Les 7 Ruimte in verhalen

1

Je vergelijkt hoe verhaalelementen in verschillende bewerkingen (in een andere tijd, in een ander genre) aan bod komen

Je weet welke rollen de ruimte in een verhaal kan spelen

2

de plaatSen in een verHaal 1 Bekijk deze afbeeldingen. Over welk verhaal gaat het volgens jou? 2 Je leraar laat je de trailer van een moderne bewerking van dit verhaal zien. a Geef drie gelijkenissen met het originele verhaal en twee verschillen. gelijkenissen verschillen b Zou je de film willen zien? Geef twee redenen waarom (niet). 3 Ook de film Passengers heeft heel wat gelijkenissen met het verhaal van Robinson Crusoe. a Je leraar laat je de trailer zien. Probeer tijdens het kijken zo veel mogelijk gelijkenissen met de film te verzamelen.

Je analyseert het ruimtegebruik in filmtrailers 3 1 © VAN IN

b Stel samen met je buur een lijst op van vier gelijkenissen.

Het schip van Robinson Crusoe is een ruimteschip in Passengers.

c Welk genre is Passengers volgens jou? d Waarom is de plaats waar het verhaal zich afspeelt in beide verhalen belangrijk?

De plaats waar een verhaal zich afspeelt, noemen we de ruimte. Die vormt het decor waartegen de gebeurtenissen zich afspelen. Je hebt in de vorige opdracht gemerkt dat de plaats ook belangrijk kan zijn in de spanningsopbouw van het verhaal.

onthouden

4 Wat voegt de ruimte in deze gevallen toe aan het verhaal? 1 karakterisering van een personage 2 sfeerschepping 3 geografische plaats

De begrafenis van de beminde overledene vindt plaats in de regen. De klokkenluider van de Notre Dame speelt zich af in Parijs. Een vampier slaapt overdag in een kist.

tOepaSSen Op rOmanfragmenten 1 Op de volgende pagina’s vind je vijf boekcovers terug. a Bekijk ze aandachtig en voorspel wat er in het verhaal zal gebeuren. b Welke ruimte-elementen vind je terug? Vind je voorbeelden van geografische ruimte, sfeerschepping of karakterisering?

a De ruimte schept een bepaalde sfeer en weerspiegelt de gebeurtenissen, hierdoor komt er spanning of emotie in het verhaal. b Door de ruimte waar het verhaal zich afspeelt, krijgt de lezer of kijker een beter beeld van wie het personage is. c Het is de concrete plek waar het verhaal zich afspeelt. 15.8 2 15.8 © VAN IN

beschrijving cover

Ter afronding van haar opvoeding wordt Ninnoc, de dochter van koning Marc van Cornwall, naar haar meter Euny gestuurd. Euny is een ‘doran’, een wijze vrouw die over magische krachten beschikt. Juniper, zoals Ninnoc door Euny wordt genoemd, heeft het niet gemakkelijk. Het sobere en harde leven in het hutje ver van het kasteel valt haar zwaar. Euny is een strenge onderwijzeres, maar langzaamaan leert Juniper steeds meer over de MONICA FURLONG natuur en de geheimen van de magie. Na een jaar en een dag keert Juniper als een volleerde doran terug naar huis. Daar worden haar kennis en wijsheid al snel op de proef gesteld. Ze moet haar krachten meten met een echte heks, die het rijk van haar vader te gronde wil JUNIPER 12+ 14+ 16+ MONICA FURLONG JUNIPER

592610 vanin.be 2/05/19 11:21 bespreking ruimte-elementen

Atuatuca Tungrorum – het huidige Tongeren – in het jaar 190 na Christus. Terwijl de wrede en onpopulaire keizer Commodus in het verre Rome over het rijk heerst, broeit er in Atuatuca een opstand. De schippers zijn het beu om uitgebuit te worden door de machtige handelaars. Wanneer de jonge keukenbediende Freio getuige is van de brutale aanslag op een gezant van de keizer, LUC HANEGREEFS LUC HANEGREEFS worden hij en zijn vriendin Amma ongewild 12+ 14+ 16+ betrokken bij de samenzwering. Freio’s trouw aan zijn meester, de invloedrijke graanhandelaar Marcus Clodius Drousus, wordt op de proef gesteld. Zeker wanneer Freio meer ontdekt over de mysterieuze dood van zijn DE RING VAN COMMODUS 592610 vanin.be 1/05/19 10:46 beschrijving cover bespreking ruimte-elementen

Als de vijftienjarige Blenda midden in het semester op een nieuwe school komt, ziet ze meteen dat iedereen in de ban is van één persoon: Hedvig. Zelfs de rector gehoorzaamt het mooie blonde meisje blindelings. Blenda is nooit populair geweest en droomt ervan om net als Hedvig in de spotlights te staan. En ze is niet de enige. Lena-Stina haalt goede cijfers, maar heeft geen plezier in het leven. En Penny verandert telkens in een kopie van anderen, ze MARIA NYGREN is allang vergeten wie ze zelf is. Voor een project bestuderen de drie meisjes hoe Hitler aan de macht kwam. Ze bedenken een geniaal plan waarmee ze Hedvig van haar troon kunnen stoten. Maar al snel stijgt de macht een van hen naar het hoofd … 12+ 14+ 16+ HET VIERDE RIJK MARIA NYGREN

592611 vanin.be 1/05/19 11:29 beschrijving cover bespreking ruimte-elementen

Frieda Klein is psychoanalytica. Ze leeft een strak georganiseerd leven, gericht op het helpen van anderen. Haar patiënten, familie en vrienden kunnen altijd op haar rekenen. De onrust in haar hoofd probeert ze te verdrijven met lange nachtelijke wandelingen door haar geliefde Londen. Frieda is ervan overtuigd dat wat zich in het hoofd van haar patiënten afspeelt, controleerbaar is. Een van haar patiënten vertelt haar dat hij ervan NICCI FRENCH droomt een kind te hebben, met rood haar en sproeten. Kort daarna verdwijnt een jongetje dat aan die omschrijving voldoet en wordt Frieda geconfronteerd met de onbeheersbare werkelijkheid die zij altijd angstvallig buiten de deur heeft kunnen houden. Kan Frieda’s kennis van de menselijke geest de recherche helpen om het jongetje te vinden? 12+ 14+ 16+ BLAUWE MAANDAG

NICCI FRENCH BLAUWE MAANDAG

beschrijving cover bespreking ruimte-elementen © VAN IN

beschrijving cover

bespreking ruimte-elementen 2 Je leraar laat je het verhaal Tussenstop van Tom Thys horen. Je kunt het hier volgen. a Duid tijdens het luisteren alle ruimte-elementen aan. b Overloop in duo wat jullie aangeduid hebben. c Verbind deze elementen aan de termen geografische ruimte, sfeerschepping en karakterisering. geografische ruimte sfeerschepping karakterisering 15.8 © VAN IN

Tussenstop

1

10 15 20 25 30 35 40

Mary kreeg het langzaam op haar zenuwen. Ze had barstende hoofdpijn gekregen van de hitte en de kinderen waren aan het kibbelen op de achterbank. Joshua was elf en maakte er een sport van om zijn twee jaar jongere zusje altijd en overal te jennen. ‘Voor de laatste keer, hou op met ruziën!’ Mary schrok van haar eigen stem die kennelijk effect had, want de kinderen zwegen onmiddellijk. Ze waren het niet gewoon om zo lang stil te moeten zitten. En er was nog geen beterschap in zicht, want de weg naar Brisbane was nog minstens tweehonderd kilometer. Tweehonderd kilometer zonder airco, met als decor een eindeloze, dorre vlakte en een bloedhete zon die hoog aan de hemel stond. De weerman had voorspeld dat dit weleens de warmste en droogste Australische zomer in jaren kon worden. ‘Zijn we er bijna?’ zeurde Sheila. Mary wiste zweet van haar voorhoofd en zuchtte. Sheila drong niet langer aan. Eindelijk, stilte. Net zoals vorige zomer zouden ze enkele weken van hun vakantie doorbrengen aan de kust. Mary hunkerde al naar het koele water van de oceaan. ‘Whoa, cool!’ zei Joshua, na een stilte die amper enkele kilometers geduurd had. Hij stak zijn hoofd tussen de twee passagiersstoelen en wees opgewonden naar buiten. Ook Mary zag het: een zilverkleurige glijbaan, kronkelend als een python. Ze kon zich niet herinneren dat die er vorig jaar al stond. Het was trouwens geen logische plaats voor een glijbaan, middenin een niemandsland waar nauwelijks mensen passeerden. ‘Toe mama, kunnen we even stoppen? Ik wil in die glijbaan. Toe, één keertje maar.’ Nog voor Mary iets kon zeggen kreeg Joshua versterking van zijn zusje. ‘Ja mama, één keertje. Toe.’ ‘Het is al goed. Eén keertje en dan weer de wagen in. We hebben nog een flink stuk voor de boeg.’ Mary minderde vaart om haar wagen aan de kant te parkeren. Ze dacht dat een korte tussenstop de kinderen wat rustiger zou maken. Dat hoopte ze alleszins. Joshua opende het portier en sprong uit de wagen. Sheila volgde in zijn voetsporen. Ze struikelde bijna over haar eigen voeten van enthousiasme. ‘Om ter eerst’, schaterde Joshua. ‘Wees voorzichtig!’ schreeuwde Mary hen na. Terwijl de kinderen naar de glijbaan renden, dronk ze gulzig van een flesje water dat al lauw geworden was. Op dit moment kon ze wel een moord begaan voor een ijsje. Haar mond plakte. Er was geen zuchtje wind en elke beweging die ze maakte voelde als een inspanning. Met lome passen slenterde ze in de richting van de glijbaan die zich middenin een korenveld bevond. Het gevaarte doemde op uit de vlasblonde stengels en contrasteerde fel met de heldere lucht. Zonnestralen weerkaatsten op de zilveren buis. ‘Voorzichtig’, riep ze nogmaals toen Joshua de stalen trappen al aan het beklimmen was. Mary schatte dat de glijbaan bijna tien meter hoog was. Joshua was boven. Apetrots wuifde hij naar zijn moeder om vervolgens met een luid ‘jiiihaaa’ in de buis te verdwijnen. ‘Wacht op mij’, gilde Sheila, maar hij was al weg. Joshua’s overwinningskreet was al weggestorven toen zijn zusje halverwege de trappen stond. ‘Ik kom eraan’, juichte ze uitgelaten. Op datzelfde moment weerklonk er een doffe klap in de glijbaan, gevolgd door een hels geschreeuw waarvan de nagalm rauw en onmenselijk klonk. Sheila proestte het uit, waarschijnlijk omdat ze dacht dat haar grote broer weer een grapje uithaalde, maar Mary had meteen door dat er iets niet pluis was. Ze vreesde dat haar zoon onderweg een been of een arm gebroken had, of erger nog, dat hij zijn hoofd had gestoten en daardoor buiten bewustzijn was geraakt. Ze rende naar de glijbaan. ‘JOSHUA!’ gilde ze. Er sprongen tranen in haar ogen, tranen van angst en wanhoop. Er kwam echter geen reactie en dat maakte haar alleen maar banger. Ze hapte naar lucht. Net wanneer ze zijn naam opnieuw 5 © VAN IN wilde roepen, hoorde ze een hol getrommel binnenin de glijbaan. Bop. Bop. Bop. Eerst klonk het ver weg, daarna zwol het geluid aan. BOP. Er was iets op weg naar beneden …

woord

hunkeren: uitkijken naar voor de boeg hebben: nog moeten doen

45

50 55 60

Mary keek naar binnen en was zodanig gechoqueerd door wat ze zag, dat ze achteruit deinsde. Ze viel achterover in het koren, met wijd opengesperde ogen en een schreeuw die bevroor in haar keel. Het voorwerp dat met hobbelende stoten uit de glijbaan kwam gedenderd, rolde recht in haar schoot. Het was Joshua’s hoofd, afgehakt, net onder de kin, met rafelige linten vlees waar enkele seconden geleden zijn hals nog zat. In een reflex duwde Mary het hoofd van haar zoon van zich af. Haar vingers zaten onder het bloed en trilden als een espenblad. Opnieuw trachtte ze te krijsen, maar ze huiverde zo hard dat haar stem brak. Via de spiegelingen binnenin de glijbaan zag Mary een netwerk van vlijmscherpe messen. Grote messen, kleine messen, gekartelde cirkels, zelfs minuscule scheermesjes, allemaal met elkaar verbonden als een propeller die de hele omtrek van de glijbaan besloeg. Hij draaide rond zonder ook maar enig geluid te produceren. Het was een duivels mechanisme, gemaakt om levens te verwoesten. Mary zocht haar zoon in het labyrint van reflecties, alsof ze nog enige hoop koesterde dat hij er levend uit zou komen, maar die hoop veranderde al snel in een nachtmerrie. Het lichaam dat eens haar zoon toebehoorde gleed in onherkenbare repen en brokken naar beneden, gevolgd door een rivier van bloed. De rode brij stroomde uit de zilveren buis en sijpelde over de rand op Mary’s benen. Ergens in het bloed dreef een vinger. Een kleine, onschuldige vinger. Mary durfde niet opzij te kijken, maar deed het toch. Joshua’s hoofd lag tussen het koren. Hij had één oog open waarmee hij haar hulpeloos aankeek. Het andere oog was gesloten, zijn gezicht verwrongen tot een masker van pijn. Ze kon het niet geloven. Heel even leek de wereld rondom haar te wankelen. Ze voelde zich duizelig en alles werd stil. Oorverdovend stil. Een kortstondig moment dat een eeuwigheid leek te duren. Tot ze de frêle stem van Sheila hoorde: ‘Ik kom eraan, mama!’ 3 Je leraar laat je kiezen uit vier mogelijkheden om creatief met dit verhaal aan de slag te gaan. ruimte in filmS In deze spreekopdracht passen jullie de theorie rond ruimte in verhalen toe op films. 1 Je leraar geeft je de titel van een film. Je bekijkt in duo de trailer. 2 Focus op de inhoud van het verhaal. a Wat verwacht je van de inhoud? Voorspel drie dingen die volgens jou zeker aan bod zullen komen in het verhaal. b Wil je de film gaan bekijken? Geef twee redenen waarom (niet). 3 © VAN IN woord

trillen als een espenblad: heel erg trillen (uitdrukking) minuscuul: heel klein de propeller: een draaiende luchtschroef, zoals bij vliegtuigen of een ventilator frêle: breekbaar, fijn, zacht

3 Pas de theorie van ruimte toe op dit verhaal. a Maak een overzicht van alle ruimte-elementen in de trailer.

b Verbind deze aan de termen geografische ruimte, sfeerschepping en karakterisering.

geografische ruimte sfeerschepping karakterisering 4 Breng al de informatie bijeen in een PowerPointpresentatie. Het eindresultaat moet voldoen aan volgende criteria: • Bespreek zowel de inhoud van de trailer (opdracht 2) als de ruimte-elementen (opdracht 3). • Houd de presentatie sober en overzichtelijk. • Voeg afbeeldingen toe om je bespreking te verduidelijken. • Houd de tekst bij de presentatie beperkt. Een overzicht van de kenmerken van een krachtige presentatie vind je in de Trajectwijzer. 5 Op / / breng je de presentatie voor de klas. Overloop de evaluatiematrix op de volgende pagina. 7.6 © VAN IN

evaluatiematrix

GOED VOLDOENDE ONVOLDOENDE

volledigheid en duidelijkheid Je bespreekt de inhoud van de trailer en de ruimte-elementen duidelijk: je informatie is volledig en correct. Je bespreekt de inhoud van de trailer en/of de ruimteelementen, maar je informatie is niet altijd even volledig uitgewerkt. Je werkt de inhoud van de trailer en de ruimte-elementen onvoldoende uit. De informatie is niet correct.

Je PowerPointpresentatie bevat niet te veel tekst. Alle tekens zijn goed leesbaar. Je maakt bovendien geen storende taalfouten. Sommige slides bevatten te veel tekst en/of sommige delen zijn minder leesbaar. Je maakt geen storende taalfouten. Je PowerPointpresentatie bevat te veel tekst en/of sommige delen zijn minder leesbaar. Je maakt bovendien (te veel) storende taalfouten.

gepastheid De afbeeldingen die je kiest, sluiten zeer goed aan bij de inhoud. De afbeeldingen passen bij de inhoud, maar de link is soms onvoldoende duidelijk. De afbeeldingen ontbreken of staan volledig los van de inhoud.

correctheid en aantrekkelijkheid Je praat vlot en gebruikt gedurende de hele presentatie standaardtaal. Je praat vlot maar je presentatie bevat dialectwoorden, tussentaal, en/of uitspraakfouten.

Je presentatie bevat te veel tussentaal, uitspraakfouten en/ of dialectwoorden. Die leiden de aandacht te veel af van de boodschap. Aanvullende vragen: • Zou je naar de film gaan op basis van deze presentatie? Geef twee redenen waarom je dit (niet) zou doen. –• Geef twee sterke punten van deze presentatie. ––• Noteer één concreet aandachtspunt voor de volgende spreekoefening. –© VAN IN