌مه‌الیانه پێویسته
ڕه‌ژاک ڕێکخراوێکی ژنان ه ب ه فکر و ره‌نگی ژنــــان هــــه‌م لـــه نــاو کۆمه‌ڵگ ه و هه‌میش ل ه ناو رێکخراوه‌کانی تــردا شوێن په‌نجه‌ى خۆی دیار کــردووه ،ب ه فــکــر و ئ ــێ ــراده‌ى ژن کاره‌کانی خۆی به‌ڕێو ه بردووه ژنی ئازادیخواز ڕ ه‌ژاک تاکه رێکخراو ه که بوو ه‌ته ر ه‌نــگ و د ه‌نگی ژنی ئــازادیــخــواز کـه بـه ر ه‌نــگ و د ه‌نگی ژنی ئازادیخواز خۆی ناساندوو ه ،له مێژووی خۆیدا گوێی نه‌داو ه‌ته به‌رژ ه‌و ه‌ندی و ماندوو بــون و ز ه‌حمه‌تیه‌کان و هــــــه‌رد ه‌م بـــه پــر ه‌نــســیــپــی خــۆب ـه‌خــشــان ـه تــێــکــۆشــاو ه بۆ پێشخستن و کــردن ـه ئــێــرادی
بیروڕا
سێشه‌مم ه 30-3-2015
22
کۆنگره وه‌اڵمی ئه‌و ئه‌قڵیه‌ته پێنج هه‌زار ساڵه‌ی پیاوساالری بوو که ژن ده‌چه‌وسێنێته‌وه و وه‌کو بۆرییه‌کی هه‌ناسه رۆل ده‌گێرێت بۆ ئازادی ژنان له باشوری کوردستاندا بــۆ ژنــــان .لــه هــه‌مــوو ئ ـه‌و رێخستنی گۆرانکاریانه‌شدا ژنان ر ه‌نگ و ئێراد ه‌ى ژنان و هه‌بوونیان پێویست د ه‌کات. ژن د ه‌توانێت مرۆڤایه‌تی له ئه‌قڵیه‌تی پیاو ساالری رزگار بکات لــه مــێــژووی مــرۆڤــایـه‌تــیــدا بــۆ یه‌که‌مین جــار ژن توانی پــێــشـه‌نــگــایـه‌تــی بــۆ دروســـت کردنی کۆمه‌لگه‌یه‌کی سروشتی بــکــات و ل ـه هه‌مانکاتیشدا بـــه‌ڕێـــو هی بــبــات و لــه ژێــر سێبه‌ری مــرۆڤــایـه‌تــی کۆیان بکاته‌و ه .به هه‌مان شێو ه له رۆژگــاری ئه‌مڕۆشماندا واته لـه ســه‌د هی بیست و یه‌که‌مدا
هه‌ر ژنه د ه‌توانێت کۆمه‌لگه‌ی مرۆڤایه‌تی له ئه‌قڵیه‌تی پێنج هـــه‌زار ســاڵ ـه‌ى پــیــاوســاالری رزگــــــار بـــکـــات .چــونــک ـه پێشه‌نگایه‌تی تایبه‌تمه‌ندی کردنی کۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی ل ـه تایبه‌تمه‌ندی ژنـــدا خۆی د ه‌بــیــنــێــتـه‌و ه ب ـه تایبه‌تی ئه‌و دۆخه‌ی له رۆژهه‌اڵتی ناویندا ئـه‌رکــی گرنگ د ه‌خــات ـه سه‌ر شــانــی ژنــــان ،ژنــانــی کــورد توانیان پێشه‌نگایه‌تی بۆ ژنانی رۆژهــه‌اڵتــی نــاویــن بکه‌ن له هــــه‌ردوو الی ســـه‌ربـــازی و سیاسیه‌و ه .بــۆ ئ ـه‌و مه‌به‌سته ئیلهام ڕ ه‌ژاک توانیویه‌تی لـــه هــێــزی ســــه‌ربــــازی ژن
و ه‌ربــگــرێــت ،ل ـه الیــه‌ن ی ـه‌ژا ستار و ی ـه‌پ ـه‌ژ ه و سیسته‌می د ه‌نگ و ر ه‌نگی ژن که‌ژ ه‌که. ناسنامه‌یه‌کی ر ه‌ژاک نه‌ته‌وه‌یی قازانج کردوو ه ڕ ه‌ژاک پــیــشــانــیــدا کـه شانبه‌شانی رێخستنه‌کانی ژن له به‌شه‌کانی تری کوردستان به ئه‌رکی نه‌ته‌وایه‌تی خۆی ه ـه‌ســتــاو ه ،ل ـه ه ـه‌مــان کــاتــدا ئـه‌رکــی مرۆڤایه‌تی خــۆی بۆ ژنانی نه‌ته‌و ه‌کانی تر نیشان داو ه .بۆیه د ه‌رد ه‌که‌وێت ژنانی کــورد و رێــکــخــراو ه‌کــان ئه‌و متمانه‌یانه داو ه به ڕ ه‌ژاک .چۆن ژنانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست متمانه‌یان داو ه به ژنانی کورد،
بیروڕا سێشه‌مم ه 30-3-2015
ڕه‌ژاک ڕێکخراوێکی ژنانه به فکر و ره‌نگی ژنان هه‌م له ناو کۆمه‌ڵگه و هه‌میش له ناو رێکخراوه‌کانی تردا شوێن په‌نجه‌ى خۆی دیار کردوو ه ،به فکر و ئێراد ه‌ى ژن کاره‌کانی خۆی به‌ڕێو ه بردوو ه ل ـه پێشه‌نگایه‌تی کــردنــدا ب ه تایبه‌تی له کۆنگر هی ژنانی رۆژهه‌اڵتی ناو ه‌ڕاست که له شــاری ئامه‌د له ساڵی 2013 به‌ڕێو ه چوو ،دانیان به و ه‌دانا که ئیلهام له تێکۆشانی ژنانی کورد و ه‌رد ه‌گرن بۆ تێکۆشانی ژنــانــیــان .بــه هــه‌مــان شێو ه ڕ ه‌ژاک له ناو رێکخراو ه‌کانی تری ژناندا شوێنێکی تایبه‌تی بــۆ خــۆی دیـــاری کـــردوو ه و باو ه‌ری به نه‌ته‌و ه‌یی بوون هه‌یه له سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه په‌یو ه‌ندی تــونــدوتــۆڵــی لــه گـــه‌ل ژنــانــی به‌شه‌کانی تــری کوردستاندا هه‌یه ،ر ه‌ژاک ناسنامه‌یه‌کی نه‌ته‌و ه‌یی قازانج کــردوو ه که
ئه‌و ه‌ش جێگای دڵخۆشیه. ر ه‌ژاک کێشه‌ى هه‌ر ژنێک به کێشه‌ى خۆی د ه‌زانێت ر ه‌ژاک ل ـه بــه‌ر ئـــه‌و ه‌ى به خۆبه‌خشانه تێکۆشان د ه‌کات، به فیکر و ئیراد هی ژنان بوو ه‌ته هیوای ژنانی چه‌وساو ه و جێگای متمانه‌ى رێکخراو ه‌کانی تر که بۆ ئازادی ژنان تێده‌کۆشن. ڕ ه‌ژاک هه‌موو شه‌هیدانی ژنی ب ـه‌رز ڕاگــرتــوو ه و له ژیانی ئ ـه‌و شه‌هید ه ژنانه ئه‌زمونی و ه‌رگــرتــوو ه له به‌ڕێو ه‌بردنی کـــار و خـــه‌بـــاتـــدا .بــه‌مــه‌ش توانیویه‌تی مــێــژووی ژنانی قار ه‌مان بۆ ژنان بگه‌ڕێنێته‌و ه به شێو ه‌یه‌کی گشتی ر ه‌ژاک
زۆر خاکیانه له گه‌ڵ هه‌مووچین و توێژینه‌کانی ژنــان له ناو کــۆمــه‌لــگــادا د ه‌جــوڵــێــتــه‌و ه، کێشه‌ى هه‌ر ژنێک به کێشه‌ى خۆی د ه‌زانێت به تایبه‌تی له نیزیکه‌و ه بایه‌خی به هه‌موو چین و توێژینه‌کانی ژنــان له نــاو کۆمه‌ڵگه‌دا داوه.ره‌ژاک هه‌وڵدانی جــددی کــردوو ه بۆ چــار ه‌س ـه‌ر کردنی کێشه‌کانی ژنان بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ماڵێکی تایبه‌ت بۆ پاراستنی ژنان و ه‌ک ما َلی ژن ( شه‌هید د ه‌ستینا ) د ه‌کاته‌و ه. ره‌ژاک بووه‌ته پردی نێوان ئه‌و ژنانه‌ى که به پر ه‌نسیپی ئایدۆلۆژى رزگــاری ژن که
23
بانگه‌وازی ڕ ه‌ژاک بۆ ژن ئه‌و ه‌بوو که به ئایدۆلۆژى رزگاری ژن خه‌باتی خۆڕاگری له هه‌موو بوواره‌کانی ژیاندا پێشه‌نگایه‌تی بۆ کۆمه‌ڵگه بکات د ه‌ستیان به خه‌بات کــردوو ه و ه ـه‌ر ی ـه‌ک ل ـه‌و پر ه‌نسیپانه‌ى وه‌ک -1 ،نیشتیمان په‌روه‌ری
بیروڕا
سێشه‌مم ه 30-3-2015
24
-2ئیراده -3رێکخستن -4ئه‌ستاتیک :جوانکاری -5چاالکی
بــه هـــۆی ئـــه‌و پر ه‌نسیپان ه ر ه‌ژاک خـــۆی گ ـه‌یــانــدووت ـه هه‌لگری ناسنامه‌ى ژنی ئازاد. ( کاتێک ژن تێد ه‌کۆشێت جوان د ه‌بێت ،که جوان بوو خۆشه‌ویست د ه‌بێت ) ڕ ه‌ژاک تـــوانـــی پــــرۆژ ه بڕیارێک پێشکه‌شی لیژنه‌ى داڕشـــتـــنـــه‌و ه‌ى د ه‌ســـتـــووری ه ـه‌رێــمــی کــوردســتــان بکات بۆ ئـه‌و ه‌ى ژن رۆڵی ریشه‌یی بگێڕێت له کۆمه‌ڵگه‌دا. له‌کۆنگر هی سێهه‌می ڕ ه‌ژاک، ئه‌رکی دا به ژن که خاو ه‌ن له مێژوی ڕ ه‌ژاک د ه‌ربکه‌وێت و خه‌باتی به‌رفراوانتر بکات و له هه‌مان کاتدا ئه‌و ئه‌رکانه‌ى
ڕ ه‌ژاک نه‌یانتوانی بـه‌ڕێــو ه ببات بۆ نمونه هێزی پاراستنی ژنان! به تایبه‌تی له پاراستنی ژنانی شه‌نگالدا بێ رۆڵ ما! ر ه‌ژاک نه‌یتوانیو ه ببێته پردێک بۆ یه‌کێتی دروســت کــردن له نێوان رێکخراو ه‌کاندا! ئه‌گه‌ر ژنان به‌و ئه‌رکانه‌ى خـــۆیـــان ه ـه‌ڵــن ـه‌ســتــن ئــه‌وا کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئیفلیج دروست د ه‌بێت لــه کــۆتــایــیــدا بــانــگ ـه‌وازی ڕ ه‌ژاک بـــۆ ژن ئـــه‌و ه‌بـــوو ک ـه ب ـه ئــایــدۆلــۆژى رزگــاری ژن خـه‌بــاتــی خــۆڕاگــری له ه ـه‌مــوو بــووار ه‌کــانــی ژیــانــدا پێشه‌نگایه‌تی بــۆ کۆمه‌ڵگه بکات و دووبــار ه پیرۆزبایی کۆنگر هی سێهه‌مینی ڕ ه‌ژاک له هه‌موو ژنه ئازادی خوازه‌کان و ژنــه ئـــازار چـه‌شــتــوو ه‌کــان و بنه‌ماڵه‌ى شه‌هید ه ژنه‌کان د ه‌که‌م و د ه‌مه‌وێت ئاماژ هی پێ
بکه‌م که کۆنگر هی سێهه‌مینی ڕ ه‌ژاک ئه‌رکی پێشه‌نگایه‌تی دا به ژنان له بواری سیاسی، ســــه‌ربــــازی ،ئـــیـــدولـــۆژی، کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری ،ئه‌گه‌ر ژنــان ب ـه‌و ئـه‌رکــانـه‌ى خۆیان هه‌ڵنه‌ستن ئه‌وا کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئــیــفــلــیــج دروســـــت د ه‌بـــێـــت. هیوادارم کۆنگر هی سێهه‌مینی ڕ ه‌ژاک ببێته وێستگه‌یه‌ک بۆ و ه‌رچه‌رخانی ڕیشه‌یی له تێکۆشانی ژنان له باشووری کوردستان ،ئه‌و گۆڕانکاریه شایه‌نی خوێنی شـه‌هــیــدان و ئ ـه‌و ژن ـه قوربانیانه بێت که له د ه‌ستی داعش د ه‌ناڵێنن ،بێ گومان له ناو ئه‌و هه‌موو هێز و الیه‌نانه رۆڵی ژنان سه‌ر ه‌کی و یه‌کالى ک ـه‌ر ه‌و هی ـه چونکه ژنــان هه‌ڵگری کــار ه‌کــتـه‌ری دیموکراسی و ئازادین.
کۆمه‌اڵیه‌تی
تروسکه کێشه‌و گرفته‌کانی خوێندکاران له زانکۆ و په‌یمانگه‌کان ده‌خاته‌روو
سێشه‌مم ه 30-3-2015
25
ئا /نیشتمان به‌رزنجی زانکۆ و په‌یمانگه‌کان مه‌ڵبه‌ندی رۆشنبیری و فێر کردنن ،له هه‌ندێک ل ه واڵتانی ده‌وروبه‌ریش_ به داخه‌و ه واڵتی ئێمه‌ش یه‌کێکه له‌و واڵتانه_ شوێنی نمایش کردنی جل و به‌رگ و مۆدێالته. زانکۆ و په‌یمانگ ه واتا وه‌رگرتنی زانیاری ل ه رێگه‌ی ئه‌و وانانه‌ی ک ه ده‌وترێنه‌وه له‌الیه‌ن مامۆستا و دکتۆر و پرۆفیسۆره‌کان .ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌م پرسیاران ه ئاراسته‌ی خوێندکارانی زانکۆ و په‌یمانگه‌کان بکه‌ین ئه‌وا ب ه کۆمه‌ڵێک ره‌خن ه و تیبینی و بۆچوونه‌وه ،وه‌اڵممان
ده‌ده‌نه‌وه .ئه‌گه‌ر ب ه نمونه‌ش ل ه زانکۆکانی هه‌رێمی کوردستان وه‌رگرین له هه‌ولێر چه‌ندین زانکۆی ئه‌هلی هه‌ن که رێگا بۆ زۆرێک ل ه خوێندکاران ده‌کاته‌وه بخوێنن ل ه به‌رامبه‌ر وه‌رگرتنی بڕێک پاره .ئێم ه لێره‌دا قسه له‌سه‌ر زانکۆ حکومیه‌کان ده‌که‌ین هه‌وڵ ده‌ده‌ین کێشه و گرفته‌کان بخه‌ینه روو ،بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش ده‌مانه‌وێ هه‌ندێک له خوێندکار بدوێنین. هه‌ست ده‌که‌ین خوێندکاری ئاماده‌یین نه‌ک خوێندکاری زانکۆ ژێکان هه‌ڵمه‌ت که خوێندکارێکی قۆناخی دووه‌می به‌شی راگه‌یاندنه له‌و باره‌یه‌وه بۆ تروسکه دوا و
ووتى ":ئێم ه وه‌ک خوێندکاری به‌شی راگه‌یاندن کێش ه و گرفتێکی زۆرمان هه‌یه که‌وا هه‌ست ده‌که‌ین خوێندکاری ئاماده‌یین نه‌ک خوێندکاری زانکۆ .من هیچ جیاوازیه‌ک نابینم له نێوانیاندا ئه‌مه‌ش بۆ که‌مته‌رخه‌می به‌رپرسانی خوێندنی بااڵ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه .له‌و گرفتانه‌ش که هه‌مانه وه‌ک نه‌بوونی هۆڵی خوێندن ،نه‌بوونی ئه‌و ئامێرانه‌ی که پێویست ه له هۆڵه‌کانی خوێندندا هه‌بن ئه‌و پێداویستیانه‌ش وه‌ک داتاشۆ ،کۆمپیته‌ر و ئه‌نته‌رنێت". ه ده‌ست تێوه‌ردانی حزبی ب ه راستی دیارده‌یه‌کی نه‌شیاو له‌زانکۆکاندا
لێره‌وه ب ه وه‌زیری خوێندنی بااڵ ده‌ڵیم تکای ه ب ه کاره‌کانی زانکۆ و په‌یمانگادا بچۆره‌وه. با حزب ده‌ست نه‌خات ه خوێندنه‌وه.
کۆمه‌اڵیه‌تی
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ئه‌و خویندکاره له‌به‌رده‌وامى قسه‌کاندیدا ده‌ڵێت ":هه‌ندێک وانه‌مان هه‌یه پێویسته به کردارى بیانخوێنین به‌اڵم به‌داخه‌و ه نه‌بوونی ئامێری پێویست دوامان ده‌خات ل ه وانه‌کان .هه‌روه‌ها زۆری رێژه‌ی خوێندکارانی عه‌ره‌ب وه‌رگرتنیان له زانکۆکانی هه‌رێمی کوردستان .نه‌بوونی به‌شێکی دیاریکراو ،ئه‌نجامنه‌دانی گه‌شته زانستیه‌کان به رای من ئه‌مه زۆر گرینگ ه بۆ خوێندکارانی 26زانکۆ و په‌یمانگاکان .بۆ نمونه پێویسته سه‌ردانی تی ڤى ،رادیۆ، گۆڤار و رۆژنامه و ئاژانسه‌کان بکرێن .تا په‌یوه‌ندیه‌ک له نێوان خوێندکاران و ده‌زگاکاندا دروست ببێت ،به‌داخه‌و ه ئه‌م شتانه ناکرێن. هه‌روه‌ها ده‌ست تێوه‌ردانی حزبی به راستی دیارده‌یه‌کی نه‌شیاوه له‌زانکۆکاندا ،بۆیه هیوادارم خوێندنی بااڵ چاودێرییه‌کی وردی بوواری په‌روه‌رده و فێرکردن بکات". نه‌بوونی هۆڵی خوێندن کێشه‌یه‌کی زۆری بۆ دروست کردووین یه‌کێکی نه‌سرین هه‌وره‌ها تره ل ه خوێندکارانی زانکۆ و قوتابییه‌کی به‌شی کشتوکاڵه ،ئه‌و
ده‌ڵێت":نه‌بوونی هۆڵی خوێندن کێشه‌یه‌کی زۆری بۆ دروست کردووین .نه‌بوونی شوێنی شیاو ل ه کاتی رێسته‌کاندا ،دووری زانکۆکان ل ه به‌ش ه ناوخۆییه‌کان، گرانی ئه‌و خواردنانه‌ی که له زانکۆکاندا له کافتریاکاندا هه‌یه، هه‌روه‌ها زۆری وانه‌کان .به رای من پێویست ه سه‌ر له نوێ زانکۆکان چاودێریه‌کی وردی بکرێت له‌الیه‌ن خوێندنی بااڵوه. سه‌رله‌نوێ سیسته‌م دابڕێژرێته‌وه تا ئاستی خوێندن له کوردستانیش به‌ره‌و پێشکه‌وتن بڕوات". له‌سه‌ر باشتر کردنی دۆخه‌که‌مان هیچ راوه‌سته‌یه‌ک ناکرێت چرا ئه‌حمه‌د ،خوێندکاری قۆناخی دووه‌می په‌روه‌رده‌ی وه‌رزشه ب ه بێزارییه‌کی زۆره‌وه باسی دۆخه‌که‌مان بۆ ده‌کات و ده‌ڵێت":ئێمه وه‌ک خوێندکاری زانکۆ له‌سه‌ر باشتر کردنی دۆخه‌که‌مان هیچ راوه‌سته‌یه‌ک ناکرێت .ئێمه بۆ زانست په‌روه‌رده ناکرێین .که دێینه وانه‌کانی زانکۆ ته‌نها وا هه‌ست ده‌کرێ بۆ ته‌واو کردنی ئه‌و چوارساڵه‌ی خوێندن ه که پێویسته بێین ه زانکۆوه و بڕوانامه‌یه‌کى بێ زانیاری وه‌ربگرین تا ل ه شوێنێک دابمه‌زرێین و موچه‌یه‌ک وه‌رگرین.
ئاخر خوێندن به‌م شێوه‌یه ده‌بێت؟ من وه‌ک خوێندکارێکی وه‌رزش پێویستم به وان ه عه‌مه‌لیه‌کان هه‌یه ک ه ئه‌نجامیان بده‌م ،به‌اڵم به‌و راده‌ی ه نییه ک ه ئێم ه وه‌کو پێویست فێر ببین". ئێمه پێویسته ب ه جلی وه‌رزشیه‌وه بچینه ده‌وام به‌اڵم !... چرا هه‌روه‌ها ده‌ڵێت ":وه‌رگرتنی ئه‌و هه‌موو وانه‌یه ل ه زمانه جیاجیاکان به‌تایبه‌تی زمانی عه‌ره‌بی له‌سه‌ر ئێمه‌ی زۆر قورس کردووه ،ئێمه پێویسته به جلی وه‌رزشیه‌وه بچین ه ده‌وام به‌اڵم به‌داخه‌وه له رێگه‌دا و له زانکۆ توشی توانجی زۆر ده‌بیت که ئه‌مه‌ش بۆ ئێمه‌ی کچان زۆر ناخۆشه .لێره‌و ه ب ه وه‌زیری خوێندنی بااڵ ده‌ڵیم تکای ه به کاره‌کانی زانکۆ و په‌یمانگادا بچۆره‌وه.با حزب ده‌ست نه‌خات ه خوێندنه‌وه .لێره‌دا پێویست ه بڵێن به‌داخه‌وه زانکۆکانی هه‌رێمی کوردستان زۆر له‌دوای زانکۆکانی جیهانه‌وه‌یه خوێندکاران ب ه مۆدێلێکی مۆدیرنیته‌وه سه‌یری ده‌که‌ن نه‌ک بۆ زانست و زانیاری. واڵتمان به‌ره‌و پێش که‌وتن ده‌چێت کاتێک مه‌ڵبه‌نده‌کانی خوێندن بووه‌ته سه‌نته‌ری رۆشنبیری.
بۆچی له جێگای وشه‌ی فێمینیزم ،ژنۆلۆژی لێکۆڵین
ئامانجه‌که‌مان باشترده‌گه‌یه‌نێت؟
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ن /ئه‌کین جودی ده‌زانین که کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ل ه بنه‌مادا ،ل ه کێشه‌ی پێوه‌ندی ژن و پیاوه‌و ه سه‌رچاو ه ده‌گرێت. پێگه‌ی یه‌که‌مین پێشێلکار و ماف خوراو له ئاستی کۆمه‌اڵیه‌تی، چینایه‌تی و نه‌ته‌وایه‌تی له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مای ه بونیاد نراون ،واتا دوای کۆیل ه کرانی ژن ،ب ه پشت به‌ستن به‌م پێوه‌ندی ه تا ئه‌مڕۆ هاتوون. چونک ه ئه‌و کۆیله‌کاری و به‌کار هێنانه‌ی ژنان ،بچووک کراوه‌ی مۆدێلی هه‌موو چه‌شنه کۆیالیه‌تیه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و ب ه کار هێنانه به‌ڕژه‌وه‌ندی په‌ره‌ستانه‌کانه .له‌گه‌ڵ کۆیل ه کردنی ژن ،کۆمه‌ڵگ ه کۆیله کراوه. ئه‌و کێشانه‌ی که ژن و کۆمه‌ڵگه تێدا ژیاون ،به درێژایی به‌ره‌وپێش شارستانی له‌گه‌ڵ چوون پیاوساالری ،قووڵتر بوونه‌ته‌وه. مێژوو و به‌تایبه‌ت کۆمه‌ڵگ ه ئه‌م دۆخه‌ی قه‌بووڵ نه‌کردوو ه و ژن هه‌موو کات به مه‌ترسى شاراوه
له به‌رامبه‌ر سیسته‌می پیاوساالری بینراوه بۆیه ژن له‌الیه‌ن سیسته‌می پیاوساالریه‌وه به‌رده‌وام پێویست بینراوه ک ه سه‌رکوت بکرێت، کۆنترۆڵی به‌سه‌ره‌وه بێت و به ده‌ست به‌تاڵی نه‌هێڵدرێت .ئه‌مه راسته ،ژن له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌م تالوکه‌یه‌کی شاراوه‌یه .به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م وز ه شاراوه‌یه وه‌ده‌رکه‌وێت ،پێویست ه ژن بگاته ئاستی تێگه‌یشتنی تێکۆشان و خۆی ب ه رێکخستن بکات .ئه‌م دو سه‌دساڵه‌ی کۆتایی ،سااڵنی گه‌یشتن ب ه زانستی تێکۆشان و به رێکخستن کردن بوو بۆ ژنان و خۆی ب ه رێکخستن کرد. وه‌ک بزوتنه‌وه‌ی ژنانی کورد به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ی که پشتمان به وانه و ئه‌زموونه‌کانى تێکۆشانه‌کانی ژنانی جیهان به‌ست ،راستی تێکۆشانی هاوده‌می خۆیشمان مێژوویه‌که پڕه ل ه وانه‌ی به ئازار و فێرکه‌ر .ئه‌رکی ئێمه‌ی ه ک ه له‌گه‌ڵ راست شرۆڤ ه کردنی راستی تێکۆشانه‌که‌مان ،له‌گه‌ڵ تێکۆشانی
گشتی ژنان به‌شی بکه‌ن و بیکه‌ینه ئه‌زموونێکى هاوبه‌ش. چاره‌سه‌ری ژنۆلۆژی کێشه‌کان و رێنمایی ئازادی ژنه له‌و کاته‌ی بزوتنه‌وه‌ی ئازادی کورد دروست بوو ه تا ئێستا سه‌باره‌ت به خستن ه به‌رچاوی کێشه‌ی ژنان و هه‌روه‌ها هه‌ڵوێستی چاره‌سه‌رکردنیان، رێبه‌رمان به پێوان و ستراتیجى بووه .سه‌ره‌تا به راکێشانی ژنان بۆ نێو ریزه‌کانی ئازادی، قاڵب ه فیۆداڵ و دواکه‌وتووه‌کانی هه‌م له نێو بزوتنه‌و ه و هه‌م له ده‌ره‌وه‌ش ،تێک شکاندووه .ب ه شی کردنه‌وه‌ی ئه‌و کێشانه‌ی که ژنان ل ه نێو کۆمه‌ڵگه‌دا تووشی ده‌بن و به‌زانست کردنی ژنانی سه‌باره‌ت به جنسی خۆی ،به‌بنه‌ما گرتووه. زهنیه‌تی ده‌سه‌اڵتداری پیاوساالر، زیاتر له هه‌مووی ل ه پێک هێنانی هێز ه سه‌ربازیه ملیتاریسته‌که‌یدا خۆی ب ه ده‌زگا ده‌کات ،بۆیه له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ش ب ه ئامانجی
27
به هه‌ڵوێستی په‌راوێزکار و لیبه‌راڵ، بوون ه کلکی سیسته‌م و توانه‌وه، ناتوانیت خۆت ل ه بیکاریگه‌ر بوون رزگار بکه‌ی
لێکۆڵین
سێشه‌مم ه 30-3-2015
پاراستنی جه‌وهه‌ری خۆیان، ژنان ده‌زگای هێزی سه‌ربازییان پێک هێنا .له‌سه‌ر بنه‌مای ب ه هێز 28کردنی هێزی خۆپاراستنی ژنان، تیۆری دابڕان(دابڕان له زهنیه‌تی پیاوساالری) و ئایدۆلۆژیای ئازادی ژنی ئاوا کرد ،هه‌روه‌ها به گرینگی دان به به‌ڕێکخستن بوونی ژنان ،هێزی به‌ره‌وپێشچوونی دا ب ه خه‌باتی ئازادی ژنان .رێبه‌رمان له پارێزنامه‌ی سۆسیۆلۆژی ئازادی دا ،به پرۆژه‌یه‌کی نوێ، ئاستێکی نوێ له ئازادی ،کێشه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و کێشه‌کانی ژنان ده‌خاته‌ڕوو .ئه‌م پرۆژه ته‌نها له چوارچێوه‌ی بزوتنه‌وه‌ی ژنانی ئێم ه دا سنووردار نه‌ماو ه به‌ڵکو هه‌موو دونیای خستۆت ه هه‌ده‌فی خۆیه‌وه و به شێوازێکی دیکه چاره‌سه‌ری و په‌رسپه‌کتیفێک ه بۆ کێشه‌کانی ئازادی ل ه ئاستی هه‌موو ژنانی دونیا و کۆمه‌ڵگه‌ی جیهانی.
پرسیاری وه‌ک ،فه‌مینیزم به‌س نه‌بوو؟ بۆچی ژنۆلۆژی ،ئه‌م پرسیاران ه ئه‌وه‌نده‌ی ک ه بۆ ئێم ه بووه به پرس و مژاری گفتوگۆ ،بۆ ژنانی ده‌ره‌وه‌ی ئێمه و فمنیسته‌کانیش به‌و شێوه‌یه‌یه نه‌بوه... ب ه درێژایی مێژوو له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌می ده‌سه‌اڵت ،خۆڕاگری کراوه .له نێو ئه‌و بزوتنه‌وانه‌ی که له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌م تێکۆشان ده‌که‌ن ،فێمینیزم یه‌کێک ه له هێزه گرینگه‌کان .فێمینیزم هه‌رچه‌نده ده‌ماره‌کانی له مێژوویه‌کی دووره‌وه‌یش بێت به‌اڵم وه‌ک بزوتنه‌و ه ل ه سه‌دساڵی 18کانه‌وه ده‌ستی پێ کردووه .هه‌رچه‌نده پێناسه‌ی جیاوازی هه‌بێت به‌اڵم به شێوازێکی گشتی بزوتنه‌وه‌یه‌که ک ه ب ه ئامانجی البردنی ئه‌و نایه‌کسانیانه‌ی که ل ه ناوبه‌ینی ژنان و پیاواندا هه‌یه درووست
بووه .واتا فێمینیزم ،البردنی ئه‌و نایه‌کسانیانه‌ی به‌رامبه‌ر به ژنان ده‌کرێت ،ده‌کات ه ئامانجی خۆی .له فه‌ره‌نسا و ئه‌مه‌ریکاو ه بگره(واتا کۆکیان ده‌گاته‌و ه رۆژئاوا) هه‌تا به‌شه‌کانی دیکه‌ی جیهان ،په‌لی باڵو کردۆته‌وه .له‌گه‌ڵ ئه‌م 3سه‌د ساڵه‌ی دوایی دا له‌گه‌ڵ به‌ره‌و پێش بردنی ئاستی فکر ،پراکتیک ،ئه‌و به‌ردێالنه‌ی ل ه تێکۆشان داویه‌تی، له هه‌مان کاتدا به‌و لێکۆڵینانه‌ی له سه‌دساڵی دوایی دا کراو ه که‌م یان زۆر توانیویه‌تی ئه‌و مێژوویه‌ی ژن ک ه هه‌زاران ساڵه شاراوه‌یه، ئاشکرای بکات و بۆ ژیانی تاریکی ژنان بووه ب ه تیشکێکی هیوا .به زانیاری له‌سه‌ر رابوردوی خۆی و ب ه خاوهن ده‌رکه‌وتن لێی ،بوو به خاوهن په‌رسپه‌کتیڤێکی به هێزتر بۆ داهاتوی خۆی .ژنان له خۆناسیندا هه‌نگاویان هه‌ڵهێناوه، ب ه ده‌رکه‌وتن له‌و مااڵنه‌ی که تێدا زیندانی کراون هاتوونه‌ته شه‌قامه‌کانه‌وه ،به‌و تێکۆشانه‌ی که داویانه ل ه ئاستێکی به‌رچاودا مافی سیاسی خۆیان وه‌رگرتووه .ژنان به تێگه‌یشتن له‌وه‌ی ک ه چی باشه بۆیان و چی خراب ،توانای بڕیاردان له‌سه‌ر خۆیان په‌یدا کردوو ه و ل ه نێو ژیاندا بوونه‌ته هێزێکی به‌رچاوی سیاسی .به‌اڵم سه‌ره‌ڕای تێکۆشانێکی وه‌ها درێژخایه‌ن ،ئایا خۆمان گه‌یاندووه‌ته ئاستێک که ببینه سیسته‌مێکی ئه‌لته‌رناتیڤ؟ له سه‌ره‌تادا ژنان و هه‌موو گه‌الن، بۆچی ناتوانین ببین ه ناوه‌ندی هێز و تێکۆشان؟ ئایا پێویست نیی ه که فێمینیزم له‌م بووارانه‌دا چاوێک به خۆیدا بخشینیته‌وه؟ فێمینیزم هه‌رچه‌ند ه ب ه فۆرمی جیاواز و فکری جیاوازه‌و ه پێش بکه‌وێت ،به‌اڵم ده‌بێت له پره‌نسیبه بنه‌ماییه‌کاندا یه‌کگرتوو بێت .له کێشه‌ی ژناندا هه‌رچه‌ند ه خاوهن
لێکۆڵین سێشه‌مم ه 30-3-2015
مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری ک ه نکۆڵی له کۆمه‌ڵگ ه ده‌کات، نوخبه‌گه‌رایی ،شێواز و چه‌مکی ژیانیان و دانه‌بڕانیان له سیسته‌م یه‌کێکه له که‌م و کوڕیه گرینگه‌کانیان .به‌م هه‌ڵوێست و دۆخه‌وه له ئاڵته‌رناتیڤ بوون بۆ سیسته‌م دوریان ده‌کاته‌وه. باڵو نه‌کردنه‌وه‌ی کێشه‌ی ژنان له‌گه‌ڵ هه‌موو به‌شه‌کانی کۆمه‌ڵگ ه دا ،هه‌م هێزی جه‌ماوه‌ری که‌م کردووه‌ته‌وه و هه‌م بووه‌ته ئاسته‌نگ له‌به‌رده‌م ئه‌وه‌ی که هه‌موو که‌س خاوه‌ندارێتی له‌و کێشه‌یه بکات .ئه‌م کێشه‌یه ه ته‌نها پێویسته له ناوبه‌ینی کۆمه‌ڵگه ل ه خۆی بێگان ژنانی به‌ته‌مه‌ن دا نا به‌ڵکو بوو ه و له‌گه‌ڵ راستینه‌ی ل ه نێو ژنانی گه‌نجیش ببێته باو ،ئه‌مه‌ش دۆخێکی ژیانییه. خۆی عه‌کس که‌وتووه. تێکۆشانی ژنان ک ه له جیلی گه‌نج دابڕابێت ،دینامیک ته‌جروبه‌ی زانستی گرینگ بێت و بوونی خۆی ون کردووه و گه‌یشتبێت ه هه‌ندێک شیکاریان ،به‌اڵم داهاتوی خۆی نابینێت ،ئه‌مه‌ش ل ه پێشکه‌ش کردنی چاره‌سه‌ری و دێته ئه‌و واتایه‌ی ک ه چانسی به‌ره‌و تێگه‌یشتندا الوازه .ل ه سه‌رووی پێش چوونی خۆی ون کردووه. ه ه کوێ ون بوو ه ل هه‌موو کێشه‌کانی فێمینیزمه‌وه ،خه‌زین زۆر پارچه بوونی فێمینیزم و له‌وێ لێی ده‌گه‌ڕێین سه‌قامگیر نه‌کردنی یه‌کێتی له هه‌روه‌ها ،ئه‌و جیاوازی ه و پارچه نیوان پارچ ه جیاوازه‌کاندا ،نه‌هاتنه بونه تیۆریه‌ی که له کیشه‌ی گه‌ل یه‌کی جیاوازیه‌کان وه‌ک ئازادی ژناندا هه‌یه ،که‌م و کوڕی کێشه‌یه‌کی گرینگ دێته پێشمان و و هه‌ڵه ،ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی که ئه‌مه‌ش هێزی رێکخستن بوونی چاره‌سه‌ریه‌کانیش که‌م و هه‌ڵ ه بن، الواز ده‌کات .به هه‌ڵوێستی ته‌نانه‌ت ده‌رگا ل ه روی له‌رێگا په‌راوێزکار(به‌تایبه‌ت روانگه‌ی الدانیش ده‌کاته‌وه .له‌به‌ر ئه‌مه‌ش، رۆژئاوایی که رۆژئاوا به ناوه‌ند له شی کردنه‌وه‌ی خاڵی بن ده‌ست ده‌بینێت) و لیبه‌راڵ ،بوونه کلکی کرانی ژن(ل ه بوواری ئابووری، سیسته‌م و توانه‌وه ،ناتوانیت خۆت مه‌ده‌نی ،سیاسی ،زهنیه‌تی) ل ه بیکاریگه‌ر بوون رزگار بکه‌ی .ئه‌و هاوفکریه‌ی که دروست کاتێ ک ه هه‌ندێک الیه‌نه‌کانی ده‌بێت ،هه‌م ل ه خستنه‌ڕووی سه‌رمایه‌داری ره‌خن ه ده‌که‌ن ،کێشه‌کاندا یارمه‌تیده‌ر ده‌بێت و ئه‌گه‌ر سیسته‌م و سه‌رمایه‌داری هه‌م ده‌بێت ه هۆی زیاتر ئاشکرا به شێوه‌یه‌کی پێکه‌وه گرێدراو بوونی چاره‌سه‌ری کێشه‌کان. لێپرسین نه‌کرێت؛ تاک گه‌رایی
لێره‌دا وه‌بیر هێنانه‌وه‌ی وته‌یه‌کی رێبه‌رمان گرینگه"خه‌زینه له کوێ ون کراوه له‌وێ ده‌بێت لێی بگه‌ڕێین و چاره‌سه‌ریه‌که‌ی له‌وێدا ده‌بینرێته‌وه ".لێره‌دا ده‌مه‌وێ شتێک بڵێم ،ئه‌گه‌ر فمنیزم له شوێنی راست له کێشه‌که بگه‌ڕێت ،هه‌م له خوالنه‌وه‌یه‌کی بێ سوود رزگاری ده‌بێت هه‌م ده‌بێت ه هۆی ئه‌وه‌ی که چاره‌سه‌رییه‌کی راست پێشکه‌ش بکات .لێره‌دا چاره‌سه‌ر کردنی سیسته‌م و شوێن که‌وتووه‌کانی گرینگه .ئه‌و زهنیه‌ت ،ده‌زگا و پێکهاته‌یه‌ی دروستی کردووه پێویسته جارێکی دیکه لێپرسینی بکه‌ین ،هه‌روه‌ها پێویست ه ئه‌و گرێ کوێره‌ی که له ده‌رکه‌وتنی سیسته‌می پیاوساالریه‌وه تا ئێستا، پێویسته باش ببینین. 29 ه سیسته‌م و ده‌وڵه‌ت نابن ه چاره‌سه‌ر ،خۆیان کێش سازکه‌رن له‌به‌ر ئه‌مه‌ش چاره‌سه‌ری له ده‌وڵه‌ت و ده‌رگه‌ی سیسته‌مدا گه‌ڕان ،هه‌ڵه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تییه. چونکه ئه‌وه‌ی که کێشه‌که ئاوا ده‌کات هه‌مان سیسته‌مه .بۆیه راست شی نه‌کردنه‌وه‌ی ئه‌و سیسته‌مه‌ی تێدا ده‌ژین ،ب ه گومانه‌و ه سه‌یر کردن و نه‌خڵه‌تان به‌و وتانه‌ی سه‌باره‌ت ب ه ئازادی که مرۆڤان به الڕێدا ده‌بات و پراکتیکه‌کانی، گرینگیه‌کی ژیانی هه‌یه .ئه‌گه‌ر ئه‌مه پێک نه‌هێنرێت ،جیا له‌وه‌ی که ده‌بێت چاوه‌ڕوانی فێمینیزمێکی بێ کاریگه‌ر بوو یان فێمینیزمێک ک ه بووه‌ت ه کلکی سیسته‌م ،پێویسته چاوه‌ڕوانییه‌کی دیکه‌مان نه‌بێت .وا دیاره ئێستایش له‌گه‌ڵ مه‌ترسیه‌کى به‌و شێوه‌یه‌دا رووبه‌ڕووین .ئه‌گه‌ر کێشه‌ی ئازادی ژنان ته‌نها وه‌ک کێشه‌ی جنسێک سه‌یر بکه‌ین، واتا زۆرێک ل ه الیه‌نه‌کانی ئه‌م کێشه‌یه‌مان وه‌ده‌ر نه‌خستووه ،واتا
لێکۆڵین
سێشه‌مم ه 30-3-2015
ئه‌م کێشه‌ی ه کێشه‌یه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تیی ه و ئه‌مه‌ش نابێت له به‌رچاو ون بکه‌ین .هه‌موو کۆمه‌ڵگه‌ش ده‌گرێته نێو خۆی .بۆ ئه‌مه‌ش ده‌بێت کارێگه‌ریه‌کانی ئازادی ژن له‌سه‌ر ئازادی کۆمه‌ڵگه ببینرێت .پێویسته به‌رده‌وام له‌به‌رامبه‌ر زهنیه‌تی سیسته‌م و ده‌زگاکانی به‌رده‌وام هه‌ڵوێستمان هه‌بێت .پێویسته زۆر جیاوازتر له کات کوشتن سه‌یری ئه‌م کار ه بکرێت .ده‌توانین نمونه‌ی زۆرێک خه‌باتگێڕی ژن بهێنینه‌وه له مێژوودا که ژیانی خۆیان فه‌دای ئه‌م دۆزه کردووه .به بڕیار بوونێکی جدی و پراکتیک بوونێک نه‌بێت ناتوانرێت ئه‌نجام وه‌ربگیردرێت .له کۆتاییدا خه‌باتی ئاکاده‌میک هه‌رچه‌نده هه‌بووبێت، کاریگه‌رییه‌کیشی ئه‌و راستییه‌یش هه‌ی ه ک ه ئه‌م خه‌باته له سنووره‌کانی سیسته‌م زانکۆکانیش ده‌رنه‌که‌وتووه. ک ه شوێنی خوێ زیاد کردنی زهنیه‌تی پیاوساالرین ،له‌م سنووره ده‌رنه‌که‌وتوون .ئه‌و خه‌باتانه‌ی 30 له‌وێدا به‌ڕێوه ده‌چێت ،تا چه‌نده خۆی له‌م زهنییه‌ته رزگار ده‌کات؟ ئه‌و هه‌ڵوێست ه نوخب ه گه‌رایانه، تاک گه‌رایانه ،چینایه‌تی و ده‌سه‌اڵتخوازان ه ک ه له‌م خه‌باته‌دا ده‌رده‌که‌وێت ،ره‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌م زهنیه‌ته نییه؟ به‌و شیکاریانه‌و ه له‌و باوه‌ڕیه‌دام که ئه‌و کێشانه‌ی که فێمینیزم ده‌ژی که‌م یان زیاد دیار کرا. لێره‌دا ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ سه‌ره‌ناوی مژاره‌که‌مان ،هه‌وڵ ده‌ده‌ین خه‌باتی ژنۆلۆژی چییه و چیی به ئامانج گرتووه ،باس بکه‌ین. ئازادی تاکه‌که‌سی شکستی ویژدان له‌گه‌ل خۆی دێنێت ژنولوژی که‌لیمه‌یه‌که که ل ه کوردی سه‌رچاوه‌ی ده‌گرێت .ژن ،ژن_ ژیان ،ژنۆلوژی وه‌ک ده‌زانرێت
واتا زانست .وشه‌ى ژن له ژیان ل ه زمانی کوردی دا سه‌رچاوه ده‌گرێت .واتا ب ه کورتی زانستی ژیانی ژن .ئه‌و زانسته‌ی که له‌گه‌ڵ زهنیه‌تی پیاوساالر سه‌رچاوه‌ی گرتووه له هه‌ره‌وه‌زی و جه‌وهه‌ری به‌رهه‌مداری خۆی دابڕاو ه و که‌وتۆته ده‌ستی کۆمه‌ڵێک (ده‌ستی پیاو) ل ه ئه‌نجامی ئه‌مه‌ش دا زانست بووه‌ته خاوهن کاره‌کته‌رێکی
ژنۆلۆژی بۆ ئه‌و زانسته‌ی ئێستا هه‌یه ،ده‌بێت ه ئاڵته‌رناتیڤێکی زۆر جدی. ره‌گه‌ز په‌ره‌ست و ده‌سه‌اڵتخواز. ل ه میتۆلۆژیه‌و ه بگره هه‌تا فه‌لسه‌فه، له ئایینه‌و ه بگره هه‌تا زانست ئه‌و شیکاریانه‌ی که سه‌باره‌ت به ژن کردوویانه ل ه ژێر کاریگه‌ری ئه‌م زهنیه‌ته دایه .ئه‌ره‌ستو، باکۆنین ،فرۆید و...هتد .زۆر که‌سی دیکه‌یش ،به‌و تیۆریه‌کانیان خزمه‌تیان به‌م زهنیه‌ته کردوو ه و له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگ ه کاریگه‌رییه‌کی به‌رچاویان هه‌یه ،هه‌روه‌ها رێگایان له‌به‌رده‌م باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م زهنیه‌ت ه له نێو کۆمه‌ڵگه‌دا کردۆته‌وه .به‌تایبه‌ت ب ه پێشکه‌وتنی سیسته‌می سه‌رمایه‌داری ئه‌م دۆخه قووڵتر بووه‌ته‌وه .هه‌ڵوێستی وه‌ک "ئازادی ه تاکه‌که‌سیه‌کان" شتێکیان ب ه نێوی کۆمه‌ڵگه بوون نه‌هێشتووه به‌ڵکو بوونه‌ت ه هۆی شکستی ویژدان له نێو کۆمه‌ڵگه‌دا .له‌گه‌ڵ ئازادی ده‌ستکرد ژنیان خستووه‌ته نێو تۆڕی خۆیانه‌وه ،ژنیان ب ه کااڵ کردووه ،کردوویانه ب ه کااڵیه‌کی
فرۆشتنی گرینگ .ته‌نها فکر و زهنی ژنان نه به‌ڵکو فیزیک و جنسیه‌تیشی به دیل گیراوه. ته‌نانه‌ت زانستیش خزمه‌تی ره‌گه‌ز په‌ره‌ستی ده‌سه‌اڵتخواز ده‌کات ژنان ته‌نها له بوواری زانستی دا نه به‌ڵکو له هه‌موو گۆڕه‌پانه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا په‌راوێز خراوه و که‌وتۆته پله‌ی دووهه‌مه‌وه. له رۆژی ئه‌مڕۆماندا ،راستی ژن وه‌ک ده‌رنه‌خراوه‌ته‌ڕوو، ده‌شاردرێته‌و ه و ب ه الڕێدا ده‌برێت. ئه‌گه‌ر جه‌وهه‌ری شاراوه‌ی و به الڕێدا براوی ژن ئاشکرا بکرێت ئه‌وا جه‌وهه‌ری کۆمه‌ڵگه‌ش له‌گه‌ڵ خۆی ده‌خاته روو .ته‌نانه‌ت زانستی کۆمه‌اڵیه‌تیش ک ه به نێوی کۆمه‌ڵگه‌و ه ده‌رکه‌وتووه، کاریگه‌ری ئه‌م زهنیه‌ته‌یان له‌سه‌ر هه‌ی ه و وه‌ک پارێزوانی ئه‌م تیۆریه ده‌رکه‌وتوون .بۆی ه کۆمه‌ڵگه له خۆی بێگانه بوو ه و له‌گه‌ڵ راستینه‌ی خۆی عه‌کس که‌وتووه. گه‌یشتنی کۆمه‌ڵگه ب ه راستی خۆی به‌قه‌د گه‌یشتنی ژن به راستینه‌که‌ی خۆی گرینگه ،چونکه هاوشێوه‌ی ژن کۆمه‌ڵگه و سروشتیش وێران کراوه. ئه‌و "زانستکارانه" ک ه له راستی کۆمه‌ڵگه بێگانه بوون و هه‌موو ئامانجیان ناو ده‌رخستنه ،چه‌نده ده‌توانن کێشه‌کانی ئازادی ژنان و کۆمه‌ڵگه ته‌حلیل بکه‌ن و چاره‌سه‌رییان بۆ ببیننه‌وه؟ جیا له‌وه‌ش ئه‌و شیکاریانه‌ی که ده‌کرێن له چوارچێو ه ئانالتیک زه‌کا ده‌رناکه‌ون ،ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی که به پشت گوێ خستنی زه‌کای هه‌ستیاری(هه‌ست پێ کردن، تێگه‌یشتن) لێک هه‌ست، ده‌رده‌که‌ون یان الوازن یان هه‌ڵه .به‌قه‌د ئه‌وه‌ی ک ه راستی مرۆڤ ناتوانرێت ته‌نها به ئه‌قڵ
لێکۆڵین
شی بکرێته‌وه ،مژارێکی ئاڵۆزه. (راستینه‌ی کوانتۆم یارمه‌تیده‌رێکی گرینگ ده‌بێت). زانستێکی ژنۆلۆژی ئاڵته‌رناتیڤه ژنۆلۆژی بۆ ئه‌و زانسته‌ی ئێستا هه‌یه ،ده‌بێته ئاڵته‌رناتیڤێکی زۆر جدی .ژن به لێپرسین کردنی زانستی پیاوساالرانه ،زانیاری و زانستی نوێی خۆی ئاوا ده‌کات. ژنۆلۆژی ،گه‌یاندنه‌وه‌ی زانست به جه‌وهه‌ری خۆی به‌بنه‌ما ده‌گرێت. ژنۆلۆژی هه‌رچه‌نده ل ه سه‌ره‌تا دا هه‌وڵی خستنه‌رووی راستی ژنان ده‌دات ،له‌هه‌مان کاتدا به‌رامبه‌ر به خستنه‌ڕووی راستی کۆمه‌ڵگه‌ش ده‌بینێت. به‌رپرسیار خۆی هه‌رچه‌ند ه ئامانجی یه‌که‌مینی خستنه‌ڕووی پرسه‌کانه ،به‌اڵم ئامانجی دووهه‌مینیشی چاره‌سه‌ر کردنی ئه‌م پرسانه‌یه ،واتا ئازادی ژنان و کۆمه‌ڵگ ه ده‌هێنێت ه دی. ژنۆلۆژی زانستی کۆمه‌اڵیه‌تی له زۆرێک له گۆڕه‌پانه‌کاندا له نوێو ه پێداچوونه‌وه‌ی بۆ ده‌کات. به گومانه‌و ه سه‌یری ته‌حلیله‌کانی
سێشه‌مم ه 30-3-2015
پێویست ه ژن بگات ه ئاستی تێگه‌یشتنی تێکۆشان و خۆی ب ه رێکخستن بکات
سیسته‌می ده‌سه‌اڵت ده‌کات و ئه‌م گۆڕه‌پانانه‌ش ب ه ئه‌قڵی خۆی، هه‌ست و هه‌ست کردنه‌کانی خۆی لێکۆڵن ده‌کان و شییان ده‌کاته‌وه. گۆڕه‌پانه‌کانی ل ه بێگومان حه‌قیقه‌ت ناسی(ئه‌پیستمولۆژی)، ده‌روون ناسی ،فیزیک ناسی، مرۆڤ ناسی(ئانترۆپۆلۆژی)، دیموگرافی ،ئابووری ،ئه‌خالق_ جوانناسی(ئه‌تیک_ ئه‌سته‌تیک) پێویستی به وردبینی زیاتر و شیکاری زیاتر هه‌یه .له چوارچێوه‌ی ئه‌و خه‌باتانه‌دا، ئازادی به‌شی هه‌ره سه‌رکوت کراوی کۆمه‌ڵگه واتا ژنان، دیاره کاریگه‌ری له‌سه‌ر ئازادی کۆمه‌ڵگه‌ش ده‌بێت .له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مای ه ناو لێنانی ژنۆلۆژی وه‌ک"سۆسیۆلۆژی ئازادی" هه‌ڵه نابێت. ه ئه‌کاده‌میای فکری نوێ ل ئازادی ژنه‌وه باڵو ده‌بێته‌وه به باڵو کردنه‌وه‌ی ئه‌و راستیانه‌ی روو، ده‌یخاته ژنۆلۆژی یارمه‌تییه‌کی گرینگ ده‌بێت بۆ ده‌زگا په‌روه‌رده‌ییه‌کان .له‌سه‌ر بنه‌مای پێویستی ب ه کۆمه‌ڵگ ه بوونی هه‌موو زانسته‌کان ،پێویستی به ئاوا بوونی ده‌زگای ئاڵته‌رناتیڤ هه‌یه. ئه‌و ده‌زگایانه‌ی ئێستا هه‌ن له‌به‌ر کاره‌کته‌ره‌که‌یان زۆر ناتوانن یارمه‌تیده‌ر بن .له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه رۆڵێکی زۆر گرینگ ده‌که‌وێته سه‌ر ئاکاده‌میه‌کانی ئازادی ژنان. ده‌زگایه‌کی رۆشنبیری هاوبه‌ش ئه‌م ئه‌کاده‌میانه به‌ڕێو ه ده‌بات و ل ه باڵو بوونه‌وه‌ی زهنیه‌تێکی نوێدا رۆڵێکی گه‌وره‌یان ده‌بێت. ئه‌م خه‌بات ه ئه‌کاده‌میک ه ته‌نها له چوارچێوه‌ی نوخبه‌کاندا سنووردار نامێنێت و ئه‌م پروه‌ردانه ده‌کاته ماڵی هه‌موو کۆمه‌ڵگه .هه‌وڵ ده‌دات ب ه ئاواکردنی شوێنێک که ل ه هه‌ر ته‌مه‌نێک ،هه‌ر چینێک
به‌تایبه‌ت ژنان له هه‌ر به‌شێکی کۆمه‌ڵگه دا ،شوێنێکی وه‌ها ئاوا بکات که لێی ده‌گه‌ڕێن. گرینگ ه ک ه ئه‌م په‌روه‌ردان ه ته‌نها له چواردیوارییه‌ک و ل ه ئاستی تیۆریدا نه‌مێننه‌وه .ژنان به‌و ئاسته رۆشنبیرییه‌ی ک ه به ده‌ستی ده‌خه‌ن ،ب ه شێوازێکی دیکه واتا ده‌ده‌ن به ژیان و ئه‌مه‌ش له هه‌موو به‌شه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌دا به پراکتیک ده‌که‌ن .ژنان پێویسته خۆیان له‌و سنوورانه‌ی که بۆیان دیار کراو ه ده‌ربخه‌ن و له خه‌باته کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کاندا خۆیان به‌رپرسیار ببینن .به‌تایبه‌ت جارێکی دیک ه به‌شداری کردنی ژنان له سیاسه‌تدا ،له ئابووری دا و ل ه په‌روه‌رده‌دا گرینگیه‌کی ژیانی هه‌یه .گرینگه ک ه سه‌باره‌ت 31 به ژنان ،ژنان بۆ خۆیان بڕیارده‌ر بن. ه فکری هاوبه‌ش شه‌ڕی ب ه ژن ده‌که‌ین سیسته‌می دژ ئه‌ڵبه‌ت ئێمه وه‌ک خه‌یاڵ سه‌یری ئه‌م خه‌بات ه ناکه‌ین .له‌و ئاسته له زانابوونداین که رووخاندن و گۆڕینی ئه‌و زهنیه‌ته‌ی که‌ب ه سااڵنه خۆی به ده‌زگا کردووه ،ئاسان نییه .وه‌ک ئه‌وه‌ی که خه‌باتێکی گه‌وره‌ی رۆشنبیری پێویسته، ئیراده‌یه‌کی تایبه‌ت ،به بڕیاربوون، باوه‌ڕی ،رێکخستن بوون و تێکۆشان پێویسته .گومانمان نیه له‌وه‌ی ک ه سیسته‌می دژه ژن و دژه کۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ک ه له‌به‌رامبه‌رمانه، رێگه به‌م کاره نادات و بۆ بێ واتا کردنی و هه‌وڵی خاڵی کردنه‌وه‌ی ناوه‌ڕۆکی ئه‌م خه‌باته ده‌دات .به‌اڵم له‌و باوه‌ڕیه‌داین که به خاوه‌ندارێتی کردنی هاوبه‌شی هه‌موو رێکخستنه‌کانی ژنان و ب ه مۆراڵێکی هاوبه‌ش هه‌ڵگرتنی به‌رپرسیارێتی ئه‌م خه‌باته ،رێگا له‌به‌رده‌م به‌ره‌وپێش چوونی گه‌وره
هه‌ڤاڵ زیالن داستانى تۆمار کرد و بوه سیمبوڵى ئازادى له‌به‌رامبه‌ر کۆیالیه‌تى ژن
سه‌رگوزه‌شته
سێشه‌مم ه 30-3-2015
32
سه‌عاده‌ت دێرسیم باس کردن ل ه شه‌هید زیالن له‌هه‌ر ساڵێکدا ب ه گوێره‌ی تایبه‌تمه‌ندی ساڵه‌که جیاوازه .سه‌ره‌تا له که‌سایه‌تی هه‌ڤاڵ زیالن دا هه‌موو شه‌هیدانی شۆڕش به بیر دێنمه‌و ه و سه‌ری رێز و نه‌وازش له‌به‌رامبه‌ریاندا داده‌نه‌وێنم .مرۆڤ هه‌رکه باسى شه‌هیدان ده‌کات، هه‌ست ده‌که‌ین ناتوانین ئیفاده‌ی که‌سایه‌تی شه‌هیدان ده‌رببڕین. به بڕوای من هه‌رکه‌س هه‌ر هه‌ڤاڵێکی شه‌هید ده‌ناسێت پێویسته هه‌وڵ بدات له‌سه‌ری قسه بکات و
بیناسێنێت. هه‌ڤاڵ زیالن ته‌نیا شه‌خسێک نییه من له ساڵی 1995دا هه‌ڤاڵ زیالنم ناسی ،هه‌ڤاڵ زیالن له مانگی حوزه‌یرانی ئه‌و ساڵه‌دا به‌شدار ببوو .من هه‌ڤاڵ زیالنم له پاییزی هه‌مان ساڵدا ل ه هه‌رێمى رۆژهه‌اڵتی دێرسیم ناسی .سه‌ره‌تا ده‌مه‌وێت ئه‌و ه بڵێم که هه‌ڤاڵ زیالن شه‌خسێک نیی ه و پێویست ه به‌و شێوه‌ی ه باسی نه‌که‌ین ک ه که‌سێک بوو و چاالکیه‌کی کرد .دیار ه له هه‌موو قۆناخێکى هه‌ستیار دا که‌سایه‌تی ب ه هه‌ڵوێست و ملیتان ده‌رده‌که‌وێت .هه‌ڤاڵ زیالنیش
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که بیست وچوار کاتژمێر فکری له‌گه‌ڵ رێبه‌ر ئاپۆ و رێبازی ئه‌و بوو ،بۆیه توانیی ئه‌م چاالکیه بکات. به‌شداربوونی خه‌باتی چیا رادیکاڵی هه‌ڵوێستێکی تێکۆشان بوو هه‌ڤاڵ زیالن هه‌ڤاڵێکی خه‌ڵکی مه‌التیا بوو و به‌شى ده‌روونناسی خوێندبوو و هه‌روه‌ها زه‌واجی له‌کاتی زیالن کردبوو. خوێندن دا رێکخستن ده‌ناسێت و نووسینه‌کانی رێبه‌ر ئاپۆ ئه‌وه‌ی دوای ده‌خوێنێته‌وه. به‌شداری خه‌باتی رێکخستنیش
به‌شداربوونی خه‌باتی چیا ده‌دات چونکه له‌و باوه‌ڕیه‌دایه ک ه مرۆڤ له خه‌باتی چیادا زیاتر ده‌توانێت به‌به‌رهه‌م بێت هه‌ڤاڵ زیالنیش وه‌ک هه‌ڤاڵێک که تاز ه به‌شداری خه‌باتی چیا ببو هه‌ندێک له بوواری فیزیکی زۆری و زه‌حمه‌تی ده‌بینی ،به‌اڵم ده‌مانبینی ک ه هه‌ڤاڵ زیالن له‌م بوواره‌دا خۆڕاگرییه‌کی واتادار و ب ه هێزی هه‌بوو .ده‌بێت ئه‌مه‌شمان له بیر نه‌چێت ک ه دۆخی 95له‌گه‌ڵ ئێستادا زۆر جیاواز بوو و زۆری و زه‌حمه‌تیه‌کانیشی زۆرتر بوو، سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌مانه‌ش ئه‌و عه‌شق و تێکۆشانه‌ی که هه‌ڤاڵ زیالن به‌رامبه‌ر به فێربوونی و یه‌ک بوون له‌گه‌ڵ ژیانی گه‌ریال دا هه‌یبو به‌راستی بێ وێن ه بوو .له‌و کاته‌دا هه‌ڤاڵ هه‌بوون که ل ه مێژ بوو به‌شداری ریزه‌کانی گه‌ریال ببون، هه‌ڤاڵ زیالن به‌رده‌وام پرسیاری له‌وان ده‌کرد سه‌باره‌ت به شێوازی ژیانی هه‌ڤااڵن له چیادا ،له‌و دۆخه زه‌حمه‌ته‌ی شه‌ڕیشدا هه‌ڤاڵ زیالن به‌رده‌وام کتێبه‌کانی سه‌رۆکی
سه‌رگوزه‌شته
بڕیاری
سێشه‌مم ه 3033-3-2015
ده‌بێت به‌دواداچوونه‌کانی بۆ ناسینی رێکخستن به‌رده‌وام ده‌کات .له‌م نێوه‌نده‌دا به‌رده‌وام سه‌رنجی بۆ ناسینی شێوازه‌کانی رێکخستنی ئێم ه هه‌یه و هه‌وڵ ده‌دات رۆژبه‌ڕۆژ زیاتر رێکخستن بناسێت .بۆی ه دوای ماوه‌یه‌ک بڕیاری به‌شداربوونی خه‌باتی چیا ده‌دات چونکه له‌و باوه‌ڕیه‌دایه که مرۆڤ له خه‌باتی چیادا زیاتر ده‌توانێت به‌به‌رهه‌م بێت. ئه‌مه‌ش هه‌ڵوێستێکی رادیکاڵ بوو به‌رامبه‌ر سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدار. هه‌ڤاڵ زیالن بوو ب ه سه‌مبۆلی ئازادی ل ه به‌رامبه‌ر کۆیالیه‌تی ژن هه‌ڤاڵ زیالن ل ه ژیانی خۆیدا نه‌ک ل ه دوای که‌یف و خۆشى خۆیه‌وه نه‌بوو به‌ڵکو به هاتنه سه‌ر چیاکانی کوردستان به‌رامبه‌ر ب ه شێوازی ژیانی بورژوازی هه‌ڵوێستی نیشان دا .ئێم ه هه‌موو کات ب ه پێداچوونه‌وه‌ی مێژوو پرسی چۆنێتی کۆیله کرانی ژن ده‌که‌ین ،به‌دوای وه‌اڵمی چۆنێتی ئازاد کردنی ژندا ده‌گه‌ڕێین و ده‌ڵێین ک ه ئێم ه به چ شێوازێک ده‌توانین که‌سایه‌تی خوداوه‌نده‌کان له که‌سایه‌تی ژندا جارێکی دیکه زیندووکه‌ینه‌وه ،له راستیدا هه‌ڤاڵ زیالن به شێوازی ژیانی خۆی، به‌شداربوونی و چاالکیه‌که‌ی بوو به وه‌اڵمی هه‌موو ئه‌م پرسیارانه، هه‌ڤاڵ زیالن ل ه لێگه‌ڕینی که‌سایه‌تی ئازاد دا بوو. ه لێگه‌ڕینی هه‌ڤاڵ زیالن ل ه رۆڵی پێشه‌نگایه‌تی گه‌ڕانه‌و ژندا بوو له‌الیه‌ن سیسته‌می ده‌سه‌اڵت و پیاوساالره‌و ه ژن به‌رده‌وام له‌ئاستی دووهه‌مین و ته‌نانه‌ت سێهه‌مین و چواره‌مین دا بووه ،هه‌ڤاڵ زیالن به‌رده‌وام ل ه لێگه‌ڕینی گه‌ڕانه‌وه رۆڵی پێشه‌نگایه‌تی ژندا بوو .بۆیه هه‌ڤاڵ زیالن له‌به‌رامبه‌ر که‌سایه‌تی
ژنی کۆیله ،بنه‌ماڵه‌گه‌رایی ،داب و نه‌ریتی کۆنه‌په‌ره‌ستانه‌ی کۆمه‌ڵگه و ده‌سه‌اڵتداری و کۆیله‌داری هه‌ڵوێستی نیشان دا .دیاره کاتێ مرۆڤ هه‌نگاوێکی نوێ هه‌ڵدێنێت زه‌حمه‌تی تایبه‌ت ب ه خۆی هه‌یه،
ده‌خوێنده‌و ه و ده‌ستی ل ه لێگه‌ڕین و خۆ په‌روه‌رده کردن به‌رنه‌ده‌دا. هه‌ڤاڵ زیالن ئینانای ئه‌م سه‌رده‌مه‌یه هه‌ڤاڵ زیالن له‌و ه تێگه‌یشتبوو که که‌سایه‌تی ملیتان هیچکات به دودڵی ناژی و پێویست ه خۆی ب ه لێگه‌ڕینی ژیانی ئازاده‌وه گرێ بدات ،هه‌ڤاڵ زیالن ئه‌مه‌ی له‌که‌سایه‌تی خۆیدا پێک هێنا بوو. ب ه ناسینی که‌سایه‌تی هه‌ڤاڵ زیالن ده‌توانین که‌سایه‌تی خوداوه‌ندیش خوداوه‌ند چونکه بناسین، ئاواکار ه و به‌رده‌وام شتی نوێ ده‌ئافرێنێت ،یه‌کێتی ئاوا ده‌کات، رێز له سروشت ده‌گرێت ،چه‌شنی "ئینانا" سه‌ر دانانه‌وێنێت ،هه‌ڤاڵ زیالن به شێوازێکی سه‌رده‌میانه ئه‌مه‌ی خستبووه ژیانه‌وه .وه‌ک رێبه‌ر ئاپۆ ده‌ڵێت":چاندی هه‌ڤاڵ 33 زیالن چاندی خوداوه‌نده" چونکه هه‌ڤاڵ زیالن شه‌خسێک نییه به‌ڵکو کۆمه‌ڵگه‌یه‌که ،نمونه‌یه‌ی که‌سایه‌ته‌ک ه ل ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئازاد دا. زیالن هه‌ڤاڵ چاالکی بوو ه گه‌ور تۆڵه‌یه‌کی به‌رامبه‌ر ئه‌و پیالنگێڕییه‌ی دووژمن له سه‌ره‌تای ساڵی 1996من و هه‌ڤاڵ زیالن لێک دابڕاین ،هه‌ڤاڵ زیالن چوو ه به‌شی رۆژئاوای دێرسیم"ئۆڤاجک" .بۆ تێگه‌یشتن ل ه پێواژۆ پێویست بوو به‌راستی مرۆڤ خاوهن تێگه‌یشتن و که‌سایه‌تێکی ب ه کردار بێت .ئێمه کۆمه‌ڵێک مرۆڤ له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵ زیالن بووین ،وه‌ک ده‌زانرێت ل ه هه‌مان ساڵدا له شام ویستیان سه‌رۆکاتی ل ه ناو ببه‌ن و هێرش و پیالنگێڕییه‌ک له‌سه‌ر سه‌رۆک هه‌بوو ،به‌اڵم هیچکاممان به‌قه‌د هه‌ڤاڵ زیالن ل ه کێشه‌که نزیک نه‌بووینه‌و ه و نه‌بووین ه خاوهن
له ئه‌مڕۆشدا هه‌ڤاڵ ئارین به‌رده‌وامکاری هه‌مان رێگای هه‌ڤاڵ زیالنه
سه‌رگوزه‌شته
سێشه‌مم ه 30-3-2015
هه‌ڵوێست .هه‌م ل ه نێو رێکخستن و هه‌م ل ه ده‌ره‌وه ئه‌م پیالن ه باڵو بووبووه وه ،چونک ه ئه‌وه‌ی ک ه چاوی دابووه گه‌ل و گه‌لی هه‌ستاندبووه سه‌ر پێیان ،رێکخستن و هێزی سه‌ربازی ژنی ئاوا کردبوو و ده‌رفه‌تی ئازادی جارێکی دیکه خولقاندبوو رێبه‌ر ئاپۆ بوو ،بۆیه ویستیان ل ه که‌سایه‌تی سه‌رۆک دا 34ئه‌م چاو کرانه‌وه‌ی گه‌ل له‌ناو ببه‌ن. ل ه راستیدا چاالکی هه‌ڤاڵ زیالن تۆڵه‌یه‌کی گه‌وره بوو به‌رامبه‌ر ئه‌و پیالنگێڕییه‌ی دووژمن. هه‌ڤاڵ زیالن رێیه‌کی نوێی نیشانی ئێمه دا هه‌ڤاڵ زیالن به‌رده‌وام ئه‌وه‌ی ده‌وت":مرۆڤ پێویسته خۆی له مێشکی دووژمن دا بته‌قێنێته‌وه". دووژمن هێرشی ئێم ه و گه‌له‌که‌مان ده‌کات و کۆمه‌ڵکوژیان ده‌کات بۆی ه ئێمه‌یش پێویست ه تۆڵه‌ی هه‌مووی ئه‌مانه‌ی لێ بکه‌ینه‌وه. شۆڕشگێڕ بوون ب ه دووری و نزیکی نییه ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر چیایش له ناوبه‌ینماندا بێت گرینگ هه‌ڵوێستی مرۆڤه له‌به‌رامبه‌ر کرده‌وه‌کانی دووژمن .هه‌ست کردن زۆر گرینگه ،تێگه‌یشتن
و خۆشه‌ویستی سنووری نییه، بۆی ه ئێمه‌یش وه‌ک شۆڕشگێڕ له‌م پێوه‌ندیانه‌دا سنوورمان شکاندووه به‌تایبه‌ت ل ه ناوبه‌ینی خۆمان و رێبه‌ر ئاپۆدا .له‌و کاته‌ی که هه‌ڤاڵ زیالن ئه‌و چاالکیه‌ی کرد ،له نێو رێکخستنی ئێمه‌دا له بوواری ته‌رز و تاکتیکه‌وه رچه‌یه‌ک هه‌بوو که پێویستی به شکاندن هه‌بوو ،هه‌ڤاڵ زیالن ئه‌و رچه‌یه‌ی شکاند .بۆی ه چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالن هه‌م رچ ه شکێن بوو و هه‌م سه‌ره‌تایه‌کی نوێ بوو له بوواری ته‌رز و تاکتیک و فیدایی بوونه‌وه. هه‌ڤاڵ زیالن رێیه‌کی نوێی نیشانی ئێم ه دا ،ئه‌و ئاسته‌نگیانه‌ی که له‌به‌رده‌م ئێم ه بوون هه‌مووی شکاند و رێگای ئه‌و الفاو ه به گوڕه‌ی ته‌رزی شۆڕشگێڕی و فیدایی بوونی کرده‌وه و رێکخستن هه‌مووی به دوای هه‌ڤاڵ زیالن دا چوو .هه‌ڤاڵ زیالن شه‌خسێک نییه ،هێڵێکه ،ئیفاده‌ی بزوتنه‌وه‌ی ژنه ،فیدایی و ئیفاته‌ی ئایدۆلۆژی ژنه .هه‌ڤاڵ زیالن رێگای هه‌ڤاڵ بێریتان ،بێریڤان و عه‌زیمه‌ی و نمونه‌ی ئه‌وانی گه‌یانده لوتکه. هه‌ڤاڵ زیالن هه‌ڤاڵێتی نیشانی
ئێمه‌دا ل ه دوای چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالن هه‌م رێکخستنی ئێم ه و هه‌م دووژمه‌ن هه‌ژیا و پێداچوونه‌وه‌ی ب ه خۆیدا کرد .به‌تایبه‌ت ده‌وڵه‌تی تورک زۆر کاریگه‌ر بوو به‌م چاالکیه چونکه هیچ چاوه‌ڕوانی ئه‌و ه نه‌بوو ک ه ژنێک بتوانێت چاالکییه‌کی به‌م شێوه‌ی ه گه‌وره و به‌تایبه‌ت ل ه ئاستی سه‌ربازیدا بکات .ژن هه‌ردایم بچووک ده‌بینرا بۆی ه چاالکییه‌کی به‌و شێوه‌ی هه‌ڤاڵ زیالن تابلۆیه‌کی دیکه بوو له ژنی کورد و ئه‌و تابلۆ الوازو داماوه‌ی ژنی شکاند .ئێستایش خه‌تی فیدایی بوون ل ه نێو رێکخستنی ئێمه‌دا له‌سه‌ر هێڵی هه‌ڤاڵ زیالن به‌ڕێوه ده‌چێت .له‌و ئاسته‌ی که ئێمه ئاگادار بووین ،چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالن نه‌ته‌نیا ل ه ئاستی تورکیه‌دا به‌ڵکو ل ه ئاستی جیهانیدا ده‌نگی دایه‌وه ،ئه‌مه‌ش ل ه راگه‌یاندنه‌کاندا ده‌نگی دایه‌وه. کلتوری ه ل تێگه‌یشتن ه کۆن و نوێ ناناسێت په‌که‌ک هه‌ڤاڵێتی په‌که‌که وه‌ک چیمه‌نتۆیه، ل ه هه‌رکوێدا ئه‌م هه‌ڤاڵێتییه بوونی هه‌بێت هیچ کات ناتوانیت تاکێکی
ده‌ڵێت :چاندی هه‌ڤاڵ زیالن چاندی خوداوه‌نده زیالن" هه‌موومان سه‌رسام بووین. هه‌ڤاڵ زیالن ده‌هات ه به‌رچاومان له‌و کاته‌دا ،هه‌ڵسوکه‌وتى ژیانی، قسه کردنه‌کانی و هه‌موو بیره‌وه‌ریه‌کانی زیندوو ده‌بووه‌وه له به‌رچاومان... "ئێدی هه‌ڤاڵی ژن ده‌توانن هه‌موو شتێک بکه‌ن" له‌و کاته‌دا هه‌ڤااڵنی ئاماده‌بوو (که زۆرینه‌ی هێزی دێرسیم بوون) له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌دا به‌ڵێنیان دایه هه‌ڤاڵ زیالن که رێگای به‌رده‌وام بکه‌ن ،و به‌ڵێنی چاالکی گه‌وره‌یان دا .ل ه دوای ئه‌و چاالکیه‌ی هه‌ڤاڵ زیالن ل ه گۆڕه‌پانی دێرسیم ئاستی چاالکیه‌کان و ئاستی دیسیپلین و پیوانی ژیان زۆر باش بوو و هه‌نگاوی باش نران له‌و
سه‌رگوزه‌شته
رێبه‌ر ئاپۆ
سێشه‌مم ه 30-3-2015
لێ هه‌ڵکه‌نیت .له‌و بواره‌دا ده‌توانم بڵێم هه‌ڤاڵ زیالن نمونه‌یه‌کی ئه‌و هه‌ڤاڵێتی ه بوو بۆ ئێمه ،هه‌ڤاڵ زیالن ،هه‌ڤاڵێتی نیشانی ئێمه دا. هه‌رچه‌ند هه‌ڤاڵ زیالن تاز ه به‌شدار ببو ،به‌اڵم تێگه‌یشتن ل ه کلتوری په‌که‌ک ه کۆن و نوێ ناناسێت. گرینگ ئه‌وه‌یه ب ه عه‌شقه‌وه و به حه‌زێکی گه‌وره‌و ه مرۆڤ گرێدراوی ئه‌م رێبازه‌ی بێت و گرێدراوی رێبه‌ره‌که‌مان بیت. لێره‌شدا یه‌که‌مین هۆکار ک ه هێشتی هه‌ڤاڵ زیالن بگاته ئه‌م ئاسته، فرمۆڵی پێک هێنان بوو .واته هه‌رکه‌س که ته‌نیا دو که‌لیمه‌یش تێده‌گات پێویست ه پێکی بهێنێت، پێک هێنان یه‌کێک ل ه پله‌کانی بوون به قاره‌مان و ئافراندنی شۆڕشه. هه‌ڤاڵ زیالن هه‌ڤاڵێکی زۆر به‌ڕێز بوو به‌رامبه‌ر سروشت. دابڕان له هه‌ڤااڵن زۆر کاریگه‌ری تێدا ده‌کرد .هه‌ڤاڵ زیالن له‌گه‌ڵ گوڵ ،له‌گه‌ڵ دار ،له‌گه‌ڵ ئاو قسه‌ی ده‌کرد ،وه‌ک دو که‌س که له یه‌کتر تێبگه‌ن .که له رێگا دا ده‌ورۆیشت هه‌وڵی ده‌دا گوڵ گیا پێپه‌س نه‌کات ،چونک ه له‌و باوه‌ڕیه‌دا بوو ک ه هه‌موو شت زیندوو ه و گیانی هه‌یه. ه دابوو شتی هه‌موو به‌رچاوی خۆی بۆ ئه‌وه‌ى ه ئامانجه‌که‌ی بگات کاتێ هه‌ڤاڵ زیالن ده‌چێت بۆ چاالکی چه‌ند رۆژ له‌سه‌ر یه‌ک ب ه پێیان به‌ڕێدا ده‌ڕوات ،قاچى هه‌موی زامار ده‌بێت .دواتر ده‌چیت ته‌نیا هاورێیه‌کى ئاگاداره که له دێرسیم دایه ،ئه‌ویش هه‌ڤاڵ زیالن پێی ناڵێت ک ه بۆچی له‌وێیه و پێی ده‌ڵێت؛ دوگیانم .هه‌ڤاڵ هه‌موو شتی دابووه به‌رچاوی خۆی ک ه بگات ه ئامانجه‌که‌ی ،واتا هه‌تا کۆتایی به ئامانجه‌که‌یه‌وه
په‌یوه‌ست بوو .دوای چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالن ،ئێم ه وامان بیست وتیان؛ ژنێک ل ه ناوه‌ندی دێرسیم خۆی ته‌قاندۆته‌وه .ئه‌و کات به‌رێوه‌به‌رمان ده‌یزانى به‌س ئێَمه هێشتا نه‌مده‌زانی چی بووه .ئێمه‌یان له شوێنێک کۆ کرده‌وه و هه‌ڤاڵێک به ناوی هه‌ڤاڵ عیسا کۆبوونه‌وه‌ی رێکخست .هه‌ڤاڵ عیسا ماوه‌یه‌کی درێژ هات و چوو نه‌یتوانی باسی هه‌ڤاڵ بکات و ناوی راگه‌یه‌نێت. کاتی که وتی ،ئه‌و که‌سه‌ی که چاالکیه‌که‌ی کردووه "هه‌ڤاڵ
گۆڕه‌پانه‌دا .کۆنفرانسمان کرد ل ه گۆڕه‌پانی دێرسیم و هه‌موو هه‌ڤااڵن له‌وێیش دا به‌ڵێنی خۆیان نوێ کرده‌و ه وبه‌تایبه‌ت گۆڕانکارییه‌کی به‌رچاو له هه‌ڤااڵنی پیاو دا ده‌بینرا ،ئه‌مه‌ش بوو به هۆی ئه‌وه‌ی که ل ه نێو رێکخستن به گشتی دا گۆڕانکاری دروست ببێت .ئیدی هه‌موو ده‌یانوت"ئیدی هه‌ڤاڵی ژن ده‌توانن هه‌موو شتێک بکه‌ن" .ل ه که‌سایه‌تی هه‌ڤاڵ زیالن دا باوه‌ڕییه‌کی به هێز به ژن دروست بوو .ژن پێشه‌نگایه‌تی کرد له نێو رێکخستنی ئێمه‌دا و به‌ڵێنی به‌رده‌وام کردنی ئه‌م پێشه‌نگیه‌یان دا .هه‌ڤاڵ زیالن جارێک ئه‌و زنجیر ه کۆیالیه‌تییه‌ی شکاند .دێته بیرم رێبه‌ر ئاپۆیش له‌و کاته‌دا له‌سه‌ر هه‌ڤاڵ زیالن 35 وتبووی"هه‌ڤاڵ زیالن فه‌رماندارى منه ،من له ژێر ئه‌مری هه‌ڤاڵ زیالن دام". هه‌ڤاڵ ئارین به‌رده‌وامکاری رێگای زیالنه له ئه‌مڕۆیشدا ئه‌گه‌ر له نێو په‌که‌که‌دا کلتوری فیدایی بوون ئه‌وه‌ند ه به‌رز بۆته‌وه ،داڕێژه‌ره‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالنه .دوای هه‌ڤاڵ زیالن ،هه‌ڤاڵ به‌رماڵ و هه‌ڤاڵ ره‌وشه‌ن له دێرسیم چوون چاالکی فیداییان کرد .له ئه‌مڕۆشدا هه‌ڤاڵ ئارین به‌رده‌وامکاری هه‌مان رێگای هه‌ڤاڵ زیالنه .ئه‌مڕۆ ئه‌گه‌ر شه‌ڕی ئێمه ل ه کۆبانێ سه‌ر ده‌که‌وێت له ژێر کاریگه‌ری هێڵ و فه‌لسه‌فه‌ی هه‌ڤاڵ زیالن دا ئه‌مه به‌ڕێوه ده‌چێت .هه‌تا رۆژی ئه‌مڕۆمان هه‌زاران هه‌ڤاڵ زیالن ،سه‌ما، ره‌وشه‌ن و به‌رماڵ ده‌رکه‌وتن، ئه‌و سه‌رکه‌وتنانه‌ی ک ه به ده‌ستی ده‌خه‌ین ل ه سایه‌ی ئه‌و فیداکاریانه دایه.
هه‌ڤاڵ سه‌ما به‌رامبه‌ر زهنیه‌تێکى وه‌حش چاالکى ئه‌نجامدا
سه‌رگوزه‌شته
سێشه‌مم ه 30-3-2015
36
ئا/تروسکه ئه‌م دۆسیه‌یه سه‌باره‌ت به ژن ه پێشه‌نگی کورد "سه‌ما یوجه"ی ه که له کورته‌یه‌ک له ژیانی ،وته‌کانی دایکی ،نامه‌که‌ی خۆی و دیمانه‌یه‌ک له‌گه‌ڵ یه‌کێک ل ه هاوسه‌نگه‌رانی ئه‌م تێکۆشه‌ر ه کورده ک ه باس له بیره‌وه‌ریه‌کانی خۆی ده‌کات کاتێک که‌له‌گه‌ل هه‌ڤاڵ سه‌ما له یه‌کێک ل ه مه‌کته‌به‌کانی رێبه‌ر ئاپۆ په‌روه‌رده‌یان بینیوه ،پێک هاتووه. ئامانجی ئێمه له دروست کردنی ئه‌م دۆسیه‌ی ه ناساندنی ژنانی پێشه‌نگ و هاوچه‌رخی کورده که بۆ هه‌ریه‌کێک له ئێمه‌ی ژنان نمونه‌یه‌کی راسته‌قینه‌ی ژیانی، فکرین. به ناسراو یوج ه سه‌ما
"سه‌رهه‌ڵدان" له 21ی ئاداری 1998ل ه زیندانی "چه‌ناک کاله" ئاگر له جه‌سته‌ی خۆی به‌رده‌دات و به شێوه‌یه‌کی زۆر قورس بریندار ده‌بێت و ده‌گوازرێته‌و ه نه‌خۆشخانه. هه‌ڤاڵ سه‌ما دوای 3مانگ ل ه نه‌خۆشخان ه له 17 حوزه‌یرانی هه‌مان ساڵدا گیانی له‌ده‌ست ده‌دات و ده‌گاته پله‌ی به‌رزی شه‌هید بوون .هه‌ڤاڵ سه‌ما له ژیانی سیاسی ژنی کورد دا سه‌مبۆلێکی گرینگه. هه‌ڤاڵ سه‌ما له ساڵی1971 ل ه گوندی قه‌ره‌خه‌لیخی ژێرینی سه‌ر ب ه قه‌زای توتاخی ناوچه‌ی ئاگری له‌دایک بوو و مه‌کته‌بی سه‌ره‌تایی له هه‌مان گوند خوێند ،ناوه‌ندی له قه‌زای توتاخ و دوا ناوه‌ندی له ئاگری ب ه سه‌رکه‌وتوویی کۆتایی پێ هێنا. هه‌ڤاڵ سه‌ما کاتێک ک ه خوێندکاری زانکۆی ته‌کنیکی رۆژهه‌اڵتی بزوتنه‌وه‌ی ناوه‌ڕاسته، ئازادیخوازی په‌که‌که ده‌ناسێت و لێی نزیک ده‌بێته‌وه .کاتێک که بۆ دوایین جار ده‌ست به سه‌ر ده‌کرێت به 22ساڵ سزای قورس، سزا ده‌درێت و سه‌ره‌تا له زیندانی نه‌وشه‌هیر راده‌گیرێت و دواتر ده‌گوازرێته‌وه بۆ زیندانی چه‌ناک کاله. "ئه‌گه‌ر مردم له‌الی هه‌ڤااڵنی شه‌هیدم بمنێژن" دایکی هه‌ڤاڵ سه‌ما سه‌باره‌ت به
کچه‌که‌ی به‌م شێوه‌ی ه دوا":سه‌ما دوای ئه‌وه‌ی چاالکیه‌که‌ی پێک هێنا رایگه‌یاند ،بۆ شه‌رمه‌زار کردنی ئه‌و هێرشانه‌ی که له‌سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ و ئه‌و خیانه‌تانه‌ی له نێو رێکخستنه‌که‌ماندا به‌ده‌ستی دوژمنان پێک ده‌هێنرێت ئه‌م چاالکیه‌م کرد .دوای چاالکیه‌که‌ی بردیان ه نه‌خۆشخانه ،من 18 رۆژ له‌به‌رده‌م نه‌خۆشخانه‌که‌دا چاوه‌ڕوان بووم ک ه بیبینم به‌اڵم نیشانیان نه‌دام .دواتر نیشانیان دام 3 .مانگ ل ه نه‌خۆشخانه‌دا ما و دواتر چاوی له‌روی ژیان به‌ست. سه‌ما ده‌یوت؛ من ده‌مه‌وێ بچمه ئه‌و به‌هه‌شته‌ی که له"زین"ه‌وه به میراس بۆمان ماوه‌ته‌وه و"زیالن"ئاوه‌دانی کردووه‌ته‌وه. ئه‌گه‌ر مردم یان بمبه‌نه‌و ه بۆ گونده‌که‌مان الی باپیرم بمنێژن یان بمبه‌ن بۆ الی هه‌ڤااڵنی شه‌هیدم". ه ناوبه‌ینی "من ده‌مه‌وی ل ه 21ئادار و 8ی ئادار دا ببم پردێک". سه‌ما یوجه به‌رله‌وه‌ی چاالکیه‌که‌ی ئه‌نجام بدات نامه‌یه‌ک ده‌نووسێت و له‌دوای خۆی به‌جێی ده‌هێڵێت. یوجه له نامه‌که‌یدا ده‌ڵێت": ده‌مه‌وێ مێشکم ،دڵم و جه‌سته‌م بکه‌م ب ه پردێک له ئاگر له ناوبه‌ینی 21ی ئادار و 8ی ئادار. بۆ ئه‌وه‌ی ببم ه شاگردێکی باشی کاوه‌ی هاوده‌م"مه‌زڵوم دۆغان" و هه‌موو شه‌هیدان ،ده‌مه‌وێ وه‌ک زه‌کیه بسووتێم و وه‌ک ره‌خشان ببمه نه‌ورۆز .ده‌مه‌وێ به بڕیارانه درێژه ب ه رێگای هه‌ڤااڵن بێریڤان، روناهی ،میرزا محه‌مه‌د و ئه‌سه‌ر
سه‌رگوزه‌شته
هه‌ڤاڵ فکری بایگه‌لدی هه‌ڤاڵیک بوو که دوای چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ سه‌ما که ب ه ئامانجی په‌یڕه‌و کردنی خه‌تی ئازادی ژن ئه‌ویش چاالکی ده‌کات و هه‌ڤاڵ سه‌ما ب ه قۆمیتان و پێشه‌نگی خۆی ناو ده‌بات و ئه‌زموونه‌کانی خۆی فێری ده‌ورو به‌ری ده‌کرد. ه ه خه‌ند هه‌ڤاڵ سه‌ما ده‌م ب به‌اڵم جدی بوو یه‌کێک له‌و بیره‌وه‌رییانه‌ی که ده‌یه‌ته‌و ه بیرم ئه‌وه‌یه که جارێکیان ئاهه‌نگێکى بچووکمان دروست کرد له ئه‌کادیمیا ،سه‌رۆکیش ئاماده‌بوو .هه‌ڤاڵ سه‌ما کۆمیسیۆنى ئاماده‌کارى ئه‌و ئاهه‌نگه و ئاهه‌نگه‌که‌ش پێشکه‌شکاری بوو .هه‌ڤاڵ سه‌ما به‌رده‌وام ده‌مى به‌خه‌نده‌بوو ،زۆر که‌س ئه‌گه‌ر شاره‌زاى نه‌بوان ره‌نگ ه ووتبایان
سێشه‌مم ه 30-3-2015
که بوونه‌ته واتای"نه‌ورۆز"، بده‌م .ده‌مه‌وێ بڵیم هێزی ژیانی ژنان ،هێزی سه‌رکه‌وتنه ،ژنیش ده‌توانێت ببێت ه رێهه‌ڤاڵ ،و ده‌مه‌وێ ئه‌م باوه‌ڕیه‌م ب ه چاالکیه‌ک تاجدار بکه‌م .له‌سه‌ر شێوازی چاالکی ئه‌و شه‌هیدانه‌ی ک ه بووم ه شاگردیان زۆر بیرم کرده‌وه .ویستم له مه تێبگه‌م که رازی هه‌موو رۆژێک له نێو ئاگری شۆڕش به‌ڕێگادا چوون ،چییه .بینیم ک ه ئه‌مه چاالکی تێپه‌ڕاندنی خۆته. ئه‌مه‌ش ده‌قی دیمانه‌که‌مان ه له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵ رێژین دێرک سه‌باره‌ت به هه‌ڤاڵی پێشه‌نگ سه‌ما یوجه؛ من و هه‌ڤاڵ سه‌ما ل ه کۆتایی ساڵى 1991بوو له ئه‌کادیمیاى لوبنان ل ه خولێکى په‌روه‌رده‌ی له‌الى سه‌رۆک به‌یه‌که‌و ه بووین .سه‌ما یوج ه ناوى ماڵه‌وه‌ی بوو ،ناوى کۆدى سه‌رهه‌ڵدان بوو .دواى ئه‌وه‌ى شه‌هیدبوو و وێنه‌م بینى ئه‌وکات زانیم هه‌ڤاڵ سه‌رهه‌ڵدانه چونک ه به ناوى سه‌ما یوجه شه‌هید بوونه‌که‌یان راگه‌یاند، به‌اڵم من به سه‌رهه‌ڵدان ده‌مناسی. دواى په‌روه‌رده من به‌ره‌و واڵت(چیاکانی کوردستان) هاتم و ئه‌ویش خولێکى دیکه مایه‌وه له په‌روه‌رده ،هه‌ڤاڵێکى زۆر گه‌نج بوو و به‌رده‌وام مۆراڵى هه‌بوو ،بۆ پێشکه‌وتن کراو ه بوو ،په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ هه‌ڤااڵنی تر زۆر باش بوو. من ئه‌وکاته تازه چووبووم ه الى سه‌رۆک ل ه ئه‌کادیمیا ل ه ساحه‌ى واڵت نه‌مابووم و ئه‌زموونم نه‌بوو و بۆی ه زۆر شاره‌زای بوواری پراکتیک نه‌بووم .به‌اڵم ئه‌و جیاواز بوو له‌گه‌ڵ هه‌موو هه‌ڤااڵن تێکه‌اڵوى هه‌بوو .ئه‌و له‌گه‌ڵ هه‌ڤااڵنی کوڕ و کچ به‌بێ جیاوازى په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵیان دروست کردبوو ،به‌شێوه‌یه‌کى گشتى کراوه‌بوو ،هه‌م بۆ وه‌رگرتنى وانه‌کان هه‌میش ئه‌زموونى هه‌بوو
جدى نیه ،به‌اڵم ب ه پێچه‌وانه‌و ه زۆریش جدى بوو له‌کاره‌کانیدا. بۆ نمونه هه‌موو به‌یانیان وه‌رزش هه‌بوو له‌گه‌ڵ من ده‌هات بۆ وه‌رزش ک ه ده‌تبینى وه‌رزشى ده‌کرد ده‌تووت ئه‌مه به‌سااڵن ه وه‌رزش ده‌کات ،له‌کاره‌کانى دیکه‌ش به‌هه‌مان شێو ه بوو .رۆژى دواى ئاهه‌نگه‌که سه‌رۆک په‌روه‌رده‌ى ده‌دا و له‌کاتى په‌روه‌رد ه سه‌رۆک هه‌ڤاڵ سه‌ماى هه‌ڵسانده‌وه و ره‌خنه‌ى کرد که ده‌بێت مرۆڤ له‌کاتى ئاهه‌نگیش جدى بێت. سه‌رۆک هه‌ڤاڵ سه‌مای ره‌خنه کرد و پێى ووت؛تۆ زۆر سه‌رانسه‌رى. هه‌ڤاڵ سه‌ما ناسک به‌اڵم به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ش چاالک بوو ،له‌گه‌ڵ هه‌موو هه‌ڤااڵن په‌یوه‌ندییه‌کى زۆر گه‌رمى هه‌بوو ،به‌رده‌وام هه‌ڤااڵن هێزیان 37 لێ وه‌رده‌گرت و سه‌رچاوه‌ى هێز و مۆراڵ بوو .ئه‌و به‌رده‌وام به رۆحى منداڵێکى زۆر پاک ده‌ژیا و هه‌ڵسوکه‌وتى له‌ژیاندا ده‌کرد. ئه‌گه‌ر هه‌ڤاڵ سه‌ما هه‌تا رۆژى ئه‌مڕۆمان شه‌هید نه‌بوایه ،ره‌نگه که‌سایه‌تییه‌کى زۆر به‌هێزیش ده‌رکه‌وتبا چونک ه کراوه‌بوو بۆ پێشکه‌وتن .زۆر هه‌ڤاڵمان هه‌یه ماوه‌ى چه‌ندین ساڵه له‌ناو رێکخستنن به‌اڵم ئاستى ئه‌وه‌یان نیه ئه‌رکێکى قورس بگرنه ئه‌ستۆ به‌اڵم هه‌ڤاڵ سه‌ما ده‌یکرد و زۆر لێهاتوو بوو .پێشتر هه‌ڤاڵ سه‌ما له‌باکوور ده‌ستگیرکرابوو به‌اڵم به‌هۆى نه‌بوونى هیچ به‌ڵگه‌یه‌ک ئازاد کرابوو ،جارێکى دیکه‌ش به‌هه‌مان شێو ه دواى گه‌ڕانه‌وه‌ى ل ه گۆڕه‌پانی سه‌رۆک ده‌ستگیرکرا و ئه‌مجاره له زینداندا چاالکیه‌که‌ى خۆى ئه‌نجام دا و به‌و شێوه‌یه شه‌هیدبوو. تروسکه :کاتێک چاالکیه‌که‌ى ئه‌و باڵوبوویه‌وه تۆ له‌کوێ بووى؟ سه‌ما شه‌هید چاالکیه‌که‌ى ساڵى 1998بوو ،ئه‌وکات ه من
سه‌ما ده‌یوت؛ من ده‌مه‌وێ بچم ه ئه‌و به‌هه‌شته‌ی ک ه له«زین»ه‌و ه ب ه میراس بۆمان ماوه‌ته‌و ه و«زیالن»ئاوه‌دانی کردووه‌ته‌وه.
سه‌رگوزه‌شته
سێشه‌مم ه 30-3-2015
له"مه‌تینا"(یه‌کێک ه ل ه مه‌نتیق ه چیاییه‌کانی باشووری کوردستان ل ه نزیکی شاری ئامێدی به‌شێکی نیشته‌جێی هاوواڵتیانی ل ه گونده‌کانی ئه‌و ده‌ڤه‌ر ه سوریانین) بووم ،کاتێک هه‌ڤاڵ سه‌ما شه‌هید بوو .دوای چه‌ند رۆژان له‌سه‌ر چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ سه‌ما شرۆڤه و رێنمایی سه‌رۆک له‌سه‌ر هات .له‌و 38کاته‌دا هه‌ڤاڵ "فکری بایگه‌لدى" ش چاالکی خۆی کردبوو و شه‌هید ببوو(.هه‌ڤاڵ فکری بایگه‌لدی هه‌ڤاڵیک بوو که دوای چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ سه‌ما که به ئامانجی په‌یڕه‌و کردنی خه‌تی ئازادی ژن و ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین به‌رامبه‌ر زهنیه‌تی ده‌ستدرێژی کاری پیاو بوو ،ئه‌ویش چاالکی ده‌کات و هه‌ڤاڵ سه‌ما به قۆمیتان و پێشه‌نگی خۆی ناو ده‌بات).دواى گه‌یشتنى رێنمایی سه‌رۆک ئێمه زانییمان. سه‌رۆک به‌گرنگى ئه‌و چاالکیانه‌ى هه‌ڵسه‌نگاندبوو و له‌م باره‌یه‌وه رێبه‌ر ئاپۆ وه‌ک رێهه‌ڤاڵیکی خه‌تی ئازادی ژن هه‌ڤاڵ فکری بایگه‌لدی به بیر دێنێته‌وه. تر و سکه :هه‌ڵسه‌نگا ند نه‌کا نى سه‌رۆک به‌بیرت دێت له‌و کاته‌دا؟
سه‌رۆک له‌هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانى له‌و کاته‌دا دوو خاڵ به‌بیرم دێن ،یه‌ک ئه‌وه‌بوو ک ه سه‌رۆک ئاماژه‌ى به‌و ه کردبوو ک ه هه‌ڤاڵ سه‌ما له‌زینداندا له‌به‌رامبه‌ر زهنیه‌تێکى وه‌حش چاالکى ئه‌نجامداوه" .چاالکى شه‌هید سه‌ما له‌دژى ئه‌و توندوتیژیانه بوو ه که ده‌خوازن زیندانه‌کان بێ ده‌نگ بکه‌ن ".یه‌کێکى تر ئه‌وه‌بوو که سه‌رۆک باسى له‌وه‌کرد "هه‌ڤاڵ سه‌ما په‌یوه‌ندییه‌کى ناراستى زهنیه‌تى پیاوساالرى ریسوا کرد و به‌رامبه‌ری راوه‌ستا ".به‌هه‌مان شێو ه هه‌ڤاڵ فکریش له‌پێناو له‌ناوبردنى ئه‌و ه خۆیان فیدا کرد، سه‌ما گه‌یشته ئاستى ژنێکى ئازاد و فیکرده‌تیش به‌هه‌مان شێو ه گه‌یشته ئاستى پیاوێکى ئازاد. تروسکه :له‌وکاته‌ى خه‌به‌ره‌که‌ت پێکه‌یشت شرۆڤه‌ى خۆت نه‌کرد بۆ ئه‌و چاالکیه؟ وه‌ک ئێستا ته‌له‌فزیۆن و ئه‌نته‌رنێت و شتی وا نه‌بوو و ،دواى ئه‌وه‌ى رێنمایی سه‌رۆکیش هات و به‌شێوه‌یه‌کى گشتى هه‌ڵسه‌نگاندنى له‌سه‌ر کردبوو ،وه‌ک ووتم ،تا رێنمایی سه‌رۆک ئاتبوو ،به‌اڵم
من هه‌تا یه‌ک ساڵیش نه‌مزانی بوو که هه‌ڤاڵ سه‌ما شه‌هید بوه .دواى ئه‌وه‌ى وێنه‌کانم بینیم زانیم ئه‌وه هه‌ڤاڵ سه‌مای ه شه‌هیدبووه .له‌کاته‌دا زۆر غه‌مباربووم .پاشان بیرم له‌وه کرده‌و ه که جگ ه له هه‌ستیارى له‌رووى زانستیه‌وه ده‌توانم چ کاربکه‌م . تروسکه :دوا په‌یامتان له‌سه‌ر ئه‌و هه‌ڤاڵ ه شه‌هید ه و ئه‌وه‌ى ک ه زۆر پێى کاریگه‌ربووى؟ ئه‌وه‌ى زۆر کاریگه‌رى له‌سه‌ر کردبووم ئه‌وه‌ی ه ک ه ماوه‌ى چه‌ندین ساڵ به‌یه‌که‌وه‌بووین به‌اڵم چۆن من نه‌توانى سودى لێ وه‌ربگرم. شه‌هیدبوونى ئه‌و کاریگه‌رى هه‌بوو هه‌موومان له‌سه‌ر ،به‌تایبه‌ت خۆم چونک ه به‌یه‌که‌وه مابووین .جگ ه له‌وه‌ش له‌رووى مه‌عنه‌وییه‌وه زۆر کاریگه‌ربووم، ک ه هه‌ڤاڵتییه‌کى راست چیه؟ ژنێکى ئازاد چۆنه؟ چون توانى هه‌ڤاڵ فکرى بگه‌یه‌نێته ئاستێک که پیاوێکى ئازاد بێت .له‌دواى ئه‌و شه‌هیدبوون ه هێزێکى مه‌عنه‌ویم دروست بوو .بۆ ئه‌وه‌ى بتوانم له تێکۆشان بۆ ئازادى به‌سه‌رچاوه‌ى بگرم.
من ئێستا بژێوی خۆم هه‌یه هیچ پێویستمان به ده‌ره‌وه نییه .به‌اڵم حکومه‌تی هه‌رێم هه‌ر چاوه‌روانی به‌غدایه و به‌غدایش ئه‌ڵێ ئێوه عه‌رز بده‌نه کوژراوانی ئه‌و گروپانه‌ی تازه دامه‌زراون ،مه‌به‌ستم ئه‌وانه‌ی حه‌شدی شه‌عییه
تێکۆشانی ژنان له بوواره‌کانی ژیان پێویسته له
ئایدۆلۆژیاوه تا ده‌گاته سیاسه‌ت ،له سه‌ربازیه‌و تا ده‌گاته پاراستن ژنۆلۆژی چاره‌سه‌ری کێشه‌کان و رێنمایی ئازادی ژنه
ژن له به‌رامبه‌ر سیسته‌می پیاوساالری تالوکه‌یه‌کی شاراوه‌یه