Les 14 Tijd en spanningsopbouw

1

Je gaat na hoe een auteur met tijd speelt om een verhaal te vertellen

Je kent de begrippen flashback, flashforward en cliffhanger 3

1 Je hebt ongetwijfeld al eens een film gezien of een verhaal gelezen waarbij de chronologie van het verhaal niet van begin tot einde gevolgd werd. a Welk voorbeeld kun je hiervan geven? b Wat kan volgens jou een voordeel zijn van de chronologie in een verhaal verbreken? c Kun je ook een nadeel bedenken? 2 Bekijk de volgende fragmenten uit Clan en Thuis. Clan Sinds de dood van hun ouders vormen vijf zussen een hechte clan. In het rustige Vredegem maken de vijf zussen Goethals zich klaar voor de begrafenis van Jean-Claude Delcorps, de echtgenoot van een van de zussen. Thuis – seizoensfinale 25 Na het nieuws te horen dat Jasper door een procedurefout opnieuw vrijgelaten is, loopt de spanning hoog op. Je analyseert het verband tussen tijdselementen en spanningsopbouw in verhalen 2 © VAN IN

a Geef aan of het om een voorbeeld van een flashback of een flashforward gaat.

Clan:

Thuis:

b Waarom zou de schrijver hiervan gebruikmaken?

Clan:

Thuis:

Flashforwards en flashbacks worden in verhalen meestal gebruikt als spanningstechniek. Ze doorbreken het chronologische verloop van de gebeurtenissen en roepen vragen op bij de lezer/ kijker. Die moet dan de puzzelstukjes in de juiste volgorde leggen. Flashbacks worden daarnaast ook gebruikt om meer info over een bepaalde persoon of gebeurtenis mee te geven (vaak ook als puzzelstuk in de spanningsopbouw).

3 Feestdag is een ultrakortverhaal van Nel Goudriaan.

Feestdag

Margaret pakt haar koffiekopje en neemt een slok. Haar ogen dwalen naar de lege stoelen. Op tafel staat een grote slagroomtaart, vers van de banketbakker.

Regelmatig kijkt ze naar de deur, maar hij blijft gesloten.

De telefoon rinkelt. Haastig loopt ze ernaartoe en neemt op.

‘Dank je, ik begrijp het’, zegt ze. Vlak klinkt haar stem.

Ze sjokt terug naar haar plaats.

Na de zevende telefonische felicitatie staat ze resoluut op, pakt de slagroomtaart en werpt deze in de vijver.

Razendsnel verorberen krijsende meeuwen het onverwachte feestmaal, terwijl Margaret toekijkt. Bron: www.nelgoudriaan.com a Wat is er gebeurd?

onthouden © VAN IN

15.4.2

b Kies uit: open einde – gesloten einde – cliffhanger

c Verklaar je keuze.

d Welke emotie heeft Margaret? Hoe weet je dat?

4 Lees nu Rozenblaadjes van dezelfde auteur.

Rozenblaadjes

Op het vloerkleed ligt een spoor van dorre rozenblaadjes. Het leidt naar het aanrecht waarop een vaas staat met troebel water. De kat eet van de broodkruimels die verspreid op de vloer liggen. Overal etensresten en vliegen, heel veel vliegen.

Stof dwarrelt door de kamer; de gordijnen laten een spleetje licht door.

De deur klappert na het forceren van het slot.

De buren belden: ze hadden mijn vader lang niet meer buiten gezien en hij reageerde niet op de deurbel.

Ja, ze wisten dat het voor mij een uur reizen was. Ik open de slaapkamerdeur … Bron: www.nelgoudriaan.com a Wat denk jij dat er gebeurd is? b Wat wijst daarop? Kun je elementen in de tekst vinden die je dat doen vermoeden? 5 Dit verhaaleinde noemen we een cliffhanger. a Wat is volgens jou de functie van zo’n cliffhanger? b Geef een voorbeeld van een reeks die jij hebt gebingewatcht omdat iedere aflevering eindigde met een cliffhanger. Wanneer een verhaal plots stopt op een spannend moment en je als lezer/kijker absoluut een antwoord wilt op vragen die je je nog stelt, hebben we te maken met een cliffhanger. Meestal kom je het verdere verloop van het verhaal pas te weten in een volgende aflevering of een volgend hoofdstuk. Cliffhangers komen we heel vaak tegen in soaps en series. Vaak vallen de onderbrekingen samen met de start van een reclameblok.

onthouden© VAN IN

6 Kun je een reden bedenken waarom men deze spanningstechniek ‘cliffhanger’ genoemd heeft?

Het gebruik van cliffhangers gaat al lang mee. Een oud voorbeeld zijn de verhalen van Duizenden-één-nacht: Sjeherazade weet dat ze de volgende dag ter dood zal worden veroordeeld door de sultan. Daarom begint ze hem een verhaal te vertellen, maar breekt dit op het moment dat de spanning erg groot is af met de mededeling dat ze de volgende avond verder zal vertellen. Omdat de sultan graag wil weten hoe het verhaal afloopt, besluit hij haar executie een dag uit te stellen. De vertelster herhaalt dit trucje elke nacht totdat ze ten slotte ontsnapt aan de dood. 7 Online bij ‘Oefenen’ vind je aanvullende oefeningen over tijd en spanningsopbouw in verhalen. onDERWEG © VAN IN

In les 14 ontdekte je hoe een auteur op allerlei manieren met tijd kan spelen in een verhaal. De eenvoudigste manier om dat te doen is door het verhaal in een andere historische tijd te laten plaatsvinden. En al zeggen de geschiedenislessen jou niet veel, misschien ontdek je via deze historische voorwerpen en hun bijhorende romans toch een meeslepend stukje verleden. Ontdek hier de boeksuggesties van deze maand. © VAN IN

ANTHONY HOROWITZ

Anthony Horowitz herschrijft in deze verhalenbundel de bekendste Griekse mythen en sagen. Hij maakte ze leesbaar voor het moderne publiek en gebruikt daarbij heel wat humor en inlevingsvermogen. Heel wat bekende mythologische fi guren passeren de revue: Demeter en Persephone, Pandora, Medusa, Arachne, Pan, Oedipus, Orpheus, Procrustes, Odysseus, de minotaurus … Een schitterende inleiding op de boeiende wereld van de Griekse mythologie. ANTHONY HOROWITZ

DE HONDEN VAN AKTAIOON

de HOnden van aKtaiOOn: grieKSe mytHen en Sagen

de baStaard van bruSSel Simone van der Vlugt historische roman 2005 Brussel 1565. Crispijn Matsijs is eigenaar van bierbrouwerij en taverne ‘Au brasseur’. Hij wordt in zijn werk bijgestaan door de dienstmeid Stina en haar dochter Eva. Sinds de gevreesde inquisiteur Pieter Titelmans in de stad is, wordt het dagelijkse leven steeds vaker verstoord door openbare executies, waarbij iedereen die commentaar heeft op het katholieke geloof, op de brandstapel belandt. De situatie wordt nog dreigender als de Spaanse koning de hertog van Alva naar de Nederlanden stuurt om schoon schip te maken met alle ketterij.

Anthony Horowitz mythen en sagen 1985 De rampen die de nieuwsgierige Pandora op de wereld heeft losgelaten door het openen van de verboden doos, variëren volgens Anthony Horowits van sarcasme tot kubistische schilderkunst, van nihilisme tot jeugdpuistjes, van prullenmanden gemaakt van olifantspoten, tot ingebeelde ziekten en dolfinariums. De schrijver gebruikt zijn humor als verdediging van de Griekse mythen en sagen tegen de toehoorders uit de twintigste eeuw. BELuISTER FRAGMENT

BELuISTER FRAGMENT 12+ 14+ 16+ DE HONDEN VAN AKTAIOON 513959

15-06-2010 13:50:04 jOnKvrOuw Jean-Claude van Rijckeghem en Pat van Beirs historische roman 2005 Jonkvrouw gaat over het leven van Marguerite van Male, een meisje in de adelstand. Ze woont in het mooiste kasteel van heel Vlaanderen: een militair slot met schitterende tuinen, wapperende vlaggen en een hoge slottoren. Ze heeft geen broertjes en zusjes en is daarmee de troonopvolgster van Vlaanderen. Niet dat ze daar gelukkig mee is. Marguerite is een rebels meisje, dat weinig moet hebben van nette manieren.

BELuISTER FRAGMENT 509835 WWW.BOEKTOPPERS.BE / WWW.BOEKTOPPERS.NL

J.-C. VAN RIJCKEGHEM & P. VAN BEIRS JONKVROUW Jonkvrouw Jean-Claude Van Rijckeghem & Pat Van Beirs In haar eigen woorden vertelt de middeleeuwse Marguerite van Male over haar vreselijke vossenhaar dat nooit in vorm blijft, over Willem die een meester is in de zoenkunde, over Roderik uit wiens kaakbeen ze een tand heeft geslagen, over de monnik Zannekin die stinkt als een varkenskot, over de vrije stad Brugge met haar knarsende uithangborden, over de boeken van haar moeder met hun verhalen over smachtende liefde, over de rode zweertjes in het gezicht van haar toekomstige echtgenoot en over de zwarte haat die ze voelt voor haar bloedeigen vader. 12+ 14+ 16+ © VAN IN 146 TRAJECT NederlaNds 3 lITeraTUUr

galgenmeid Jean-Claude van Rijckeghem en Pat van Beirs historische roman 2010 Antwerpen, Tachtigjarige Oorlog. Gitte Niemandsdochter is als klein meisje door haar moeder afgeleverd bij het weeshuis. Het enige bezit: een schelp met een Spaanse naam erop. Als ze betrapt wordt op diefstal en tot de galg wordt veroordeeld, blijkt die schelp haar redding. Gitte blijkt de buitenechtelijke dochter van een hoge Spaanse edelman. Ze wordt naar Sevilla gestuurd om in het huis van haar vader als spion te dienen voor de prins van Oranje. In Spanje leidt ze een leven zoals ze nooit gekend heeft, wat haar loyaliteit aan het wankelen brengt. De galgenknoop die ze als brandmerk draagt, brengt echter alles in gevaar.

Gitte Niemandsdochter is veertien jaar. Ze heeft kort haar en is een schoonheid in de dop. Samen met twee jongens, Schele Piet en Karel Kerkpisser, gaat ze stelen in de straten van Antwerpen. De drie stelen voor Zwart Peerken, een gevaarlijke heler die de kinderen voedt wanneer ze hem hun buit brengen en hen slaat met een leren knopentouw wanneer hun broekzakken leeg zijn gebleven. Maar op een BELuISTER kwade marktdag wordt Gitte gesnapt. Ze wordt opgesloten in de gevangenis en riskeert de FRAGMENT doodstraf. Wordt Gitte een meid voor de galg? JEAN-CLAUDE VAN RIJCKEGHEM & PAT BEIRS 12+ 14+ 16+ GALGENMEID www.vanin.be RIJCKEGHEM & PAT BEIRS JEAN-CLAUDE VAN 5/06/15 12:39 malOu van de muSSen Begin 17e eeuw. Na de dood van haar moeder wordt Malou terug naar Antwerpen gestuurd. Haar reisgezel Nicolaas Rockox neemt haar mee naar zijn eigen huis, waar ze het jongste Noella Elpers ‘maartje’ wordt. Ze groeit op tot een mooie jongedame en de stadstuin wordt haar toevluchtsoord. Ondertussen worstelt Malou met allerlei vragen. Is Rockox haar echte vader? Ook dreigt ze verliefd te worden op de nieuwe historische roman BELuISTER knecht Meerten, maar meiden en knechten FRAGMENT mogen niet met elkaar trouwen. Dan vriest de Schelde dicht en op het ijs doemt een gevreesde schaduw uit haar verleden op. 12+ 14+ 16+ MALOU VAN DE MUSSEN 2012 Begin 17de eeuw. Malou is met haar moeder gevlucht uit Antwerpen. Na haar moeders dood wordt ze teruggestuurd. Haar reisgezel Nicolaas Rockox brengt haar niet naar een weeshuis in het door de pest geteisterde Antwerpen, maar neemt haar mee naar zijn eigen huis. Rockox’ kinderloze vrouw vat moederlijke gevoelens op voor haar. Ondertussen 592611 worstelt Malou met allerlei vragen. Rockox heeft haar moeder nog gekend, is hij misschien haar echte vader? Ook dreigt ze verliefd te worden op de nieuwe knecht Meerten, maar meiden en knechten mogen niet met elkaar trouwen. Dan vriest de Schelde dicht en op het ijs doemt een gevreesde schaduw uit haar verleden op. Die zal Malou moeten overwinnen voor haar liefde voor Meerten kan opbloeien.

vanin.be NOËLLA ELPERS NOËLLA ELPERS MALOU VAN DE

MUSSEN 1/05/19 11:49 rObijnrOOd Kerstin Gier fantasy 2009 Waarom is niemand in haar familie normaal? Gek wordt de zestienjarige Gwendolyn soms van haar strenge oma lady Arista, haar bemoeizuchtige tante Glenda en zeker haar arrogante nichtje Charlotte. Maar vooral van alle geheimen in haar eigenaardige familie. Alles wordt anders als ze op een dag plotseling terechtkomt in het Londen van 100 jaar geleden. Wanneer ze gelukkig ook weer snel naar haar eigen tijd terugspringt, wordt duidelijk dat zijzelf het allergrootste geheim van de familie is. Gwendolyn komt terecht in een wereld van tijdreizen, prachtige kostuums, een geheim genootschap, een machtige graaf en de knappe Gideon. Ze komt erachter dat het niet handig is om dwars door alle eeuwen heen ook nog verliefd te worden ...

Waarom is niemand in haar familie normaal?! Gek wordt de zestienjarige Gwen soms van haar strenge oma, haar bemoeizuchtige tante en vooral haar arrogante nichtje Charlotte. Maar boven alles van de vele geheimen in haar eigenaardige familie ... Alles wordt anders als ze op een dag plots terechtkomt in het Londen van honderd jaar geleden. Ze kan gelukkig ook terug naar haar eigen tijd en ontdekt zo een wereld van tijdreizen, prachtige kostuums, een geheim KERSTIN GIER BELuISTER FRAGMENT genootschap, een machtige graaf en vooral ook ... de knappe Gideon. En ze komt erachter dat het niet handig is om dwars door alle eeuwen heen ook nog verliefd te worden ... 12+ 14+ 16+ ROBIJNROOD KERSTIN GIER 592611 © VAN IN vanin.be 1/05/19 13:13

de HOndeneterS

Marita de Sterck historische roman 2009 Eind 1917, in volle oorlogstijd, loopt Victor weg van huis om zijn herdershond te zoeken. Uit zijn vaders bureau steelt hij een mes, geld en een pak brieven van zijn broer, die aan het front zit. Op de armenmarkt hoort Victor dat in deze hongerwinter elke hond gevaar loopt. Hij kan niet anders dan het pad van de hondenvangers volgen, langs verraderlijke rivieren en hongerige moerassen. In de ruige, verarmde Rupelstreek ontmoet Victor het schoonste meisje van de wereld, brutale straatmadelieven, de vrouw met de baard en … de hondenslachter van Boom.

BELuISTER FRAGMENT marita de sterck 12+ 14+ 16+

In de ruige, verarmde Rupelstreek ontmoet marita de sterck Victor het mooiste meisje van de wereld, brutale straatmadelieven, de vrouw met de baard en … de hondenslachter van Boom. De hon D eneters De hondeneters www.vanin.be 557616 25/06/13 15:48 de jOngen in de geStreepte pyjama John Boyne historische roman 2006 Als de negenjarige Bruno op een dag uit school komt, zijn al zijn spullen in kratten gepakt. Zijn vader heeft promotie gekregen, en Bruno en zijn familie moeten verhuizen naar een plek die ver weg is, waar niets te doen is en waar niemand is om mee te spelen. Hun nieuwe huis staat naast een hek dat zich uitstrekt zover het oog maar reikt, een hek dat Bruno afschermt van de vreemde mensen die hij daarachter ziet bewegen. Bruno wil ontdekkingsreiziger worden en besluit op onderzoek uit te gaan. Op een van zijn tochten ontmoet hij een jongen wiens leven en omstandigheden zeer verschillen van die van hem. Toch sluiten de jongens vriendschap.

BELuISTER FRAGMENT

12+ 14+ 16+ www.vanin.be 549636

De jongen in de gestreepte pyjama JOhn BOynE JOhn BOynE Als de negenjarige Bruno op een dag uit school komt, zijn al zijn spullen in kratten gepakt. Zijn vader heeft promotie gekregen, en de hele familie moet verhuizen naar een plek die ver weg is, waar niets te doen is en waar Bruno niemand heeft om mee te spelen. Zijn nieuwe huis staat naast een hek dat zich uitstrekt zover het oog reikt. Het hek schermt hem af van de vreemde mensen die erachter wonen. Bruno wil ontdekkingsreiziger worden en besluit op onderzoek uit te gaan. Op een van zijn tochten ontmoet hij een jongen wiens leven erg verschilt van het zijne. Toch sluit hij vriendschap met de jongen. Het wordt een vriendschap die niet zonder gevolgen blijft ... De jongen in D e gestreepte pyjama 26/06/12 12:24 © VAN IN 148 TRAJECT NederlaNds 3 lITeraTUUr