Onderzoek: beeldvorming over de Guldensporenslag

We verwijzen vaak naar het verleden vanuit bijvoorbeeld een gevoel van nationale trots. Soms gebruiken we historische gebeurtenissen om aan te tonen dat we gelijk hebben. Dat gebeurt ook met de Guldensporenslag. Welke

betekenissen geeft men vanaf de 19e eeuw aan die veldslag en zijn die betekenissen correct? Waarom doet men dat? Welk beeld vormt men van dat verleden?

± 3500 v.C.

PREHISTORIE OUDE NABIJE OOSTEN

± 800 v.C. ± 500 ± 1450 ± 1750 ± 1945

KLASSIEKE OUDHEID MIDDELEEUWEN

1302 Guldensporenslag HEDENDAAGSE TIJD

MODERNE TIJD VROEGMODERNE TIJD

emancipatie:

het ijveren voor gelijke rechten en gelijkheid in een maatschappij 140

Vele landen gebruiken geschiedenis om hun identiteit te bepalen. Ook België en Vlaanderen doen dat met het

verhaal van de Guldensporenslag. In de 19e eeuw krijgt de jonge Belgische staat (ontstaan in 1830) af te rekenen met een dreigende Franse buur: de Fransen willen België onder controle krijgen. De schrijver Hendrik Conscience gebruikt in zijn boek ‘De Leeuw van Vlaanderen’ de feiten uit 1302 om aan te tonen dat onze gewesten in het verleden met succes de Fransen bestrijden. Het boek van Conscience wordt echter door vele Vlamingen anders geïnterpreteerd. De Belgische Nederlandstaligen, die men vanaf de 19e eeuw ‘Vlamingen’ noemt, worden namelijk gediscrimineerd. De Franstalige burgerij heeft de macht in België. Het boek van Conscience en de Guldensporenslag geven de Vlamingen moed om die discriminatie aan te pakken. Conscience en zijn vrienden willen meer taalrechten voor de Nederlandstaligen in België. Later wordt de veldslag een symbool voor de emancipatie van de Nederlandstaligen in een door Franstaligen beheerst België. Iedereen bekijkt de Guldensporenslag vanuit zijn eigen standpunt en schept zo zijn eigen mythes. OPDRACHT Bestudeer de volgende bronnen. In elke bron zie je hoe een schilder, schrijver of tekenaar zijn beeld van de Guldensporenslag geeft. • Welke beelden zijn dat? • Geef telkens een kritische beoordeling van die beelden. • Hoe verschillen die beelden van elkaar? ONDERZOEK BeelDvorming over De gulDensporenslag © VAN IN

Schilderij van de Antwerpse kunstenaar Nicaise de Keyser (1813-1887), 5 x 6 m. Het origineel is vernietigd door een bombardement tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit is een kleinere kopie van Hendrik De Pondt (Stedelijke musea Kortrijk, olieverf op doek, afmetingen: 76,5 x 105,5 cm). Nicaise stelt het schilderij tentoon tijdens het salon van Brussel in 1836. Op het doek zie je hoe de Franse legeraanvoerder wordt gedood. De Fransen gebruikten een goed middel om zich alles te bezorgen en zich tezelfdertijd bij de Vlamingen hatelijk te maken. Elk ogenblik vertrokken er grote benden soldeniers uit de verschansing, om het land af te lopen en alles te roven, te plunderen of te vernielen. Die boze krijgsknechten hadden de bedoeling van hun veldheer Robrecht d’Artois ten volle begrepen; om ze uit te voeren, begingen zij de gruwelijkste misdaden welke men in de oorlog plegen kan. Ten teken van verwoesting, waarmee zij het land van Vlaanderen bedreigden, hadden zij allemaal kleine bezems aan hun speren gehangen; daarmee wilden ze te kennen geven, dat zij kwamen om Vlaanderen te keren [schoon te vegen] en te zuiveren. Inderdaad, zij verzuimden niets om dat voornemen te volbrengen; na weinige dagen stond er in het ganse zuidelijke gedeelte van het land geen enkel huis, niet één kerk, of slot, of klooster, ja zelfs geen boom meer recht ...

Uit: Hendrik Conscience, De Leeuw van Vlaanderen, 1838

• Zoek de betekenis van moeilijke woorden op als dat

nodig is om de tekst te begrijpen.

• Is het boek voor of na het schilderij van Nicaise De

Keyser geschreven?

• Is Conscience voor of tegen de Vlamingen? (Bekijk de

inleidende tekst.)

• Vergelijk met de tekst van de Gentse monnik (zie les

E2). Lees de tekst van Conscience. Gebruik de QR-code voor een hedendaagse hertaling. Welk beeld geven ze beide van de Fransen?

HEDENDAAGSE HERTALING

• Beschrijf de afbeelding in enkele zinnen

in je eigen woorden. Let daarbij op de emoties en de gezichtsuitdrukkingen.

• Zie je zaken op het schilderij die

historisch fout zijn? C Koning Albert richt zich tot de Vlamingen

Prentbriefkaart, augustus 1914

Eonze gewesten in De miDDeleeuwen 141

Aan mijn volk! Ween niet mijn volk, mijn trouwen. Ween niet Uw Koning leeft! Ik weet dat God ons eenmaal Ons Vlaanderen Wedergeeft. Al is het thans vermorzeld, Vertrapt, verscheurd, vernield. De Vlaamsche Leeuw is levend Met leeuwenkracht bezield Houdt moed, mijn trouwe natie en nooit de plicht verzaakt! Eens zal verlossing komen. Ook uw Koninginne waakt!

Voor de ‘Walen’ verwijst de koning naar een ander historisch verhaal: het verzet van de 600 Franchimontezen in de 15e eeuw in Luik tegen Karel de Stoute. • Waarom gebruikt koning Albert de Vlaamse geschiedenis en de Guldensporenslag? • Wat overkomt er België (en een groot deel van Europa) in augustus 1914? © VAN IN

In 1949-1950 verschijnt ‘De Leeuw van Vlaanderen’ van Bob De Moor in het stripweekblad Kuifje. Zijn verhaal is gebaseerd op het werk van Conscience. Het hoogtepunt van zijn verhaal is de Guldensporenslag.

ONDERZOEK BeelDvorming over De gulDensporenslag © VAN IN

In 1995 verschijnt de ‘Kroniek der Guldensporenslag’ van Ronny Matton en Christian Verhaeghe. In vier delen vertellen ze het verhaal van de Franse koning Filips de Schone die in zijn nachtmerries ziet wat er met zijn leger zal gebeuren in 1302.

• Noteer in één zin de boodschap van De Moor.

• • 143E onze gewesten in De miDDeleeuwen Noteer in één zin de boodschap van Matton en Verhaeghe. Matton en Verhaeghe geven een ander beeld van de Vlamingen dan De Moor. Argumenteer. KUNNEN 1 historische vragen beantwoorden 2 informatie uit bronnen afleiden 3 bronnen vergelijken 4 kunnen uitleggen waarom mensen naar het verleden verwijzen 5 kunnen aantonen hoe mythes ons beeld van het verleden beïnvloeden © VAN IN