Redelijkheid

De redelijkheid is ver te zoeken, verzuchtte hij. Het ging niet over het zich verhardende maatschappelijke debat over diverse onderwerpen, maar over de in zijn ogen onredelijke opstelling van de tegenpartij. Haar opstelling pakte voor hem erg nadelig uit en ze hoefde maar iets in te schikken om dat nadeel voor hem grotendeels weg te nemen.

Zo ver is de redelijkheid echter niet te zoeken. Ze is zelfs in de wet vastgelegd, veelal gekoppeld met de billijkheid. Zo bepaalt de wet dat contractspartijen verplicht zijn zich tegenover elkaar te gedragen overeenkomstig de eisen van redelijkheid en billijkheid. En ook dat een tussen partijen geldende regel niet van toepassing is, voor zover dat in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Dat geldt niet alleen voor een regel die in een overeenkomst is opgenomen, maar zelfs voor een regel die uit de wet voortvloeit.

Redelijkheid en billijkheid. Redelijkheid zou meer duiden op het verstand (de rede, het hoofd), en billijkheid meer op het gevoel (het hart). Juridisch is er echter geen verschil. Maar wat houdt dat nou precies in, die redelijkheid en billijkheid? En wanneer kan een regel worden gecorrigeerd op grond van de redelijkheid en billijkheid?

Omstandigheden

Op dit soort vragen ligt een echt juristenantwoord klaar: dat hangt af van de omstandigheden van het geval. Wat betreft het wijzigen of terzijde schuiven van een regel is de speelruimte wel beperkt. Alleen dan kunnen de redelijkheid en billijkheid inbreuk maken op wat uit de wet of een overeenkomst voortvloeit als het onverkort toepassen ervan onaanvaardbaar is. Het gaat er dus niet om of iets onredelijk