Les 1 Leesvaardigheid – Wat is jouw startpositie?

1 Leesvaardigheid – Wat is jouw startpositie?

1

Je test hoe goed je informatie uit teksten kunt halen 3

jOngeren en media 1 Hieronder vind je vijf stellingen. Welke zijn op jou van toepassing? Ik lees minimaal drie keer per week in de krant. ¡ ja ¡ nee Ik heb al eens een e-book gelezen. ¡ ja ¡ nee Ik lees graag boeken. ¡ ja ¡ nee Ik lees bijna dagelijks nieuwsartikelen op mijn smartphone. ¡ ja ¡ nee Ik denk dat jongeren over 100 jaar nog boeken lezen. ¡ ja ¡ nee 2 Lees de tekst Jongeren lezen meer dan ooit op p. 11 een eerste keer globaal en beantwoord volgende vragen. Bij globaal lezen neem je de tekst niet als geheel door. Je focust op de grote lijnen door de inleiding en het slot door te nemen en de tussentitels te bekijken. Je kijkt ook naar de lay-out (opmaak) van de tekst en de illustraties. Op die manier probeer je een algemeen beeld van de tekst te krijgen. Je kunt na het globaal lezen zeggen wat het onderwerp is en of je de tekst in detail wilt verwerken. a Wat is volgens jou het onderwerp van de tekst? b Markeer in de inleiding de hoofdgedachte van de tekst. c Met welk tekstdoel schreef de auteur deze tekst, denk je? ¡ informeren ¡ ontspannen ¡ ontroeren ¡ overtuigen d Markeer de verschillende bronnen die in de tekst aan bod komen. e Geef de tekstsoort en het teksttype. Je analyseert berichten en onthouden gaat de betrouwbaarheid van informatie na Je gebruikt woordstrategieën om de betekenis van onbekende woorden te vinden 2 1 © VAN IN

tekstsoort ¡ informatieve tekst ¡ persuasieve tekst ¡ opiniërende tekst ¡ prescriptieve tekst ¡ argumentatieve tekst ¡ narratieve tekst ¡ reisverhaal ¡ medische bijsluiter ¡ nieuwsartikel ¡ reclametekst ¡ recept ¡ wetenschappelijke studie

teksttype

3 Lees de tekst een tweede keer. Je leest nu het geheel en onderzoekt de volledige boodschap van de tekst. Beantwoord daarna volgende vragen.

onthouden

Je doet nu aan intensief lezen: je leest de tekst helemaal en wilt de inhoud begrijpen. Je hebt aandacht voor alle alinea’s en voor de samenhang tussen de ideeën in de tekst. a Welke alternatieve titel past het best bij dit artikel? ¡ Jongeren lezen geen boeken meer. ¡ Jongeren lezen vooral digitaal. ¡ Jongeren lezen oppervlakkig. ¡ Jongeren hebben concentratieproblemen bij het lezen. b Markeer in elke alinea de belangrijkste zin. c Welke vraag over het onderwerp wordt in de alinea’s van deze tekst beantwoord? Verbind. De inleiding telt niet mee als alinea. alinea 1 • • Hoe werken interventies bij het lezen van boeken? alinea 2 • • Wat is immersief lezen? alinea 3 • • Welk soort lezen promoot Stichting Lezen? alinea 4 • • Van welke onderzoeksresultaten vertrekt dit artikel? alinea 5 • • Zullen jongeren in de toekomst nog boeken lezen? alinea 6 • • Wat doet Stichting Lezen (rond deze problematiek)? alinea 7 • • Welke voordelen heeft het lezen van boeken? alinea 8 • • Wat is transmedia storytelling? alinea 9 • • Welk probleem ontstaat bij digitaal lezen? d Welke stelling over Stichting Lezen is juist? ¡ Stichting Lezen wil het digitaal lezen bij jongeren vervangen door traditioneel lezen. ¡ Stichting Lezen wil het immersief lezen promoten met onder andere een kwalitatief boekenaanbod. ¡ Stichting Lezen zet jongeren via interventies aan om boeken te blijven lezen. ¡ Stichting Lezen vreest dat jongeren in de toekomst geen boeken meer gaan lezen. e Wat is immersief lezen niet volgens dit artikel? ¡ In een leesflow raken bij het lezen van een boek. ¡ Bij het lezen niet taskswitchen of interactieve momenten hebben. ¡ Via interventies boeken blijven lezen. ¡ Helemaal opgaan in een verhaal. f Waarvan zijn deze boeken een voorbeeld? ¡ diepleeservaringen ¡ interventieverhalen ¡ transmediaverhalen ¡ mediamultitasken © VAN IN 10

JONGEREN LEZEN MEER DAN OOIT Muriel Janssen

Jongeren lezen steeds minder boeken. Tegelijkertijd zijn ze twee uur en twaalf minuten per dag bezig met communiceren via sociale media. En daarbij wordt wel veel gelezen en geschreven. Als whatsappen, e-mailen en twitteren vormen zijn van lezen, dan lezen we volgens Stichting Lezen meer dan ooit.

Wanneer we naar de traditionele media (krant, tijdschrift) kijken, gaat de leestijd bij jongeren achteruit. Volgens de Leesmonitor van Stichting Lezen lazen 13- tot 19-jarigen in 2013 nog 23 minuten per dag, in 2015 was dat nog maar 10 minuten. En die daling zet zich voort. Daarentegen zijn jongeren steeds meer actief op sociale media en brengen ze wel vier keer zoveel tijd door op het web als 65-plussers.

Waarom lezen?

Jelle Jolles, hoogleraar Neuropsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, schreef in januari 2018 een artikel over de redenen waarom boeken lezen belangrijk is. Lezen draagt bij aan een bredere vorming en geeft kennis en inzichten binnen en buiten de school, die nodig zijn voor verdere ontplooiing. Ervaring in het lezen zorgt voor creativiteit, het leren plannen en het overzien van de consequenties van je plannen of je handelen. Door te lezen kom je meer te weten over andermans gevoelens en gedachten en dat is dan weer belangrijk bij de ontwikkeling van empathie.

Het probleem

Tellegen & Frankhuisen (2002) onderscheiden een vijftal positieve leeservaringen. Er is sprake van ‘geboeide aandacht’ als lezers volledig geconcentreerd zijn. Ze kunnen dan hun gevoel van tijd en plaats verliezen, gaan voor langere tijd op in het verhaal en raken in een zogeheten ‘leesflow’. Dit

wordt ook wel ‘dieplezen’ of ‘immersief lezen’ genoemd. Niels Bakker van de Stichting Lezen meent dat deze diepe en geconcentreerde manier van lezen vooral door langere teksten wordt opgeroepen. Op sociale media ben je veel meer met korte, interactieve momenten bezig. Tijdens het digitale lezen gaan mensen snel andere taken uitvoeren. Als dit ‘taskswitchen’ (mediamultitasken) veelvuldig plaatsvindt, maakt de aandacht voortdurend sprongen. Met als gevolg, zo denken critici als Carr (2011), Wolf (2007) en Spitzer (2013), dat er geen leesflow ontstaat, een van de vijf positieve leeservaringen. ‘Dit is wel een punt van zorg voor ons’, zegt Bakker. Sociale media Stichting Lezen promoot het traditionele lezen: het immersief lezen. Lange tijd met een lange concentratieboog. ‘Wij zullen er niet voor terugschrikken om de andere media te gebruiken om het lezen van traditionele media te bevorderen waar mogelijk. De realiteit is dat sociale media heel handig zijn. Wij zijn niet tegen sociale media maar wel vóór het lezen van traditionele media. Wat ons betreft is het een en-enverhaal.’ Terug de boeken in Een vraag waar Stichting Lezen zich vaak over buigt, is: hoe krijg je jongeren terug de boeken in? © VAN IN woord

de ontplooiing: groei, ontwikkeling de empathie: je inleven in de emoties van andere mensen

Stichting Lezen biedt verschillende programma’s voor jongeren om ze niet te verliezen aan sociale media. ‘Wij zorgen voor een kwalitatief boekenaanbod op scholen.’

Verder vertelt Bakker dat er binnenkort een onderzoek verschijnt waarin er met een interventie wordt gewerkt. Jongeren krijgen berichten/meldingen op hun telefoon waardoor ze gestimuleerd worden om een boek te lezen. Dit soort interventies helpt om jongeren van sociale media terug de boeken in te krijgen. Dit onderzoek is nog niet officieel gepubliceerd. Volgens Bakker ligt hier nog wel een terrein waar meer gewonnen kan worden.

Een andere manier om jongeren aan het lezen te krijgen is transmedia storytelling. Eén verhaal wordt op meerdere platforms verteld. ‘Bijvoorbeeld Harry Potter: je hebt boeken, films maar ook games. De lezers switchen van het ene naar het andere platform. Ondanks dat ze verschillende platforms gebruiken zijn ze wel actief in hetzelfde verhaal. Er ontstaat een andere vorm van emersie of onderdompeling. Dit is ook een voorbeeld van hoe je mensen die meeraffiniteit hebben met film of games kan bereiken. Via deze transmedia-verhalen krijg je ze uiteindelijk toch de boeken in.’

Toekomstbeeld

‘In het slechtste geval komen we in een toekomst waarin jongeren helemaal geen boeken meer lezen’, gaat Bakker verder. ‘Gelukkig ziet het daar niet naar uit: veel cijfers uit het buitenland maar ook uit Nederland laten zien dat bijna de helft van de jongeren wel eens een e-book leest. Dit aantal vinden wij opmerkelijk hoog. Maar als je aan jongeren vraagt waaruit ze liever een lange tekst lezen, kiezen ze toch voor het gedrukte boek.’

Bron: De Volkskrant de betrOuwbaarHeid van infOrmatie 1 In de krant, op televisie en online kom je met heel veel informatie in aanraking. a Hoe bepaal je of iets wat je te lezen of horen krijgt, betrouwbaar is? b De vragen op de volgende pagina helpen je om te selecteren welke info betrouwbaar is en welke niet. Markeer de vragen waar je zelf niet aan gedacht had. 2 Controleer de betrouwbaarheid van de tekst met de checklist en formuleer een conclusie. 2 © VAN IN woord

kwalitatief: van goede kwaliteit de interventie: tussenkomst de affiniteit: verbondenheid met, interesse voor

© VAN IN

3 Veel jongeren lezen geen kranten meer of kijken niet naar het televisiejournaal. Nieuws bereikt hen vaak alleen nog maar via sociale media, zoals bijvoorbeeld via Twitter.

Bekijk de volgende nieuwsberichten op sociale media.

a Bepaal van elk bericht het tekstdoel. b Noteer bij elk bericht de bron. c Vermeld ook telkens of je de bron betrouwbaar vindt of niet. tekstdoel bron betrouwbaarheid Instagram-post van Cristiano Ronaldo Facebook-post over de paus en Donald Trump © VAN IN Instagram-post over Ariana Grande

4 Bekijk nu aandachtig onderstaande afbeeldingen.

a Vergelijk de inhoud met wat je bij de vorige opdracht noteerde. b Wat kun je hieruit concluderen over nieuws op sociale media? 5 In bovenstaande afbeeldingen staat de term ‘fake news’. a Omschrijf in je eigen woorden wat hiermee bedoeld wordt. b Geef nu zelf een voorbeeld dat je onlangs tegenkwam. Bij de opdrachten in dit deel deed je aan kritisch lezen. Hierbij ga je na of alle informatie in de tekst klopt en je denkt ook na of de bron van het artikel betrouwbaar is. Wanneer je voor schoolvakken informatie opzoekt, doe je er goed aan om wat je leest bij een auteur te vergelijken met wat andere bronnen over hetzelfde onderwerp zeggen. Zo kun je beoordelen of wat je gelezen hebt correct en betrouwbaar is.

onthouden© VAN IN