Grondig 10 - 2019

vakblad voor specialisten in groen, grond en infra

SPECIAAL KERSTTHEMA:

VERDER NOG:

28 PAGINA’S

52 RIJERVARING CLAAS CEMOS

INTERVIEWS

62 TREKKERGORDEL VERPLICHT

EN REPORTAGES

81 BIJHOUDEN UREN

10 2019

BEKIJK DE TOEKOMST VAN ALLE K ANTEN

Ben je toe aan een nieuw perspectief? Ontdek je mogelijkheden bij de Omgevingsdienst NZKG. Bij ons kun je wroeten in niet-alledaagse bodemplannen. En werk je mee aan de duurzame ontwikkeling van een hele regio. Komwerkenaandetoekomst.nl

Colofon Grondig is het vakblad, website en digitale nieuwsbrief voor de cumelasector, specialisten in groen, grond en infra.

Je kunt je via grondig.com aanmelden voor de gratis nieuwsbrief Grondig actueel.

Adres Cumela Nederland Postbus 1156, 3860 BD Nijkerk tel. (033) 247 49 00, fax (033) 247 49 01 www.cumela.nl Cumela-ondernemerslijn (033) 247 49 99 / ondernemerslijn@cumela.nl Grondig / Cumela Communicatie tel. (033) 247 49 50 / www.grondig.com grondig@cumela.nl / @Grondig Bladmanager Michiel Pouwels Redactie Toon van der Stok (hoofdredacteur), Gert Vreemann, Marijke Dorresteijn, Herma van den Pol Ton Herbrink (eindredacteur) Vormgeving Practicum Print Management BV, Soest Voorplaat Cumela Communicatie Advertentiewerving Lisette Kerkhof, lkerkhof@cumela.nl Druk SMGB, Doetinchem Abonnementen Een abonnement op Grondig kan op elk moment ingaan en loopt na de eerste periode van kalenderjaar tot kalenderjaar. Opzegging van het abonnement schriftelijk vóór 1 november.

Kosten abonnement Nederland € 91,- per jaar / Buitenland € 125,- per jaar.

Collectieve abonnementen: op aanvraag

REDACTIONEEL Vernieuwen Dat onze sector altijd in beweging is en van vernieuwing houdt, wisten we, maar dat er zoveel mooie nieuwe kantines waren, heeft ons toch verrast. Na onze oproep om foto’s in te sturen van het thuishonk voor de werknemers zagen we de mooiste kantines voorbij komen, vaak ook nog in een geheel nieuw gebouw. Het past bij de vernieuwing van de sector, waarbij we zien dat bedrijven niet alleen investeren in nieuw materieel, maar ook in een nieuw pand voor een mooie frisse uitstraling.

Het lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet, weten we. Dat horen we ook van aannemers die graag nieuwe woningen bouwen. Jongeren willen nieuw beginnen, fris, ingericht naar deze tijd en liefst duurzaam. Dat aanbod moet er dan wel zijn. Helaas zijn ze vaak aangewezen op oude woningen. Huizen waar ouderen vaak jaren hebben gewoond en die niet met de tijd zijn meegegaan, omdat ze tevreden waren met wat ze hadden.

Deze woningen vergen voor velen te grote verbouwingen om ze weer bij de tijd te krijgen. Eigenlijk moet je ze afschrijven, slopen en nieuw bouwen. Alleen moet jij of de verhuurder dat wel durven. Hier ligt een parallel met onze bedrijfsvoering. Er komt veel op ons af. PFAS en PAS zijn voorbodes van transities waar we nationaal en internationaal voor staan. Of je het leuk vindt of niet, mee eens bent of niet, er staat het één en ander te gebeuren. We gaan naar een circulaire economie, duurzamere energie, minder plastics en minder chemische middelen.

Veranderingen geven altijd onrust en rimpelingen. Dat hoort erbij. Het betekent dat het aanbod in werk mee zal veranderen. De overblijvende agrarische bedrijven zullen veranderen, anders gaan boeren en andere eisen gaan stellen, de bouw gaat verduurzamen en de drang naar emissiebeperking en duurzame oplossingen in groen, grond en infra neemt alleen maar toe.

Het eind van het jaar is voor velen het moment om na te denken over heden en toekomst. Waar sta je met je bedrijfsvoering, waar wil of moet je naar toe en welke positie wil je innemen? Ben je de ondernemer die het graag bij het oude laat en als vanouds ‘dieselend’ doorgaat of toch liever de vernieuwer die misschien wel wat ver voor de muziek uitloopt? Of zit je er als volger ergens tussenin?

Mekkeren dat het allemaal fout gaat en niets doen, zoals die oudere die zijn tijd in zijn huis heeft uitgezeten, is in elk geval niet de weg. Het is als met de kantine, oud of nieuw maakt niet uit, als het personeel zich er maar thuis voelt. Zo is het ook met de bedrijfsvoering. Wat voor type ondernemer je bent maakt niet uit, als je maar blijf vernieuwen, want vernieuwing geeft inspiratie en motivatie.

We wensen iedereen fijne feestdagen en de inspiratie om een toekomstbestendige plek te veroveren in een veranderende wereld, ieder op zijn eigen manier.

© Stichting Cumela Communicatie, Nijkerk Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit Grondig is toegestaan na toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade door onjuiste berichtgeving.

ISSN: 2210-3260 Lidmaatschap Cumela Nederland Lid worden? Vraag het gratis infopakket op via info@cumela.nl. Wil je het lidmaatschap van Cumela Nederland beëindigen, dan dien je voor 1 oktober een schriftelijke opzegging te sturen naar het secretariaat van Cumela Nederland te Nijkerk. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van dat jaar. Bij opzegging na 1 oktober eindigt het lidmaatschap op 31 december van het volgende jaar.

Team Grondig Gert, Marijke,Toon, Herma en Lisette

GRONDIG 10 2019

3

0% rente, 100% profiteren

0% rente, zien ze u al rijden?

Jubileumactie: geweldige financiering voor uw CLAAS tractor. Profiteer nu zolang de voorraad strekt.

100 jaar Kamps de Wild, 100% financiering, 0% rente*.

ARION 430 TREND Eenvoudig maar luxe, zoals u het wenst.

Powershift transmissie 40 km/u, 110 pk, PANORAMIC cabine, airconditioning, mechanische ventielen.

Eenvoudig goed.

ARION 660 COMFORT Flexibel en breed inzetbaar.

Traploze transmissie 50 km/u, 205 pk, geveerde vooras, 4-punts geveerde cabine, elektrische ventielen, ISOBUS.

Voor alle werkzaamheden.

AXION 810 COMFORT Biedt alles wat u nodig heeft.

Traploze transmissie 50 km/u, 215 pk, geveerde vooras, 4-punts geveerde cabine, elektrische ventielen, ISOBUS.

Een klasse apart.

netherlands.claas.com

kampsdewild.nl

* Vraag uw CLAAS dealer voor meer informatie en de voorwaarden van de financiering.

Deze actie is geldig voor alle nieuwe CLAAS tractoren uit voorraad van Kamps de Wild, zolang de voorraad strekt. Actie is geldig t/m 31 december 2019.

Uitvoeringen kunnen afwijken van bovenstaande afbeeldingen. Drukfouten onder voorbehoud.

INHOUD 3 Redactioneel 6 In Actie: loon- en grondverzetbedrijf Markvoort 9 Commentaar 10 Inleiding ‘Neem de tijd…’

12 Grondverzet- en Loonbedrijf Daamen: winterwerk in scheepsbouw 16 Jelle Bijlsma BV: op zoek naar fysieke uitdaging 18 Hooijer Renkum: werk maken van de circulaire economie 22 Rust is meer dan stress verminderen 24 Van der Spek Loon- en Grondwerk: rustdag is niet voor niets bedacht 28 Joseph Oubelkas: “Ik bepaal mijn eigen geluk” 30 Vos Groenverzorging BV: transparante boomzorg 34 Wim Bens: samen een plan voor de toekomst maken 38 Henk Kooyman: steeds meer tijd voor leuke dingen 42 Onze mensen kleuren de kantine 44 Opvallende kantines 48 Elektrificatie op een kantelpunt 50 Agritechnica uitgelicht 52 Claas Cemos-trekkers-werktuigenoptimalisatie in de praktijk 56 Slim en Digitaal: TimeKing 58 Bodemverdichting voorkomen 62 Gordel om in trekker is levensreddend 65 Economie 65 In kort bestek 66 Cumelaria 67 Gekruid 70 Cumela.nl 71 Voorzitter 72 Toolbox: functioneringsgesprek 73 CAO & Zo 74 Bedrijfsoverdracht: juiste richting belangrijker dan snelle start 77 VCA-certificaat voldoet vaak niet meer 78 De fietsregelingen voor werknemers op een rij 81 Bijhouden gewerkte (over)uren verplicht 82 Bedrijvig

Ondernemen met

mensen

Ondernemen met

vaktechniek

Ondernemen met

cumela

Grondig 1 ontvang je op vrijdag 17 januari 2020

GRONDIG 10 2019

5

ondernemen met

mensen

6

BEDRIJF IN ACTIE

GRONDIG 10 2019

Netjes opleveren voor de kerst Voor de feestdagen alles weer netjes glad en opgeruimd. Dat is de inzet van loon- en grondverzetbedrijf Markvoort in Markelo bij de sloop van circa 600 vierkante meter oude stallen bij voormalig varkenshouder Kempers in Markelo. Kempers doet mee aan de rood-voor-roodregeling in de gemeente Hof van Twente, waar Markelo onder valt.

Markvoort werkt bij dergelijke klussen samen met andere bedrijven. Voor de asbestsanering schakelt hij cumelabedrijf Enzerink in het ­Gelderse Hengelo in. Herbert Markvoort: “Dergelijke gespecialiseerde bedrijven zijn daar helemaal op ingericht. Elkaars meerwaarde hier b ­enutten, is effectiever dan zelf de vereiste asbestsaneringscertificaten halen.”

De schuren waren in omvang en in dikte van het beton te overzien, dus kon Markvoort voor het slopen de eigen mobiele Volvo EW150 met ­sorteergrijper en sloopbakken inzetten. Markvoort geeft aan dat bij grote slooplussen waarvoor zware rupsgraafmachines nodig zijn hij ook collega-bedrijven inschakelt.

Deze sloopklus is een mooie klus voor leerling-machinist Lars Lande­ weerd, die volgens Markvoort al heeft bewezen dergelijke klussen prima zelfstandig aan te kunnen. Dat zien we ook als hij bedreven de muurdelen en later de rooster- en vloerdelen verwijdert en de ­container laadt. Het werk vordert gestaag, met beleid en rust. Lars waakt over orde en werkt systematisch het puin aan een hoop om het vervolgens te laden in de containers. Het puin wordt bij Markvoort gestort, waar het periodiek door een mobiele breker wordt verwerkt tot puingranulaat.

Collega Jan Ulfman, die met de haakarm rijdt, sorteert tussendoor wat ijzer en snijdt de grote stukken tot behapbare brokken.

Voor Markvoort is het niet de eerste stallensloopklus en hij verwacht dat het zeker ook niet de laatste zal zijn. “We zijn allemaal benieuwd hoe de maatregelen gaan uitpakken in de landbouwsector. Ik voorzie dat er nog meer gaan stoppen”, aldus Markvoort. Hij doelt daarbij niet alleen op sanering van al (lang) leegstaande stallen als deze, maar ook van nu nog actieve bedrijven. “We horen wat er speelt onder onze klanten en de eerste actieve grote varkenshouder heeft zich al gemeld. We denken dat er nog meer gaan volgen”, zegt de ondernemer. Markvoort ziet toch liever gezonde, vitale bedrijven met toekomstperspectief. Wat dat b ­ etreft mag na de twee droge jaren en alle onzekerheid nu volgend jaar de zon wat meer gaan schijnen onder zijn klanten. Maar nu eerst deze klus klaren. “Dit is met een paar dagen gedaan. We zullen ervoor zorgen dat de familie Kempers het er met kerst weer netjes bij heeft liggen.”

TEKST & FOTO’S: Gert Vreemann

GRONDIG 10 2019

7

“Ik begeleid relaties in het omgaan met schade door arbeidsongeschiktheid.” Ömür Hamarcu, pocesregisseur inkomensverzekeringen

Verzekeringsspecialist in de cumelasector Als brancheorganisatie weten we bij Cumela als geen ander waar u als ondernemer mee te maken heeft, met welk materieel u werkt en welke risico’s hierbij komen kijken. Onze polisvoorwaarden zijn hierop afgestemd, wij denken met u mee en geven altijd een persoonlijk advies op maat.

Onze voordelen ü Persoonlijk contact met specialisten ü Gemak en uitgebreide service ü Kennis van de cumelasector ü Uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding ü Soepele afwikkeling bij schade

Wij weten wat we verzekeren!

VERZEKERINGEN BV

www.cumelaverzekeringen.nl • (033) 247 49 60

ondernemen met

mensen

COMMENTAAR Een bewogen jaar…

En dan is het opeens alweer december. 2019 is naar mijn gevoel voorbij ­gevlogen! Er is dit jaar zoveel gebeurd, zowel in mijn persoonlijke leven als in mijn Cumela-leven. Deze levens lopen inmiddels geheel in elkaar over. Er was veel moois in 2019, maar ook waren er minder fijne momenten.

Het onverwachte overlijden van mijn moeder in maart, vlak voor de leden­ vergadering van Cumela, deed pijn en het gemis is er nog steeds. Hartverwarmend waren de vele blijken van medeleven van Cumela-leden, die ik en mijn familie mochten ontvangen. Nogmaals veel dank daarvoor. Ook vierden mijn man en ik dit jaar onze 25-jarig huwelijksfeest in besloten kring met onze naaste familie en vrienden. Op de warmste dag ooit (sinds er wordt gemeten) bereikte ik de respectabele leeftijd van 50 jaar. Een mijlpaal om even bij stil te staan met naasten, vrienden, (oud-)collega’s en Cumela-bestuurders.

PFAS en stikstof: sinds deze zomer weten we er alles van. Dat het zo moeilijk zou worden voor het kabinet om de juiste beslissingen te nemen, hadden we voor 1 juli niet voorzien. Zelfs bij de vaststelling van een onverwacht lage PFASnorm van 0,1 microgram dachten we in eerste instantie dat er onbedoeld een foutje was gemaakt. Niets bleek minder waar.

Janneke Wijnia-Lemstra Algemeen directeur

De commissie Remkes adviseerde over stikstof en ook daar was wel het n ­ odige over op te merken. We hebben op deze dossiers volop ingezet namens de ­cumelasector, maar de politieke realiteit bleek een bottleneck waar we niet doorheen kwamen. Er was zelfs een protestactie van werkgeversorganisaties en hun achterbannen voor nodig om de nood in de sector goed voor het voetlicht te brengen. Jammer dat het zo moet!

De positieve zijde van het hele verhaal is wel dat we als cumelasector de afgelopen maanden veel in het nieuws geweest: free publicity. De media weten ons nu goed te vinden. We zijn veel op radio en televisie geweest. Ook vele leden hebben meegewerkt aan opnames voor radio en televisie. Jullie inzet voor de sector wordt enorm gewaardeerd. Dank jullie wel.

Geluk, gezondheid en genieten! Het lijkt zo gewoon, maar soms worden we door de realiteit van het leven ingehaald. Zeker in de zeer drukke afgelopen maanden werden de prioriteiten continu bijgesteld, waardoor de ‘3 G’s’ er nog wel eens bij inschieten. Tijdens de Inspiratiedagen met het thema ‘Pak je rust’ is het goed er met elkaar eens bij stil te staan, waarvoor we leven en werken, hoe we in het leven willen staan en hoe we balans kunnen houden. Ik zie jullie graag op 8 en 9 januari in Abdij Rolduc.

GRONDIG 10 2019

9

Neem de tijd… ..voor hollen, denken, rusten

Het leek de afgelopen zomer zo logisch. ‘Pak je rust’ als thema voor de Cumela Inspiratiedagen. Geïnspireerd door de omgeving, het oude kloostercomplex van Rolduc in Zuid-Limburg. Wat zou er mooier zijn dan de cumelaondernemers ontvangen in een omgeving waar ze tot rust kunnen komen. Even afstand nemen van de hectiek van alle dag, er misschien een extra dagje aan vastplakken om het echte Zuid-Limburgse vakantiegevoel te ervaren en vooral na kunnen denken over hun rol als ondernemer. ‘Pak je rust’ leek ons zeer toepasselijk voor ondernemers die geleefd werden door een economie die volop draaide, waar veel bedrijven moeite hadden om het werk rondgezet te krijgen en waar de zoektocht naar personeel alom was. Hoe anders is het nu. Vier maanden later hebben we een aantal demonstraties in Den Haag gehad, weet heel Nederland wat PFAS is en maakt de stikstofproblematiek bedrijven onzeker. Hoe veel werk is er komend jaar nog, wat gebeurt er met de landbouw en kan ik al het personeel aan het werk houden? Een vraag waar veel bedrijven ongerust van worden, want het personeel is het hart van het bedrijf.

Dat bleek wel toen we vroegen waar we de mooiste kantine konden vinden. Er kwamen prachtige inzendingen binnen, allemaal gericht

10

GRONDIG 10 2019

op het bevorderen van de saamhorigheid. Als er namelijk iets bij de bedrijven hoort, dan is het wel dat je het met z’n allen doet.

Als redactie waren we van plan volop in te haken op het idee, het vinden van tijd als het werk zo hectisch is. Door de crisis hebben we dat aangepast, want rust dreigt er vanzelf te komen. Veel belangrijker is de vraag: hoe vind je tijd om na te denken over hoe het verder moet? Dus heet onze serie nu ‘Neem de tijd’. Over ondernemers die vertellen hoe zij in hun bedrijfsvoering tijd vinden om na te denken, tijd uittrekken om zaken beter of anders te doen. Of juist gewoon los te komen van het bedrijf, al blijkt dat niet makkelijk in onze bedrijfstak. Dat leerden we dit seizoen al in onze serie Rustpunt. In een analyse van auteur Marjolein van Woerkom blijkt dat nog niet mee te vallen. We zijn nu eenmaal een volkje van doorgaan. Liever een uurtje eerder op of een stukje weekend opgeofferd dan iemand anders ingeplant.

In dit nummer vindt u verhalen van ondernemers die allemaal op hun eigen manier invulling geven aan het thema ‘Neem de tijd’.

Jelle Coen Bijlsma die gaat rennen om goed na te kunnen denken.

Zelfs 150 kilometer lang rond de Mont Blanc. Of Derkjan Hooijer die

vooruit kijkt en nu al werkt aan circulariteit, waarmee zijn bedrijf misschien wel voorloopt in de tijd. Weer heel anders pakt Vos Groenverzorging het aan. Dat bedrijf maakt tijd voor verregaande automatisering voor een efficiëntieslag. Rust kun je ook vinden in het geloof. Daar vertelt Aldert van der Spek over. Rutger Daamen en Anneke Koster wisten juist de tijd in te vullen die bij hun werknemers overbleef, zodat zij geen zorgen hebben over ondeclarabele uren. Verbazing en emotie was er bij Henk Kooijman, die ruim de tijd nam voor de bedrijfsoverdracht aan de volgende generatie, maar nu nog steeds druk bezet is.

Tot slot is er een heel bijzonder verhaal buiten de sector over een schrijver die 1637 dagen onterecht in een Marokkaanse cel zat. Wat doe je dan met je tijd en hoe maak je er iets positiefs van? Joseph Oubelkas vertelt erover in dit nummer en doet dat nog uitgebreid over op de Inspiratiedagen. Hij is één van de redenen om het begin van 2020 buiten het bedrijf te beginnen. Even te stoppen met hollen en tijd in te ruimen voor twee dagen geestelijk bijspijkeren op de Inspiratiedagen. En wie het echt voor elkaar heeft, plakt er nog een derde dag aan. Voor een dag echte rust.

We zien u graag in Klooster Rolduc.

TEKST: Toon van der Stok FOTO'S: Anjo de Haan, Fam Bijlsma

GRONDIG 10 2019

11

Medewerkers het schip in Daamen Grondverzet en Loonbedrijf biedt personeel winterwerk in de scheepsbouw Tijdens het kerstdiner, met vrienden uit de scheepsbouw, ontstond het idee. In de wintermaanden staan de scheepsinstallateurs te springen om goed personeel, terwijl het loonbedrijf dan juist een rustige tijd beleeft. Eén en één werd twee: deze winter gaan medewerkers van Rutger Daamen en Anneke Koster opnieuw ‘het schip in’.

12

GRONDIG 10 2019

“Ze belden ons al hoeveel mensen we dit jaar beschikbaar hebben”, zegt Rutger Daamen met een glimlach. Afgelopen winter gingen zes medewerkers van het gelijknamige loonbedrijf aan de slag bij scheepsinstallateur De Jong Holland in Nijmegen, die ook dit jaar zit te springen om personeel.

Het bedrijf heeft het druk met nieuwe aanvragen en bekijkt wat realistisch en haalbaar is om opdrachten aan te nemen.

De Jong werkt onder meer aan grote luxe jachten en krijgt het bovendien steeds drukker met de productie van de zelf ontworpen amfibievoertuigen. Voorafgaand aan het vaar­seizoen, in de maand maart, is er altijd een piek in het ­afleveren van nieuwe vaartuigen. Dat betekent dat alles valt of staat met de beschikbaarheid van goed personeel in de wintermaanden. Aangezien er aan alle kanten wordt getrokken aan technisch personeel valt het niet mee om goede ­tijdelijke krachten te vinden.

Voor loonbedrijven is het doorgaans lastig om het personeel in de winter aan het werk te houden. Ze kwamen erover in gesprek tijdens het kerstdiner, want de scheepsbouwers zijn goede vrienden van Daamen. “Van onze kant waren er wat veranderingen. Eigenlijk hadden we de afgelopen tien jaar geen enkel probleem om onze mensen jaarrond aan het werk te houden”, zegt Rutgers vrouw Anneke. “Dat komt omdat we veel grondwerk hebben gedaan voor het project ‘Ruimte voor de Rivier’, hier aan de Waal. Dat is nu echter in de afrondingsfase. Sinds 2018 werd de hoeveelheid werk snel minder, omdat er vanwege de droogte meer met vrachtwagens kon worden gedaan en er minder trekker-kippercombinaties ­nodig waren. Dan worden de winters plotseling wel erg lang.

Na de kerstdagen droogt het andere werk bij ons snel op.”

Aluminium lassen Ze besloten het daarom een kans te geven. Tussen december en april draaiden er voor het eerst zes medewerkers van Daamen mee in het afbouwen van diverse luxe jachten. Ze deden vooral constructiewerk: boren, leidingen buigen, ­lassen en aanverwant werk. “Bij een uitzendbureau moet je altijd maar afwachten wie je krijgt”, zegt Anneke. “Met onze mensen weten ze zeker dat ze handige jongens krijgen, die meedenken. Zo kunnen we misschien wel ‘verborgen’ talent vinden. Een leerling van ons heeft geleerd om aluminium te lassen, wat toch best een bijzonder vak is. Daar zijn we dan ook trots op. We proberen onze mensen altijd zoveel mogelijk verantwoordelijkheden te geven en hen breed ­ op te leiden. En dat lukt, want we hebben een enthousiaste groep jonge mensen, die graag willen leren. Het scheelt ook dat we vrijwel alle onderhoud zelf doen en een chef werkplaats hebben die alles kan.”

Dat het werk goed zou gaan, daar hebben ze dan ook nooit aan getwijfeld. Ook aan de samenwerking tussen de beide

Daamen Grondverzet en Loonwerk Daamen Grondverzet en Loonwerk is gevestigd in Kekerdom, in de Ooijpolder bij Nijmegen. Het bedrijf werd in 1965 opgericht door Dorus Daamen, die van­ uit zijn gemengde bedrijf begon met agrarisch loonwerk. Nog altijd vormt de ­karakteristieke dijkboerderij het hart van het bedrijf. In 1990 startte zoon R ­ utger met grondwerkzaamheden en is het bedrijf uitgegroeid tot wat het nu is. In 2015 namen hij en zijn vrouw Anneke het bedrijf volledig over. Naast grondwerk, agrarisch loonwerk en de eigen akkerbouwtak richt het bedrijf zich op groen­ onderhoud en transport. Natuurorganisaties en landschapsbeheerders zijn in de loop der jaren belangrijke opdrachtgevers geworden. Het bedrijf heeft twaalf vaste medewerkers. Daarnaast doet het in piekperiodes een beroep op een­ ­vaste groep zzp’ers.

bedrijven niet, al is het altijd een risico om met vrienden ­zaken te doen, stelt Anneke nuchter. “We moeten nog om ­tafel om over de financiën te praten: zij werken met de ­Metaal-cao, wij hebben onze eigen voorwaarden. Die k­ omen nog niet helemaal overeen. Ook moet je met elkaar de risico’s goed afdekken: wie is er aansprakelijk als er iets fout gaat in het werk? Er zal maar iets gebeuren met zo’n duur jacht. Dat moet duidelijk zijn. Hoewel we elkaar volledig vertrouwen, zul je daar afspraken over moeten maken.”

Verder is de vraag natuurlijk: vinden de medewerkers het wel leuk genoeg om dit te kunnen volhouden? Is het een beetje bevallen? “Ze moeten het inderdaad zien zitten, anders werkt het niet. We zijn daarover met hen in gesprek en het verschilt van persoon tot persoon. We pakken het in elk geval anders aan dan vorig jaar. Toen ging het allemaal een beetje ad hoc; het was voor ons ook nog aftasten. Dit jaar willen we vooraf de zaken goed samen doornemen, zodat onze mensen ­weten wat ze gaan doen, waar ze komen te werken en voor hoe lang. Want hoewel ze enthousiast begonnen, duurde het voor sommigen lang genoeg. Zo rond maart worden we in onze sector natuurlijk allemaal een beetje onrustig, als de zon weer begint te schijnen en de eerste trekkers weer door het dorp rijden. Je bent nu eenmaal niet bij een loonbedrijf gaan werken om leidingen te trekken. We kunnen echter ook niet twaalf maanden per jaar maïs hakselen, zo realistisch moeten we ook zijn. We hebben voldoende winterwerk nodig om het bedrijf draaiende te houden.”

Steenfabriek Daamen heeft al vaker bewezen creatief te zijn in het binnenhalen van ‘vreemd’ werk. Het bedrijf heeft een permanente samenwerking met de nabijgelegen steenfabriek, een andere bedrijfstak waar de streek van oudsher bekend om staat. Daamen verzorgt er de volledige kleivoorziening en heeft daarvoor jaarrond een voltijds medewerker op locatie.

GRONDIG 10 2019

13

ondernemen met

mensen

In zijn eentje bedient hij vier machines, waaronder een kraan en een vrachtwagen, om de speciaal op maat gemengde klei op tijd in de fabriek te brengen. Dat gebeurt vanaf een nabijgelegen locatie waar de klei wordt gemengd en gerijpt. “We doen dat al veertig jaar zo en sluiten daar om de zeven jaar een nieuw contract voor af. Het bevalt van beide ­kanten gewoon goed. En omdat de contacten er liggen, levert het ons ook regelmatig extra werk op. Komende winter gaat er waarschijnlijk ook weer iemand van ons de fabriek in, als heftruckchauffeur in de productie”, zegt Rutger. Ze zijn er blij mee en het biedt het personeel ook wat keuze.

Anneke: “Een deel zal liever zijn uren opnemen en af en toe

op afroep op de zoutstrooier klimmen. En er zijn jongens die op vakantie ‘moeten’ omdat ze nog een stuwmeer aan ­dagen hebben.”

Hoeveel medewerkers straks weer afreizen naar de scheepswerf is nog even afwachten. “Aan de hoeveelheid werk ligt het niet. Ze kunnen er alle twaalf wel terecht, maar dat is niet realistisch. Wel zijn we blij dat een aantal van onze mensen straks weer voor korte tijd verzekerd zijn werk.”

TEKST: Egbert Jonkheer FOTO: Anjo de Haan

Rutger Daamen over tijd Wat kost je de meeste tijd?

Hoe breng je werk en privé in balans?

“De meeste tijd gaat op aan plannen en organiseren, maar ik spring op alle plekken bij als het nodig is. Anneke neemt het meeste kantoorwerk voor haar rekening. ‘s Middags nemen we vaak samen alles even door en bereiden we het werk voor de volgende dag voor. In de zomermaanden draai ik zelf ook regelmatig mee in het uitvoerende werk.”

“Dat gaat bij ons heel natuurlijk. Hoewel Anneke het hele kantoor in principe in haar eentje runt, zorgt ze er ook voor dat privé de dingen doorlopen. Zij vangt veel op. Maar als zij weg is, ga ik met plezier met onze zoon naar ponyrijden. En ik spring op kantoor bij als dat nodig is.

Privé en werk lopen behoorlijk door elkaar, maar we ervaren dat niet als probleem. We doen het samen.”

Waar zou je meer tijd voor willen hebben?

“Het maakt mij niet veel uit wat ik doe en ik heb niet het gevoel dat er structureel dingen blijven liggen. Als er op kantoor dingen moeten gebeuren, dan is dat zo. En als ik buiten moet inspringen, dan doe ik dat ook graag. Ook van onze medewerkers verlangen we flexibiliteit. We hebben daar de afgelopen jaren bewust aan gewerkt, nadat we door het overlijden van onze vaste medewerker Frank met onze neus op de feiten werden gedrukt. Het was altijd: ‘Vraag maar aan Frank’. Hij wist alles en kon alles. Daarin schuilt ook een gevaar. We hebben als doel gesteld dat elke medewerker minstens drie verschillende soorten werk goed beheerst. De meesten vinden die afwisseling juist ook mooi.”

14

GRONDIG 10 2019

Wat is jouw tijd-tip?

“Ik investeer graag tijd in relaties, omdat ik denk dat het op andere momenten bij je terugkomt. Dat heeft ook te maken met het bijzondere gebied waarin we zitten, opgesloten door de Waal. Met service en vakmanschap probeer je de klanten om je heen aan je te binden. Afgelopen jaar zijn we met een bus vol klanten wezen vissen in Den Oever en hebben we op de terugweg een hapje gegeten. En eind dit jaar willen we een barbecue organiseren. Relaties zijn wat mij betreft welbestede tijd.”

MEKOS MACHINEBOUW BRENGT U OP VOORSPRONG!

Unieke egaliseer machines welke voor u per stuk op maat gebouwd worden van klein tot onbeperkt groot: de Mekos Kilver en de Mekos Transport Dozer voorzien van een bodemplaat met hierop een hydraulisch schuifbord.

Mekos Schagerbrug BV Tel. 0224-571555 www.mekos.net

Partners:

Machines voor professionals !

Celli opklapbare rotorkopeg Grote aandrijfkasten Walterscheid aandrijfassen Volledig gelaste tandwielbakken 2 overbemeten kopeggen gemonteerd Zeer grote overlap tussen de rotoren Laatste rotor zeer kort tegen de zijkant Egale bewerking over de gehele breedte

Energy-P/600

Agricola Italiana groenten zaaimachines

SN1-130

Marktleider in groenten zaaitechniek Verstelbare vacuumventilator Aparte compressor Norton versnellingsbak Optie: elektro-hydraulische aandrijving Spelingsvrije parallellogrammen

Bieslook 15

gerard.zweers@argi.nl

www.argi.nl

6942 SG DIDAM

06-53236180

like ons op facebook

“Als ik wil nadenken, ga ik even rennen” Jelle Coen Bijlsma zoekt fysieke uitdaging In veertig uur tijd 172 kilometer lopen over veredelde geitenpaadjes. “Je moet een beetje gek zijn om dat te doen”, zegt Jelle Coen Bijlsma over zijn ultraloop rond de Mont Blanc.

Hij heeft fysieke uitdagingen echter ook gewoon nodig om goed te kunnen functioneren.

“Als ik wil nadenken, ga ik even rennen.”

Het wordt omschreven als de moeilijkste hardloopwedstrijd van Europa: de Ultra Trail du Mont Blanc, die voert van het Franse Chamonix via Italië en Zwitserland terug naar Frankrijk. Jelle Coen Bijlsma liep hem afgelopen zomer. Een dikke 100 mijl (172 kilometer) over bergpaadjes, waarbij hij in totaal een hoogteverschil moest overbruggen van 11.000 meter, en dat alles binnen maximaal 46,5 uur. Een selecte groep van 2300 ultralopers uit 83 landen mocht eraan meedoen.

Bijlsma heeft zich vier jaar lang grondig voorbereid op deze uitputtingsslag door veel te lopen en sober te leven. En uiteindelijk ‘viel het mee’, al moest hij wel onderweg zijn strategie bijstellen. “Ik had me voorgenomen om niet te gaan slapen. Op vrijdagavond ben ik gestart, op basis van een schema met een finishtijd van 34 uur. Dat leek mij haalbaar, maar na 80 kilometer lopen was ik helemaal gaar en heb ik besloten om anderhalf uur te gaan slapen. Mijn lichaam gaf aan dat het nodig was. Toen ik wakker werd, was ik me er weer goed van bewust wat slaap met je doet. Ik was zo fris als een hoentje. Met mijn verzorger, die ik bij elke post ontmoette, heb ik toen afgesproken dat ik op de rest van de route na elke vijf à zes uur lopen een uurtje zou gaan slapen. Ik heb mijn doel dus moeten bijstellen en heb een nieuw schema gemaakt. Maar ik was er relaxed onder. Uiteindelijk ben ik zondag om twaalf uur gefinisht, in een tijd van 41 uur.”

16

GRONDIG 10 2019

Bijlsma is erg blij met zijn prestatie. “Ik ben gelukkig niet gevallen, ook al loop je een deel in het donker en over veredelde geitenpaadjes. Ik heb geen moment getwijfeld dat ik het zou halen. De tijd vind ik niet zo belangrijk. De winnaar liep hem in 22 uur, maar dat was een prof die zich jaarrond alleen op de sport richt. Ik heb mijn werk en mijn gezin. Met 100 tot 120 kilometer trainen in de week hield het voor mij wel zo’n beetje op.”

Pippi Langkous Wat bezielt hem eigenlijk om zo veel van zichzelf te vragen? Hij glimlacht: “Je moet een beetje gek zijn om dit te doen. Het is een stukje spanning, jezelf prikkelen. Een beetje zoals Pippi Langkous het zegt: ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.” Bijlsma was altijd al een sporter en ook zijn achtergrond als marinier verklaart het één en ander. Daar draait het om fysiek en mentaal uithoudingsvermogen, het uiterste van jezelf vragen. Toen hem tijdens de opleiding werd gevraagd waarom hij op een dag niet zo’n beste tijd liep, antwoordde hij dat hij die week de Elfstedentocht had ­geschaatst. “Het was waar, maar ze geloofden me eerst niet.”

Bijlsma schat dat hij momenteel zo’n tien à vijftien uur in de week traint. Het kost hem niet veel moeite om daar tijd voor te vinden.

Jelle Bijlsma BV Jelle Bijlsma BV is sinds de oprichting in 1961 uitgegroeid tot een belangrijke regionale speler in de grond-, weg en waterbouwsector. Eén van de visitekaartjes van het ­Friese familiebedrijf is de vloot met rupsdumpers die e­ rvoor zorgt dat er ook op lastig bereikbare plekken ­altijd kan worden gewerkt. Het bracht het bedrijf ook al ver b ­ uiten Friesland. Baggerwerken en saneringsoperaties vormen een ander belangrijk deel van de werkzaam­heden. ­Verder is het bedrijf actief in sloopwerken, groenonderhoud en transport. Agrarisch loonwerk zit niet in het pakket, uitgezonderd grondwerk en transport. Er werken ongeveer 120 mensen bij Bijlsma. De hoofd­locatie is in ­Gytsjerk. Daarnaast opereert het bedrijf vanuit een tweede locatie in Kootstertille.

Hij heeft zijn leven erop ingericht. “Er zijn voor mij drie dingen ­belangrijk: mijn gezin, mijn werk en trainen. In die volgorde. Alle andere dingen zijn voor mij al snel bijzaak. Ik stem mijn sociale agenda af op de sport en vermijd het liefst verjaardagsfeestjes. Mijn vrouw weet hoe ik in elkaar zit en accepteert dat gelukkig. Eigenlijk ben ik een beetje asociaal dus. Voor mijn gezin maak ik echter tijd. Mijn werk heb ik zo ingericht dat ik vrijwel altijd weg kan. Dat heb ik moeten leren. Mijn vader was nog van de oude stempel. Die wist alles en deed alles. Ik heb leren loslaten, door meer verantwoordelijkheden bij mijn mensen neer te leggen. Dat kan natuurlijk ook vanwege de grootte van ons bedrijf, maar je moet daar zelf ook een drempel voor over.

Sinds twee jaar is hier een bedrijfsleider. Pas toen hij er was, ben ik voor het eerst zonder laptop op vakantie gegaan. Inmiddels heb ik alle alerts op mijn telefoon standaard uit staan, inclusief WhatsApp en e-mail. Net als bij de mariniers wil ik mijn mensen instrueren en er dan op kunnen vertrouwen dat ze hun ding doen. De meeste mensen vinden dat ook fijn en presteren beter.

Gaat het dan altijd goed? Nee, maar dat gaat het ook niet als je het allemaal zelf doet.”

Bepakt In de weken na de Mont Blanc-loop moest zijn lichaam herstellen.

“Je leeft eerst nog een poosje op de adrenaline. Een heerlijk gevoel, alsof je alles aankunt. Daarna slaat echter de vermoeidheid toe en moet je heel veel rusten en slapen. Helaas kwam daar meteen het gezeur over PFAS en stikstof achteraan. Daar heb ik echt van wakker gelegen, want het betekent nogal wat voor onze sector. Sporten is dan weer mijn uitlaatklep. Als ik wil nadenken, ga ik rennen en worden de dingen weer helder.”

De volgende uitdaging staat inmiddels op stapel. Hij maakt deel uit van het Korps Mariniers, dat een aanval doet op het wereld­record om de marathon (42 kilometer en 195 meter) binnen vier uur af te leggen in volledige gevechtsuitrusting met een zware ­bepakking. In de voorselectie is hij over, met een groep collega-mariniers van meest midden twintig. “Jongens die fysiek in de kracht van hun ­leven zitten. Hopelijk kan ik ze mentaal hebben”, grijnst hij. “Volgend jaar april wordt de definitieve selectie bekend. Dan hoop ik dat ik bij de laatste acht zit.”

TEKST: Egbert Jonkheer FOTO’S: Anjo den Haan, familie Bijlsma

GRONDIG 10 2019

17

Werk maken van de circulaire economie Derkjan Hooijer van Hooijer Renkum over de nieuwe vestiging GroeneWaarden Derkjan Hooijer vindt het belangrijk tijd vrij te maken om ontwikkelingen te overzien om zo het bedrijf voor de toekomst sterker te maken. Hooijer Renkum kocht voor zijn biomassatak al de voormalige steenfabriek in Doorwerth. Het bedrijf trekt nu extra tijd uit om er de circulaire economie op te starten. De vestiging kreeg de passende naam GroeneWaarden.

Hooijer Renkum Hooijer Renkum is in 1979 opgericht door Karel Hooijer, die toen startte met werkzaamheden voor Parenco in Renkum. Het bedrijf groeide, vond andere opdracht足 gevers en verbreedde zich. Afgelopen najaar nam 足Derkjan het stokje officieel van zijn vader over. Het bedrijf heeft de takken Hooijer Groen & Verhuur (kap en aanleg van groen, biomassaproductie en verhuur), Hooijer Wegenbouw (infrastructurele werken) en Hooijer Milieu- en Slooptechniek (circulaire sloop, demontage en asbest- en bodemsanering). Hooijer neemt complete projecten aan in groen, grond en infra en werkt veel 足samen met partners. Het bedrijf heeft de certificaten ISO 9001, VCA**, CO2-Prestatieladder trede 3, BRL SVMS-007, procescertificaat asbestverwijdering, BRL 7000, ERBO 足 en BRL K19020. Er zijn circa zeventig vaste medewerkers in dienst en Hooijer huurt daarnaast ook krachten in.

Meer informatie: www.hooijer.nl.

18

GRONDIG 10 2019

Een prijsvraag onder de medewerkers leverde voor de n ­ ieuwe vestiging in de voormalige steenfabriek in Doorwerth de passende naam GroeneWaarden op. Toen we vorig voorjaar contact hadden over het opstarten van het werkpunt GroeneWaarden aldaar trapte Karel Hooijer nog op de rem. “Nog even geduld, het is nog niet klaar”, klonk het. ­Dezelfde reactie kregen we onlangs van Derkjan Hooijer. Een logische reactie, want doseren bij de bedrijfsontwikkeling past in de aanpak van de Hooijers. Hooijer kocht in 2017 deze locatie om er de biomassa-activiteiten onder te brengen. Die tak is al volledig operationeel, het pand is grotendeels opgeknapt en binnen wordt er gewerkt aan het afbouwen van het nieuwe circulaire kantoor. Er ligt al het nodige sloop­materieel keurig gesorteerd voor een tweede leven. Een groep medewerkers van werkpunt GroeneWaarden is druk bezig met het bewerken van sloopmaterialen die hun weg terug zullen vinden als circulair bouwmateriaal. Derkjan Hooijer is vrij helder over de stand van zaken. “Het is een continu proces, waarin we elke keer voor ons bedrijf gedoseerd stappen zetten. Nu ligt de nadruk hier op het afronden van het kantoor en het verder opstarten van onze tak voor hergebruik van sloopmateriaal.”

Op tijd ontwikkelen Hij heeft de bedrijfsvoering zodanig ingericht dat hij met regel­maat afstand kan nemen van de dagelijkse operationele zaken. Daardoor is er tijd om over de bedrijfsvoering heen te kijken om het bedrijf door te ontwikkelen. Derkjan vindt dit erg belangrijk voor het bedrijf. “Dat betekent dus ook tijd uittrekken voor verdieping en gesprekken zonder dat dit direct werk oplevert”, vertelt hij. Zo bespeurde de familie Hooijer enkele jaren geleden al dat er een toenemende markt zou ontstaan voor een circulaire economie. “Dat past ons voor onze slooptak en de duurzame manier waar we met onze mensen en ons materieel willen omgaan”, aldus Derkjan. Hij constateert dat het door de huidige efficiënte productiemethoden in de bouw in combinatie met hoge uurlonen voor ondernemers nog steeds lonender is om nieuw te gebruiken.

“Een circulair verdienmodel is op korte termijn niet eenvoudig, maar de overheid heeft wel duidelijke doelstellingen geformuleerd: in 2030 al vijftig procent minder verbruik van grondstoffen en in 2050 een volledig circulaire economie.”

De familie Hooijer zag daarvoor goede kansen op de nieuwe vestiging GroeneWaarden. “We hebben 10.000 vierkante ­meter oppervlak onder dak de ruimte voor opslag, verwerking en verkoop van sloopmaterieel. Een prima basis om gesprekken aan te gaan om te kijken hoe we de circulaire economie in ons bedrijf kunnen inpassen”, zegt Derkjan.

Hij vertelt dat Hooijer dan graag ketengericht denkt en met partners samenwerkt. “Je kunt het niet alleen. Werken in ketens, samenwerken met partners, versterkt de bedrijfsvoering”. Hooijer Renkum heeft aan­sluiting gezocht bij een collectief van sloopaannemers die het hergebruik van sloopmaterialen willen bevorderen. Ook is er een samenwerking met een bedrijf om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een plek te geven en wordt met de opdrachtgevers de dialoog over circulariteit gevoerd.

Vestiging GroeneWaarden Hooijer leverde voor onder andere de biomassacentrale van Parenco al jaren biomassa uit afvalhout. Voor de opslag en verwerking kon het bedrijf gebruik maken van een deel van het Parenco-terrein. Vanwege uitbreidingen van Smurfit Kappa Parenco BV moest Hooijer in 2015 op zoek naar een nieuwe locatie. Hooijer vond die aan de Fonteinallee te Doorwerth, de voormalige steenfabriek van Wienerberger uit 1927. Na een huurperiode van twee jaar is Hooijer sinds mei 2017 eigenaar van deze circa. 9,5 hectare grote locatie. Eerst is het buitenterrein geschikt gemaakt voor de biomassa-activiteiten. Daarna is het gebouw aangepakt, zoals verharding en asbestsanering van het dak. Hooijer verhuurt nu voor de exploitatie grote delen van het pand. Het bedrijf wil op termijn het buitenterrein verder aanpakken en de binnenactiviteiten mede voor de circulaire economie uitbreiden. Er wordt nu een circulaire kantoorruimte gebouwd en er is al een deel ingericht voor mensen met een arbeidsbeperking.

Al opgestart Dat heeft afgelopen voorjaar geleid tot het officieel opstarten van werkpunt GroeneWaarden voor mensen met een arbeidsbeperking. Dit is een samenwerking met onder andere de gemeente Renkum en De Voorwerkers. “Werkpunt GroeneWaarden werkt zelfstandig met eigen coördinatoren en begeleiders”, vertelt Derkjan. “Wij zorgen voor onderdak en voldoende werk. We laten de expertise van het coachen van de mensen met een arbeidsbeperking graag bij De Voorwerkers, omdat dit niet onze expertise is. Op die manier is het goed in te passen in de bedrijfsvoering.”

“De circulaire economie komt op ons allemaal af. Nu tijd investeren om in te kunnen stappen, maakt je bedrijf toekomstbestendiger” Dit voorjaar is ook de website Insert.nl gelanceerd. Insert.nl is een initiatief van sloopaannemers om circulariteit te bevorderen. “Door te bundelen, kun je grotere partijen materiaal creëren, op verschillende locaties aanbieden en heb je meerdere afzetkanalen”, vertelt Derkjan. Binnen zien we een flink aantal partijen hout, isolatiematerieel en andere zaken die de tak inmiddels verwerkt. “Ik trek nu extra tijd uit om dit aan de gang te krijgen. Op termijn zal ik daar iemand op zetten om de handen weer meer vrij te hebben voor het leiden en doorontwikkelen van het bedrijf.”

Prijskaartje De gedreven ondernemer wijst erop dat er nog een slag moet worden gemaakt om circulaire economie lonend te krijgen. “De waardetoekenning in verhouding tot lineair nieuwe bouwmaterialen is nog niet in balans. Dat zal alleen gaan als er grotere toeslagen op nieuw materiaal komen en een dito korting op circulair bouwmateriaal. Bovendien is er nog een weg te gaan naar in de circulaire economie inpasbare bouwmethoden en bouwmaterialen.”

GRONDIG 10 2019

19

ondernemen met

mensen

Medewerkers zijn bezig om oude balken wel spijkervrij te maken en geschikt voor hergebruik.

Het vergt natuurlijk een intensievere manier van slopen.

“Onze mensen beoordelen te slopen objecten anders en gedetailleerder”, zegt Derkjan. “Wij hebben natuurlijk extra transport en opslag en de eventuele nabewerking. Het liefst verkopen we het rechtstreeks vanaf het te slopen object, maar dat lukt niet altijd”, zegt hij. Hij hoopt dat Insert.nl hier een boost aan geeft.

Tot dusver is hij tevreden over de opstartfase. “We hebben een begin en merken dat opdrachtgevers er al naar vragen of zelfs circulaire activiteiten waarderen”, vertelt Derkjan. Overheidseisen over het aandeel circulair materieel bij nieuwbouw van grote kantoorpanden helpen ook al en het wordt al meegenomen in EMVI-aanbestedingen. “We hebben er al mee gescoord in EMVI-aanbestedingen en al grote werken gegund gekregen vanwege onze circulaire activiteiten”, vertelt Derkjan. Dat is voor hem een teken dat ze de goede weg zijn ingeslagen. “Geld hebben de circulaire activiteiten nog niet opgeleverd. We zijn nu blij dat we quitte draaien.”

Verder denken Derkjan denkt alweer verder. De gedreven ondernemer ziet nog mogelijkheden de duurzaamheid een boost te geven met zonnepanelen op het dak. “Een aansluiting op de vaarwegen is één van de volgende stappen. We hopen binnen drie jaar een eigen haven te hebben om biomassa en circulair bouwmateriaal en grondstoffen over water efficiënter te kunnen vervoeren.”

Hij eindigt treffend met de opmerking: “Het begint bij dat soort zaken altijd met tijd vrijmaken om ontwikkelingen te beoordelen en met andere partijen en partners mogelijkheden te verkennen. Zo is GroeneWaarden ook opgestart en zo zal er in de toekomst meer volgen om het bedrijf gedoseerd door te ontwikkelen. Het is nooit af.”

TEKST: Gert Vreemann FOTO: Anjo de Haan

Vragen thema tijd Wat kost je de meeste tijd?

Hoe maak je tijd voor dat wat belangrijk is?

“Vragen van mensen tussendoor, telefoon, e-mail. Je moet eigenlijk zo min mogelijk worden afgeleid tijdens je werk, dat is een uitdaging.”

“Proberen te delegeren binnen de organisatie en nut van noodzaak scheiden. Bijvoorbeeld alleen projecten uit­rekenen waar we een goede kans van slagen hebben.”

Waar moet je altijd tijd voor maken?

“Voor een opdrachtgever die een mooi project heeft of een medewerker die met me wil praten.”

Waar zou je meer tijd voor willen hebben?

“Verdieping in de ontwikkelingen op het gebied van ­circulaire economie en de weg naar fossielvrij materieel.”

20

GRONDIG 10 2019

Is de tijd werk en privé in balans, wat doe je ­eraan?

“Ja, ik probeer die balans te bewaken. Ook omdat ik dit jaar een zoontje heb gekregen. Ik vind het belangrijk om hem te zien opgroeien.”

Wat is jouw tijdstip?

“Vroeg in de ochtend, als er nog weinig mensen op kantoor zijn en er weinig telefoon is. Dan kun je doorwerken.”

De vooruitgang ervaren.

Specifieke machines voor kleine ruimtes Liebherr levert ook machines die in kleine ruimtes gebruikt kunnen worden. Zij vormen een specifiek gamma van graafmachines op (rups)banden, laadschoppen op banden, bulldozers en verreikers dat speciaal is afgestemd op uw behoeften. Ondanks hun beperkte afmetingen zijn deze machines niet minder krachtig en efficiĂŤnt in het gebruik.

Wynmalen & Hausmann Import N.V. Ressenerbroek 7 6666 MP Heteren Tel.: +31 26 47 90 531 E-mail: info@wynmalenhausmann.nl www.facebook.com/LiebherrConstruction www.wynmalenhausmann.nl

Rust is meer dan stress verminderen

Zeven

cumelaondernemers

lieten afgelopen jaar hun licht schijnen op hun interpretatie van rust in onze serie Rustpunt.

Hoe bewaar je de rust in je werk? Hoe vind je balans ­tussen werk en privé? Opvallend is dat iedereen zegt rust te nemen, maar het e­ igenlijk niet doet.

De één werd geïnterviewd toen hij bezig was een sleufsilo uit te graven. De ander hing aan een klimlijn in een boom, weer een ander was zijn schapen aan het voeren. Het interview kon wel even tussendoor.

Toch kostte het deelnemen aan de serie tijd. Het was namelijk niet alleen het interview, maar er moest ook worden gefilmd. Bepaalde zinnen moesten opnieuw uitgesproken, bepaalde handelingen opnieuw gedaan. Het gebeurde eigenlijk zonder morren. Typisch een loonwerkersmentaliteit wellicht: gewoon doorgaan en met hard werken de problemen oplossen.

Velen kregen hard werken van huis uit mee en vertellen letterlijk dat het in de genen zit. Op de fiets vanuit school werd de blouse al losgeknoopt en de strik uit de schoenveters getrokken om, eenmaal thuis, zo snel mogelijk de werkoverall te kunnen aantrekken. Anderen gingen nooit op vakantie.

Vooral de jongere generatie cumelaondernemers laat echter weten dat niet meer te willen. Zij zien het belang van rust, van vrije tijd, van vakantie nemen, zeggen ze. In de praktijk blijft het bij een weekendje of misschien een weekje weg per jaar. Dat vinden ze genoeg.

Maar dat is toch veel te weinig, willen we onszelf niet over de kop werken? Alle deskundigen geven het aan. We hebben geregeld rust nodig om, in het meest extreme geval, een

22

GRONDIG 10 2019

burn-out te voorkomen. Natuurlijk, op vakantie gaan kan voor veel stress zorgen: alles moet op tijd af en na die week vakantie heeft het werk zich zo opgehoopt dat je daarvan weer in de stress schiet. Dat is waar het aan ontbreekt: ze wijzen geen andere verantwoordelijke aan. Alleen dat geeft de echte rust om afstand te kunnen nemen van het werk.

Stress verminderen Toch blijkt rust nemen in de praktijk lastig. De geïnterviewden zijn zich bewust van het concept rust. Ze hebben zich niet voor niets aangemeld voor de serie, maar toch neemt de waan van de dag algauw de overhand. Ze weten het en danken het aan hun mentaliteit, de positieve instelling die ze op de been houdt. Voor het overige rekenen ze op een goede planning en flexibiliteit om door de dag te komen. Maar altijd bezig met werk. Regent het in het ene gedeelte van het werkgebied, dan rijden ze naar het andere gedeelte, waar het droog is, om verder te werken. Een ander plant elke week een dag vrij in, maar in de praktijk wordt die dag vooral besteed aan werk dat uitloopt. Feitelijk wordt deze dus al ingepland. En ‘geen tijd’ hebben? Dat vinden ze een modekreet.

Waarom geen tijd voor werk? Het is een kwestie van prioriteiten stellen. We beginnen gewoon eerder. Nog een manier om een te ruime planning op te vangen.

Uiteindelijk zijn het allemaal manieren om stress te verleggen, om de stress binnen het werk te verminderen. Want stress hebben we al zoveel: kijk naar de wet- en regelgeving, naar klanten die niet op tijd betalen, naar het papierwerk omtrent het aanbestedingsbeleid.

De eerste stappen Nemen ze dan echt geen maatregelen. Jawel, sommigen doen echt hun best. Bijvoorbeeld door het afstoten van werkzaamheden die hen onrust bezorgen. Een ander besloot te stoppen met rietmaaien, omdat de periode waarin dit werk moest worden gedaan steeds korter werd. De derde besloot zijn bedrijf op te splitsen, zodat de verantwoordelijkheid werd gedeeld. Weer een ander stelt zijn grenzen en zegt ‘nee’ tegen nieuwe klanten als het werk hem te veel wordt.

Sommigen ruimen tijd in voor ontspanning. Werken op zaterdag maar tot vier uur ’s middags of beginnen in alle vroegte om op tijd klaar te zijn, zodat ze ’s avonds kunnen gaan touwtrekken of fietsen. Maar is dat rust? Die invulling van vrije tijd is toch geënt op ‘doen’.

Het zijn allemaal wel eerste stappen om de rust terug te vinden. Het vergt durf om die keuzes te maken, maar krijgen ze daardoor ook daadwerkelijk meer rust terug? Daar lijkt het niet op, want nog steeds maken ze elke week gigantisch veel

uren. Het afstoten van de ene tak leidt tot meer werk in de andere tak. Misschien ervaren ze minder stress en werken ze met meer plezier. Dat is dan een eerste winstpunt.

Gunnen Wie echter echt rust wil nemen, zal zichzelf echt rust moeten gunnen. De geïnterviewde cumelaondernemers weten dat, maar maken te weinig ruimte in de agenda. Want wie heeft er nog tijd om te mijmeren? Om echt even afstand van het werk te kunnen nemen? En moet op zondag nadenken wat hij of zij nu eens zal gaan doen? Wie echt wil ontspannen, moet het werk opzij zetten en tijd nemen voor zichzelf en niet alleen de stress verminderen tijdens het werk. Alleen dan komt de echte ontspanning en heb je werkelijk tijd voor jezelf en familie.

Wie echt rust wil vinden, zal de loonwerkersmentaliteit die diep in de genen zit moeten onderdrukken, en meer tijd voor zichzelf moeten nemen. En echt vrije tijd plannen voor zichzelf of voor een gesprek. Er is voor velen echter nog een lange weg te gaan, want zodra het interview was afgelopen, moesten ze meteen weer aan het werk. De werkplaats in, de kraan op, de trekker in, want het werk liep achter.

TEKST & FOTO’S: Marjolein van Woerkom

GRONDIG 10 2019

23

“Deze rustdag is niet voor niets bedacht” Aldert van der Spek werkt zo min mogelijk op zondag

Geen tijd op zondag. De zondag is voor familie, voor Hem, voor rust. Hoewel hij het niet altijd kan voor­­​komen, streeft cumelaondernemer en christen Aldert van der Spek uit Bergschenhoek ernaar deze dag apart te houden. “Deze rustdag is niet voor niets bedacht. De mens heeft dit nodig.”

24

GRONDIG 10 2019

Van oudsher werd er op zondag niet gewerkt. Dat hoorde niet, dat kon niet. Het was de regel. Aldert van der Spek van Van der Spek Loon- en Grondwerk uit Bergschenhoek hield zich daar ook aan. Hij is christelijk opgevoed en draagt zijn christen-zijn nog steeds uit. Toch ziet hij het niet meer zo zwart-wit als toen. “Pas later ben ik gaan nadenken: wat is de functie van de zondag? Is het de kerk, het ontmoeten van elkaar of zijn er andere redenen? Ik en mijn gezin wijden die dag aan Hem, maar wat betekent de rustdag tegenwoordig nog in onze maatschappij?”

“Je moet de balans samen vinden met je partner” “Ik vind niet dat we onze wil kunnen opleggen aan een ­ander”, gaat hij verder. “Daar word ik zelf ook kriebelig van.

Als iemand wil winkelen op zondag, prima. Het gaat erom dat de mens deze rustdag nodig heeft om bij te komen van het werk. Het rust misschien op bijbelse principes, maar deze dag is niet voor niets bedacht. Niemand trekt het om 24 uur per dag, zeven dagen in de week te werken. De joden rusten op zaterdag, anderen op vrijdag. Wij op zondag.”

Hij streeft naar de zondagsrust, maar kan het werken op zondag niet altijd voorkomen. “We doen veel strooiwerk. Ik kan niet tegen een opdrachtgever zeggen: ‘We strooien niet op zondag’. Daarnaast vinden veel wegafsluitingen in het weekeinde plaats. Ik probeer er altijd voor te zorgen dat we op zaterdagavond klaar zijn, maar dat lukt niet altijd.”

Werken op zondag Hij heeft het zelf wel ervaren, werken op zondag. Twee jaar lang werkten hij en zijn medewerkers voor Rijkswaterstaat, 22 weekeinden lang. “Dat leek in eerste instantie een mooie klus, maar twee jaar was gewoon te lang. Het trok een wissel op het bedrijf en de jongens. Toen deze opdrachtgever me een tweede keer vroeg voor zo’n klus heb ik ‘nee’ gezegd.

Om het weekeinde werken had een te grote impact op het bedrijf. Dat vond ik het niet waard.”

Bang voor concurrentie is hij niet. “Je moet keuzes durven maken. We hebben onze rust op één of andere manier toch nodig.”

Dat is een zoektocht, geeft hij toe. “In de loop der jaren ontwikkel je je als bedrijf, maar ook als mens. Je moet een plek innemen in je bedrijf die je past. In de beginfase, als je nog zwaar leunt op de bank voor financiering, is het moeilijker het gesprek aan te gaan met opdrachtgevers dan als je een mooie klantenkring hebt opgebouwd met klanten die bij je passen. Dan kun je het je permitteren om te zeggen: hier staan we voor en ik loop er niet voor weg. Dat je dan wellicht afscheid moet nemen van een klant, dat zij dan zo.”

Goed rentmeesterschap Hoewel hij zondagsrust belangrijk vindt, gaat het hem er vooral om hoe hij zijn christelijke waarden uitdraagt in het bedrijf. “Voor mij betekent het goed rentmeesterschap, omzien naar elkaar. Daar moet je je weg in vinden, zeker in de wereld van intentieverklaringen en VOG’s. Dat soort ­documenten laten zien dat we niet meer uitgaan van het goede in de mens. Dat vind ik jammer. Zo wil ik mijn bedrijf niet runnen.”

Goed rentmeesterschap. Hij geeft een voorbeeld. “Acht jaar geleden hebben we het bedrijf in samenspraak met de gemeente verplaatst naar een plek vijftig meter verderop. Ik vond dat ik daarbij mijn maatschappelijke rol als onder­nemer moest pakken. Ik verhuur nu één van mijn loodsen aan een bedrijf en creëer op die manier werkgelegenheid. Daarnaast kijken we voor onze kerstpakketten wat de plaatselijke s­ lager en bakker te bieden hebben.”

Zijn rentmeesterschap reikt echter verder. Zo reed zijn personeel vrachtwagens vol zand via een betonpad een polderweg op. Precies op dat punt stonden twee ongeheide huisjes. “Die mensen ondervonden overlast. Telkens een dreun als die vrachtwagens te snel voorbij reden. Zodra ik daarop werd gewezen, ben ik meteen op een zaterdagochtend met twee bossen bloemen naar die mensen gegaan. Ik heb ze mijn kaartje gegeven en aangegeven dat ze me meteen moesten bellen als ze last ondervonden. Dat ik bij hen op de stoep stond, vonden ze heel fijn. Ze voelden zich gehoord.

Daar wil ik voor staan. Je kunt die klachten wel afdoen als ‘gezeur’, maar zo kom je er niet. Pak je verantwoordelijkheid.

Het zijn kleine dingen, maar zeker als je in een drukke omgeving woont en werkt, is het belangrijk die verantwoordelijkheid te pakken.”

“Voor mij betekent het goed rentmeesterschap omzien naar elkaar” Op die manier geeft hij zijn christen-zijn vorm en dat hoeft zeker niet alleen op zondag.

Van der Spek Loon- en Grondwerk Van der Spek Loon- en Grondwerk in Bergschenhoek houdt zich bezig met infra, verhuur en dienstverlening. Aldert van der Spek heeft samen met zijn broer Leo van der Spek zestien vaste medewerkers en werkt daarnaast nog samen met zzp’ers en inhuurkrachten. Op een gemiddelde werkdag zijn er 40 tot 50 man voor hem aan het werk. “Inhuur betekent niet alleen het ter beschikking stellen van mensen en machines, maar we denken ook mee met projecten over efficiënte en effectieve oplossingen. Dat is onze toegevoegde waarde. Het zorgt voor langetermijn­relaties met onze opdrachtgevers.”

GRONDIG 10 2019

25

ondernemen met

mensen

Spiegel nodig De cirkel is rond, zoals hij het zelf zegt. “We hebben een mooie klantenkring opgebouwd, een fijn team van medewerkers, een nieuw pand en goed materieel. Ik voel me thuis in het bedrijf. Dat voelt gaaf. Als je je als ondernemer niet herkent in het bedrijf zit er iets fout.”

Toch moet ook hij, ondanks de zondagsrust, ervoor waken de rust te bewaren en de balans tussen werk en privé niet uit het oog te verliezen. Ook hij heeft een klankbord nodig, een

spiegel, zijn vrouw. “Mijn vrouw loopt hier met een spiegel in de rondte. Zij neemt me mee om even een broodje buiten de deur te eten of we gaan even een rondje lopen met de hond.

Af en toe moet je er gewoon even tussen uit, even een andere omgeving. Ik weet dat het me goed doet, maar ik heb wel iemand nodig die me daartoe aanzet.”

TEKST: Marjolein van Woerkom FOTO: Anjo de Haan

Vragen thema tijd Wat kost je de meeste tijd?

Hoe maak je tijd voor dat wat belangrijk is?

“Planning, werk narijden en contacten onderhouden. Dat neemt zo’n 60 procent van mijn tijd in beslag. Dat vind ik leuk om te doen, de puzzel kloppend maken. Een broodje meenemen voor de jongens als ik mijn rondje rijd.”

“Dat blijft lastig. Het is ook een kwestie van prioriteiten stellen. Al heb ik tijdens een weekeindje weg geen zin om te gaan nadenken over die stip op de horizon. Wel is het goed om er met anderen over te praten. Moeten we iemand erbij op kantoor of verschuiven we dan het probleem?

Hoe kun je je nog meer profileren als bedrijf? Enzovoort. Erover praten met anderen kan ook al verfrissende inzichten bieden.

Waar moet je altijd tijd voor maken?

“Vrije tijd en ontspanning. Daar moet ik me echt toe zetten en vaak door mijn vrouw bij worden geholpen. Zo neemt ze me op zaterdag aan het eind van de middag wel eens mee uit winkelen. Niet dat ik winkelen nu zo leuk vind, maar het is wel goed er even tussenuit te zijn.”

Waar zou je meer tijd voor willen hebben?

“We hebben het de laatste anderhalf jaar erg druk gehad. Ik zou meer tijd willen hebben om te bedenken: waar staan we nu? Waar wil ik over vijf jaar staan? Ik wil nadenken over die stip aan de horizon. Dat soort gedachten gaan nu tussendoor, maar ik zou daar meer tijd voor willen hebben. Misschien op de hei gaan zitten. Dat klinkt misschien raar, maar het is wel een manier om even boven je bedrijf uit te stijgen en te ontdekken waar je heen wilt.”

26

GRONDIG 10 2019

Is de tijd werk en privé in balans, wat doe je eraan?

“De ene week is dat beter in balans dan de andere week. De ene week ben ik ’s avonds meer weg dan de andere, maar met facturen maken ’s avonds ben ik gestopt. Dat gaat gewoonweg niet meer als je al vanaf zes uur ’s ochtends op de zaak aanwezig bent. Je moet die balans ook samen vinden met je partner. Ik heb het er geregeld over met mijn vrouw. Dan kom je ook weer bij dat verhaal van die spiegel uit.”

Wat is jouw tijdtip?

“Beperk jezelf in de dingen die je erbij doet. Zoek en doe iets wat bij je past. Daarnaast vind ik het erg belangrijk om zo nu en dan iets met vrienden te doen. Dan gaan we als mannen onder elkaar hier een avondje biljarten bijvoorbeeld. Dan hoor je nog eens andere verhalen.”

ALS GEEN ANDER. DE NIEUWE TRAPLOZE 5DV/5DS/5DF TTV.

De nieuwe maatstaf voor smalspoortractoren met traploze transmissie.

Maximale techniek en ergonomie in minimale ruimte.

Optimaal voor inzet in het openbaar groen: Kracht, productiviteit en comfort op een nieuw niveau. Dankzij onze traploze TTV-transmissie is onze nieuwe smalspoortrekker 5 DV/5DS/5DF TTV nu noch efficiĂŤnter. Hij overtuigt met drie verschillende, compacte buitenbreedtes van slechts 1.077, 1.267 en 1.441 mm en is door een groter hydraulisch vermogen nog beter inzetbaar voor alle voorkomende werkzaamheden. Hij is zo comfortabel en ergonomisch als nooit tevoren.

Dit alles maakt hem onze beste smalspoortractor ooit.

Overtuig uzelf bij uw DEUTZ-FAHR dealer of of op deutz-fahr.com.

DEUTZ-FAHR ist eine Marke von

“Ik bepaal mijn eigen geluk” Joseph Oubelkas zat 1637 dagen in een cel Ondernemers zijn altijd druk. Tijd voor rust, een pas op de plaats, is er nauwelijks meer. Joseph Oubelkas (39) werd ertoe ­gedwongen. Hij zat 1637 dagen in een Marokkaanse gevangenis. De tijd daar heeft hem veel geleerd.

Rust kwam niet voor in zijn agenda. Net na de eeuwwisseling was hij was een jonge twintiger, die bezig was ‘het’ te maken.

Hij had zijn studie Hogere informatica afgerond. ICT was booming en de banen lagen voor het oprapen. Hij bruiste van de energie en startte een eigen IT-bedrijf op. Naast zijn werk had hij een relatie en bracht hij tijd door met vrienden, zoals een ieder zou doen op die leeftijd. Een comfortabel en fijn leven, zoals hij het zelf noemt.

Tot 23 december 2004. Voor een opdrachtgever zat hij al een jaar in Marokko. Die dag stond er een bezoek aan een klant in zijn agenda. Daar aangekomen bleek dat er een inval gaande was. Hij, onwetend, vroeg aan de beveiliging wat er aan de hand was. Hij werd meegenomen voor verhoor en kwam zijn cel niet meer uit. Tien jaar gevangenisstraf hoorde hij tegen zich eisen. Er was 8000 kilo drugs gevonden op het terrein en hij werd daaraan gelinkt. Dat het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken hem na onderzoek vrijpleitte, maakte niets uit. Uiteindelijk zat hij 1637 dagen in een Marokkaanse cel. “De hele wereld valt onder je weg. Alles wat je denkt te kennen, blijkt niet zo te zijn”, zegt Joseph Oubelkas nu, vijftien jaar later. “Ik wist niet dat er zo’n intens verdriet bestaat.

Ik was mijn leven kwijt.”

Tijd Joseph zal spreken op de Inspiratiedagen van Cumela, begin januari. Hij zal zijn verhaal vertellen, hij zal laten zien wat hij heeft geleerd en hoe dat in een veel bredere context is uit te leggen. Lopen we immers allemaal niet tegen tegenslagen aan? Hebben we allemaal niet te maken met factoren die onze vrijheid beperken? Josephs verhaal is misschien ­extreem, maar dat wil niet zeggen dat alle andere minder ­relevant zijn. “Mijn verhaal gaat over jou, hoe jij ermee ­omgaat, wat jij doet met die situatie.”

Voor hem begon het met een rouwproces. Hij raakte alles kwijt, verloor letterlijk zijn leven, intens verdriet. Wat volgde was acceptatie. Het is zoals het is. Ik moet niet opgeven, ik moet blijven knokken, ik moet het heft in eigen hand n ­ emen.

“Dat inzicht kostte tijd, veel tijd, maar het kwam. Uiteindelijk.

De kracht kwam terug.”

“Dat is meteen het probleem in deze drukke maatschappij”, gaat hij in één zin verder. “Er is geen tijd. Oplossingen moeten het liefst gisteren zijn bedacht. We lopen onszelf voorbij.

We geven geen grenzen meer aan, weten niet meer waar we het voor doen. We hebben geen tijd om daarover na te ­denken, om te bedenken: wat is belangrijk in mijn leven, welke keuzes zal ik maken?” Hij had ineens alle tijd.

28

GRONDIG 10 2019

Kleine stapjes “Natuurlijk was ik gefrustreerd en boos, maar ik zat nu eenmaal in een situatie waar ik niets aan kon veranderen. Dit was mijn leven nu en wilde ik overleven, dan moest ik daaraan werken.”

Dat inzicht kwam van zijn moeder. In haar eerste brief schreef ze: “Focus op jezelf, benut je tijd. Bestudeer alles nauwgezet en probeer te focussen op al het mooie.”

“Die acceptatie gaat met kleine stapjes. Ik zat letterlijk in een vieze, smerige wereld. Mensen op elkaar gepakt, geen vrijheid. Hoe kon ik daarin het mooie vinden?”

“Kijk wat jij eraan kunt doen, hoe jij het verschil kunt maken” Hij leerde echter met vallen en opstaan. Het begon met basale dingen. Zichzelf goed verzorgen, drie keer per dag tandenpoetsen, een dagboek bijhouden. Later begon hij met het leren van Marokkaans, want dat sprak hij niet en de rest van het gevangeniswezen wel. Daardoor kon hij ineens communiceren, een wereld opbouwen, vriendschappen sluiten.

“Zo ging het stapje voor stapje. Een burn-out is ook niet zomaar over. Wie al maar onder stress presteert, kan ook niet van de ene dag op de andere een ommezwaai maken. Ook dat gaat in stappen. Maak een afspraak per dag minder, delegeer, zodat de druk op jouw schouders elke dag een beetje minder wordt. De meeste mensen willen graag eergisteren resultaat zien, maar zo werkt het niet. Het kost tijd.”

Lichtpuntjes Uiteindelijk wist hij privileges te verwerven bij zijn bewaarders, sloot vriendschappen, had een eigen kat, gaf Engelse les, had een eigen tuintje, vertaalde voor de directeur. “De hele buitenwereld had me vrijgepleit, maar toch zat ik achter slot en grendel. Het enige wat ik kon doen, was me erbij neerleggen. Ik moest hier dus blijkbaar zitten.”

Dat gaf hem kracht. “Het is een proces. Je zit in een heel donkere tunnel en naarmate je vordert zijn er steeds meer lichtpuntjes die steeds feller worden, totdat je het licht weer ziet.

Ik dacht, ik zit hier dan wel, maar ik kan zelf bepalen hoe ik ermee omga.”

Dat is wellicht het belangrijkste wat hij er heeft geleerd. “Ik bepaal mijn eigen geluk. Ze kunnen me mijn vrijheid afnemen, maar niet mijn persoonlijkheid.”

Die boodschap neemt hij mee in de vele lezingen die hij geeft. “Ik zie het om me heen. Mensen nemen al snel een slachtofferrol aan. Ze geven de ander de schuld, laten hun leven daardoor bepalen. Had ik ook kunnen doen. Ik had de

rechter de schuld kunnen geven, ik had de Nederlandse overheid de schuld kunnen geven, maar wat schiet ik ermee op?

Natuurlijk mag je je druk maken, maar doe dat over dingen waar jij invloed op hebt. Kijk wat jij eraan kunt doen, hoe jij het verschil kunt maken. Dat jullie op het Malieveld stonden, is ook zo’n voorbeeld. Je kunt blijven klagen tegen je omgeving dat je beperkt wordt door alle wet- en regelgeving, maar je kunt ook actie ondernemen. Op dat Malieveld gaan staan en laten zien dat je het er niet mee eens bent.”

Inzichten delen Hij kreeg twee keer gratie en hoorde in 2009 dat hij zou worden overgeplaatst naar Nederland. Van het ene op het andere moment stond hij buiten. “Dat was een heel duaal moment. Natuurlijk wilde ik graag naar huis, maar de gevangenis was mijn leven geworden. Dat moest ik ineens achterlaten.”

Thuis leefde hij de eerste drie maanden in euforie. “Je hebt zoveel vrijheid. Ik wist van gekkigheid niet wat ik moest doen”, zegt hij. Maar de euforie ebt weg. De realiteit staat voor de deur. Rekeningen moeten worden betaald, een baan moest worden gezocht.

Hij besloot een boek te schrijven, ‘400 brieven van mijn moeder’. Later volgde ‘Gezondheid, liefde, vrijheid’. “Ik moest deze boeken schrijven. Ik vind het fijn mijn inzichten te kunnen delen. Misschien klinken ze voor de hand liggend, maar aan de reacties van mijn publiek merk ik dat mijn lezing toch vaak een eyeopener is. Het zet ze aan het denken. Ik vind het mooi dat ik dat kan bereiken door mijn ervaringen te delen.”

TEKST: Marjolein van Woerkom FOTO: Anjo de Haan

Over Joseph Oubelkas Joseph Oubelkas is één van sprekers tijdens de Cumela Inspiratiedagen in ­januari. Hij wordt geboren in 1980 in Raamsdonksveer, heeft een Nederlandse moeder en een Marokkaanse vader. Hij studeert Hogere informatie en is in 2001 één van de jongste IT-ingenieurs van Nederland. In 2003 start hij een ­eigen ­onderneming, maar in 2004 verandert alles drastisch als hij in een Marokkaanse cel terecht komt. Uiteindelijk zit hij daar vierenhalf jaar. Na terugkomst in N ­ ederland schrijft hij twee boeken: ‘400 brieven van mijn moeder’ en ‘Gezondheid, liefde, vrijheid’, over zijn ervaringen tijdens en na zijn gevangenschap.

Daarnaast geeft hij lezingen in binnen- en buitenland om te vertellen wat hij heeft meegemaakt en geleerd. Via zijn boeken en lezingen wil hij zoveel mogelijk andere mensen vooruit helpen.

GRONDIG 10 2019

29

Transparante boomzorg Vos Groenverzorging BV in Roden investeert in digitalisering

Het aanplanten, vervangen en verzorgen van bomen efficiënter uit­voeren en transparanter maken voor opdrachtgevers.

Daarvoor investeert Vos Groenverzorging in complete digitalisering. Het bedrijf ziet het als een hulpmiddel dat de aanpak voor duurzaam gezonde boomverzorging ­ondersteunt. Gezonde bomen ziet Vos als beloning van goed voorwerk. Daarop ligt de nadruk.

Vos Groenverzorging BV, Roden Vos Groenverzorging is in 1998 opgezet door Gerard Vos en samen met zijn vrouw Hillie uitgebouwd tot Vos Groenverzorging, waarbij er oog is voor een goede balans van mens, economie en milieu. Na het vroegtijdig wegvallen van Gerard in 2015 heeft Hillie het bedrijf volgens dezelfde filosofie voortgezet. Zij runt het bedrijf nu samen met haar nieuwe partner André Zinger en Ronnie van der Vinne. Ronnie is aangesteld als bedrijfs­leider.

Vos Groenbeheer richt zich volledig op boomverzorging. Opdrachtgevers zijn Staatsbosbeheer, de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, ­gemeenten en waterschappen. Het bedrijf heeft twaalf vaste medewerkers en huurt zzp’ers in. Vos werkt uitsluitend met materieel, medewerkers en leveranciers die gecertificeerd zijn. Certificering: VCA, Arbo, Controleur Boomveiligheid, European Tree Workers en European Tree Technicians. Meer informatie: www.vos-roden.nl.

30

GRONDIG 10 2019

CO2-Prestatieladder Het is meteen helder als je het erf van Vos Groenverzorging op rijdt: een flinke stapel eikenstammen op het terrein en bij de ingang uiteraard een mooi woodcarving-kunstwerk.

Het straalt bomen uit. Dat blijkt te kloppen als bedrijfsleider Ronnie van der Vinne ons aan een mooie dikhouten planken tafel uitlegt waar Vos Groenverzorging voor staat. Oprichter Gerard Vos is breed begonnen en richtte zich later steeds meer op boomverzorging. Hij overleed vijf jaar geleden na een ziekbed. Ronnie van der Vinne, een goede kennis van Gerard, is toen als bedrijfsleider aangesteld, waarbij Vos Groenverzorging zich nu volledig op boomverzorging richt.

Stroomversnelling Van der Vinne geeft aan dat boomverzorging de laatste jaren in een stroomversnelling is gekomen. “Zoals bekend besteden opdrachtgevers het werk en de nazorg volledig uit via EMVI-inschrijvingen, vaak regionaal aanbesteed. Je krijgt het niet automatisch gegund op basis van prestaties uit het verleden”, aldus de bedrijfsleider. Hij is blij met de EMVI-aanpak.

“We kunnen daarin ons verhaal over onze duurzame aanpak laten meewegen.”

Van der Vinne bevestigt dat deze duurzame aanpak niet de goedkoopste is, maar dat ze desondanks scherp moeten blijven. “Daarvoor zochten we methoden om efficiënter te kunnen werken. Daarin zien we voor digitalisering een ­belangrijke rol weggelegd. We kunnen daarmee fouten op locaties voorkomen, zorgen dat medewerkers sneller en beter de juiste plek vinden, routes en werkstromen optimaliseren en last but not least honderd procent transparantie leveren naar de opdrachtgever toe.”

Hij verduidelijkt het laatste treffend met een voorbeeld. “Kijk, hier heb je voor een willekeurige boom het vocht­gehalte van de afgelopen zomer. Dat wordt continu gemeten met sensoren. De opdrachtgever, in dit geval de gemeente Groningen, kan meekijken en dus precies zien wanneer er water is gegeven en of het genoeg is. Daarmee voorkom je discussies en wij kunnen de watergiften exact timen.”

Goed uitgangsmateriaal De werkwijze van Vos Groenverzorging komt goed tot uitdrukking als we de aanpak van het aanplanten van circa 260 bomen voor de provincie Groningen volgen. “We hebben Groningen geadviseerd bij lokale telers in te kopen. Dat scheelt voertuigbewegingen en tussenopslag en je weet precies wat je hebt”, vertelt Van der Vinne. Daarvoor gaat hij met de opdrachtgever naar de telers om het plantmateriaal te selecteren. “We laden direct na het rooien in omgekeerde volgorde van het planten, zodat de medewerkers de bomen op volgorde hebben staan voor het planten. Als je ‘verder weg’ koopt, kan het zijn dat het plantmateriaal een tijd lang in de tussenopslag staat. Je weet het niet, maar je weet wel dat de kwaliteit kan teruglopen.”

De medewerkers krijgen voor het planten per werkploeg een computer mee waarop de locaties en de te planten

Bij duurzame boomverzorging hoort ook duurzaam omgaan met mensen en materieel. Vos Groenbeheer heeft hiervoor dit voorjaar trede 3 van de CO2-­ Prestatieladder gehaald. “Dat vergt wel even een omschakeling voor medewerkers om met elektrisch materieel te werken, over te schakelen op een aardgasauto en bij werkzaamheden goed na te denken over CO2-uitstootreductie, maar als dat tussen de oren zit, zien ze de meerwaarde en dan loopt dat ook in de pas mee.” Het bedrijf heeft daarvoor ook zonnepanelen aangelegd. Verder worden houtsnippers gerecycled als biomassa en wordt bruikbaar stamhout verhandeld. Van der Vinne geeft aan dat bij de materiaalkeuze het kwaliteitsdenken en de CO2-reductie een belangrijke rol spelen. Een goed voorbeeld is de onlangs aangeschafte nieuwe Genie-hoogwerker op vier tracks voor wringingsarm ­bodemvriendelijk werken.

(soort, grootte) bomen precies zijn aangegeven. “Er hoeft zo niet tussentijds worden gelost of in opslag worden gezet, je hebt geen vergissingen en je werkt het planten in één werkgang af”, vertelt Van der Vinne. Hij geeft aan dat de grootste slag hier zit in de efficiëntie. De medewerkers houden op de computer de werkzaamheden ook bij, zodat alles na afloop traceerbaar is en de opdrachtgever via een log-in kan meekijken als die dat wenst.

Kwaliteitsplantgaten Vooraf hebben de medewerkers de plantgaten op orde gebracht. “Een vitale boom heeft per jaar groei ongeveer één kuub extra goede teeltgrond nodig. Daar houden wij zoveel mogelijk rekening mee. Als dat niet kan of het budget daarvoor niet toereikend is, is opwaarderen van de bestaande grond een goede optie”, aldus de bedrijfsleider. Hij stelt dat hij altijd met de opdrachtgever in gesprek gaat als er geen goed plantgat kan worden gerealiseerd voor een vitaal boomleven. “Bij bijvoorbeeld een te hoge waterstand of als hij ingesloten is tussen steen en verhardingen kan het zijn dat de boom wel aanslaat, maar hij zal waarschijnlijk ‘ver­ pieterd’ achterblijven ten opzichte van de gezonde broeders en op termijn niet vitaal kunnen doorgroeien. Zo’n boom kan de drie jaar wel overleven, maar een aantal jaren later, als zo’n boom mogelijk ziek wordt, is niemand blij.”

“Wij streven bij inplant naar maximaal drie procent uitval en vitale bomen. Een zwakkere boom haalt de drie jaar wel, maar als een aantal jaren later zo’n boom mogelijk ziek wordt, is niemand blij” Als het nodig is, gaat Van der Vinne daar vooraf een s­ tevige discussie voor aan. Afwijkingen worden vastgelegd om latere discussies te voorkomen. Een ander voorbeeld is ­ plantgaten net naast eerder gekapte bomen realiseren.

“Opdrachtgevers geven meestal vervangen op dezelfde plek aan. Net ernaast is vaak beter.”

GRONDIG 10 2019

31

ondernemen met

mensen

Ook bij onderhoudswerkzaamheden werkt Vos op dezelfde manier van vooraf overleggen, registreren en systematisch werken.

Van der Vinne wijst hier op dat ernaast planten diep rooien en frezen van de boomstronken bespaart. “Bij er net naast planten, kun je de stronk tot net onder het maaiveld a­ f­frezen.

De overige boomresten kunnen dan natuurlijk afsterven en vormen later weer een welkome natuurlijke voeding.

Het scheelt CO2-uitstoot bij het frezen en de afvoer en je hoeft geen grond aan te voeren. En het geeft op termijn ­vitalere bomen. Dat is dubbele winst.”

Verzorging en nazorg De factor tijd komt terug in de nazorg. “Na drie jaar zie je of de boom goed aanslaat. Extra tijd uittrekken voor goed uitgangsmateriaal en de plantgaten zie je dan pas terug”, vertelt Van der Vinne. Hij streeft niet alleen naar het halen van de eis van maximaal vijf procent uitval in drie jaar, maar gaat zelfs voor maximaal drie procent uitval. “In bestekken staat niet hoe vitaal de bomen dan moeten zijn. Wij staan niet alleen voor het goed aanslaan van de boom, maar staan er ook garant voor dat ze er na drie jaar vitaal en krachtig bij staan”, aldus de bedrijfs­leider. Deze filosofie wordt ook bij boom­

onderhoudscontracten doorgevoerd. “Ook hier voeren we uitgebreide inspecties door gecertificeerde medewerkers uit en adviseren bij onderhoudswerkzaamheden, van snoeien tot bodemverbetering, of vervangen altijd met het oog op het verkrijgen van duurzaam gezonde bomen”, aldus Van der Vinne. Ook hier wordt alles gemonitord en vastgelegd via de computer.

Van der Vinne vindt het een winstpunt dat de aanpak van het bedrijf bij EMVI-aanbestedingen uit te leggen is. “De noodzakelijk digitalisering helpt ons dit zo efficiënt en transparant mogelijk te doen. Daarmee kunnen we de kostprijs zodanig drukken dat we in prijs toch goed mee kunnen komen”, legt hij uit. “Het gaat ons primair om vitale bomen. Niets is mooier dan met een opdrachtgever jaren later het boombestand na te lopen en vast te stellen dat het er gezond bij staat. Dat is op termijn ook het goedkoopst voor de opdrachtgever.

Het is vooral de kroon op ons werk.”

TEKST: Gert Vreemann FOTO’S: Anjo de Haan, Vos Groenwerken

Vragen thema tijd Wat kost je de meeste tijd?

Is de tijd werk en privé in balans, wat doe je ­eraan?

“Voorbereidend werk kost veel tijd, het juist vastleggen van de gemaakte afspraken, maar ook voorbereiden in de juiste werkwijze en de inkoop.”

“Dit is wel eens moeizaam, zeker op een moment met meerdere deadlines. De juiste keuze maken is van groot belang. Verder is er de 24/7-­bereikbaarheid, wat wel conflicteert. De maandag werk ik vanuit huis en kan ik er dan ook zijn voor onze zoon van vier.”

Waar moet je altijd tijd voor maken?

“Niet vergeten om het relatiebeheer te blijven onderhouden, hoe druk het ook is.” Waar zou je meer tijd voor willen hebben? “Aanbestedingen. Die vallen vaak uit de lucht, met een deadline van maximaal twee ­weken, inclusief de nota van inlichtingen.”

Hoe maak je tijd voor dat wat belangrijk is?

“Door verantwoordelijkheden zoveel mogelijk in de organisatie te laten.

Daarmee creëer je betrokkenheid en een hoge mate van samenwerken.”

32

GRONDIG 10 2019

Wat is jouw tijdstip?

“Ik ben niet zo van twee voor twaalf. Ik regel het liever vooraf en goed, dat scheelt geld en ergernis.”

NAUWKEURIGHEID WAAROP U KUNT VERTROUWEN Meten met de HarvestLab3000 - Tijdens het oogsten de voedingswaarde plaatsspecifiek in beeld brengen dankzij Near-Infrared (NIR) techniek - De haksellengte wordt automatisch aangepast op basis van het drogestofgehalte - Real time gemeten NPK gehaltes uit de drijfmest exact en plaats specifiek uitrijden

TOT EIND DECEMBER HarvestLab 3000 & Mestanalyse voor:

â‚Ź1

*

Wilt u meer informatie over deze aanbieding, neem dan vandaag nog contact op met uw dealer.

NOTHING RUNS LIKE A DEERE

*Aanbieding geldig van 1 november 2019 t/m 31 december 2019 bij aankoop van een nieuwe hakselaar met i-ready of i-complete pakket (Select Editie uitgezonderd) en HarvestLab3000 geĂŻnstalleerd op de mesttank. Deze aanbieding bevat de HarvestLab 3000 sensor en kalibratie voor mestsensing voor toepassing op een mesttank.

“Samen een plan voor de toekomst maken” Wim Bens, bestuursvoorzitter ZLTO, vraagt meer tijd en ruimte

‘Neem je tijd’ is het thema van dit nummer van Grondig, maar wat nu als je die tijd niet krijgt?

Wim Bens, bestuursvoorzitter van ZLTO, doet daarom een dringend beroep op overheid en niet-gouvernementele organisaties om naar elkaar te luisteren en samen een plan te maken voor de toekomst, met daarin tijd en ruimte.”

34

GRONDIG 10 2019

Wim Bens is trots op de agrarische sector en vooral op ZLTO. “Het is niet altijd even zichtbaar wat voor werk we als belangenbehartiger doen. Dat was het wel tijdens de reeks van estafetteprotesten en die hebben zin gehad. Daarna moet je echter constructief, met oog voor elkaars belangen, met elkaar om de tafel blijven zitten. Dat is de beste manier om beleid neer te zetten of aan te passen.”

Dat klinkt heel gemakkelijk, maar dat is het in de provincie Noord-Brabant niet. Er is vooral een gebrek aan tijd. Die tijd is wel iets meer geworden, doordat de provincie nu de verplichting om voor stallen van vijftien jaar (in sommige gevallen twintig jaar) of ouder een vergunning aan te vragen heeft verplaatst naar 1 april 2020, in plaats van 1 januari 2020. Toch is dit nog veel te weinig tijd, ook voor de provincie zelf.

Tijd nodig “We hebben meer tijd nodig. Boeren hebben tijd nodig om een goed besluit te kunnen nemen, er is tijd nodig om te beslissen of het wel of niet verstandig is om te investeren en te kijken naar de terugverdientijd”, somt Bens op. “Daarbij werken sommige systemen niet, zijn ze niet beschikbaar of zijn ze onbetaalbaar.”

“We vragen niet veel, alleen meer tijd” De sector weet sinds de behandeling van de verordening natuurbescherming in 2017 wat hem boven het hoofd hangt.

Sinds die tijd is getracht om er wat aan te doen, maar zonder succes. Er bestaat nog maar een kleine kans dat de provincie voor het einde van het jaar de sector tegemoetkomt. “Via een bodemprocedure en een provisionele verordening proberen we nu de ingang van de regelgeving te stoppen. We vragen niet veel, alleen meer tijd om onze bedrijven toekomstbestendig te maken.”

In het allerslechtste scenario gaat de verplichte vergunning door. “De schatting van de provincie is dat er dan vijfhonderd ondernemers moeten stoppen of failliet gaan. Persoonlijk denk ik dat het aantal hoger is. In totaal hebben we in Noord-Brabant ongeveer 9500 bedrijven in de land- en tuinbouw. Naast de stoppers is er waarschijnlijk ook een grote groep die maar net het hoofd boven water kan houden”, schetst Bens de gevolgen.

Bedrijf en grond in verhuurd Bens: “Uit ervaring weten we dat bij de stoppers vaak de koeien en rechten worden verkocht. De grond wordt vervolgens verhuurd aan tuinders en akkerbouwers. Dat heeft effect op de ecologie, maar ook op de binding van CO2 en de blijvendgraslandverplichting vanuit de Europese Unie. Met de gebouwen gebeurt soms helemaal niets, maar soms lukt het om verbrede landbouw toe te passen via een stukje zorg of kinderopvang. Naast ZLTO is er ook een stichting die helpt om ondernemers daarin te begeleiden. Verhuur is een goed alternatief, maar daaraan kleeft ook een ongewenst neveneffect.

Niet alles mag in het buitengebied. Verpaupering ligt op de loer en daarmee criminaliteit. Ook bedrijfsontwikkeling voor loonwerkers zou goed passen op de vrijkomende agrarische bebouwing, maar dat kan in de praktijk niet door regelgeving.”

Waarmee Bens duidelijk maakt dat het in Noord-Brabant niet alleen om de toekomst van de agrarische sector gaat, maar ook om die van de agro-industrie, zoals cumelabedrijven.

“Wij zoeken daarom de verbinding met deze sectoren en vragen hen ons te helpen. Vanaf december kan daarom op onze website een brief gericht aan de politiek worden ondertekend om de provincie duidelijk te maken hoe groot de impact van de regelgeving is. Andere sectoren moeten niet naïef zijn over het effect dat het op hun bedrijven kan gaan hebben.”

De brief is te vinden op www.zlto.nl/hartenkreet.

Toekomst?

Hoe ga je nu als ondernemer verder? “Wat je wilt weten, is welke perspectieven er nog zijn? Zet daarom een stip op de horizon. Die beslaat dan ongeveer tien tot vijftien jaar. Een inschatting voor een langere periode maken, is bijna niet te doen”, zegt Bens. “Je zet stappen en gaat dan weer opnieuw naar die stip kijken. Je kunt het met een dakpanreliëf vergelijken. Het is belangrijk om daar tijd voor te maken. Ook als je andere plannen hebt, zoals stoppen, is het belangrijk om die stip te zetten. Stel jezelf de vraag: hoe realistisch is dit plan?

Is dit de goede stap? Nee, wat is dan wel de goede stap?”

Ook ZLTO heeft voor zichzelf een stip op de horizon gezet en daarin gezegd dat iedereen lid moet willen zijn van de vereniging. Bens zelf heeft vooral het streven om de verbinding met de diverse partijen te zoeken en zo een goede balans te vinden tussen de diverse ambities en doelen. Uiteindelijk zou dat moeten resulteren in een doelgerichte aanpak die meetbaar, haalbaar en betaalbaar is.

Een groep die daarin heel erg kan helpen, zijn de jongeren.

“Ik vraag hen om mee te doen. Wij zien namelijk dat er echt goed naar jongeren wordt geluisterd. Ook zien we dat je door mee te praten een beter kompas voor de toekomst krijgt. Signalen en prikkels vanuit de maatschappij en collega’s helpen je daarbij”, aldus Bens. Hij benadrukt dat het altijd druk is, maar soms moet je tijd maken.”

Bens hoopt van harte dat de toekomst van het Brabantse platteland niet de toekomst wordt die hier is geschetst. Aan de overheid doet hij dan ook de dringende oproep om met elkaar in gesprek te gaan. “Wees trots op de boer en werk met de boeren samen aan een welvarend Brabant!”

TEKST: Herma van den Pol FOTO: Anjo de Haan

Over Wim Bens Wim Bens is sinds 1 april 2019 bestuursvoorzitter van belangenbehartiger ZLTO, dat samen met de LLTB en LTO Noord LTO Nederland vormgeeft. Hiervoor werkte hij voor diverse organisaties in de financiële wereld, waaronder Rabobank.

Toen ZLTO hem benaderde met de vraag of hij voorzitter wilde worden en de profielschets zag van de persoon die ze zochten, was zijn eerste reactie: “Dat ben ik.” Hij heeft affiniteit met de agrarische sector en is vooral een verbinder.

Hoewel hijzelf geen boerenzoon is, komt hij wel uit een brede agrarische familie.

Zijn vader nam toen hij twaalf jaar was ook nog eens de boerderij van zijn oma over, waar zowel varkens als paarden werden gehouden. De varkens werden echter al snel weer weggedaan, waardoor Bens zichzelf niet ziet als boerenzoon.

GRONDIG 10 2019

35

BALEN rijden, zonder te balen?

KIES VOOR EEN KRÖGER AGROLINER BALENWAGEN!

• ISOBUS FRONTTANK VOOR VLOEIBAREOF VASTE KUNSTMEST TOEPASSING • GEEN VERSPILLING VAN ZAAD EN KUNSTMEST

• E-DRIVE ZAAIRIJEN MET GEOCONTROL SECTIE AANSTURING • AUTOMATISCH IN- EN UITSCHAKELEN VAN DE RIJEN • 37.5, 50 OF 75CM RIJ-AFSTAND IS MOGELIJK

WHEN FARMING MEANS BUSINESS kverneland.nl

Kverneland Optima precies wat u zoekt!

BIG BALER

VROEGKOOPACTIE

DE BESTE PERS. DE BESTE SNIJKWALITEIT. DE HOOGSTE CAPACITEIT. DE BESTE PAKVORM/VULLING.

California

EXTRA ACTIE T.E.M. 31/12/2019

UNIEK EN GEPATENTEERD

+ EEN T7 VOOR 250 UUR GRATIS + FLEXIBELE FINANCIERING + REIS NAAR CALIFORNIË

+ Bezoek aan Tulare AG Show

YOSEMITE PARK

GOLDEN GATE BRIDGE

Nieuw knopersysteem** 26% sterkere knoop = nog minder touwbreuk Geen touwresten meer = schoner voer = schoner milieu = nog minder knoperstoring

ALCATRAZ ISLAND

3 jaar zekerheid inclusief Casco+, uit te breiden tot 7 jaar*

*Vraag uw dealer naar de voorwaarden Actie geldig in Nederland t.e.m. 31 december 2019 **Ontdek de verschillende andere voordelen op newholland.com

GRAND CANION

Steeds meer tijd voor andere leuke dingen Henk Kooyman, De Kwakel, droeg tien jaar geleden het bedrijf over Hij bouwde een bedrijf op dat nu 45 man personeel heeft. Tien jaar geleden droeg Henk Kooyman het bedrijf over aan zijn dochter en zoon. Sinds die tijd kijkt hij met afstand toe en doet de klusjes. Het loslaten vond hij geen probleem. “Ik heb er altijd veel naast gedaan. Daar kon ik gewoon mee verder gaan. Daarin hield ik mijn eigen ding.”

38

GRONDIG 10 2019

Het leek vooraf de gemakkelijkst te interviewen persoon.

Een oud-ondernemer die terugkijkt op de tijd na de bedrijfsoverdracht. Over het loslaten van het bedrijf, het afstand nemen en werken aan een nieuwe invulling van de vrije tijd.

De praktijk was wat anders. De agenda van Henk Kooyman blijkt nog goed gevuld. Het maken van een afspraak vroeg dus wat meer creativiteit dan verwacht.

Als het dan zover is, maakt hij ook alle tijd. Daarbij vraagt hij nadrukkelijk zijn vrouw Ans om erbij te zitten om te vertellen over hoe ze dat nu doen met kleinkinderen, oppastijd, fietstochten en vakanties. Over tijd die wonden heelt als je verdriet een plaats geeft. Het komt namelijk bijna vanzelf ter sprake als we het hebben over de bedrijfsoverdracht: het overlijden van hun oudste zoon, toen 24 jaar oud.

Ans vertelt er nu nuchter over. De manier waarop tekent hun positieve instelling. “Je kunt verdrietig zijn om de tijd die je niet meer met hem hebt gehad, maar je kunt ook dankbaar zijn dat je hem zo lang nog hebt mogen meemaken. Dat het zo’n plezierig joch was, dat natuurlijk ook zijn uitspattingen had, maar die niet aan de drugs ging en geen gekke dingen deed. Er zijn genoeg ouders die het anders meemaken.”

Ze spreekt er open over, maar het gelaat tekent bij de herinnering en bezorgt Henk vochtige ogen. “Het heeft zeker drie jaar geduurd voor we er een beetje een weg in hebben gevonden. Alleen: als je een bedrijf hebt, kun je niet stil gaan zitten. Je hebt geen tijd om in zelfmedelijden te vervallen.

Alles gaat door, dus je moet zelf ook verder.”

Grote wissel Achteraf merkten ze dat het ook op de beide andere kinderen een grote wissel had getrokken. “Onze dochter Anne­ marie zat al in de zaak en die moest van de ene op de andere dag de planning overnemen. Later besef je pas hoe moeilijk dat voor hen was, want ze wilden ons niets laten merken, maar zaten ook met hun verdriet. Zij kregen van klanten die niet wisten wat er was gebeurd de vraag ‘Is Hein er niet.’”

Zes jaar later kwam het toch tot de bedrijfsoverdracht. Na een periode van ongeveer vier jaar vond Kooyman het tijd voor een stap terug. “Onze tweede zoon, Guus, werkte inmiddels op het bedrijf en hij deed de planning en samen met Annemarie de bedrijfsleiding. Dat ging goed, dus toen ik zestig was, hebben we het bedrijf overgedragen.”

Wat het afstand nemen van het bedrijf gemakkelijker maakte, was volgens Henk zijn gewoonte om er altijd al wat naast te doen. “Ook toen ik nog volop in het bedrijf zat, was ik altijd wel met andere dingen bezig. Op een gegeven moment was ik zelfs mede-eigenaar van de Hoogeboom-vakantieparken.” Met een grote glimlach: “Kon ik opeens niet meer in mijn spijkerbroek naar het werk, maar liep ik in pak met een aktentas. Hadden we opeens 200 man personeel.”

Dat avontuur duurde ruim zeven jaar en eindigde toen er wat wrijving kwam tussen de vier eigenaren. “Toen hebben we de boel snel verkocht, want dat was het ons niet waard.

We waren er als maten ingestapt en dat wilden we niet op het spel zetten. Met de vriend die me erbij betrokken had, ben ik wel verder gegaan. Samen investeren we nog steeds in v­ akantieparken. Dan kopen we de grond en verkopen we het in delen als er weer een huisje is verkocht. Morgen ga ik weer naar Duitsland om een nieuw project te bekijken.”

Big bags vullen De projectontwikkeling is nu één van de zaken waar hij zijn dagen mee vult, naast de kaart- en biljartclub, het motorrijden, het toeren met de Heinkel-scooter en natuurlijk af en toe wat hand- en spandiensten op het bedrijf. Voor het vullen van de big bags met zand en grind. “Dan zoek ik iemand op die de zakken met de heftruck erbij kan rijden en ik vul ze met de kraan. Een mooi klusje, dat ik kan doen wanneer ik wil. Het wordt nooit gevraagd, maar ze weten eigenlijk wel dat ik de voorraad in de gaten hou en zorg dat alles klaar staat.”

“Samen zijn jullie te sterk, mooi toch?”

Natuurlijk doet hij ook wat andere gepensioneerde eige­ naren vaak doen; het halen en brengen van spullen. Grijzend: “Ze moeten er dan wel rekening mee houden dat het een uurtje langer duurt, want als ik ergens ben, ga ik graag even langs bij de baas om nog een bakkie te doen. Het mooie is: ze vinden het allemaal nog leuk dat ik langs kom.”

Op het bedrijf is hij nog altijd het vriendelijke oog van de meester, zo blijkt als we een rondje over het bedrijf doen.

Kooyman BV Vijftig jaar geleden begon Henk Kooyman op het bedrijf van zijn ouders met een kraan om baggerwerk te doen. Al snel kwamen de buren ook en was het loonbedrijf een feit. In de jaren zeventig werd het bedrijf verplaatst van het ouderlijke huis naar een locatie langs de N201. Daar werd het bedrijf verder uitgebreid. ­Inmiddels was het grondverzetwerk gegroeid en was daar ook veel bestrating bij gekomen. Dat leidde ook tot de nodige handel vanaf het bedrijf. Dat kreeg een geweldige stimulans toen Kooyman bedacht dat het verkopen nog veel beter zou gaan vanuit de kas die op het terrein was gebouwd. Daarmee hadden zij de eerste binnentuin in Nederland voor bestratingsmateriaal. Een idee dat inmiddels ruim navolging heeft gekregen.

Tien jaar geleden werd het bedrijf overgenomen door zijn dochter Annemarie en zijn zoon Guus. Zij veranderden de naam van Henk Kooyman BV in Kooyman BV. Stilzitten deed Kooyman zeker niet, want hij was al een aantal jaren actief in het vastgoed, vooral in grond voor vakantieparken en vakantiewoningen.

GRONDIG 10 2019

39

T­egen een medewerker in de werkplaats: “Het is al licht ­buiten.” Een hint die direct wordt begrepen met een druk op de lichtknop. Of tegen dezelfde jongen die een kraanbak omduwt: “Pas op voor je rug.”

Met de echte bedrijfsvoering bemoeit hij zich niet meer.

“Dat heb ik in het begin nog wel gedaan, dan ging ik een inschrijving nog een keer narekenen. Maar als je ziet dat het niet ­nodig is, moet je het ook laten. Bovendien: steeds meer wordt berekend met de computer en dan kun je er ook moeilijker wat mee.”

Echt pingelen Trots is hij op de handelsgeest die hij op zijn dochter Annemarie en zoon Guus heeft weten over te brengen. “Ze weten nog echt wat pingelen is. Vroeger deden we dat met handjeklap, dat doet niemand meer, maar het spel moet wel worden gespeeld. Omdat ik het leuk vind, ga ik nog wel eens mee als er moet worden ingekocht. Inkopers vinden dat ­helemaal niet nodig, zeggen ze altijd. Annemarie redt het zelf ook wel, zeggen ze dan. Maar feitelijk bedoelen ze: samen zijn jullie te sterk. Mooi toch?”

“Met een bedrijf kun je niet in zelfmedelijden vervallen” Terugkijkend op de afgelopen tien jaar merkt hij dat hij vooral nog meer tijd heeft gemaakt voor leuke dingen. “Maar wel actief, want je ziet dat je gezond blijft als je blijft bewegen.

Van stilzitten is nog nooit iemand beter geworden.”

Hij is even stil, roert in zijn koffie en er wellen weer tranen op voor hij vertelt hoe dat ook bij hem is ingedaald. Niet alleen dat je actief moet blijven, maar ook dat je tijd moet nemen om te leven. Hij wacht even en begint dan toch te vertellen:

“Tien jaar geleden heb ik een openhartoperatie gehad, met vier omleidingen en een nieuwe varkensklep. Dat heeft mijn leven toch veranderd. Ik voel me gezonder dan in de tijd daarvoor, alleen ben ik veel emotioneler geworden. Natuurlijk had ik destijds wel in de gaten dat ik niet zo veel meer kon, zelfs geen straatje vegen, maar je stopt het weg. Tot het niet meer gaat en je naar de huisarts gaat. Dan zit je voor het weet in het ziekenhuis. Alles herinner ik me nog. Het was op een vrijdagmiddag. De chirurg die de uitslag kwam bespreken, begon met het bericht dat hij positief en negatief nieuws had. Wat ik het eerst wilden horen. Ik zeg: doe eerst het positieve nieuws maar. Dat was dat ik maandagochtend om acht uur een openhartoperatie kreeg. Het negatieve nieuws was dat ik niet meer naar huis mocht. Onmogelijk, zei ik. Het kan niet anders, vond hij. Hij wilde namelijk niet het risico lopen dat ik er maandagmorgen niet meer zou zijn.

Zo kritisch was het. Toch ben ik naar huis gegaan. Ik wilde alles nog een keer zien, want er was een risico van twintig procent dat ik het niet zou overleven. Overal ben ik langs gereden. Het ouderlijk huis, de plek waar ik begonnen ben, het bedrijf, het dorp en de plaatsen waar mijn geschiedenis lag.

Ik ben ook naar de begraafplaats gegaan. Daar heb ik naar mijn overleden zoon gefluisterd: ‘Straks lig ik misschien weer naast je.’”

Zo ver is het niet gekomen, stelt hij dankbaar vast. Sterker nog, eigenlijk voelt hij zich beter dan vele jaren voor die ­operatie. “Sinds die tijd kan ik alles weer. Daarom geniet ik nu van alle tijd die ik heb en probeer dat zo goed mogelijk in te vullen, want het is mooi om te genieten van alles wat jezelf hebt bereikt.”

TEKST: Toon van der Stok FOTO’S: Anjo de Haan

Vijf tijdvragen Wat kost je de meeste tijd?

40

“Nu eigenlijk niets meer. Ik doe de dingen die ik leuk vind. Al ben ik nog best veel op het bedrijf te vinden. Maar niets hoeft en moet en ik wil me eigenlijk nergens mee bemoeien. ­Misschien daarom vinden ze het nog steeds leuk dat ik er nog vaak ben.”

naar Italië gepland. Dan rijden we naar Venetië en daar gaan we een rondtocht m ­ aken van 30 dagen met een camperclub. Ja, net als ‘We zijn er bijna’, maar nu alleen met campers. We gaan maar eens kijken wat het inhoudt, maar het lijkt me erg leuk om zo met een groep op weg te zijn.”

Waar moet je altijd tijd voor maken?

Is de tijd werk en privé in balans en wat doe je eraan?

“Voor de kleinkinderen maken we altijd tijd, maar ook voor de kaartclub, de biljartclub, het ritje met de motor en de vakantie. In de winter gaan we ook nog altijd met z’n allen op wintersport. Gewoon omdat je dan de tijd hebt voor elkaar.”

“Ik doe graag klusjes, maar ben niet meer om zes uur op het bedrijf. In de ochtend neem ik tijd voor mezelf en ik ga twee keer per week eerst naar de sportschool. Dan ben ik pas om half tien of later op het bedrijf. Of helemaal niet, want als Ans wil gaan fietsen dan doen we dat.”

Waar zou je meer tijd voor willen hebben?

Wat is je tijdtip?

“Eigenlijk toch wel om meer met de camper op pad te gaan. Al zijn we wel twee keer drie weken naar Amerika geweest. Komend jaar moet het er echter wel van komen. Dan staat een campervakantie van zes weken

“Geef zaken uit handen. Dat heb ik altijd gedaan, omdat ik graag dingen naast het bedrijf deed. Het is een kwestie van loslaten en vertrouwen geven aan je medewerkers.”

GRONDIG 10 2019

ZB 3 jaar garantie* Wij kennen de eisen, beheersen de systemen en zorgen voor de beste opslag voor uw producten.

machine aliteit van werk en kw n va en ig tu er ov uw nieuwe Om u nog meer te de aanschaf van op ie nt ra ga ar ja de voorwaarden. geeft Vredo 3 ter! * Informeer naar es em nb de zo 3 Vredo ZB De VT4556 met perfecte gewichtsverdeling en Scania motor; krachtiger, stiller, zuiniger...

uw specialisT in bewaringen en loodsen Kistenbewaring

bulkopslag

Hout en beton

Neem contact met ons op voor uw investering in het mestseizoen 2020 Verkoop Benelux: AndrĂŠ de Waard - Tel: 06-53437311

T 073-503 25 27 info@steenbergen-bouw.nl

www.sTeenbergen-bouw.nl

+31 (0) 488 411 254 info@vredo.com www.vredo.nl

EfficiĂŤnt toolboxen en werkplekinspecties uitvoeren Veilig Vakwerk maakt het uitvoeren van werkplekinspecties en toolboxen veel eenvoudiger. Medewerkers ontvangen de juiste informatie op hun telefoon en kunnen direct aan de slag. Dit kan volledig digitaal, maar het is ook mogelijk om de geprinte versie te bewaren.

Veilig vakwerk zorgt voor tijdsbesparing en verbetering van het veiligheidsbewustzijn bij medewerkers. rd Gereducee r o o v f Probeer Veilig Vakwerk een maand gratis: e ri ta A L CUME ederland N https://veiligvakwerk.nl/aanvragen-maand-gratis leden

In samenwerking met CUMELA Nederland, bedrijven uit de sector en Stigas.

NEDERLAND

De beste in het veld

NIEUW

Nu in de store s beschikbaar

Direct toepasbaar, overal beschikbaar

Digitale werkplekinspectie Dashbord op de pc met overzicht van uitgestuurde toolboxen en werkplekinspecties Automatisch archief en Rapportage

Loon- en grondverzetbedrijf H. Koenen, Erp Harrie Koenen startte in 1974 het agrarisch loonbedrijf op en verbreedde dit later samen met zoon Erik met grondverzetactivi­ teiten en aannemerij. Nu runt Erik het bedrijf samen met Anke.

Ze hebben vorig jaar afscheid genomen van de agrarische vee­ houderijtak , omdat dit te veel onder druk stond. H. Koenen voert regionaal een breed aantal diensten uit in bouw, infra, grondverzet en groen en is gespecialiseerd in de ontwikkeling en uit­voering van terreininrichting ten behoeve van teeltonder­ steuning voor de land- en tuinbouwbedrijven. Het bedrijf telt veertien vaste medewerkers en is VCA,- VKL- en Flora & Faunagecertificeerd. Meer informatie: www.hkoenen.nl.

“Onze mensen kleuren de kantine”

De nieuwe kantine bij Koenen in Erp is met een grote ­centrale stamtafel en de kunst van het weglaten als een sfeervol maatpak ‘om de mensen’ gebouwd. Net als in de vorige ‘keet’ blijft de hechte groep medewerkers vrijdags vaak lang hangen. Daarbij zijn gasten welkom in de open cultuur, die letterlijk zichtbaar is.

H. Koenen in Erp, over hun bedrijfskantine

“Wij zijn niet zozeer trots op onze kantine, maar wel op de mensen die er komen!”, was de prikkelende inzending van Anke Koenen op de oproep voor de mooiste cumela-kantine. De bijgevoegde foto toonde een tafel vol gezelligheid met veel mensen eromheen. Van de kantine zelf was niet zoveel te zien. Daarmee onderscheidde deze inzending zich, dus reden we naar Erp om de sfeer te proeven en die kantine te zien. Het verhaal van Erik en Anke Koenen (op de foto Erik staand en Anke links) over hun mensen gaf de doorslag om deze op te nemen als beste voorbeeld hoe we in onze sector met onze mensen omgaan en hoe de bedrijfskantine daarin een belangrijke rol speelt.

Erik vertelt dan al vol vuur over de bedrijfsvoering, waarin hij het groepsgevoel belangrijk vindt. “We doen het samen, ieder heeft daar zijn of haar rol in. Niemand kan het alleen”, stelt hij vast. Hij geeft aan dat ze projecten ook zo aangaan. “Onze mensen hebben allemaal hun eigen specialisme en taak, maar toch kun je nooit zonder een ander. Wij helpen elkaar daarin als het nodig is. Zij ook mij en ­andersom trek ik als het nodig is gerust de overall aan om mee te gaan in de strijd.”

Een grote tafel Aangekomen zie je dat het kantoorpand net klaar is. Direct in het oog springt de grote glazen pui van de kantine. Bepaald geen ‘weggestopt hok’. Binnengekomen tegenover het kantoor loop je er zo in. “Even een bakkie doen?” Anke glimlacht en loopt al naar de koffieautomaat. Erik, schuift aan en begint meteen over zijn mensen. Over de inrichting van de kantine hebben ze het niet. Ze vertellen vol passie over hun mensen.

We zitten aan de hoge centrale tafel die met zijn tweeënhalve meter breedte en zes meter lengte het grootste deel van de ruimte vult. ”Op wens van onze mensen op statafelhoogte, op wens van ons een tafel die groot genoeg is om allemaal bij elkaar te zitten. Wij zijn een team, geen groepjes”, komt Anke tussenbeide.

42

Erik en Anke Koenen, Loon- en Grondverzetbedrijf

GRONDIG 10 2019

“Wij zijn niet zozeer trots op onze kantine, maar wel op de mensen die er komen” Anke en Erik vinden die aanpak een open dialoog belangrijk . “Ik zeg het als ik wat op mijn lever heb”, vertelt Erik. “Ik verwacht dat ook van de medewerkers. Met die openheid kun je beter aan oplossingen werken. Stilstaan bij fouten of moeilijkheden en achteraf kniezen passen niet bij ons.”

Nieuwbouw De kantine is daarin volgens Erik een belangrijk middel. “Ik ben er elke morgen en ontvang de medewerkers in de kantine om een bakkie te doen. Je ziet en hoort dan veel en merkt ook of er iets speelt en of een medewerker niet goed in zijn vel zit”, vertelt hij. Dat gebeurde tot vorig

Lang naborrelen

gewoon bij zijn. Ze vinden het een ­belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering. “Het geeft open gesprekken, waarin je lief en leed deelt. Eventuele ergernissen worden uitgesproken en mooie resultaten g ­ evierd.”

Erik geeft aan dat dit samenzijn en de onderlinge communicatie er ook voor zorgen dat mensen het zelf met en voor elkaar oplossen. “Als iemand een klus met harde deadlines of wat dan ook door privéomstandigheden niet kan afronden, regelen ze vaak onderling al vervanging”, vertelt Erik.

Bij die omgang met elkaar hoort ook enige souplesse. “De jongens nemen gerust wel een paar biertjes. Voor ons geen probleem, want de meesten komen speciaal op vrijdag op de fiets. Wij weten dat ze hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Natuurlijk zijn er wel eens momenten dat iemand moet worden geholpen thuis te komen”, maar dat moet kunnen”, aldus een knipogende Erik. Voor Erik en Anke is het belangrijker dat de jongens na een gezellige late avond samen goed thuis komen dan dat ze de mooiste kantine hebben. “Tijd nemen en aandacht voor elkaar brengt ons samen verder. We zeggen niet dat we de ­mooiste kantine hebben, hopelijk wel de fijnste voor de medewerkers.”

De vrijdagse after-work-borrel is bij Koenen al jaren een begrip. “De meesten blijven hangen en het kan laat­­worden. Daarbij komen er gerust ook partners of anderen opdagen, bijvoorbeeld tevreden opdrachtgevers met een versnapering”, vertelt Erik. Anke glimlacht en voegt eraan toe dat ze zelf ook graag meedoen en dat hun jonge kinderen er dan ook

TEKST: Gert Vreemann FOTO’S: Anjo den Haan

jaar vanuit de ‘keet’. Het bedrijf had enkele units staan waarin kantoor en kantine waren gevestigd. Voor de nieuwbouw hebben ze de wensen van de medewerkers doorgesproken, ook voor de kantine. “De grootste wens waren hoge tafels waaraan je staat of zit op een barstoel.”

Verder heeft Koenen het sober gehouden. Geen grote posters van dikke machines of uitdagende dames en geen werktrofeeën. Koenen heeft gekozen voor met smaak en stijl ingericht sfeervol bruin, om warmte te creëren en een enkel sfeer ondersteunend kunstwerk. Anke: “De mens staat centraal. Het gaat om de onderlinge sfeer. Daarom hebben we deze grote tafel centraal geplaatst. Onze mensen geven letterlijk kleur en invulling aan de kantine en niet andersom.”

Natuurlijk is er wel een aanrecht, de bekende volle koelkast en een postvak voor de medewerkers. En die heel grote schuifpui vol in het zicht vanaf de weg. “We hebben niets te verbergen, we nodigen liever uit”, zegt Anke. “Die gaat ’s zomers open, dan kunnen we lekker in het zonnetje naborrelen.”

GRONDIG 10 2019

43

Opvallende inzendingen Kantineverkiezing Naast Koenen waren er op onze oproep voor de mooiste kantine nog meer opvallende inzendingen, elk met hun eigen ­accent of verhaal. Het blijft een smaakkwestie. In alle gevallen was de inzet een kantine die past bij de aard en grootte van het ­bedrijf en waar de medewerkers zich thuis voelen. We hebben er een paar opvallende inzendingen uitgepikt. Dank voor de vele ­inzendingen.

44

Loon- en Verhuurbedrijf HKA ­Kempen BV, Nieuwkoop: sfeervol bruin café

Aannemersbedrijf FPH ­Ploegmakers, Vinkel: origineel keetje

Huiskamp BV, Winterswijk: multifunctioneel

We kregen een flink aantal sfeervolle bruine cafés binnen. Deze inzending van HKA Nieuwkoop sprong er onder de inzendingen van bruine cafés wat ons betreft uit. Frank Hoogendoorn heeft deze fraaie kantine bij de nieuwbouw gerealiseerd om iets extra’s voor de medewerkers te doen als dank voor hun inzet.

De meest originele inzending vonden we dit ‘Koffiekeetje’ van FPH Ploegmakers.

Naast een heel mooie nieuwe kantine in het nieuwe pand heeft aannemersbedrijf FPH Ploegmakers dit deel apart ingericht voor chauffeurs, zodat ze voordat het kantoor is geopend al een vers bakje koffie kunnen scoren.

Multifunctionele inzet komen we meerdere keren tegen. De kantine van Huiskamp BV in Winterswijk is een sterk voorbeeld. De nieuwe kantine wordt ook gebruikt voor informatiebijeenkomsten, cursussen en het ontvangen van klantgroepen en schoolklassen. De kantine blijft echter bovenal een trefpunt om de dag af te sluiten.

Loonbedrijf Grolleman, Hasselt: in memoriam

Loon- en aannemersbedrijf Wierda BV, Groenga: naar boven

Een sterk voorbeeld van de menselijke factor vonden we bij Grolleman. Op het schilderij staat de oprichter, de heer Grolleman, s­ amen met een gewaardeerde midikraanmachinist. Hij was overal in de regio bekend, maar is helaas een paar jaar geleden verongelukt. ­Grolleman heeft hem opgenomen, zodat hij altijd nog bij hen is.

Het lijkt wel iets een trend: de kantine naar boven verhuizen, ­omdat daar (veel) ruimte is. Sprekend voorbeeld is deze nieuwe sfeervol ingerichte kantine van Wierda met alles erop en een dynamisch geheel.

De kantine wordt momenteel nog steeds aangekleed met mooie foto’s en leuke spreuken. Elke maand vind je wel weer iets nieuws.

GRONDIG 10 2019

JAN VEENHUIS KIPPERS: OERDEGELIJK EN KLANTGERICHT ď ”

Jan

Veenhuis

Jan Veenhuis Machinefabriek B.V. presenteert vol trots zijn nieuwe dealer voor de regio Noord-Holland en de kop van Zuid-Holland: Combi West Mechanisatie B.V. www.jan-veenhuis.com

WWW.VICON.NL

Denk anders, denk 8ha per uur!

KOOP NU de Vicon FastBale en krijg een Vicon Andex 4-rotorhark een jaar lang gratis! * Loon (naar) werken met de ideale combinatie; de Vicon Andex 4 rotorhark en de Vicon FastBale.

PROFITEER NU van ons speciale aanbod voor loonwerkers.

Bel onze specialist en vraag naar de voorwaarden: 0321 387123

* Vraag naar de voorwaarden bij uw Vicon dealer. Actie geldig tot 15-12-2019

ZAND- OF GRONDPRODUCTEN NODIG? UW AFVAL WEGBRENGEN WANNEER HET U UITKOMT? AFVALZORG BIEDT DE OPLOSSING Afhalen ■ Straatzand ■ Vulzand ■ Metselzand ■ Brekerzand ■ Teelaarde ■ Bomengrond ■ Zwarte grond ■ Compost ■ Menggranulaat

Brengen ■ Restafval ■ Hout ■ Grond ■ Puin ■ Groen ■ Bouw- en sloopafval

Zes dagen geopend, ook tijdens vakanties

Pinautomaat aanwezig

Gemakkelijk bereikbaar

Zonder afspraak en zonder wachttijden

AFVALZORG GRONDSTROMEN LIMBURG

Locatie Belvédère Maastricht Industrieweg 4 6219 NR Maastricht T 088 - 801 07 72

E maastricht@afvalzorg.nl

www.afvalzorg.nl

Volg ons op Twitter: www.twitter.com/afvalzorg

KRONE BiG M 450 zelfrijdende maaier     

9,95 m werkbreedte en 449 PK sterke LIEBHERR motor voor ongekend hoge capaciteit Optimale gewichtsverdeling en zeer wendbaar door de achterwiel besturing Heavy Duty maaibalk met SafeCut maaischijfbeveiliging voor elke maaischijf Altijd snel inzetbaar op volle capaciteit met een max. transportsnelheid van 40 km/h Ruime en stille Silent Space cabine voor een comfortabele werkplek

www.krone-nederland.nl

Zuid-Nederland: Ad van den Hurk 0653 241918

Noord-Nederland: Marc Berghuis 0651 346841

De nieuwe toon voor uw maïssaldo De meest oogstzekere silomaïs van de Benelux

FIGARO       

Middenvroeg (FAO 240) Zeer geschikt voor silomaïs, MKS, CCM of geplette maïs Hoge voederwaardeopbrengst uit korrel en plant Goede beginontwikkeling Zeer goede stevigheid en stengelrotresistentie Goede kopbrand- en Rhizoctonia-resistentie Zeer goed in algehele restplantgezondheid

Bron: KWS

Voor meer informatie: Tel. B +32-(0)3-449 02 20 Tel. NL +31-(0)76 50 30 003 www.kwsbenelux.com

SEEDING THE FUTURE SINCE 1856

Elektrificatie op een kantelpunt Terugblik op de Agritechnica 2019 Gaan we massaal aan de stekker, zoals bij auto’s en bedrijfswagens? Dat was naast de grote vraag op de Agritechnica. ­Elektrische aandrijvingen stelden zich via concepten nadrukkelijk voor. Dat we gaan elektrificeren, is helder, maar of we dat daadwerkelijk massaal gaan doen, daarover zijn twijfels. Volgens standhouders staan we op een kantelpunt.

48

GRONDIG 10 2019

John Deere had met een eigen innovatiehal de meest spraakmakende stand op de Agritechnica van dit jaar. Centraal stond een elektrisch aangedreven compacttrekker die komend jaar te verwachten is en daaromheen tal van innovaties. Daarvan was de enkelassige volledig elektrische aandrijf-‘trekker’ gevoed door een stroomkabel en met een direct gekoppeld werktuig wel een heel opvallende. Blikvanger bij de concepttrekkers was de elektrische Steyr van FPT. In feite is dat een volledig hybride-concept met naast een diesel een krachtige elektromotor en volledige elektrische aandrijving. Het sluit aan bij het FPT Cursor X-concept dat de fabrikant ook al in andere sectoren heeft laten zien: hybride in combinatie met naar keuze diesel-, methaan- of waterstofaandrijving of volledig elektrisch met op de plaats van de krachtbron extra batterijen. FPT ziet dit project met Steyr als een serieus concept, dat verder kan worden uitgewerkt en gefinetuned voor het ontwikkelen van een volgende generatie agrarische machines. FPT wijst hierbij nadrukkelijk op het traject dat het deze maand samen met specialist Microvast heeft ingezet voor het in eigen huis ontwikkelen en produceren van batterijen en powerpacks.

de eerste hybride oplossing bij Farmtrac, een gewone trekker met een 11 kW (15 pk) hybride-unit waarbij je kort op de aanwezige batterij kunt werken.

Hiermee is de vergelijking met de ontwikkelingen in elektrificatie in de bedrijfswagensector rond. Daar krijgen de elektrische en hybride trucks een rol bij de distributie in de stedelijke omgeving en blijft diesel de energiedrager voor de lange afstand. Over twee jaar weten we of het zo ver gaat als FPT en Steyr nu heel fraai hebben voorgesteld. Uitgebreide beeldverslagen vindt u op Grondig.com. We selecteerden nog enkele gesprekken bij opvallende noviteiten voor u.

TEKST & FOTO’S: Gert Vreemann en Toon van der Stok

Meer elektrisch ZF liet het elektrificering zien, maar dan wel componenten die direct afkomstig zijn uit de truck- en bussector, zaken die we ook al op de laatste IAA-bedrijfswagenbeurs te Hannover hebben gezien. ZF geeft aan dat we nu op een go/no-gokantelpunt zitten. Als de fabrikanten het vragen, zullen we het snel ontwikkelen voor onze sector, vertelde een woordvoerder van ZF. Danfoss gaf ook aan dat alles erop wijst dat de elektrificatie doorzet. Het bedrijf signaleerde wel dat op de Agritechnica elektrisch een kleinere rol speelde dan op de Bauma. Het duidt er volgens Danfoss op dat in de agrarische sector blijkbaar meer factoren zijn die deze ontwikkeling afremmen. Ook dit bedrijf tast de markt af en test zelf het nodige, maar registreert nog geen concrete belangstelling van fabrikanten. John Deere heeft voor de beurs al nadrukkelijk aangegeven door te gaan met elektrificeren en de in het vorige nummer van Grondig voorgestelde concept 8ReIV op korte termijn te lanceren. Dit is ook de meest logische ontwikkelingsstap, die best eens door veel concurrenten zou kunnen worden opgevolgd. Je kunt het in het huidige trekkerconcept inbouwen en er desgewenst werktuigen elektrisch mee aandrijven.

Parallel met trucks Op de beurs proef je onder standhouders dat ze voor het zware werk op het land direct geen elektrische oplossingen zien. Het probleem is net als bij de trucks op lange afstand het meenemen van voldoende energie. Kansen zien verschillende fabrikanten wel voor het werk op de boerderijen om daar stiller en emissiearm te werken. Vaak gaat het om werk dat hooguit enkele uren in beslag neemt en een beperkt vermogen vraagt. Dat kan goed met batterijen in combinatie met eigen energiewinning (zonnepanelen, windmolen, biogas).

Dat verklaart ook waarom er voor boeren elektrische wielladers, verreikers en dergelijke stonden. Ten slotte natuurlijk het stedelijk werk in groen en infra. Ook daarvoor stond er

Negatieve stemming De boerenontevredenheid speelt bij onze oosterburen ook. Zo sterk dat Krone in zijn toespraak de verbondenheid en steun voor de ‘ondergewaardeerde boeren’ nog eens benadrukte. Ook bij andere fabrikanten zagen of hoorden we dergelijke steunbetuigingen. Weidemann (foto) verwoordde het boeren- en loonwerkersgevoel heel treffend op deze zuil. Het weerhield in totaal 450.000 bezoekers er niet van om weer massaal naar Hannover te komen. Blijvers gaan door.

GRONDIG 10 2019

49

50

Sebastian Zunhammer, Zunhammer:

Maurice Schreurs, JCB:

Alexander Gaiduk, Gomselmash:

“Vier ton gewicht ­besparen”

“Euro 5 uitleggen”

“Dag dorsen op cng”

“Wij besparen met onze kunststof tank ten minste vier ton gewicht op getrokken tanks ten opzichte van alle gangbare merken met stalen tanks.” Directeur Sebastian Zunhammer is daar stellig in. “En dat zal niet veranderen ­zolang andere fabrikanten kleine aantallen bouwen”, zegt hij. Kunststof tanks bouwen vergt een grote investering, omdat je een mal moet ontwikkelen en ze daarin volgens een standaardconcept moet produceren. “Dat gaat niet als je kleine aantallen bouwt. Zolang Nederlandse fabrikanten kleine aantallen getrokken tanks blijven bouwen, zal de investering in technologie voor kunststof tanks te groot zijn.”

Zunhammer geeft aan dat de logische prijs daarvan is dat een combinatie vier tot zes ton zwaarder is. “Dat kan met staal niet anders”, zegt hij. Hij geeft aan dat Zunhammer destijds heeft ingezet op kunststof tanks in combinatie een universeel frame, waaronder vrij eenvoudig gevarieerd kan worden in uitrusting.

Zunhammer bouwt nu circa 700 eenheden per jaar.

Productmanager wielladers Maurice Schreurs van JCB hield een opmerkelijk verhaal over de Euro 5-motoren zoals die nu op de JCB-wielladers zijn geïntroduceerd. “Het is verstandig het bijbehorende emissieverhaal uit te leggen aan opdrachtgevers”, vertelt hij. Hij doelt op de laatste stappen in emissiebeperking, waarin vooral de hoeveelheid fijnstof in de uitlaatgassen wordt gereduceerd. “In Euro 5 is niet alleen de uitstoot in grammen vastgelegd, maar is ook het aantal aantallen delen fijnstof ge­ limiteerd. Euro 5-dieselmotoren zijn met hun uitlaatgasnabehandeling daardoor zo schoon dat ze niet alleen geproduceerd fijnstof uit de uitlaatgassen halen, maar ook het fijnstof uit de aangevoerde inlaatlucht. In feite maken ze de lucht schoner. Dat is een argument dat telt bij het werken in stedelijke gebieden”, aldus Scheurs. Daarmee ziet JCB de machines met generatie Stage V-motoren als een belangrijke stap bij aanbestedingen. “Maar natuurlijk ook voor de gezondheid van de medewerkers en de omgeving zelf.”

“We bouwen bij Gomselmash zo’n 12.000 machines, waaronder 3000 maaidorsers”, ver­duidelijkt Alexander Gaiduk bij ‘s werelds eerste combine op CNG. Voor de combine is ­samen met Perkins een speciale 257 kW (350 pk) cng-motor ontwikkeld. Achter op de machine liggen acht gastanks, die samen ruim 1800 liter gas bevatten. “Goed voor acht tot tien uur werken”, vertelt Gaiduk. “Die acht uur is bij l­ange tijd werken op vol vermogen”, verduidelijkt hij. De combine is ontwikkeld om meer te kunnen profiteren van de eigen voorraad gas in Wit-Rusland. Daardoor is CNG ongeveer half zo duur als diesel. “Dat maakt het voor veel bedrijven interessant, ondanks de ongeveer € 16.000,- hogere kosten”, stelt ­Gaiduk vast. Afgelopen jaar zijn er al twintig combines gebouwd die op proef lopen. K ­ omend jaar komt er ook een model op biogas. Dat is ook een belangrijke reden dat het bedrijf op de Agritechnica staat. “Er zijn in Duitsland veel bedrijven met biogasinstallaties die zo hun ­eigen energie kunnen gebruiken.”

GRONDIG 10 2019

Maria Kleinknecht, Fendt:

David Doran, Itarra:

Ratjesh Patel, Farmtrac:

“Verrassend veel ­belangstelling”

“Ten onrechte geen ­medaille”

“Voor stedelijk en ­groenwerk”

Productspecialist Maria Kleinknecht is aangenaam verrast over de grote belangstelling voor de Fendt-verreiker. “We hadden goede belangstelling verwacht, maar die is groter dan ingeschat. De combinatie van wielladerkracht en verreikerbereik plus de in hoogte verstelbare cabine spreekt aan”, zegt de kersverse productspecialist daarover. “We hebben nu een samenwerkingsovereenkomst met Sennebogen en daarbinnen gaan we werken aan nieuwe modellen.”

De verreiker die nu op de beurs stond, is een Sennebogen-overslagmachine. “In Duitsland hebben we veel grote maïskuilen voor de biogasinstallaties. Daar wordt nu vaak met een shovel onder afgeschept en gewacht tot het naar beneden valt. Met deze verreiker kun je op hoogte scheppen en met de verhoogde cabine ook nog zien wat je doet”, aldus Kleinknecht.

Dat niet zoals een ander Agco-merk samenwerking met Bobcat is gezocht, kan ze ook uitleggen. “Sennebogen staat net als Fendt hoog aangeschreven. Dat past dus prima bij elkaar.”

“Die hele medailles stellen niets voor. Daar kijken ze alleen naar de grote bedrijven”, ­ ­foetert David Doran, eigenaar en uitvinder van de Itarra. “Wij hebben een robottrekker met elektrische aandrijving die praktijkrijp is met een geheel eigen concept”, vertelt hij. De Itarra is een rupstrekker met een Caterpillar-motor en een generator. Bovenop zitten een aantal camera’s die de omgeving afspeuren. Verder is er een driepuntsbok en geen af­takas. Dat past niet, stelt Doran. “Wij leveren de stroom, op het werktuig dat hij aandrijft moet je die gebruiken”, legt hij uit. Doran ziet mogelijkheden als autonoom voertuig door stallen, maar ook voor bijvoorbeeld balenpersen. “Dan kan hij automatisch de wiersen van de hark volgen als je die op GPS vastlegt.”

Ook voor de koppeling heeft het bedrijf een eigen ontwerp gemaakt. Met deze koppeling wordt ook gelijk een stroomverbinding gemaakt. Verhuurbedrijf Loxam toonde al grote belangstelling en ziet het als de ideale manier om op bouwplaatsen voor stroom te zorgen.

Ratjesh Patel, verkoopleider Europa van Farmtrac, ziet dit prototype van een hybride Farmtrac-trekker met een 55 kW (75 pk) diesel en 11 pk (15 pk) elektrisch vermogen met de batterij in de neus als een logisch vervolg van de eerder gelanceerde volledig elektrische Farmtrac FT20 E. Patel: “Er is met name in de groensector en voor het werken in stedelijke gebieden vraag naar elektrische aandrijving.

Een logisch vervolg naar boven zien we in deze hybride variant”, zegt hij. Deze geeft net als hybride trucks de gebruiker de mogelijkheid te dieselen en even puur elektrisch te werken.

“Dankzij regeneratie laadt de accu weer bij en kun je meerdere malen per dag puur elektrisch werken.”

Het betreft een prototype dat zal worden getest. “De tijd zal leren of het elektrisch ver­ mogen en de capaciteit van de batterij toereikend zijn.” Verder ziet hij weinig problemen, omdat hybride techniek zich bij trucks allang heeft bewezen.

GRONDIG 10 2019

51

ondernemen met

vaktechniek

Even de tijd ervoor nemen Claas Cemos-trekker-werktuigoptimalisatie in de praktijk Met het nieuwe Cemos-hulpprogramma kunt je de trekker-werktuigcombinatie optimaliseren. Claas biedt deze optie vanaf nu aan op alle Claas-trekkers met Cebis Touch. De fabrikant claimt een brandstofbesparing of capaciteitsverhoging van gemiddeld rond de tien procent. We probeerden het in de praktijk. Je moet er even de tijd voor nemen, maar dan heb je ook wat.

Begin september, voor de periode met natter weer, staat de nieuw Axion 870 Stage V met daarachter een dikke zesscharige Lemken Juwel 8-ploeg voor ons klaar. Plaats van handeling is een agrarisch bedrijf van de familie Claas, een eindje boven OsnabrĂźck, met vrij lichte en vanwege de zomer (te) droge grond. Echt druk maken we ons even niet om die ploeg, ervan uitgaande dat een beetje cumelabedrijf de ploeg echt wel goed afstelt en deze hier ook wel goed staat: de diepte instellen en gaan. Zo werkt het echter niet bij Claas Cemos. Het is zaak vooraf de juiste gegevens in te voeren.

Systematische aanpak Het Cemos-programma dwingt je de stappen systematisch te doorlopen. Allereerst de basisinstellingen: de gegevens van het werktuig, in dit geval de ploeg. Ten tweede de werkomstandigheden, in dit geval droge, vrij lichte grond. Als derde de instelling van bandenmerk en -maat. Deze zijn vooraf al ingegeven, zodat het systeem de spanningstabellen van de banden kent en dus de juiste spanningen aanbeveelt. Stap vier betreft het hangen van gewichten (front, achter, wiel).

Het systeem beveelt voor deze combinatie vooraf op basis

52

GRONDIG 10 2019

van de ingevoerde parameters 1200 kilo frontgewicht en een bandenspanning van 0,8 bar voor en 1,1 bar achter aan. Het programma kent de gebruikershandleiding van in dit geval de Lemken Juwel, die door Claas vooraf voor veel merken is ingevoerd. In ons geval is er een frontgewicht van 600 kilo aan gehangen. Dit mede op het oog van de bovengemiddeld droge omstandigheden van het perceel. En - u kent dat vast dan pak je het gewicht dat voorhanden is en je meestal voor dit werk pakt. Dat gewicht voer je dan in en je negeert de aanbeveling van 1200 kilo. Het programma biedt deze ruimte. Dat kan ook voor de bandenspanning, maar hier houden we ons aan de aanbevelingen.

Ploeg controleren Daarna beginnen we te ploegen zoals je dat altijd doet. Na een stukje moet je dan via het programma (gedwongen) systematisch de ploeginstellingen nalopen, invoeren en bijstellen. Je moet de ploegdiepte en werkbreedte per element controleren en opmeten of de ploeg niet overrug of overbuik ploegt, kijken of de voorscharen op de juiste diepte staan ­afgesteld, het schijfkouter goed is afgesteld en natuurlijk

opmeten of de werkbreedte van de voorste schaar klopt. Het systeem geeft zelfs aan welke spindel en hoeveel slagen je die moet verdraaien voor het verkrijgen van de juiste instellingen. We hebben de ploeg nog een keer vooraf even wat extra ontregeld om hiermee te oefenen. Het instellen blijft allemaal zo gedaan. Daarna daadwerkelijk aan het ploegen. Dan krijg je eerste het commando om de handen van het stuur te halen om te kijken of de treklijn goed is. Zo niet, dan geeft het systeem aan hoe en hoeveel je moet bijstellen. Best gemakkelijk zo en hier zal in de praktijk wel eens iets te halen zijn.

Trekker optimaliseren Daarna moet je het Cemos-hulpprogramma in de gaten houden. We hebben gekozen voor efficiëntieoptimalisatie. Je kunt ook voor capaciteitsoptimalisatie kiezen. Het systeem meet continu de prestaties en het brandstofverbruik en geeft op basis daarvan adviezen. In ons geval kan de motoronderdrukking nog een paar procent hoger en adviseert het systeem een lagere bandenspanning. Na deze veranderingen en een korte meettijd van minimaal een minuutje geeft Cemos de hoeveelheid winst of verlies aan en beveelt het nieuwe instellingen aan. Het systeem blijft zo continu controleren. Om een lang verhaal kort te maken: na enkele omgangen en een paar keer instellingen finetunen komt eruit dat in deze lichte omstandigheden de bandenspanning nog wat lager kan, het frontgewicht kan worden afgelegd en zelfs het differentieelslot kan worden uitgeschakeld. Je bent vrij om dat te doen.

Op een gegeven moment is het oké, want als je even in een nattere plek zit of net een spuitspoor ploegt, veranderen de waarden weer. Je moet zelf inschatten wanneer je op het optimale ‘gemiddelde’ zit. Wij wisten zo met een vooraf redelijk goed afgestelde ploeg zonder afleggen van het frontgewicht zo al vijf procent efficiëntiewinst te pakken.

Voor een check hebben we daarna hetzelfde gedaan met een andere trekker met cultivator, met dezelfde procedures.

Via een logische opbouw voer je de trekker- en werktuiggegevens in en pas je de instellingen daarna on the go stapsgewijs aan. Dit werkt via een logische, goed te begrijpen opbouw.

Uiteindelijk wisten we hier door alleen met de gewichtsoverdracht via de drukinstellingen van de loopwielen van de cultivator in combinatie met een aanpassing van de motordrukregeling alleen al een paar procent efficiëntiewinst te halen, terwijl we het gevoel hadden dat trekker en cultivator prima waren afgesteld. Dat zijn procenten die je normaal niet snel pakt.

Op basis van ervaringen U zult zich herkennen in de gedachte dat onze medewerkers echt wel weten waar ze mee bezig zijn. Dat beseft Claas ook, maar de fabrikant heeft tegelijk in onderzoeken vastgesteld dat de praktijk toch wel eens weerbarstiger is dan we met elkaar denken. Zo kwam uit ondervragingen onder 500 gebruikers dat 28 procent bij vergelijkbare ploegomstandigheden de aanbevolen 1200 kilo zou monteren. De grootste groep (34 procent) koos ook voor het standaardgewicht van 900 kilo en slechts acht procent kwam uit op het uiteindelijke optimum van geen frontgewicht.

Claas heeft proefondervindelijk vastgesteld dat de mix van klanten via Claas Cemos circa tien procent brandstofbe­ sparing of capaciteitsverhoging behaalt. Daarnaast leert het systeem de medewerkers ook hoe ze een combinatie het best kunnen afstellen en uitrusten en hoe ze de trekker optimaal laten presteren. Iedereen weet dat medewerkers er echt geen afstelboekje van de ploeg bij pakken. In ons ploegvoorbeeld is het zelfs denkbaar dat diezelfde medewerker de volgende keer op basis van de ervaringen zelfs om een lichtere trekker zou vragen. Of dat u dat via uw data-analyse al hebt aangegeven. Die 870 was in deze omstandigheden een maatje te groot. Je moet er even de tijd voor nemen, maar dan brengt het meer dan je vooraf inschat.

TEKST & FOTO’S: Gert Vreemann

Voor de ploegoptimalisatie geeft het programma niet alleen aan wat er moet worden versteld, maar ook hoeveel slagen of centimeters. Na verstelling meet het programma het effect en volgt er een nieuw advies.

In dit geval was de 870 een slag te zwaar voor de zesschaar. Daardoor kon het frontgewicht eraf en de voorwielaandrijving worden uit­ geschakeld. Die kennis kunt u voor een volgende keer weer benutten.

Claas heeft van veel fabrikanten de handleidingen van de machines ingevoerd. Zo ook voor deze Lemken Juwel 8-ploeg. Uw medewerkers hebben de instructieboekjes zo niet meer nodig.

GRONDIG 10 2019

53

advertorial

Ervaringen grasonderzaai in maïs 2019 Wat kunnen we leren voor komend seizoen?

Afgelopen seizoen was het eerste jaar van een verplicht vanggewas na de maïsteelt op zand- en lössgronden. Wat is er dit jaar allemaal gebeurd in de praktijk? En hoe hebben de onderzaai en de onkruidbestrijding elkaar beïnvloed. Op basis van onderzoek en praktijkproeven geven we u hierover in dit artikel een beeld.

Vanggewas Afgelopen jaar is op ruim eenderde van het areaal geen vanggewas gezaaid. Dit betreft dan veelal veen, zavel en kleipercelen. Op het overige deel van het areaal is – omgerekend naar 100% - in zo’n 14% het vanggewas gras tegelijk met de maïs gezaaid. Meestal is hierbij gekozen voor rietzwenk, want dit ontwikkelt zich relatief traag. Het overgrote deel van de vanggewassen is gezaaid rondom kniehoogte van de maïs: 48% van het areaal. Hier is vooral gekozen voor raaigrassen. Loonwerkers hebben goed ingespeeld op het doorzaaien op kniehoogte met de aanschaf van apparatuur. Op de overige 38% van het areaal is gekozen voor het zaaien van een vanggewas na de oogst. Hierbij is door de telers veelal gekozen voor iets vroegere rassen. Landelijk zien we wel dat er onder de rivieren een tendens is naar iets meer zaai direct na het hakselen van de maïs, omdat hier gemiddeld gezien vroeger geoogst wordt.

bij zaai op kniehoogte na oogst

Methode vanggewas in % maïsareaal.

Wisselende ervaringen De ervaringen rondom het slagen van de onderzaai zijn wisselend. Voor gras dat tegelijk met de maïs gezaaid is, kunnen we wel stellen dat dit meestal goed is gelukt.

Zeker als er rekening mee gehouden is in de keuze van de herbicidenmix. Anders ligt dit voor de zaai op kniehoogte. In praktijk blijkt deze lang niet overal gelukt te zijn en moest er in diverse gevallen na de oogst opnieuw worden gezaaid. Enerzijds heeft het seizoen niet meegewerkt door droogte na zaai. Anderzijds is in een aantal gevallen toch gebruik gemaakt van een bodemherbicide, waarna slechts enkele weken later het gras is doorgezaaid. Dit terwijl onderzoek van o.a. Syngenta afgelopen twee seizoenen duidelijk aangetoond heeft dat bodemherbiciden zeer riskant zijn.

Proefveld waarin mixen met en zonder bodemherbicide zijn getoetst.

Tot slot het zaaien van het vanggewas na de oogst: net als vorig jaar geeft dit een mooie opkomst van het gras. En door het droge en warme seizoen konden deze percelen vaak relatief vroeg worden geoogst, wat weer bijdroeg aan een makkelijker tijdige zaai.

Onkruidbestrijding in de praktijk Voor loonwerkers is de onkruidbestrijding er niet gemakkelijker op geworden. In het verleden werd vaak één mix voor alle percelen gekozen. Afgelopen seizoen hebben loonwerkers meer overleg gehad met telers rondom hun wensen voor onderzaai en moest hiermee rekening worden gehouden voor de keuze van de middelenmix.

Ook het wegvallen van bodemherbiciden op basis van terbutylazine heeft zijn invloed gehad. Onderzoek rondom het middelgebruik in 2019 laat de volgende trends zien.

Terbutylazine belangrijk Sinds Gardo Gold niet meer op zandgronden mag worden ingezet, is Calaris nog het enige breed inzetbare middel met terbutylazine. Dit is o.a. noodzakelijk tegen ooievaarsbek en voor een algemeen betere en bredere onkruidbestrijding. Bovendien is Calaris in alle gevallen veilig voor rietzwenk of raaigrassen als vanggewas. We zien dan ook dat er meer gebruik is gemaakt van Calaris als basismiddel. Loonwerkers die voor een ander basismiddel in de mix kozen, hebben toch op ruim 30% van hun percelen Calaris aan de mix toegevoegd in een dosering 0,5 – 0,75 l/ha. De verwachting is dat dit percentage komend jaar verder zal toenemen om gebruik te maken van de voordelen van terbutylazine.

Raaigras - doorgezaaid op kniehoogte – bij de oogst van de maïs.

Links Calaris 1,5 l/ha is veilig.

Rechts: Calaris 1,5 l/ha + 0,5 l/ha bodemherbicide is zeer kritisch.

Indien vroeg gespoten, geeft Calaris (terbutylazine) een zeer belangrijke bijdrage aan de bestrijding van ooievaarsbek. Links: tembotrione 1,5 l/ha.

Rechts: tembotrione 1 l/ha + Calaris 1 l/ha.

Bodemherbiciden kritisch Op de percelen zonder onderzaai, of met onderzaai na de oogst is de inzet van het bodemherbicide Frontier Optima gangbaar. De dosering is 1 l/ha. Onderzoek van Syngenta – zowel in 2018 als ook afgelopen seizoen heeft laten zien dat bodemherbiciden door hun effectiviteit op grassen en hun goede duurwerking slecht tot niet te combineren zijn met onderzaai. Het betreft dan zowel zaai tegelijk met de maïs als op kniehoogte. In de praktijk zien we dan ook dat bij onderzaai veelal geen bodemherbicide wordt ingezet (vaak wordt dan de dosering van Calaris iets verhoogd). Indien men toch het risico van een bodemherbicide neemt, zal gekozen moeten worden voor een zeer lage dosering. Dit ziet u geïllustreerd in de foto’s hiernaast.

Minder grassenmiddel Middelen op basis van nicosulfuron (o.a. Milagro 40) werken via contactwerking. Bij onderzaai op kniehoogte, waar de bespuiting plaatsvindt voor de onderzaai, kunt u deze gewoon inzetten. Ditzelfde geldt uiteraard ook in situaties zonder onderzaai of bij zaai na de oogst.

Anders ligt dit voor onderzaai tegelijk met de maïs, waar de bespuiting plaatsvindt na het kiemen van het vanggewas. Al twee jaar laat onderzoek zien dat in deze situatie grassenmiddelen forse schade aan het vanggewas geven. In de praktijk is deze boodschap goed opgepakt.

Bij vroege onderzaai wordt maar weinig gebruik gemaakt van een specifieke grassenbestrijder. Indien toch gebruikt, dan in een sterk verlaagde dosering.

Tot zover de ervaringen rondom vanggewassen uit proeven en vanuit de praktijk van afgelopen jaar. Op basis van al deze ervaringen komen we in een volgend artikel terug op de adviezen voor het seizoen 2020.

Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik het etiket en de productinformatie. ®/™ Registered Trademark of a Syngenta Group Company.

Syngenta biedt diverse oplossingen die telers helpen hun bedrijfsvoering verantwoord te optimaliseren: www.syngenta.nl/stewardship.

Frowntier Optima is een geregistreerd handelsmerk van BASF Agricultural Solutions.

ondernemen met

vaktechniek

Serie: Slim en digitaal Welk systeem past bij jouw bedrijf? Bekijk het compacte en eenvoudige overzicht op: www.cumela.nl/ leverancierstabel.

Daar vind je TimeKing, maar ook de systemen die eerder in de serie voorbij kwamen.

Voor elk bedrijf is er een digitaal systeem.

Wacht niet en maak er werk van.

SLIM EN DIGITAAL “Elke klik is er één te veel” TimeKing zet in op slimme flexibiliteit Een jong en pionierend bedrijf. Een omschrijving die nog steeds past bij TimeKing, dat wordt gerund door Robin Bonnes en Max Ritzen. Op een slimme manier bieden zij een systeem aan dat zich aanpast aan de wensen van de klant en dat zich met behulp van die wensen ook steeds verder ontwikkelt.

Bonnes en Ritzen zijn jonge ondernemers die zagen wat er bij loonbedrijven beter kan ten aanzien van de digitale werkbon.

Ze besloten hiervoor zelf een systeem te bouwen, op maat en aansluitend bij hoe het bedrijf werkt. TimeKing werd opgezet en geïntroduceerd op de Digitaliseringsmarkt van Cumela Nederland in maart 2019. Ondertussen werken er drie softwareontwikkelaars en hebben ze klanten verspreid over heel Nederland.

De basis voor TimeKing was de ontwikkeling van een mobiele applicatie (app), nadat Bonnes en RItzen voor een loonwerker een website hadden gebouwd. De app groeide uit tot een compleet programma, dat het hele primaire proces van bellen voor een afspraak tot aan de verwerking van factureerbare uren beslaat. “Daarbij stellen we dat elke klik er één te veel is”, zegt Bonnes. Het illustreert dat het systeem vooral heel gebruiksvriendelijk moet zijn en blijven.

Heel flexibel

Hierbij is het systeem op een slimme manier heel flexibel.

Zowel voor de app als voor de backend, het systeem waarin de werkbonnen worden beheerd, geldt dat heel gemak-

kelijk onderdelen kunnen worden aan- en uitgezet. “Voor 80 procent gaan we vaak uit van de basis, een soort standaard, maar daarnaast is er nog genoeg ruimte om heel flexibel te zijn en de wensen van de klant te ontwikkelen”, zegt Ritzen. Alles werkt in de cloud, waardoor er, zodra er een internetverbinding is, overal mee kan worden gewerkt.

De app werkt zowel op Android als op iOS. “We streven ernaar iedereen te kunnen laten werken met de middelen die er zijn”, zegt RItzen. Ook wordt er gewerkt met een GPSkoppeling, zodat je kunt zien wie waar is als er internetverbinding is. De app werkt zonder internet, maar dan worden er geen nieuwe werkbonnen ingeladen. De functionaliteiten kunnen voor elk bedrijf worden aangepast.

Een handige functionaliteit voor loonwerkers is het toevoegen van een locatie met inzicht op de percelen en hectares.

Wanneer er iets ontbreekt, kunnen in de app opmerkingen worden ingevuld.

Ook in de werkbonnen kan alles worden aangepast aan de wensen van de klant. Zo kan er bijvoorbeeld met een beginen eindtijd worden gewerkt, maar kan er ook worden gekozen voor een timer die een medewerker aanzet bij de start van de taak en uitzet als hij klaar is. Aan het eind drukt de werknemer op ‘Bevestigen’ en staan de werkbonnen in het systeem.

Maatwerk leveren Is TimeKing voor elke ondernemer geschikt? “Wij hebben een sterke focus op de ontwikkeling van een planning en urenregistratie voor loon- en grondverzetbedrijven. Daarnaast is onze software toegankelijk voor zowel kleine als grote bedrijven.” Is er een eerste afspraak geweest dan volgt de rest van het traject. “Daarna geldt dat we maatwerk leveren, waarvoor we duidelijke afspraken maken en we een traject ingaan. We maken geen implementatieplan, maar gaan stap voor stap te werk”, aldus Ritzen.

De ambitieuze ondernemers hebben richting de toekomst nog genoeg plannen. Ze stellen dan ook dat je met TimeKing zeker weet dat je met een partij in zee gaat die er over een aantal jaren ook nog zal zijn.

TEKST & FOTO’S: Herma van den Pol

56

GRONDIG 10 2019

“DE BRIEFJES ZIJN WEG” Loon- en Grondverzetbedrijf Brandsma uit het Friese Wolsum is pas vrij recent gebruik gaan maken van TimeKing, maar toch ziet Marije Brandsma nu al de voordelen. “De papieren briefjes zijn weg”, zegt ze. Het bedrijf telt gemiddeld vijftien medewerkers, van wie negentig procent de overstap maakte naar de app. “Alleen de jongens die in de verhuur werken, leveren hun uren nog op een andere manier aan”, vertelt ze. Doordat het planprogramma van TimeKing nog niet helemaal gereed is, moeten de bonnen nu nog tijdelijk door de werknemers helemaal zelf worden ingevuld in de app. Dit weerhoudt de medewerkers er echter niet van om na elke activiteit keurig een werkbon in te leveren. “De tip die ik anderen wil meegeven, is de werknemers goed te informeren wat het voordeel is van het inleveren van de bonnen, want dan worden ze fanatieker met inleveren. Als het plan­ programma er straks is, hoeven de werknemers alleen nog maar op ‘Bevestigen’ te drukken en eventueel de bon aan te vullen. Hierdoor wordt het eenvoudiger.”

Dat het planprogramma nog niet klaar is, komt door de drukte bij TimeKing. Ook komt er af en toe nog een storing voor. Daar staat tegenover dat de mannen van TimeKing volgens Marije goed luisteren en open staan

om naar zaken toe te werken. Ook bij de introductie van TimeKing werd alle tijd genomen om de medewerkers het systeem te leren kennen. “De implementatie viel me niet tegen en de voordelen die we nu al zien, zijn dat er veel minder fouten voorkomen en dat we de bonnen vlotter kunnen afhandelen.”

DIGITALISEER SAMEN MET DE MEDEWERKER De meest gehoorde reden om te digitaliseren, is dat bedrijven minder tijd en minder geld willen verliezen. Een digitale werkbon is of lijkt voor velen dé oplossing. Deze kan helpen door verplichte invulvelden, informatie vooraf al in te vullen en de percelen al aan je klant te koppelen. Dit vermindert inderdaad de foutenkans en helpt om zaken volledig en uniform in te laten voeren. Doen! Vergeet daarbij je mensen niet. Slechts veertig procent van dit soort trajecten is succesvol, doordat het meenemen van medewerkers in het nut, de noodzaak en de werkwijze van je werkbonnen, wordt vergeten. Gebruik de veelal rustige wintermaanden om je medewerkers hierover bij te praten. Hoeveel geld gaat er verloren wanneer zaken op de werkbon worden vergeten? Welke informatie zien medewerkers in het veld die je medewerkers op kantoor niet kunnen weten? En hoeveel tijd kost of bespaart het

als de bonnen goed worden ingevuld? Dubbele winst: uw proces wordt verbeterd en het gebruiken van de digitale werkbon levert vervolgens nóg meer op.

Waar sta je?

Wat is jouw volgende stap en hoe goed ben je voorbereid op de toekomst? Cumela Advies gaat hier uitgebreid op in via diverse studieclubs. Ook komen de adviseurs graag bij u langs om mee te denken. Neem gerust contact op via de Cumela-ondernemerslijn via (033) 247 49 99 of per e-mail op ondernemerslijn@ cumela.nl.

TEKST: Sabine Zweverink, specialist digitalisering bij Cumela Advies

GRONDIG 10 2019

57

ondernemen met

vaktechniek

Bodemverdichting ­voorkomen Samenwerking is een goed vertrekpunt Het probleem van bodemverdichting is een veelkoppig monster, doordat het door veel factoren wordt beïnvloed. Eind 2018 ging daarom het project ‘Voorkomen van bodemverdichting Friesland’ van start. Het resultaat zijn praktische handreikingen en een checklist.

Bodemkwaliteit wordt beïnvloed door veel factoren. Eind 2018 is daarom het project ‘Voorkomen van bodemverdich­ ting Friesland’ gestart. Essentieel onderdeel in dit project is de ­samenwerking tussen loonbedrijf en boer om bodem­ verdichting tegen te gaan. Binnen het project wordt gewerkt aan bewustwording voor de gevolgen van bodemverdich­ ting, maar ook aan het geven van praktische handvatten.

Ken je bodem Een grote diversiteit in verdichtingsproblemen, door ver­ schillende type grond en bedrijven, maken het tot een hele uitdaging om praktische oplossingen te zoeken. Begrijpen wat verdichting doet, begint met het kennen van je bodem.

Die leer je kennen via een bodemanalyse, profielkuilen en verdichtingsmetingen. Voor alle demopercelen is dan ook de bodemtoestand vastgesteld. Op basis van ideeën van deelnemende bedrijven zijn vervolgens op alle zes b ­ edrijven praktijkdemo’s aangelegd. Met de demo’s wordt getest wat wel en niet werkt op praktijkniveau. Tijdens de looptijd van het project worden de demo’s uitgevoerd en wordt een zestal praktijk (veld)demomiddagen gehouden om de op­ gedane ervaringen te delen met collega’s. Ook v­ inden twee winterbijeenkomsten plaats voor kennisuit­wisseling met de loonbedrijven.

Waardevolle gebiedskennis De brede gebiedskennis van een cumelaondernemer is zeer waardevol voor de boer. Cumelabedrijven hebben ­namelijk

45 procent van de bodem verdicht Rond de 45 procent van de landbouwbodems heeft te maken heeft met verdich­ ting op een dusdanige manier dat beworteling in verdichte bodemlagen niet meer mogelijk is. Dit kwam naar voren uit onderzoek dat in 2016 werd uitge­ voerd in opdracht van de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. De ge­ volgen van bodemverdichting worden ernstiger naarmate de weersomstandig­ heden grilliger worden. Droge zomers zoals die in 2018 en 2019 hebben heel negatieve gevolgen voor gewasopbrengsten wanneer verdichting de wortel­ diepte en water­huishouding verstoort. Hetzelfde geldt bij perioden met over­ matige regenval. Een verdichte, slecht doorlatende bodem is kwetsbaar voor oppervlakkige ­afspoeling, plassen op het land en zuurstofloze omstandigheden.

58

GRONDIG 10 2019

een breed overzicht van de bodemgesteldheid die je kunt tegenkomen bij verschillende percelen. Ook zien ze de voor­ beelden van goed bodembeheer en kunnen ze deze ­er­varing meenemen naar andere klanten. Het stelt de loonwerker in staat om samen met de boer te werken aan een betere en weerbare bodem op het boerenbedrijf. Het samen naden­ ken over goed bodembeheer begint met het maken van goede afspraken over het uitvoeren van de werkzaamheden ­onder de juiste omstandigheden. Om cumela­ondernemers in staat te stellen dit gesprek aan te gaan, wordt een check­ list ontwikkeld. Deze checklist kunnen loonbedrijf en boer samen gebruiken om afspraken te maken. We maken hier­ bij ­onderscheid in drie termijnen: morgen (gaan we wel of niet oogsten als het regent?), het groeiseizoen (welke grond­ bewerking is de juiste, welke bandenuitrusting gaan we ge­ bruiken?) en als laatste de lange termijn (kavelverbetering, drainage, investeringen in andere machines). De checklist wordt ontwikkeld en getest door de deelnemers aan dit project en komt beschikbaar voor alle loonbedrijven en ­ ­agrarische bedrijven in de provincie.

Loonwerkbijeenkomst Op woensdagmiddag 22 januari vindt de eerste loonwerk­ bijeenkomst plaats in Friesland. In deze bijeenkomst delen we de ervaringen van het eerste projectjaar en maken we een start met het opstellen van de checklist. In Drenthe en waar­ schijnlijk ook in Groningen gaan in het voorjaar van 2020 ver­ gelijkbare bodemverdichtingsprojecten van start. We nemen de opgedane ervaringen van het Friese project mee, zodat deze breed toepasbaar worden. Met de hele set van prak­ tische handreikingen en de checklist kunnen we zo helpen om de samenwerking in goed bodembeheer aan te jagen.

Het project is een initiatief van Projecten LTO Noord, Cumela Nederland en Hogeschool Van Hall Larenstein. A ­ equator Groen & Ruimte levert praktijkkennis en ­ ondersteuning op bodemgebied. Aan het project, dat in totaal drie jaar duurt, nemen drie cumelabedrijven en per bedrijf twee boeren deel.

TEKST & FOTO’S: Gerben Zijlstra, beleidsmedewerker bodem

‘Voorkomen van bodemverdichting Friesland’ in beeld In Friesland doen drie cumelaondernemers mee aan het project. Een korte impressie van de acties die de onder­ nemers uit­voerden en wat er wordt onderzocht. De bedrijven die meedoen, zijn loonbedrijf Gebr. Buma BV (samen met Mts. ­Koopman en Mts. De Vries), loon- en aannemersbedrijf De Samenwerking BV (samen met Wilfred Brouwer en Maarten Bouma) en loon- en Grondverzetbedrijf Toering (samen met Marien Boer en René Tolboom).

Demo 3 In de demo van Toering en Tolboom in Oudega worden drie soorten grondbewerking toe­gepast: traditioneel ploegen, ecoploegen en spitten. Ook wordt op drie verschillende manieren bemest: tandem-mesttank, tank ­ met vier ­wielen naast elkaar en sleepslang.

Demo 1

Demo 5

Gebr. Buma en Mts. De Vries in It Heidenskip onderzoeken wat er gebeurt wanneer diepten in het grasperceel (klei op veen) worden opgevuld met lichte grond. Gekeken wordt naar verdichting, gewasopbrengst, waterhuidhouding en bodemleven. Op een ander perceel wordt aangesloten op een maïsproef waarbij het halve perceel gangbaar is geteeld en de andere helft in strokenteelt. Hier worden de gewasopbrengst en de bodemconditie gemeten.

De demo van De Samenwerking en Bouma laat grondbewerking van grasland zien na de teelt van maïs. Hierbij past De Samen­werking een aantal verschillende grondbewerkingsmethoden en bemestingsmethoden toe. ­Gewasopbrengst en bodemstructuur worden gemeten.

Demo 4 In de demo van Toering en Boer wordt in grasland een aantal verschillende grond­ bewerkingen ingezet voor bodemverbetering.

Vervolgens worden bodemgesteldheid en ­gewasopbrengst gemeten.

Demo 2

Demo 6

In de proef van Gebr. Buma en Mts. Koopman in Oudega is op een deel van het testperceel een aantal jaren geleden diepspitten toegepast. Hierbij wordt het verschil in verdichting, waterhuishouding en gewasopbrengst tussen het niet en wel gespitte gedeelte gemeten.

In de demo van De Samenwerking en ­Brouwer is grasland vorig jaar diep bewerkt en ingezaaid met een kruidenrijk mengsel. Hierop wordt de grasoogst met lichtere of zwaardere machines uitgevoerd. De effecten hiervan ­worden gemeten.

GRONDIG 10 2018

59

INTRODUCTIE NIEUWE MAAIBALK

OPTIDISC ELITE Informeer naar de extra Elite-korting op de FC triple-maaicombinaties

• Verschillende afstanden tussen de maaischijven voor een perfect maaibeeld • Schone maaibalk dankzij de kleine hoek • 360° vrij roterende messen met Fast-Fit • Lage onderhoudskosten, geen olie verversen en eenvoudig vervangen van slijtdelen

REESINK Agri

KORTING

€1500,-*

* geldig t/m 31-01-2020 Bij aanschaf van een FC triplemaaier + FC front-maaiercombinatie

uw partner in agribusiness

Woudhuizermark 79, NL-7325 AC Apeldoorn, T +31 575 599469, E info@reesinkagri.com, W www.reesinkagri.com Volg ons ook op social media

DELVANO veldspuiten

Gemaakt vóór en door professionals Bel ons voor de dichtstbijzijnde dealer.

NV-SA

Informeer ook naar ons ruime aanbod gebruikte veldspuiten!

Zelfrijdende, getrokken en gedragen veldspuiten

Zuidweg 13-15 • 4413 NL Krabbendijke • T 0113 - 50 26 10 I www.gebrweststrate.nl • E info@gebrweststrate.nl Verkopers: Ko Smalheer, 06 - 53 24 90 27 Arjan Weststrate, 06 - 46 32 20 64

11/2019

ONZE BELOFTE VOOR 2020:

ZAAI-OP-ZEKER MET ONZE MAISSERVICE Maximale ruwvoergarantie binnen de wettelijke kaders van 2020. Dát is wat wij je telers bieden met onze unieke MaïsService. Kies uit onze topverteerbare maïsrassen en verzeker je klanten van de hoogst mogelijke teeltbescherming door de biostimulerende coating Starcover met Force 20CS tegen bodemplagen én vogelschade. Toch last van vogelvraat?

Dan wordt het maïszaad voor over- of bijzaai 100% vergoed!* Op ruwvoerforum.nl vertellen onze specialisten je er álles over.

*Vraag naar de voorwaarden.

MAAKT MAIS WEERBAAR EN VITAAL DOOR EXTRA WORTELGROEI EN MICROBIËLE BODEMACTIVITEIT

ONZE NIEUWSTE GENERATIE LG31-MAIS MET STARCOVER-FORCE 20CS LG 31.205 allerhoogste kVEM/ha zeer vroeg, voor 1 oktober oogsten zonder opbrengstverlies LG 31.214

NIEUW

allerhoogste kVEM/ha vroeg, top zetmeelopbrengst met goede celwandverteerbaarheid

LG 31.220

NIEUW

allerstevigste vroege massamaïs, superieur in tonnen drogestof/ha

GA OOK VOOR MAXIMALE BESCHERMING. REGISTREER DE LG-MAISAANKOOP VAN JE KLANTEN VIA RUWVOERFORUM.NL

ondernemen met

cumela

Draag jij hem al?

Gordel om in trekker is levensreddend Heb jij de gordel in de trekker al om als je op de openbare weg rijdt? Draag je een gordel als je op een schuine helling of talud werkt? Vanaf 1 januari 2020 is dit in de cumelasector verplicht. Peter Bredius, preventieadviseur bij Stigas, en Corina van ZoestMeester, adviseur arbo bij Cumela, zijn stellig over het waarom. “Het redt levens.”

Bredius: “Deze trekkerchauffeur droeg geen gordel en kwam tegen de voorruit. Hij had geluk en raakte niet gewond.

Wel is hij er zich nu ­bewust van waarom de gordel noodzakelijk is.”

“58-jarige bestuurder omgekomen bij ongeval met trekker in Tjalleberd. Door nog onbekende oorzaak kantelde de trekker in de bocht. Daarbij kwam de man onder het voertuig t­ erecht. De hulpdiensten waren snel ter plaatse, maar de hulp mocht voor de bestuurder niet meer baten.”

Het is maar één van de vier verhalen uit 2018 over een bestuurder van een trekker die omkwam door beknelling. Je vraagt je af hoe dat kan, want in principe beschikt de trekker over een speciale, verstevigde kooi. Peter Bredius: “Trekkers zijn uitgerust met een kantelbeveiliging, een ROPS, oftewel een roll over protection structure. Dat kan een veiligheidsbeugel of een veiligheidscabine zijn. Deze veiligheidsuit­ rusting is verplicht en moet voldoende stevig zijn, zodat deze niet breekt als de trekker kantelt”, aldus Bredius. Die kan echter niet voorkomen dat een bestuurder door de ruit naar buiten wordt geslingerd.

Reflex is springen “Onze eerste reflex is om te springen wanneer een machine, trekker of iets anders begint te kantelen”, zegt Bredius.

62

GRONDIG 10 2019

“Daar denk je niet over na. Het is een primaire reactie, die in deze ­situatie juist voor ernstig letsel kan zorgen”, legt de preventie­adviseur uit. Bredius vult aan dat het kantelen van een trekker slechts 0,5 seconde kost.

Bij een botsing tussen een trekker en een ander voertuig is de situatie net even anders. “Wat vaak wordt onderschat, zijn de enorme krachten die vrijkomen als een voertuig botst of omslaat”, vertelt Hero Dijkema, beleidsmedewerker verkeer bij Cumela Nederland. “De kans dat de bestuurder door een botsing uit zijn stoel wordt gelanceerd en dwars door de voorruit vliegt, is groot”, zegt hij. Als je bent gelanceerd, loop je de kans om tussen weg en cabine bekneld te raken. Vaak heeft dat ernstige gevolgen, met soms zelfs een dodelijke afloop.

“Over het algemeen kan worden gesteld dat de in de cumela­ sector behoorlijk veilig wordt gewerkt”, zegt Corina van ZoestMeester. “Vooral als je rekening houdt met het aantal mensen dat in onze sector werkt en de hoeveelheid gevaarlijke machines”, vult ze aan. In 2017 lag het aantal dodelijke ongevallen zelfs op nul. “Agrarisch breed waren er meer ongevallen. Het streven is nul ongevallen. Elk ongeval is er één te veel.”

Zeven keer waarom je beter wel een gordel kunt dragen • Trekkers (en zelfrijdende machines) zijn aanzienlijk sneller gaan rijden dan 25 km/u.

• Bij een botsing is er door de hogere snelheid meer kans om buiten de veilige zone (cabine of frame) te geraken of tegen de voorruit te belanden.

• Er wordt vaker op een helling of talud gewerkt met machines.

• De kans om aangereden te worden, is door meer verkeer op de weg groter geworden.

• Er gebeuren meer ongevallen dan voorheen waarbij de bestuurder bekneld raakt onder de trekker of machine.

• Trekkers en zelfrijdende machines worden sinds enkele jaren door de fabrikant uitgerust met veiligheidsgordels.

• In de gebruikshandleiding wordt het gebruik van de gordel verplicht gesteld.

Meer ongevallen

Nieuwe gewoonte

In 2019 worden er agrarisch breed alweer meer ongelukken geteld, waarvan een deel toe te schrijven is aan het niet dragen van de gordel. Elk dodelijk ongeval is er één te veel, zeker als het overlijden te voorkomen was geweest. En dat terwijl vanaf 2016 op alle nieuwe trekkers standaard een gordel zit en op veel oudere trekkers ook al. Het is een eis vanuit de Europese verordening 167/2013 voor de goedkeuring van landbouwvoertuigen. Hoewel uit het veld al het geluid komt dat wanneer een trekker wordt geleverd als eerste de gordel er weer wordt uitgehaald of dat hij niet wordt gebruikt.

Tegelijkertijd ziet ook Van Zoest-Meester in dat er tijdens het werk veel moet gebeuren waarbij een bestuurder veel moet in- en uitstappen. “Daarom zijn wij alleen akkoord gegaan met de verplichting op de openbare weg en op taluds en hellingen, oftewel de plaatsen waar het gevaar op kantelen of botsen het grootst is. Dan nog zeggen bestuurders dat het onhandig is, maar dat werd ook gezegd van de autogordel. Nu is die volledig ingeburgerd en ziet iedereen het nut ervan in.”

Er is helaas nog geen systeem om het gebruik van de gordel efficiënter te maken of te ondersteunen. “Dat is er wel al voor een heftruck, wat misschien kan inspireren”, zegt Bredius. Hij legt meteen ook uit dat een piepje bij het niet dragen van een gordel niet werkt, “want dat zou je uit moeten zetten op het moment dat je op vlakke grond rijdt die geen openbare weg is”. Een slim systeem daarvoor bestaat nog niet en bij iets wat je moet uitzetten, is de kans groot dat wordt ver­ geten het weer aan te zetten. De hoveniers kennen ondertussen al een verplichting voor het dragen van een gordel.

Bredius zegt daarover dat de gordel in de sector nog weinig wordt gedragen. “Dit zal toch ­enige tijd nodig hebben. Zo was het ook bij het verplicht s­ tellen van de autogordel.”

Om de inzet van de gordel te promoten, loopt nu de campagne ‘Trekker op. Gordel om!’. Van Zoest-Meester raadt ­iedereen aan om eens eerlijk te zijn en zichzelf de vraag te stellen: hoe groot is mijn kans op botsen en kantelen? “Als het echt niet te doen is vanwege om de haverklap in- en uitstappen, dan is het dat prima, maar draag in alle andere ­situaties voor je eigen veiligheid een gordel.”

Dat moet vanaf 1 januari 2020 veranderen. Vanaf dan is het vanuit de arbocatalogus verplicht, wat terug te lezen is onder het kopje ‘Veiligheid bij vierwielige trekkers’ in het hoofdstuk Mechanisch loonwerk (www.agroarbo.nl). Ook voor de open teelten bij LTO gaat het gelden, hoewel het er bij LTO nog niet in staat, omdat de Inspectie SZW het nog moet goedkeuren. Dat het er nog niet in staat, heeft te maken met ­gewijzigde indieningseisen bij deze dienst. LTO staat er nog wel steeds achter.

Alleen voor trekkers “De verplichting zal alleen gelden voor trekkers”, zegt ­Bredius. “Wij hebben nu de afspraak gemaakt voor trekkers, omdat er veel ongelukken met trekkers hebben plaatsgevonden. Bovendien wordt met een trekker harder gereden dan met een kraan. Al blijft het zo dat volgens de gebruikershandleidingen van de andere machines ook de gordel moet worden gedragen.”

Hoewel het merendeel van de trekkers in de cumelasector jonger is dan vier jaar zijn er misschien nog wel exemplaren waar geen gordel op zit. Is dat het geval, dan zal ook daar een gordel op moeten worden gemonteerd. De kosten daarvoor worden geschat op € 50,-.

Waarom zou je dat als werkgever doen? Van Zoest-Meester is hierover heel duidelijk. “Vanuit de Arbowet heb je de plicht ervoor te zorgen dat je medewerker geen gezondheids­ schade oploopt door het werk, dus er is geen goed argument om iemand zonder gordel laten rijden.”

Handhaving zal lastig zijn, erkent ze omdat er waarschijnlijk minimale controle op zal plaatsvinden. “Als werkgever ben je echter wel verantwoordelijk. Vindt er echter een ongeluk plaats en had de gordel ernstig letsel of een dodelijke afloop kunnen voorkomen, dan zal dat moeten worden uitgelegd aan de Inspectie SZW.”

TEKST & FOTO'S: Herma van den Pol

Handhaving De verplichting om vanaf 1 januari 2020 een gordel te dragen, komt voort uit de Arbowet. Dat betekent dat die niet geldt voor de Verkeerswet en er van daaruit ook geen controles plaatsvinden. Alleen de Inspectie SZW controleert. Heeft er een ernstig ongeval plaatsgevonden en de Inspectie SZW komt een onderzoek doen en blijkt dat er geen gordel aanwezig was of die niet werd gedragen, dan zal de dienst de werkgever daar in eerste instantie op aanspreken (beboeten).

Als de werkgever kan aantonen dat hij een gordel heeft gemonteerd en de werknemers heeft geïnstrueerd dat de gordel ook zal moeten worden gedragen, en hij houdt in enige mate toezicht op het gebruik van de gordel (dit moet aantoonbaar zijn), dan kan het zijn dat niet de werkgever, maar de werknemer een boete krijgt. De boete voor de werkgever kent een hoogte van € 1500,-, die voor de medewerker bedraagt maximaal € 450,-.

GRONDIG 10 2019

63

www.vicon.nl

Denk anders, denk vooruit

Op zoek naar meer maaicapaciteit?

Vicon biedt een complete vlindermaaier familie die passen bij melkveehouders en loonwerkers. Vlindermaaiers zonder kneuzer, of met kneuzer tot 10.2m werkbreedte; Vicon biedt het allemaal.

Profiteer tot 15 december 2019 van een gegarandeerde inruil waarde op uw huidige maaiers die kan oplopen tot â‚Ź3.000,-*!

Bel onze grasoogst specialist voor meer informatie: +31 (0)321 387123 *Actie geldig tot 15 december 2019. Vraag uw Vicon dealer naar de voorwaarden.

Importeur voor de Benelux

EUROSTEEL BV VAN HEEMSKERCKWEG 10 5928 LL VENLO NEDERLAND WWW.EUROSTEEL.NL

ondernemen met

vaktechniek

ECONOMIE

CUMELA Kompas Analyse

IN KORT BESTEK Ondertekening referentieformulier Beste Geralde, Ik heb een mooie opdracht gezien voor de provincie en ben druk bezig met het verzamelen van alle stukken om een inschrijving te doen. Nu staat er op het model invullen referentieproject dat dit moet worden ondertekend door de referent. Dat mag toch niet?

Beste aannemer,

Rentabiliteit onderzoeken Bij bedrijfsovername is het belangrijk om te kijken naar de rentabiliteit van het geïnvesteerde eigen vermogen. Dat geeft niet alleen aan dat een bedrijf gezond is, ook banken belonen dat vaak met een lager rentepercentage, weet Ad Karelse, bedrijfskundig adviseur van Cumela Advies. “Een lage rentabiliteit maakt een overname daarom vaak lastig.” In de grafiek is te zien hoe verschillende sectoren uit de cumelabedrijfstak scoren.

Karelse vindt dat voor de waardebepaling de waarde van het onroerend goed en het machinepark leidend zijn, maar stelt ook dat je verder moet kijken. “Als het rendement onvoldoende is om rente en aflossingen van de nieuwe financiering en al bestaande financiële verplichtingen te kunnen voldoen, moet je je afvragen of je niet te veel geld betaalt voor machines en onroerend goed.”

Over 2018 lag het gemiddelde rendement in de cumelasector op 6,2 procent, terwijl de betaalde rente gemiddeld 2,5 procent bedroeg. “We zien dat waar het rendement hoger ligt de rentekosten lager liggen. Het bevestigt dat banken bedrijven met een goed rendement financieren tegen lagere rentetarieven.”

Het goede rendement in de sector betekent dat het volgens Karelse vorig jaar goed zaken doen was. “Wanneer je € 100,- leent tegen € 2,50 aan rentekosten en daarbij een rendement behaalt van € 6,20 is dit een goede investering. Je houdt dan € 3,70 over. Vergelijk dit met het rendement van 0,3 procent op een spaarrekening”, aldus Karelse. Er zijn wel grote verschillen. In het grondverzet is het resultaat € 6,20 per € 100,-, tegenover € 1,50 per € 100,- in het agrarisch loonwerk. Er is bij de berekening uitgegaan van het resultaat inclusief berekende vergoeding ondernemer.

“De verschillen tussen bedrijven zijn groot”, benadrukt Karelse. “De genoemde getallen zijn gemiddelden. Zo zijn er ook agrarische loonbedrijven met een rentabiliteit die fors hoger is dan die van het gemiddelde grondverzetbedrijf. Het is dus belangrijk om de cijfers van een individueel bedrijf goed te doorgronden.”

Wil je meer te weten komen over de kengetallen van jouw bedrijf, doe dan mee aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas Analyse. Neem hiervoor contact op met de Ondernemerslijn op (033) 247 49 99 of stuur een e-mail naar kengetallen@ cumela.nl.

In de Aanbestedingswet staat nergens dat het vragen van ondertekening van een referentiewerk niet is toegestaan.

Formeel gezien mag het dus wel wat de provincie vraagt. In de Gids Proportionaliteit staat echter het volgende opgenomen: “De aanbestedende dienst verlangt van een inschrijver geen andere vormvereisten dan welke tot doel hebben te komen tot een objectieve vergelijking van de inschrijvingen.”

In elk aanbestedingsdocument wordt aangegeven welke vormvereisten aan een aanmelding of inschrijving worden gesteld. Het doel van deze vormvereisten is te kunnen komen tot een objectieve vergelijking van inschrijvingen.

Toch zit hier ook een duidelijke proportionaliteitscomponent aan.

Elke vormvereiste die wordt gesteld, betekent meer werk voor een (mogelijk) inschrijvende partij. Zo moet een aanbestedende dienst zich afvragen of er echt wel vijf exemplaren nodig zijn (bij papieren inschrijvingen) en welk betrouwbaarheidsniveau proportioneel is (bij digitale inschrijvingen).

Daarnaast zou terughoudend moeten worden omgegaan met het stellen van vormvereisten aan bijvoorbeeld referenties.

Dat zou immers in de praktijk kunnen betekenen dat een inschrijver voor elke opdracht terug moet naar zijn referent om voor dezelfde (mogelijk jaren geleden verkregen) referentie opnieuw een handtekening te krijgen, steeds onder een ander referentieopgavemodel. Los van mogelijke obstakels, zoals dat de bij die concrete opdracht betrokken personen niet meer werkzaam zijn bij de desbetreffende organisatie of dat het nieuwe formulier niet past bij de oorspronkelijke opdracht, leidt dit tot een ongewenste administratieve belasting.

Kortom, het vragen van ondertekening van een referentie­ document door de referent wordt door de Aanbestedingswet niet verboden, maar wel aan banden gelegd door de Gids Proportionaliteit. Dit geldt ook voor andere vormvereisten. Stel hier dan ook zeker vragen over bij de nota van inlichtingen en verzoek de aan­ bestedende dienst om deze dispro­ portionele eis niet langer te stellen.

Geralde van de Bunt Adviseur juridische & GWW-zaken

GRONDIG 10 2019

65

ondernemen met

cumela

CUMELARIA

GVNA: WERKEN AAN WERKBARE TOEKOMST Op dinsdag 26 november 2019 kwamen ruim veertig belangstellenden van studieclub GVNA naar loonbedrijf Van der Lee Groen BV in Amstelveen. Het doel van deze bijeenkomst was focussen op ‘hoe gaan we een werkbare toekomst tegemoet?’ Het is interessante materie en heeft de afgelopen maanden voldoende gespreksstof gegeven.

Vervolgens verzorgden Jan van der Lee en medewerker Edwin een presentatie en rondleiding. Beleidsmedewerker bodem Gerben Zijlstra van Cumela Nederland praatte de leden bij over de stand van zaken rondom de PFAS- en PAS-problematiek. Na afloop bleven de leden nog gezellig napraten in de kantine en het bruine café van Van der Lee.

SNELHEID BIJ STUDIECLUB NOORDOOST-OVERIJSSEL

LINTJESREGEN OP JUBILEUMFEEST GEBR. HEERINGA TERSOAL

Ondernemers in Noordoost-Overijssel kwamen tijdens de studie­ clubbijeenkomst in november in aanraking met actie en snelheid.

Joost ter Horst van Landkracht ontving de cumelaondernemers op zijn nieuwe locatie in Hellendoorn. Landkracht is sponsor van het Rallyteam van Jan de Winkel. Jan is directeur van vier John Deeredealervestigingen in Oost-Nederland. Hij is een ervaren rallyrijder en vertelde de cumelaondernemers over zijn ervaringen, de techniek en de combinatie van ondernemen en rallysport. De cumelaondernemers gingen na de goed verzorgde warme hap en een drankje als een echte rallyrijder weer huiswaarts.

Op zaterdag 9 november vierde loonbedrijf Gebr. Heeringa uit Tersoal het 65-jarig jubileum. Het officiële gedeelte werd in de ochtend gevierd en ‘s middags was er een druk bezochte open dag. Voor Willem Heeringa was het tevens een persoonlijk jubileum. De jongste jubilaris was 25 jaar in dienst en de oudste jubilaris al meer dan 47 jaar. Alle vier medewerkers kregen voor dit jubileum de zilveren speld van Cumela Nederland uitgereikt. Willem Heeringa en Symen Heeringa werden hierna in het zonnetje gezet door hun medewerkers. Vanuit Cumela Nederland werd vanwege het 65-jarig jubileum aan beiden de gouden speld uitgereikt.

25-JARIG JUBILEUM CHRIS QUARTEL Vrijdag 6 november ontvang Chris Quartel, eigenaar van loon-en transportbedrijf Klaas Quartel BV in ’s-Gravenzande, uit handen van voormalig eigenaar en vader Klaas Quartel de zilveren Cumelajubileumspeld. Klaas gaf aan dat Chris nog een maand naar school is geweest voordat hij in 1995 begon. Chris runt het bedrijf nu samen met zijn broer Matthijs Quartel. Het bedrijf heeft zich doorontwikkeld tot een dienstverlenend tuinders- en aannemersbedrijf. In 2016 was het bedrijf genomineerd voor de Cumelaonderneming van het Jaar.

66

GRONDIG 10 2019

AD BUIJS UIT HEUSDEN PLOEGKAMPIOEN Op vrijdag 22 en zaterdag 23 november vonden in Stadskanaal de 67e kampioenschappen ploegen om de landelijke titel plaats, georganiseerd door de Stichting Ploegvereniging Nederland. Na een spannende strijd over twee dagen kwam Ad Buijs van Loonbedrijf Ad Buijs uit Heusden als winnaar uit de bus in de discipline Rondgaand modern. We feliciteren Ad en Klazien met de kampioenstitel en wensen hen veel succes bij de deelname aan de internationale wedstrijden waar ze naartoe worden afgevaardigd. Dat zijn in 2020 de Europese ploegwedstrijden in Tsjechië en de wereldploegwedstrijden in Rusland.

FULL PULL BIJ VAN BROEKHOVEN, TILBURG Een bijdrage leveren voor KWF Kankerbestrijding met een full pull.

Cumelabedrijf Van Broekhoven reageerde positief op het verzoek om met de door het bedrijf gesponsorde en daar gestationeerde pro stock Wickie Power een bijdrage te leveren voor de FullPull Kalender.

Het zorgde er bovendien voor dat voor nog twee pullers de fotoshoot op zijn terrein kon worden gehouden. Model Tanja controleerde voor de letterlijk vlammende fotoshoot nog even of alles klopte onder de kap van Wickie Power. Met recht, want Wickie Power is Nederlands kampioen in de Prostock II-klasse geworden. Van de FullPull Kalender gaat de volledige opbrengst naar KWF Kankerbestrijding.

GEKRUID Op de barricaden Normaal gesproken zijn de meeste mensen uit onze sector van ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. We zijn gewoon allemaal druk aan het werk. Geen gedoe, geen gezeur over van alles en nog wat, gewoon aanpakken. Soms zijn er echter momenten dat we uit onze comfortzone moeten stappen en blijkbaar de barricades op moeten. De laatste tijd hebben we dit veel gedaan.

De huidige situatie is te gek voor woorden. Ik hoor het overal om mij heen en denk er zelf net zo over: in Den Haag zijn ze volslagen gek geworden. Er wordt ons groot onrecht aangedaan door alles wat er speelt met stikstof en PFAS. Gekke regeltjes op papier, bedacht door mensen achter een bureau die blijkbaar niet weten waarover ze praten, maar wel van alles doorvoeren zonder te beseffen wat de gevolgen zijn op langere termijn. Dat is heel ernstig. Ik en vele mensen met mij maken zich dan ook grote zorgen over de toekomst van vele mooie bedrijven, zowel in de landbouw als in groen, grond en infra, en van alle andere bedrijven die na ons in de keten volgen. Over de toekomst van mensen die hier nu nog werkzaam zijn in deze mooie en belangrijke sector, waarin mensen hun werk uitvoeren met passie voor landschap, mens en natuur en waarin al vele jaren wordt getracht om zo duurzaam mogelijk te werken en waar ook al vele positieve stappen zijn gezet. Dit dringt echter nog niet door in Den Haag. Daar hebben ze tijd, heel veel tijd, om alles nog maar eens rustig op een rijtje te zetten, nieuwe onderzoeken uit te voeren en rapporten te schrijven. In ondernemersland is dat anders. Wij bezitten geen zakken vol gemeenschapsgeld.

Wij mogen onze eigen boontjes doppen. Nergens kunnen wij onze handjes ophouden, want het hoort bij het ondernemersrisico. Ondertussen voel je echter de onzekerheid: wat hangt ons allemaal boven het hoofd? Er moeten met spoed goede oplossingen komen, waar wij als branche mee uit de voeten kunnen, vergelijkbaar met waar onze buurlanden mee werken. Wij willen in Nederland namelijk gewoon te veel, met onze hoge levensstandaard, grote export, veel natuur, achttien miljoen inwoners in dit kikkerlandje, nog meer woningbouw en snelwegen en veel consumeren.

Dus ja, dat er stappen moeten worden genomen, is één ding, maar dan wel door alle sectoren, ook de industrie. Daar hoor ik namelijk niets over. Onbegrijpelijk! Ik wens ze in Den Haag heel veel wijsheid toe.

Gretha Toering Toering Loon- en Grondverzetbedrijf

GRONDIG 10 2019

67

Europa’s specialist in zadeldak hallen, stallen & loodsen • In 30 min. uw eigen ontwerp & bouwtekening • Unieke staalconstructie & ontwerpmethodiek voor de beste prijs/kwaliteit verhouding • Energie neutraal dus klaar voor de toekomst

Ontdek al uw voordelen en/of scherpe offerte op: www.conexx.nl

PRO 02 - 06 Jan. ‘ f e s s i o n a l

DAYS 2020

09:00-17:00

JOSKIN.COM/EVENTS Rue de Wergifosse, 39 BELGIQUE-4630 Soumagne events@joskin.com • Tél: +32 (0)4 377 35 45

FABRIEKSBE

ZOEKEN - SH

OW-ROOM

UITNODIGING OP ONZE PROFESSIONELE DAGEN

W W W . L M C G E N N E P. N L

www.lmcgennep.nl Locatie: Landtech te Veghel

Corridor 9 • 5466 RB Veghel • T: 0413 - 211733

RANCIERS -

EXPO LEVE

MBOLA

OUTLET - TO

PUMA BESTAAT 10 JAAR

GRATIS*

ONZE PUMA STUNT AL RUIM 10 JAAR OP HEEL WAT VELDEN EN STRAKS OP DIE VAN JOU. SPECIAAL VOOR DEZE GELEGENHEID CVX VOOR € 1** * Najaarsactie op elk order en enkel op actiemodellen Farmall A tot Magnum, geldig tot 25 december 2019. ** Deze actie is geldig tot 25 december 2019, zolang de voorraad strekt.

www.caseih.com CASE-IH VOOR WIE MEER VERWACHT.

ondernemen met

cumela

CUMELA.NL

Op deze pagina’s samenvattingen van berichten die eerder op Cumela.nl zijn geplaatst. Wilt u op de hoogte blijven van het actuele nieuws? Ga naar Cumela.nl.

Daar publiceert de redactie dagelijks nieuws van en voor de cumelasector.

WEST-BRABANT STEEKT GELD IN ROUTE LANDBOUWVERKEER Negen West-Brabantse gemeenten gaan een fors bedrag investeren om de grootste knelpunten voor landbouwverkeer in beeld te b ­ rengen.

Het is een volgende stap richting de aanleg van een landbouwnetwerk, waarop landbouwverkeer zich snel en veilig kan verplaatsen. Iets waar Cumela Nederland een groot voorstander van is. In totaal trekken de provincie en de gemeenten 6,8 miljoen euro uit voor de aanleg en verbetering van wegen. Negen van de West-Brabantse gemeenten ­besloten het geld in te zetten om de grootste knelpunten voor landbouwverkeer in beeld te brengen. Daarmee wordt een volgende stap gezet in de aanleg van een landbouwnetwerk in West-Brabant.

Een landbouwnetwerk is een aaneengesloten net van wegen waarop landbouwverkeer zich over grotere afstanden vlot en veilig kan ­verplaatsen. Het draagt daarmee bij aan de bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid. Mogelijke knelpunten binnen het netwerk worden c­ ontinu geïnventariseerd en met voorrang opgelost.

LANDBOUW EN BOUW HEBBEN ELKAAR NODIG Cumela is er voor jou als agrarisch loonwerker, voor jou als ondernemer met een grondverzet- of cultuurtechnisch bedrijf en voor jou als mest­ ondernemer. Als sector met zo’n brede achterban in landbouw én bouw zijn wij uniek. De sectoren hebben elkaar nodig om uit de huidige impasse te komen. Daar zet Cumela zich dagelijks keihard voor in. Janneke Wijnia gaat in op de actuele dossiers in de sectoren en legt uit waarom er soms meer aandacht is voor de ene sector en soms meer voor de andere, maar stelt welk vast dat de “cumelaondernemers een uiterst sterke alliantie ­vormen. Zo zetten we de cumelasector goed en stevig op de kaart.”

Ondertussen worden in het veld de gevolgen van de stikstofproblemen steeds meer indirect voelbaar. Wat doet Cumela en wat is er al gebeurd?

Dat lees je op cumela.nl/stikstof.

INSTROOM AANJAGEN TIJDENS STUDIEKEUZEBEURS WEST Een volgende stap die Cumela heeft genomen om de instroom in de sector aan te jagen, is meedoen aan Studiekeuzebeurs West. Op dit evenement in West-Nederland oriënteren jongeren zich op de mbo- of hbo-opleiding die bij hen past. Cumela profileerde zich daar met de slogan ‘Leuk werk en een vakdiploma’. Onder meer een wedstrijd in beeld en vlog moest helpen om de naamsbekendheid van groen, grond en infra te vergroten.

De winnaar was degene met de meeste likes. Het is meteen de volgende stap in de pilot die in Zuid-Holland loopt. Met de leerervaring uit deze ­pilot is het de wens om in het vroege voorjaar van 2020 op te schalen naar ­andere delen van Nederland.

Kijk terug op de beurs via www.groengrondinfra.nl.

70

GRONDIG 10 2019

ARTIKEL VAN DE WEEK • Pak stof aan in mechanisch loonwerk • Actieagenda scholing 2020 bekend • Voorkom btw-conflicten • Wat te doen als de werkvoorraad opdroogt?

VEELGESTELDE VRAGEN • Moeten buitenlandse jeugdige bestuurders ook een T-rijbewijs hebben?

• Hebben loonwerkers een Bewijs van Vakbekwaamheid Adviseren nodig?

• Mag ik in België rode diesel tanken?

• Ik wil de planning digitaliseren, maar wat kost dat?

• Wat verandert er met betrekking tot de tijdelijke contracten vanwege de komst van de WAB per 1 januari 2020?

VOORZITTER Maandelijks op deze plaats een column van één van de voorzitters van ­Cumela Nederland. Deze editie Herbert van Regteren, voorzitter jongerenbestuur.

GRONDSLAG VOOR VERWERKING. WAT IS DAT? Om persoonsgegevens te mogen verwerken, is een grondslag nodig uit de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Dit geldt net zo goed voor ondernemers in het mkb als voor alle andere bedrijven en ­organisaties. Maar wat is een grondslag eigenlijk precies? Welke grond­ slagen zijn er? En moet je als ondernemer nu overal toestemming voor vra­ gen? Met deze vraag wordt ook de campagne rondom de AVG afge­sloten.

Aan bod kwamen ziekte en privacy, het delen van gegevens met de hoofd­ aannemer, de mandagenstaat, nieuwe btw-nummers, datalekken en het testen van werknemers op alcohol, drugs en geneesmiddelen.

Kijk het terug op Cumela.nl/AVG

OOK OP CUMELA.NL • Inschrijving Inspiratiedagen 2020 geopend!

• Jaarlijkse training Compostproductie start in november • Informatiemarkten over PFAS • Gezocht: filmlocatie

BELANGRIJKSTE EISEN ISO 14001 OP EEN RIJ Elk jaar helpt CUMELA Advies een groot aantal cumelabedrijven met de certificering voor onder meer ISO 9001 en ISO 14001. Regelmatig krijgen we de vraag: welke eisen stelt de norm ISO 14001? Die hebben we daarom voor je samengevat. Hier volgen een paar belangrijke punten. Er moet op basis van het levenscyclusperspectief worden bepaald welke milieuaspec­ ten en effecten van toepassing zijn. Daarna moeten de risico’s en kansen worden vastgesteld. Hierna volgt het vaststellen van de compliance-ver­ plichtingen op het gebied van milieu (onder andere wet- en regelgeving).

Je weet ook welke noodsituaties effect op het milieu kunnen hebben. Ten slotte volgt het opstellen van milieudoelstellingen, inclusief een actieplan, bijvoorbeeld met betrekking tot afvalstoffen, energieverbruik en CO2emissie en gevaarlijke stoffen.

Pak snoeihard je rust!

Even geen PFAS en stikstof in deze column. Na deze turbulente tijden, waarin emoties en politieke spanning hoogtij vierden, is het tijd om tot rust te komen. Je rust pakken, het zit al in de kleine dingen. Op het moment dat ik de column schrijf, zit ik als bijrijder in de auto bij medebestuurslid Reinie Boven, onder­ weg naar een vergadering van het jongerenbestuur in Deurne. ­Mensen die mij beter kennen, weten dat ik liever zelf rij, maar Reinie kan behoorlijk goed sturen en het geeft me rust.

Graag maak ik van deze mogelijkheid gebruik om vooruit te blikken op de Inspiratiedagen en dan voornamelijk op het ­programma voor de jongeren. ‘Pak je rust’ is niet iets waar wij als jonge ondernemers mee bezig zijn. Wij hebben als jongeren­ bestuur behoorlijk geworsteld met dit thema. Toch wisten we het om te buigen naar een geweldig programma vol (inter)­actie, met verdieping tijdens workshops en ruimte voor ontspanning.

Hoe ontspant een militair zich na een extreme situatie? We heb­ ben een veteraan bereid gevonden om hierover een boekje open te doen. O ja, we gaan ook nog fietsen in een grot (onder goede begeleiding!). Je mag in de avond zelfs een gokje wagen.

Wie durft?

Even een bruggetjes naar yoga. Sommige mensen putten ont­ spanning uit beweging. Vandaar dat we een yogaoefening in ­elkaar hebben geknutseld als ochtendactiviteit. Hierdoor kun­ nen de deelnemers weer helder aan de dag beginnen. Ik vraag mij wel af in hoeverre dit bijdraagt aan voldoende rust pakken…

Kijkend naar 2020 hoop ik dat de bestuurders van de BV Neder­ land nuchter nadenken en goede keuzes maken. Keuzes waar­ mee de economie de prille groei kan doorzetten en waarbij mensen durven te investeren en met vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen zien.

Fijne feestdagen en graag tot ziens op de Inspiratiedagen!

Herbert van Regteren, Voorzitter jongerenbestuur Cumela Nederland

GRONDIG 10 2019

71

ondernemen met

cumela

TOOLBOX Functioneringsgesprek Tips voor een goede voorbereiding

Voor meer info over veilig werken, kijk op www.agroarbo.nl

Een functioneringsgesprek is een overleg tussen jou en je leidinggevende. Het gaat over de toekomst en hoe je gestelde doelen kunt bereiken. Bereid je voor op de zaken die jij wilt inbrengen!

VOORBEREIDING OP HET GESPREK Denk na over onderstaande punten en schrijf ze op.

1. Wat gaat goed in je functie en hoe kan het ­beter? Beoordeel per onderdeel:

• je taken; • de begeleiding en communicatie met je werkgever; • de sfeer; • de taakverdeling tussen collega’s; • samenwerking met collega’s; • de werkdruk en de combinatie werk en privé. Als de

balans niet goed is, denk dan over mogelijkheden als senioren­regeling, deeltijdpensioen en ouderschapsverlof of een andere functie; • de gezondheid;

• de arbeidsomstandigheden en materiaal en werkkleding; • de afwisseling in het werk.

2. Wat heb je nodig om nu en in de toekomst met plezier te kunnen werken? Denk aan:

• persoonlijke ontwikkeling: wat wil je leren of bereiken?

TIJDENS HET GESPREK 1. Ga in gesprek over de punten die je hebt ­voorbereid.

• Vertel wat goed gaat en wat beter kan.

• Zorg dat je voorbeelden hebt van de genoemde punten.

Ook moet je kunnen uitleggen waarom je iets vindt.

TIP: LOOP JE GEDURENDE HET JAAR TEGEN DINGEN AAN, WACHT DAN NIET OP HET GESPREK, MAAR BESPREEK HET GELIJK!

Alle toolboxen zijn ook digitaal te gebruiken via de Veilig Vakwerk-dienst.

Ga voor meer informatie naar www.veiligvakwerk.nl.

72

GRONDIG 10 2019

CAO & ZO

Een functioneringsgesprek is twee­richtingsverkeer.

Er wordt ook een a ­ ctieve rol van de ­medewerker ­verwacht.

2. Verbeterpunten ontvangen

• Wees dankbaar voor verbeterpunten. Het is een kans om jezelf te verbeteren en te groeien.

• Het is gemakkelijk om in de verdediging te schieten. B­ edenk dat de feedback gericht is op jouw handelen en niet op jou als persoon.

• Zorg dat je goed luistert en doorvraagt, zodat je precies weet wat er van je wordt verwacht en waarom.

• Bespreek wat je samen kunt doen om problemen in de t­ oekomst te voorkomen.

• Weet je het even niet? Vraag dan of je er later op terug kunt komen.

3. Maak afspraken concreet.

Wanneer ga je wat doen?

4. Vraag om een verslag van het gesprek.

NA HET GESPREK • Controleer of het verslag klopt. Is dat niet zo, ga dan in ­gesprek.

Stand van zaken BPL Pensioen Wist je dat BPL Pensioen één van de oudste bedrijfstakpensioen­ fondsen van Nederland is? Al bijna 70 jaar verzorgt dit fonds de ­oudedagsvoorziening voor werknemers in de agrarische en groe­ ne sectoren, waaronder de cumelasector. BPL Pensioen behoort tot één van de grotere pensioenfondsen van Nederland. Met zo’n 20 miljard euro in kas wordt het pensioen verzorgd voor ruim 112.000 deelnemers en zo’n 70.000 gepensioneerden. Daarnaast zijn er bijna een half miljoen voormalige werknemers die ooit ­pen­sioen hebben opgebouwd (en daar nog recht op hebben).

Als ik deze cijfers lees, word ik me altijd weer erg bewust van het belang van pensioen. Nederland kent in internationale context een erg laag staatspensioen (AOW). Het is daarom belangrijk dat er door werkgevers en werknemers is gekozen voor een aanvullend pen­ sioen. En juist dat staat de laatste tijd onder druk.

Het zal je niet zijn ontgaan dat BPL Pensioen (net al vele fondsen) er financieel slecht voor staat. Dit ondanks de sterke groei van het vermogen van het fonds (ter illustratie: in 2016 had BPL nog zestien miljard euro in kas, nu twintig miljard). Het probleem zit vooral in de wijze waarop BPL zijn verplichtingen moet waarderen. Met name door de lage rente valt die berekening ongunstig uit.

Na veel protest heeft minister Koolmees gelukkig ingezien dat de combinatie van de strenge rekenregels en lage rente tot ­onnodig kortingsgevaar leidt. Daarom heeft hij onlangs besloten dat fond­ sen meer tijd krijgen om hun financiële positie te verbeteren. ­Desondanks blijft de kans aanwezig dat PBL Pensioen vanaf 2021 de pensioenaanspraken moet korten.

Mooi Vak Man! Een boekje vol met handige tips en vuistregels dat is ­ontwikkeld voor werknemers en werkgevers in de loonwerksector (cumela­ sector) om nu en in de toekomst gezond en met plezier te b ­ lijven werken.

TEKST: Corina van Zoest-Meester, adviseur arbo

Sander van Meer teamleider Advies en Arbeidsmarkt

GRONDIG 10 2019

73

ondernemen met

cumela

BEDRIJFSOVERDRACHT (DEEL 2)

Juiste richting belangrijker dan snelle start Het is één van de dingen die je nergens op school leert. Hoe je een bedrijf goed kunt overdragen. Elk bedrijf en elke sector is namelijk anders. Toch zijn er mensen met veel ervaring die kunnen helpen en begeleiden. Dieuwer Heins en Ad Karelse doen dat bij Cumela. In een serie van tien artikelen leggen ze uit wat er bij komt kijken. Dit keer het belang van goede gesprekken.

Het is misschien wel het allerbelangrijkste van een geslaagde bedrijfsovername: het voeren van veel en van goede gesprekken, vinden Dieuwer Heins en Ad Karelse “Elke bedrijfsoverdracht begint met diverse oriënterende gesprekken over de koers van het bedrijf en de persoonlijke wensen van betrokkenen richting de toekomst. En daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen”, stelt Heins. “Die periode kan best een lange tijd in beslag nemen. Wij maken mee dat dit twee tot drie jaar duurt. In die tijd zie je gedachten en posities veranderen.”

Het is goed om regelmatig met de familie te overleggen om elkaar goed te leren begrijpen.

74

Soms begeleiden Heins en Karelse die gesprekken, maar nodig is dat niet. “Het is wel verstandig om de gesprekken in te plannen, want dan neem je er de tijd voor. We zien echter ook dat als mensen eenmaal bezig zijn en nadenken gesprekken ook spontaan plaatsvinden. Dit is allemaal goed, als er maar met elkaar wordt gesproken.”

GRONDIG 10 2019

De koers van het bedrijf Een belangrijke vraag die in die periode moet worden beantwoord, is: welke kant gaan we op met het bedrijf en zijn er in de organisatie zaken die we willen veranderen?

Hoe denken de betrokken personen hierover? Dat zijn punten waar Heins en Karelse mee aan de slag gaan. “Je moet dan kijken naar de markt, de klanten en potentiële klanten, maar ook naar de concurrenten.”

Ondernemers en toekomstig ondernemers moeten in die fase voor zichzelf benoemen wat zij verwachten wat er gaat gebeuren met het bedrijf. Welke ontwikkelingen zijn van invloed op de bedrijfsvoering? Denk aan milieueisen, aandacht voor natuur en ecologie, zaken die spelen in het maatschappelijk verkeer. Karelse: “Het is belangrijk om een visie te hebben op de toekomst en die te vertalen naar een strategie voor het bedrijf. De

In 2018 gestart met bedrijfsoverdracht De familie Van Dun van het gelijknamige Loonbedrijf Van Dun in Rutten is in 2018 gestart met de bedrijfsoverdracht. Kees (59) en Adrienne van Dun zijn samen eigenaar van het bedrijf. Ze hebben vijf kinderen, Frank (28) , Tim (26), Rick (24 ),Niels (23) en Marloes (19). Kees en Adrienne hebben een duidelijke visie over hoe ze de overdracht willen regelen. Kees: “Over een kleine tien jaar, als ik 68 jaar ben, wil ik het bedrijf graag op een goede manier overdragen aan mijn kinderen. Adrienne denkt er precies zo over.

Om het proces goed te laten verlopen, zijn vorig jaar al de eerste gesprekken gevoerd. Onder begeleiding van Jelle Bouma van Windesheim en Dieuwer Heins van Cumela Advies zijn individuele gesprekken gevoerd met de kinderen om in beeld te brengen hoe iedereen aankijkt tegen het bedrijf en de eigen persoonlijke toekomst. De bevindingen uit deze gesprekken hebben ze daarna onder begeleiding van de twee begeleiders met elkaar doorgenomen. De eerste stap die daaruit is voortgekomen, is het leren communiceren met elkaar en nog beter samenwerken. Adri-

toekomstige en zittende ondernemer moeten goed voor ogen hebben wat het bedrijf moet doen om ook in de toekomst succesvol te zijn.”

Hoe staan we ervoor Een andere, maar minstens zo belangrijke vraag die in de eerste fase moet worden beantwoord, is: hoe staat het bedrijf ervoor? Vragen die je moet stellen zijn: zijn we financieel sterk, hebben we een goede marktpositie en zijn we goed voorbereid op veranderingen? Een belangrijke vraag die daarbij aan de orde moet komen is: wat vraagt dit alles van de volgende ondernemer? Welke leiderschapsstijl zou goed zijn en wat moet hij of zij kennen en kunnen? En natuurlijk: hoe wordt de rolverdeling in de komende jaren?

Al met al zijn dat een heleboel vragen, die vast niet allemaal in een paar gesprekken kunnen worden beantwoord, weet Heins. “Het is ook goed om de vragen op je te laten inwerken en vervolgens een periode bewust om je heen te kijken en de antwoorden te laten ‘rijpen’.”

Stappenplan bedrijfsoverdracht 1. Visie op de toekomst en strategie 2. Verkenning eisen en wensen betrokkenen 3. Koers van de overdracht bepalen aan de hand van verschillende scenario’s 4. Verkenning haalbaarheid en overdrachtsplan 5. Waardebepaling en overnamesom 6. Financiering 7. Overeenkomsten en statuten 8. Aan de slag!

9. Evaluatie en vervolg

enne: “We komen nu elke maand bij elkaar om zaken door te nemen.

Onderwerpen die naar voren komen, zijn investeringen, financiële ontwikkelingen, opleidingen en wat we van elkaar verwachten”, aldus Adrienne. Ze merkt dat dit een duidelijk groeiproces is waar je met elkaar in zit. “Het gaat steeds beter. We leren elkaar begrijpen.”

De volgende stap die ze willen zetten, is met elkaar in gesprek gaan over de mogelijke vormen van overdracht. Hierbij zullen ze het hebben over de rolverdeling, zeggenschap en de juiste balans tussen werk en privé.

En heeft ze al geleerd: “De afspraken die we maken, leggen we vast in een eigenaarsplan, zodat alles voor iedereen duidelijk is.”

Loonbedrijf Van Dun BV heeft vestigingen in Rutten, Espel (Flevoland) en Blokzijl (Overijssel) en voert werkzaamheden uit op het gebied van akkerbouw, veehouderij, groenteteelt en bollenteelt. Daarnaast is het bedrijf actief in het grondverzet en cultuurtechniek. Er zijn ruim 40 werknemers werkzaam.

Verschillende antwoorden op de gestelde vragen zijn ook helemaal niet erg, stellen de adviseur. “Mensen kijken niet met dezelfde bril en nemen verschillende dingen waar, maar ze kunnen elkaar vaak wel goed aanvullen. Het is wel belangrijk dat dit aan het begin duidelijk wordt. Dat voorkomt dat later in het proces meningsverschillen ontstaan doordat mensen elkaar niet goed begrijpen. Juist daarom is het goed om bij het begin gezamenlijk tijd te nemen voor goede onderlinge gesprekken. Als het goed is, komen we zo uiteindelijk tot een gedragen visie en strategie en een beeld van wat kenmerkend is voor een bedrijf. Daarmee heb je dan een basis om de volgende fase in te gaan.”

TEKST: Cumela Communicatie FOTO: Familie Van Dun

Tips

• Start de bedrijfsoverdracht tijdig met het voeren van oriënterende gesprekken over de visie en strategie van de onderneming (welke kant willen we op met het bedrijf?) en de persoonlijke wensen van betrokkenen richting de toekomst.

Belangrijke onderwerpen zijn: - Toekomst bedrijf - Taken en verantwoordelijkheden - Tijdsbesteding - Inkomen - Wonen • Schakel een goede onafhankelijke adviseur in die het proces en gesprekken begeleidt. De procesbegeleider heeft ook oog voor de gevoeligheden en belangen van alle personen.

• Het voeren van individuele gesprekken over de toekomst van het bedrijf en de persoonlijke wensen met de procesbegeleider blijkt erg effectief. Aan de hand van de individuele gesprekken wordt een gezamenlijk overleg gehouden als start voor de bedrijfsoverdracht.

GRONDIG 10 2019

75

BESPAAR BRANDSTOF MET DE NIEUWE KROON-OIL AGRI ULTRA LIJN AGRISYNTH LSP ULTRA | AGRIFLUID | SP GEAR LS

DE NIEUWSTE GENERATIE LANDBOUW EN GRONDVERZET SMEERMIDDELEN VAN KROON-OIL »

Brandstof- en kostenbesparend

»

Levensduurverlengend

»

Volledig Euro 6 en Tier 4 normen compatibel

Extra voordeel voor snelle beslissers

Informeer bij uw Fella dealer naar de voorwaarden of ga naar www.mechangroep.nl

Harvesting Energy.

ondernemen met

cumela

VCA-certificaat voldoet vaak niet meer Veiligheidsladder legt de focus op de bedrijfscultuur

Ondertekenaars van de Governance Code Veiligheid in de Bouw nemen vanaf 1 januari 2021 veiligheidsbewustzijn als verplichting op in aanbestedingen of contracten en kiezen voor toepassing van de Veiligheidsladder. Deze gezamenlijke afspraak heet ­Veiligheid in Aanbestedingen. Dit betekent voor veel cumelabedrijven dat het ‘gewone’ VCA-certificaat niet meer voldoende is.

In de bouw gebeuren nog steeds veel ernstige ongevallen. Het gedrag van werknemers is daarbij een belangrijke factor. Gebrekkige communicatie en afstemming, hoge werk- en tijdsdruk en niet goed reageren op onverwachte situaties zijn belangrijke oorzaken van ongelukken. Volgens de Inspectie SZW hebben een hoger veiligheidsbewust zijn en een sterke veiligheidscultuur juist op deze elementen een positief effect. Daarom heeft een groot aantal partijen de Governance Code Veiligheid in de Bouw ondertekend of onderschreven.

Voorbeelden van ondertekenaars zijn Rijkswaterstaat, ProRail, waterschappen en veel grote bouwbedrijven. Welke bedrijven het convenant hebben ondertekend of onderschreven, is te zien op de website www.gc-veiligheid. nl. Om het veiligheidsbewustzijn als keten te vergroten, wordt er niet alleen c­ ertificering gevraagd van opdrachtnemers, maar laten ook de opdrachtgevers zich certificeren. Zo ontstaat er een gezamenlijke en eenduidige aanpak voor de gehele sector.

Toepassing door opdrachtgevers Opdrachtgevers kunnen ervoor kiezen om de Veiligheids­ ladder op twee manieren toe te passen: • Als geschiktheidscriterium: in de selectiefase moet een b ­edrijfscertificaat worden getoond om te worden toege­laten in het verdere ­proces.

• Als contracteis: bij aanvang van de uitvoering toont de opdrachtnemer aan dat hij voldoet aan de eisen van trede X van de Veiligheidsladder. Dit gebeurt door het overleggen van een projectcertificaat binnen maximaal drie maanden na de opdracht, waarbij de opdrachtnemer ook een bedrijfscertificaat mag overleggen.

Opdrachtgevers die de Veiligheidsladder van toepassing verklaren, moeten zelf ook aan de desbetreffende eisen voldoen. Datzelfde geldt voor eventuele onderaannemers.

Er zijn drie manieren om aan te tonen dat een bepaalde trede op de Veiligheidsladder wordt gehaald: een certificaat, een ervaringsaudit of een self-assessment getoetst door een certificerende instelling. Een certificaat geeft de meeste zekerheid, maar kost ook meer.

Hetzelfde geldt voor een ervaringsaudit ten opzichte van een self-assessment. Welke bewijslast in de aanbesteding wordt gevraagd, is afhankelijk van het risicoprofiel.

Planning Vanaf 1 januari 2020 moeten de ondertekenaars van de Governance Code Veiligheid in de Bouw gecertificeerd zijn. Vanaf 1 januari 2021 start de verplichting Veiligheid in Aanbestedingen in aanbestedingen op te nemen op minimaal trede 2. Op deze datum moeten ook de onderschrijvers van de Governance Code Veiligheid in de Bouw gecertificeerd zijn. Op 1 januari 2023 wordt de verplichting opgevoerd naar trede 3.

Wat betekent dit alles voor jou? Afhankelijk van de omvang van projecten kan een opdrachtgever een certificaat, een ervaringsaudit of een self-assessment eisen. Voor veel onderaannemers of inhuurbedrijven wordt door de hoofdaannemer de eis van een selfassessment gesteld.

van het gewenste niveau op de Veiligheids­ ladder.

De norm is in te zien via www.veiligheids­ ladder.org.

Vragen over de Veiligheidsladder kun je in eerste instantie richten aan Cumela Adviesadviseurs: Richard Wolting (rwolting@cumela.nl) en Ad Karelse (akarelse@cumela.nl).

Tips van de adviseur • Download de ‘Handreiking Veiligheidsladder’ via www.gc-veiligheid.nl.

• Kijk op de website www.cumela.nl voor de Veilig Vakwerk-app voor de digitale werkplekinspectie en de digitale toolboxmeeting.

• Voldoet u al aan de nieuwe versie VCA 2017/06? CUMELA Advies ondersteunt u op praktische wijze.

• Plannen voor het behalen van certificaat CO2-Prestatieladder? CUMELA Advies ondersteunt u op praktische wijze voor trede 1 tot en met 5.

Actualiteiten • Partijen grond samenvoegen mag alleen door bedrijven met certificaat BRL 9335 en erkenning Kwalibo. De controles in het land nemen daarop toe.

Advies en begeleiding In een volgend artikel gaan we inhoudelijk de hoofdpunten van de norm behandelen. ­Ondertussen treft Cumela Advies ook voorbereidingen om bedrijven daar waar nodig te kunnen adviseren en begeleiden in de richting

TEKST & FOTO’S: Ad Karelse, adviseur ­managementsystemen

GRONDIG 10 2019

77

ondernemen met

cumela

Ga toch fietsen!

De fietsregelingen voor werknemers op een rij Steeds meer werknemers stappen op de (elektrische ) fiets naar het werk. Een sportieve ontwikkeling, die je als werkgever kunt stimuleren. Het biedt daarnaast een aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarde voor je werknemers. In dit artikel gaan we in op een aantal interessante mogelijkheden.

Zoals we het begrip ‘een auto van de zaak’ kennen, bestaat er ook ‘een fiets van de zaak’. Hierbij wordt de fiets ter beschikking gesteld aan de werknemer en blijft de fiets eigendom van de werkgever. Voor een auto van de zaak is dat overzichtelijk, doordat de Belastingdienst een vast bedrag bij het salaris optelt en daarover belasting heft. Voor een fiets van de zaak is dat lastiger, omdat een werknemer precies moet bijhouden hoeveel kilometers er worden afgelegd voor het werk en hoeveel in de vrije tijd. Vanaf 1 januari 2020 is de ­regeling vereenvoudigd en kost een fiets van de zaak een vast bedrag per maand. De regeling houdt in dat jaarlijks zeven procent van de door de fabrikant vastgestelde consumentenadviesprijs van de fiets bij het inkomen van de werknemer wordt geteld. Dat betekent dat de bruto bijtelling voor een fiets van € 2500,- voor de werknemer € 175,- bruto per jaar is. Netto is dat bij een belastingschijf van 38 procent € 66,50 ofwel € 5,50 per maand. Op deze wijze verwacht de overheid een praktische en betaalbare invulling te hebben gegeven aan de fiets van de zaak.

Behalve voor het woon-werkverkeer mag de werknemer de fiets uiteraard ook voor privé-fietsritten gebruiken. Ook in de situatie waarbij een werknemer de fiets van de zaak alleen gebruikt voor het reizen van en naar het werk is de bijtelling van toepassing.

€ 5,50 per maand voor fiets van de zaak Let op: een werknemer met een fiets van de zaak komt niet meer in aanmerking voor de belastingvrije reiskostenver­ goeding als hij op de fiets naar zijn werk rijdt. Communiceer dit duidelijk met de werknemer, zodat deze niet voor een ver­rassingen komt te staan.

Vergoeding via werkkostenregeling Een andere interessante mogelijkheid is om een fiets geheel of gedeeltelijk te vergoeden binnen de werkkostenregeling.

Hierbij wordt de fiets eigendom van de werknemer. Binnen de werkkostenregeling mag de werkgever tot 1,2 procent

78

GRONDIG 10 2019

(2019) van de loonsom onbelast vergoeden. Vanaf 1 januari 2020 wordt voor de eerste € 400.000,- van de loonsom de vrije ruimte verhoogd naar 1,7 procent van de loonsom en voor het bedrag boven € 400.000,- blijft het percentage van 1,2 procent gelden. Met name voor de MKB-bedrijven geeft dit meer ruimte en mogelijkheden om de werkkostenregeling toe te passen. Je hoeft deze vrije ruimte niet evenredig te verdelen over de werknemers en je kunt per jaar één of twee werknemer aanwijzen waarbij de fiets binnen de werkkostenregeling kan worden vergoed.

Van belang is om niet boven het percentage uit te komen, omdat je dan direct te maken krijgt met een hoge eindheffing. Een werkgever dient daarbij goed te kijken naar andere zaken die onder de werkkostenregeling vallen, zoals het kerstpakket, bedrijfsfeesten op een externe locatie, onkostenvergoedingen en meer van dit soort zaken. Overleg met je accountant welke fiscale ruimte er in het lopende jaar is.

Cafetariasysteem De werknemer kan zijn loonbestanddelen (zoals een overwerktoeslag of bovenwettelijke verlofdagen) inzetten voor de aanschaf van de bedrijfsfiets. De waarde van de uitruil gaat ten koste van de vrije ruimte van de werkkosten­regeling.

Voorwaarden bij een cafetariasysteem zijn onder andere een aanvulling op de individuele arbeidsovereenkomst om de gemaakte afspraken vast te leggen. Leg hierin vast om welk loonbestanddeel het gaat, hoeveel uren of dagen het betreft en de bruto loonwaarde hiervan. Daarnaast is het belangrijk om in de overeenkomst op te nemen dat de werknemer zich bewust is en ermee akkoord gaat dat hij of zij over de genoemde loonbestanddelen geen pensioen en sociale verzekeringsrechten (WW-uitkering, WIA, et cetera) opbouwt.

Cumela Advies kan je helpen met het opstellen van de juiste overeenkomst in jouw situatie.

Voorbeeld cafetariasysteem: 150 overuren maal € 15,- bruto per uur maal 130 procent is een waarde aan overuren van € 2925,- bruto. Dit bedrag moet dus passen binnen de vrije ruimte volgens de werkkostenregeling om niet te maken te krijgen met de eindheffingskorting. De werkgever kan de werknemer in de bovengenoemde situatie een (elektrische) fiets van € 2925,- vergoeden. De werknemer is vanuit fiscaal oogpunt niet verplicht om de fiets als vervoermiddel voor woon-werkverkeer te gebruiken. Je kunt dit echter wel als voorwaarde stellen om op deze wijze de gezondheid van je werk­nemers te bevorderen en de onderneming te verduurzamen.

alleen zijn de gevolgen voor de administratie anders. Bij het verstrekken van de fiets telt de werkgever de waarde van de fiets op bij het belaste loon van de fietsende werknemer. Ook is het mogelijk om de waarde van de fiets te bruteren, zodat de werknemer een netto aanschafbedrag overhoudt.

Inhouden reiskostenvergoeding Een andere mogelijkheid is om de reiskostenvergoeding niet uit te keren, maar hiervan een fiets te vergoeden (renteloze lening). Onderstaand vind je een overzicht van de reiskostenvergoedingen conform de CAO LEO (de Belastingdienst gaat uit van 214 werkdagen).

Afstand enkele reis woon-werk 5 t/m 10 km 11 t/m 15 km 16 km of meer

Vergoeding per dag (CAO LEO 2019) € 1,70 € 2,25 32 km x € 0,17 = € 5,44

Vergoeding per jaar (214 dagen) € 364,€ 482,€ 1164,-

Een werknemer zal van een jaarvergoeding van € 364,- of € 1164,- misschien geen (elektrische) fiets kunnen kopen. Koopt de werknemer echter eens in de drie jaar een nieuwe fiets, dan hebben we het over besteedbare bedragen van € 1000,- tot € 3.000,-. De werkgever kan de werknemer een renteloze lening voor de aanschaf van de fiets verschaffen, die de werknemer dan gedurende een periode van bijvoorbeeld drie jaar via zijn vergoeding voor woon-werkverkeer terugbetaalt. In feite levert de werknemer zijn reiskostenvergoeding in voor een fiets van de zaak. Het is verstandig om deze ­renteloze lening schriftelijk goed met elkaar vast te leggen om on­ duidelijkheden te voorkomen.

Keuze maken De verwachting voor komend jaar is dat de fiets van de zaak - ofwel de leasefiets - nog niet aan terrein gaat winnen. Met name het feit dat de werknemer geen recht meer heeft op een reis­kostenvergoeding maakt het voor de werknemer minder aantrekkelijk om hiervoor te kiezen. Dit betekent dat op dit moment het benutten van de vrije ruimte binnen de werkkostenregeling het meest aantrekkelijk is om je werk­ nemers ‘aan het fietsen’ te krijgen. Je kunt mogelijk dit jaar je werknemers hier nog voordeel van geven. Mocht je hierbij aanvullend advies willen, neem dan gerust contact op met de adviseurs a­ rbeidsmarkt van Cumela.

Verstrekking via werkkostenregeling Bij een vergoeding van de fiets wordt het uitgekeerde bedrag verwerkt in de loonadministratie. Bij verstrekking binnen de werkkostenregeling zit dat anders. Dan wordt namelijk de factuurwaarde in de loonadministratie verwerkt. De manier waarop je het verstrekt, gaat hetzelfde als bij een vergoeding,

TEKST: Marie-José Lamers, adviseur personeelsmanagement FOTO: Fietsersbond

GRONDIG 10 2019

79

Grondverzet vraagt om kostbaar materieel. Bij Beequip snappen we waar het om gaat. Gebruikt of nieuw: jij weet wat je nodig hebt, wij zorgen voor de ďŹ nanciering. Bij ons is je leasecontract snel en simpel geregeld.

Zodat jij weer zingend aan het werk kan. Bereken je leaseprijs op beequip.nl

ondernemen met

cumela

Bijhouden gewerkte (over)uren verplicht

Werkgevers moeten een objectief, betrouwbaar en toegankelijk systeem hebben voor het vastleggen van de gewerkte uren en overuren van hun werknemers. Dit oordeelde het Hof van Justitie van de Europese Unie op 14 mei 2019 als gevolg van een conflict tussen een werkgever en een werknemer over de gewerkte (over)uren. Wat betekent deze uitspraak voor Cumela-leden?

Volgens de Europese regelgeving heeft elke werknemer het fundamentele recht op rusttijd buiten de werktijden om, ter bescherming van de veiligheid en gezondheid. Of werk­gevers hun werknemers niet te veel laten werken, kan ­alleen worden aangetoond en gecontroleerd met een goede ­registratie. Dit betekent dat werkgevers verplicht zijn om de gewerkte uren en overuren van alle werknemers netjes en zorgvuldig bij te houden.

Hoe registreren?

Op welke manier de registratie van uren moet plaats­vinden, schrijft het Europese Hof van Justitie in zijn uitspraak niet voor, als de registratie maar objectief, betrouwbaar en toegankelijk is.

Dit doet meteen denken aan de ouderwetse prikklok, omdat dit systeem voldoet aan alle eisen die het Hof stelt. De werknemer houdt immers zelf bij wanneer hij binnenkomt en weer vertrekt.

“Spoor medewerkers aan om de werkbon in te vullen” Er zijn gelukkig ook andere manieren van registratie mogelijk. In de cumelasector wordt bijvoorbeeld veel bijgehouden met werkbonnen. Het registreren van gewerkte uren met door de werknemer ingevulde werkbonnen is vooralsnog voldoende, mits je als werkgever jezelf realiseert dat jij verantwoordelijk bent en werknemers dus dient aan te sporen tot het invullen van de werkbonnen. Jij als werkgever bent degene die het risico loopt op boetes en loonvorderingen als de uren niet goed zijn bijgehouden.

TIP Beschouw de uitspraak van het Hof vooral als een ­reminder om de gewerkte uren en overuren van jouw werknemers netjes bij te houden.

Situatie in Nederland In Nederland kennen we al zo’n nationale regeling waarin werkgevers worden verplicht om arbeids- en rusttijden schriftelijk vast te leggen. Hiermee voldoet Nederland dus al aan de verplichting die het Hof oplegt aan de EU-lid­staten. Daarom zal er in Nederland weinig veranderen naar a­ an­leiding van de uitspraak van het Hof. Of de gebruikte wijze van registratie voldoende is, zal van geval tot geval moeten blijken.

In de Arbeidstijdenwet is vastgelegd hoeveel uren een werknemer maximaal per dag en week mag werken, hoeveel rust hij minimaal moet houden en bijvoorbeeld dat een werknemer recht heeft op pauze. In diezelfde wet staat óók dat werkgevers de werkuren moeten registreren (artikel 4:3 lid 1). Overigens staat in de Arbeidstijdenwet niet op welke ­manier de uren moeten worden geregistreerd.

TEKST: Geralde van de Bunt, adviseur juridische & ­ GWW-zaken

advertentie

Vakbond versus bank Aanleiding van de uitspraak van het Hof was een conflict ­tussen een Spaanse vakbond en een lokale afdeling van Deutsche Bank over gewerkte (over)uren. De bank hield die niet structureel bij. Personeel dat uitbetaling claimde, miste daardoor bewijs. Daarom werd de rechter verzocht om de bank te verplichten om de uren bij te houden. Dit verzoek werd ingewilligd. Volgens het Hof ligt de verantwoordelijkheid voor het bijhouden van werkuren bij de werkgever en moet die hiervoor een objectief en betrouwbaar systeem opzetten. Het is aan de EU-lidstaten om een nationale regeling in te voeren die deze verplichting aan werkgevers oplegt.

GRONDIG 10 2019

81

ondernemen met

cumela

BEDRIJVIG

Advies van de Ondernemerslijn We zitten midden in een PFAS- en stikstofcrisis die de verschillende delen van de cumelasector op allerlei vlakken enorm raakt. Tijdens één van de vragen over hoe om te gaan met grond waarin PFAS zit, nam het gesprek na wat doorvragen een andere wending. De cumela­ondernemer voorzag dat hij, als er niet snel iets veranderde, vanaf 1 januari voor acht goed gekwalificeerde medewerkers geen werk meer had. Hij had al afscheid genomen van de flexibele krachten, zoals zzp’ers. De cumelaondernemer hoopte dat er een klein wonder zou gebeuren, zodat er in december nog werk los zou komen, maar hij was hier erg somber over. Na over en weer praten heb ik hem aangegeven dat het nu het juiste moment is om werktijdverkorting voor deze medewerkers aan te vragen. Het niet voorhanden hebben van voldoende werk is normaal gesproken een werkgeversrisico, maar wij vinden het wegvallen van werk door de PFAS- en stikstofproblematiek niet tot het normale werkgeversrisico behoren. Wij hebben een verzoek gedaan bij het ministerie om werktijdverkorting te mogen toepassen. Hierover is helaas nog geen uitsluitsel, maar wij adviseren om niet langer te wachten en de aanvraag al in gang te zetten als daar in uw situatie aanleiding voor is. Dit laatste heb ik met deze ondernemer besproken en hem alle benodigde informatie en een aanvraagformulier toegestuurd.

U zult dit wel met uw werknemer moeten bespreken, maar ook hierin kunnen wij u adviseren en ondersteunen.

Kortom, wacht niet te lang om maatregelen te nemen. Het kan beter zo zijn dat u de aanvraag onnodig indient dan te laat.

NIEUWE LEDEN

De afgelopen periode zijn drie bedrijven ingeschreven als lid van CUMELA Nederland.

• MeMon BV Arnhem • Van Veen Infra Opmeer • Atop Recycling Laren (GLD) • Overes Natuurbeheer Weerselo • Grondverzetbedrijf A. Slangewal Dalfsen • Van der Wal BV Berkenwoude

Lees ook het artikel Wat te doen als de werkvoorraad opdroogt? https://www.cumela.nl/bedrijfsorganisatie-personeelsinstrumentenregelgeving-rondom-arbeid-sociale-zekerheid/wat-te-doen Voor vragen, meedenken of advies over personele problemen door de PFAS- en stikstofcrisis belt u de Ondernemerslijn via telefoon­nummer (033) 247 49 99 of stuurt u een e-mail naar­ ondernemerslijn@cumela.nl

Druk? Daar heb je zelf grip op Ik ben dit jaar in ons dorp tijdens carnaval hofdame Irma en mijn man adjudant Tom. Een hele eer, want dit word je alleen als de je door prins en prinses carnaval wordt gekozen. Mijn moeder reageerde direct met de woorden: “Heb jij daar tijd voor? Je hebt toch al zo’n druk leventje.” Mijn gedachten hierover waren heel anders. Hoezo druk? Ik ben van mening dat je het pas druk hebt als je niet meer weet hoe het werk kan worden gepland. Kan het werk niet meer worden gepland, dan speelt er mijns inziens vaak nog een ander probleem. Zo heeft diegene waarschijnlijk moeite met het inschatten van hoe lang werkzaamheden duren of wat ze inhouden. Ook kan er sprake zijn van een communicatieprobleem of de betrokkene durft geen nee te verkopen.

Het gaat uiteindelijk om het stellen van prioriteiten! Wat is belangrijk?

Wat moet vandaag en wat kan ook morgen en wat moet ik per se zelf doen? Waar hoef ik helemaal geen energie in te steken? Ga je naar een studieclubavond met collega’s, zodat je achteroverleunend informatie tot je kunt nemen en daarna nog even gezellig aan de bar kunt hangen, of voelt het als een verplichting? De manier waarop je er zelf in staat, is

82

GRONDIG 10 2019

van groot belang voor je welzijn.

Het hebben van een hobby is ook zo’n voorbeeld. Sommige ondernemers werken dag en nacht en anderen kunnen zich dat niet voorstellen.

Die maken tijd voor een avondje wielrennen of een andere hobby, ook al is het buiten druk met werkzaamheden.

Wat heeft prioriteit en heb je het zo geregeld dat je kunt worden gemist? Durf je lef te tonen om die tijd ook te nemen, omdat je die nodig hebt om goed te kunnen functioneren? Het gaat om het zien van kansen en niet om het verspillen van energie aan bedreigingen. Waar ben je goed in? Of wat zijn de sterke punten van je bedrijf? Door zelf daarop te focussen, krijg je energie en hou je vanzelf tijd over voor andere dingen.

Als je lekker in je vel zit, kun je de hele wereld aan. Zelfs vijf dagen achter elkaar carnavallen.

Irma Gottenbos, bedrijvenadviseur

GROOT AANBOD JONG GEBRUIKTE MACHINES EEN WEEK NA AANKOOP AL DIRECT TE GEBRUIKEN

KOPEN IS VEILIG

JIJ BEPAALT DE PRIJS

EUROPA’S NR. 1 ONLINE VEILINGHUIS

WETEN WAT UW MACHINES WAARD ZIJN?

TROOSTWIJK IS EXPERT IN HET VINDEN, HERKENNEN EN VERZILVEREN VAN WAARDE Goede machines en producten verdienen een langer leven.

Voor u als ondernemer de kans om waarde te verzilveren met de beste opbrengst. Waar ter wereld uw koper zich ook bevindt. Omdat activiteiten stoppen, omdat u wilt investeren in nieuw materieel of voor een goed pensioen.

Veilen is een perfect verkoopkanaal.

En voor een koper dé kans om slim te investeren en uitstekend materieel te kopen. Veilig en transparant.

WILT U MEER WETEN? Neem contact op met onze specialisten: • Stef Hooijman, Hoofd Agrarische, Groen-, Grondverzet- en GWW (Infra) sector - Regio Zuid Nederland T: +31 6 53 541 631 E: s.hooijman@troostwijkauctions.com • Menno Westerbrink, Accountmanager Agrarische, Groen-, Grondverzet- en Infrasector - Regio Noord Nederland T: +31 6 83 22 51 69 E: m.westerbrink@troostwijkauctions.com

bedankt voor het vertrouwen GM Constr 8x4 39T 10 st

demo NLS 10x4 49T

Van Doorn 8x8 43T

BKF 8x2 41,5T

Kalle en Bakker 10x4 4st

voorraad 10x4 50T

verhuur 10x4 49T

MAXS 10x4 50T nr 6+7

Pauw 8x4 43T

Heuvelmans 6x6 34,5T

Bloem Civiel 8x4 43T

BC Twente 10x4 49T 4st

Van Leenderd 6x2 31,5T

16T naloopas 10x4 49T

Nice Jobs 10x4 50T

voorraad 10x4 3 st

BAKX 10x8 50T

A. Janssen 8x4 43T 10st

Van Wonderen 8x2 39T

Maessen 10x4 49T nr 7

Ruma 8x4 43T

Grunsven 8x2 nr 3+4

Lipzig 8x4 43T

De Bruyn 8x2 41,5T

Maessen 10x8 50T nr 6

GM Con 10x4 47T 10 st

De Graaff 6x6 33T

Damsteegt 8x4 43T

Haarsma 10x4 49T

Nice Jobs 8x2 41,5T

Geelkerke 10x4 49T

Bendanon 8x2 41,5T

Nice Jobs 8x4 43T

verhuur 8x2 41,5T

Van Vliet 10x8 50T

De Bruyn 10x8 50T 10st

Ruttchen 8x2 41,5T 2 st

voorraad NLS 6x6 33T

Van de Camp 8x4 43T

Wensink 10x4 49T 2 st

Jan Bakker 10x8 2 st

Van Ettikhoven 10x8 50T

Royakkers 8x4 43T

BC Friesland 10x4 49T

GM Constr. 8x4 43T 10 st

Westdijk 10x8 50T 2 st

Breed & Zn. 8x2 41,5T

voorraad 10x8 50T

GM Constr. 8x4 10 st

Verberne 8x4 43T

Mus 10x4 49T

Groenekan T. 0346 25 96 00 | Zwolle T. 0529 46 94 00 |

Kalk 8x6 39T

Driessen 8x4 43T

verhuur 10x4 49T

www.veldhuizen.nl | info@veldhuizen.nl