Revista Pertej Fjales

Përtej Fjalës

Revistë Social-Edukative

Mujore nr. 50 Gusht 2018

Metoda hyjnore e edukimit

Motra në islam Muslimani nuk e ka ngarkesë adhurimin ndaj Zotit

PËRTEJ FJALËS NR 50

PËRMBAJTJA 04

MOTRA NË ISLAM

06 METODA HYJNORE E EDUKIMIT 10 MUSLIMANI NUK E KA NGARKESË ADHURIMIN NDAJ ZOTIT

15

ÇFARË THOTË FEJA PËR OPTIMIZMIN

29

I KUJTOJMË PRAPË “DIAMANTËT”

30 RUAJINI MIRËSITË TUAJA 31

24 A ËSHTË JETA E VARRIT SHENJË

A KE AQ FORCË SA TË MË THUASH NATËN E MIRË?

24

KUJDES…….NUK NDËRTOHET NJË PUNË DUKE RRËNUAR TJETRËN

PËR GJENDJEN NË AHIRET?

32

CFARË BËHET NË RASTIN E EKLIPSIT TË DIELLIT OSE HËNËS?

33 A E NDJEJNË FËMIJËT STRESIN

25

TONË?

28

I KENI PROVUAR TË GJITHA MËNYRAT, POR FËMIJA NUK JU KUPTON.

KAFSHËT QË USHQEHEN ME HORMONE BRENGA SOCIALE

34

35 MËSONI FËMIJËT TË SHOQËROHEN 38

SHËNDETI, KËNAQËSITË DHE PROBLEMET QË LIDHEN ME SHËNDETIN NË VERË

2

Përtej Fjalës

STAFI Kryeredaktore A. Muja ( CIKU) anabla2004@yahoo.fr

Redaktore letrare A. Muja

Këshilli i redaksisë Sh. Basha - drejtore e FEMRA INVESIM I FAMILJES M. Cota A. Baholli T. Xeka A. Basha K. Ndreu E. Kodra Sh. Koçi M. Qoshja

Art Grafika E. Laci

ORGAN I QENDRES SOCIALE-KULTURORE “FEMRA INVESTIM I FAMILJES” 2008- 2018

Përtej Fjalës

3

EDITORIAL

Motra n Pa shumë hyrje pompoze që kënaqin syrin, por edhe të lodhin nga ana tjetër, zemra ma kërkon të flas për shoqerinë, miqësinë apo motërzimin, pra lidhjen mes motrave në islam.

Përveç motrave prej një nëne, e kam fjalën për motrat me të cilat të lidh dashuria për hir të Zotit.

Që në fillimet e islamit besimtari fillon e mëson për të gjitha perlat në vargun që ka rreth qafe feja jonë islame, e ndër këto perla, është

4

Përtej Fjalës

kjo dashuri që Zoti mbjell mes njerëzve. Është e rëndësishme sa e kupton kur shkëputesh prej saj, prej asaj motre qe ke jo shumë kohë që njihesh por është e gjithë jeta jote në islam, është diamant që gëzon sytë e ty sa herë e sheh, është mirësi, ngrohtësi, dëlirësi, që të lidh aq ngushtë saqë kur e ke larg verbohesh nga lotet që bien rrëke për të.

O Zoti i lartë e I Drejtë, sa i mirë

në islam je me krijesat, Sikurse Ti nuk ka krijues tjetër, a mundet vallë të krijohet nga tjetërkush kjo grimcë në zemrat tona e të mos dish t’i japësh shpjegim se çfarë është ky mall i përpjekur për ta patur një motër besimtare gjithnjë afër.

Afër me ty, me fëmijët e tu, aq më tepër kur edhe fëmijet janë motra e vëllëzër të njëjri-tjetrit.

O Allahu im …. Ti që ma ke krijuar këtë dashuri e mëshirë kaq të madhe në zemër, sot kjo zemër po

më pëlcet e po del nga kraharori ndoshta për të ikur e përhumbur nëpër shumë e shumë vise e për t’u ndjerë e qetë me motrën që u mësua …

Koha…. na pritka thellë …. duar e këmbë….. por lotët nuk i pritka dot … sot ato bien në tastierë sikur duan të më thonë….. është koha për ta mbyllur këtë shkrim me shumë…mall.

Albana Muja

Përtej Fjalës

5

Metoda hyjnore e edukimit

E

dukimi i karakterit me virtytet më të larta zë një vend shumë të rëndësishëm në Islam, aq sa Profeti ‫ ﷺ‬e përkufizoi kështu misionin e tij në një hadith të transmetuar nga Buhariu: “Nuk ka dyshim se jam dërguar për të përkryer virtytet më fisnike”. Për arritjen e këtij qëllim, Zoti ka shpalosur në Kuran metodën hyjnore të edukimit, e cila bazohet në tri parime kryesore: (1) Shpalosjen e dobësive të natyrës njerëzore; (2) Njohjen e dobësive si të tilla dhe mospërbuzjen e tyre nga ana e Krijuesit;

6

Përtej Fjalës

(3) Nxitjen e muslimanit që t’i tejkalojë dobësitë nëpërmjet besimit dhe veprimit sipas virtytit.

Nëse merret si shembull virtyti i trimërisë, vihet re se Zoti ua njeh si të natyrshme besimtarëve në Kuran pasjen e frikës: “Allahu u ka premtuar atyre që besojnë prej jush dhe kryejnë vepra të mira se do t’i bëjë, pa dyshim, mëkëmbës në tokë, ashtu siç bëri mëkëmbës ata që kaluan përpara tyre. Ai ka premtuar se do ta ngrejë, pa dyshim, fenë e tyre që Ai e pëlqeu për ta, dhe se frikën do t’ua zëvendësojë më pas me siguri” (En-Nur 24, 55).

Ajeti 26 i sures Enfal përshkruan arsyen e frikës së besimtarëve dhe kohën kur e kanë përjetuar atë: “Përkujtoni kur ishit të pakët dhe të përçmuar në Mekë, tek frikësoheshit mos ju rrëmbenin njerëzit për t’ju vrarë.”

Në kohën kur besimtarët janë një pakicë e dobët dhe elita sunduese e shoqërisë ndjen kërcënimin e interesave të saj nga përhapja e besimit, e si rrjedhojë e kësaj fillon persekutimin e besimtarëve, është e natyrshme që ata të ndjejnë frikë.

Edhe në Medine, kur besimtarët ishin të mbrojtur në praktikimin e fesë dhe frika ndaj persekutimeve nuk ekzistonte më, pati një grup që iu frikësua vdekjes kur luftimi me armë u bë i pashmangshëm për ta: “A nuk i vure re ata të cilëve u ishte thënë: “Largojini duart nga armët, falni namazin dhe jepni zekatin”, se si një grup prej tyre iu frikësuan njerëzve siç i frikësohen Allahut, ose edhe më fort, kur atyre iu bë detyrim luftimi? E se si thanë: “Zoti ynë, përse na e bëre detyrim luftën? Ah sikur ta kishe shtyrë derisa të vdisnim!” (En-Nisa 4, 77).

Nesai dhe Hakim transmetojnë se ajeti i mësipërm i referohet ‘Abd er-Rahman bin

‘Auf-it dhe disa shokëve të tij në Mekë, të cilët shkuan te Profeti ‫ ﷺ‬që t’i kërkonin leje të luftonin dhe i thanë: “O i Dërguari i Allahut, ishim të nderuar duke qenë idhujtarë, ndërsa kur besuam u poshtëruam”! Profeti ‫ ﷺ‬u përgjigj: “Unë jam urdhëruar që të fal, prandaj mos i luftoni me armë njerëzit”! Ibën ‘Abbasi, transmetuesi i hadithit, vazhdon tregimin dhe thotë: “Kur Allahu na transferoi në Medine dhe na urdhëroi të luftonim, ata hezituan, prandaj Allahu zbriti ajetin “A nuk i vure re ata të cilëve u ishte thënë: “Largojini duart nga armët, falni namazin ...”. Kurtubiju thotë se fjalët e tyre nuk nënkuptonin kundërshtim ndaj urdhërit të Zotit, por shprehnin frikën me të cilën është gatuar natyra njerëzore, sepse “dashuria për jetën dhe mospëlqimi i luftës janë tipare thelbësore të saj” (Fakhr ed-Din er-Razi).

Duke qenë se në këtë ngjarje është i përfshirë ‘Abd er-Rahman bin ‘Auf-i, një prej dhjetë njerëzve të përgëzuar me hyrjen në parajsë, dhe besimtarët që përqafuan të parët Islamin, Bejdauiju është i mendimit se ata nuk i shqiptuan fjalët e përmendura në ajet, por i thanë me vete.

Zoti ua njohu besimtarëve këtë frikë dhe zbriti ajete që i nxisnin të lartësoheshin mbi

Përtej Fjalës

7

dobësinë, për të realizuar në këtë mënyrë robërinë e vërtetë ndaj Zotit. “A nuk do të luftoni me një popull që shkelën premtimet, komplotuan për të dëbuar të Dërguarin dhe filluan ata të parët me ju?! A mos po u frikësoheni atyre?! Allahu e meriton më shumë t’I frikësoheni, nëse jeni besimtarë” (Et-Teubeh 9, 13).

Nuk ka në këtë ajet përçmim nga Zoti për frikën që ndjen muslimani prej luftës që afron vdekjen. Ai ia njeh si të natyrshme njeriut këtë frikë, duke i thënë se Zoti, në dorën e të Cilit janë jeta dhe vdekja, dhimbja dhe qetësia, dëmi dhe dobia, e meriton më shumë se sa gjithçka tjetër frikën e besimtarit. Gjithashtu, mbyllja e ajetit me frazën në mënyrën kushtore “nëse jeni besimtarë” lë të kuptohet se pasja frikë e dënimit të Zotit më shumë se sa njerëzit është pasojë e besimit të vërtetë në zemër. Vetëm atëherë frika më e madhe do të mposhtë frikën më të vogël dhe besimtarët do të karakterizohen me trimëri. Prej nga rrjedh se trimëria nuk është e barazvlefshme me mospasjen e frikës prej luftës dhe njerëzve, por me mbivendosjen dhe mbizotërimin e frikës prej dënimit të Zotit ndaj frikës prej njerëzve.

Për më tepër, premtimi hyjnor në ajetin 55

8

Përtej Fjalës

të sures Nur të përmendur më lart parashikon zëvendësimin e frikës me siguri – jo me trimëri – pasi largimi i plotë i frikës nuk është në natyrën njerëzore dhe se vetëm largimi i elementëve që shkaktojnë pasiguri e largon frikën nga zemra e besimtarit.

Një trajtim të ngjashëm me frikën i bën Zoti në Kuran edhe emocionit të zemërimit. Ajetet 133 dhe 134 të sures Ali ‘Imran i përshkruajnë kështu besimtarët me virtyte të spikatura të karakterit: “Nxitoni për te falja e Zotit tuaj dhe te një kopsht, gjerësia e të cilit është sa gjerësia e qiejve dhe e tokës, i cili është përgatitur për të vetëdijshmit për Zotin, të cilët shpenzojnë si kur kanë mirëqenie, edhe në vështirësi, që e përmbajnë zemërimin dhe i falin njerëzit. E Allahu i do të përkryerit”. Në këtë ajet, Zoti nuk ka cilësuar si të përkryer ata që nuk zemërohen kur të tjerët i lëndojnë pa të drejtë, por besimtarët që natyrshëm zemërohen dhe që e përmbajnë zemërimin duke i falur njerëzit, ndërkohë që kanë të drejtën dhe mundësinë të marrin shpagim. Premtimi për këtë kategori besimtarësh është kopshti i parajsës, dëshirimi për të cilin e zbeh dhe e tejkalon dëshirën e hakmarrjes ndaj vogëlsive

të të tjerëve.

Prandaj, Zoti nuk kërkon nga besimtarët luftimin e emocioneve të tyre, si frika apo zemërimi, por disiplinimin dhe zotërimin e tyre. Të përmendura nga Zoti si gjendje dobësie të njeriut, këto emocione mund të keqkuptoheshin si thelbësisht të dëmshme për rrugëtimin shpirtëror të njeriut. Për këtë arsye, në ajetet e mësipërme është theksuar se besimtar me virtyte të larta nuk është besimtari pa dobësi, por ai që i tejkalon dhe i kontrollon këto emocione përmes besimit për të përmbushur urdhëresat hyjnore. Besimtari nuk duhet të bjerë pre e perfeksionizmit dhe të përpiqet të asgjësojë emocionet dhe instiktet nga vetja, pasi ajo janë krijuar nga Zoti dhe janë vendosur në qenien njerëzore për të përmbushur urtësi dhe qëllime të caktuara. Ndjenja e frikës aktivizon brenda njeriut aftësinë për të kuptuar dhe shmangur rreziqet që kërcënojnë shëndetin dhe jetën e tij, ndërsa zemërimi shërben si mekanizëm për t’u vënë në lëvizje për të ndrequr shkeljen e ligjeve të Zotit dhe padrejtësitë ndaj njerëzve.

Njëkohësisht, njeriu nuk duhet ta nënçmojë veten nëse e kaplon frika apo zemërimi, as të shmangë përballjen me këto dy instikte, sepse Zoti ia ka bërë të njohura dhe i ka pranuar si përmasa të natyrshme të shpirtit njerëzor. I pajisur me këtë dije për natyrën e tij emocionale dhe vlerësimin që Zoti ka për të, besimtari ec i lehtësuar dhe i sigurtë në rrugëtimin e përkryerjes së karakterit. Premtimi se ngadhënjimi është i mundshëm kur frika nga dënimi i Zotit e tejkalon frikën nga njerëzit, e ndihmon besimtarin të kuptojë se përmbushja e urdhëresave hyjnore prej tij, qofshin ato më të vështirat, nuk kërkon ndonjë ndryshim dramatik në karakterin e tij. Njeriu i zakonshëm është në gjendje t’i realizojë me sukses këto urdhëresa thjesht duke korrigjuar në vetëdijen e tij rolin që duhet të luajnë emocionet në gjykim dhe veprim. Kështu, metoda hyjnore e edukimit e ndihmon njeriun të njohë dhe ta pranojë natyrën e tij siç është krijuar dhe ta kultivojë atë gjatë udhëtimit të tij shpirtëror.

Përgatiti: G. Demneri

Përtej Fjalës

9

Muslimani nuk adhurimin n

M

uslimani nuk e ka ngarkesë adhurimin ndaj Allahut,por e ka burim qetësie dhe burim lumturie. Pa adhurim muslimani nuk mund të jetojë,prandaj a e ka dikush ngarkesë bukën,askush nuk do të thonte –po, ngarkesë është. Por gëzohet se erdhi vakti me ngrënë,madje e shpejtojmë ngaqë ka kohë që nuk kemi ngrënë. Adhurimin e kemi më të nevojshëm se bukën dhe pijen.

Tek e fundit ato janë për aspektin tonë fizik dhe material, ndërsa adhurimin ndaj Allahut (xheleueala)e kemi ushqim të shpirtit,të zemrës, pa të cilin nuk ka jetë,prandaj i gëzohemi dhe nuk e kemi barrë, por e kemi burim të kënaqësisë,lumturisë më të cilin kënaqemi.Sikurse ka thënë Muhamedi:”O Bilal,thërrite ezanin, na kënaq me atë namaz,na mundëso që të pushojmë në atë namaz ngaqë na kanë ngarkuar problemet dhe sfidat e dynjasë e të familjeve etj. Pra për besimtarin namazi është pushim,nuk është ngarkim që :”eh shyqyr që e falëm se duhej bërë!. Namazi nuk është thjesht se duhet bërë ,as agjërimi. Dikush prej njerëzve a e ka ngarkesë rrogën që merr? Çdokush gëzohet,mezi

10

Përtej Fjalës

pret të shkojë i pari të marrë rrogën dhe po t’i vonohet, ai bie në konflikt me punëdhënësin,ngaqë rroga e tij është burim i jetës së tij,familjes së tij.Ndaj askush nuk e ka barrë rrogën,por mezi pret të shkojë e ta marrë.

Ndaj pse së paku adhurimin ndaj Allahut nuk po e kuptojmë qoftë në nivel të rrogës,Allahu na faltë! Edhe pse kjo është shumë banale,duhet të kuptohet adhurimi si dicka tjetër,nuk duhet kuptuar si rroga, por po themi të ulemi në këtë nivel, që të themi elhamdulilah kur vjen koha e namazit,të gëzohemi.Dhe tani të themi elhamdulilah ngaqë erdhi dhul-hixhja,se ka parë keq që në ramazan. Diçka ka shkuar keq,a ke të tilla ankesa për veten tënde,gjatë muajit ramazan,po,çdokush prej nesh ka ankesa.Mirë, ja, ka ardhur dhjetë-diteshi i parë i dhul-hixhes.

Dëshmoje për Allah se ke qenë i apo e sinqertë në keqardhjen tënde,dhe tashmë do të jesh më aktiv në adhurimin e Allahut(azeuexhel) qoftë në namaz,agjërim,dhikër apo tekbire.

Muhamedi na ka porositur që në këto ditë ngado që të sillemi, normalisht kur është mundësia,të themi: Allahu Ekber Allahu Ekber,La ilahe il-Allah,Allahu Ekber ue lilah il hamd,e

e ka ngarkesë ndaj Zotit ti themi vazhdimisht këto lutje.Nuk meriton të adhurohet askush përveç Allahut,ai është një dhe nuk ka shok,atij i takon i tërë pushteti dhe falenderimi. Ai mund të bëjë do gjë dhe ka mundësi për çdo gjë.Këtë na ka mësuar ta bëjmë,a është kjo diçka e vështirë? Të themi estaghfirullah,të japim lëmoshë-sadaka çdo ditë nga ditët e dhul-hixhes qoftë nga një e nga një euro.Nuk është për qëllim sasia,e rëndësishme është që çdo ditë të shënohesh me ata që dhanë.

Mundohu që të shënohesh në çdo libër në çdo ditë të muajit Dhul-hixhe.Në librin e atyre që falen,nafile kuptohet,në librin e atyre që japin lëmoshë, në atë të atyre që përmendin Allahun shumë, që i ndihmojnë të tjerët,lloj -lloj librash të veprave të mira.Mundohu që në çdo libër të shënohesh,qoftë edhe me sasi të vogël,pse jo.Mundohu të shënohesh çdo ditë se ti je nga mutesadikinët-nga ata që japin lëmoshë në rrugën e Allahut(xheleueala),ata që Allahun e përmendin shumë.

Në këtë ditë me vlerë Allahu gëzohet kur ne bëjmë punë të mira,pavarësisht se Atij nuk i duhen ato.Ai është i përmendur edhe pa ne,ai është i falenderuar edhe pa e falenderuar ne, Ai është i

lartë ende pa e lartësuar ne, nuk i duhet atij adhurimi ynë.E pse gëzohet? Gëzohet për ne që e kemi gjetur rrugën e drejtë,që jemi duke shkuar rrugës së drejtë, që jemi duke fituar mundësitë për shpërblim. Allahu gjithmonë i gëzohet punëve të mira, por më së shumti gëzohet kur punët e mira vijnë në dhjetëditëshin e parë të muajit dhul-hixhe. A do ta gëzojmë Allahun kësaj here më shumë se zakonisht? Kjo është ajo me të cilën duhet të merremi tani vëllezër të nderuar.

Ndaj të përgatitemi që në fillim të jemi në adhurim ndaj Allahut(xhelexhelaluhu).Me adhurim nuk kuptojmë që e bëjmë të shkëputur,ne çdo ditë jemi në adhurim të Allahut,mirëpo në adhurim më të theksuar, më të vëçantë,një adhurim që konsiderohet si edicion special sikurse zhvillohen në fushën e gazetarisë me rastin e ngjarjeve të mëdha.Po mirë ti rob apo robëreshë e Allahut,a do e bësh një edicion special të adhurimit me rastin e dhjetëditëshit të parë të dhul-hixhes? Apo do të jemi në ‘botim të zakonshëm’?Nuk na ka hije,duhet të kemi edicion special me këtë rast,të kemi një botim special duke e quajtur kështu,atë të dh-

Përtej Fjalës

11

jetëditëshit. Le të shohë Allahu se ne lodhemi,jo vetëm ata që shkojnë në haxh.Vetëm prej arafatit deri në muzdelife ata lodhen,po ne ku do lodhemi? Pra të përpiqemi në adhurim,të përpiqemi duke qëndruar natën në këmbë për hir të Allahut(xheleueala).

Dhjetë ditë duke bërë namaz nafile,duke përmendur Allahun,duke lexuar Kuran,le të jetë edhe nga ana jonë një edicion special me rastin e dhul-hixhes.Ngaqë Muhamedi i ka kushtuar vëmendje të rëndësishme,prandaj ne duhet të jemi të kujdesshëm,mos të na shkojë ky dhjetëditësh pa përfituar vëlla i nderuar. Betohem në Zot se nuk duhet të lejojmë që të na iki ky dhjetëditësh pa një edicion special. Nuk do të ishte mirë të qëndronim sërish me një adhurim të zakonshëm pa patur dallim nga dita në ditë.

Ne duhet të veçojmë,të madhërojmë atë që Allahu ka madhëruar,ato ditë që Allahu i ka vlerësuar,shënuar,duhet ti shënojmë edhe ne. Ngaqë çfarë kuptimi ka të jemi besimtarë në Allahun kur ai e shënon një ditë e ne e thjeshtësojmë,një ditë tjetër ai e thjeshtëson, ne e veçojmë.

Nuk jemi askund në paralel,me koordinata të përbashkëta me këtë qëndrim dhe veçim,nuk duhet të që të madhërojmë atë që Zoti e ka madhëruar,ta konsiderojmë të thjeshtë atë që ai e ka bërë të thjeshtë,ta vlerësojmë atë që Allahu e ka vlerësuar dhe mos t’i japim ndonjë vlerë të posaçme asaj që Allahu nuk ia ka dhënë.

Le të mbretërojë fryma e adhurimit të Allahut(xheleueala)në familjet tona.Të mobilizohe-

12

Përtej Fjalës

mi të gjithë, me një angazhim pak më special me rastin e dhjetëditëshit të muajit dhul-hixhe.

Kjo është e kërkuar ngaqë është vlerë e madhe,e në veçanti të agjërojmë ditën e arafatit,ditën e nëntë,një ditë para bajramit,ngaqë më pas vjen dita e Bajramit.Në bajram është e ndaluar të agjërojmë,mirëpo dita e nëntë është shumë e preferuar dhe e rekomanduar që të agjërohet për njerëzit që nuk janë në haxh, e ne jemi nga ata.

Haxhilerët që janë në Arafat nuk agjërojnë ngaqë ata kanë punë të tjera atje,por ne që kemi mbetur këtu tu bashkangjitemi haxhilerëve në atë adhurim madhështor. Allahu,në hadith, ditën e Arafatit krenohet para melaikëve me robërit e Tij që janë në Arafat.Shiko robërit e mi si më adhurojnë,shiko si më kërkojnë falje dhe u thotë melaikeve që jeni të gjithë dëshmitarët e Mi se të gjithëve ua kam falur gjynahet.Të gjithë jeni dëshmitarë se ua kam falur mëkatet!

Allahu(xheleueala)ka falje për të na falur edhe neve,andaj në qoftë se na zë ai moment kur ua falë Allahu atyre,edhe ne agjërueshëm,edhe ne duke kërkuar falje, edhe ne përfshihemi atje,edhe pse me trup nuk jemi,edhe pse me këmbë nuk shkelim në atë tokë të bekuar,jemi në tokën tonë këtu,por megjithatë përfshihemi ngaqë jemi me shpirt me ta,me adhurim me ta, me angazhim me ta,pra

ne nuk përjashtohemi.

Muslimanët e një populli nga ku dalin haxhinj nuk janë pa gjë.Edhe ne duam ti bashkangjitemi haxhinjve edhe pse nuk kemi mundur tu bashkangjitemi fizikisht,e kemi bërë këtë me aktivitet,me adhurim të Allahut,në ato ditë që edhe haxhilerët janë duke e adhuruar Allahun në mënyrë të posaçme.Ata haxhilerë që janë në Arafat atje, çdo ditë dalin në Arafat? Jo. Por me rastin e Arafatit ata kanë adhurim të posaçëm,special.Edhe ne kështu në mënyrë të posaçme dhe speciale e adhurojmë Allahun(xheleueala) duke qenë këtu.

Dhe sikurse ka thënë Muhamedi(s.a.a.s.):”Kush e agjëron ditën e Arafatit,(vullnetare por shumë me vlerë),i falen mëkatet e vitit të kaluar dhe mëkatet e vitit të ardhshëm”Dikush thotë,:” kaq e lehtë,nuk ka pasur nevojë për Ramazan fare? Edhe gjynahet e Ramazanit të kaluar falen dhe ato të atij të tashëm falen,por braktisja e agjërimit të Ramazanit, braktisja e namazit janë gjynahe të mëdha, nuk i fal gjynahet e mëdha dita e Arafatit,por gjynahet e vogla.Dikush mendon se gjynahet e vogla janë thjesht të vogla sikurse shikimi i ndaluar,fjalët që nuk duhen thënë e prej mëkateve të tjera të shumta të vogla,që nuk janë vepra të pëlqyera.Mirëpo kur mblidhen shumë të vogla,nga guralecët e vegjël bëhet një kodër.

Mendo sikur çdo ditë bën vetëm nga pesë mëkate të vogla,veç 5 herë në ditë, sa guraleca bëhen për një vit? E për dy vite? E për tre vite?

E për pesë,njëzet,tridhjetë e bëhet kështu një bjeshkë. Dhe këtë bjeshkë të këtyre guralecëve e rrënon,thotë Muhamedi agjërimi i ditës së Arafatit. Gjithashtu në këto ditë është therja e kurbanit. Kush ka mundësi,e ka obligim të therë kurban. Me mundësi kuptojmë që nuk e lë familjen keq për gjërat elementare, të domosdoshme që kanë. Po,ushqimi,pija,borxhet dhe obligimet e tjera I kanë kryer. Dhe pastaj mund të mbetet një sasi e caktuar të hollash që mund të shkojë në luks, i themi :”mos harxho në luks, por ther kurban,ngaqë Allahu(xheleueala) e bekon atë familje që ther kurban. Kanë shpërblim të madh ata që therin kurban. Dhe përderisa jemi te kurbani në ditët e para të muajit dhulhixhe, duhet të përmendim një rregull.

Kryefamiljarët u kërkohet që mos të presin thonjtë,mos të qethen apo largojnë mustaqet, qimet nga trupi,te mbeten në atë gjendje dhjetë ditë,derisa ta therë kurbanin. Kjo vlen vetëm për kryefamiljarin dhe jo të tjerët.Dikush i kryen këto pastrime para dhjetëditëshit dhe pastaj nuk e pengon atë asgjë që të mbeten pa prekur këto që u përmendën.Pra, me një fjalë,dhjetëditëshi i parë i dhul-hixhes ka vlerë të madhe. Madje disa dijetarë të Islamit e kanë krahasuar dhe disa e kanë mbivlerësuar ndaj dhjetëditëshit të fundit të muajit Ramazan. Disa nga dijetarët kanë thënë se netët e dhjetëditëshit të fundit të Ramazanit janë më me vlerë ngaqë në ato netë është nata e kadrit,ndërsa ditët e dhjetëditëshit të parë të dhul-hixhes janë më me vlerë se dh-

Përtej Fjalës

13

jetë ditët e fundit të ramazanit, pse? Ngaqë aty është dita e Arafatit.

Prandaj të mundohemi që, ndoshta në Ramazan kemi ndenjur zgjuar deri në mëngjes,dhjetëditëshin e fundit,shumica e muslimanëve rrinë të zgjuar,ose kur flenë, flenë nga pak ngaqë janë të përkushtuar në adhurim,i ngjallin netët me përmendjen e Allahut, me Kuran. U themi që të mos bëjnë dhul-hixhe të tilla,që të rrinë gjithë natën zgjuar.Natën pushoni dhe ndajeni natën në pjesë qoftë para se të flesh,qoftë kur të zgjohesh para sabahut të falësh namazin e natës, të lexosh Kuran, të bësh dhikër,mirëpo mos u lodh gjatë natës.

Mundohu që të pushosh e që pastaj ta shfrytëzosh maksimalisht ditën ngaqë dhjetë-ditëshin e parë të muajit të dhul-hixhes,dita është më e vlefshme sesa nata, ndërkohë nata është më e vlefshme në dhjetë-ditëshin e fundit të Ramazanit. Prandaj ata që janë në punë,duhet përmendur Allahu(xheleueala).

Thuaj :”La ilahe il-Allah,uahdehu la sherike leh,Allahu ekber, subhanallah,elhamdulilah”Përmende Allahun,nuk ka punë që mund të të pengojë në përmendjen e Allahut(xheleueala) ngaqë goja është e lirë.Në qoftë se dikush punon në mësimdhënie dhe është I zënë, atëherë në pushim.Le të jetë ky një edicion special i adhurimit tonë ndaj Allahut(xheleueala).

Kjo ishte ajo që deshëm të përmendim me rastin e parë të muajit dhul-hixhe duke përmendur disa nga vlerat e tij dhe mundësitë që kemi që ta adhurojmë Allahun në këtë dhjetëditësh, që ta çmojmë dhe vlerësojmë edhe ne atë që Zoti e ka vlerësuar.Pra e lusim Allahun e madhëruar që të na falë mëkatet në këtë dhjetëditësh dhe që ajo që na ka mbetur mangut nga dhjetëditëshi i fundit i Ramazanit,ta plotësojmë tani,sikurse i lutemi Allahut që t’i bëjë shtëpiat tona të ndërtuara në adhurimin e Allahut(xheleueala),të mbushen me përmendjen e Allahut, me lexim të Kuranin, me tekbire,me tehlil,në mënyrë që të zbresë mbi shtëpitë tona bereqeti, mëshira e Allahut për të cilën kemi shumë nevojë.E lusim Allahu që ti shërojë të sëmurët tanë,ti mëshirojë të vdekurit tanë dhe që të na mëshirojë edhe neve kur të bëhemi si ata. Janë bërë pjesë e nëntokës,janë bërë pjesë e origjinës së tyre nga kanë dalë dhe nga kanë ardhur.Allahu na mëshiroftë dhe na faltë mëkatet tona.

14

Përtej Fjalës

Çfarë thotë feja për optimizmin.

Të gjithë ne jemi dëshmitarë të një zhvillimi të madh që ndodhi në vendin tonë, madje nuk duhet shumë mund për ta gjetur se për çfarë bëhet fjalë. Rrugët qenë mbushur me flamuj, të gjitha insitucione tona, populli, udhëheqësit, të gjithë ishin mobilizuar. Madje u zhvilluan me këtë rast, ceremoni përkujtimore, apo ngjarje të veçanta me rastin, e 100 vjetorit të Pavarësisë.

Nuk duam të flasim për këtë çështje, sepse padyshim kjo temë është trajtuar kudo dhe trajtohet dhe nuk kemi çfarë të shtojmë në këtë drejtim . Por do të doja të përzgjidhja disa shprehje që u përdorën me të madhe me rastin e kësaj feste. Do mundohem që në kuadër të natyrës së librit , ta trajtoj atë kuptim dhe koncept të caktuar, që siç edhe e thashë qarkullon në mesin e njerëzve sot.

Po përdoren me

Përtej Fjalës

15

të madhe fjalët: liri, pavaërsi, optimizëm. Këto janë shprehje të mëdha dhe i kërkon çdo njei në jetën e kësaj bote. Dhe çdo njeriu i duhet liria, shpresa, optimizmi të gjitha këto edhe shumë të tjera duhen.

Por a kemi ne se çfarë të plotësojmë?

Njerëzit mendojnë se optimizëm është kur i shohin njerëzit e gëzuar, ja shiko jemi popull optimist, jemi shumë të lumtur të gëzuar.

Apo ambjenti festiv që ka përfshirë të gjitha viset Shqiptare, edhe kjo a është një shenjë optimizmi? A e di se çfarë mund të jetë tjetër optimizmi?

Prandaj nuk desha të flas për tema të tjera, se çfarë thotë feja për këtë, apo për atë. Doja të merrja një shprehje të caktuar, që përdoret në veçanti në këtë ngjarje dhe të jap një kontribut modest, në kuadër të ngjyrës së librit tonë, le të trajojmë se çfarë thotë feja për lirinë çfarë thotë feja për pavarësinë çfarë thotë feja për optimizmin. Dhe të shohim se a na duhet ne shqiptarëve një kuptim më i detajuar, më i rregulluar pra një kuptim më i organizuar.

Kështu për shembull koncepti i optimizmit.

Të jemi optimist për të ardhmen, se ajo do të jetë më e mirë, do të realizohen ëndërrat tona, aspiratat tona. A e kuptojm ne mirë këtë optimizëm, apo kemi nevojë ti drejtohemi mësimeve islame, për ta kuptuar drejt se çfarë është optimizmi. Çfarë thotë feja për optimizmin?

Optimizmi është, të paturit vullnet, ambicie, që njeriu të gjejë në veten e tij një forcë, apo një fuqi që e shtyn drej të ardhmes, drejt punëve, drejt angazhimeve, përkundër ndoshta disa gjërave apo zhvillimeve që e dekurajojnë, që nuk i japin shpresë për të ardhmen. Pra përkundër të gjitha këtyre ai lufton dhe i zbraps, i mënjanon të gjitha përmes kësaj që e quajmë optimizëm. Pra optimist, do të thotë që përkundër dështimeve, ai vazhdon e përpiqet, përkundër provave, ai vazhdon dhe lufton, përkundër sfidave. Ai

16

Përtej Fjalës

vazhdon përpara i guximshëm, ky është optimisti.

Një pesimist është një njeri që nuk sheh gjë tjetër përveç të metat, dështimet, lëshimet e rreziqet. Nuk është i guximshëm të ballafaqohet me to, prandaj i braktis, e thotë më mirë të jem rehat, sesa ti futem telasheve, apo të ballafaqohem me këto sfida apo telashe. Pesimist është një njeri që favorizon gjithmonë për veten e tij rehatinë, mbetet gjithmonë i fundit, mbetet gjithmonë askushi pa realizuar asgjë, pasi e ka penguar pesimizmi. Nuk ka qënë optimist, pra nuk ka patur më shpresë.

Pra fakti që ne e dimë se duhet të jemi optimistë, a e dimë se si është të jesh optimist?

Kjo është pyetja jonë? A e sillemi si optimistë?

A jemi duke punuar që ta kultivojmë edhe më tepër në zemrat tona, tek gjeneratat tona, optimizmin, që na duhet për të vazhduar përpara?

Allahu xhelexhelalu e ka begatuar njeriun, me këtë begati, ngaqë optimizmi është begati nga Allahut azauexhel. Ngaqë e ka krijuar Allahu xheleuala, optimizmin që njerëzit të ecin

përpara.

Optimizmi nuk matet me atmosferën festive, nuk matet me situata pompoze, nuk matet me dëshira boshe. Por sikurse thotë feja, matet me një tërësi bindjesh, mbi të cilat njeriu e ndërton optimizmin. Prandaj themi që optimizmi është një tërësi bindjesh, që ai vetë ndërtohet mbi këto bindje. E nëse ndonjë nga këto bindje mungon, ku do të vendoset apo burojë optimizmi?

Njeriu mund të shtiret si optimist, të duket sikur është optimist, por realisht nuk është, sepse ky lloj optimizmi nuk kryen punë, pasi nuk është ndërtuar mbi shtyllat e duhura.

Pra çfarë thotë feja për optimizmin, çfarë thotë feja që njeriu të jetë ambicioz, të jetë me mendim të mirë për të ardhmen. Të mos zhgënjehet, të mos dekurajohet, por të jetë i motivuar i stimuluar përkundër rrethanave, problemeve apo sfidave. Të stimulohet. Por nga ta marrim këtë stimulim? Mbi çfarë ndërtohet ky optimizëm. Ky është boshti i temës tonë dhe i temave për të cilat do të flasim.

Përtej Fjalës

17

Liria nuk është një dëshirë, por ajo është një rrugëtim i gjatë që ka individi e shoqëria, për të arritur në majat e saj. Unë mendoj se ne jemi ende në fillim të lirisë ka shumë ende për tu bërë, ne jemi ende robër. Jemi liriuar vetëm nga një okupator, që na ka privuar nga disa liri, tashmë ato i kemi. Por a është ky fundi për lirinë? Jo !

Sa njerëz duken të lirë por janë të rrobëruar, në burgun e epsheve, lakmive, smirave e zilive.

Këta nuk janë të lirë, të flasin, të lëvizin, ngaqë i ka prangosur urrejtja, lakmia e zilia.

Sa njerëz janë të kompleksuar i të qënit fetar, jo se nuk janë të bindur, por kanë një lloj turpi të shkojnë në xhami, edhe ky është i robëruar, për dikënd ëhstë kompleksi ,dikënd tjetër turpi. Prandaj të gjitha këto kanë për të kuptuar se udhëtimi drejt lirisë, nuk përfundon në një datë të caktuar, apo me një ceremoni të caktuar. Duhet që të gjithë të angazhohemi që të sigurojmë lirinë e kërkuar, siç na ka mësuar Allahu xheleuala dhe Muhamedi “salallahu alejhi ue selam”.

Prandaj optimizmi nuk është një dukuri që

18

Përtej Fjalës

matet apo një fjalë që thuhet. Por është një grumbull parimesh e bindjesh, mbi të cilat ai ndërtohet, e në bazë të saj mund të masim veten se sa jemi optimistë, e në kuadër të saj të nxjerrim përfundime, sa jemi të motivuar, sa rrezikohemi nga zhgënjimi, sa mund të jemi të inkurajuar e sa të dekurajuar. E gjitha kjo ndodh vetëm atëherë kur ne e kemi kuptuar drejt optimizmin.

Cila është bindja apo shtylla e parë mbi të cilën ndërtohet optimizmi?

Bindja e parë është, që njeriu të ketë mendim të mirë për Allahun xheleuala.

E si ndodh kjo? Të ketë mendim të mirë për Zotin e tij, se nëse është në rrugë të drejtë, nëse është duke e kërkuar të drejtën e tij pa cënuar të tjerët, Allahu ka për ta ndihmuar. Allahu xheleuala i ndihmon njerëzit kur ata janë të drejtë.

Por nuk mund të jemi të padrejtë, e pastaj të themi se jemi optimistë. Fetarisht kjo nuk mund të kuptohet. I drejti është optimist, po i padrejti për çfarë të jetë optimist, jo ai vetëm pret dënimin nga Allahu xheluala.

Prandaj duhet të kemi mendim të mirë për Allahun, e mendimi i mirë fillon atëhërë kur ne fillojmë të zbatojmë drejtësinë në vetën tonë, në rrethin tonë, në shoqërinë tonë. Të largohemi nga zullumi që i bëjmë vetes, të largohemi nga mëkatet, nga ato që e dëmtojnë besimin tonë, nga ato që dëmtojnë shëndetin tonë, disponimin tonë, aspektin tonë shpirtëror e fizik. Të largohemi nga të gjitha këto. Të mos i bëjmë padrejtësi trupit tonë.

E ai njeri që nuk i bën padrejtësi vetes dhe është i drejtë me të tjerët, tek ky njeri fillojnë të shfaqen shenjat e para të optimizmit. Ngase ky njeri fillon të ketë të drejtë të mendojë mirë për Allahun. Po i padrejtë çfarë të kërkojë?

Gjithashtu krahas të qënit të drejtë,nuk kërkojmë atë që nuk është e jona, Allahu do të na ndihmojë.

Tjetër gjë që nënkupton mendimin e mirë për Allahun është që, të punojm mirë, ai që punon mirë, pret mirë. Po ai që punon keq a pret mirë? Jo, ai vetëm po shfrytëzon të mirën, e cila po evolon në anën e së keqes.

Optimizmi është një ombrellë që ndërtohet mbi shtyllën e mendimit të mirë për Zotin.

Nëse ne nuk presim nga Allahu tebareke ue teala, nëse nuk shpresojmë ndihmën e Tij, përkrahjen e Tij, si të jemi optimist?. Nëse shpresat tona janë të lidhura me njerëz, pra me tjetrin, lidhemi me ata, pa u lidhur me Allahun xheleuala, pa menduar mirë se Allahu do të na përkrahë, ngaqë tek e fundit optimizmi është mendim i mirë, njeriu që nuk ka mendim të mirë për Allahun, fetarisht, nuk mund të quhet optimist. Në përkufizimet dhe zbërthimet e të tjerëve mund të jetë optimist, por ne po flasim për fenë, çfarë thotë feja jonë, çfarë thotë islami për optimzmin. E feja për optimizmin, thotë se, je i tillë kur ke mendim të mirë për Zotin, e mendimi i mirë vjen kur ne jemi të lidhur me të, kur shpresojmë tek Ai, kur punojmë mirë,e presim përkrahjen e Tij. E presim mëshirën e Tij, ndihmën e Tij. E ky është mendimi i mirë për Allahun xheleuala, dhe mendimi i mirë është një shtyllë mbi të cilën ndërtohet optimizmi.

Pa mendim të mirë për Allahun xheluala, optimizmi është i kotë, nuk ka ndonjë rëndësi të madhe për të ardhmen e një populli.

Shtylla e dytë mbi të cilën mbështetet optimizi.

Psh për ta kuptuar optimizmin, njeriut i duhet

Përtej Fjalës

19

t’i analizojë arritjet. E kështu mund të konstatojë se gjërat po shkojnë mirë, pasi këto arritje tregojnë që po ecim mirë, ose ka disa gjëra që nuk po shkojnë siç duhet, por po t’i analizojmë ka më shumë elementë pozitivë sesa negativë, kështu që jemi në rrugë të mbarë.

Pra njeriu analizon arritjet e tij që në kuadër të tyre, ta ushqejë shpirtin me optimizëm.

Njerëzit për të analizuar e vlersuar arritjet, përdorin kritere të ndryshme. Ne si muslimanë, për ta matur veten a i kemi punët mirë, nuk duhet të dëgjojmë çfarë thotë njëri e tjetri, apo të përdorim kritere të çfarëdo lloj filozofi qofshin ato. Kur flasim për kriteret e arritjeve duhet të përdorim kriteret fetare.

Kur i thotë islami një periudhe që ka kaluar,si

20

Përtej Fjalës

periudhë e arrirë, e kur e dështuar.Çfarë është e arritur në islam dhe çfarë është e dështuar?

Kështu duhet të avancohemi, kështu duhet ta kultivojmë optimizmin. Përndryshe nesë dëgjojmë se çfarë thonë të tjerët për optimizmin, apo matemi me ta, nuk do të kemi mundësi ta përjetojmë kënaqësinë e arritjeve siç duhet.

Për shembull një njeri është shumë i kënaqur që fëmija i tij të ketë një notë mësatare, një 3 është e mjaftueshme, ai është i kënaqur. Ndërsa një prind tjetër edhe 5 t’i marrë djali në mësime, thotë shumë mirë, por akoma duhet të mësosh. Shikoni sa i lartë kriteri i vlersimit të këtij prindi, ndërsa prindi i parë kishte një kriter të ulët vlerësimi. Kur në shkollë organizohet mbledhja me prindër, prindi me

kritere të larta vlersimi për shkak të angazhimeve nuk mund të shkojë. E i thotë prindit me kriter të ulët vlerësimi, a mundeni ju lutem të mi merrni notat e djalit dhe vlersimin për të, pasi nuk mund të vij sot në mbledhje?. Prindi tjetër i thotë se do t’ia marrë me siguri. Në mbledhje kur merr vlerësimin për djalin që i mungonte i ati, thuhet se është nxënës i mirë ka nota 5, e në disa teste nuk ka dalë aq mirë , por kryesorja është shumë mirë, ka 5 mjaftueshëm. E çfarë mendon ky prindi me kritere të ulëta vlerësimi? Kur shkon t’i thotë babait të djalit me kritere të larta vlerësimi, i sqaron se ishte i mrekulluar nga rezultatet e djalit pasi i kishte të gjitha 5 dhe vetëm një 4, po nuk ka problem sepse kryesorja është që të mos ketë njësha. Këtu ndërhyn prindi me kritere të larta dhe i thotë:” një sëkond, kjo është kryesore tek ti, po jo tek unë, ngaqë kriteri i vlerësimit tek unë është diçka tjetër.

Pra siç duket tek prindi me kritere të larta vlerësimi marrja e 4 është dështim, kurse tek tjetri është arritje e jashtëzakonshme, kjo sepse kriteret e vlerësimit i kanë të ndryshme.

Prandaj dhe ne kur jemi duke vlersuar se, a po shkojmë mirë, a po ecim përpara siç duhet, a jemi në rregull, po ecim në rrugën e duhur, nuk duhet të përdorim kriteret e të tjerve.

Psh a kemi një rini të shëndoshë? Po sepse...? sepse i kemi kafenetë plot, e kemi rrugë të mbushur...! me këto kritere duhet t’i masim?

Jo,- ne duhet t’i matim me kritere fetare sheriatike, me atë që e bën Allahun të kënaqur. Ne kënaqemi me arritjet tona kur jemi të bindur se me këto arritje kënaqet Allahu azauexhel.

Nuk kënaqemi me arritjet tona edhe sikur e gjithë bota të kënaqet me ne, në qoftë se kemi hidhëruar Allahun.

Nëse ne instalojmë këtë vlerë në jetën tonë

dhe me këto kritere vlerësojmë, atëherë ne mund të matim sa jemi optimistë, e sa jo.

Ngaqë kemi një gjëndje reale të cilës i qëndrojmë përballë dhe dimë si po shkojmë e si jo.

Optimizmi nuk është një ndjenjë e kotë, bosh e zbrazët, por është një vlersim real i realitetit, me një ndjenjë të posaçme, të një sigurie për të ardhmen. Pra duke patur mendim të mirë për Allahun xheleuala, por ky mendim nuk është një neglixhencë, por buron nga vlerësimi real i aktualitetit që jemi duke jetuar.

Nga ana tjetër besimtari e kupton, se rruga deri te e ardhmja, rruga për realizimin e aspiratave qëllimeve, në shoqëri në jetën e tij, nuk kalon nëpër rrugët e shtruara me trëndafila.

Jo!! Kalon në një rrugë plot sifda, plot probleme. E të gjitha këto nuk e mposhtin besimtarin. Prandaj optimizmi ndërtohet edhe në këtë shtyllë. Në shtyllën e njohjes së rrugës, ku njeriu e kupton se është me sfida e me probleme.

Prandaj themi se të gjitha këto sprova, orvatje, sfida që ndoshta po i marrin frymën, por nuk ia dobësojnë optimizmin, ngaqë është i bindur se është duke shkuar drejt. Për çfarë arsye e mendon kështu ? Ngaqë e di se natyra e kësaj rruge është kështu.

Pra nëse një njeri që do të udhëtojë në një vend të caktuar, e di se një pjesë e rrugës është tmerrësisht e shkatëruar. E kur mbërrin atje tek ajo pjesë, përpiqet të ecë me ngadalë, me optimizëm, duke menduar gjithmonë se do të përfundojë dhe ai i ka marrë masat për të ecur me kujdes. Po paramendoni një njeri që nuk e di fare se ku po shkon, pra nuk e di që rruga është e prishur, atë e zë nata duke ecur dhe kur sheh rrugën, thotë se kjo nuk është rrugë që të çon në qytet duhet të jetë rrugë mali dhe tërhiqet, pasi nuk e di natyrën e rrugës e

Përtej Fjalës

21

zbrapset.

Prandaj për të qënë optimistë duhet ta njohim mirë rrugën, të njohim sfidën dhe sprovat, t’ia njohim telashet që ka, me qëllim që kur të ndodhin të na duken normale që po ndodhin.

Pra njohja e rrugës me sfida dhe sprovat e saj, na bën të jemi më optimistë, ngaqë e dimë që këto janë normale që të ndodhin.

Por në momentin që ne nuk e mendojmë rrugën me asnjë sfidë, atëherë zhgënjehemi, themi vazhdimisht pse ndodhi kjo e pse ndodh ajo, ndryshe nga një optimist që do të thoshte:” po normal që do ndodhë kjo, apo të thuhet kjo, ngaqë të gjithë ata që kanë ecur në këtë rrugë, kështu kanë ecur. E kur ti e di natyrën e kësaj rruge ke optimizëm, se je duke shkuar drejt. Mungesa e sprovave dhe e sfidave na bën që të mendohemi se a jemi në rrugën e drejtë, a jemi mirë. Ngaqë të gjithë ata që kanë kaluar në këtë rrugë nuk na kanë treguar se është kaq e lehtë të shkosh. E shpesh kjo është prej lehtësimit, pra besimtarit për shkak të optimizmit deri në këtë masë i

22

Përtej Fjalës

thjeshtësohen sifdat dhe problemet. Dhe besimtari është i bindur se për këtë pjesë të rrugës me probleme është i shpërblyer nga Allahu.

Shikoni sa bukur na e prezanton islami një rini optimiste, një rini që nuk e ndërton optimizmin, mbi bazën e gjendjes së brendshme, në qeshjet e në buzëqeshjet dhe në atmosferat festive, por e ndërton në shtylla serioze, të cilat prodhojnë me të vërtetë një optimizëm real e të dobishëm, për të cilin kemi nevojë.

Besimtari, gjithashtu është optimist ngaqë e ka ndërtu këtë optimizëm në shtyllën e katërt.

Shtylla e parë është mendimi i mirë për Allahun azauexhel.

E dyta është se ai i mat gjërat me matësin fetar.

E treta është se besimtari e njeh natyrën e rrugës.

Shtylla e katërt është se, besimtari e di që Allahu nuk do ta llogarisë për rezultatet, por do ta llogarisë për mundin e tij.

Sa njerëz përpiqen e përpiqen, po në fund nuk ka rezultate, zhgënjehen, bëhen pesimist, e

thonë : nuk ka hajër me këtë popull, nuk ka hajër me këtë vend. Kështu flet njeriu pesimist. Kështu flet njeriu që ia kushtëzon vetes rezultatin e caktuar. Po, ne duhet të insistojmë në rezultat, mirëpo më tepër duhet të insistojmë në mundin e dhënë. A e ke dhënë ti mundin sa duhet a je përpjekur sa duhet?

Ka mundësi që rezultati të vonohet, ndoshta rezultai nuk është mirësi e kësaj gjenerate, por e gjeneratave të ardhshme.

Prandaj unë nuk e mat optimizmin tim me rezultat por e mat me mjetet, a i kam përdorur mjetet e duhura, nëse po ndihem rehat e i kënaqur se Allahu xheleuala, nuk do ta çojë dëm mundin tim unë dhe gjenerata ime do t’i gëzojmë rezultatet,ose gjeneratat e ardhshme do t’i gëzojnë. Por gjithsesi unë do të kem pjesë në shpërblim tek Allahu, kurdo që të vijë koha e këtij rezultati, ngaqë unë e kam dhënë mundin e kërkuar nga ana ime. Zoti nuk ma humb mundin tim, ky është optimizëm. Më këtë llojë optimizmi mund të gezohemi se po shkojmë në një të ardhme të ndritur.

Po një njeri që nuk ka mendim të mirë për Zotin xheleuala, madje as mendon fare, nuk ka besim në të nuk ka shpresë në të. Nuk i matë gjerat me fe, nuk e njeh rrugen, nuk mërzitet shumë për mundin që duhet të japi, e rëndësishme është thotë që të jem aty pjesmarës në rezultatet përfundimtare, edhe pse dikush ka dhën mundë të madhë për të qënë atje, ky do vetëm të jetën pjesnarrës i një rezultati që atje të fotografohet, e të duket se ai është që e ka realizuar.

Me këto koncepte nuk mund të jemi optimistë. Prandaj sa herë të përmendet termi optimist, ne si musliman të na kujtohet, se optimizmi është i kërkuar dhe duhet të jemi optimistë për një të ardhme më të mirë, e me lejen e Allahut xheleuala, do të bëhët edhe më mirë. Por për të qënë optimist sikur duhet, le ta ndërtojmë optimizmin në ato 4 shtylla që thamë.

Nga Ligjëratat e Hoxhë: Enis Rama

Përtej Fjalës

23

A është jeta e varrit shenjë për gjendjen në Ahiret?

Pyetje: Nëse njeriu në varr shpëton nga dënimi i varrit a do të thotë kjo se do të shpëtojë nga dënimi edhe në Ditën e Gjykimit përderisa ringjallja atje është me trup dhe me shpirt dhe do të pyetet në detaje për gjithçka që ka vepruar në jetën e dunjasë?

Përgjigje: Edhe pse në Ditën e gjykimit njeriu do të pyetet në detaje dhe në jetën e varrit nuk do të pyetet për çdo detaj të jetës që ka jetuar, përsëri jeta e varrit është shenjë e qartë për ecurinë e njeriut në Ditën e Gjykimit. Përderisa sipas argumenteve të ndryshme të sakta njeriut besimtar do t’i hapet një derë për nga Xheneti, prej së cilës do t’i vijë nga flladet freskuese dhe erërat e këndshme të tij dhe do t’i jepet mundësia t’i hapet një derë për nga Xheneti që të shikojë vendin e përjetshëm që e pret, dhe anasjelltas për jo besimtarin i cili do të përjetojë të kundërtën[1] , atëherë njeriu e dallon vetë që në varr se çfarë e pret në Ditën e Gjykimit, për mirë ose për keq qoftë.

Gjithashtu, në një hadith të saktë Profeti (alejhissalatu uesselam) ka thënë: “Varri është banesa e parë nga banesat (vendqëndrimet) e ahiretit, nëse shpëton prej tij, çdo gjë më pas do të jetë e lehtë.

E, nëse nuk shpëton prej tij, çdo gjë më pas do të jetë e vështirë.”

(Transmetuan Ahmedi 1/63 dhe Tirmidhiu nr 2308.)

Zoti e di më së miri.

Cfarë bëhet në rastin e eklipsit të diellit ose hënës?

Eklipsi nuk është një rast për ta kthyer në spektakël dhe një shans që duhet shfrytëzuar për t’u zbavitur, ashtu siç e konsiderojnë sot shumica e njerëzve.

Eklipsi është një dukuri natyrore, një fenomen nëpërmjet të cilit Allahu i Madhërishëm ua tërheq vëmendjen njerëzve që t’i frikësohen Krijuesit të tyre.

Sipas versioneve të sakta te Buhariu dhe Muslimi, Pejgamberi (alejhissalatu uesselam) ka porositur që në rastin e eklipsit të madhërohet Zoti me tekbire, të bëhet dhikër, të bëhet dua, të bëhet istigfar (kërkim falje), të jepet sadaka dhe të falet namaz (namazi i eklipsit).

Mos e humbni këtë sunet të Profetit (alejhissalatu uesselam) por zbatoni sa keni mundësi.

24

Përtej Fjalës

Kafshët që ushqehen me hormone Hormonet janë përbërës kimik që krijohen nga qeliza të veçanta dhe që emetohen nga gjëndra të veçanta të trupit, që njihen si gjëndra endokrine.

Qëllimi këtu është të tregohet për hormonet që nxirren nga gjaku i kafshëve, pas përpunimit qelizor, për shkak se gjaku është magazina e hormoneve dhe shkencëtarët kanë arritur të prodhojnë ushqim, nga ekstrakti i gjakut të kafshëve. Këto hormone ndihmojnë në rritjen e shpejtë të kafshëve, që përdoren për mish, qumësht ose vezë.

A lejohet ngrënia e mishit të këtyre kafshëve, vezëve që ato bëjnë, qumështi i tyre dhe nënproduktet e tij?

Kjo çështje ka dy aspekte, njëra është shkak për tjetrën. Aspekti i parë lidhet

Përtej Fjalës

25

me faktin se kafshës i jepet si ushqim diçka e papastër, siç është gjaku etj., ndërsa aspekti i dytë ka lidhje me mishin e kafshëve që jetojnë me gjakun si ushqim, që përmban një numër të madhe hormonesh.

Dispozita e çështjes: Së pari: për sa i përket ushqimit të kafshëve që përmban hormone kafshësh, dijetarët janë të një mendje për dy gjëra: 1. Lejohet që kafshës t’i jepen hormone natyrore, që emetohen nga brenda trupit të kafshës, siç janë hormonet e rritjes dhe të ngjashme me to.

2. Lejohet që kafshës t’i jepen hormone bimore, nëse ato nxirren nga bimë të pastra, jo të dëmshme dhe as helmuese.

Por, dijetarët nuk janë të një mendje për hormonet natyrore që nxirren nga gjaku i kafshëve, dhe po kështu edhe për hormonet e prodhuara në mënyrë industriale. Origjina e këtij mospajtimi ka lidhje me çështjen e ushqimit të papastër të kafshëve, siç është gjaku dhe papastërti të tjera.

Ata ndahen për këtë çështje në disa mendime: Opinioni i parë: lejohet që kafshët të ushqe-

26

Përtej Fjalës

hen me atë që nuk është e pastër (fetarisht).

Të këtij mendimi janë disa dijetarë të shkollës shafiite dhe malikitë sipas një mendimi, po kështu edhe hanefitë nëse papastërtia është në masë të vogël, gjithashtu edhe hanbelitë nëse kafsha nuk do të milet ose theret së shpejti.

Opinionin i dytë: nuk lejohet që kafshët të ushqehen me atë që nuk është e pastër. Të këtij mendimi janë një pjesë tjetër e malikive, ky është mendimi bazë te hanbelitë dhe ky qëndrim mbahet edhe nga Komisioni i Përhershëm i Fetvasë në Arabinë Saudite si dhe nga Shejh Ibn Bazi.

Opinioni i tretë: është e papëlqyeshme (mekruh) që kafshës t’i jepet ushqim i papastër dhe ky është mendimi i shafiive.

Së dyti: dispozita për mishin e kafshëve që jetojnë me ushqim të papastër, që njihet ndryshe te dijetarët me termin xhelaleh. Quhet kështu ajo kafshë që ushqehet më së shumti me lëndë të papastra (fetarisht). Dijetarët nuk janë të një mendje në lidhje me këtë çështje: Opinioni i parë: konsumimi i mishit të xhelale-s është hallall. Ky është mendimi i malikive. Argumenti bazë për këtë mendim është fakti se Profeti (alejhi salatu ue selam) ka ngrënë mishin e pulës, siç përcillet kjo në Sahihun e Imam Buhariut (nr. 5039) duke ditur që pula kur ushqehet ha ushqim të pastër edhe të

të papastër.

Opinioni i dytë: konsumimi i mishit të xhelale-s është i mekruh (i papëlqyeshëm).

Ky është mendimi i hanefive, shafiive dhe një transmetim te malikitë dhe hanbelitë.

Opinioni i tretë: konsumimi i mishit të xhelale-s është haram. Ky është mendimi i veçantë i shkollës hanbelite. Argumenti bazë i ndalimit për ata që mbrojnë këtë mendim është hadithi: “I Dërguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) e ndaloi ngrënien e mishit të xhelale-s dhe pirjen e qumështit të tyre.”

Ata të cilët e ndalojnë ngrënien e mishit të xhelale-s, e shohin si të domosdoshme që kafsha duhet të ndalohet nga ngrënia e ushqimeve të papastra për një periudhë kohe, derisa mishi i saj të bëhet i mirë, dhe më pas lejohet ngrënia e tyre. Çështja e mishrave të rritur me hormone përfshihet nga ky debat, sepse këto hormone merren nga gjaku i kafshëve, i cili konsiderohet i papastër fetarisht.

Këtu duhet sqaruar se hormonet nuk i jepen kafshës në trajtë gjaku, por në trajtë tabletash ose shiringash që i injektohen kafshës. Ngjyra e këtyre injeksioneve dhe aroma e tyre nuk i ngjan atyre të gjakut. Pavarësisht kësaj,

shkencëtarët kanë vërtetuar se këto hormone dëmtojnë së tepërmi shëndetin e njeriut dhe të vetë kafshës, dhe për këtë arsye vendet evropiane e kanë ndaluar ushqimin e kafshëve me hormone dhe importimin e mishit të kafshëve që ushqehen në këtë mënyrë.

Edhe nëse thuhet se vetë këto kafshë konsiderohen të pastra dhe lejohet konsumimi i mishit të tyre, ndalimi merr forcë nga dëmi që vjen prej përdorimit të hormoneve. Jo vetëm kaq, por dëmet që i shkaktohen shëndetit të njeriut dhe jetës së tij shkojnë në më shumë se shtatëmbëdhjetë, që të gjitha të rrezikshme.

Për këtë arsye parlamentet evropiane kanë vënë alarmin për përdorimin e hormoneve për shëndoshjen e kafshëve që në vitin 1988.

Referencat: – Adrar el-Gidha ue tegdhije, Muhamed AbdulHamid Muhamed, fq. 125.

– En-nexhasat el-Mukhtelite bil Alaf ue etheruha fil muntexhat el-hajuanije. Muhamed Shubejr, fq. 425. Botuar në librin Kadaja tibije muasire.

– En-Neuazil fil etimeh, Bedrije el-Harithi 1/114141.

Burimi: Enciklopedia e Çështjeve Bashkëkohore (pjesa e ushqimeve, veshjes dhe zbukurimeve) fq. 27-30 Lidhja e Hoxhallarëve të Shqipërisë

Përtej Fjalës

27

Brenga sociale Kur ndjehesh nostalgjik, flet vetëm me zemër Reflektim: Eriona Xhaferaj Njerëzit e Mirë, janë gjithnjë përjashtimi i asaj që rrethohen.

Disa mund t’i konceptojnë si trëndafila të dalë nga ferrat, kurse une i shoh si yjet që çpojnë errësirën skëterrë e të mbushin plot shpresë.

Ata janë energji që lidhin zemrat dhe largësia e kilomentrave pafund humbet dhe rebelohet e pashpresë...

E kur ata zbresin në tokë, vështirë se i gjen, vështirë se i zbulon..sepse janë aq të zhytyr diku në botën e tyre modeste e fjalë pak POR, sapo i takon, një energji ngjit si magnet dhe konvertohet në selam, paqe, qetësi dhe dlirësi.

O Zot na bashko me robtë e tu të dashur, sepse ata janë rahmet prej Teje për zgjidhjen e sfidave sado të kokolepsura qofshin!

Sa herë që ‘lundroj’ në botën iluzive të perfeksionit instagramist (ndonëse më ndodh rrallë), aty ku çdo imazh më serviret aq i përkorë, aq i pafajshëm, aq sensual e aq ndjellës, vras mendjen se ç’impakt shkatërrues mund të ketë i gjithë ky proces tek ata njerëz që kanë probleme të rënda me vetëvlerësimin, vetëbesimin e vetëpranimin. Ata do të duan fort të jenë ashtu, të përsosur, sikurse njerëzit që u serviren përpara syve. Do të duan të kenë pamjen, veshjet e jetën e tyre.

Të gënjyerit nga iluzioni harrojnë për një çast, se pas pamjeve “të kulluara” fshihen me dhjetëra mekanizma e filtra, që synojnë të gjenerojnë zili, lakmi e dashuri për famën e paranë.

E kam thënë edhe herë tjetër, se sot qenka më lehtë të hedhësh foto sesa mend për promovim, por dita-ditës konstatoj se imazheria po na rrjep edhe atë copëz hyjnore të shpirtit që na ka mbetur.

28

Përtej Fjalës

I kujtojmë prapë “diamantët”.

Zoti na ka bekuar me praninë e tyre në rrugëtimin tonë.

Disa njerëz në jetën tënde janë si gurë të çmuar. Të tillët janë diamantë të vërtetë. Ata s’kanë qëllime të fshehta, s’kanë komplekse inferioriteti e as superioriteti, s’hiqen asnjëherë si më të mirë sesa ti, e as kërkojnë të kenë më shumë sesa ti. S’janë as të cekët e as të shtirur. Ata ta kujtojnë Zotin dhe tëkuptojnë atëherë kur askush tjetër s’e bën dot. S’vënë kurrë maskë kur janë me ty e as nuk priren për t’u dukur të përsosur. Janë të vërtetë e të sinqertë dhe të duan vetëm të mirën. Me ta mund të jesh plotësisht vetvetja e mund t’u thuash gjithçka, pa pasur frikë se do të të gjykojnë. Ata t’i dinë cenet, por të duan me gjithë to. Janë besnikë ndaj teje dhe të gjenden përherë në krah. Çfarëdo që të ndodhë, thellë brenda teje, ti e di se ata janë përherë aty për ty, të gatshëm për mbështetje, e që s’ka as kohë e as largësi që e venit marrëdhënien mes jush.

Nëse ke njerëz të tillë në jetën tënde, dije se je i bekuar!

Shkroi: Klodiana Smajlaj

Përtej Fjalës

29

Ruajini mirësitë tuaja Ruajini mirësitë tuaja duke i fshehur ato, sepse ka prej atyre që nuk i kanë dhe do t’ju lakmojnë...

A nuk ju mjafton fakti që jua ka dhënë Allahu, apo me patjetër duhet të ladveroheni me to???

A nuk është kjo një padrejtësi që jua bëni të tjerëve shkak i kënaqësisë së unit tuaj!

Lajmet se a jeni mirë apo jeni keq do t’i marrin të gjitha ata që janë të interesuar për ju, nuk keni nevojë t’i jepni në rrjete sociale...

Ka plot motra të pamartuara, të ndara, të stresuara nga hallet e jetës.

Ka plot prej tyre që nuk dinë se si do t’i ushqejnë fëmijët e tyre jetimë... dhe as në ëndërr nuk i shohin pushimet tuaja në det apo në mal...

Mos u mburrni me mirësitë që keni për hir të Allahut!

Mos i bëni këto, qoftë dhe në emër të thirrjes në islam sepse, sepse nëse çdo gjë është afrim për tek islami, kjo nuk është.

Askund dhe asnjëherë nuk u mburr i dërguari i Allahut... pa marrë parasysh që ai ka jetuar I uritur bashkë me familjen e tij dhe jo si ne...

Ai nuk e kërkoi xhenetin në këtë botë por 70 herë në ditë i kërkonte falje Allahut dhe falej aq sa këmbët e tij veniteshin prej lodhjes vetëm duke falenderuar Allahun...

Po ne ku jemi dhe çfarë po bëjmë për ta gëzuar Allahun dhe të dërguarin e Tij ( salAllahu alejhi ueselam)

Shkroi: Dritë Berisha

30

Përtej Fjalës

Fatmir Muja

A ke aq forcë sa të më thuash natën e mirë?

Nëse përshëndetjet nuk u mungojnë takimeve, përse duhet t’u mungojnë ndarjeve?

Le të ndahemi këtu ku u takuam se dashuritë kanë veç fillim e jo fund Zemrat braktisin ata që duan më pak, për hir të atyre që duan më shumë Veç shpirtrat që bashkohen për hir të Së Vërtetës, ndahen të bashkuar në rrugët e jetës.

Veç ata që përjetuan dhimbjen tonë, kur ne të kemi ikur, do të thonë: “Këtu i lagte loti kur s’i lagte shiu, një zemër nga jugu, tjetrën nga veriu”

Do të gabosh nëse përpiqesh të jesh i ruajtur nga gabimet E po ngulmove në gabime, nga pasojat e tyre i merr shpërblimet Nuk do të jesh i mësuar nëse nuk çmësohesh nga mësimet Po s’u pikëllove për ndarjet, s’do të gëzohesh për takimet Orën e ke të bukur por duhet ta mbash edhe busullën Se kot do ta masësh kohën, po e gabove udhën Se diku do të të shpiejnë edhe rrugët pa dalje Ata që s’e dinë ku gabojnë, nuk do të falënderohen për falje Çdo rrugëtim do të jetë i ri edhe pse rruga është e vjetër Po s’qave për gjynahet tua, nga pasojat e tyre do të qash patjetër.

Përtej Fjalës

31

Kujdes....

Nuk ndërtohet një punë duke rrënuar tjetrën Asnjëherë nuk ndërtohet një punë qoftë dhe bamirësie .. duke rrënuar një vepër tjetër apo duke hedhur baltë mbi punën e të tjerëve......

Kurrë nuk ka hajër në një punë , ku shkelet mbi nderin apo duke shpifur mbi vëllezërit e tu..

Eh si do ta kënaqesh Allahun dhe në zemrën tënde fsheh... Xhelozi , Smire dhe Urrejtje per ata të cilet e lusin Allahun në mëngjez e mbrëmje... për ata të cilët ftojnë në rrugën e Zotit. .

A nuk të kujtohet fjala se Hasedi e shkatërron veprat e mira si zjarri drutë ...

Kujdes e kthjellohu e pyete veten....... . .......çdo natë e çdo mëngjes..... .. !!!!!!!!

Sa njerëz janë lënduar për shkak të paragjy-

32

Përtej Fjalës

kimeve..?..

Sa familje jane prishur e janë ndarë për shkak të thashethemeve..?...

Sa shoqëri janë shkatërruar për shkak të xhelozive dhe kurtheve....?

Por kurrë mos harro o bir i Ademit... o bija e Ademit se kemi një Zot të Drejtë , të Butë , të Mëshirshëm...

Prandaj kujdes çfarë bën e çfare flet kundrejt robërve të Allahut se edhe nëse ata nuk shohin intrigat dhe kurthet .... Ata kanë Zotin e tyre që dëgjon dhe sheh çdo gjë...

Pendohu se pendimi është cilësia e besimtarëve që Allahu i do....

Nga: Jahja Bakiu

t ë j i m ë f ë n j ? e ë j n d n o t e A esin r t s Po, foshnjet e ndjejnë stresin e personit përkujdesës dhe ndikohen prej tij. Stresi është ngjitës.

Kjo është një arsye më shumë për tu kujdesur për mirëqënjen tuaj dhe të qetësoheni para se të ndërveproni me fëmijën.

Një sërë studimesh kanë treguar se edhe të rriturit kur qëndrojnë pranë një personi të stresuar kanë rritje të hormonit të stresit në gjak.

Studime të ngjashme janë zhvilluar edhe me foshnjët e moshës (12-14 muajsh) dhe nënat e tyre. Nënat e foshnjëve u ndanë në tre grupe: 1. Ato pa stres (Nënat e këtij grupi performuan një detyrë pa stres)

Si u transmetua stresi?

Studiuesit vunë re se stresi i nënave u transmetua tek fëmija nga toni i zërit, nga shikimi i tensionuar me sy dhe nga prekja. Ky studim tregoi se fëmijët e përthithin stresin tonë më shumë kur ne i mbajmë në krahë.

Ndërkohë, në sondazhin e mëparshëm të kryer në faqen “Prindër të edukuar”, ku morën pjesë 56 persona, 51 prej tyre(91%) deklarojnë se pas një situate apo dite stresuese e mbajnë fëmijën në krahë, ndërkohë vetëm 5 persona (9%) deklarojnë se qëndrojnë në distancë.

Këto studime na tregojnë se pa qetësuar veten tonë nuk mund të qetësojmë fëmijën.

Ndaj merrni kohën tuaj të qetësoheni dhe të shkundni streset e ditës para se të përqafoni fëmijën tuaj.

Përgatiti: Elona Çeço

2. Ato me stres të ulët (Këtyre nënave iu dha një detyrë me pak stres) 3. Ato me stres të lartë (Këtij grupi iu caktua detyra më e vështirë) 10 minuta pas performimit, u bashkuan me fëmijët e tyre dhe studiuesit matën rrahjet e zemrës tek fëmijët. Fëmijët e nënave të grupit të tretë (me stres të lartë) treguan ndryshueshmëri në rrahjet e zemrës krahësuar me dy grupet e tjera. Përveç këtij efekti biologjik, foshnjët e këtij grupi treguan dhe efekte në sjellje duke qënë më shumë rezistentë në afrimin me njerëz tëtjerë.

Përtej Fjalës

33

I keni provuar të gjitha mënyrat, por fëmija nuk ju kupton.

Pediatre: Lira Gjika “E kam provuar me të gjitha mënyrat, moj me të mirë e me të keq, por ky është allasoj fëmijë vetëm qan e bërtet”.

Për ju që mendoni në këtë mënyrë, mjekja pediatër Lira Gjika ka dy fjalë me ju.

Prindër, nuk ka gjithfarë mënyrash për të edukuar fëmijën ashtu siç dëshironi, ka vetëm një mënyrë. Me qetësi, butësi, të qëndruarit i prerë në vendimin që keni marrë dhe t’i jepet të drejtë të jetë i mërzitur meqenëse nuk i plotësohet dëshira.

Prindër mos plotësoni asnjë dëshirë kur fëmija qan apo bërtet, por qetësojeni dhe pasi të jetë qetësuar flisni me fëmijën.

Nëse ju mendoni që mund t’ja plotësoni dëshirën plotësojeni menjëherë, nëse jo, sqarojeni se dëshira mund të plotësohet në një kohë tjetër ose nuk plotësohet fare.

Kur ja plotësoni dëshirën, pasi fëmija qan e bërtet, atëherë këtë mënyrë ja ktheni në sjellje dhe si të vetmen mënyrë për të plotësuar dëshirat.

Për fat të keq ju ja plotësoni dëshirën fëmijës, pasi keni humbur durimin. Kjo është forma më e keqe, sepse i tregon fëmijës që bezdisja është një mënyrë e mirë përfitimi.

Kujdes nga kjo sjellje e keqe që nuk keni durim të bëni më të mirën për fëmijën, por i bini shkurt që të shpëtoni nga bezdia dhe padurimi kur fëmija qan.

34

Përtej Fjalës

Dhe ju gjyshër me atë ndërhyrjen tuaj pa vend “se unë nuk duroj dot se jam gjyshe e gjysh e më dhimbset”, mos kujtoni se keni të drejtë, thotë.

Në fakt më shumë po i bëni dëm fëmijës, nuses dhe nipërve tuaj se sa po i ndihmoni.

Në vend që të ndihmoni fëmijët tuaj që t’ia dalin t’i edukojnë fëmijët e tyre si duhet, t’i nxitni ata që të kenë pak durim dhe t’ia dalin që tu mësojnë rregullat e mira dhe të marrin komanda me fjalë, gati u vini “stërkëmbshin” prindërve të rinj, fëmijëve tuaj, në emër të një pseudokeqardhje që bën vetëm keq.

Mësoni fëmijët të shoqërohen Prindër të shumtë brengosen pse fëmijët e tyre janë aq të ndruajtur dhe vështirë vënë kontakt me njerëzit e tjerë. Mirëpo, hulumtimet tregojnë se pikërisht nga babai dhe nga nëna varet vetëdija shoqërore e fëmijës së tyre.

Në moshën trevjeçare vogëlushët zënë miqtë e parë. I përshkruajnë si fëmijë që i duan dhe me të cilët shoqërohen dhe luajnë më me dëshirë.

Për fëmijët e vegjël të shkollës pjesë e rëndësishme e miqësisë bëhet ndihmesa reciproke.

Pamja fizike e shokut/shoqes është më e rëndësishme për më të vegjlit sesa për më të mëdhenjtë.

Fëmijët që kanë shokë, janë më të çiltër, më të dashur, më shumë flasin, më me dëshirë ua lënë lodrat e tyre. Për këtë arsye edhe zënë shokë.

Në anën tjetër, fëmijët pa shokë shpesh reagojnë në mënyrë agresive, ndërsa kur ballafaqohen me problemin, më shumë kërkojnë ndihmë anash se që provojnë ta zgjidhin vetë. Në grupin e të papopullarizuarve bëjnë pjesë edhe ata që janë ë turpshëm dhe të tërhequr, fëmijët e tjerë, thjesht, i injorojnë.

Nuk është kurrfarë zbulimi, se marrëdhëniet dhe zhvillimi e shoqërimi i vogëlushëve është nën ndikimin prindëror, më saktë, nën ndikimin e marrëdhënieve që ekzistojnë ndërmjet prindërve dhe fëmijëve të tyre. Fëmijët që zhvillohen me dashurinë prindërore, kanë më shumë shokë, janë më të vetëdijshëm, ndiejnë më

Përtej Fjalës

35

shumë dhembje për të tjerët dhe, përgjithësisht, gjenden më mirë në marrëdhëniet sociale dhe në situata të ndryshme.

Siç tregojnë hulumtimet, nënat e fëmijëve të lënë pas dore ose të injoruar nga të tjerët, edhe vetë ndiejnë mungesë vetëbesimi dhe besim në aftësitë prindërore, rrallë i lavdërojnë fëmijët dhe gjithnjë u rrinë te koka, duke mos lejuar, kështu, zhvillimin e pavarësisë së tyre dhe të ndjenjës shumë të rëndësishme se – “edhe unë mund të bëj diçka vetë…..

Etërit e fëmijëve të tillë kanë mendime shumë të caktuara lidhur me atë se si do të duhej të sillej fëmija i tyre dhe këtë e presin prej tij, por njëherësh nuk ndiejnë nevojën e përfshirjes së tyre në edukim, sepse kjo është detyrë e nënës.

Për fat, atë që e gabojnë prindërit, mund edhe ta përmirësojnë. Ndërsa, atë që është e mirë, mund ta bëjnë edhe më mirë. Si? * Organizojuani jetën shoqërore fëmijëve tuaj, si: shikimin e përbashkët të filmave vizatimorë … Nëse afërme ju nuk ka moshatarë me të cilët do të mund të shoqërohej, mundohuni t’i gjeni – nganjëherë çojeni fëmijën të luajë në lagjen tjetër. * Kur jeni në park ose në kopsht të fëmijëve, mos luani ju me fëmijën.

Mjafton ta ndiqni me sy, ndërsa ju shoqërohuni me nënat e tjera në park.

Pikërisht kështu, me

36

Përtej Fjalës

fëmijët në park kanë filluar shoqërime të mira familjare. * Nëse fëmija është i tërhequr dhe i ndruajtur, mos e detyroni që menjëherë të hyjë në grup të madh fëmijësh: Së pari, vendoseni pranë një ose dy fëmijëve që ndihen njësoj të vetmuar, ndërsa më pastaj rrini anash.

Lërini që vetë të fillojnë ndonjë aktivitet të përbashkët, e, nëse nuk ndodh kjo, atëherë ndihmojini pak. * Mësojani fëmijës, qoftë edhe në mënyrë indirekte, shprehinë e miqësimit: lexoni dhe rrëfeni tregime lidhur me kërkimin dhe mbajtjen e miqve dhe me zhvillimin e shoqërisë, shikoni së bashku filma të vizatur si dhe filma që kanë të bëjnë me miqësinë.

Shprehjani fëmijës dashurinë, lavdërojeni kur bën diçka mirë, mos u frikesoni. Kjo, zaten, është dëm më i vogël sesa kur fëmija rritet me bindjen se nuk e doni! * Nëse fëmija duhet disiplinuar, bisedoni me të, kritikojeni veprimin e tij të keq, por mos e shpallni kurrë si fëmijë të keq. * Caktoni rregullat e qarta, të cilave do të duhej t’u përmbahej fëmija dhe përmbajuni atyre rregullave: mos lejoni që disponimi juaj i çastit të caktojë çfarë do t’i lejohet fëmijës, e çfarë jo. * Edhe vetë silluni në atë mënyrë çfarë kërkoni nga fëmija juaj: zgjeroni marrëdhëniet tuaja sociale, tregoni mirëkuptim ndaj të tjerëve, kultivoni miqësitë tuaja.

Përtej Fjalës

37

Shëndeti, kënaqës që lidhen me shë Vendi ynë është i bekuar me një nga dhuratat më të çmuara që është klima. Jetojmë në një copëz të vogël të kësaj bote dhe kemi fatin të shijomë 4 stinët, privilegj të cilin nuk e gëzojnë shumë vende të tjera të botës.

Stina e verës është ajo periudhë e vitit kur të gjithë ne përjetojmë më shumë kënaqësi sepse bëjmë pushime më të gjata, argëtohemi, bëhemi më social, dita është më e gjatë dhe kemi më shumë mundësi të shijojmë kohë jashtë me shoqërinë dhe familjen.

Pra, çdonjeri prej nesh kupton se stina e verës është edhe stina e kënaqësive, por nga kënaqësitë shpesh vijnë dhe gabimet që lidhen me stinën e verës apo neglizhencat që të gjithë ne mund të bëjmë në lidhje me kujdesin ndaj shëndetit.

Por, cilat janë disa nga problemet shëndetësore që lidhen me këtë stinë dhe shkaqet e tyre?

Siç e theksova edhe më lart, gjatë stinës së verës ne jemi më të ekspozuar ndaj rrezeve të diellit dhe të nxehtit, shpenzojmë kohë më të gjatë në ambjente të jashtme me miqtë, konsumojmë më shumë pije dhe ushqime të gatshme, të cilat në jo pak raste përgatiten dhe ruhen në kushte jo të përshtatshmeduhura, udhëtojmë më shumë, etj.

Këta janë faktorë që, në rast se nuk tregohet kujdesi i duhur, mund të ndikojnë negativisht mbi shëndetin tonë duke prekur secilin nga ne në rast se nuk tregohemi të kujdesshëm. Por gjithësesi, për disa kategori të caktuara personash si fëmijët, të moshuarit, të sëmurët kronikë, imunodeficitarët etj, këto probleme janë më prezente dhe si të tilla edhe kujdesi duhet të jetë maksimal.

Disa nga problemet më të shpeshta janë: Dehidrimi: Një ndër pasojat e ekspozimit ndaj tem-

38

Përtej Fjalës

sitë dhe problemet ëndetin në verë peraturave të larta (të nxehtit) për një kohë të gjatë është dehidrimi, humbja e lëngjeve të trupit, si pasojë e të cilës ndodh edhe trashja e gjakut. Dehidrimi ndikon negativisht në funksionet organore të trupit, sidomos te ata persona që vuajnë nga sëmundje kronike të zemrës, mushkërive, veshkës etj, dhe në të tilla raste shoqërohen me çekuilibrime jo të vogla në organizëm.

Goditja nga dielli (Heat Stroke): Nga qëndrimi për një kohë të gjatë nën rrezet e diellit apo kryerja e aktiviteteve sportive në temperatura të larta shkakton atë që në gjuhën mjekësore njihet si goditja nga dielli( Heat Stroke), e cila kategorizohet si urgjencë mjekësore.

Goditja nga dielli shoqërohet me temperaturë shumë të lartë trupore, çrregullime hemodinamike të mprehta, çrregullime metabolike si dhe turbullime të niveleve të ndryshme të ndërgjegjes.

Djegia e Lëkurës: Një tjetër pasojë nga qëndrimi për një kohë të gjatë në diell, sidomos nëse nuk aplikoni mbrojtësit e duhur të lëkurës, kremra me faktor mbrojtës, krijon atë që quhet djegia nga dielli, problem ky jo i lehtë dhe që ndikon edhe në agravimin e disa sëmundjeve të lëkurës.

Infeksionet ushqimore: Në Verë, për arsye të vapës dhe djersitjes, kemi një rritje drastike në konsumimin e lëngjeve përfshirë këtu ujë,lëngje frutash, pije alkoolike etj. Po kështu duke qenë se Vera është edhe periudha e pushimeve dhe qëndrimeve me orare të zgjatura jashtë ambienteve të shtëpisë, nën shoqërinë e miqve, jemi të prirur të konsumojmë më shumë ushqime të gatshme si dhe të frekuentojmë më shumë restorantet apo edhe fast food-et.

Por kujdes, në rast se këto ushqime nuk ruhen apo gatuhen në kushte të caktuara, në përputhje me masat e sigurisë ushqimore, për shkak të temperaturave mjaft

Përtej Fjalës

39

të larta, ka rrezik të madh për kontaminimin e tyre, duke shkaktuar infeksione që grupohen në infeksione të lidhura me ushqimet dhe pijet e kontaminuara.

Në temperatura te larta krijohen kushte më të favorshme për shumëzimin e bakterieve si dhe përhapjen e tyre. Besoj se edhe nga eksperienca e çdonjërit nga ne në jetë na ka ndodhur që nga pijet dhe ushqimet e pasigurta mund të kemi vuajtur nga infeksione të traktit tretës që njihen si; bark dhe të vjella, apo helmime ushqimore.

Situata të tilla i favorizon edhe konsumimi i frutave të pyllit( të palara apo të paqëruara) apo edhe frutave të detit, që shpesh herë preferohen të konsumohen të papërpunuara pra të pa-

40

Përtej Fjalës

gaturara (krudo).

Pickimet nga insektet apo kafshime: Kënaqësinë në stinën e verës e shprehim edhe me udhëtimet e shpeshta dhe të gjata. Por udhëtime të tilla krahas kënaqësisë që na dhurojnë na ekspozojnë për një kohë të gjatë jo vetëm ndaj të nxehtit, por duke shkuar në vende të ndryshme mund të rritet edhe mundësia e ekspozimit ndaj pickimeve nga insekte apo zvarranikë të ndryshëm si mushkonja, këpusha, grenza, gjarpërinj, etj. të cilat bëhen shkak infektimesh nga bakterie, viruse, toksina mjaft të rrezikshme për jetën.

Atëherë, çfarë mund të bëjmë që kënaqësia e Verës mos të na kthehet në mërzi?

Cfarë rekomandojmë ne si përkujdesje gjatë stinës së verës?

Në këto ditë të nxehta vere, për të evituar që trupi të dehidrohet, pra të humbasë lëngje, duhet të pini sa më shumë lëngje, ku si zgjedhje primare të jetë uji. Por tregoni kujdes me ujin, duhet të jetë i kontrolluar dhe i pastër.

Pakësoni orët e gjata të ekspozimit në diell, sidomos në orët ku rrezet janë më të rrezikshme, midis orëve 11:00 – 17:00.

Mbani veshur veshje të gjëra, të lehta,mundësisht të pambukta dhe me ngyra të hapura.

Përdorini syze për të mbrojtur sytë dhe kapele për kokën.

Mënyra më e thjeshtë për të parandaluar infeksionet me origjinë ushqimore, pra ato që lidhen me pijet apo ushqimet, është larja e duarve, mbajtja e një higjene personale dhe ruajtja e ushqimeve në frigorifer. Ushqimet që teprojnë nga vaktet duhet të ruhen në frigorifer dhe duhet të ruhen në ambjent të veçuar nga mishi apo peshku i ngrirë.

Përpara se të vendosni të konsumoni ushqim jashtë shtëpisë, sigurohuni të zgjidhni vende ku

tregtohen ushqime dhe pije të kontrolluara. Për kujtesë, jini të vëmendshëm edhe ndaj higjenës së personit që ju shërben (veshjen, dorezat) apo edhe kushtet e tregtimit (pastërtia dhe higjena e ambientit përreth, kushtet e ruajtjes së ushqimeve që ai/ajo tregton, etj). Refuzoni konsumin e ushqimit nga persona dhe vende që nuk plotësojnë kushtet normale të sigurisë ushqimore.

Rekomandime për tu mbrojtur nga pickimet apo kafshimet ?

Për disa shkaktarë infeksiozë rekomandohet kryerja e vaksinës siç është tetanozi për tërbimin, ndërsa për rastet e tjera të pickimeve… parandalimi më i mirë është kujdesi, pra duhet treguar kujdes për të mos u ekspozuar, përdorni spërkatës kundra pickimit nga insektet dhe nëse jeni duke përjetuar ndonjë shenjë të tipit reaksion alergjik nga pickimi shoqëruar me puçra, enjtje, skuqje, vështirësi në frymëmarrje, atëherë duhet të kërkoni menjëherë ndihmë mjekësore të specializuar.

Prof. Dr. A. Pilaca

Përtej Fjalës

41