11 minute read
B3 De Vikingen
B3 De Vikingen zijn de geschiedenis ingegaan als woeste plunderaars. Dat De Vikingen beeld strookt echter niet helemaal met de waarheid. De Scandinavische landen zijn zelfs heel trots op hun Vikingverleden. Je kunt er prachtige musea bezoeken over de Vikingen.
Wie waren de Vikingen? Waarom zien wij de Vikingen als woeste plunderaars? Wat leert verder onderzoek ons?
± 800
Kaartnr(s).
± 1050
OPDRACHT 1
1
OPDRACHT 2 Wat weet je al over de Vikingen? Vanwaar heb je die informatie? Bespreek klassikaal en vergelijk het beeld dat je hebt met de inhoud van de les.
De Vikingen zijn Germanen uit het noorden
De Vikingen komen uit Scandinavië, de landen die vandaag Noorwegen, Zweden en Denemarken
heten. Tussen 800 en 1050 leven ze in een periode van grote bloei. De Vikingen bouwen
snelle, sterke en wendbare schepen waarmee ze niet alleen Europa afreizen, maar ook verdere gebieden. Ze verkennen, plunderen en veroveren grondgebied. Rond het jaar 1000 bereikt Leif Eriksson Amerika.
Bekijk de kaart op de volgende bladzijde. - Welke hedendaagse landen zijn in de 8e en 9e eeuw belangrijke Vikinggebieden?
- In welke gebieden zijn er Vikingen in de 10e en 11e eeuw? Bespreek klassikaal en vat kort samen.
- Omcirkel het juiste antwoord.
De Vikingen leven in een maritieme / continentale ruimte.
Bron 1 Restanten van Skuldelev 2 Bron 2 Reconstructie van het schip
OPDRACHT 3
© Vikingschipmuseum in Roskilde © BELGA / AFP
Skuldelev 2 is een van de vijf Skuldelevschepen die in 1962 worden opgegraven in de baai van
Roskilde. De Skuldelevschepen worden daar rond het jaar 1070 tot zinken gebracht om de kust te verdedigen tegen invallen vanuit zee. Skuldelev 2 is een eiken langschip: een oorlogsschip van 30 m lang en 3,8 m breed, met een diepgang van slechts 1 m. Het schip bood plaats aan een grote bemanning van ongeveer 65 personen, waaronder 60 roeiers. Dankzij het grote zeil van ca. 112 m² kon het topsnelheden behalen van 20 knopen (36 km/u). Een langschip werd dikwijls versierd met een slangenkop of een draak. Daarom wordt het ook drakar genoemd. De restanten van de Skuldelevschepen staan tentoongesteld in het Vikingschipmuseum in Roskilde in Denemarken. Het hout kreeg een speciale behandeling zodat het goed zou bewaren en werd op een metalen skelet gemonteerd. Tussen 2000 en 2004 bouwt het Vikingschipmuseum een reconstructie van het schip.
- ‘Zowel bron 1 als bron 2 is een bewerkte bron.’ Juist of fout? Motiveer je antwoord.
- Welke voordelen biedt het langschip nog als je oorlog wilt voeren?
- Waarom versieren de Vikingen de langschepen met slangenkoppen of draken, denk je?
2
OPDRACHT 4
Het tijdperk van de Vikingen start in veel geschiedenisboeken met de plundering van het klooster
op Lindisfarne in 793 n.C. In de daaropvolgende eeuwen zullen de Vikingen nog honderden andere plaatsen aanvallen en plunderen, zelfs grote steden zoals Parijs, Aken en Constantinopel. De Vikingen willen vooral zilver en slaven buitmaken. Aangezien ze zelf nauwelijks schriftelijke bronnen hebben nagelaten, kennen we de geschiedenis van de Vikingen vooral door de
getuigenissen van hun slachtoffers, meestal geestelijken, die over de aanvallen vertellen.
Bron 1
Nooit eerder heeft zich zo’n verschrikking voorgedaan in Brittannië als we nu hebben ondergaan van een heidens ras, en niemand hield voor mogelijk dat zo’n inval vanaf zee gedaan kon worden.
Alcuinus van York, leraar aan het hof van Karel de Grote, schrijft in 793 over de aanval op het
klooster van Lindisfarne, een eilandje voor de kust van Noordoost-Engeland.
Bron 2
In 793 n.C. (…) veroorzaakten de aangrijpende aanvallen van heidense mannen een betreurenswaardige ravage in de kerk van God op het Heilige Eiland, door verkrachting en slachting.
Uit: De Angelsaksische kroniek, 9e eeuw
Oorspronkelijk samengesteld op bevel van de Angelsaksische koning Alfred de Grote, in ongeveer 890 n.C. en aangevuld door generaties anonieme schrijvers tot in het midden van de 12e eeuw. Alfred de Grote staat bekend voor de verdediging van Zuid-Engeland tegen de invallen van de Vikingen.
- Waar ligt Lindisfarne?
- Waarom zijn afgelegen kloosters en abdijen dikwijls het doelwit van de Vikingen, denk je?
- Welke woorden vallen je op wanneer de Vikingen of hun acties beschreven worden?
Onderstreep ze in de bronnen.
Bespreek klassikaal wat die woorden betekenen en welk gevoel ze bij jou oproepen.
- Hoe worden de invallers in beide bronnen genoemd?
- Vanuit welk standpunt zijn de twee bronnen geschreven?
- Bevestigen de bronnen elkaar inhoudelijk? Welke bron gebruikt de scherpste bewoording?
- Heb je hier een mogelijke verklaring voor?
OPDRACHT 5
Het beeld van de plunderende Vikingen wordt versterkt in de 19e eeuw.
Bron 1 Les barques des Normands Bron 2 Vikinghelm
© imageselect
Vikinghelm, Museum voor Culturele Geschiedenis van de Universiteit, Oslo
Tekening ‘Les barques des Normands’, getekend door Alphonse de Neuville en gepubliceerd in ‘l’Histoire de France’ geschreven in 1872 door François Guizot, een Franse historicus en politicus De tekening illustreert de belegeringen van Parijs door de Noormannen in 845 en in 885. De
Vikinghelm met hoornen en/of vleugels is een verzinsel dat uit de 19e eeuw stamt.
- Uit welke tijd komen de bronnen?
- Welke functie heeft de tekening?
- Welk detail klopt er niet op de tekening?
- In welke historische context is bron 1 ontstaan, of met andere woorden: wat is het doel en het doelpubliek van de tekening?
- Waarom is het dus niet onlogisch dat in dit boek de Vikingen op die manier worden afgebeeld?
- Omcirkel het juiste antwoord. Heeft de standplaatsgebondenheid van de auteur invloed op de historische beeldvorming? Ja / nee
3
OPDRACHT 6
De Vikingen zijn veel meer dan woeste plunderaars
Niet alle Vikingen gaan op plundertocht. Veel Vikingen komen zelfs nooit buiten Scandinavië,
andere reizen enkel voor de handel. Archeologische vondsten geven meer informatie over hun samenleving. Er worden bijvoorbeeld scheepsgraven ontdekt met grafgiften die de rijke cultuur
en het vakmanschap van de Vikingen illustreren. We weten intussen dat de Vikingen ook heel wat steden hebben gesticht. Opgravingen daar tonen aan dat ze erg succesvolle handelaars zijn met contacten tot in Constantinopel, Arabië en Rusland. Recente wetenschappelijke technieken zoals DNA-onderzoek geven ons nog meer details.
Bron 1 Dierenkoppijler
Dierenkoppijler, houtsnijwerk, versierd met zilveren spijkers, uit het begin van de 9e eeuw, ca. 50 cm hoog, Museum voor Culturele Geschiedenis van de Universiteit, Oslo
Dit is een van de opmerkelijke vondsten uit het Osebergschip dat in 1904 in een grote grafheuvel in de provincie Vestfold (Noorwegen) wordt gevonden. In het scheepsgraf worden in 834 twee vrouwen begraven. Het grote aantal grafgiften wijst erop dat het belangrijke personen zijn. Het graf bevat unieke vondsten zoals een volledige houten kar, kledingstukken en vijf prachtige dierenkoppijlers.
Bronzen weegschaal met zeven versierde loden gewichten
De weegschaal is gevonden in een scheepsgraf, ontdekt in 1882 in Kiloran Bay, in Schotland. Het Vikinggraf dateert van ca. 900. De man werd op zijn zijde begraven met de weegschaal tussen zijn hoofd en zijn knieën. Vlakbij liggen ook wapens en gereedschappen. In totaal zijn er zo al tientallen weegschalen gevonden. De Vikingen gebruikten ze om zilver en soms goud te wegen om de waarde ervan te bepalen.
- Waar worden de voorwerpen gevonden?
- Niet alle Vikingen zijn krijgers. Welke andere beroepen kun je uit de bronnen afleiden?
- Misschien is de handelaar uit bron 2 ook een krijger. Waarom?
© National Museums Scotland
OPDRACHT 7
Bron Reconstructietekening van een graf
© By Þórhallur Þráinsson © Neil Price
Reconstructietekening door Neil Price, een Britse archeoloog en professor aan de universiteit van Uppsala in Zweden
Dit graf van een Vikingstrijder wordt in 1878 gevonden in Birka, in de buurt van Stockholm. Het bevat wapens, twee geofferde paarden en een bordspel om strijdtactieken te leren. In 2017 bewijst botonderzoek dat het lichaam van een vrouw is, een Vikingstrijdster dus.
- Omcirkel. Welke soort bron is de reconstructietekening?
TIP Raadpleeg de woordenlijst.
Primaire bron – secundaire bron
Historische bron – historisch werk
- Welke wapens herken je op de tekening?
- Meer dan een eeuw lang is men ervan uitgegaan dat dit het graf van een man is. Hoe komt dat?
OPDRACHT 8
Bron
Het internationale team met wetenschappers uit 14 landen bracht met de nieuwste technieken het volledige genoom - het geheel aan genetische informatie - in kaart van 442 skeletten uit Vikinggraven. (...) ‘We hebben ontdekt dat de Vikingen wat hun genetische afkomst betreft, niet uitsluitend Scandinaviërs waren, aangezien we genetische invloeden in hun DNA hebben gevonden vanuit Zuid-Europa en Azië die nog nooit eerder overwogen waren’, zei eerste medeauteur professor Maartin Sikora van de Københavns Universitet. (...) Ons onderzoek haalt zelfs het moderne beeld onderuit van de Viking met blond haar, aangezien veel Vikingen bruin haar hadden en beïnvloed waren door de genetische instroom van buiten Scandinavië.’
Uit: Luc De Roy, ‘Vikingen waren niet allemaal Scandinaviërs blijkt uit grootste DNA-onderzoek op skeletten ooit’, vrt nieuws, 20 september 2020
Welk stereotiep beeld over de Vikingen wordt in dat onderzoek tegengesproken?
De les geeft geen volledig overzicht van onze hedendaagse kennis over de Vikingen. Noteer hier twee historische vragen die onbeantwoord bleven.
- Kijk nu terug naar je antwoorden op de vraag bij de eerste opdracht. Is het beeld dat je had een voorbeeld van stereotypering? Raadpleeg de woordenlijst en leg uit.
- Stereotypering is een historische redeneerwijze. Voeg die toe op het schema van historisch denken op de uitvouwbare tijdlijn.
OPDRACHT 9
OPDRACHT 10
Het Frankische Rijk betaalt aan de Vikingen grote sommen zilver en goud om de aanvallen te stoppen. In 911 staat koning Karel de Eenvoudige zelfs een heel stuk van zijn grondgebied aan de monding van de Seine af aan Vikingaanvoerder Rollo. Rollo zou in ruil nieuwe invallen via de Seine verhinderen. Niet onbelangrijk, want ook Parijs ligt aan de Seine. Dat land van de Noormannen (dat is een andere naam voor de Vikingen) kennen we vandaag als Normandië. Via de Wolga en de Dnjepr dringen de Vikingen in de loop van de 9e eeuw ook ver door naar
het oosten. Ze stichten er het Rijk van Kiev. De lokale bevolking
noemt hen ‘Roes’, een woord dat vermoedelijk van het Oudnoorse woord voor ‘roeiers’ is afgeleid. De Roes geven hun naam aan Rusland. De Russen zelf willen tot vandaag weinig weten over hun Vikingverleden. Zij vinden dat dat hun volk oneer aandoet.
Zelfs in de Hagia Sophia, de Byzantijnse kathedraal in
Constantinopel, hebben Vikingen sporen achtergelaten. Onderaan op de foto zie je runentekens die in het marmer zijn gekrast. De inscriptie is niet helemaal ontcijferd maar bevat zeker de naam Halfdan.
Wat je na deze les moet kennen en kunnen:
KENNEN
1 de begrippen ‘maritieme ruimte’,
‘continentale ruimte’ en ‘handel’ uitleggen 2 de begrippen ‘getuigenis’,
‘reconstructie’, ‘scheepsgraf’, grafgift, ‘stereotiep’ en
‘stereotypering’ uitleggen 3 de Vikingen in de ruimte en de tijd situeren 4 drie voordelen van de constructie van een Vikingschip geven 5 twee redenen geven waarom de
Vikingen de geschiedenis ingingen als woeste plunderaars 6 vier voorbeelden geven van archeologische vondsten die dat beeld bijstellen
Een aantal onderdeeltjes van ‘kennen’ en ‘kunnen’ kun je op diddit verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kent of kunt, zet je daar een kruisje voor.
