Onderzoek: een beeld van de

Onderzoek: een beeld van de middeleeuwen

In de vroegmoderne tijd kijken Italiaanse geleerden neer op de middeleeuwen. Ze bewonderen de klassieke oudheid en beschouwen de duizend jaar geschiedenis tussen hun tijd en het einde van de klassieke oudheid als een cultureel dieptepunt: een donkere periode. In de 19e eeuw ontwikkelt zich naast het negatieve beeld, ook een positieve waardering voor de middeleeuwen. Men denkt dan met heimwee terug aan de middeleeuwse ongerepte natuur, ridderlijkheid, godsdienstigheid, moed, trouw en sociale orde. Hedendaagse historici verwerpen zowel het negatieve als het positieve beeld van de middeleeuwen.

Kaartnr(s).

Hoe kijken we vandaag naar de middeleeuwen?

Naam: Klas: Nr.: Score:

± 3500 v.C.

PREHISTORIE OUDE NABIJE OOSTEN

± 800 v.C.

KLASSIEKE OUDHEID

± 500

MIDDELEEUWEN

OPDRACHT 1 Lees de inleiding. Welk beeld (positief of negatief) heeft men in deze periodes van de middeleeuwen? Leg uit.

vroegmoderne tijd: moderne tijd:

± 1450 ± 1750± 1945

HEDENDAAGSE TIJD MODERNE TIJD VROEGMODERNE TIJD

OPDRACHT 2 Situeer de historische vraag die we in deze les onderzoeken, in het referentiekader.

OPDRACHT 3 Welke soort historische vraag is het? Kruis aan.

Over het verleden Over de totstandkoming van historische kennis

Over de relatie heden-verleden Over historische beeldvorming

OPDRACHT 4

Dit zijn de bronnen waarmee je in deze onderzoeksles zult werken.

- Bekijk ze en lees de teksten. - Probeer al te achterhalen wat ze vertellen over het hedendaagse beeld van de middeleeuwen: markeer wat je daarover opvalt.

Bron 1

mid∙del∙eeuws (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) 1 (als) van, uit de middeleeuwen 2 heel erg ouderwets, achterlijk

De middeleeuwen: een donkere periode waarin geweld regeert en mannen de samenleving

domineren. Vrouwen komen er amper aan te pas, zo luidt het cliché. Dit boek brengt een

ander verhaal. ‘Wijven’, het middeleeuwse woord voor vrouwen, zijn het hoofdpersonage. In

de Lage Landen hadden vrouwen veel rechten die ze gebruikten om handel te drijven, hun

mening te verkondigen en hun wil door te drukken. ‘Wijvenwereld’ hangt een verrassend beeld op van de late middeleeuwen, de periode tussen 1250 en 1550.

Uit: Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, onlinewoordenboek

Bron 2

Uit: Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameilieure, Wijvenwereld, 2019

De drie auteurs zijn verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Ze vinden dat hedendaagse historici te weinig aandacht hebben voor het gewone leven en meer bepaald voor dat van de vrouw in de middeleeuwen. Deze bron is een stukje uit de tekst op de achterkant van het boek.

Bron 3a

© Warner Bros. Interactive Entertainment, Monolith Productions, IUGO

Middle-earth – Shadow of War, 2017, game

In de productinformatie kun je lezen dat het een actiespel is waarin spelers een nieuwe

krachtring smeden, vestingen veroveren

in grootschalige gevechten en Mordor overheersen met hun eigen persoonlijke orkleger. Bron 3b

© Warner Bros. Interactive Entertainment, Monolith Productions, IUGO

Assassins’s Creed Valhalla, 2020, game

In de productinformatie kun je lezen dat je in de rol kruipt van Eivor, een dappere Viking in een dynamische en prachtige open wereld die zich afspeelt in de duistere middeleeuwen van Engeland.

De kathedraal Notre-Dame in Parijs, gebouwd tussen 1163 en 1345

Op 15 april 2019 woedt er een hevige brand waardoor het dak en de centrale torenspits instorten. Iedereen is het erover eens dat de kathedraal heropgebouwd moet worden, maar over hoe dat moet gebeuren, lopen de meningen uiteen. De Franse president Emmanuel Macron denkt erover om de kathedraal een 21e-eeuwse renovatie te geven. Anderen vinden dat de Notre-Dame in haar oorspronkelijke staat moet worden hersteld. Maar welke oorspronkelijke staat dan? Hoort de 19e-eeuwse torenspits daar bijvoorbeeld ook bij? Of de kathedraal haar middeleeuwse kleurenpracht moet terugkrijgen, wordt nauwelijks besproken. Blijkbaar houden we meer van de witte gevels met witte beelden. Op 9 juli 2020 is de knoop doorgehakt: de kathedraal zal volgens de laatste bekende staat worden heropgebouwd, zonder verf en met de 19e-eeuwse torenspits dus.

Bron 4b

De torenspits van architect Eugène Viollet-le-Duc op de NotreDame in Parijs, ingehuldigd in 1859

De torenspits komt er ter vervanging van de originele die op het einde van de 18e eeuw op instorten staat, en tussen 1786 en 1792 uit voorzorg wordt afgebroken. De 19e-eeuwse ‘renovaties’ van historische gebouwen krijgen in de hedendaagse tijd veel kritiek van specialisten (archeologen en historici) omdat ze de originele ontwerpen niet hebben nagevolgd.

Bron 4c

Grez productions, reconstructie-tekening van de kathedraal Notre-Dame in Parijs, ca. 1550

Grez productions is gespecialiseerd in architecturale 3D-reconstructies van historische sites. Het beeld komt uit de documentaire: Paris au Moyen Âge. In de middeleeuwen ziet de kathedraal er inderdaad heel kleurrijk uit. De exacte kleuren zijn niet precies bekend.

OPDRACHT 5 - Heb je al boeken gelezen, films gezien of games gespeeld die zich volgens jou afspelen in de middeleeuwen? Waarover gingen ze? Welke elementen doen je aan de middeleeuwen denken?

- Heel wat films, boeken en games spelen zich af in de middeleeuwen. Wat kun je daaruit afleiden?

- Denk je dat je leraar geschiedenis daar blij om is? Waarom (niet)?

- Films, games en boeken krijgen een genre toegewezen, bijvoorbeeld ‘historisch’ of ‘fantasy’.

In de praktijk lopen die twee genres door elkaar. Waar kun je de games uit bron 2 plaatsen?

Verbind.

- Welk beeld van de middeleeuwen schetst de productbeschrijving van ‘Assassin's Creed

Valhalla’?

- Waarom doen de spelmakers dat, denk je?

- Zoek in de bronnen nog twee andere voorbeelden die aantonen dat het negatieve beeld van de middeleeuwen tot vandaag doorleeft.

- Welke bronnen zijn bruikbaar om het beeld dat hedendaagse wetenschappers neerzetten van de middeleeuwen, te analyseren?

- Welke kritiek geven de auteurs van ‘Wijvenwereld’ op hun collega-historici?

Middle-earth – Shadow of War

Assassin’s Creed Valhalla Fantasie Fantasie met middeleeuwse elementen Historisch Historisch met fantasie

OPDRACHT 6

- Waarom geven hedendaagse specialisten kritiek op 19e-eeuwse renovaties van historische gebouwen?

- Toch doen we dat vandaag ook niet altijd. Bespreek het voorbeeld van de Notre-Dame.

- Onze standplaatsgebondenheid beïnvloedt onze historische beeldvorming. Leg uit.

Hoe kijken we vandaag naar de middeleeuwen? Onderstreep de juiste antwoorden en vul aan.

BESLUIT

In de hedendaagse populaire cultuur zijn de middeleeuwen populair / onpopulair. Maar het negatieve / positieve beeld leeft nog sterk door (bijvoorbeeld:

Het is belangrijk dat je kritisch kijkt want populaire media bekommeren zich altijd / niet altijd

even erg om de historische betrouwbaarheid.

Hedendaagse wetenschappers proberen een betrouwbaar beeld van de middeleeuwen te geven. • Historische gebouwen worden • Onderzoekers gaan onwetenschappelijk / wetenschappelijk te werk.

Dat lukt helemaal / niet helemaal. Bijvoorbeeld: • De middeleeuwse kerken en kathedralen zijn beschilderd / onbeschilderd. • Onderzoekers besteden veel / weinig aandacht aan het leven van gewone mensen.

Wat je na dit onderzoek moet kunnen:

KUNNEN

1 verschillende soorten historische vragen onderscheiden 2 de bruikbaarheid van een bron beoordelen in functie van een historische vraag 3 informatie uit bronnen afleiden 4 aan de hand van opdrachten historische beeldvorming evalueren 5 historische bronnen vergelijken 6 een kritische houding t.o.v. populaire geschiedenis aannemen 7 aan de hand van het voorbeeld van de restauratie van de

Notre-Dame de invloed van onze standplaatsgebondenheid op historische beeldvorming analyseren 8 historische beeldvorming aanvullen na kritische analyse van bronnen

Een aantal onderdeeltjes van ‘kunnen’ kun je op diddit verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kunt, zet je daar een kruisje voor.