Les 33 Poëzie en zakelijke teksten

1

Je maakt kennis met verschillende soorten zakelijke teksten

2

zaKelijKe teKSten en Hun dOelpublieK

Te veel dronken jongeren

Veel jongeren komen door te veel alcohol in het ziekenhuis terecht. Vorig jaar moesten 2.234 dronken tieners naar de dienst spoedgevallen. Daar waren 116 kinderen bij die amper 12 of 13 jaar waren. Alcohol is een gevaarlijke drug. Zeker voor jongeren kan die erg schadelijk zijn. Misbruik kan leiden tot schade aan de hersenen. Toch belanden elke week meer dan 40 kinderen in het ziekenhuis door te veel alcohol. Dokters en ziekenfondsen maken zich daar grote zorgen over. Verschillende organisaties vragen om alcohol pas te mogen kopen als je 18 jaar bent. Nu kan je al op 16 jaar bier en wijn kopen. Bron: 2

Alcoholmisbruik bij tieners: ‘Bierlobby houdt efficiënte maatregelen tegen’

Elke dag belanden gemiddeld zes jongeren tussen 12 en 17 jaar in het ziekenhuis na alcoholmisbruik. Volgens Marijs Geirnaert, directeur van het Vlaams expertisecentrum voor alcohol (VAD), worden efficiënte maatregelen zoals het optrekken van de leeftijdsgrens tegengehouden door de bierlobby. In België mogen jongeren vanaf 16 jaar bier, wijn en schuimwijn aankopen. Een te jonge leeftijd, vinden experts. Onze Minister van Volksgezondheid wijst dan weer naar landen waar de leeftijdsgrens voor alcohol reeds verhoogd is tot 18 of 21 jaar: het misbruik blijft er even sterk. ‘Maak van bier of wijn een verboden vrucht en ze worden alleen maar aantrekkelijker.’ De minister pleit voor sensibilisering. ‘We moeten jongeren uitleggen wat de risico’s van alcohol zijn. De ouders spelen daarbij een belangrijke rol, ook meer algemeen bij de keuze voor gezonde drank en voeding’.

1

De voorbije tien jaar is het aantal 12- tot 17-jarigen op spoed na alcoholmisbruik grotendeels stabiel gebleven. Het aantal extreem jonge cases is wel toegenomen. Vorig jaar waren er 116 12- en 13-jarigen die dronken in het ziekenhuis belandden. Nooit eerder was dat aantal zo hoog. Voor kinder- en spoedartsen zit er weinig anders op dan de jonge patiënten zo goed mogelijk op te lappen. ‘Soms is dat frustrerend’, geeft kinderarts Marjolein Mattheij toe. ‘We geven die kinderen een infuus, omdat dit medisch de juiste behandeling is. Maar het zorgt er wel voor dat ze geen kater hebben. Ze worden wakker in het ziekenhuis en voelen zich prima. Zijn de jongeren fysiek weer in orde, gaan ze naar huis. ‘Er wordt geen traject uitgestippeld’, zegt professor Van Hal. ‘In Nederland wel. We vragen dit hier al lang, maar het gebeurt niet. Ook het optrekken van de leeftijdsgrens om alcohol te kopen, zou een verschil kunnen maken.’ Je linkt een gedicht aan een Je kent de verschillen tussen poëtische en zakelijke teksten zakelijke tekst (of omgekeerd) in een creatieve schrijfopdracht

3 1 © VAN IN

Ook volgens Geirnaert is een belangrijke rol voor ouders weggelegd. ‘Jongeren kopiëren volwassen gedrag.’

Bron:

woord

sensibiliseren: zie antwoord bij opdracht 4 op p. 336

De artikels bespreken hetzelfde nieuws. Toch zijn er grote verschillen in de manier waarop het nieuws gebracht wordt. Overloop de volgende vragen. Noteer je antwoorden gestructureerd op de pagina hiernaast.

1 Lees de teksten aandachtig en geef zo veel mogelijk verschillen tussen beide artikels.

2 Een van de teksten komt uit Wablieft, een krant in duidelijke taal. De andere tekst komt uit De Morgen, een Vlaamse kwaliteitskrant die zich vooral richt op extra informatie bij het nieuws. Plaats de juiste bron bij de artikels.

3 De journalisten van De Morgen maken in hun tekst gebruik van beeldspraak. a Weet je nog wat dat is? b Plaats de metaforen die in de tekst gebruikt worden bij de juiste omschrijving. 1 iets bepalen, een plan uitwerken of afbakenen 2 imiteren, nadoen 3 iets waar je af moet blijven, hoe aantrekkelijk ook 4 beter maken, herstellen Gebruik de volgende afbeeldingen om je te helpen. 4 Kun je uit de context afleiden wat ‘sensibilisering’ betekent? 5 Het artikel uit De Morgen bevat argumenten rond de leeftijdsgrens voor het drinken van alcohol.3.3 © VAN IN a Ga op zoek naar één argument voor het optrekken van de leeftijdsgrens. b Zoek ook één tegenargument.

© VAN IN

2

beeldSpraaK in zaKelijKe teKSten

DE PERFECTE TELEGRAAFKOP

Geen krant die zo verzot is op woordspelingen en beeldspraak als De Telegraaf. Hun gebruik van koppen weerspiegelt het DNA van de krant. Geen dag zonder glimlach(je) tussen het wereldleed. Soms wel drie of vier in één krant – dosering en maatvoering zijn niet de eerste voorwaarde. Alsof ze er zelf nooit moe van worden. Maar wie er gevoel voor heeft of de juiste meligheidsgraad in de bloedsuikerspiegel, kan niet onberoerd blijven bij de lolligheid van menig Telegraafkop. De regel is simpel: een Telegraafkop moet kort en pakkend zijn, en prikkelen tot lezen. Alsof dat zo simpel is. Omdat de krant zegt geen geschreven regels te kennen, zijn we aangewezen op eigen onderzoek om het DNA van de Telegraafkop te ontleden. We komen tot een onderverdeling in enkele categorieën. De beste koppen vertonen kenmerken van meerdere subgenres.

Tussentitel 1

De eerste en meteen grootste categorie valt ook te omschrijven als die van nijver & vlijt. Het resultaat: een tikje oubollig vaak, flauw zelfs, maar tegelijk in alle meligheid soms onweerstaanbaar geestig. ‘Energiebedrijf op hete kolen’. Het is een genre waarop je eindeloos kunt voortborduren. Je vindt ze dan ook dagelijks in de krant, op meerdere plekken.

Tussentitel 2 Daarnaast bestaat het veelkoppige genre van de huiskamerpoëzie. Ongeacht de inhoud van het bericht, de vorm wil ook wat. Een mooi woordbeeld, rijmklank, uitspraak – de poëzie van de kop overstijgt de wetten van de alledaagse spraak. ‘Veel gedoe om kaketoe’ – met zulk fijn rijm ga je die driekolommer toch lezen. Een boze burger vecht snelheidsmetingen van politie aan: ‘Flitsridder ten strijde’. Ook fraai (zie ook het volgende puntje): ‘Bleeker bloost’. Of: ‘Vakantie vol valkuilen’. Sommige koppen lezen als titels van een roman of jongensboek. Tussentitel 3 Het liefst een korte, bondige term die ingewikkelde uitleg overbodig maakt en moeilijke kwesties in één keer op de kaart zet. De klinkende (mede) klinkers doen hun werk: het woord bekt vanzelf lekkerder; met een beetje geluk ontstaat zo een neologisme dat nog tijden meegaat (en soms de zaken op scherp zet). Bezitters van een ‘sjoemeldiesel’ van het merk Audi, Seat, Skoda, Porsche of Volkswagen willen een vergoeding die kan oplopen tot de aanschafprijs van hun auto. Hoe vang je die in één woord? Zo dus: ‘Claimclub eist geld terug’. Bron: De Volkskrant 1 In les 25 ging je in op de belangrijkste doelen van een krantenkop. Herhaal die doelen aan de hand van volgende voorbeelden. Rode Duivels zijn tevreden© VAN IN

We mogen dromen

Ergste crisis aller tijden

Dokters willen meer geld voor huisbezoek

2 Beeldspraak is een vaak gebruikt middel om die doelen te bereiken. De Volkskrant, een Nederlandse krant, vindt zelfs dat een andere Nederlandse krant, de Telegraaf, daar te ver in gaat. a Lees het artikel hiernaast en probeer de juiste tussentitels aan te vullen. Kies uit: Probeer poëzie – Letterlijk & figuurlijk – Allitereer altijd

b Kun je de volgende krantenkoppen van De Telegraaf bij de juiste categorie plaatsen? VORST OP KONINGSDAG Pestprofs nader bezien2 Relalarm ramadan3 Schoolzwemmen gaat kopje onder4 SPAAK IN HET WIEL BIJ FIETSENBEDRIJF5 Top Belgian Rail is het spoor kwijt 1 6 © VAN IN

3

gedicHten en zaKelijKe teKSten

1 2

De Plek Je moet niet alleen, om de plek te bereiken, thuis opstappen, maar ook uit manieren van kijken. Er is niets te zien, en dat moet je zien om alles bij het zeer oude te laten. Er is hier. Er is tijd om overmorgen iets te hebben achtergelaten. Daar moet je vandaag voor zorgen. Voor sterfelijkheid. Herman de Coninck. De plek (uit: De gedichten. De Arbeiderspers, 2014) drup-drop spetter-spat plens-plons het is lente en het regent onomatopeetjes van regenachtig nat Hanneke Post. Kriebels en krabbels

Mijn vader is leeg zodra wij in de wereld komen begint in elk van ons een reservoir vol te stromen met herinneringen en eerst zat er bij mijn vader een klein gaatje in de zijwand niets ergs, hij kon het vaak nog zelf met de vinger dichtstoppen maar algauw had hij aan tien vingers niet meer genoeg en nu ook de bodem is weggeslagen beweegt en leeft hier voor ons deze lege man die wij niet kunnen herkennen, die ons niet herkent want vlak achter zijn ogen galmt dat dreigende, donkere niets nee, met de dood leren wij wel leven maar niet met deze man van wie nog levend het hele leven al werd gewist Marc Tritsmans. Aanrakingen 3 © VAN IN

Stadsgedicht Maarten Inghels

4

Dit is de lucht waarin wij wonen. Onze laatste Open lucht, ventieltjeslucht, lauwwarme lucht, titanenlucht, Onze dolende ademlucht is kreunende lucht. zwerflucht.

stoomlucht, fluisterlucht, koperlucht, moederlucht. Met onze jas vol gaten vangen we compressielucht, melancholische lucht door uitademende luchtballonnen Wij logeren in de lucht vanuit een verlaten thuisland van benauwde tentzeilen geïmporteerd,postorderlucht, en bedauwd ochtendgras. buitenlandlucht. Lucht van een versleten matras of natkarton (en onze hond is nat). Wij wachten als kuikens in de lucht Wij ruiken betonlucht, van warmteblazers boven kruidenlucht, winkeldeuren. De lucht rusthuislucht vol prot van kachelpijpen en dampkappen. en kool, Ventilatorlucht in stinkende zomers. putjeslucht. Lucht uit metroroosters waarop wij ons als worstjes grillen. Wij tassendooronweersluchten en regenluchten. In kartonnen bekertjes En vliegjeslucht, ja! Vliegjeslucht! gebedelde lucht. Windhozen, Muf ruikende tweedehands lucht. mistbanken, Lucht is wat wij bezitten. rookgordijnen. Grijze lucht van oud ijzer en fijn stof. Onze neus is onze hond. Wij wachten op etenslucht. En donker samengepakte lucht. Etenslucht! O, etenslucht! Lucht van de razernij van winderige dagen, Met getrokken mes en vork ze waait ons als herfstbladeren vatten wij post uit elkaar. bij keldergaten en deuropeningen. Wij snuffelen, Wij lopen met onze ziel onder de arm smikkelen, ontbijtlucht, door pratende lucht tussen passanten likkebaarden: lunchlucht, in, hun geparfumeerde luchtjes, spijslucht. hun gelamenteerde zuchtjes. Wij watertanden bij de broodlucht Lucht die twee geliefden van vroege bakkertjes! in elkaars mond in-en uitademen of Lucht van biefstukslagers de plakkerigelucht tussen vrijende en Chinese eendenlakkers! lijven van twee of meerdere mensen. Schreeuwerige kermislucht, De omhelzende lucht. bepoederde oliebollenlucht, warme suikerwafellucht. Wij roken gemotoriseerde lucht, vrachtwagenlucht,uitlaatgassenlucht, Wij eten ons buikje rondmet autobandenlucht, verbrande lucht. gebraden lucht en gebakken lucht. Soms vat de lucht Tezamen met een tas hete koffielucht. vlam in onze longen. Leve de heropgewarmde lucht! Onze wangen blozen van zoveel aroma. Dan worden wij “Wij zijn zo mager, madame, meneer.” luchtziek,luchtdronken, lucht in de kopvan ingebeelde lucht, Wij lezende lucht als nat krantenzonsonderganglucht,sprookjeslucht, papier, de staalhard liegende lucht, luchtjeslucht. blauwe traantjeslucht. Gatenlucht. Wij zijn de ware wolkenmeters. Wij bewonen ziekenwagenlucht, apothekerslucht, De lucht waarin wij wonen geamputeerde lucht, is de gratis lucht,© VAN IN gepijnigde lucht de lucht van niets. begrafenislucht. Lucht is wat wij worden.

Maarten Inghels. Een huis van lucht

a

Herenhuis te koop

€ 998,000 7 slaapkamers | 458 m2 Prinses Clementinalaan 75 | 9000 ‒ Gent Immoweb code: 8315450 Deze statige herenwoning werd in 1908 gebouwd, juist voor de wereldtentoonstelling van 1913 waar het in alle glorie één van de statigste gebouwen was op de Prinses Clementinalaan. Het gezellige voortuintje, afgesloten met een ijzeren hekken, biedt toegang tot de inkomdeur alsook een zijdeur die naar de kelder leidt. Hier kan je gemakkelijk fietsen plaatsen. Bij het binnenkomen in de inkomhal valt onmiddellijk de grandeur van de woning op. Het gebruik van marmer, prachtige parketvloeren, unieke sierschouwen en de volumes die men toen gebruikte, geven een uniek wooncomfort. De woning werd in verschillende fases gerenoveerd waarbij de laatste dateert van twee jaar geleden. Tijdens deze renovaties werd steeds rekening gehouden met de authenticiteit en de ziel van de woning. De gelijkvloerse verdieping omvat een woonruimte verdeeld over drie plaatsen die uitkijkt op een grootse tuin van ca. 240 m², aangeplant met rijlinden, een siervijver alsook een buitensauna die achteraan in de tuin is geplaatst. De keuken is zijdelings gelegen en kijkt ook uit op deze prachtige tuin. De statige trap in de mooie inkomhal geeft verder toegang tot alle verdiepingen in de woning. In totaal omvatten deze verdiepingen zeven ruime kamers, twee badkamers en een dressing. Helemaal boven werd zelfs ook nog een kleine keuken geïnstalleerd. Bron: www.immoweb.be statig: plechtig, waardig, voornaam de grandeur: grootsheid de authenticiteit: echtheid, oorspronkelijke karakter woord Vormen van dementie Dementie is een verzamelnaam voor een groep aandoeningen waarbij meerdere stoornissen in het cognitieve functioneren samen optreden. Cognitieve functies zijn onder meer: het geheugen, het leervermogen, het taalgebruik en het kunnen begrijpen en uitvoeren van complexe en dagelijkse handelingen. Doorgaans is dementie chronisch en progressief van karakter. Geheugenverlies staat meestal op de voorgrond, maar dat is niet bij alle vormen zo. De stemming, persoonlijkheid en het gedrag kunnen ook veranderen. Welke symptomen er precies optreden, wordt bepaald door de aard, lokalisatie en ernst van de afwijkingen in de hersenen. De stoornissen hangen dus af van de oorzaak van de dementie. Er zijn veel verschillende oorzaken van dementie, maar de meest voorkomende zijn de ziekte van Alzheimer, frontotemporale dementie, vasculaire dementie en dementie bij de ziekte van Parkinson. Er wordt pas van dementie gesproken als de stoornissen in het denken, de stemming en het gedrag zo ernstig zijn, dat iemand wordt beperkt in zijn algemeen dagelijks functioneren. b © VAN IN

Bron: www.dementie.be

woord

cognitief: wat te maken heeft met leren of de werking van ons brein chronisch: continu, aanhoudend, voortdurend progressief: 1. op zoek naar nieuwe dingen, vooruitstrevend; 2. (hier) groeiend, sterker/erger wordend het symptoom: teken, indicatie, aanduiding

1* Neem de gedichten door en kies er één uit dat je echt aanspreekt.

2 Beantwoord voor dat gedicht de volgende vragen. a* Wie is aan het woord in het gedicht? Omschrijf het personage zo volledig mogelijk (uiterlijk, leeftijd, karakter … ). b* Wat is de boodschap van het gedicht, wat probeert de dichter je te vertellen? c* Kun je je inleven in de ‘ik’ van het gedicht? Geef minimaal twee gelijkenissen (of verschillen) met situaties uit je eigen leven. d Zit er beeldspraak in het gedicht? Zo ja, geef voorbeelden. e Luister naar de bespreking van de anderen in je groep. Vind je een thematische link tussen de gedichten onderling? 3 De zakelijke teksten hebben allemaal een inhoudelijke link met een van de gedichten. Vind je de tekst die thematisch verband houdt met jouw gekozen gedicht? 4 Beantwoord individueel deze vragen. a Van welke tekst heb je het meest bijgeleerd? b Welke tekst spreekt jou het meest aan? c Welke tekst heeft jou het meest ontroerd? d Welke tekst zet het meest aan tot actie? e Welke tekst vond jij het moeilijkst te begrijpen? 5 Vergelijk daarna jouw antwoorden met die van medeleerlingen die een ander gedicht hadden. Vat samen wat het grote verschil is tussen zakelijke teksten en poëzie. * Het antwoord op deze vraag hoef je niet te noteren. © VAN IN