DUIKEN december 2021 by vipmedia_breda

32E JAARGANG NR.12 - DECEMBER 2021 € 6,95

DUIKEN

DUIKEN DECEMBER 2021 REIZEN: MALEDIVEN, ITALIË, NORTH CAROLINA . ACTUEEL: CLEANUP XL . GETEST: MARES HORIZON . MEDISCH: BLOEDSOMLOOP . INTERVIEW: SEA TURTLE CONSERVATION BONAIRE . ZEELAND: KOEPELTJE OOST

DUIKEN

EXPEDITIE NOORDZEE, CLEANUP XL - BIZARRE DUIK: DUITSE TORPEDOBASIS

ALLES OVER DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

GRIEKSE CYCLADEN

DE BESTE DUIKTIPS

WORKSHOP

Maak de mooiste onderwaterfoto’s GLASHELDER

MALEDIVEN

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 2 6 8 9

HALLUCINEREN OP DE

02112

Duik in een Italiaanse bron

X-Ta-Sea

n onze zoektocht naar duikcentra wereldwijd, is het bijzonder opvallend hoe vaak we het woord ‘scuba’ in de bedrijfsnamen tegenkomen. Niet zo heel gek natuurlijk. Maar laatst kom ik wel een hele originele naam tegen: duikcentrum X-Ta-Sea in Griekenland. Op Google zal je hem niet zo snel vinden aangezien vaak als eerste ‘scuba’ (ja, daar is ie!) ‘diving’ en ‘Greece’ wordt ingetikt als je op duiken in Griekenland zoekt, maar van mij krijgt hij direct de originaliteitsprijs. En zeker marketingtechnisch gezien: het is een naam die blijft hangen. Gelijk moet ik denken aan een vraag die een vriend me laatst stelde. Of ik weleens een ‘pilletje’ had geslikt. Nee, nog nooit. Ik heb zelfs nog nooit een sigaret geprobeerd! En dat wil ik zo houden. Deze vriend vertelde me over zijn ervaring met XTC en dat hij daar een geweldige openbaring van had gekregen en zich zo gelukzalig voelde. Later ga ik bij mezelf na wanneer ik me gelukzalig voelde. Daar hoef ik niet lang over na te denken. Op Socorro in 2019, heb ik zo’n moment. Onze liveaboard ligt bij Socorro Island, naast de ‘vinger’ van het eiland, een lange rechte, aflopende wand die deels boven het water uitsteekt. Dit is een uitloop geweest van de lavastroom toen de vulkaan uitbarstte. We zijn met de groep bij een mantapoetsstation, maar er is weinig reuring. Mijn buddy Daniel Versteeg en ik besluiten dan ook om de omgeving verder te verkennen, op zoek naar manta’s. Een ander poetsstation is ook geheel leeg. Maar ken je dat? Dat je voelt dat er iets gaat komen? Ik staar zo hard in het blauw, dat er wel iets móet gebeuren. Toch? We hangen daar helemaal alleen, Daniel en ik, in het blauw. En ja. Daar is het. Twee chevron manta’s komen uit het niets

tevoorschijn. Ze zwemmen achter elkaar. De achterste is een stuk kleiner, de witte T op hun rug steekt fel af in het elektrisch blauwe water. Wat zijn ze mooi! De grootste zwemt recht op mij af, de kleinste zwenkt uit naar Daniel. De manta stevent op hem af, om een meter voor zijn neus zijn witte buik te showen. Het lijkt wel een dans! De kleine manta blijft maar rondjes om ons heen draaien. De grote zweeft op gepaste afstand. Het is een onwijs mooi moment, zo met z’n vieren in de blauwe oceaan. De manta’s verdwijnen even later in de diepte, maar toch blijven we hangen. Je weet het nooit. Na enkele minuten kan ik mijn ogen niet geloven. Het lijkt wel geheel in scène gezet voor een natuurdocumentaire. De manta’s hebben elkaar weer gevonden, de grote voorop, gevolgd door de kleine. Ook nu zwemmen ze recht op ons af. Maar dan verschijnen uit de diepte mobula’s. Ze cirkelen om de manta’s heen en schieten omhoog. Black jacks zwemmen recht uitgelijnd mee onder de buiken. Wauw. Wauw, wauw. Alleen de epische muziek ontbreekt nog. Op dat moment voel ik me gelukzaliger dan ooit. Om zo een connectie te voelen met deze prachtige dieren, met de immense oceaan. Dát zorgt bij mij voor een intens gelukzalig gevoel. Pure X-Ta-Sea. Daar kan geen pilletje tegenop. Judith Rietveld, hoofdredacteur

Zuidlaren

SubLub, met 5 duikwinkels in Nederland altijd in de buurt

Amstelveen Rotterdam Nieuwegein

Voerendaal

WWW.SUBLUB.NL

DUIKEN

GRIEKENLAND

De Griekse Cycladen. Een reis richting het zuiden, naar enkele van de mooiste duikplekken van de Middellandse Zee.

MALEDIVEN

In Hanifaru Bay komen enorme aantallen rifmanta‘s samen zoals je dat nergens anders ter wereld ziet.

ZEELAND

64 4

DUIKEN.NL

12/2021

PRODUCTINFO

Mares presenteert de Horizon: een gebruiksvriendelijke, recreatieve rebreather voor ook nog eens een acceptabele prijs!

Waar Janny Bosman de afgelopen maanden heeft gedoken? Wij kijken denkbeeldig mee via de zoeker op het onderwaterhuis.

INHOUD DECEMBER 2021 INSIDE

Nieuws uit de duikwereld 6 Onder de DUIKENboom 8 Nina’s Nice News 13

REIZEN

HALLUCINEREN IN HANIFARU Hanifaru Bay op de Malediven is een hallucinerende plek. Hier komen manta’s in enorme aantallen samen zoals je dat nergens anders ter wereld ziet. 14 IJSKOUD EN GLASHELDER Op nog geen 1,5 uur rijden van Rome ligt het fabuleuze Lago di Posta Fibreno. Een kristalheldere waterbron in een natuurreservaat, waar je een fascinerende duik kunt maken! 22 TIJD VOOR HAAIEN! Bij de oostkust van de Verenigde Staten denk je waarschijnlijk niet meteen aan exotische duiken. Ruud Stelten duikt in heerlijk warm water op een wrak uit de Tweede Wereldoorlog. Daar leeft een enorme baitball én stikt het van de haaien. 28 GRIEKENLAND Door de Alpen naar de Adriatische Zee en verder over de Egeïsche Zee naar het hart

van de Griekse Cycladen. Een reis richting het zuiden, naar enkele van de mooiste duikplekken van de Middellandse Zee. 32

REPORTAGE

EXPEDITIE NOORDZEE In 2019 verloor de MSC ZOE 342 containers in de Noordzeezone boven de Waddeneilanden. Project CleanUp XL is een grootschalige actie om zoveel mogelijk afval op te ruimen 52 TESTBASIS De voormalige torpedotestlocaties van de Duitse marine zijn tegenwoordig slechts ruïnes onder water. 60

NATUUR

TECHNIEK Getest: Mares Horizon rebreather 64 Langs de decolijn 75 Techschool Tijdreizen met rebreathers 80 PRAKTISCH Medisch: Column Menno 84 Falen van de bloedsomloop 86 COLUMN Don’t worry, be happy 91 DUIKTEAM VAN DE MAAND Karibu Divers 92 GETIJDENTABEL 95 VOLGENDE MAAND 98

OM DE HOEK Meekijken door de zoeker van Janny 42 RAYMOND WENNEKES Zo maak je mooie macro’s 46 INTERVIEW Sea Turtle Conservation Bonaire 48 ZEELAND Koepeltje Oost 58 COLUMN VINCENT KNEEFEL 96

WETEN

MULTIMEDIA Verbeter je onderwaterfoto’s 68 Review: EMWL Extended Macro Wide Lens 76

Onze coverfoto is gemaakt door Vincent Kneefel.

CLEANUP XL

Ongeveer 800.000 kilo verloren lading van de MSC ZOE is nog niet niet geborgen. Tijd voor een CleanUp XL!

12/2021

DUIKEN.NL

INSIDE

KIES VOOR VERANTWOORD MANTA-TOERISME

DUIKEN.NL

12/2021

TOPJAAR KARETSCHILDPADDEN IN MALEISIË WWF-Malaysia ondersteunt het Department of Fisheries bij het trainen van schildpaddenbeschermers en bij het monitoren van nesten op alle belangrijke legstranden. 2020 was een topjaar voor de karetschildpadden in Melaka. Deze kustregio in Maleisië is de thuisbasis van één van de twee belangrijkste populaties karetschildpadden in Maleisië. Een historisch hoog aantal van 807 nesten werd met succes beschermd. De schildpaddenbeschermers, van wie sommige exeierstropers zijn, zijn lokale dorpelingen die tijdens het broedseizoen door het ministerie van visserij worden ingezet om de nesten van schildpadden in kaart te brengen, zeeschildpadden te labelen en eieren veilig te stellen. De door de schildpadbeschermers verzamelde stroperijgegevens hebben WWF-Maleisië geholpen om in te kunnen grijpen en verdere stroperij te beperken. WWF-Maleisië coördineerde de anti-stroperij-acties samen met de handhavers van het ministerie en de politie. De aanwezigheid van deze handhavingsinstanties op de stranden heeft de incidenten met stroperij effectief verminderd. Als gevolg hiervan daalde het percentage van eierstroperij in Melaka tussen april en september 2020 van 14% naar 8%, en dit droeg weer bij aan het eindejaarsgetal met de hoge aantallen geboren karetschildpadjes.

FOTO: SHUTTERSTOCK (2X)

Nu de wereld langzaam weer opengaat, het toerisme op gang komt en we weer duikreizen boeken, roept de Manta Trust duikers op touroperators te kiezen die verantwoord omgaan met manta-toerisme. Manta Trust is een non-profitorganisatie die zich inzet voor de bescherming van manta’s en mobula’s en hun leefgebieden. «Snorkelen of duiken met een manta is natuurlijk een ongelooflijke ervaring, maar de dieren zijn erg gevoelig voor verstoringen en soms hebben ongecontroleerde menselijke interacties een negatieve invloed op lokale populaties. Hierdoor worden ze verdreven uit belangrijke gebieden waar ze poetsen, voeden of zich voortplanten. Denk bijvoorbeeld aan touroperators die manta’s verwond hebben door met boten over de oppervlakte-voedende roggen te varen of groepen snorkelaars en duikers die de weg versperren naar poetsstations,» – aldus de organisatie. Zij hebben daarom een gedragscode opgesteld en werken samen met een groeiend aantal Responsible Manta Tourism Operators over de hele wereld die zich inzetten voor duurzaam behoud van de roggen. Deze operators volgen de Swim with Mantas-richtlijnen van de Manta Trust die duikers en snorkelaars uitleggen hoe ze zich in het water rond de dieren moeten gedragen en zo het meeste uit hun manta-ervaring kunnen halen. De richtlijnen van Swim with Mantas zijn gevalideerd door wetenschappelijke studies en meerdere jaren van onderzoek op de Malediven. www.swimwithmantas.org

Alles wat je wilt weten over walvishaaien Laat je meevoeren in de mysterieuze wereld van de walvishaai! Voor veel duikers zijn walvishaaien het summum om tijdens een duik tegen te komen. De vriendelijke oceaanreuzen zijn de grootste van alle vissen, maar door menselijke toedoen is hun toekomst onzeker. Ze staan dan ook op de IUCN Rode Lijst van bedreigde diersoorten. Kunnen deze iconische dieren, die al miljoenen jaren in de oceanen zwemmen, ons wel overleven? Voor dit boek hebben Al Dove en Simon Pierce de meest vooraanstaande wetenschappers samengebracht om de fascinerende biologie en ecologie van de walvishaai te beschrijven. Wetenschappelijk, maar in een gemakkelijk te lezen stijl. Met aandacht voor de vele bedreigingen waarmee walvishaaien worden geconfronteerd en het essentiële belang voor bescherming. Met discussies over satellietgekoppelde tags die worden gebruikt om de bewegingen van walvishaaien te volgen, over genetische sequencing om evolutionaire aanpassingen te onderzoeken en over onderwaterechografie om de voortplanting van deze dieren beter te begrijpen. Dit boek is veel meer dan een verzameling wetenschappelijke feiten, het is een routekaart voor de bescherming die nodig is om ervoor te zorgen dat de mensheid kan blijven genieten van deze buitengewone soort. www.marinemegafauna.org/whale-shark-book

YS-D3 onderwaterflitser Mis geen moment dankzij de ultra moderne flitstechnologie van de YS-D3.

“

Onder extreme omstandigheden “ vertrouw je op het beste materiaal!

Deze krachtpatser met een richtgetal van 33(GN) is toch compact van formaat en relatief licht van gewicht. Je opnamen worden optimaal en uiterst egaal belicht door de asferische lens boven de dubbele flitsbuis. De YS-D3 beschikt over een continue flitstechnologie en weet daarom van geen ophouden. Hoe je het ook bekijkt, het is een onderwaterflitser van ongeëvenaarde kwaliteit en prestatie.

Sea & Sea Europe www.seaandsea.eu / info@seaandsea.eu seaandsea.eu

Proud brand ambassador: René Lipmann

Sea and Sea

INSIDE

LANGS DE VLOEDLIJN DE ALLERNIEUWSTE DUIKPRODUCTEN

Onder de DUIKENboom

De DUIKEN Sint & kerstman staan weer te popelen om ons te overladen met cadeaus! Vul de code in van jouw favoriete cadeau op www.duiken.nl/prijsvraag en maak kans op fantastische prijzen! CODE

VYPER

TUSA

Premium masker We zien hem steeds vaker voorbijkomen: de Tusa Paragon. Het is een masker met een verbluffend goede pasvorm en extreem sterk frame dat bestaat uit drie lagen; rvs, polyurethaan en polycarbonaat. En vergeet ook de innovatieve UV420 glazen met anti-reflex om je ogen te beschermen niet! In vijf verschillende kleuren verkrijgbaar, of geheel in zwart zoals de Paragon Black met zwart siliconen gelaatstuk. Prijs: € 189. www.tusa.com

SUUNTO

Bovenaan het lijstje

Wanneer je klaar bent om op een hoger niveau te gaan duiken, is de Suunto Vyper Novo de ideale duikbuddy om mee te nemen. Super duurzaam en geschikt voor nitrox, voorzien van talrijke geavanceerde functionaliteiten om de diepte te ontdekken. Inclusief optionele draadloze luchtintegratie, een digitaal kompas en een gasswitch. Prijs € 339. www.amilco.nl

CODE

TUSA CODE

SCUBAPRO

CAMARO

Heerlijk warm De Camaro seamless bonding 5 mm handschoenen, zijn misschien wel de warmste handschoenen die er bestaan. Ze houden gegarandeerd je handen warm onder alle koude duikomstandigheden. Doordat ze naadloos zijn, sluiten ze geheel aan om de vingers en dat minimaliseert de doorstroming van water en voorkomt CODE ongewenste CAMARO drukpunten. Prijs: € 59,95. www.camaro.at 8

DUIKEN.NL

12/2021

Keep on rollin‘, baby! In deze tas heb je alle ruimte voor al jouw duikmaterialen. De tas, die iets kleiner is dan zijn voorganger, heeft versterkte wieltjes plus een backpacksysteem. Je kunt de tas dus dragen of rollen - wat je wilt! Maar wat de Porter Bag echt geweldig maakt, is dat je hem klein kunt opbergen tot je hem voor je volgende duikavontuur weer nodig hebt. De buitenzijde is een combinatie van 420D nylon NT en 450D Rip-stop - dus sterk en duurzaam en aan de binnenzijde is de tas gevoerd met 150D polyester. Met twee voorvakken en twee apart vakken binnenin. Inhoud 125 liter. Prijs € 189. www.scubapro.eu

Onder redactie van: Manja Jurgens

AMILCO

Wees lief voor je rits

CODE

AMILCO

Zip Tech is de ultieme ritsverzorging voor plastic-, nylon- en metalen ritsen. Zip Care is een speciale formule om schoon te maken én te smeren. Het verwijdert fysiek schadelijk vuil, zand- en zoutafzettingen die de rits kunnen laten vastlopen. Met de gepatenteerde push&pull borstel dispenser maak je jouw rits eenvoudig schoon en na het afspoelen blijft er een unieke beschermende filmlaag achter die zorgt dat al je ritsen gemakkelijk blijven ritsen. Verleng op deze manier de levensduur. Geschikt voor nat-, droogpakken en drybags. Prijs € 10,60. www.amilcosports.nl

SEALIFE

All I want for Christmas...

… is deze onderwaterbehuizing voor mijn mobiel! Je telefoon mee onder water, met de SeaLife SportDiver onderwaterbehuizing kan dat gewoon! En zonder zorgen, want deze behuizing is dubbel beveiligd tegen waterlekkage middels een vacuümtest-systeem en een leksensor, beide met een visueel en akoestisch alarm. Universeel te gebruiken, want alle iPhone-modellen en zo goed als alle Android-toestellen passen in de behuizing. Met de gratis app van SeaLife tover je je smartphone om tot een heuse onderwatercamera en leg je uiterst eenvoudig de CODE mooiste beelden vast onder water. Prijs: € 349. SEALIFE www.sealife-cameras.eu

ONDERWATERHUIS.NL

Licht in de duisternis

Een mooie zeer compacte duiklamp met een 15 graden spot. De brandtijd is ongeveer 100 minuten. De Weefine SF1200 duiklamp wordt geleverd met 18650 accu, lader, extra O-ringenset, gekleurde ringen om de kleur aan te passen en een polskoord. Prijs: € 129. www.onderwaterhuis.nl

CODE

ONDERWATERHUIS.NL FOURTH ELEMENT

Die gaat niet meer uit! Ideaal om voor of na de duik aan te trekken, of om gewoon casual te dragen: de Tech Diver Hoodie van Fourth Element. Met iconisch ontwerp, geïnspireerd op de meer technische kant van duiken. Je handen blijven lekker warm in de kangaroo pocket en als het CODE echt guur is, trek je de hoodie met de HOODIE touwtjes nog wat steviger om je hoofd. Gemaakt van 85% organisch katoen en 15% gerecycled polyester. Voor de print is inkt op waterbasis gebruikt. www.divevalley.com

12/2021

DUIKEN.NL

INSIDE

LANGS DE VLOEDLIJN DE ALLERNIEUWSTE DUIKPRODUCTEN

MARES

Voor iedereen

De functionele, stijlvolle Ascent Dry Duffle van Mares is een lichtgewicht tas en perfect voor op reis. Hij heeft wieltjes aan één kant voor makkelijk transport en ook ergonomische schouderbanden om als rugzak te dragen. Met een opvouwbare sluiting en op de bodem is een Velcro® bevestiging om eventueel zwaardere items vast te maken. Met een inwendig volume van 140 liter krijg je er een volledige duikuitrusting makkelijk in opgeborgen en aan de zijkant zit een waterdicht opbergvak voor de waardevollere items. Prijs: € 119. www.mares.com

CODE

MARES

TODI

Even lekker weg

CODE

TODI

Ben jij een echte warmwaterduiker? En duik je nooit in eigen land, maar mis je het duiken eigenlijk wel? Maak dan eens een duik in Indoor Snorkel- & Duikcentrum TODI! Je zwemt tussen de meest bijzondere zoetwatervissen en ontdekt elk moment weer iets anders moois dankzij de verschillende thema’s onder water. En dat in water van 23 graden! Na de duik kun je lekker warm douchen en napraten in het gezellige restaurant. Wij mogen in samenwerking met TODI vijf entreekaarten weggeven! www.todi.be

CODE

SUBLUB

Staand plassen

Speciaal voor de vrouwen onder ons. Hoe exclusief is dit? Geen ingewikkeld gehurk meer langs een onbeschutte dijk, maar gewoon staand te gebruiken, heel discreet. Ze zijn beschikbaar in acht vrolijke kleuren en gemaakt van afwasbaar siliconen. Ze zijn herbruikbaar en worden inclusief opbergtasje geleverd. Prijs € 19,95. www.sublub.nl

DUIKEN.NL

12/2021

SUBLUB

CODE

GETWET GET WET

Overleven op zee

Je bent mee op een liveaboard en de boot zinkt. Wat doe je dan? En hoe keer je het reddingsvlot om en red je een drenkeling? Tijdens de Maritieme Indoortraining van Get Wet Maritiem leer je hoe je moet overleven op zee én hoe je moet ontsnappen uit een auto die te water is geraakt. Alles wat er nodig is om je overlevingskans te vergroten, een training die elke duiker eigenlijk zou moeten volgen. Dit is vooral een hele leuke en leerzame dag, onze tip als teamuitje! www.getwet.nl

DEDICATED TO DISCOVERY NIEUW HD2 EXPEDITION TECH DRY De BARE HD2 Expecition Tech Dry is verbeterd! Het pak is gemaakt van ons meest duurzame en slijtvaste materiaal. Speciaal voor de avontuurlijke aangelegde duikers die hun grenzen verleggen is het pak versterkt op slijtage gevoelige plaatsen. Het slanke cave cut design vermindert de massa waardoor dit pak de juiste keuze is voor zware, technische veeleisende duiken.

KIJK VOOR MEER INFO OP BARESPORTS.COM OF AMILCOSPORTS.NL

BESCHIKBAAR IN 19 VERSCHILLENDE MATEN KLEUR: ZWART

@BARESPORTS #HD2EXPEDITION

INSIDE

Tekst: Nina Tourton Foto: Fahlo

NINA’S NICE NEWS JE EIGEN SCHILDPAD Ik zag laatst een moeder en een jonge dochter met superleuke armbandjes om lopen, elk met een kleine schildpad eraan. Ik vroeg waar ze die vandaan hadden en het kleine meisje werd gelijk helemaal enthousiast WANT dit armbandje steunt niet alleen een goed doel (namelijk Sea Turtle Conservancy), het komt samen met een eigen schildpad die je kan volgen door middel van een gps-tracker. Je krijgt de naam plus de grootte en een foto van de schildpad erbij. Het meisje pakte gelijk de telefoon van haar moeder uit de tas en liet het me zien. Ik vond het zo leuk bedacht. Je kan ook kiezen uit verschillende kleuren met toepasselijke namen als; Reef, Seaweed Green, Shell, Deep Blue en nog veel meer. Met de kerst in het vooruitzicht, is dit allicht een leuke cadeau-ideetje! Check: myfahlo.com/collections/save-the-turtles/products/the-journey-bracelet

MALEDIVEN TOPSPOT REETHI BEACH RESORT

«Wil je met veel manta‘s snorkelen, dan zit je bij ons goed: Hanifaru Bay ligt om de hoek!» In het Baa-atol op een klein tropisch eilandje, vind je het Reethi Beach Resort. ‘Reethi’ betekent in de lokale taal ‘schitterend’ en dat is niet overdreven! Arushi Gupta van het luxe resort vertelt wat meer over dit unieke plekje op de Malediven, dat op steenworp afstand ligt van Hanifaru Bay. Kun je ons meer vertellen over de locatie van Reethi Beach Resort? We zitten in het noordoosten van het Baa-atol op het kleine eiland Fonimagoodhoo. Slechts 15 procent van dit eiland is bebouwd. Ons resort ligt midden in het groen en wordt omringd door witte zandstranden. Palmbomen zorgen voor schaduw en je kunt genieten van lagunes met kristalhelder water en een schitterend huisrif. Wat voor duiklocaties heeft het Baa-atol te bieden? Er zijn ruim 35 unieke duiksites, waarvan je de meeste met de boot bezoekt. Ons resort heeft een eigen duikcentrum en dat is van alle gemakken voorzien. Samen met de duikgids bespreek je jouw wensen. De riffen van de Malediven barsten echt van het leven vanwege gunstige stromingen en het warme water. De diepe pinnacles en de wat meer ondiepe wateren trekken op een klein oppervlak ontzettend veel leven aan. De uitgestrekte riffen van de eilanden en lagunes hebben weer andere juweeltjes te bieden, zoals manta’s, haaien en schildpadden.

Voor deze grotere zeedieren is de beste stek Hanifaru Bay. Daar kun je snorkelen met heel veel manta‘s en ook walvishaaien komen daar vaak de baai bezoeken. Dat ligt dus bij ons om de hoek! Kun je wat vertellen over de faciliteiten op het resort? Je hebt de keuze uit meerdere prachtige villa’s en gezins-suites. De villa’s hebben ruime kamers en zijn slechts een paar stappen verwijderd van het strand. Elke villa heeft een open-air badkamer met regendouche, een terras en ligstoelen. In de villa’s vind je onder meer airco, een minibar, satelliet-tv en een kluis. Afhankelijk van welke villa je kiest, kun je het zo uitgebreid maken als je zelf wilt, bijvoorbeeld met een luxe ingericht megaterras, een schommel en badjassen. In de watervilla’s verblijf je vlak boven het water in een huisje op palen, met natuurlijk een schitterend uitzicht over de oceaan. We hebben verdere meerdere bars en restaurants, een wellness center, boetiekjes en sportmogelijkheden. Info: www.reethibeach.com

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

MALEDIVEN HANIFARU BAY

Manta’s hebben zes verschillende strategieën ontwikkeld om zich te voeden. Deze technieken tonen ze je allemaal in Hanifaru Bay.

DUIKEN.NL

12/2021

Tekst en foto’s: Vincent Kneefel

De meest acrobatische strategie van voeden is de somersault: de manta maakt meerdere keren een koprol achterover op dezelfde plek.

Hallucineren in Hanifaru Maar een paar plekken op aarde zijn zo bijzonder, dat ze van UNESCO de status ‘Biosfeer Wereld Erfgoed’ krijgen toegewezen. Naast Galapagos en Komodo, is het Baa Atoll op de Malediven er een van. Dit is mede te danken aan Hanifaru Bay, waar grote ‘filter feeders’ reguliere bezoekers zijn, de walvishaai en de rifmanta in het bijzonder. Manta’s komen hier in enorme aantallen samen zoals je dat nergens anders ter wereld ziet. 12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

MALEDIVEN HANIFARU BAY

l op mijn eerste dag is het raak. We krijgen een berichtje van de parkranger dat er meer dan 200 manta’s in de baai zijn. Met gepaste spoed begeven we ons naar Hanifaru Bay, op slechts 10 minuten varen. Zodra we aankomen in de baai, zien we overal vinnen uit het water steken. Manta’s! Wat een hoop! Snel glijd ik het water in. De juiste kant op zwemmen is niet moeilijk, overal zijn vinnen te zien. Na 50 meter bevind ik me in het oog van een mantatornado. Overal om mij heen zweven manta’s. Ik kan amper de bodem zien. Links, rechts, recht op me af… Zo heb ik dit nog nooit meegemaakt. En daar lig 16

DUIKEN.NL

12/2021

ik dan, rustig aan het wateroppervlak, ademend door mijn snorkel. In allerlei formaties zweven ze voorbij. Ik heb uiteraard mijn camera mee en het is lastig kiezen van welke manta of manta’s ik foto’s maak. Het zijn er zo veel! Maar dat is dus echt een luxeprobleem. Na drie uur is het dan toch echt tijd om het water te verlaten… En staat mijn SDkaartje van mijn camera bomvol met foto’s van de manta’s. Het snorkelen met deze prachtige, nieuwsgierige dieren in dergelijke grote aantallen is een ervaring die ongeëvenaard is. Om je tussen honderden manta’s te begeven, is oprecht een ervaring die met geen

pen te beschrijven is, laat staan dat de foto’s volledig recht doen aan deze unieke ervaring. GROTE FILTER FEEDERS Baa Atoll heeft de UNESCO-status ‘Biosfeer Wereld Erfgoed’ toegewezen gekregen, deels dankzij Hanifaru Bay. Hanifaru lijkt vanuit de lucht vrijwel identiek op de vele ronde riffen die de Malediven bezitten. Echter, het is net wat anders dan anders. In plaats van een cirkelvormig rif, is dit een langwerpige baai met een opening naar het westen. En dat is belangrijk, want in het moessonseizoen (mei-oktober) waait het

Hanifaru Bay is in plaats van een cirkelvormig rif, een langwerpige baai met een opening naar het westen. In het moessonseizoen hoopt plankton zich hier op in extreme concentraties. Onze schipper (rechts) kan ook zijn lol niet op met zoveel manta‘s.

met wel honderden tegelijk aanwezig in deze baai, die niet veel groter is dan een paar voetbalvelden.

vanuit het westen, waardoor de stroming pal in de baai staat. Hierdoor hoopt al het planktonrijke water zich nog verder op in extreem rijke concentraties, en kan het plankton in de baai geen kant op. Twee reuze ‘filter feeders’ die in plankton zijn gespecialiseerd, de manta en walvishaai, zijn dan ook reguliere bezoekers van Hanifaru. De manta’s in het bijzonder, vrijwel exclusief rifmanta’s (Mobula alfredi) die tussen de drie en vijf meter in spanwijdte zijn, komen hier in enorme aantallen samen zoals je dat nergens ter wereld ziet. In overeenstemming met de maancyclus zijn ze tijdens de periode rondom volle maan en nieuwe maan vaak

ZES TAFELMANIEREN Het water in Hanifaru Bay zit zo vol met plankton, dat je het kunt voelen aan je huid. Het prikt een klein beetje, maar dat neem ik graag voor lief. Het zicht is ondanks het plankton vaak tussen de 15-20 meter. De manta’s proberen in een zo kort mogelijke tijd zoveel plankton op te scheppen als ze kunnen. Per uur filteren ze wel duizenden liters water! Om zich te voeden, hebben de manta’s zes verschillende strategieën ontwikkeld. Deze technieken tonen ze je allemaal in Hanifaru Bay. De meest spectaculaire is cycloon voeden, waarbij ze in een groep van soms wel 50 manta’s in een cirkel rondzwemmen. Een andere strategie waarvan vooral jonge mannetjes gebruikmaken, is het piggyback voeden. Hierbij zwemt de kleinere manta boven een grotere soortgenoot, om zo mee te liften op de slipstream en het plankton dat omhoog wordt geduwd door de grotere manta, te verorberen. Een makkelijke maaltijd met weinig inspanning dus! Kettingvoeding waarbij de manta’s in een treintje zwemmen, is een andere strategie, waarbij soms wel 20 stuks achter elkaar langs je

Al op mijn eerste dag is het raak. We krijgen een berichtje van de parkranger dat er meer dan 200 manta’s in de baai zijn! heen zwemmen. De meest acrobatische strategie is die van somersault voeden, waarbij ze op dezelfde plek achter elkaar een koprol achterover maken, waar het heel rijk met plankton is. Als de manta’s niet in grote aantallen aanwezig zijn, is er nog steeds veel te beleven. Sommige exemplaren zijn ontzettend speels en komen je met regelmaat van dichtbij inspecteren. Af en toe zwemmen een of twee walvishaaien in de baai om zich ook te goed te doen aan het plankton, maar hier moet je wel enigszins geluk mee hebben omdat ze vaak maar kort blijven. 12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

MALEDIVEN HANIFARU BAY

Op de poetsstations zijn de manta‘s helemaal zen en lijkt de tijd stil te staan. Heel anders dan Hanifaru Bay.

DUIKEN.NL

12/2021

POETSSTATIONS Als de manta’s niet in Hanifaru zijn, maken ze vaak gebruik van de vele cleaning stations op de riffen in de atol. Op een van de ochtenden ga ik met Dhavarandoo Divers op stap, waar we een duik maken op een poetsstation in de buurt. Met de boot varen we naar de duikstek toe en eenmaal onder, worden we niet teleurgesteld. Vier manta’s cirkelen rond het poetsstation! We zoeken een plekje om rustig naar de manta’s te kijken, en om ook vooral niet in de weg te hangen. We willen de dieren immers niet storen tijdens hun spabehandeling! Het is een heel ander perspectief om ze duikend te zien in dieper water, in vergelijking met Hanifaru. Hier zijn de manta’s volledig zen en voelt het alsof de tijd bijna stilstaat. Ik duik nog op andere duikstekken, waar je naast manta’s ook grote scholen vissen, verschillende soorten rifhaaien, gigantische Napoleon-wrasse en ander bijzonder leven tegenkomt. Ook worden walvishaaien regelmatig gespot. Het duiken is prachtig en doet zich niet onder voor bestemmingen zoals Indonesië of de Rode Zee.

LIVEBOARD OF HOTEL? Hanifaru wordt aangedaan door de meeste liveaboards op de Malediven, die er vaak maar voor een paar dagen zijn. Zelf geef ik de voorkeur aan een verblijf op land boven een boot. Dhavandaroo is het dichtstbijzijnde bewoonde eiland, met een populatie van slechts 1.000 mensen. Het lijkt hier alsof de tijd heeft stilgestaan, er is amper verkeer en het leven van de

bewoners is grotendeels traditioneel. Wel heeft het eiland een vliegveld, waardoor je er vanaf Malé gemakkelijk en voordelig naartoe kunt vliegen. Het eiland is omgeven door prachtige droomstranden. Waar de Malediven vooral bekendstaan om dure en exclusieve resorts, is het ook mogelijk om in kleinschalige hotels te verblijven. Een ander voordeel is dat je gebruik kunt maken van lokale duikoperators.

5.000 UNIEKE RIFMANTA’S De Malediven zijn thuis voor bijna 5.000 uniek geïdentificeerde rifmanta‘s. Het Maldivian Manta Ray Project zet zich al sinds 2007 in voor de bescherming van manta’s, en hieruit is de Manta Trust ontstaan die nu wereldwijd vergelijkbare projecten onderhoudt. In 2009 kreeg Hanifaru Bay wereldwijd bekendheid, onder andere door een National Geographic documentaire, waardoor het opeens een druk bezochte locatie werd. Destijds was het nog toegestaan om te scubaduiken in de baai, wat met

honderden duikers de rust van de manta’s niet ten goede kwam. Gelukkig mag je er nu alleen nog snorkelen met een gids voor maximaal 45 minuten per groep, om zo de drukte zoveel mogelijk te spreiden. In 2011 is Baa Atoll verkozen tot UNESCO erfgoed, en voor elk bezoek aan Hanifaru betalen bezoekers een park fee van $ 20 om de rangers te ondersteunen. Dit is het dubbel en dwars waard, omdat je zo bijdraagt aan de instandhouding van deze unieke plek. Sinds 2014 zijn manta’s officieel beschermd op de Malediven.

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

MALEDIVEN HANIFARU BAY

De meeste liveaboards doen Hanifaru Bay aan, maar je kunt ook kiezen voor een verblijf op land.

MANTA-HOLIC Hanifaru bevindt zich aan de uiterste oostkant van het Baa Atoll, en op enkele honderden meters begint de drop-off van een kanaal dat meer dan vijf kilometer diep is en meer dan 50 kilometer breed. De zee is hier op de meeste dagen heel vlak, waardoor het bijna een groot meer lijkt. De diepe blauwe zee zit vol verrassingen. Ontmoetingen met dolfijnen en walvissen behoren tot de mogelijkheden. Ik had het geluk om een groep false killer whales te ontmoeten, waarover ik in mijn column deze maand meer schrijf. Hoe graag ik ook Hanifaru helemaal voor mezelf zou willen houden, kan ik niets anders doen dan het van harte aanbevelen aan iedereen die van duiken en de oceaan houdt. Het is een plek die je stoutste dromen zullen overtreffen en je voor de rest van je leven een manta-holic zal maken! 20

DUIKEN.NL

12/2021

INFO BESTE PERIODE Voor manta’s in Hanifaru Bay: augustus en september rond de maancycli. Duiken kan het hele jaar rond. ACCOMMODATIE Ik verbleef in het uitstekende Kiha Beach Hotel voor ongeveer 100 USD per nacht, zelden zulke attente en aardige hotelstaff meegemaakt. Maaltijden zijn ongeveer 25 USD voor drie gangen, inclusief nonalcoholische drankjes. Het hotel ligt pal aan het strand en vanuit mijn kamer had ik een prachtig uitzicht op Hanifaru, nog geen 500 meter van het hotel. DUIKCENTRUM Dharavandhoo Divers is een van de PADI-duikscholen op het eiland en

organiseert ochtenden middagduiken. Ook kunnen ze je meenemen naar Hanifaru. Het duikcentrum beschikt over een catamaran voor vier gasten waarmee ze de meest afgelegen plekken in het atol verkennen. Je kunt deze liveaboard boeken voor vijf dagen. www.dharavandhoodiving.com BEZOEK HANIFARU Kosten zijn doorgaans 65 USD voor 45 minuten inclusief de park fee. TIPS Voor fotograferen in Hanifaru Bay is het gebruik van flitsers verboden. Als je zeker wilt zijn dat je manta’s in grote aantallen ziet, boek dan je reis voor twee maancycli (minimaal 12 dagen).

SUUNTO PREMIUM PARTNER

ADVENTURE STARTS HERE. Ben je op zoek naar een nieuwe duikcomputer of heeft je duikcomputer onderhoud nodig? Dan ben je bij een Suunto Premium Partner aan het juiste adres. Zij hebben alle kennis en producten in huis om je goed en snel te helpen. Onze Suunto Premium Partners zijn: De Grevelingen - Scharendijke Mega Diving - Roosendaal Sub Lub - Rotterdam Lucas Duiksport - Nijverdal Dive Post - Valkenburg (ZH) Moby Dick - Rotterdam Pacific Diving - Reeuwijk Herman Lieven - ‘s Hertogenbosch Scuba Adventure Europe - Heel Duikpunt - Brugge Globe Marine - Brussel Scuba Service Store - Schoten Buddy Dive Watersports - Bonaire Blue Bay Mambo Boulevard - Curaçao

www.suunto.com

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

ITALIË ITALIAANSE WATERBRON

IJSKOUD GLASHELDER

DUIKEN.NL

12/2021

Tekst: Barbara Pölzer Foto’s: Wolfgang Pölzer

Ben je in Rome en wil je een bijzondere duik maken? Op nog geen 1,5 uur rijden ligt het fabuleuze Lago di Posta Fibreno. Een kristalheldere waterbron in een natuurreservaat, waar je een fascinerende duik kunt maken!

Als je vogelliefhebber bent, kun je hier je hart ophalen. Broedende meerkoeten, futen, eenden en ijsvogels kom je hier zeker tegen!

estien jaar geleden bezochten we voor het eerst Lago di Posta Fibreno. De waterbron was toen nog een geheime plek voor ambitieuze onderwaterfotografen. Maar wat waren we enthousiast! Destijds vonden we met veel moeite de enige accommodatie in het dunbevolkte, extreem landelijke gebied van Midden-Italië en zaten we elke avond als enige buitenlanders in de piepkleine dorpspizzeria, waar we verbaasd werden aangekeken. Intussen is het beeld veranderd. Voornamelijk de inwoners van Rome ontdekten het natuurgebied waar ze graag in het weekend naartoe gaan. Lago di Posta Fibreno is sinds 1983 beschermd, en is nu een bekende excursiebestemming. Gelukkig is er qua duiken nauwelijks iets veranderd. Als absolute uitzondering voor een staatsnatuurpark in Italië, is duiken nog steeds toegestaan en bovendien: gratis! Dus laten we in dit geval ons droogpak aantrekken. Want het bronwater heeft het hele jaar door een temperatuur van net onder de tien graden. Voor de

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

ITALIË ITALIAANSE WATERBRON

weinige duikers die het koude water willen trotseren, is er een klein houten platform gebouwd. Deze is enkel bedoeld om in en uit het water te gaan. Dat is ook logisch, want de steile oever is niet alleen extreem glad, maar zorgt ook heel snel tot vertroebeling door los sediment. GROOT KRUIS Zodra je onder water bent, bevind je je al in de 50 bij 50 meter grote waterbron, die als een enorme vulkanische krater voor ons ligt. In het midden is al van ver een groot kruis te zien. Het metalen kunstwerk werd hier in 1977 op ongeveer 14 meter - op het diepste punt van het meer van Posta Fibreno - neergezet. De bewoners van het dorpje met 1.000 inwoners, plaatsten het als symbool voor bescherming. Volgens een gekoesterde traditie wordt het kruis elk jaar in het eerste weekend van augustus door duikers uit het water gehesen met behulp van een drijvend ponton. Dan blijft het tot eind augustus aan de oppervlakte, om het vervolgens weer af te laten zinken als onderdeel van het lokale festival. Een nachtelijke processie, priesterwijding en spectaculair vuurwerk zijn daarbij de hoofdthema’s. We zweven rond in de bron en houden een minuut stilte bij het kruis. We genieten van het surrealistisch ogende landschap, gemaakt van wattenbolachtige slijmalgen. De sedimentrijke bodem oogt daardoor zacht en pluizig. Op sommige plaatsen is de bodem sneeuwwit, vrij van algen, en kleine zandkorrels dansen in talloze kleine bronnen die het meer van kristalhelder water voorzien. Op de helling naar het midden van het meer groeien metershoge struiken van waterplanten, waarvan sommige dreigen te stikken onder het dichte web van algen.

Deze Italiaanse waterbron in het hart van Italië grenst aan de uitlopers van Abruzzo. Het schilderachtige landschap is erg populair bij weekendtoeristen uit Rome. Geen wonder! Naast de idyllische natuur zijn er tal van culinaire hoogstandjes in de regio. Populaire fotospots zijn de rode molen bij de ingang van Posta Fibreno en het grote metalen kruis in de bron, die elk jaar in het eerste weekend van augustus wordt geborgen en ingewijd.

DUIKEN.NL

12/2021

Vandaag is roze… de hoofdkleur van de waterbron! Van de bodem losgelaten algentapijten zijn op sommige plaatsen bedekt met gloeiende roze bacteriën en drijven in het open water.

REIZEN

ITALIË ITALIAANSE WATERBRON

REISINFORMATIE REIS: Met de auto is het 1.700 km rijden. Of pak het vliegtuig naar Rome en trek eropuit met een huurauto. De afstand van Rome Airport naar Posta Fibreno is ongeveer 140 kilometer. DUIKEN: De waterbron Lago di Posta Fibreno en het omliggende land, werden in 1983 uitgeroepen tot natuurreservaat. Duiken en snorkelen is alleen toegestaan in de hoofdbron en te water gaan is alleen toegestaan via een houten platform op de oever. De rest van het meer is dik begroeid en heeft een gemiddelde diepte van minder dan twee meter. Het zicht is ook niet zo indrukwekkend als in de hoofdbron. Deze is aangegeven met een boei en is makkelijk te vinden als je in het dorp links langs het meertje rijdt. Het bronwater is het hele jaar door rond de tien graden. Een droogpak, of in ieder geval een goed neopreen wetsuit, wordt sterk aanbevolen. Het team van de duikbasis spreekt bijna alleen Italiaans. DUIKSHOP: De dichtstbijzijnde echte duikshop is in Rome. Er is echter een klein tankstation direct aan het meer, tegenover de duikingang, dat in de zomer meestal elk weekend geopend is. Informatie (alleen in het Italiaans) is verkrijgbaar bij de opzichter, Riccardo Russo, telefoon 0039 / (0) 339/362 79 14, e-mail: info@assoscuba.it BESTE REISTIJD: In Lago di Posta Fibreno kan je het hele jaar door duiken. Vermijd de koele, regenachtige wintermaanden en augustus, wanneer de belangrijkste attractie - het kruis - op het wateroppervlak drijft en ook heel Italië op vakantie is. De late lente en herfst zijn aan te bevelen, wanneer wandelen in de nabijgelegen Abruzzo op z’n mooist is. De bron bevriest niet in de winter. ACCOMMODATIE: Aangezien de Romanen het natuurgebied gebruiken als een populaire excursiebestemming, zijn er tal van accommodaties rond het meer, meestal kleine B&B’s en appartementen. De Agriturismo La Pesca in Broccostella is een geheime tip! Gelegen op een rustige locatie met onlangs gerenoveerde kamers, zwembad en uitstekend eten, meestal van eigen bodem. De eigenaresse Miriam spreekt perfect Engels. www.agriturismolapesca.it CULINAIRE TIPS: De Italiaanse keuken is sensationeel lekker in deze

streek en over het algemeen goedkoper dan bij ons. Twee aanraders in Posta Fibreno zijn het Ristorante Capriccio, waar een liter rode wijn uit de streek slechts vijf euro kost, en de Ristorante Lecce Pizzeria, met een prachtige tuin en bootverhuur op een piepklein schiereiland direct naast de duikplek. . OVERIGE ACTIVITEITEN: Naast wandelen mountainbiketochten in de naburige Abruzzo en het verkennen van de pittoreske en ongerepte dorpjes in de omgeving, is een uitstapje naar Rome een aanrader. Het is maar 1,5 uur rijden! Tegelijkertijd zijn ook de mooie Pastena-grotten makkelijk te bereiken. Daal af naar bijna een kilometer diepte, waar de druipsteengrot zeker indruk zal maken. www.grottepastenacollepardo.it

DUIKEN.NL

12/2021

BUITENAARDS De rand van de bron mondt uit in een amper twee meter diep bassin, dat bijna volledig is bedekt met een dik algentapijt. Tussen de lichtgroene laag die voor verkeerde vinslagen niet vergevingsgezind is, verschijnen steeds weer flarden neonroze bacteriën en geven het landschap een bijna buitenaardse sfeer. Met een beetje geluk kun je een glimp opvangen van een van de schuwere soorten forel of een van hun veel algemenere verwanten, de bruine forel, die in het meer wordt gekweekt voor de lokale restaurants. Naast minuscule voorjaarsslakken en stekelbaarzen, die je tijdens een nachtduik het meeste ziet, is de onderwaterfauna beperkt. Maar het unieke landschap van deze waterbron maakt dat meer dan goed. Ook boven water heeft het Lago di Posta Fibreno, dat vanuit de lucht meer doet denken aan een brede S-vormige rivier, veel te bieden: houten loopbruggen van bijna een kilometer lang met uitkijkplatforms, leiden door het riet over het oevergebied. Geniet van de vele vogelsoorten, van ijsvogel tot fuut, meerkoet en verschillende soorten eenden. Een heerlijke wandeling. Per waterfiets of kano is het ook heel leuk om de omgeving te verkennen. Je kunt zo andere ondiepe, kleine bronnen ontdekken. Helaas mag je daar niet zwemmen, snorkelen of duiken. ONZE CONCLUSIE? Fascinerend! Duiken in een waterbron met een magisch onderwaterlandschap en geweldig zicht. Maar ook natuurliefhebbers en vrienden van de traditionele Italiaanse keuken zijn hier op de juiste plek. Zeker als je in de buurt van Rome bent of op weg bent naar Zuid-Italië.

ITALIË Toscane

Marche Umbrië Lazio

Abruzzo Rome

Lago di Posta Fibreno

REIZEN

NORTH CAROLINA HAAIENHOTSPOT

North Carolina Tijd voor haaien!

Bij de oostkust van de Verenigde Staten denk je waarschijnlijk niet meteen aan exotische duiken in tropisch warm water. Niks is minder waar! Ruud Stelten duikt in heerlijk warm water op een wrak uit de Tweede Wereldoorlog. En dat is niet alles: daar leeft een enorme baitball én stikt het van de haaien!

DUIKEN.NL

12/2021

Tekst en foto’s: Ruud Stelten

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

NORTH CAROLINA HAAIENHOTSPOT

In North Carolina heb ik een paar dagen duiken gepland staan. Ondanks dat we hier redelijk ver van de Cariben af zitten, is het water door de Golfstroom vanuit het zuiden een aangename 26 graden en mooi helder. Duiken in North Carolina staat bekend om grote wrakken vol met leven. Een aantal zijn opzettelijk afgezonken om als kunstmatige riffen te dienen, maar er liggen ook talloze schepen uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder drie Duitse onderzeeërs. De meeste wrakken liggen redelijk ver uit de kust en het is dan ook minimaal twee uur varen voordat je ter plaatse bent. Vandaag staat het wrak van de Caribsea op het programma. Dit 63 meter lange vrachtschip was onderweg van Cuba naar Virginia, toen het in 1942 door een Duitse onderzeeër werd getorpedeerd. Het schip zonk relatief intact, maar door

De zandtijgerhaaien zijn heel nieuwsgierig, ze naderen dan ook met enige regelmaat de dome van mijn camera tot enkele centimeters.

DUIKEN.NL

12/2021

TOPSPOTS NORTH CAROLINA U352 Zonder twijfel een van de grootste trekpleisters van de Outer Banks. De U352 is een Duitse U-boot uit de Tweede Wereldoorlog. Ze helt 45 graden naar bakboord en is 66 meter lang. De tijd heeft de buitenste romp behoorlijk aangetast, maar verder verkeert de sub in een goede staat. De commandotoren is nog geheel intact en is ook direct het hoogste punt van dit wrak, deze start op 27 meter. Diepte: 30 meter

kun je 15-20 exemplaren tegenkomen. Dankzij de gunstige ligging in het heldere water van de Golfstroom, 36 mijl uit de kust, is 30 meter zicht niet ongewoon. Je kunt het wrak penetreren als je daarvoor de juiste brevettering hebt. Diepte: 36 meter

USS Schurz Een klassieke wrakduik op een Duits kanonneerschip uit de Eerste Wereldoorlog. Het 77 meter lange schip is zeer mooi begroeid met onder andere kleurrijke gorgonen. Je vindt een rijk W.E. Hutton (aka Papoose) Het wrak van de Papoose is in werkelijkheid zeeleven en af en toe zwemt een haai langs. Bekijk de ketels, imposante boeg, de W.E. Hutton. De 132 meter lange kanonnen, anker en roer. Als je een scherp tanker ligt ondersteboven en je vindt een oog hebt, kun je nog munitie of patronen overvloed aan zeeleven. Zandtijgerhaaien zien liggen. Diepte: 30 meter hangen hier graag rond. Als je geluk hebt,

Soms is de muur van vis zo dik, dat je de drie meter lange haaien pas op het laatste moment ziet. de jaren heen is het steeds verder uit elkaar gevallen. Het is dan ook niet de meest spectaculaire wrakduik die je ooit zal maken. Maar ik heb mooie verhalen gehoord. Het hoogtepunt van de Caribsea is ook niet het wrak zelf; op de stek bevindt zich een enorme bait ball, die tientallen zandtijgerhaaien en andere roofdieren aantrekt. Dat wil ik zien! ENORME BAIT BALL Met de kleine charterboot van Atlantis Charters en een select groepje van zeven duikers, varen we uit. We vertrekken nog voor zonsopkomst met de boot uit Morehead City. Het weer zit mee: er is weinig wind en de Atlantische Oceaan is zo vlak als maar kan. Na 2,5 uur varen komen we aan bij het wrak en wordt de boot eraan vastgemaakt. Ook zet de schipper samen met de duikgids een zogenaamde ‘Carolina Rig’ op. Dit is een systeem van lijnen dat het makkelijk maakt om op open zee te water te gaan

en af te dalen, zelfs met sterke stroming. Veiligheid staat voorop bij deze charter. We zijn zo’n 20 kilometer uit de kust, dus het is van groot belang om niet af te drijven. Als je om welke reden dan ook niet op het wrak terechtkomt of deze niet snel vindt, is het verstandig om de duik meteen af te breken en met een grote SMB op te stijgen. Eenmaal in het water blijkt de stroming mee te vallen. We dalen af tussen een twintigtal enorme barracuda’s. Het wrak ligt op zo’n 30 meter diepte en al snel zien we de contouren verschijnen. Dit is echter van korte duur, want de bait ball schiet langs en voor ik het weet, zit ik midden in deze enorme school vis. Eenmaal op de bodem aangekomen, kijk ik naar boven en zie een stuk of 30 haaien halverwege de waterkolom hangen. Ik stijg een stukje op door de bait ball en zit meteen midden in de actie. De haaien schieten door de school heen, de ene na de andere. Ze worden vergezeld door barracuda’s, jacks en makrelen. Soms is de muur van vis zo dik, dat je de drie meter lange haaien pas op het laatste moment ziet. Alhoewel ze er angstwekkend uitzien met hun open bek en uitstekende tanden, zijn zandtijgerhaaien allesbehalve gevaarlijk. Ze zijn echter niet bang voor duikers en erg nieuwsgierig, dus ze naderen met enige regelmaat de dome van mijn camera tot enkele centimeters. Af en toe schiet er zelfs

eentje van achteren langs me heen. Ik blijf twee duiken lang mid-water hangen, het schouwspel is zo spectaculair dat ik het wrak bijna vergeet. Moe maar voldaan keren we rond het middaguur weer terug naar de kust. Ik kan niet wachten wat de volgende dagen gaan brengen. Helaas werkte het weer niet echt mee en kunnen we uiteindelijk maar een dag duiken. In het gebied liggen zoveel mooie wrakken, dat ik zeker nog een keer terug kom; misschien dat ik de afleiding van de haaien dan kan weerstaan!

INFO REIS Vanuit Amsterdam vlieg je met Delta in 12,5 uur naar Charlotte Douglas in North Carolina. Je maakt een tussenstop in New York. DUIKEN Langs de kust van North Carolina zijn meerdere duikcentra, die eropuit gaan met groepen van 24 duikers. Voor een meer persoonlijke ervaring met een klein groepje en meer vrijheid tijdens de duiken, kun je het beste met een charterboot mee, te boeken via Mike en Nikki van www.nccoastallife.com

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

GRIEKENLAND CYCLADEN

CYCLA FOTO: MARTIN SCHMUTZER

ROADTRIP VAN DUITSLAND NAAR GRIEKS ARCHIPEL

DUIKEN.NL

12/2021

Tekst: Tom Busch Foto’s: Tom Busch en Martin Schmutzer

DEN Door de Alpen naar de Adriatische Zee en verder over de Egeïsche Zee naar het hart van de Griekse Cycladen. Een reis richting het zuiden, naar enkele van de mooiste duikplekken van de Middellandse Zee.

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

GRIEKENLAND CYCLADEN

De Sahara-hittegolf treft Europa hard: 44,5 graden in Zuid-Italië, 38 graden verzengende hitte in Griekenland en zelfs in Noord-Duitsland hoge temperaturen. Als de eerste hittegolven van de zomer het land bereiken, zijn we onderweg met de auto vol duikuitrusting, de A7 volgend op weg naar het zuiden. Op de eerste dag doorkruisen we Duitsland van noord naar zuid - een volle twaalf uur naar de rand van de Alpen. De airconditioning houdt het gelukkig vol. Op de tweede dag beklimmen we de Alpen, bergopwaarts de Tiroler Alpen in, bocht voor bocht de bergachtige Fernpass beklimmend. De bijna 3.000 meter hoge Zugspitze ligt al achter ons. Daar is de Brennerpas! De A13, een van de eerste bergsnelwegen ter wereld, loopt over de Alpenhoofdkam. Als je vanuit München, Neurenberg, Augsburg en Innsbruck naar het zuiden wilt, moet je hier doorheen. Op de rechterrijstrook falen vrachtwagens op de beklimming. Aan de andere kant van de vallei richting Bolzano neemt de hoogte af - en de hitte neemt toe. De airconditioning geeft het op tussen Trento en Verona. Alleen nog maar hete lucht, het is 37 graden buiten. Het nabijgelegen Gardameer lonkt maar de veerboot in Ancona wacht niet. Na een rit van acht uur via Mantua, Modena, Bologna en Rimini bereiken we

Zugspitze

goederen en miljoenen reizigers per jaar. Daar komt de veerboot al aan! De Superfast XI nadert. Als een gigantische rode muur glijdt het schip langs de vuurtoren van Ancona. Na een vijftien uur durende diagonale oversteek van de Adriatische Zee, schuift de tien dek hoge en 200 meter lange veerboot de haven binnen. De kapitein stuurt de laatste centimeters van de aanmeermanoeuvre vanaf de overhangende vleugel van de brug met behulp van een joystick. Dan gaan de oprijplaten van de autodekken open: de eerste gigantische vrachtwagens rollen overboord. De veerboot kan 650 vrachtwagens en 1.821 passagiers transporteren. Na twee uur lossen begint het laden en de bemanning dirigeert de auto‘s en vrachtwagens die naar Griekenland gaan, in de garages waar ze voor de oversteek worden vastgezet. Onze A6 met duikbagage staat geparkeerd op een van de dekken, op de centimeter nauwkeurig ingeparkeerd tussen Duitse auto’s. Op naar de hutten en welterusten: de veerboot brengt ons de komende vijftien uur naar de andere kant van de Adriatische Zee.

Fernsteinsee

Brennerpas

eindelijk de volgende etappebestemming: Ancona aan de Adriatische Zee! DE GROTE OVERSTEEK Ancona is al sinds de oudheid een van de belangrijkste zeesteden aan de Middellandse Zee. Het ligt in het midden van Italië aan de kust en hier komen grote routes samen, van Scandinavië en Noord-Europa via West- en Centraal-Europa tot Italië en Griekenland. Sinds Superfast Ferries de zeeroute over de Adriatische Zee kon verkorten van 36 naar 15 uur met hun RoPax hogesnelheidsveerboten, is de Ancona-Patrasroute een van Europa’s belangrijkste verbindingen voor

DUIKEN.NL

12/2021

EINDPUNT Na een rustige nacht komt het schip in de vroege ochtend aan in de haven van Igoumenitsa. De reis gaat op de derde dag verder via Patras naar Piraeus. Links de Golf van Korinthe, rechts de Saronische Golf. De zee - diepblauw en binnen handbereik - strekt zich uit langs de kust van Attica tot aan Cap Sounio. De haven van Piraeus is erg druk. De grootste zeehaven van het land, herhaaldelijk de grootste passagiershaven van Europa

Door het noordelijke deel van Naxos, het grootste eiland van de Cycladen, loopt een prachtige schilderachtige weg langs de berghellingen. We rijden langs de marmergroeven van Kinidaros en de enorme Kouroi-beelden van Apollonas en Flerio. In vergelijking met Paros is de traditionele visserij hier nog steeds stevig verankerd in het dagelijks leven (onder).

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

DUIKEN.NL

GRIEKENLAND CYCLADEN

12/2021

FOTO‘S: TOM BUSCH (5), MARTIN SCHMUTZER (6)

Het kleurrijke plaatje van de Cycladen: Geniet van de stranden Golden Beach in Paros en de brede zandstranden in het zuiden van Naxos. Overal zie je katten, zoals in Parikia in de schoenenwinkel van Maria Ragkousi, die ook keer op keer weeskindjes grootbrengt. De heldere witte architectuur doet bijna pijn aan de ogen in Naoussa en Antiparos. Onder water valt zoveel te zien: kleurrijke riffen en grotten, een verzonken net, poon, octopussen en een fotogeniek spiegeleikwal.

12/2021

DUIKEN.NL

GRIEKENLAND CYCLADEN

Het kleine eiland Antiparos biedt prachtige snorkelgebieden en een aantal goede duikplekken. Het pittoreske Kafenion in het bergdorp Lefkes is niet alleen een populair fotomoment op Paros, maar ook een goede plek om even te stoppen voor een pauze (rechts).

genoemd, is de belangrijkste verbinding tussen het vasteland en de Egeïsche, Ionische en Libische zeeën. Hier voel je al de stormloop van de zomergasten op de eilanden. Bij Gate E7 reinigen de havenarbeiders de enorme zijkant van het schip meter voor meter van zeezout voordat de Blue Star Naxos weer vertrekt. Om 17.30 uur vaart hij naar de Cycladen; naar Syros, Paros, Naxos, Iraklia, Schinoussa, Koufonissi en Amorgos. De schepen van de Blue Star-vloot zijn de enige die het hele jaar door de Cycladen, de Noord-Egeïsche Zee en de Dodekanesos met elkaar verbinden en zelfs in de winter passagiers en goederen naar de bewoonde eilanden brengen. Met het laatste stuk van de totaal 3.173 kilometer lange tocht komen we rond middernacht aan in Paros. STALAGMIETEN De volgende dag laden we de duikbagage snel uit en ‘s middags zijn we al bij het duikcentrum. In de zuidelijkste hoek van Golden Beach ligt het Paros Divers duikcentrum op minder dan acht meter van het strand. Pavlos Besis maakt zijn boot klaar voor vertrek. Apparatuur en flessen staan al in de Kima, wat in het Grieks golf betekent. De rubberboot heeft power! Voor het begin van de duiktocht gaan we naar het eiland Drionisi, dat tegenover Golden Beach ligt. Nauwelijks verankerd, gaan we met een achterwaartse rol in het water. Eindelijk! We duiken tot veertien meter en zweven over rotsformaties die een canyon vormen. Je kunt er doorheen dwalen en hetzelfde doen als de kleine brasem die voor ons uit zwemt. Pure ontspanning. Op weg naar boven zit op vijf meter diepte een octopus in de felle zonnestralen op de bodem, omringd door vele zee-egels. Terug op Golden Beach bespreken we de volgende duikdag die ons naar de zuidkust zal brengen. We beginnen vroeg in de ochtend en rijden naar de zuidpunt van Paros. Antiparos, het kleinere zustereiland, komt in zicht. Ervoor liggen drie eilandjes van de Egeïsche Zee, Panderonisi, Tigani en Glaropoúnta. Pavlos brengt de Kima dicht bij Panderonisi en we gaan te water. We duiken meteen langs een steile wand. De grot heeft drie ingangen op verschillende dieptes, een tunnel, een opening en de hoofdingang. We nemen de extra brede ingang op twaalf meter. Het licht valt in een enorme grot, ongeveer 40 meter lang. De muren zijn bezaaid

DUIKEN.NL

12/2021

met anemonen en felgele sponzen - als kleine bloemen, duizenden en duizenden gele bloemen. Stalagmieten rijzen op en hun tegenhangers groeien vanaf het plafond naar beneden. Ongelooflijk mooi! Ponderonisi is zeker een van de mooiste duikplekken in Griekenland. Vlakbij is Amphitriti, een echte grot, zoals Pavlos terug in de boot benadrukt: «Het verschil met de Panderonisi-grot is dat er in de Amphitriti-grot geen licht valt. Het is 50 meter diep, vol met stalactieten en stalagmieten en met bijzondere schoonheid,» zegt hij. «Je moet een grotduikbrevet hebben om daar te kunnen duiken.» Als veiligheidsmaatregel heeft hij een circuit met lijnen en oriëntatiepijlen aangelegd. Pavlos heeft het zuivere witte zand uit de grot in Athene laten onderzoeken. De wetenschappers ontdekten dat Amphitriti 12.000 jaar geleden droog was, wat betekent dat de regio niet bedekt was met water. Met een draai om het eilandje Tourna, ook een goede duikplek, varen we terug naar de kust van Paros. DRIE WRAKKEN De oevers strekken zich uit tot de olijfgaarden en graanvelden. Paros, gelegen in het hart van de Cycladen, strekt zich uit aan de voet van de Profitis Ilias. In de hoofdstad Parikia karaktiseren witte steegjes met bogen met bougainville de charmante oude stad. Hier staat een van de mooiste kerken van Griekenland.

FOTO‘S: MARTIN SCHMUTZER (5), TOM BUSCH (2), SHUTTERSTOCK (1)

REIZEN

De marmeren haven van Naoussa en de granieten rotsen van Kolimbithres, zijn ook overal bekend. Voor Tripiti stoppen we bij de karstgrot. Deze is lang geleden ingestort en hier gaan we een ondiepe duik maken. Het water is heerlijk helder en het ruige rotslandschap creëert optimale omstandigheden voor octopussen en murenen. Paros Divers heeft 17 duiklocaties, waaronder drie wrakken. Een daarvan is een Bristol Beaufighter die 33 meter diep ligt in de richting van Naxos. Om daar te kunnen duiken, zou de wind flink moeten afnemen. De volgende dag steken we over naar het gelijknamige eiland met de Blue Star Naxos. Op het bovendek schittert de opvallende blauwe ster op een gele achtergrond. De moderne veerboot biedt plaats aan meer dan 200 auto’s en 1.500 passagiers. Of het nu Naxos, Delos, Patmos of Galaxay is - er zijn acht grote Blue Star-veerboten in gebruik in Griekse wateren, die varen naar onder andere Samos, Kos en Rhodos. Naxos begroet zijn bezoekers met een enorme tempelpoort. De portara, bestaande uit twee marmeren liggers met een gewicht van enkele tonnen en een kolossale latei, werd gebouwd in de 6e eeuw voor Christus. Bedoeld als poort voor de tempel van Apollo. Het grootste eiland van de Cycladen staat bekend om zijn marmeren bergen, om zijn kouros - jeugdige figuren uitgehouwen in de rots en om de heerlijk brede stranden aan de westkant. Daarvoor ligt het wrak van de Marianna. De rubberboot stopt bij het Amarides Reef. Het zicht onder water is uitstekend: het 90 meter lange wrak van de Marianna strekt zich onder ons uit op een diepte van 25 meter. De zonnestralen verlichten de goed bewaarde balustrades. Koralen en sponzen bedekken het frame. Scholen juffers omringen de enorme romp. Het vrachtschip, in de zomer van 1981 in Piraeus volledig geladen met erts, metaal en graan, wilde verder de Perzische Golf in, maar de rotsen aan de wateroppervlakte stonden in de weg. Tegenwoordig is de Marianna de thuisbasis van brasem, tandbaarzen, murenen en mosselen. Wij gaan nog even boven water genieten van de Cycladen, het was de reis in ieder geval dubbel en dwars waard!

Paros en Antiparos tijdens zonsondergang, daarnaast de kustplaats Naoussa met zijn marmeren haven. De Marianna ligt in de zeestraat tussen Paros en Naxos: het 90 meter lange vrachtschip is al 40 jaar een droomduikplek. Vaak kun je in de kustgebieden van de zeestraat schildpadden en soms een zeeslak tegenkomen.

12/2021

DUIKEN.NL

REIZEN

GRIEKENLAND CYCLADEN

TOPSPOT BLUE FIN DIVERS NAXOS «Wrakken, riffen, grotten en steile wanden: alles is binnen handbereik!» Onze topspot: Blue Fin Divers ligt ideaal gelegen vlak bij het strand van Agios Prokopios op het eiland Naxos. Het 5-sterren PADI-duikcentrum is een prima uitvalsbasis voor zowel beginnende als ervaren duikers. Wanneer is Blue Fin Divers gestart? Blue Fin Divers is in 2006, na de opheffing van het duikverbod, opgericht. Daarvoor waren er geen duikcentra op Naxos. Het was een uitdaging voor ons om nieuwe duikplekken te ontdekken. Met informatie van lokale vissers, vele onderzoeken en verkenningsduiken, hebben we nu veertien verschillende duiklocaties met onder andere wrakken, riffen, grotten en steile wanden. Jullie maken veel bootduiken? We hebben maar liefst drie boten in de haven liggen waarmee we eropuit gaan. Een glasvezelboot van negen meter lang en twee zodiacs. We duiken meestal drie keer per dag en als we de nachtduik meetellen, zelfs vier. Hebben jullie een huisrif? De meeste van onze opleidingsduiken vinden plaats op ons huisrif dat vlak voor onze duikbasis ligt en tot zeven meter diepte gaat. Je vindt een grote verscheidenheid aan vissen en vaak kom je ook schildpadden tegen.

Hoe zit het met de faciliteiten? In ons duikcentrum verkopen wij complete duikuitrustingen, verhuren kluisjes om je duikmateriaal op te bergen en na de duiken kun je bij ons douchen. Familie of vrienden die niet duiken, kunnen bij ons relaxen op de ligbedden met parasols op het strand. In ons restaurantbar serveren we drankjes, koffie, ontbijt en lunch. Wat is de populairste duiklocatie? Dat is het wrak van vrachtschip Marianna. Het schip liep in 1981 op een rif. Het is slechts vijf minuten afstand met de boot van onze basis. Het is een geweldige duikstek omdat het op een mooie diepte ligt, nog in goede staat is en het biedt een thuis aan veel vissen. Bieden jullie ook verblijf aan? Dat niet, maar aangezien we al meer dan vijftien jaar in het gebied actief zijn, helpen we graag met het zoeken naar een goede accommodatie. Info: www.bluefindivers.gr

REISINFORMATIE GRIEKENLAND

Veerboten Als onderdeel van de Attica Group doet Blue Star Ferries 71 havens in vier landen aan. De veerbootvloot opereert met elf moderne grote veerboten, waarvan acht op nationale routes. Het is de enige rederij die het hele jaar door de Griekse eilanden met het vasteland verbindt, ook in het laagseizoen en in de winter. www.bluestarferries.com DUIKCENTRA Paros Divers Twee keer per dag duiktrips met maximaal zes duikers met twee instructeurs. IANTD-, PADIen Tecdiving-cursussen (Advanced Nitrox IANTD), Global Underwater Explorer standaardgassen. Doel voor

DUIKEN.NL

12/2021

2022: Rebreatherduikcentrum. Info: parosdivers.com Blue Island Divers Antiparos Duiktrips naar wrakken, onder andere de Ferry Express Samina, Tourna Island, riffen en grotten met Blue Hole, Barracuda Point, Stingray Point, Cathedral. Info: blueisland-divers.gr Nima Dive Center Het PADIduikcentrum ligt direct naast Agia Anna Beach. Duiktrips naar Black Rock, Beaufighter, Calypso, Graviera, Marianna, Panagia, Trapezaki, Virgin en White Island. Info: naxosdivingcenter.gr Blue Fin Divers Naxos PADI 5 * duikcentrum op het strand van Agios Prokopios, met duiktrips naar het wrak Marianna, Graviera Reef, Aradowatervliegtuig, Beaufighter en Black Rock Reef. Info: bluefindivers.gr

FOTOS: TOM BUSCH (3), MARTIN SCHMUTZER (3)

De oversteek naar Griekenland begint in Ancona. Bekijk alle verbindingen op: superfast.com, attica-group.com/el

SUUNTO EON CORE Een compacte duikcomputer met het gloednieuwe Suunto Fused™ RGBM2 algoritme dat het mogelijk maakt om langer de ondewaterwereld te ontdekken. Het grote, gemakkelijk afleesbaar kleurenscherm, de aanpasbare functies en de draadloze connectiviteit met de Suunto Tank Pod en je smartphone maken het apparaat een perfecte buddy voor zowel de beginnende als de actieve duiker. EXPLORE MORE

OM DE HOEK

ZEELAND DOOR DE ZOEKER

HOLLANDSE GALERIJ DER GROTEN

Waar Janny Bosman de afgelopen maanden heeft gedoken? Wij kijken denkbeeldig mee via de zoeker op het onderwaterhuis wat er zoal in beeld kwam. Met soms herkenbare beelden, maar er zitten ook zeker juweeltjes tussen. Alles oké? . . . duiken maar. Deze maand deel 2.

Tekst en foto’s: Janny Bosman

DE BESTE DUIKSTEK VOOR ZEEPAARDJES

o tussen mei en november is het de laatste jaren algemeen bekend onder de duikers in de Oosterschelde. Er zijn zeepaardjes! Voordat ik met duiken begon, had ik geen benul van hun bestaan hier in Nederland. Zeepaardjes, die zie je enkel in het buitenland. Die komen niet voor in ons kikkerlandje. Maar nu ben ik er maar wat blij mee dat ze wel degelijk aanwezig zijn. En hoe! Elk jaar zie ik meerdere kortsnuitzeepaardjes (Hippocampus hippocampus), de soort die in de Oosterschelde rondzwemt. Ze verblijven buiten de wieren in de oeverzone ook graag op de sepiastokjes en de touwen van

de mosselhangculturen. Maakt het dan nog uit welke duikstek, even los van de getijden-invloed, die je het beste kunt bezoeken? Het antwoord is NEE. Noem de duikstekken maar op, de kortsnuitzeepaardjes zitten er. Dat neemt niet weg dat het zoeken naar ze vaak een uitdaging is. De onderlinge uitwisseling van informatie tussen duikers helpt natuurlijk en wat te denken van alle beelden die op Facebook voorbijkomen? Dat prikkelt de duikers enorm. Eenmaal gevonden, dan waan je je voor even in tropische oorden. Ik word altijd overspoeld met een heel blij gevoel. Een van mijn mooiste duiken was bij Sint-Annaland.

Het is najaar en we komen spontaan een zeepaardje tegen. Zo’n onverwachte ontmoeting, zonder aangeboden routeplanner, is toch wel het allerleukste! Het is een prachtig gezicht om dit zeepaardje tussen de aanwezige sponzen te zien. Een geluksmoment, want opvallen doen ze nauwelijks in de druk aanwezige begroeiing. En hij zit daar prima: genoeg voedsel en lekker gecamoufleerd. Dat wij helemaal enthousiast het water uitkomen, zal geen verrassing zijn. Het zijn voor veel duikers de lievelingen van het Zeeuwse water. Ongelooflijk, wat kunnen de zeepaardjes zich schuilhouden. En eigenlijk is dat wel zo goed!

12/2021

DUIKEN.NL

OM DE HOEK

ZEELAND DOOR DE ZOEKER

DOL OP DAHLIA’S

ijk, dat noem ik nog eens een geweldig foto-onderwerp! Ik kan alle tijd nemen om deze anemoonsoort te fotograferen: de zeedahlia (Urticina felina). De kleurvariaties zijn groot, waardoor de foto’s vaak aantrekkelijk overkomen. De ene keer fotografeer ik mét de snoot op de flitser om accent te leggen, dan weer zónder om de sfeer te laten proeven in het totaalplaatje. Zeedahlia’s... wij maken er regelmatig een hele duik voor en bij de Nieuwe Kerkweg zwemmen we zelfs onze ‘dahlia-route’. Tijdens duiken bij de Blokkendam is het ook een hoogtepunt en omdat er meerdere staan, is het lastig om ‘de mooiste van deze duik’ te bepalen. Verderop staan nog meer en die zijn ook prachtig! Geen keuzestress, maar zeker een luxe. Zeedahlia’s hebben voor duikers een grote aantrekkingskracht, dat geldt zeker ook voor mij. Wanneer ik een zeedahlia vind of er eentje op een vaste stek weet te vinden, blijf ik op zeker even fotograferen. Met hun zuil hechten zij zich aan de harde substraat, een rots of de dijkversterking, en kunnen daar jaren blijven. Wanneer de leefomstandigheden verslechteren, kunnen ze loskomen van hun plekje en zich elders weer vasthechten. Enkele zeedahlia’s op de Nieuwe Kerkweg volg ik al meer dan tien jaar!

DUIKEN.NL

12/2021

ONDERGEWAARDEERD

een interesse. Dat dacht ik altijd, als ik de grote zeenaald (Syngnathus acus) spotte. Ach, weer een zeenaald. En zo rond september zien we ze in grote aantallen vergeleken met de rest van het jaar. Maar vandaag focus ik mij hier bij Sint-Annaland op een exemplaar dat voor een deel boven paarse kokerwormen uitreikt en daardoor vrijkomt van de drukke achtergrond. Als ik dan de beelden terugkijk op mijn display, begrijp ik eerlijk gezegd niet dat ik er tot nu toe zo weinig aandacht aan heb besteed. Ik beloof beterschap. Het onderscheid tussen de ‘kleine zeenaald’ en de ‘grote zeenaald’ blijkt ook een puntje. De lengte van de snuit in verhouding met de gehele kop maakt het verschil. Verdiep je er maar eens in en kom niet aan met de opmerking «Ik vond ze klein óf hij was best groot». Succes!

N VICE N R E S KE WIJ E MERELIER ALL N AT

UW EXPERT IN ONDERWATERFOTO & -VIDEOGRAFIE

IGE

IN E

ONDERHOUD HERSTELLING

MAATWERK

VERKOOP

WWW.MES-BVBA.BE 12/2021

DUIKEN.NL

FOTOSCHOOL

COLUMN MACRO

DE WOW-FACTOR

Zo maak je mooie macro‘s Naast het eerder besproken visportret en de groothoekfotografie, bespreek ik deze maand de macrofotografie. Dit is een van de meest toegepaste vormen van fotografie binnen de onderwaterfotografie.

et verkrijgen van een goede macrofoto is namelijk iets gemakkelijker dan het maken van een visportret, waarbij je afhankelijk bent van de medewerking van de vis. Of een indrukwekkende groothoekfoto, waarbij je graag helder water en een zonnetje wilt om die wow-factorfoto te krijgen. Veel onderwaterfotografen zullen er zeker in Nederland voor kiezen om een macrofoto te maken, er is namelijk veel klein leven en dus ook veel onderwerpen. Eigenlijk kan je altijd een goede macrofoto maken, zelfs als je extreem slecht zicht onder water hebt en je hoeft ook niet zoveel na te denken over de planning. De kans om dus met een mooie foto boven te komen, is bij macrofotografie dan ook een behoorlijk stuk groter. Maar omdat iedereen met een goede macrofoto boven kan komen, is de kans op een wow-factorfoto wel een stuk lastiger. Natuurlijk kan een foto van een garnaal of mossel prachtig zijn en kan deze zelfs in de prijzen vallen bij een wedstrijd. Maar mijn doel is een wow-factorfoto en dat is voor mij een foto die mensen onthouden, die inspireert om zelf aan de slag te gaan of die mensen ergens laten zien als voorbeeldfoto wat ze graag zelf zouden willen maken. Uiteraard zijn er standaard regels waaraan elke macrofoto

DUIKEN.NL

12/2021

‘moet‘ voldoen. Ik zet het woordje ‘moet’ speciaal tussen aanhalingstekens, omdat er in principe helemaal niks moet! Maar wanneer je een aantal basisregels aanhoudt, zal je zien dat je foto’s al direct interessanter worden om naar te kijken. Ik zal een aantal van deze regels bespreken en uitleggen waarom het voor onderwaterfotografie belangrijk is. DIAFRAGMA BEGRIJPEN Eén van de eerste regels en veruit het belangrijkste binnen macrofotografie, is het begrijpen van het diafragma. Naast

de grote van de lensopening, zorgt het diafragma ook voor de scherptediepte in de foto. In veel macrofoto’s zie je vaak dat de voorgrond onscherp is, dan een deel scherp en de achtergrond weer onscherp. De grootte van het deel wat scherp is, noemen we scherptediepte. Hoe kleiner de lensopening, dus hoe hoger het f-getal, hoe groter de scherptediepte. En dus hoe meer er van je kleine onderwerp scherp op de foto zal staan! Zeker bij onderwaterfotografie waarbij je je camera niet op een statief kan zetten en je onderwerp vaak beweegt door het water,

Tekst en foto’s: Raymond Wennekes

Een goede compositie is camera-onafhankelijk. Dus ook met een supersimpel cameraatje kan je hiermee aan de slag. creëren van een zwarte achtergrond. Wanneer je een camera hebt met verstelbare instellingen, kan je door een gesloten diafragma, korte sluitertijd en lage ISO zorgen voor zo’n zwarte achtergrond. Of wanneer je een camera hebt die dat niet kan, kan je juist een lamp of flitser combineren met een snoot. Dit is een taps toelopende accessoire voor je lamp of flitser waardoor je heel gericht je onderwerp kan belichten. Zo maak je hele gave en unieke beelden.

Hetzelfde onderwerp, maar beide met andere instellingen. Een manier om een onderwerp mooi op de foto te zetten, is juist door het te isoleren van de achtergrond (foto boven).

of omdat het leeft. Goede scherpte van het onderwerp is erg belangrijk voor de wow-factorfoto. Let daar dus op! Je kunt dit het beste oefenen op niet-bewegende onderwerpen zoals mosseltjes of anemoontjes. Houd je camera op dezelfde plaats en verander constant je diafragma, dan zie je al snel wat dit met de foto doet. COMPOSITIE Een tweede, maar ook belangrijke factor, is de compositie. Zo weet iedereen dat een foto met een vis die naar je toe zwemt interessanter is om naar te kijken, dan een vis die van je weg zwemt op de foto. Toch zie ik nog heel vaak foto’s waarbij de compositie niet in orde is. Wil je beter worden in onderwaterfotografie, dan is dit één van de items waar je het meest gemakkelijk op kan verbeteren. Een goede compositie is camera-onafhankelijk, dus iemand met een supersimpel cameraatje, zonder manuele instellingen, kan hier ook mee aan de slag. De eerste stap is de hoogte van de foto. Bij een vis zal je moeten proberen om op ooghoogte te zitten en te zorgen dat zijn oog of ogen binnen dit scherptediepte-veld zitten. Bij een mossel is dat wat minder belangrijk. Daar is het belangrijker dat er een mooie lijn in de foto te zien is. Een mooie lijn kan bijvoorbeeld van linksboven onscherp, naar scherp in het midden van het beeld, naar onscherp rechts onder in het beeld gaan. Probeer hiermee te spelen en

probeer verschillende richtingen. Maar toch is er een valstrik in macrofotografie, namelijk het eindeloos fotograferen van een kansloos onderwerp. Wanneer je een mooi onderwerp ziet, zou je eerste reactie niet moeten zijn om te fotograferen, maar eerder om een moment te nemen om te overwegen of het een wow-factorpotentie heeft. Zo niet, investeer dan geen kostbare duiktijd; blijf zoeken naar iets met meer potentie! ACHTERGROND De andere fotografische uitdaging is de achtergrond. Lichtgekleurde schelpof mosselfragmenten en de talrijke anemoontjes zijn vaak rommelige, afleidende achtergronden voor foto’s. Het eenvoudigste is om een onderwerp te vinden dat kan worden gefotografeerd tegen het open blauwe of groene water. Die vrije achtergrond is vaak lastig te krijgen omdat je dan vaak een extreem laag standpunt moet vinden, dat niet altijd haalbaar is. Een andere manier om een onderwerp mooi op de foto te zetten, is juist door het te isoleren van de achtergrond, bijvoorbeeld door het

HEB GEDULD De meeste onderwaterfotografen weten het al, maar een goede onderwaterfotograaf word je niet door veel te lezen of een dure camera te kopen. Een goede onderwaterfotograaf word je alleen door eindeloos veel uren onder water te oefenen en je camera en onderwerpen te leren kennen. Je moet weten wat de gemiddelde afstand tot het onderwerp is, zodat je camera snel kan focussen. Maar je moet ook de grenzen van de camera leren kennen. Oefen dit dan ook eerst op stilstaande objecten. Zo leer je een inschatting te maken van hoe ver je van het object af moet zitten en hoe je snel de camera-instellingen aanpast. Macrofotografie is vooral heel veel doen en geduld hebben!

OVER RAYMOND WENNEKES Tweevoudig Nederlands kampioen onderwaterfotografie Raymond is wekelijks in de Grevelingen of de Oosterschelde te vinden. Zijn stijl kenmerkt zich door creativiteit en belichting in zijn foto’s. Raymond geeft ook cursussen en workshops in onderwaterfotografie. www.raymondwennekes.com 12/2021

DUIKEN.NL

INTERVIEW

SEA TURTLE CONSERVATION BONAIRE GIELMON ALIAS ‘FUNCHI’

«Schildpadden zijn heel kieskeurig in waar ze hun nest maken» Een bord gevuld met schildpaddenvlees was geen rare verschijning op tafel in de familie van Funchi. Maar sinds 2003 zet hij zich juist in voor de bescherming van deze dieren. Hij is werkzaam bij de Sea Turtle Conservation Bonaire en controleert in het broedseizoen dagelijks de nesten. Wij gaan een dagje met hem mee.

DUIKEN.NL

12/2021

Tekst: Judith Rietveld Foto’s: Daniel Versteeg / Shutterstock

et is vroeg in de ochtend als we langs de kust rijden naar Pink Beach. De gele stenen met de namen van de duikstekken markeren onze route. We hebben afgesproken met Gielmon, alias ‘Funchi’, die al vele jaren veldranger is bij het Sea Turtle Conservation Bonaire (STCB). Daar is het! Het strandje is verlaten, hij zal zo wel komen. Het is een schitterend strand, wit zand knispert tussen mijn tenen en de palmbomen bewegen mee in de wind. Dan parkeert een pick-up naast onze truck en ontmoeten we Funchi in levenden lijve. Je zou hem geen 63 geven, de levensenergie spat van hem af en hij oogt superfit. Zou dat door de vele buitenlucht komen? En door zijn werk met de schildpadden? Dat

honderd keer per dag dook hij naar beneden, kon vijf minuten onder water blijven en naar 33 meter diepte duiken. In 2003 stond ineens STINAPA op de stoep, waarbij Funchi beschuldigd werd van het consumeren van schildpadden. «Mijn vader at ze, maar ik niet meer. Het was een onjuiste beschuldiging. Ik moet eerlijk bekennen dat ik ze wel gegeten heb toen ik klein was… Toen dat eenmaal uit de lucht was, vroeg STINAPA of ik als beschermer aan de slag wilde bij STCB. Ik dacht: waarom ook niet?» vertelt Funchi. Zijn visie over schildpadden is sindsdien helemaal veranderd. Een schildpad eten? Hij moet er niet meer aan denken: «Ik zou het nooit meer door mijn keel kunnen krijgen. Ja, het is lekker, maar als ik de geur zou ruiken, zou

Gielmon, alias ‘Funchi’, is al vele jaren veldranger bij het Sea Turtle Conservation Bonaire (STCB).

hij niet om een praatje verlegen zit, blijkt al snel. Het is geweldig om zijn verhalen te horen. «Ik ben bij de zee groot gebracht. Al op jonge leeftijd leerde ik zwemmen en freediven. Het freediven leerden we zelf, dit ontstond door de cruiseschepen die het eiland bezochten. De passagiers verloren altijd wel wat, dit doken we dan op. Gemotiveerd door bijvoorbeeld geld dat op diepte lag, leerden we onze adem te controleren.» BROODJE SCHILDPAD In 1988 startte Funchi met duiken en heeft hij zijn brevet gehaald. Hij moest alleen later helaas stoppen door een gebroken heup. Hij moest juist veel gaan bewegen, dus startte hij weer met freediven. Wel

ik al moeten overgeven.» Voor hem was het een omslagpunt. Tegenwoordig ziet hij de schildpadden als zijn familie. «Als je 20 jaar met iemand leeft of woont, wordt hij of zij onderdeel van je. Het wordt echt familie.» 40 NESTEN Sea Turtle Conservation Bonaire heeft als doel te zorgen voor de bescherming en het herstel van de populaties zeeschildpadden van Bonaire in hun hele verspreidingsgebied. Funchi: «Vroeger waren er van één schildpaddensoort honderden exemplaren. Zo moest Columbus ze met stokken wegduwen toen hij hier aan land ging. Maar liefst 300.000 groene schildpadden leefden hier! Daarvan is slechts 10% over…» Als veldranger heeft 12/2021

DUIKEN.NL

INTERVIEW

SEA TURTLE CONSERVATION BONAIRE GIELMON ALIAS ‘FUNCHI’

Funchi een belangrijke taak: de stranden controleren op nesten en indien een nest gevonden wordt, deze monitoren. «Pink Beach was een van de mooiste stranden van de Antillen. Het is een zandstrand en de palmbomen en vegetatie is schitterend. Het strand was eerst roze, maar dat is allemaal weggespoeld door orkanen Lenny en Omar. Het is nog steeds een schitterend strand en per jaar vinden we hier tientallen nesten. In totaal kan het aantal nesten oplopen tot 40 in het zuiden. Het hangt ook echt af van de seizoenen. Het broedseizoen begint in mei en loopt tot januari. Op dit moment hebben we maar drie nesten, dat is dus wel vrij slow. Maar ik heb goede hoop dat er nog veel meer volgen,» aldus Funchi. KIESKEURIG «Laten we nesten gaan zoeken!» roept Funchi enthousiast. Waar we op moeten letten, zijn een aantal zaken. Zo dien je eerst te kijken waar de branding voor het laatst is geëindigd. Vanaf daar kijk je of er sporen zijn, zowel vanuit de zee als weer terug. «We hebben ook wel eens sporen gevonden die enkel het land op gingen en niet naar zee. Je kan wel bedenken wat er gebeurd is,» zegt Funchi triest. De twee soorten schildpadden die hun eieren leggen op de stranden, zijn de karetschildpad en de loggerhead. De karet houdt van beschutte plekken, terwijl de loggerhead niet ver gaat. Dit komt ook door zijn zware gewicht. Op Bonaire komen tien loggerheads nestelen. Gezien het lage aantal, is het dus uiterst noodzakelijk dat

ze beschermd worden. De beach survey die Funchi uitvoert, bestaat uit het zoeken en controleren van nesten en of de schildpad veilig is teruggekeerd in het water. Funchi kijkt met zijn arendsogen langs de kust. Ik staar mee. Ik zie helaas geen sporen. «Hier is niks, laten we doorrijden naar het volgende strand!» In konvooi rijden we naar het strand verderop, waar hij plots bij een struik blijft staan. Funchi bukt, en wijst op gebroken takken. «Kijk, deze zijn aan de onderkant beschadigd. Dit kan duiden op een schildpad, die hieronder is gekropen en met zijn schild de takjes heeft afgebroken,» legt hij uit. Hij gaat op zijn knieën zitten en toont ons eerst hoe een schildpad graaft en zijn eieren afzet. Met zijn handen maakt hij schuivende bewegingen over het zand. «Ze maakt eerst een kuiltje met haar achtervinnen. Dan raakt ze in een trance. Steeds komen er twee eieren uit, soms drie. Met maximaal 200 eieren vult ze het nest. Met haar voorste vinnen bedekt ze dan alle eieren en ontstaat een soort krater. Daarna gaat ze terug naar zee.» Funchi begint voorzichtig te graven om te checken of hier een schildpaddennest ligt. Hij graaft diep, zijn elleboog verdwijnt in het zand. Hij gaat heel systematisch te werk. «Schildpadden zijn niet snel tevreden. Soms vind ik een spoor van wel 300 meter met allemaal gaten. Ze zoeken echt de juiste plek, het moet wel goed zijn,» aldus Funchi. Na 10 minuten stopt hij met graven. Dit was duidelijk een kieskeurige schildpad: ze was hier geweest, maar vond de plek niet goed genoeg. Waar ze

Systematisch, maar voorzichtig, graaft Funchi in het zand. Zouden hier eieren liggen? 50

DUIKEN.NL

12/2021

Een schildpad eten? Ik moet er niet meer aan denken! Alleen al bij de geur zou ik moeten overgeven. dan een nest heeft gemaakt, is helaas niet vast te stellen. Verder staan er geen sporen in het zand… 560.000 DOLLAR BOETE In zijn rol als veldranger heeft Funchi een groot voordeel omdat hij geboren en getogen is op Bonaire. Lokale bewoners respecteren wat hij zegt. Helaas wordt er toch nog veel gestroopt. Funchi: «Het blijft wel lastig hoor, als we een stroper betrappen. Want ik ben van het eiland en het kan een hele goede bekende zijn of familielid. Deze krijgt dan een waarschuwing. De boete op stropen is een gevangenisstraf van vier jaar en/of 560.000 dollar.» Ook de kitesurfers vormen een bedreiging voor de schildpadden. Zeker omdat het kitestrand zich midden in een belangrijk broedgebied bevindt. «Elke schildpad die we niet kunnen beschermen, is een tegenslag. Het duurt heel lang voordat ze volwassen zijn, dat is pas na 20 jaar. De eerste vijf jaar drijven ze alleen in de open oceaan, daarna gaan ze pas richting land. Alle soorten schildpadden hebben weer een ander dieet. Zo eet de karetschildpad sponzen, zeekomkommers en zachte koralen. De loggerhead eet conch, kreeften en krabben. De groene zeeschildpad kwallen en zeegras,» vertelt Funchi. Meerdere schildpadden hebben een transmitter gekregen als onderdeel van een researchonderzoek. De schildpadden zijn op Bonaire geboren, maar gaan allemaal richting Mexico. Dit komt omdat de stroming die kant opgaat. Funchi: «De schildpadden krijgen geen tag meer, want die zijn gevaarlijk. Ze kunnen ermee verstrikt raken in een lijn. De transmitters doen hun werk goed, zo hebben we de route van loggerhead ‘Extra’ kunnen vastleggen. Deze schildpad zwom van Washington Slagbaai naar Willemstad. Hij werd heel vaak gezien, vandaar de naam Extra. Als je hem ziet, dan denk je echt: wauw. Hij heeft een megadikke kop en weegt over de 100 kilo!»

Maar liefst 300.000 groene schildpadden leefden op Bonaire. Daarvan is slechts 10% over…

SCHILDPAD MET TRIMPROBLEMEN Op de vraag of Funchi een ‘lievelingsschildpad’ had, hoeft hij niet lang na te denken. «Drie jaar geleden hebben we een groene zeeschildpad gered die problemen had met zijn buoyancy. Hij kon enkel blijven drijven. Natuurlijk is het dan de vraag: laten we de natuur zelf beslissen of helpen we het dier. We kozen voor het laatste. Hij kreeg een plekje in een grote badkuip, waar we gingen testen met gewichten aan zijn schild. Deze hadden we vastgezet met straps. Steeds deden we ietsje meer gewicht erbij, tot het perfect was. Dit was zo rond de drie kilo aan gewicht. Bij Lac zijn we gaan oefenen om te zien of hij zelfstandig kon zwemmen en eten. Hij had een lijntje om gekregen, anders raakten we hem kwijt. Het duurde twee maanden voordat hij zelf kon duiken. Uiteindelijk hebben we hem losgelaten in Lac Bay. Ik krijg er nog steeds kippenvel van, wat een bijzonder moment was dat…» Door een druk programma, moeten we helaas al afscheid nemen van Funchi. Helaas hebben we geen nest gevonden. Mocht hij een nest vinden, dan wordt deze gemarkeerd en iedere dag gemonitord. Wanneer de eieren zijn uitgekomen, checken de veldrangers

of alle eieren zijn uitgekomen. Soms blijven enkele verborgen liggen onder het zand, die graven zij dan uit zodat de jonge schildpadjes alsnog richting zee kunnen. Hij is inmiddels in zijn pick-up gesprongen en zal nog enkele stranden

verderop controleren. Fantastisch om te zien met hoeveel passie en toewijding hij zijn job uitvoert. De schildpadden van Bonaire hadden het met hem naar mijn idee niet beter kunnen treffen…

WAAR VIND JE DE SCHILDPADDEN VAN BONAIRE? Op Bonaire leven drie van de zeven soorten zeeschildpadden. De groene en karetschildpad kun je het hele jaar door zien, de loggerhead alleen in het broedseizoen. Broedseizoen De enige keer dat zeeschildpadden van Bonaire aan land komen, is wanneer ze hun eieren gaan leggen. De dieren leggen vaak vele duizenden kilometers af om terug te keren naar hun geboortestrand. In de eerste weken zoeken de mannetjes en vrouwtjes elkaar op en gaan paren. Vanaf april tot en met december gaan de vrouwtjes aan land om hun eieren af te zetten. Het maximaal aantal eieren loopt op tot 200. Wanneer ze klaar is, keert ze terug naar zee. Na ongeveer 60 dagen komen de eieren allemaal tegelijk uit. De babyschildpadjes rennen dan naar de zee, waarbij veel gevaar op de loer ligt zoals krabben, vissen en vogels.

Aantal nesten Karetschildpadden maken de meeste nesten op het eiland met 50 stuks. Groene en loggerheads maken minder nesten, zo rond de 20 per soort. De meeste nesten zijn te vinden langs de noordoostkust van Klein Bonaire, bij No Name Beach. Dit is beschermd gebied. Hotpots Zeeschildpadden zie je vaak in de ondiepere wateren waar ze rusten en eten. Enkele hotspots zijn Ebo’s Reef, Andrea II en Karpata. Website www.bonaireturtles.org

12/2021

DUIKEN.NL

REPORTAGE

WRAKDUIKEN DUIK DE NOORDZEE SCHOON

EXPEDITIE NOORDZEE

CLEANUP XL In januari 2019 verloor de MSC ZOE 342 containers in de Noordzeezone boven de Waddeneilanden. Een tsunami van 3,2 miljoen kilo aan goederen kwam in de zee terecht. Naar schatting is daarvan nog ongeveer 800.000 kilo niet geborgen. De Waddenvereniging nodigt ons uit om mee te doen aan het project CleanUp XL, een grootschalige actie om zoveel mogelijk afval op te ruimen. En als we dan toch in de buurt zijn… Doen we ook even Helgoland aan! 52

DUIKEN.NL

12/2021

Tekst: Ben Stiefelhagen Foto’s: Joost van Uffelen

Waddeneilanden weg te halen. Dit doen we puur op vrijwillige basis. Al onze duikers beseffen hoeveel schade de achtergebleven kunststof producten kunnen aanrichten aan het onderwatermilieu, wat ons zo aan het hart ligt. Ons expeditieschip is de gezellige MS Tender, een 42 meter lange voormalige loodsboot. Om daarmee op duikexpeditie te kunnen gaan, hebben we het schip voorzien van stevige duikbanken, twee luchtcompressors, nitrox-vulinstallatie, grote zuurstofbuffers en een duiklift. Verder natuurlijk de nodige veiligheidsmiddelen en stand-by boot. De grote en ruime zitbanken blijken goed te voldoen. Het is even wennen voor de vriendelijke, hulpvaardige bemanning voor wie duikactiviteiten nieuw zijn. Ik ben verbaasd hoe snel ze ingewerkt zijn in de duikprocedures en de veiligheid die erbij komt kijken. Het blijkt een uitstekend duikschip te zijn! De zestien gemotiveerde deelnemers zijn er klaar voor. Als iedereen een plekje in een hut heeft gevonden en de duikmaterialen op de banken zijn vastgesjord, zijn we klaar om te vertrekken. Een camerateam is aan boord om onze eerste schoonmaakduik te filmen die in een documentaire vereeuwigd gaat worden. De presentatrice is Helga van Leur, de bekende meteoroloog van RTL. Zij is nu geen weervrouw meer, maar zet zich in om klimaatverandering en milieu onder de aandacht te brengen. Met een snelle taxiboot zullen ze na de duik worden teruggebracht naar Lauwersoog.

uikers sjouwen met zware dubbelsets en andere uitrustingstukken en ik vraag me af waar we dat allemaal gaan neerzetten. Het is 10 september 2021 en ik ben in Lauwersoog. We gaan voor negen dagen op expeditie en moeten alles meenemen omdat we onderweg niet bevoorraad gaan worden. In het kader van project CleanUp XL, is ons doel om de komende drie jaar rommel bij de wrakken boven de

VOETENBADJES Het grote wrak van de Volrath Thamm is snel gevonden. Het dregankertje met de boeien gaan overboord zodat de duiklocatie is bepaald. We zijn mooi op tijd en 30 minuten later daal ik af in het groenige water. Hier dicht onder de kust zullen we het deze duik moeten doen met een zicht van vijf tot zes meter. Samen met mijn ervaren buddy Harold Batteram, blazen we het dregankertje naar boven en leggen drie reels uit over dit grote wrak. De andere duikers zullen spoedig volgen en rechts en links van de uitgelegde reels het afval verzamelen in de postzak die ze daarvoor hebben meegenomen. Om ons heen komen grote scholen steenbolken kijken wat er allemaal gebeurt. Enorme blauwe kreeften met grote scharen lopen in grote aantallen rond. Ik ben iedere keer weer verbaasd waarom er hier zoveel

zijn, terwijl maar enkele kreeften op de wrakken voor de Hollandse kust te zien zijn. De Volrath Thamm is meer dan 100 meter lang. In het midden liggen twee grote stoomketels met een diameter van vier meter. Erachter een enorme stoommachine waar de drijfstangen en cilinders goed zichtbaar zijn. Omdat het slechts 22 meter diep ligt, heeft het zonlicht veel invloed op het zeeleven. Het wrak is rijkelijk begroeid met anemonen en sponzen en lijkt een groot rif vol kleuren en levensvormen. Als eerste komt Harold een waterkoker tegen en ik zie iets verderop twee voetenbadjes van kunststof uit het zand omhoog steken. Duidelijk afkomstig van de MSC ZOE. Even verderop vinden we nog een badjas. Omdat we de drie reels in een grote cirkel hebben gelegd, komen we weer uit bij de opstijglijn. Hier zien we grote stofwolken omhoog komen, een teken dat onze duikers begonnen zijn dit wrak een schoonmaakbeurt te geven. Als iedereen na de duik weer veilig aan dek staat en we de postzakken leeggooien, hebben we een aanzienlijke hoeveelheid afval boven water gehaald. Een mooi begin van de CleanUp XL. 114 METER LANG VRACHTSCHIP Het is mooi weer en de golfhoogte is slechts 50 cm. Dit zijn prima omstandigheden voor een nachtduik. We gaan duiken op een oude bekende van ons waar we vorig jaar veel afval hebben gevonden, de Gustav Nachtigal. Een 114 meter lang vrachtschip dat bij een RAF-aanval in 1944 tot zinken werd gebracht. Het werd als Lewant II gebouwd in België en door de Duitse bezetters als hulpschip voor onderzeeërs ingezet. Zoals alle in beslag genomen schepen kreeg het een Duitse naam. Om 21.00 uur springen we overboord. Altijd geweldig om een nachtduik te kunnen maken in de Noordzee. Het zicht is deze duik een stuk beter dan bij de middagduik. Op de bodem wemelt het van het leven. Tientallen grote krabben en kreeften zijn op zoek naar iets eetbaars en lopen over het zand naast het wrak. Dan natuurlijk de steenbolken als trouwe bewoners en een paar schichtige kabeljauwen en pollak. In de stroming naast de Gustav Nachtigal zien we mooie zeebaarzen die altijd op gepaste afstand blijven. De anemonen en anjelieren staan open om het plankton te vangen dat voorbij drijft. Prachtig allemaal, maar hier kom ik niet voor. Ik zoek in alle 12/2021

DUIKEN.NL

REPORTAGE

WRAKDUIKEN DUIK DE NOORDZEE SCHOON

gaten en hoeken, maar hier ligt weinig afval. Hebben we het vorig jaar zo goed schoongemaakt? We weten toch nog zes postzakken met oude visnetten en touwwerk te bergen. Geen slecht resultaat voor een nachtduik. Na een warm drankje en de lekkere douche ga ik snel mijn kooi in om fit te zijn voor morgen. ELDORADO Het ontbijt is altijd een klein feestje op dit expeditieschip. Het is de kok er alles aan gelegen dat wij minimaal drie kilo gaan aankomen deze reis. Maar, we zijn hier voor een schoonmaakmissie en staan na de briefing weer op tijd aan dek om onze duikmaterialen in orde te maken. We meten de gassen in onze dubbelsets en stageflessen. Omdat de wrakken hier niet dieper liggen dan 25 meter, kunnen we met 35% nitrox duiken. Voor de stage kan de duiker zelf aangeven met welk percentage hij zijn decompressie/veiligheidsstop wil maken. Meestal kiezen we voor een mengsel tussen de 50 en 70%. Hiermee kan je de decompressietijd aanzienlijk verkorten en kom je frisser het water uit. De duikers uit het woeste hoge noorden

zoals wij ze altijd noemen, kunnen trots zijn op de honderden mooie wrakken die hier liggen. Voor de kust van Zeeland en Noorden Zuid-Holland lopen de brede vaarroutes naar de grote havens. Daar liggen de mooiste wrakken in de vaarroutes waar het natuurlijk verboden is om te duiken. Boven de Waddeneilanden is een brede strook waar vroeger de vaarroute liep, verplaatst naar het diepere water in het noorden. Nu is hier een eldorado voor wrakduikers ontstaan. Deze wrakken dateren van 300 jaar oud tot het heden. De oude houten wrakken zijn vaak uit elkaar geslagen en deels verzand. Daarna kwam het stoomtijdperk met de geklonken schepen met grote stoomketels en machines. In beide wereldoorlogen zijn op de route naar de grote Duitse havens veel schepen gezonken door zeemijnen, tropedo’s of luchtaanvallen van de RAF. Daarnaast natuurlijk de koopvaardijschepen die door storm, mist, brand of aanvaring het einde op de Noordzeebodem hebben gevonden. Deze wrakken zijn voor een groot deel nog intact en kunstmatige riffen vol zeeleven geworden. De derde duik maken we op de Amerskerk, die slechts 200 meter

Boven de Waddeneilanden is de vaarroute verplaatst naar het diepere water. Daardoor is een eldorado voor wrakduikers ontstaan. van onze vorige duiklocatie af ligt. Dit wrak is ruim 143 meter lang en bijna 20 meter breed. In 1941 is het door een Brits vliegtuig getorpedeerd. Ook dit schip was opgebracht door de Duitsers en omgedoopt tot Coburg. Behalve het afval van de MSC ZOE halen we hier ook een aantal postzakken vol met netten en visserijafval boven water.

Waterkokers, voetenbadjes en een badjas... Wat een troep lag er op het wrak.

DUITSE WADDEN Tijd om koers te zetten naar het Duitse Waddengebied. Op onze weg naar Helgoland duiken we op een aantal imposante wrakken zoals de Mongabarra, Ulf en Stadt Riga. Mooie duiken, met als opbrengst twee propvolle Big Bags die inmiddels kwalijk beginnen te ruiken op het voordek. Op de weer-app zien we het slechte weer steeds dichterbij komen. De wind gaat morgen toenemen tot windkracht 7 met een golfhoogte van bijna twee meter. We passen ons vaarplan aan en maken de laatste duik op een wrak van een oud zeilschip onder de beschutting van het kleine Helgoland. Het zicht valt erg tegen, het water is lichtgroen en er lijkt een soort van theromocline te zijn van zoet en zout water. Het heeft de afgelopen weken erg hard geregend in West-Europa. We kennen allemaal nog de beelden van de overstroomde straten in Valkenburg, België en Duitsland. Al dat regenwater vol blubber en zand zoekt zijn weg naar de zee. Via de grote riviermondingen van de Eems, Wezer en Elbe stromen dagelijks miljoenen liters vervuild rivierwater de Noordzee in. Na de duik loopt de golfhoogte op en krijgen we haast om alles aan boord te krijgen en naar de veilige haven van Helgoland te varen. Nu weet ik dat haastige spoed zelden goed is en dat wordt bevestigd als ik naast de grote luchtcompressor sta en een enorme knal hoor. Dat klinkt niet fijn. Onmiddellijk zet ik de compressor uit en zie een paar mensen met geschrokken gezichten om me heen staan. Bij nadere inspectie ontdekken we een gesprongen luchtleiding en een dichte hoofdafsluiter…. Deze compressor kon zijn lucht niet kwijt en de zwakste schakel begaf het. Heel vervelend als je tijdens de duikexpeditie een van de luchtcompressoren niet kan gebruiken. Samen met Rienk Zotter, onze handige ‘Harry’, gaan we het probleem proberen op te lossen. Gelukkig lopen we straks de haven binnen waar we hopelijk een hogedrukslang op de kop kunnen tikken. HALLO HELGOLAND Dit eiland ligt in de Duitse Bocht 55 km van het Duitse vasteland. Het telt 1.265 inwoners op een oppervlakte van 1,7 km2. Het aanvaren is een bijzondere ervaring als je de 47 hoge roodgekleurde rotsen uit de zee ziet oprijzen. Vooral de losse rotspilaar ‘Lange Anna’ maakt indruk. Dit voormalig Britse eiland werd in

1890 geruild tegen het toenmalige Duitse Zanzibar. Keizer Willem II liet het eiland ombouwen tot een marine steunpunt dat het tot na de Tweede Wereldoorlog bleef. Het eiland werd ontruimd en alleen bewoond door militairen en hun gezinnen. Aan het eind van de oorlog besloten de Engelsen om Helgoland totaal te vernietigen. Meer dan 7.000 bommen werden afgeworpen. Omdat dit niet voldoende bleek te zijn, werd in 1947 met 6.700 ton aan explosieven het eiland voor een deel opgeblazen. Een aantal grote bomkraters laten het effect zien van deze actie. Sinds 1952 wonen er weer eilanders die voornamelijk leven van het toerisme. Het is heerlijk om even rustig in de haven te liggen. Geen geslinger en geen gestamp

van de hoofdmotor. De haven blijkt veel groter dan ik had verwacht en we krijgen een mooi plaatsje aan de kade. De meeste opvarenden springen direct op de kant om de benen te strekken en een biertje te halen in een van de weinige geopende havencafés. We hebben een Duitse duiker aan boord, Erik Wurz en hij is inmiddels druk aan het bellen om een nieuwe slang te vinden. Dat werpt zijn vruchten af, want de volgende ochtend kunnen we bij een beroepsduiker op het eiland het juiste onderdeel bemachtigen. DUIZENDEN ZEEVOGELS Als we opstaan, is het zwaarbewolkt en regent het stevig. Met windkracht 7 is het

Als we aan boord de balans opmaken, hebben we 400 kilo aan netten en vijf kreeftenkooien naar boven gehaald. 12/2021

DUIKEN.NL

REPORTAGE

WRAKDUIKEN DUIK DE NOORDZEE SCHOON

In totaal komen hier vierhonderd verschillende vogelsoorten voor. Wij gaan op zoek naar Jan-van-Genten.

geen weer om te duiken. We hadden onszelf al voorbereid op het eilandbezoek net als de grote hoeveelheid Duitse toeristen die hier iedere dag het eiland overspoelen. De meeste komen voor de vele winkels waar je belastingvrij alcohol, tabak en souvenirs kan kopen. Aan de corpulente gestaltes te zien, komen de meeste hier regelmatig hun aankopen doen. Wij hebben andere plannen en met de regenjas aan en de camera goed beschermd, gaan we naar de verblijf- en broedplaats van de vele duizenden zeevogels. In totaal komen hier vierhonderd verschillende vogelsoorten voor. Wij gaan op zoek naar Jan-vanGenten. Op de smalle richels van de hoge kliffen hebben ze een veilige broedplaats gevonden. Dicht bovenop elkaar gepakt zijn 56

DUIKEN.NL

12/2021

Zo schrijnend om te zien: de vogels gebruiken nylon nettenpluis en stukken visnet voor hun nesten.

ze de hele dag bezig met het uitvechten van kleine burenruzies. Overal zien we het nylon nettenpluis liggen en stukken visnet dat ze gebruiken voor hun nesten. Het zit soms om hun poten en nek gedraaid. Natuurlijk een schrijnende situatie dat deze mooie zeevogels hun nestmateriaal van ons (giftig) afval gebruiken. Overal aan de steile rotsen zien we blauwe, gele en oranje draden en vislijnen hangen. Ook in dit mooie beschermde natuurgebied laat de mens duidelijk zijn sporen achter. We kunnen tot op 50 cm afstand komen, maar moeten zorgen dat we buiten het bereik van de scherpe snavels blijven. Mooi om de vele starts en landingen te zien met deze stormachtige wind.

ONBEKEND WRAK Als we de volgende dag opstaan, is de wind sterk afgenomen en belooft het weer een mooie duikdag te worden. De zee is nog ruw, maar met 1,5 meter golfhoogte kunnen we duiken. Het wrak van de Knut Willemus, twaalf mijl ten noorden van Helgoland, geeft helaas niet het goede zicht waar we op hadden gehoopt. Met minder dan een meter is het een uitdaging om je weg te vinden en toch wat afval en netten te verzamelen. Drie volle postzakken komen het water uit. Het was voor de deelnemers in ieder geval een goede oefenduik. We besluiten het heldere water op te zoeken. Op de heenweg hadden we een groot wrak gezien op de bodemscan. Bij het zoeken in onze archieven konden we hier niets over vinden, alleen een wraksymbool op de kaart. Dat zou wel eens interessant kunnen worden! Als we het water inspringen, zijn we aangenaam verrast door het goede zicht. Wat een enorm verschil met de ochtendduik! Als we op vijftien meter diepte zijn, krijgt het grijze silhouet vorm en kleur. We zien dat het dregankertje vlak naast de grote ketels is ingehaakt en een enorme grote hoofdmotor ligt erachter. Behalve de grote aantallen steenbolken, zwemmen een paar kabeljauwen en tongschar rond. Krabben en kreeften zijn ook weer in groten getale aanwezig. We leggen twee reels uit naar het achterschip dat bestaat uit grote spanten die in een halve cirkel lopen. Omdat deze constructie vier meter uit het zand omhoog steekt, lijkt het een beetje op een Romeinse arena. Alles is overdekt met anemonen en sponzen. Hier is geen containerafval te vinden, maar wel een grote hoeveelheid netten en een aantal afgescheurde kreeftenkooien. Als we aan dek de balans opmaken, hebben we 400 kilo aan netten en vijf kreeftenkooien naar boven gehaald. Een vruchtbare duik. Het is een mooi wrak met nog veel potentie op visserijafval. We besluiten om hier ook een nachtduik te maken. Voordeel dat je de weg een beetje

kent en weet wat je kan verwachten. Zoals eerder vermeld, blijft het super om het donkere water in te springen. In het licht van je duiklamp zie je dan alle kleuren en levensvormen voorbijkomen. Omdat je gefocust bent op alleen dit licht, zie je bij nachtduiken meer details dan overdag. Het levert weer 250 kilo aan afval en netten op. 3.500 KILO AFVAL De laatste twee dagen duiken we weer voor het project CleanUp XL op de wrakken voor Lauwersoog. En dan breekt de laatste duik aan. Vorig jaar hadden we vijf duiken gemaakt op het wrak van de SS Ara, een heel groot vrachtschip van meer dan 120 meter lengte. Het lag bezaaid met afval uit de containers. Ik ben benieuwd of er nog meer te vinden is of dat alles is verzand door de altijd in beweging zijnde zandbodem. We vinden antennes, kleding, pannen, een grote autobumper met koplamp, badjassen en natuurlijk ook netten. Een geweldige schoonmaakduik die wordt gefilmd door het team van Helga van Leur. Zij zijn speciaal voor de laatste duik met de watertaxi naar ons toe gevaren. Om 15.30 uur meren we aan bij de kade in Lauwersoog. We zetten meer dan 3.500 kilo afval en netten op de kade en twaalf kreeftenkooien. Verder zijn weer indrukwekkende foto’s en filmbeelden gemaakt en er is een Big Bag vol materiaal voor de biologen om te onderzoeken. Een mooi resultaat met een klein maar gemotiveerd team. We hebben weer een mooie expeditie neergezet met achttien duiken en de Noordzee is door al onze inspanningen weer een stukje schoner geworden.

EXPEDITIE 2022 Voor 2022 heeft Duik De Noordzee Schoon twee expedities in de planning staan. Heb jij ook interesse om mee te helpen de Noordzee wat schoner te maken? Kijk dan eens op de site voor alle info! www.duikdenoordzeeschoon.nl

12/2021

DUIKEN.NL

OM DE HOEK

ZEELAND KOEPELTJE OOST

Het landschap en het heldere water op de achtergrond van de foto maken het plaatje af.

Koepeltje Oost Voorzieningenniveau: ★★ Flora en Fauna: ★★ Dichtstbijzijnde vulstation: Scharendijke en duikstek Nieuwe Kerkweg

KOEPELTJE OOST

Een flinke klim de trap op hoort bij deze duikstek. Maar hard werken wordt beloond met een hele mooie duik. Koepeltje Oost is de moeite meer dan waard.

p de parkeerplaats aan de Rampweg is het heerlijk rustig. De snackbar die hier staat, is ook meteen een handige plek om je lunch te halen. We bouwen onze set op en controleren dubbel of we al onze spullen bij ons hebben. Hier wil je niet aan de waterkant staan en erachter komen dat je wat vergeten bent. Er staat ons namelijk een wandeling van ruim 450 meter te wachten voordat we het water instappen. In deze 450 meter zit ook nog eens een hele grote trap waar je overheen moet. Het is ook mogelijk om je duikspullen bij de weg uit te laden. Hier kan je helaas niet je auto parkeren, dus na het uitladen zal je de auto op een andere plek moeten parkeren. Het voordeel van deze plek is dat het wandelen naar de duikstek een kleine 100 meter is. Uiteindelijk staan we aan de waterkant en stappen we

DUIKEN.NL

12/2021

op de westelijke landtong het water in. We starten de duik door richting het westen te zwemmen. Hier is het ondiep en wemelt het van het leven. Grote oesterbanken domineren het landschap en met een stralende zon aan de hemel is het fotograferen een genot! Ik zoek kleine rotsblokken en sponzen uit om de voorgrond mee te vullen in mijn foto. Het landschap en het heldere water op de achtergrond van de foto maken het plaatje af. Mijn buddy hangt stil bij een oesterbank en is zich aan het focussen op het macroleven. Kleine scholen visjes komen steeds dichterbij en zweven samen in de waterkolom. Een prachtig gezicht en deze visjes komen mij later ook opzoeken. WONDERLIJKE DIERTJES Na een kleine 40 minuten hebben we onze ronde gemaakt en komen we weer uit bij de strekdam. We zijn nog lang niet klaar en duiken in noordwestelijke richting over de zandbodem om snel op diepte te komen. Ik zie vele heremietkreeftjes en het blijven toch wonderlijke diertjes om naar te kijken. Met hun kleine pootjes filteren ze het eten uit het zand. Na ruim 70 minuten komen we weer bij de instap uit en wandelen terug richting de auto. Het is een flinke wandeling, maar ik ga hier zeker vaker duiken als het druk is op de bekende stekken van de Grevelingen!

Tekst en foto’s: Daniel Versteeg

Genoeg te zien, zoals deze heremietkreeft.

Vanaf de steiger loop je zo het water in.

Grondels verstoppen zich graag in de lege schelpen.

Oesterbanken domineren het landschap.

FOTOTIP!

Als je met de fisheye-lens op stap gaat, is het advies om dicht bij het te fotograferen onderwerp te komen. Als je denkt dat je er dicht op zit, dan moet je eigenlijk nog wat dichterbij. Uiteraard moet je oppassen dat je je Daniel Versteeg domepoort niet tegen het rif duikt wekelijks in aanstoot. Het voordeel hiervan Zeeland en doet is dat je minder hard hoeft te verslag vanuit flitsen om alles te belichten. het Zeeuwse.

DUIKLOCATIE: KOEPELTJE OOST

Leuk voor de aanhang, zwemmen vanaf het strandje.

VOORZIENINGEN: geen GETIJDE: geen STROMING: geen MAXIMUM DIEPTE: 18 meter

WAT IS ER TE ZIEN: botervis, gewone zeester, krab en grondel ADRES: Kruising Inlaag / Rampweg Scharendijke

12/2021

DUIKEN.NL

REPORTAGE

TESTBASIS DUITSLAND

De voormalige torpedo-testlocaties van de Duitse marine zijn tegenwoordig slechts ruïnes onder water. Toch is het volgens onze auteur een bezoek waard. Niet alleen om de geschiedenis, maar ook omdat er nog heel veel te ontdekken is.

BIZARRE DUIK

TORPEDO TESTBASIS

Tekst: Elmar Klemm & Alexander Kaßler

FOTO‘S: ERHARD SCHULZ

e Plöner See is het grootste meer in SleeswijkHolstein en een populair duikgebied. Dat komt niet alleen vanwege het zicht van tien meter of meer. Vanaf 1939 testte de WTD 71 (Wehrtechnische Dienststelle für Schiffe) raketaandrijvingen in Bosau. In de betonnen bunkers op de steil aflopende oostoever, werd onder meer de Walter-lanceerinstallatie voor raketten ontwikkeld. Voor de aandrijving van het vergeldingswapen V1 werd het onderzoek uiteindelijk overgedragen aan het onderzoeksinstituut van het leger in Peenemünde. Na het einde van de oorlog werd over de bodem. Een grote snoek hangt de testbasis in de Plöner See opgeblazen en nu staat er doodstil, en houdt ons nauwlettend een jeugdherberg. Dat is ook gelijk ons beginpunt. Een in de gaten. Het schijnt dat er nog trap leidt ons naar het duikgebied en zware palen markeren de voormalige grens van de testbasis REISFACTS: DE PLÖNER SEE op een diepte van ongeveer REIS vijftien meter. Het puin van de Bosau ligt aan de zuidoostelijke oever van de testbunker is direct duidelijk te Plöner See. Als je de lange weg door de herkennen. Een wilde mengelmoes dorpen niet kent, is het verstandig om de A1 van betonblokken en gevaarlijk naar Haffkrug te nemen. De B76 leidt rechtstreeks naar het meer. DUITSLAND uitstekend betonstaal, strekt zich DUIKEN uit tussen zeven en vier meter Het clubhuis bevindt zich op het terrein van diepte. We bekijken de vergane het jeugdrecreatiecentrum. Tegen een bunker vanuit verschillende vergoeding van vijf euro kun je gebruikmaken van de parkeerplaats en heb hoeken. In de warme maanden je toegang tot het meer. Aanmelden: Kay groeien hier ook zoetwatersponzen, Langbehn, info@djo-bosau.de waardoor een bijna Caribische sfeer Adres: Stadtbeker Straße 118 in Bosau ontstaat. Scholen baarzen zweven

12/2021

Kiel Bosau

DUIKEN.NL

REPORTAGE

TESTBASIS DUITSLAND

De Tollensesee met de ruïnes boven en onder water is een hele interessante duiksite. De restanten van de schietbaan dragen hieraan bij, maar ook de vele torpedo‘s die nog vastzitten in de bodem van het meer. Het doelplatform en een paar wrakken zijn ook zeker de moeite waard.

LANCEERSYSTEEM Voordat we in de Tollensesee gaan duiken, bezoeken we eerst de gelijknamige duikclub. Zij beschikken over een duikvergunning en daardoor mag je enkel met leden van de club te water. Direct aan rivier de Oberbach op het terrein van Sportcentrum Oberbach vind je de clubruimte inclusief het compressorsysteem. Met de boot varen we eerst naar de ruïnes van het opgeblazen lanceersysteem. In 1942 werd hier een kunstmatig eiland aangelegd, waar ruimte was voor de

DUIKEN.NL

12/2021

schietbaan en dat door een brug met het land was verbonden. Het testen en afstellen van de torpedo’s gebeurde op dit eiland. De torpedo’s werden vervolgens gebruikt met springkoppen door de marine van de Wehrmacht. In 1947 blies het Rode Leger de schietbaan op. In de jaren zestig werden de overblijfselen ontmanteld. De Duitse Democratische Republiek gebruikte later de gebouwen aan de landzijde voor militaire doeleinden. Tegenwoordig zijn hier tal van kleine bedrijven, een jachthaven en een zwembad gevestigd. Onze eerste duik maken we bij de ruïnes van de schietbaan. Bij optimaal zicht, wat niet altijd het geval is, zijn de afmetingen van het voormalige gebouw moeilijk in te schatten. Gewapende betonnen muren, een mikado van stalen buizen, ingestorte muren, deels begroeid met schelpen en deels kaal – het is een bijzondere ervaring. Het

diepste punt is ongeveer vijftien meter. Zo diep gaan is echter minder de moeite waard. Het meest indrukwekkende van deze site is nog wel wanneer de zonnestralen door het wateroppervlak het puin verlichten en op de silhouetten van het complex schijnen. Een eldorado voor fotografen en een perfecte plek voor duikers. MEERDERE TORPEDO’S Het zicht is ook wat de volgende duikplek wel of niet de moeite waard maakt. Het doel is om op een platform te duiken, iets verder midden in het meer, op een diepte van 25 meter. Deze duik is een van de meest veeleisende en een droogpak en duiklamp zijn zeker een vereiste. Langs de ankerlijn dalen we af en we eindigen bij een oud platform. Een huisje, een terras met een balustrade, omgevallen hutten. Wat bizar! Het bijna 40 meter lange

Foto‘s: Alexander Kaßler

meer van deze grote jongens vaak op deze plek te zien zijn. Deze duikplek werd jarenlang als een geheimtip beschouwd. In het kielzog van de corona-gerelateerde reisbeperking geniet het nu een toenemende populariteit. Het is dan ook zeker de moeite waard.

platform verschijnt in het zicht even plotseling als het verdwijnt. De laatste duikplek brengt wat meer afwisseling, waar we overblijfselen uit de oorlog aantreffen. Onder andere een torpedo op een diepte van iets meer dan tien meter, waarvan er nog meerdere in het meer liggen. De punt van de vijf meter lange buis zit vast in de modder. Tijdens deze duik kun je ook andere wrakken verkennen: sommige zijn pas een paar jaar geleden gezonken en er is ook een werkboot uit TVA-tijden. Een goede beschrijving voor deze duiken heb ik niet echt. Fantastisch mooie riffen met veel leven zijn het niet, maar het maakt zeker indruk.

REISFACTS: TOLLENSESEE REIS & VERBLIJF

Neubrandenburg ligt op ongeveer twee uur rijden ten noorden van Berlijn en biedt talloze accommodatiemogelijkheden, van Airbnb tot campings, van hotels tot vakantiehuizen. Een aanrader is het Badehaus Hotel & Restaurant (badehaus-am-see.de) direct aan de steiger van het passagiersschip Mudder Schulten. DUIKEN

Niet alleen het clubcomplex, maar ook de faciliteiten zijn een absolute aanrader. Clubkamers, douches, compressorsysteem, boothuis met barbecue terras - de perfecte duikomgeving. Het zicht varieert van goed tot zeer slecht, in de koudere maanden is het meestal beter. Alle verdere informatie is verkrijgbaar bij de duikclub. www.tauchclub-tollense.de

Neubrandenburg

DUITSLAND

Berlijn

Op grotere diepte in de Tollensesee liggen enkele wrakken. Vanuit ons oogpunt is de leukste attractie de wirwar van het opgeblazen lanceersysteem. De ruïnes beginnen net onder het wateroppervlak en zijn daarom gemakkelijk toegankelijk, zelfs met slecht zicht.

12/2021

DUIKEN.NL

PRODUCTINFO

REVIEW MARES HORIZON

VERBREED JE HORIZON

Rebreathers. Dure apparaten en ook een kostbare opleiding. Dit lijkt alleen interessant voor duikers die genoeg geld hebben. Maar Mares brengt daar verandering in met de Horizon: een gebruiksvriendelijke, recreatieve rebreather voor ook nog eens een acceptabele prijs! Auteur Carlo Vreugde test de Horizon in TODI.

ecreatieve duikers kijken altijd met argusogen naar de rebreatherduikuitrustingen waarin gespecialiseerde duikers langer mee onder water kunnen blijven. Zo ook ikzelf. Mijn eerste ervaring met een rebreather was op een liveaboard. Voor mijn AOWD 64

DUIKEN.NL

12/2021

zou ik een diepe duik gaan maken naar 32 meter diepte op het wrak Seven Skies in Maleisië. Op die diepte bevond zich de stuurhut van deze 262 meter lange supertanker. De kiel was echter een stuk dieper: 64 meter. Daar zou ik natuurlijk niet naartoe gaan. Mijn duik met 12 liter

aluminium fles duurde slechts een half uur. Mijn excuus was weinig ervaring plus een dosis inspanning, doordat ik mijzelf omlaag moest trekken in een sterke stroming langs het touw van de boei. De twee rebreatherduikers gingen naar de enorme cargo opslagruimtes op 60

meter en doken twee uur. Daar was ik wel jaloers op met mijn half uurtje. Plus hun inspanning naar beneden kostte bijna geen extra gassen. Dat is nog een voordeel van een rebreather. Dat klonk interessant en daarom wilde ik dat zelf ook wel een keer gaan doen. Duiken zonder gaszorgen, zodat je niet continu op je gasflesdrukmeter hoeft te kijken. Maar goed, de kans dat ik met een rebreather kon duiken, liet op zich wachten. Zomaar eentje aanschaffen was niet aan mij besteed. Rebreathers zijn er in diverse soorten en uiteenlopende aanschafprijzen. Je gaat al snel naar een prijs van een gemiddelde tweedehands

Tekst: Carlo Vreugde Foto’s: Duncan van Vliet

auto, rond de € 10.000, of zelfs meer. Daarbovenop komt ook een verplichte zware training en uiteraard de logische duiken onderhoudskosten. Ook lees je veel over de veiligheid van de rebreather, waarbij de meerderheid fouten maakt in de techniek, met alle gevolgen van dien. Hoe breng je dan rebreatherduiken naar de recreatieve markt? Mares heeft hier de oplossing voor met de Horizon recreatieve rebreather, oftewel een Semi Closed Rebreather (SCR). En het leuke is, die mag ik gaan testen in TODI!

stap naar een SCR heel klein. Wat nieuw is, is dat voor op het mondstuk een Heads-Up Display (HUD) zit. Dit zijn twee led-lichtjes die je direct ziet als je vooruit kijkt. Omdat je altijd over je mondstuk heen kijkt, kan je ze nooit missen. Bij groen is alles goed en bij een langzaam knipperend rood licht, staat er een waarschuwing op je duikcomputer. Bijvoorbeeld dat je nog maar één uur kunt duiken. De duikcomputer is zeer mooi inclusief alle

«Het is wel even wennen dat je niet meer op je longen trimt, maar je wing moet gebruiken.» HOE VEILIG IS HET? Als eerste starten we met de basistheorie en krijgen we uitgelegd hoe de recreatieve rebreather werkt (zie kader). Dan mogen we hem zelf openmaken en uit elkaar halen. Dit gebeurt in zijn geheel zonder gereedschap. Na uitleg, elektronicachecks en het vullen van de scrubber, zetten we het gehele apparaat weer in elkaar. Hierdoor merken we dat de Horizon dummy-proof is gemaakt. Dat gaat makkelijk! Voor het aansluiten van de slangen aan de longen, zijn kleuren gebruikt die niet verwisselbaar zijn. Dat je te allen tijde naar de oppervlakte kan zwemmen, kan dankzij een nitroxtank die je ook altijd meeneemt. Op de eerste trap zit een speciale veilige snelkoppeling. Op die manier kan je altijd overschakelen van jouw SCR naar de duikfles. Deze revolutionaire benadering is dat bijna iedereen al met nitrox duikt. Daardoor is de

overige duikfuncties en werkt onder alle omstandigheden door middel van twee grote piezo-elementen. Pas als de HUD groen geeft, kan je gaan duiken, zo simpel is het. Voordat je te water gaat, voer je drie controles op de Horizon uit: montage, gesloten en de sprong (het te water gaan). Je duikt met

nitrox dus je kan maximaal naar 30 meter diepte zonder deco. HET GROTE VERSCHIL? Warme vochtige lucht als ademtoevoer ervaar ik als bijzonder prettig . Je weet niet wat je mist totdat je met een rebreather hebt gedoken. Er is weinig ademweerstand, ongeacht tot welke je diepte je gaat en welke inspanning je verricht. Dat is prachtig! De rebreather gebruik je in combinatie met een wing,

waardoor je mooi horizontaal in het water ligt. Het grootste verschil met een open circuit is dat niks meer werkt zoals je is aangeleerd met betrekking tot het neutraal drijfvermogen. Doordat jouw longen verbonden zijn met de longen in de rebreather, kan je niet meer stijgen en dalen op je eigen longen. Dat is even wennen in het begin, want het

HOE WERKT EEN RECREATIEVE REBREATHER? Eenvoudig gezegd, adem je 21% zuurstof (O2) in en daarna adem je ongeveer 16% zuurstof (O2) plus 5% koolstofdioxide (CO2) uit. Je lichaam zet maar 5% zuurstof om in energie en de resterende 16% zuurstof wordt vervolgens weer hergebruikt. De uitgeademde lucht wordt door de rebreather opgevangen in de eerste luchtzak met daartussen een filter met een soort lijmkorrels (Sofnolime), waar de 5% koolzuur (CO2) aan blijft plakken. Daarna wordt het ontbrekende zuurstof van 5% (O2) hieraan toegevoegd. De behandelde lucht kan dan als gewone ademlucht worden gebruikt. Deze behandeling wordt de gehele tijd gemeten via twee gas-sensoren. Het geheel is gemengd en gaat naar de tweede luchtzak toe waaruit je vervolgens inademt. Op je duikcomputer zie je hoeveel tijd de Sofnolime in het filter nog goed hun werking kunnen doen. Ook zie je hoeveel zuurstof (O2) er in je rebreatherlongen zit, wat je de gehele tijd inademt. De elektronica zorgt ervoor dat op vaste momenten gas erbij komt en het meet ook of er extra gas bij moet komen.

12/2021

DUIKEN.NL

PRODUCTINFO

REVIEW MARES HORIZON

dalen en stijgen gaat compleet via je wing. Ik denk dan ook terug aan mijn eerste duiken, ik vond het geweldig leuk om op die knop van de inflator te drukken. Nu móet ik die knop dus wel gebruiken! Deze nieuwe ervaring is wel lachen bij alle cursisten, maar in een zeer korte tijd hebben we het allemaal snel onder de knie. MEE OP REIS De rebreather weegt 12 kg en is 54x40x22 cm groot. Je kan hem dus ook eenvoudig meenemen op reis. De eerste trap weegt 1,4 kg. Check vooraf of het duikcentrum waar je naartoe gaat, beschikt over Sofnolime 797 (soort lijmkorrels) dat verdeeld

De rebreather gebruik je in combinatie met een wing, waardoor je mooi horizontaal in het water ligt.

DUIKEN.NL

12/2021

De Horizon is dummy-proof gemaakt, al snel hebben we door hoe het werkt.

wordt per twee platte houders (scrubbers), met in totaal twee kilo van deze korrels. Dat is goed voor rond de vier uur duiken. Op vakantie kan je dan bijna vier uur duiken op één 12 liter aluminium fles gevuld met nitrox. Verder staan rebreathers bekend om de lange controles via de checklijsten. De Horizon beschikt over drie controles: montage van 15 checks, gesloten van 11 checks en de sprong van 8 checks. De eerste twee kan je vooraf doen, wat tijd bespaart voordat je het water ingaat. De sprong gaat redelijk snel, maar je dient tijdens deze check wel vijf minuten met de rebreather te ademen om te controleren of alles goed en veilig is. Dat neemt dus wel even enkele minuten tijd in beslag. ZIJN ER OOK NADELEN? Dat is net hoe je hier tegen aankijkt. De voordelen zijn een langere duiktijd, een lichtgewicht duiksysteem, makkelijk en overal met nitrox duiken, een natuurlijke gestroomlijnde duikhouding, veilige optie om altijd naar de oppervlakte te gaan,

gemakkelijk in elkaar te zetten en voor te bereiden, geen luchtbellen in het gezicht en kleinere luchtbellen op grotere diepte. De aanschaf is niet goedkoop. Vergelijk je dit met een twinset in afgeronde bedragen, dan komt dat uit op rond de € 2.700. De Horizon kost € 4.000 en een rEvo rebreather € 10.000. Net als een normale duikset waarin je jouw trimvest/wing ook ontsmet, moet je dat met de rebreather ook doen. Je spoelt het gehele apparaat door en daar gaat wat tijd in zitten. Als ik zie wat ik daar allemaal voor terugkrijg, dan is dat zeker de moeite waard. Je kan via het startmodel naar een diepte van 30 meter. Indien je gebruikmaakt van decogassen plus de uitgebreide cursus, kan je naar een diepte van 40 meter duiken. Hiervoor gebruik je wel een tweede fles met een tweede automaat. Het is een recreatieve rebreather die uitgaat van veilig duiken. Wil je dieper dan de recreatieve duiker gaan, dan kan je beter gebruikmaken van een normale rebreather zoals bijvoorbeeld de rEvo rebreather.

De scrubbers vullen we met Sofnolime 797 (soort lijmkorrels).

INFO KENMERKEN • Twee scrubberpatronen, met elk 1 kg CO2-absorbers • Twee geïntegreerde loodpockets, elk met een

maximum gewicht van 2,5 kg • Volledig instelbaar harnassysteem XS t/m XXL • Veiligheidsriem op mondstuk • Twee zuurstofsensoren • Constante zuurstoffractie geleverd aan de duiker, instelbaar

tijdens het duiken • Keert automatisch terug naar volledige nitrox-ademhaling

bij falen • Resterende scrubbertijd berekent door de duikcomputer • Geen gereedschap nodig voor voorbereiding, gebruik,

reiniging GEBRUIKSLIMIETEN • ppO2 tijdens gebruik: minimaal 0,22 bar, maximaal 1,60 bar • Watertemperatuur: 4-34 graden • Toegestane nitrox-mix: minimaal 30%, maximaal 99% • Goedgekeurd scrubbermateriaal: Sofnolime 797

TECHNIEK • Drie sets redundante elektronica, elk met een individueel

batterijsysteem • Alle accusystemen kunnen vanaf één enkel punt worden

opgeladen • 2,8-inch volledig kleuren led-scherm met hoog contrast en

duikcomputer • Door de gebruiker aanpasbaar algoritme met

gradiëntfactoren voor decompressie • HUD met duidelijke GOOD / FAIL indicatie

Recreatief rebreatherduiken? Mares heeft hier de oplossing voor met de Horizon recreatieve rebreather, oftewel een Semi Closed Rebreather.

PRIJS Mares Horizon niet-deco: € 4.000 (max. 30 m diep) Mares Horizon deco: € 4.500 (max. 40 m diep) www.mares.com

12/2021

DUIKEN.NL

FOTOSCHOOL

WORKSHOP VERBETER JE ONDERWATERFOTO’S

VERBETER JE ONDERWATERFOTO’S Je kent je camera inmiddels goed, maar toch zijn je foto’s het nog net niet helemaal. De cursus Verbeter je onderwaterfoto’s van Ron Offermans, is speciaal voor onderwaterfotografen die hun beelden willen perfectioneren. De focus ligt op de inhoud van de foto, maar ook krijg je technische tips en trics.

oe kwam je op het idee om deze cursus te geven? Ten tijde van de lockdown kreeg ik het verzoek vanuit de NOB of ik een online workshop kon organiseren over onderwaterfotografie. Met als onderwerp ‘Winning Images’ kreeg ik veel positieve reacties. Direct kwam de vraag of ik een cursus kon geven over dezelfde inhoud. Het resultaat is de cursus: Verbeter je onderwaterfoto’s.

DUIKEN.NL

12/2021

Je leert aan de hand van eigen voorbeelden de deelnemers handige tips en tricks? Dat klopt! Een van de voorbeeldfoto’s is die met een barracuda (zie hierboven). Deze foto is een goed voorbeeld van een beeld dat mijn verhaal ondersteunt. De barracuda zelf is onmiskenbaar het belangrijkste beeldelement, maar het is niet het enige onderwerp in de foto. Nadat de kijker naar de barracuda

heeft gekeken, dwalen de ogen af naar de duikers, die op respectvolle afstand de vis bewonderen. Tot slot zal de aandacht gaan naar het scheepswrak op de bodem. Het wrak is voor een groot deel verantwoordelijk voor de sfeer van het totaalbeeld. Op deze manier word je als kijker, als het ware, door het beeld heen geleid en vertel je daarmee een verhaal. Wrak, duikers en barracuda liggen mooi in één

lijn zodat het beeld ook wat compositie betreft mooi in harmonie is. De foto van de zeepok is ook bijzonder. Dit is een goed voorbeeld van een simpel onderwerp dat puur met fotografische technieken een bijzondere foto is geworden. Het is onnatuurlijk en abstract, en daarom meer een creatie van de fotograaf zelf dan een

Tekst en foto’s: Ron Offermans

«Van elk onderwerp is het mogelijk om mooie foto’s te maken, als je maar de technische kennis hebt en vooral de inspiratie.»

weergave van de natuur. Het is een totaal andere benadering van onderwaterfotografie. Dat is wat ik ook in de cursus probeer te benadrukken. Van elk onderwerp is het, onder alle omstandigheden, mogelijk om mooie foto’s te maken als je maar de technische kennis hebt, en vooral de inspiratie. Ook leer je aan welke eisen een onderwerp moet

voldoen om de aandacht te trekken. Vertel eens? Een foto moet minimaal één interessant beeldelement bevatten dat direct de aandacht vraagt. Dat doet het doordat het bijvoorbeeld heel duidelijk scherper is, of dat het opvalt vanwege een afwijkende kleur, of door helderheid of contrast ten opzichte van de rest van het beeld. Daarnaast is het belangrijk dat er verder geen

andere elementen op de foto staan die wedijveren om de aandacht van de kijker te trekken, behalve als ze ondersteunend zijn in de compositie. Met welke fotografische technieken kun je die aandacht vergroten? Uitgangspunt is de positie die je als fotograaf inneemt ten opzichte van je onderwerp. Kijk naar het onderwerp

en probeer dan een positie in te nemen waarbij het onderwerp loskomt van de achtergrond. Soms kan dat simpelweg door vanuit een wat lagere positie. Daarnaast kun je gebruikmaken van een beperkte scherptediepte, zodat de achtergrond onscherp wordt en uiteraard kun je met licht heel veel doen. Als je met snoots het onderwerp gericht verlicht en de omgeving niet, dan staat 12/2021

DUIKEN.NL

FOTOSCHOOL

WORKSHOP VERBETER JE ONDERWATERFOTO’S

ZELFTEST deze absoluut in de spotlights. Hoe breng je meer dynamiek in je foto? Een opname met een compositie van meerdere onderwerpen is altijd lastig, maar zal een foto meestal een stuk boeiender maken. Probeer te voorkomen dat het er chaotisch uitziet. Bij twee onderwerpen is het prettig als ze een denkbeeldige diagonaal vormen. Als je drie of meer onderwerpen in een foto hebt, geeft het rust als ze

een denkbeeldige driehoek vormen. Mensen hebben namelijk een uitgesproken voorkeur voor harmonie. Hier wordt al heel lang gebruik van gemaakt, ook in de schilderkunst, het wordt ‘Gestaltperceptie’ genoemd. Hoe draagt licht bij aan de sfeer van de foto? Licht is allesbepalend voor wat betreft de sfeer van een foto. Helaas is hier geen snelle tip voor te geven. Elke

«Een opname met een compositie van meerdere onderwerpen is altijd lastig, maar zal een foto meestal een stuk boeiender maken.»

Denkbeeldige driehoeken en diagonalen zorgen voor harmonie.

DUIKEN.NL

12/2021

situatie vraagt om een eigen aanpak, maar ook is je eigen keuze heel belangrijk. Er zijn onderwaterfotografen die nooit een flitser zullen gebruiken en toch prachtige foto’s maken. Als je de ‘menglicht-techniek’ goed beheerst, kun je het flitslicht naadloos laten overgaan in het natuurlijke licht van de achtergrond. Het kan ook zijn dat je een volledig zwarte achtergrond mooi vindt zodat je hier je flitstechniek op aanpast. Elke situatie kan op ontelbaar verschillende manieren worden verlicht. Hiermee kun je jezelf als onderwaterfotograaf onderscheiden, maar dat vergt

In de cursus deelt Ron een lijstje uit dat dienst doet als een soort zelftest. Deze leg je naast je foto en je analyseert welke aspecten in de foto aanwezig zijn. De eerste twee zijn hierbij vanzelfsprekend, maar hoe meer aspecten van het lijstje aanwezig zijn in de foto, hoe groter de kans dat de foto een wow-effect zal opleveren. ✔ Scherp en goed belicht ✔ Duidelijk onderwerp ✔ Goede compositie ✔ Sfeer ✔ Een verhaal ✔ Emotie ✔ Verrassend ✔ Creatief

Dit is een goed voorbeeld van een simpel onderwerp dat puur met fotografische technieken een bijzondere foto is geworden.

veel ervaring en uitproberen. In de cursus komt licht zeker aan bod, maar omdat het zo veel omvattend is, heb ik er ook een geheel aparte cursus voor samengesteld die alleen maar gaat over licht en flitsposities. Heb je nog een handige tip? Als belangrijke tip wil ik meegeven dat het loont om planmatig te werk te gaan. Onder water gaan met zoveel mogelijk apparatuur zodat je voorbereid bent op alles wat je kunt tegenkomen en dan maar zien hoe je dat gaat fotograferen, resulteert meestal in middelmatige plaatjes. Onder water gaan met een plan waarbij je al een idee hebt wat en hoe je wilt fotograferen, zal over het algemeen veel mooiere foto’s opleveren. Wellicht lukt het niet de eerste keer om je plan

uit te voeren, maar dan heb je er ongetwijfeld veel van geleerd. Bij de volgende duik gebruik je die kennis en zo kom je tot de beste resultaten. Wat moet je vooral niet doen? Te vaak zie ik nog onderwaterfotografen die vlak voor een grote dure duiktrip nog even snel een splinternieuwe onderwaterfotografieset aanschaffen. Want daarmee denken ze meteen veel betere foto’s te kunnen maken. Het tegenovergestelde is vaak het geval. Aan elke set moet je wennen. Bedieningsknoppen moet je haast blindelings kunnen vinden. Nieuwe instellingen moet je leren gebruiken. Daar kun je beter eerst voldoende tijd voor nemen, dan kom je, als het erop aankomt, niet voor verrassingen te staan.

DOE MEE MET DE WORKSHOP! De workshop Verbeter je onderwaterfoto’s is geschikt voor onderwaterfotografen van allerlei niveaus en met uiteenlopende typen camera‘s. Doordat je samen foto‘s bespreekt, leer je hoe je aansprekende foto‘s maakt en welke techniek daarvoor gebruikt is. Ron Offermans gaat steeds in op de manier waarop de techniek is toegepast en wat het effect daarvan is. Hij zal een en ander inhoudelijk vertellen over de toegepaste techniek. Hoe en waarom deze techniek dat effect teweegbrengt, maar hij gaat geen cameramenu‘s bespreken. Daarmee is de workshop geschikt voor onderwaterfotografen van elk niveau! Als je vragen hebt over jouw set of flitsers, neem die dan gerust mee. Ron helpt je (vooraf of na afloop) met plezier een stapje verder. Datum: 19 maart 2022 Tijd: 12.30 tot 16.30 uur Locatie: Cursuslokaal van Onderwaterhuis.NL in Oud Gastel (bij Roosendaal) Prijs: € 89 Inschrijven? Reserveer je plek op www.onderwaterhuis.nl of mail info@onderwaterhuis.nl

12/2021

DUIKEN.NL

DROOGPAK OP MAAT Ben je op zoek naar een droogpak dat perfect past en optimale bewegingsvrijheid biedt? Dat vind je alleen bij Camaro! Bij jouw premium dealer om de hoek bieden we gratis deels maatwerk. Individueel op jou afgestemd en liefdevol met de hand gemaakt in Oostenrijk!

YEAR SERVICE

NO QUESTIONS ASKED

OPTIONEEL MET LATEX OF NEOPREEN SEALS OF VASTE CAP voorkomt het binnendringen van water en geeft optimale warmte

ASYMMETRISCHE TI-ZIPP Zonder hulp je pak aanen uittrekken

ADEMEND TRILAMINAAT DEELS MAATWERK GRATIS BIJ ONZE PREMIUM DEALERS

Voorkomt vervelende condensatie in het pak waardoor je warmer blijft

Perfect afgestemd op jouw maat

OPTIONEEL MET SOKKEN, ROCKSOCKS OF BOOTS Kies zelf wat je fijn vindt!

Voor verkoopadressen en meer informatie: www.camaro.at

Of Camaro voor in de de Benelux: Sea & Sea Benelux BVBV Tel.tel. +31 (0)(0) 1010 2524 404 5555 Of neem neem contact contact op op met met het het agentschap Camaro agentschap Benelux: Sea & Sea Benelux +31 404

INSIDE

EDITORIAL SMART WHEELS

Verken Curaçao met je eigen auto van Smart Wheels! Curaçao verkennen met de auto? Dan ben je bij Smart Wheels aan het juiste adres! Van kleine driedeurs tot SUV: voor iedereen is een geschikte auto beschikbaar. Een interview met de jonge eigenaren Tahir Martina en Leo Eugenio. Hoe is Smart Wheels ontstaan? Wij hebben elkaar leren kennen in een kapperszaak waar Tahir mijn kapper was. Tahir vertelde dat hij auto’s uit Amerika wilde gaan importeren en deze door wilde verkopen. Dit verliep niet volgens plan, en ik adviseerde hem om zijn auto te verhuren in plaats van te verkopen. Zo begonnen we zaken met elkaar te doen. Als piloot leerde Tahir de eigenaar van Corendon kennen en gingen we een gesprek aan met hem om onze diensten als autoverhuurder aan te bieden onder de naam Smart Wheels. Naast ons autoverhuurbedrijf hebben we ook nog een vaste baan. Tahir is piloot en kapper in zijn vrije tijd. Ikzelf ben docent natuurkunde en scheikunde en geef les op het eiland. Tijd voor een feestje, jullie bestaan drie jaar in november! Ja dat klopt! In 2019 zijn we begonnen. Sustainabilty, Go Green, Service, On time performance, flexibiliteit en een band opbouwen met onze klanten, dat zijn onze key-woorden. De naam Smart Wheels is ontstaan vanuit het perspectief van innovatie. Smart omdat je geen sleutels hoeft te gebruiken om toegang te kunnen krijgen tot je huurauto, maar via een app. Dit is een methode die in het buitenland al gebruikt wordt. Wat voor soort auto’s hebben jullie? We hebben de welbekende economy auto’s, ook bekend als de small size, maar ook de vertrouwde midsize. Indien je meer ruimte nodig hebt, bieden we ook SUV’s aan. Bestaat je groep uit meer dan vijf personen? Ook dat is geen probleem. We verhuren bussen voor negen tot maximaal twaalf passagiers. Voor mensen met kinderen hebben we ook autostoeltjes. Duurzaamheid is voor jullie belangrijk? Zeer zeker. Wij gebruiken minder papier omdat alles digitaal wordt gedaan. Ook willen we later overgaan op elektrische auto’s aangezien we ook de trends volgen op dit gebied en zien dat elektrische auto’s

Tahir en Leo runnen het autoverhuurbedrijf Smart Wheels.

de toekomst zijn van autoverhuur. Een auto huren bij jullie is easy-peasy? We maken het onze klanten graag makkelijk. Je hoeft geen borg te betalen en ook is een creditcard niet een vereiste. We bezorgen de auto op de gewenste plek, en halen hem ook weer op waar je wilt. Waarom zou je een auto huren en niet gewoon een taxi of bus nemen? Het openbaar vervoer op Curaçao is niet optimaal, hierdoor is het aan te raden om een auto te huren om het eiland te kunnen verkennen. Er zijn vele mooie stranden verspreid over het hele eiland en zo ook andere toeristische hoogtepunten. Om zoveel mogelijk uit je vakantie te halen, is het hebben van een auto tijdens je verblijf geen overbodige luxe. Daarbij kunnen de kosten voor een taxi flink oplopen, onderaan de streep ben je dan met je eigen huurauto veel goedkoper uit! Jullie verhuren niet alleen auto’s… Scooters, fietsen en E-Bikes kun je ook bij ons krijgen. In de nabije toekomst gaan we onze activiteiten uitbreiden en ook sightseeingtours met privévliegtuigen aanbieden. Bij jullie is het niet enkel sleutel afgeven en zie je weer op het vliegveld?

Absoluut niet! Wij bieden graag persoonlijke service. Bij het leveren van de auto nemen we de tijd om de wensen van de klanten door te nemen. We geven ook advies op maat welke restaurants, stranden en overige toeristische attracties het beste bij hen past. Heb je pech onderweg? De autosleutels in de auto opgesloten? Het team van Smart Wheels staat altijd voor je klaar!

BOEK JOUW HUURAUTO BIJ SMART WHEELS

Een 5-deurs economy size auto huur je al vanaf 40 USD per dag. Kijk voor alle mogelijkheden op www.smartwheelscuracao.com Uiteraard staan de heren je ook graag persoonlijk te woord via app of telefoon!

12/2021

DUIKEN.NL

Verwarming onder water 2.0 Thermalution verwarmingsvesten en handschoenen zijn 100% waterdicht en daarom ideaal geschikt voor onder zowel een wetsuit als een droogpak. Ze zijn licht van gewicht en compact van formaat.

100% waterdicht

Variabel te positioneren accu’s Voorkomt irritante drukpunten

Duurzaam oplaadbare Lithium Polymeer accu’s

Ritssluiting voor gemakkelijk aanen uittrekken

WWW.THERMALUTION.EU Thermalution Europe / SeaLife Benelux BV tel.: +31 (0)10 59 10388 – info@thermalution.eu

NIEUW!

Power Heated Under Gloves

F.I.R. Infrarood Verwarmingssysteem Warmte dringt door tot in de kern van je lichaam

Tot wel 4 uur warmte

Schakelbaar in 3 warmte niveaus

Onder water bedienbaar met de oplaadbare draadloze afstandsbediening

/thermalution.eu /thermalutionheatingvests /thermalution.eu

TECHNIEK

LANGS DE DECOLIJN ACTUELE PRODUCTINFO

Onder redactie van: René Lipmann

SCUBAPRO

Cookie Monster

SCUBA SUPPORT

Met zonder handen Altijd je handen vrij met de Halcyon Explorer goodman handle. Een must voor de technisch duiker, waarbij je met een thumbloop de lamp even kunt ‘parkeren’ op je duim. Dus als je aan het scooteren bent of je hebt een reel in je rechterhand, dan schuif je de lamp gewoon met de ring om de duim. Zo heb je je linkerhand even vrij om bijvoorbeeld je inflator te bedienen of iets uit je pocket te pakken. Met het voorgemonteerde Tekna-mesje heb je ook nog eens altijd een stukje veiligheid in handen. Prijs: € 119. www.scubasupport.nl

Arrows zijn onmisbaar bij grot- of wrakduiken. Gezien hun vorm geven deze pijlen onmiskenbaar de richting aan, zowel visueel als op gevoel tijdens duiken met slecht zicht. De S-Tek Arrow Monster van Scubapro bestaat uit tien pijlvormige markeringen aan een elastiek met een rvs bolt-snap. Maar we zijn er nog niet. Vergroot de veiligheid van het duikteam tijdens groten wrakduiken en hang een S-Tek Cookie Monster aan een D-ring van je harnas. Deze ronde cookies bevestig je aan de gidslijn als referentiepunt of om aan te geven dat er duikers in het wrak of de grot zijn. S-Tek Cookie Monster bestaat uit tien cookies aan een elastiek met een rvs bolt-snap. Wil je meer weten over deze S-Tek producten? Scan dan de QRcode en bekijk de Scubapro video op YouTube. Prijs: € 38. www.scubapro.eu

MARES XR

Bewegingsvrijheid

Als er iets is waar ik een hekel aan heb onder water, is me beperkt voelen in mijn bewegingsvrijheid. Helemaal als onderwaterfotograaf. Je wilt immers snel kunnen reageren als je een mooie compositie ziet op een dieper gelegen wrak. Deze innovatieve draaibare LP-aansluiting van Mares zit tussen de slang van de ademautomaat en de tweede trap en biedt techduikers extra comfort. Je hebt een ongekende bewegingsvrijheid met 360 graden draaibaarheid, waardoor kaakvermoeidheid wordt verminderd en simpelweg een breder scala aan hoofdbewegingen mogelijk is. Zo mis ik geen enkele kans op een mooie foto! Voor mij een must-have bij sidemountduiken, alsook bij sommige deco- en stageflessen die op de taille gemonteerd zijn. Prijs: € 59. www.mares.com

FOURTH ELEMENT

Je eigen schaduwplek Ik parkeer de pick-up bij de instapplaats op het terrein van Bonaire Petroleum Corporation (Bopec). Wat kijk ik uit naar deze duik! De Windjammer, Bonaires Ghost Wreck, is het doel vandaag. De enige schaduwplek is al in beslag genomen door andere techduikers. Wat ben ik blij met mijn Tech Diver Cap van Fourth Element! Het is nog vroeg in de ochtend, maar de zon schijnt al flink. Met mijn korte koppie is extra bescherming van harte welkom. Van andere duikers heb ik al jaloerse blikken gehad, ook vanwege het gave techlogo op de cap. Gemaakt van 100% gerecycled polyester. Prijs: € 29,90. www.divevalley.com

12/2021

DUIKEN.NL

MULTIMEDIA

REVIEW NAUTICAM EMWL EXTENDED MACRO WIDE LENS

Fanatieke onderwaterfotografen keken al jaren uit naar de Nauticam EMWL Extended Macro Wide Lens.

ALTIJD DE JUISTE LENS 60 graden, 100 graden of toch extreem wijd 130 graden beeldhoek? Het kan tegenwoordig allemaal en ook nog eens onder water wisselbaar. Natte voorzetlenzen, door Nauticam Water Contact Optics genoemd, worden steeds populairder en zijn tegenwoordig verkrijgbaar in allerlei uitvoeringen. Marco Heesbeen vertelt meer.

Marco Heesbeen vertelt je alles over het Nauticam EMWL Extended Macro Wide Lens systeem

e tijd dat natte voorzetlenzen een goedkope en optisch minder hoogwaardige oplossing waren voor compact camera’s, is definitief voorbij. Sterker nog, de topmodellen van de Water Contact Optics overtreffen de optische kwaliteit van de meest geavanceerde groothoekobjectieven met

mogelijk maakt. Het EMWL systeem wordt gecombineerd met een macromasterlens op de camera. Er zijn verschillende uitvoeringen om alle populaire camerasystemen te ondersteunen. Het hele EMWL-systeem is onder water wisselbaar. Verder zijn er handig lenshouders voor de verschillende delen, zodat je niet op voorhand

DUIKEN.NL

12/2021

bijbehorende grote glazen domepoorten met gemak! Bekende zwakke punten van traditionele lens-/ poortcombinaties, zoals randscherpte en focusafstand, zijn grote pluspunten voor Water Contact Optics. Ook de maximale beeldhoek en zoom-mogelijkheden zijn een groot voordeel. Misschien wel de meest innovatieve

voorzetlens van dit moment is de Nauticam EMWL Extended Macro Wide Lens. Met de EMWL-lenzen schiet je macro én groothoek en kun je beide stijlen combineren om unieke opnamen te maken die voorheen gewoon niet mogelijk waren. De EMWL-lenzen creëren een uniek perspectief wat echt totaal andere, unieke, indrukwekkende beelden

Tekst en foto’s: Marco Heesbeen

hoeft te kiezen en onder water, afhankelijk van de onderwerpen die je die duik tegenkomt, de meest optimale lens kunt kiezen. Fanatieke onderwaterfotografen kijken hier al jaren naar uit. INON introduceerde zo’n 10 jaar geleden al een soortgelijke lens, de INON UFL-MR130 EFS60 Micro Semi-Fisheye Relay Lens. Deze was exclusief ontworpen voor de Canon 60mm macrolens en bood inderdaad een fantastisch nieuw perspectief. Het verkrijgen van dit perspectief ging destijds helaas wel ten koste van de optische kwaliteit. Ook de autofocusprestatie van de camera had behoorlijk te lijden van deze lens. Onderwaterfotografen waren echter zo enthousiast over het unieke beeld dat deze lens opleverde, dat er diverse maatwerkadapters werden gemaakt om deze lens toch op andere systemen te kunnen gebruiken. Als het überhaupt al lukte, was de kwaliteit natuurlijk nog minder dan in combinatie met de Canon 60mm waarvoor deze lens ontwikkeld was. AAN DE SLAG Net voor mijn reis naar Bonaire komt de Nauticam EMWL set binnen. Alle componenten zijn los leverbaar, maar ook verkrijgbaar als complete set inclusief de drie objective lenzen, geleverd in een luxe koffer. De frontlenzen van de 100 en 130 graden objective lenzen steken iets uit en zijn dus kwetsbaar voor krassen. Ik heb beide lenzen daarom voorzien van de optionele zonnekapjes. Dat helpt beschadigingen te voorkomen en helpt natuurlijk ook eventuele lens flares te

voorkomen. Ik ben met name benieuwd naar de 100 en 130 graden objective lenzen omdat die het meest aparte perspectief geven. Ik heb mijn flitserarmen voorzien van twee lenshouders, dus ik kan beide lenzen tegelijkertijd meenemen. De eerste duik ben ik direct enthousiast over het perspectief. De beelden spreken me ontzettend aan. Na afloop bekijk ik de beelden zorgvuldig en zie dat ik nog de nodige aanpassingen moet doen om de foto’s verder te verbeteren. Omdat het onderwerp op de voorgrond zo dichtbij is, raakt dat al snel overbelicht door het flitslicht. Als je vervolgens je diafragma daarom wat knijpt, wordt de achtergrond al snel te donker. Het is dus belangrijk om zeer terughoudend te zijn met de kracht van je flitsers. Ook is het positioneren van het scherpstelveld erg belangrijk. Vanwege de grote beeldhoek, en de soms lastige positie waarin je je moet manoeuvreren om de gewenste compositie te maken, heb ik veelvuldig het scherpstelveld niet op het (oog van) hoofdonderwerp gezet. De daarop volgende duiken houd ik er rekening mee en gaat het goed. Op de riffen van Bonaire zijn voldoende interessante onderwerpen te vinden. Ik ga lekker aan de slag met kerstboomwormen, hagedisvissen en hengelaarsvissen. Het zonnetje staat loodrecht boven me en dat maakt het nog knap lastig om de mooie opnamen te maken die ik in mijn hoofd bedacht heb. Zowel de hengelaarvis als de hagedisvis bevinden zich op de bodem, dus ik moet bijna loodrecht omhoog fotograferen. Zelf kan ik

niet achter de camera hangen want daar is geen plaats. Overal groeit koraal. Overigens is in mijn beleving, de staat van de riffen op Bonaire aanzienlijk beter dan ik de afgelopen tien jaar heb gezien. Ik vermoed dat de afwezigheid van duikers en cruiseschepen de afgelopen jaren de riffen goed hebben gedaan. Uiteindelijk lukt het toch om enkele van de beoogde foto’s te maken. BEST LASTIG De complete EMWL-lens, dus focus unit + relay-lens + objective lens, is best lang, zeker als je kiest voor de ruim 12 cm lange 100 graden lens. Bovendien zit je ook nog met de bevestiging

van je flitsers en drijfarmen om het gewicht en de balans van je camera met de lange EMWL-lens te neutraliseren. Superzwaar is de EMWL niet, maar de lens steekt natuurlijk wel enorm uit, dus de balans van de complete set verdient aandacht. Er is een speciale beugel voor de bevestiging van flitsers aan de relay-lens. Ik monteer deze beugel en bevestig er links en rechts een drijfarm aan. Daarmee krijg ik mijn set perfect in balans. Een hengelaarsvis zit verstopt in een soort kuil in het koraal. Er is net niet genoeg ruimte voor mijn camera met de EMWL-lens. De volgende dag ga ik terug met dezelfde set maar dan zonder de relay-lens waardoor de complete lens

«Alle componenten zijn los leverbaar, maar ook verkrijgbaar als complete set inclusief de drie objective lenzen.»

Door een andere lens te plaatsen, kan ik toch de beoogde foto maken.

12/2021

DUIKEN.NL

MULTIMEDIA

REVIEW NAUTICAM EMWL EXTENDED MACRO WIDE LENS

ALLES OP EEN RIJTJE

MODULAIR SYSTEEM Het EMWL-systeem bestaat uit drie hoofdcomponenten: de focus unit, de relay-lens en een objective lens. RELAY-LENS De relay-lens draait het beeld om. De EMWL kan ook gebruikt worden zonder deze lens. Het beeld staat dan alleen op z’n kop. Voordeel is wel dat het geheel dan ruim 16 cm korter wordt. Onderwaterfotografen met een externe monitor kunnen het beeld op de monitor vaak ook omdraaien zodat ze de relay-lens niet nodig hebben. OBJECTIVE LENS Er zijn drie verschillende objective lenzen. De objective lens bepaalt de beeldhoek en dus het perspectief. 60 ° OBJECTIVE LENS De 60 graden objective lens is de meest ‘normale‘ uitvoering. Deze is uitermate geschikt om (hele) kleine onderwerpen vast te leggen inclusief een redelijke hoeveelheid achtergrond. De lens stelt scherp tot 0 cm. Omdat je zo superdichtbij kunt scherpstellen, komt het hoofdonderwerp, ondanks de relatief grote beeldhoek van 60 graden, toch prominent, groot in beeld. Het beeld is, door de aanwezigheid van de achtergrond, écht heel anders dan een opname met alleen een gewone macrolens. 130 ° OBJECTIVE LENS De 130 graden objective lens is de meest extreme variant. Ook met deze lens kun je scherpstellen tot tegen het onderwerp. De enorme grote beeldhoek van 130 graden stelt je echter gemakkelijk in staat om veel achtergrond mee te nemen in de opname. Zo kun je goed de leefomgeving van het onderwerp mee in beeld brengen, of, heel populair, zorgen voor een prachtig zonnetje in je macro-opname! Deze lens geeft het meest opvallende, extreme plaatje! 100 ° OBJECTIVE LENS De 100 graden objective lens is fysiek met 520 gram (310 gram onder water) de grootste van de drie. Hij valt mooi tussen de andere twee objective lenzen in en neemt naar mijn mening daarmee de sweet spot positie in. Het hoofdonderwerp kun je voldoende groot in beeld brengen, ook als het wat kleiner is, of je er niet helemaal bij kunt komen en toch blijft er meer dan voldoende achtergrond in beeld. De optische kwaliteit van deze lens lijkt de andere zelfs nog iets te overtreffen.

DUIKEN.NL

12/2021

16 cm korter is. Bovendien heb ik een WeeFine WED-7 Pro externe monitor op mijn set geplaatst. Zo kan ik recht van boven het beeld bekijken. En met de flipfunctie op de monitor staat het ook nog gewoon recht! Dat werkt heel handig. Zo lukt het me om weer andere foto’s te maken. Ik kijk ze gelijk terug op de grote monitor en ben enthousiast. Hoe zit het in Nederland? Teruggekomen in Nederland wil ik het EMWL-systeem ook direct uittesten in onze eigen lokale wateren. Ik besluit naar de Bergse Diepsluis te rijden en neem alle drie de objective lenzen mee. De watertemperatuur is niet zo hoog als in Bonaire, maar

Een nog hogere ISO-waarde en een nog groter diafragma, met snellere sluitertijden was achteraf beter geweest. Maar ja… dat is altijd achteraf. De 60 graden lens blijkt in Nederland toch erg interessant. Ik maak er een mooie foto mee van het oog van een krab als hoofdonderwerp met een fraaie, wijde groene achtergrond. Zo’n klein detail als een oogje kan ik met de 100 en 130 graden lenzen niet zo groot in beeld brengen. Een compleet krabje lukt daarentegen weer wel perfect met de 100 graden uitvoering. ALLES MEENEMEN Als je alle drie de lenzen tegelijkertijd wilt meenemen,

«Het wisselen onder water gaat vanwege het bajonetsysteem vrij gemakkelijk.» met mijn droogpak aan is het even comfortabel. Het zicht valt helaas erg tegen en zo ook de hoeveelheid leven. Eigenlijk kom ik alleen maar garnalen en wat krabben tegen. Dat is jammer. Roeien met de riemen die je hebt, dus aan de slag met garnalen en krabben. Het verkrijgen van de perfecte belichting met het EMWL-systeem blijkt in Nederland nog een stuk lastiger dan in het helder blauwe water van Bonaire. Zelfs op slechts drie meter diepte is het relatief donker. Ik stel mijn INON Z-330 flitser in op minimale kracht, de ISO-waarde op 800 en zelfs dan moet ik bij f/8 zeer lange sluitertijden kiezen om de achtergrond niet te donker te maken. Ik schiet een behoorlijk aantal foto’s op 1/40. Op het schermpje van de camera lijkt er weinig sprake te zijn van bewegingsonscherpte. Later zal blijken dat er wel degelijk veel bewegingsonscherpte was.

is het belangrijk dat je voldoende lenshouders hebt en die gemonteerd hebt op gemakkelijk bereikbare plaatsen op je armen of tray. Het is wel ontzettend makkelijk om alles bij je te hebben zodat je voor iedere situatie de meest optimale lens kunt kiezen. Het wisselen onder water gaat vanwege het bajonetsysteem vrij gemakkelijk. Ook met handschoenen aan is het geen enkel probleem. Het wisselen dient toch met de nodige zorgvuldigheid te gebeuren. De verschillende componenten zijn allemaal waterbestendig en bij het ontwerp van het gehele optische systeem is rekening gehouden met een dun laagje water tussen de verschillende onderdelen. Als je delen wisselt in een zeer stoffige omgeving, kan het natuurlijk gebeuren dat er water inclusief zand of stof tussen de verschillende elementen komt te zitten. En dat zie je terug op de foto’s.

De 60 graden lens blijkt in Nederland toch erg interessant. Ik maak een mooie foto van het oog van een krab als hoofdonderwerp met een fraaie, wijde groene achtergrond.

Probeer dus altijd om de lenzen te plaatsen in een zo helder mogelijk stukje water. Bijvoorbeeld boven een harde ondergrond of aan de oppervlakte. Eventuele luchtbelletjes die opgesloten raken tussen de onderdelen zijn geen probleem. Zowel de relay-lens als de objective lenzen zijn voorzien van een speciaal systeem om lucht te laten ontsnappen. Als alle lucht eruit is, kun je dit systeem dichtdraaien zodat er geen “vies” water meer in kan komen. Voordat je de focus unit plaatst, kun je het beste de poort van de camera even omhoog houden en met je vinger over het glas van de Met de EMWL-lenzen schiet je macro én groothoek en kun je beide stijlen combineren om unieke opnamen te maken die voorheen gewoon niet mogelijk waren.

poort wrijven om er zeker van te zijn dat er geen belletjes blijven plakken. CONCLUSIE De Nauticam EMWL Extended Macro Wide Lens is een fantastisch lenssysteem wat je in staat stelt om werkelijk unieke beelden te maken met een totaal ander perspectief dan je gewend bent. De combinatie van macro en groothoek in één opname is supergaaf. Er hangt een stevig prijskaartje aan de EMWL, maar de optische kwaliteit van het hele systeem is dan ook geweldig. Er is geen afname merkbaar van contrast en helderheid

en de autofocus blijft onveranderd nauwkeurig en snel werken.Net zoals bij iedere uitbreiding van je apparatuur duurt het even voordat je de set helemaal eigen hebt gemaakt. Nauwkeurig positioneren van het scherpstelveld en het bepalen van de juiste geringe flitskracht om een goede balans te krijgen in de belichting van de vooren achtergrond, zijn erg belangrijk. De optionele zonnekap voor de 100 en 130 graden objective lenzen zijn een must-have om beschadiging van de frontlens te voorkomen. Verder verdient de balans

en het drijfvermogen van de complete set de nodige aandacht. De beugel voor de bevestiging van flitsers aan de relay-lens is daarbij de beste methode om drijfarmen of drijfblokken te bevestigen voor de perfecte balans en een neutraal drijfvermogen. Voor professionele en enthousiaste onderwaterfotografen en filmers is de Nauticam EMWL een zeer interessante uitbreiding die je indrukwekkende beelden zal opleveren met unieke perspectieven en het geeft je een grote mate van flexibiliteit onder water.

FOCUS UNIT De Focus Unit zorgt ervoor dat de cameralens kan scherpstellen in combinatie met het EMWL-systeem. Vier verschillende focus units ondersteunen alle populaire macroobjectieven: Nikon en Micro Four Thirds - Compatibel met de Nikon AF-S VR Micro Nikkor 105mm f/2.8G IF-ED en Olympus M.Zuiko Digital ED 60mm f2.8 Macro Canon - Compatibel met de Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM en de Canon EF-S 60mm f2.8 Macro USM voor APS-C Sony - Compatibel met de Sony SEL90M28G FE 90mm F2.8 Macro G OSS Fujifilm - Compatibel met de Fujifilm GF 120mm f/4 Macro R Meer info op www.onderwaterhuis.nl

12/2021

DUIKEN.NL

TECHNIEK

TECHSCHOOL REBREATHERS

Filmen tijdens de Project Baseline Bermuda expeditie op dieptes van 100 meter+.

TIJDREIZEN MET REBREATHERS “Magische machines” werden de eerste RB2000 rebreathers genoemd. GUE Instructeur JP Bresser is er vanaf het begin bij, maar ontdekt al snel dat dit type apparaat minder geschikt is voor wrakduiken. Zijn ‘tijdreis’ met rebreathers deelt hij deze maand met ons in Techschool.

m eerlijk te zijn is mijn geschiedenis met rebreathers, voor ik in 2001 een duiker en later instructeur bij GUE (Global Underwater Explorers) werd, bedroevend kort. Duiken met en lesgeven op verschillende Dräger-systemen en een korte, liefdeloze relatie met een Inspiration en dat was het wel zo ongeveer. Rebreathers

DUIKEN.NL

12/2021

komen pas weer op mijn pad in 2006 als ik lid word van de EKPP (European Karst Plain Project), een internationaal team van GUE-duikers uit heel Europa dat extreme exploratie grotduiken uitvoert in Frankrijk en Spanje. Daarbij wordt gebruikgemaakt van passieve semi-gesloten rebreathers (PSCR’s) genaamd RB2000.

Deze zijn ontwikkeld en gebouwd door onze EKPPteamleider, Reinhard Buchaly. In die tijd is het verkrijgen van een van deze magische machines gebaseerd op één of het liefst meerdere van de volgende factoren; je ervaring al grotduiker, je ervaring in het team en vooral de bereidheid van Reinhard. Niet alleen om er

een voor je te bouwen, maar vooral ook om je te trainen in het gebruik van de RB2000. Als mijn tijd komt, word ik uitgenodigd door Reinhard in zijn huis in Duitsland. Bij aankomst neemt hij me mee zijn garage in. Ik schrik van een vloer bezaaid met onderdelen. «Dit is jouw unit, zet hem in elkaar en laat maar weten wanneer je klaar bent,» spreekt Reinhard en laat me alleen achter in de garage. Eerlijkheid gebiedt me wel te melden dat ik van tevoren een schema en lijst van alle onderdelen van hem had toegestuurd gekregen. De privétraining met Reinhard

Tekst en foto’s: JP Bresser

is persoonlijk, uitdagend en supergedetailleerd; bijvoorbeeld de uitleg over fysiologie die ik krijg, al zittend in zijn opblaaszwembad in zijn tuin, maar ook de waanzinnige scenario’s om de werking te begrijpen en problemen te herkennen. Zoals duiken in een zwembad zonder sorb in de scrubber (chemicaliën die het koolstofdioxide uit het systeem filteren) om een CO2-hit te ervaren. Terugkijkend denk ik dat mijn training en tijd met Reinhard waarschijnlijk mijn meest uitdagende training ooit is geweest.

PSCR VERSUS WRAKDUIKEN Naast grotduiken hou ik ook van duiken in open water – diepe wrakken om precies te zijn. Daar wil ik mijn RB2000 ook voor gaan gebruiken. Ik kom er al snel achter dat een D20 stalen frame niet ideaal is voor duiken in open zee en migreer de set naar een D12 frame. Ook kom ik erachter dat het afdaal- en opstijggedeelte van diepe openwaterduiken mijn RB2000 nagenoeg verandert in een open-circuit systeem. Dit vanwege het continu activeren van het gasinlaatsysteem op weg naar beneden, om het krimpende gasvolume in de counterlung bij te houden, gecombineerd met het continu flushen op weg naar boven om hypoxia (zuurstoftekort) te voorkomen. Omdat de RB2000 een PSCR is, heb je te maken met een zogenaamde PO2-drop tijdens de duiken (het percentage zuurstof loopt langzaam terug). Omdat de RB2000 geen elektronica heeft (en dus ook geen PO2-meting), heb je geen idee wat het percentage zuurstof is dat je ademt. Reinhard heeft me een stukje software gegeven dat hij zelf heeft geschreven om deze maximale PO2-drop te voorspellen. Dit is soort van acceptabel voor stabiele grotduiken, maar wordt steeds meer een issue bij diepe emmerprofielen, vooral tijdens opstijgingen. PROBLEMEN OP 60 METER In 2016 staat een GUE-project naar het wrak van de USS Atlanta op de planning. Ik krijg de vraag om als een van de zes teamleden mee te gaan om dit waanzinnige scheepswrak uit de Tweede Wereldoorlog, dat gezonken is bij de Solomon Islands op een diepte van 130 meter, te documenteren. Rond die tijd is mijn vriend

en GUE-collega Kirill Egorov van plan een trip naar Palau te maken om het wrak van de USS Perry de documenteren. De USS Perry ligt op een diepte van 75 meter en heeft een niet al te beste reputatie vanwege moeilijke duikomstandigheden (verraderlijke stromingen). Het lijkt ons de perfecte locatie om ons voor te bereiden op de expeditie naar de USS Atlanta, aangezien Palau letterlijk om de hoek ligt. Kirill duikt in Palau met zijn Halcyon RB80,

megazwaar en een PITA bij langere scooterduiken. Tijdens een van onze diepere duiken met scooters in Palau breekt onverwachts het mondstuk van de BOV af en blijf ik achter met alleen het mondstuk in mijn mond. Als getrainde GUE-duiker is mijn eerste instinctieve reactie om naar de backup-automaat te grijpen die normaal met een stuk elastiek om je nek hangt, maar helaas is deze niet aanwezig. Gehaast probeer ik mijn automaat met

«Het gebruik van elektronica onder water maakt me in het begin wat onzeker.» In Palau duik ik nog steeds op mijn originele RB2000.

terwijl ik nog steeds op mijn originele RB2000 duik. Halcyon gebruikte het originele ontwerp van de RB2000 van Reinhard en produceerde met enkele aanpassingen de Halcyon RB80. In Reinhard Buchaly’s filosofie werd elk onderdeel dat niet als noodzakelijk werd gezien of kapot kon gaan, simpelweg van de RB2000 verwijderd. Dit betekent voor mij dat mijn EKPP geconfigureerde machine wel een BOV (bailout valve) heeft, maar bijvoorbeeld geen backup-automaat zoals bij een standaard GUE-materiaalconfiguratie gebruikelijk is. Dit oude type BOV is massief en vooral

lange slang los te clippen (die met een boltsnap aan de rechter D-ring is geclipt) en stop die in mijn mond. Geen gas… Eén van de EKPP standaards zijn de Apeks flowstoppers op al je automaten. Dus als ik de flowstopper open, kan ik eindelijk ademhalen. Dit speelt zich af in mid-water tussen de 60-70 meter diepte, dus niet echt een feestje. ENORM GASVOORDEEL Teruggekomen op de boot, besluit ik dat het tijd is voor wat wijzigingen aan de RB2000; alle flowstoppers verdwijnen in de vuilnisbak en een backup-automaat wordt 12/2021

DUIKEN.NL

TECHNIEK

TECHSCHOOL REBREATHERS

snel toegevoegd. Al dat duiken in zeewater is ook niet echt bevorderlijk voor de originele onderdelen die Reinhard heeft gebruikt. De machine is per slot van rekening bedoeld voor grotduiken in zoet water en ik krijg erg veel last van corrosie. Halcyon Dive Systems is zo vriendelijk om voor mij een uitzondering te maken en alle aangetaste materialen te vervangen door de nieuw ontworpen Delrin-onderdelen. Sommige intimi beginnen mijn unit de JP80 te noemen, aangezien het een zeldzame, door Halcyon gemodificeerde originele RB2000 machine is geworden. Tijdens het USS Atlanta project geven onze RB80 rebreathers ons een enorm gasvoordeel vergeleken met open circuit apparatuur en maken bodemtijden van 35-40 minuten op een diepte van 130

meter mogelijk. Door de lange bodemtijden en vanwege het semi-gesloten ontwerp van de RB80’s, zijn er dagelijks enorme hoeveelheden gas noodzakelijk om zes dagen lang drie man op het wrak te laten duiken. Nachtwerk is noodzakelijk om de rebreather-frames en alle stages gevuld te krijgen. MACGUYVER OP 80 METER Vlak voor het project kregen alle teamleden van Halcyon een experimentele PO2-meter om te testen tijdens de diepe duiken op het wrak. Dit is een wat knullig ontworpen plexiglazen buis met wat minimale elektronica en een minuscule lcd-display. Het apparaat genaamd Gorilla is met een rubberen kabel verbonden met een zuurstofsensor in de kop van de RB80. De Gorilla is

Mijn geschiedenis met rebreathers was bedroevend kort, totdat ze weer op mijn pad komen in 2006.

DUIKEN.NL

12/2021

een nachtmerrie om af te lezen, te bedienen en ergens aan te bevestigen, maar zorgt eindelijk wel voor de mogelijkheid te weten wat je nu echt ademt qua hoeveelheid zuurstof in de loop. Tijdens een van mijn laatste duiken op de

voorstelling van het gedoe om mijn gehele deco in mid-water in de stroming op bail-out open circuit te moeten doen, wanneer ik me herinner dat ik om de E/O (watercontact)kabel van mijn lamp een stuk duct tape had gevouwen. Ik trek de

«De rubberen slang is ontploft en kostbaar gas lekt uit mijn RB80.» USS Atlanta maak ik samen met Richard Lundgren en Kirill Egorov de opstijging. Op ongeveer 80 meter diepte zie ik een grote bubbel ontstaan op de rubberen slang van de Gorilla. Dit wordt snel gevolgd door een verdovende knal, alsof er een pistool vlak bij mijn oor wordt afgeschoten. De rubberen slang is ontploft en kostbaar gas lekt uit mijn RB80. Ik maak me al een

tape los en vouw het snel om de gebarsten rubberen slang. De bellenstroom stopt, waarna ik in staat ben de gehele duik op mijn rebreather af te maken. Ik zal nooit de eerste woorden van Richard vergeten wanneer we eindelijk aan de oppervlakte komen; «You MacGyvered it, matey!» Wat ik ook nooit zal vergeten is het commentaar van Halcyon als ik na het project verhaal ga halen over

JJ-CCR de ultieme hybride rebreather voor mij is.

Halcyon gebruikte het originele ontwerp van de RB2000 van Reinhard en produceerde met enkele aanpassingen de Halcyon RB80.

Tijdens het USS Atlanta project geven onze RB80 rebreathers ons een enorm gasvoordeel.

de falende Gorilla; het was onze eigen schuld, de Gorilla was maar gegarandeerd tot maximaal 100 meter diepte… OVERSTAP NAAR JJ-CCR Het is me ondertussen wel duidelijk dat mijn JP80 niet hybride genoeg is om het gat te dichten tussen grotduiken en diepe openwaterduiken. Dus wanneer de GUE’s Closed-Circuit Rebreather (CCR) opleiding beschikbaar

komt in 2013, boek ik meteen een klas met Jarrod Jablonski (oprichter GUE & teammaat USS Atlanta Project) in Florida. Bij aankomst in High Springs staat mijn nieuwe machine, een glimmende JJ-CCR in GUE-configuratie, al op me te wachten. Klaar om mee het water in te springen. Eerlijk is eerlijk, het heeft wel wat duikjes nodig om de overstap te maken van een PSCR naar de JJ-CCR. Duidelijk een ander

type rebreather met ander inzetgebied en discutabel misschien wel meer gericht op diepe, openwaterduiken dan op grotduiken. Het gebruik van en de afhankelijkheid van elektronica maakt me in het begin wat onzeker. Ik maak samen met Jarrod Jablonski de eerste grotduiken op de unit, en vooral tijdens de eerste diepe openwaterduiken op zee spelen al de what-if scenario’s door mijn hoofd. Totdat ik geleidelijk meer intuïtief met de JJ-CCR ga duiken, zoals ik dat ook met mijn JP80 gewend ben. Na wat diepe wrak- en grotduiken met gemengde teams (RB80 & JJ-CCR), waar ik mijn teamleden weer zie hannesen met hun RB80’s, concludeer ik dat afgezien van speciale toepassingen, de GUE

TO BOLDLY GO Sinds 2013 heb ik vele, diepe openwaterduiken kunnen maken op mijn JJ-CCR. Filmen tijdens de Project Baseline Bermuda expeditie op dieptes van 100 meter+, het documenteren van de vele wrakken rondom Krnica, Kroatië en de diepe wrakken rondom het eiland VIS. Maar ook duiken op de bekende B17 Flying Fortress en het wrak van de Ugo Bassi op een diepte van 95 meter bij het eiland Sardinië, om er maar een paar te noemen. Ik verkoop de JP80 uiteindelijk met pijn in mijn hart, maar heb nooit spijt gehad van mijn overstap. Ik duik nu met mijn tweede JJ-CCR unit en ben ondertussen ook GUE CCR Instructeur geworden. Terugkijkend is een groot deel van het comfort wat ik tegenwoordig heb als ik met mijn rebreather duik, het gevolg van de diversiteit van alle duiken in het verleden. Maar misschien nog meer vanwege de natuurlijke transitie van open-circuit via PSCR en uiteindelijk naar CCR, evenals de toepassing zowel in grotten als open water. De mogelijkheid om met een robuuste, comfortabele en betrouwbare rebreather te duiken, waarbij alles op de juiste plek zit en ik intuïtief kan handelen op basis van tientallen jaren ervaring met open-circuit, voelt bijna als een droom die werkelijkheid wordt. Om met de woorden van Kapitein Jean-Luc Piccard af te sluiten; «To boldly go where no man has gone before.»

OVER JP BRESSER JP Bresser duikt sinds zijn 11e, hij is vooral bekend door zijn onderwaterfotografie en filmwerk op diepe en moeilijk bereikbare plaatsen. Zijn werk is gepubliceerd in o.a. National Geographic en op Netflix. JP is fulltime Tech, Cave en CCR Instructor / Instructor Trainer voor GUE.

12/2021

DUIKEN.NL

PRAKTIJK

MEDISCH COLUMN MENNO GAASTRA

Menno Gaastra, duikmedisch arts en medisch directeur DAN Europe Nederland, geeft antwoord op duikmedische vragen (redactie@duiken.nl).

PROBLEMEN MET KLAREN E

en van de zaken die bij het duiken het meest ongemak geeft, is het niet goed (kunnen) klaren van oren en bijholtes. Het is zelfs zo gewoon dat heel veel duikers de bijbehorende pijn vaak voor lief nemen en toch doorgaan. «Het gaat vanzelf weer over» of «even doorzetten» zijn veel gehoorde geluiden als het over dit onderwerp gaat. Ook als je gaat kijken in statistieken van meldingen van duikproblemen, zul je merken dat veel duikers deze klachten niet melden omdat ze niet als ernstig gezien worden. Maar dit is niet helemaal waar. Klaringsproblemen kunnen onder water zorgen voor serieuze gevaren. Als je trommelvlies scheurt door onvoldoende klaring, kan er water in je middenoor terechtkomen. Dit geeft een prikkeling van je evenwichtsorgaan in je binnenoor. Vooral als de watertemperatuur veel lager is dan je lichaamstemperatuur. Het gevolg is dat je zo duizelig wordt, dat je flauw kan vallen. Je hoeft niet hoogbegaafd te zijn om te begrijpen dat je onder water dan gewoon verdrinkt. Problemen met klaren kunnen zowel tijdens de afdaling als de opstijging ontstaan. Bij het afdalen neemt de omgevingsdruk fors toe en alle lucht in je lichaam wordt samengeperst (squeeze). Dus om de druk in de diverse lichaamsholtes gelijk te houden, zal er lucht moeten worden toegevoegd. Voor je oren en je bijholtes betekent dit dat je moet klaren. Dit kan op diverse manieren. Zaak is dat je dit op tijd doet. En op de voor jou makkelijkste manier. Mocht je daar nooit iets van meegekregen hebben dat er diverse methodes zijn, dan kun je bij de medische duikkeuring daarnaar vragen. Of vraag het aan je duikinstructeur. In deze rubriek heb ik al eerder ook de verschillende methodes besproken. Het is van belang dat je geen pijn voelt in je oren en je bijholtes. Als de buis van Eustachius, die van je keelholte naar je middenoor loopt, niet goed doorgankelijk is, dan kun je de druk in je oren niet gelijkmaken. Verkoudheid, irritatie, hooikoorts of tumoren kunnen hiervoor zorgen. Dit geldt ook voor de neus- en kaakholtes. Duik alsjeblieft niet verder bij klaringsproblemen. Ga terug naar de diepte waar je geen last had. Bij regelmatig optredende klachten is het handig om nog eens contact te zoeken met een duikmedisch arts. Deze vind je op www.mijnduikerarts.nl. Maar ook bij de opstijging kunnen problemen op dit gebied ontstaan. Als de uitzettende lucht niet weg kan tijdens de opstijging, zorgt dit voor beschadiging van de omgeving. Je kan dan ook een trommelvliesscheur krijgen. Of een gescheurde kaakholte. Het oplopen van een klaplong (pneumothorax) werkt op dezelfde manier. Kortom, klaren is een belangrijk ding tijdens het veilig en gezond duiken. Menno Gaastra

DUIKEN.NL

12/2021

FLEX YOUR ARMOR NEW SENTRY PRO / TECH DRY Sentry Pro / Tech Dry combines thermal and operational capabilities that meet the demands of commercial or military divers with the flexibility and comfort of a tropical wetsuit. Constructed with high density Yamamoto neoprene with high stretch and high resistance to compression, Sentry retains one of the highest abrasion resistance ratings in the BARE line. YAMAMOTO HIGH DENSITY NEOPRENE Hyper-compressed for optimum resistance against deep-water high-pressure compression.

FEATURES •

No Stitch Technology (NST) For Durable Seam Construction

COLORS: BLACK

•

Anatomically Shaped Torso, Arms and Legs

•

2mm Nylon Smoothskin “Smart Collar”

•

Lightweight and low profile YKK Plastic Dry Zipper

•

Automatic Torso X-Tension system (ATX) provides a smooth streamlined appearance that doesn’t “bag” during your dive, with built-in suspenders (Tech Dry)

•

Redesigned Tech Pockets (standard with Tech Dry)

•

1 Bellow Pocket (standard with Pro Dry)

•

Delivered with Bare Elastek Dry Hood, Suspenders, LP-Hose and luxury Drysuit Bag

MENS’ SIZING: available in 19 sizes and MTM S – 4XL (MShort – 4XLShort, MTall – XLTall)

MORE INFO @ YOUR AUTHORIZED BARE DEALER OR CHECK WWW.AMILCOSPORTS.NL

PRAKTISCH

MEDISCH BLOEDSOMLOOP

DUIKEN VAN TOP TOT TEEN

Bij ongevallen met dodelijke afloop zijn de oorzaken meestal slechts zelden tot een gemeenschappelijke noemer te herleiden. Een van de moeilijk te diagnosticeren oorzaken, maar vaak voorkomende trigger, is een falen van de bloedsomloop. Een nog onbekend gevaar.

DUIKEN.NL

12/2021

Foto: Shutterstock

FALEN BLOEDSOMLOOP

12/2021

DUIKEN.NL

PRAKTISCH

MEDISCH BLOEDSOMLOOP

Verstoring van de bloedsomloop als gevolg van het inhouden van de adem bij het opstijgen Luchtpijp Superior vena cava Aorta Linkerlong Rechterlong

Hart

Arteriële bloeddruk 200

odelijke ongevallen tijdens het duiken komen gelukkig maar zelden voor. En als een dergelijk ongeval zich dan voordoet, is de uitkomst van de autopsie in de meeste gevallen ‘dood door verdrinking’. Verdrinking is vaak een complex proces en het resultaat van verschillende ongunstige factoren die elkaar versterken, zoals paniek, vermoeidheid, overmoed en materiaalstoringen. Verbazingwekkend genoeg worden dodelijk gewonde duikers meestal gevonden met intacte en complete uitrusting. Er blijkt dan geen poging te zijn gedaan om de loodgordel af te werpen of het trimvest op te blazen. In een groot aantal gevallen vindt een fatale gebeurtenis plaats in de opstijgfase, vaak in het bereik van tien meter of op geringere diepte. Uiteindelijk blijft de oorzaak van verdrinking echter meestal onverklaard. Verdrinken tijdens

DUIKEN.NL

12/2021

het duiken gaat vaak gepaard met een voorafgaande paniek. Bij paniek en de bijbehorende noodopstijging houden veel duikers hun adem in, in plaats van uit te ademen zoals wordt geleerd. Dit kan leiden tot hyperinflatie van de longen, wat kan leiden tot pneumothorax, arteriële gasembolie of beide. In feite worden sommige van de dodelijke duikongevallen veroorzaakt door een dergelijke overinflatie. Maar omdat er bij de meeste dodelijke duikongevallen geen lichamelijke oorzaken of verwondingen worden gevonden, moeten het andere mechanismen zijn die tot verdrinking leiden. Om de relaties te begrijpen, is een korte excursie naar de anatomie en fysiologie van de bloedsomloop noodzakelijk. ABC BLOEDSOMLOOP Alle organen die hierbij van belang zijn, bevinden zich in de ribbenkast.

Deze ruimte wordt aan de zijkanten omgeven door de ribben zelf, aan de voorkant door het borstbeen en aan de achterkant door de wervelkolom. Door deze constructie biedt het aan de borstorganen een goede bescherming, maar is in mobiliteit zeer beperkt. De borstorganen omvatten de rechteren linkerlong en het hart dat zich tussen de longen bevindt en de grote bloedvaten die van en naar het hart leiden. Het hart is de motor van de bloedsomloop: een pomp die het bloed onvermoeibaar via de hoofdslagader naar de slagaders van het lichaam transporteert. Het bestaat eigenlijk uit twee harten, de rechter en de linker, die op hun beurt elk bestaan uit een voorkamer en een hoofdkamer van het hart. Het rechteren linkerhart zijn functioneel in serie geschakeld. Dat betekent: het rechterhart pompt het bloed naar het linkerhart.

FOTO'S: SHUTTERSTOCK (2)

Je adem inhouden tijdens het opstijgen leidt tot uitzetting van de longen (links en midden). Dit drukt de onderste en bovenste vena cava (midden) samen. De bloeddruk zakt. Dit is drastisch 100 weergegeven op de onderste curve hier rechts: De deuk in de curve is het bloeddrukgedrag in een originele registratie van een testpersoon waarbij dit onbedoeld gebeurde. Bij de proefpersoon scheurde de long niet, maar trad wel de bloedsomloopstoornis op met verminderd bewustzijn. Dit kan dodelijk zijn onder water. 0

ONZE EXPERTS ZO WERKT HET Het linkerhart pompt zuurstofrijk bloed door de slagaders naar alle organen in het lichaam. Hierbij wordt de zuurstof uit het bloed gehaald en komt kooldioxide als afvalstof in het bloed terecht. Dit bloed stroomt nu via aderen terug naar het hart. De afzonderlijke aderen verenigen zich op hun weg om steeds grotere aderen te vormen, totdat ze uitmonden in de onderste en bovenste vena cava (holle aders). Door deze twee grote bloedvaten stroomt al het bloed terug naar het rechterhart. Dit pompt het bloed door de bloedvaten van de longen, waar de kooldioxide wordt afgegeven en zuurstof wordt opgenomen, en uiteindelijk naar het linkerhart. De kringloop is gesloten. EFFECT ADEM INHOUDEN Het linkerhart kan dus alleen bloed naar de organen pompen als het bloed uit het rechterhart aangeleverd krijgt. Het rechterhart kan alleen bloed doorgeven, als het zelf wat ontvangt. De toevoerleidingen, de vena cava, zijn dunwandig (in tegenstelling tot de slagaders, die een sterke spierwand hebben) en daardoor gemakkelijk samen te drukken. Als je je adem inhoudt wanneer je opstijgt, zet de lucht in de

CLAUS-MARTIN MUTH Anesthesist en arts op de spoedeisende hulp in het ziekenhuis van Ulm.

TIM PIEPHO Hoofd van de afdeling anesthesie in een ziekenhuis in Trier.

longen uit en neemt de druk in de borst toe als de omgevingsdruk daalt. Hierdoor drukken de opgeblazen longen zo hard op de vena cava en het rechter atrium, dat de hoeveelheid veneuze bloed uit het lichaam sterk verminderd wordt of niet meer terug kan stromen naar het hart. Het gevolg is dat het rechterhart geen pompvolume beschikbaar heeft, en dus het linkerhart geen bloed meer heeft om uit te pompen. Dus het hart klopt leeg. Als gevolg hiervan zakt de arteriële bloeddruk. De daarmee gepaard gaande onvoldoende toevoer naar de hersenen leidt tot slaperigheid of zelfs bewusteloosheid van de duiker, wat leidt tot verdrinking. TRAINING Zoals zo vaak het geval is, en zeker bij het duiken, zijn het juist kleine oorzaken die een groot en in sommige gevallen fataal effect hebben. Maar weten wat

er gebeurt en de onderlinge verbanden begrijpen, kan duikers helpen hun sport te beoefenen zonder complicaties. In het theoretisch gedeelte van de duikopleiding is het daarom enorm van belang dat de nadruk wordt gelegd op het al lang bekende principe van 'nooit je adem inhouden tijdens een opstijging' omdat, zoals is aangetoond, zelfs kleine drukverschillen tot een dramatische afloop kunnen leiden. In de praktijkopleiding moeten alle duikers en vooral duikinstructeurs zich ervan bewust zijn dat een duik altijd eindigt aan de oppervlakte en dat je aandacht moet blijven besteden aan je duikbuddy totdat deze ook de oppervlakte van het water bereikt. Het gebied tussen tien meter diep tot het wateroppervlak, is het meest cruciale gebied vanwege de relatief sterkste drukverandering - vooral voor het optreden van de hierboven beschreven circulatiestoring. Tijdens de duikopleiding is het enorm van belang dat de nadruk wordt gelegd op het al lang bekende principe van 'nooit je adem inhouden tijdens een opstijging'.

TUSA BACKPACK CADEAU BIJ EEN ABONNEMENT

NIEUW

Neem nu een abonnement op DUIKEN Magazine voor € 64,50 en ontvang GRATIS een TUSA Backpack ter waarde van € 99 De TUSA Mesh Backpack is de perfecte watersportrugzak. Met een uniek 2 tassen systeem kun je natte spullen van droge spullen in dezelfde tas scheiden. Het hoofdcompartiment is gemaakt van robuust rubberen mesh en de verwijderbare dry bag is waterdicht. De gewatteerde schouderbanden zorgen tijdens het vervoeren van je spullen voor veel draagcomfort. De buitenzakken en straps van mesh en nylon kunnen worden gebruikt om j e vinnen vast te zetten.

SPECIFICATIES: • Beide zijvakken zijn geschikt voor je vinnen • De dry bag en buitenste mesh bag kunnen afzonderlijk worden gebruikt • Perfecte multisporttas • Afmetingen: 55 cm hoog x 25 cm breed x 32 cm diep

Ga voor dit abonnement en andere aanbiedingen naar: duiken.mijntijdschrift.net Het abonnement is tot wederopzegging. Opzeggen van het abonnement is eenvoudig en kan per maand. Cadeau-abonnementen stoppen automatisch. Je bijdrage in de verzendkosten bedraagt € 3,65.

COLUMN

EGYPTE KLAREN LUKT NIET

Tekst en foto’s: Anke Westerlaken

DON’T WORRY, BE HAPPY

Eindelijk mogen we er weer op uit na de pandemie. Ik ga mee op de dagboot van Voodoo en we hebben een supergezellige familie aan boord die me geregeld flink dubbel laat liggen van het lachen. Ik ben dan ook erg verbaasd om de altijd glimlachende dochter Eva met tranen op ons achterdek te zien. Wat is er aan de hand? Ze kan niet meer klaren...

erwijl de zoute tranen over haar wangen biggelen, zegt ze: mijn oren willen gewoon niet! Nu heb ik enkele dagen daarvoor van haar moeder gehoord dat Eva nieuw is in de duikerij en zich erg druk maakt. Tja, dan is een ding als last hebben met klaren ook al snel een flink obstakel om overheen te komen. En ook al is nadenken natuurlijk supergoed en kunnen we niet anders dan dat stevig adviseren, te veel nadenken kan je ook belemmeren. Verschillende duikers staan inmiddels om haar heen en proberen haar uit te leggen dat ze gewoon rustig de tijd moet nemen en ze slaan een arm om haar heen. Het is overduidelijk dat ze niemand tot last wil zijn en ze het zelfs voor haar duikende familieleden vervelend vindt dat zij zelf al na een minuut of tien moet opgeven omdat ze haar oren niet kan klaren. Maar zolang er medisch geen problemen met de oren zijn, zou je toch denken dat ze gewoon kan duiken? En dat is dan ook min of meer wat iedereen haar vertelt, gewoon je tijd nemen en rustig blijven. Nu had ik zelf als nieuwe duiker ook zo mijn eigen gevechten en heb geleerd dat je niet te veel moet nadenken en het soms gewoon moet doen. Ja, ik weet het en eens, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Maar ja, daar kan ik haar natuurlijk wel bij helpen. En dus neem ik haar apart om even te horen waar ze nu mee worstelt en om een kans te creëren waarbij we ophouden met denken. Ik spreek met haar over waarom ze het moeilijk vindt en met name waarom zo vervelend. Het komt erop neer dat ze uiteindelijk niemand tot last wil zijn, maar ik weet zeker dat ze dat ook niet is. Ze duikt met haar partner, zus, moeder en vader en die willen alleen maar dat het Eva lukt om lekker te duiken. Beter een korte duik met z’n allen en lekker genieten, dan een lange duik waarbij een van de familieleden vroeg moet opgeven, toch? En dat leg ik haar dan ook uit. Er is geen reden om je zorgen te maken over wat anderen vinden, we hebben het toch allemaal moeten leren? Ik bied haar aan om los van de groep even samen te proberen om een kort duikje te maken. Gewoon, in alle rust. Door de tranen heen komt voorzichtig een glimlachje, ze wil het graag proberen. Heel fijn. Nadat de traantjes zijn opgedroogd, trekken we onze set aan. We gaan rustig een klein duikje maken met als doel relaxen, niet te hard nadenken en wat zelfvertrouwen krijgen. Laat je niet opjagen en neem de tijd die jij nodig hebt, vertel ik haar en dat gaat ze proberen. Ik ben er voor haar

en als ze het prettig vindt, mag ze me altijd even vastpakken, geen enkel probleem. We springen in het water en zodra ze rustig en ontspannen dobbert, zwemmen we naar de zijkant van de boot waar aan een lijn op vijf meter een reservetank hangt. Handje over handje dalen we heel rustig af, nemen op dieptes waar de druk in haar oren lastig afbouwt veel tijd en zo komen we op enkele meters diepte. Ze kijkt rustig uit haar ogen en laat de lijn los, ik geef haar een OK-teken en nadat ze dat beantwoordt, zwemmen we langzaam naar het rif. Tijdens het eerste deel van de duik ligt Eva direct naast me, een teken van onzekerheid. Maar we doen geen drukke of onrustige dingen, maar peddelen zo langzaam mogelijk, vin voor vin verder en na tien minuten neemt ze wat afstand en begint rustig om zich heen te kijken. Wat een superteken dat ze zich niet meer zo op mij richt! Want dat wil zeggen dat ze ontspant en is opgehouden met nadenken, hihi. Zo maken we een rondje en komen na 1520 minuten terug bij de boot, Eva doet haar automaat uit en haar masker om de nek en wat zie ik? Een fantastische grote glimlach van oor tot oor! Kijk, daar doen we het voor! Eenmaal terug aan boord bespreken we onze duik en komen we tot de conclusie dat ze zich gewoon te druk heeft gemaakt. Het is belangrijk om de tijd te nemen die je nodig hebt om jezelf fysiek, mentaal en materiaaltechnisch voor te bereiden. En als je nu eenmaal meer tijd nodig hebt, kun je ook wat eerder beginnen met voorbereiden of gewoon als een van de eerste te water te gaan om ook daar even te chillen voordat je aan de duik begint. En is het prettig om hand over hand via een lijn af te dalen, dan zou ik dat gewoon doen. We zijn gewoon allemaal anders en hebben allemaal onze eigen beperkingen. Het is aan jezelf om daar een passende oplossing voor te vinden. De duiken en dagen daarna geniet Eva van het duiken en het is echt supertof haar en de rest van de familie onder water tegen te komen. De tranen zijn gedroogd en het plezier wordt alleen maar groter, niet alleen voor Eva, maar voor ons allemaal… Love life… Blow bubbles... Anke Westerlaken is werkzaam als liveaboard Cruise Director, duikgids, PADI-, SSI-, DAN-instructeur en NOB Instructor Trainer. Actief in Egypte, Malediven, Indonesië en Bahama‘s. Meer informatie: www.lovediving2.com 12/2021

DUIKEN.NL

OM DE HOEK

DUIKTEAM VAN DE MAAND KARIBU DIVERS

Karibu Divers Veel gezelligheid & privéhuisplas

Nederland kent heel veel duikverenigingen met enthousiaste leden. Van PADI tot NOB, in elke provincie zijn ze te vinden. Maar wat zijn nu de leukste verenigingen? Redacteur Franka Appelman trekt door Nederland en laat ons kennismaken met de clubs. Deze maand Karibu Divers in Zuidlaren.

olanda Migchels nodigt me uit voor een bezoek aan Karibu Divers met hun huisplas ‘t Veenmeer. Ik word warm ontvangen en meerdere leden grijpen deze dag aan om lekker een dag te gaan duiken. Jolanda is een enthousiast lid van dit duikteam, vooral omdat het altijd gezellig is bij de activiteiten. Ondanks dat ik in Nederland al op vele plekken heb gedoken, ben ik nog nooit in ’t Veenmeer geweest. Dit is dus een hele mooie aanleiding! Karibu Divers bestaat uit een duikschool, een duikteam en een duikwinkel (SubLub Zuidlaren). De naam Karibu komt uit het Swahili; oprichters Peter en Kim hebben een periode in Zanzibar gewoond en gewerkt. Karibu betekent welkom. In dit duikteam is het belangrijk dat alle duikers zich welkom voelen. 92

DUIKEN.NL

12/2021

HUISPLAS ‘T VEENMEER De Karibu Divers hebben zich gevestigd in het noorden van het land in Zuidlaren; randje Drenthe/Groningen. Duikstek ’t Veenmeer ligt op een steenworp afstand van de duikwinkel, wat dan ook de reden is dat de Karibu Divers hier veel duiken. Jolanda: «In het noorden van het land zijn niet veel andere duikstekken, maar dit wordt niet gemist aangezien de huisplas echt een duikersparadijs is. Dankzij meerdere objecten onder water kun je je er prima vermaken. Gelukkig kan dat nu weer, want de duikstek was een tijdje beperkt geopend. Dit kwam doordat ’t Veenmeer op een camping ligt en tijdens de eerste golf in de corona-pandemie was het niet toegestaan om in groepsverband te gaan duiken.» Toen er versoepelingen kwamen, is door de eigenaar besloten de

duikstek alleen nog maar beschikbaar te stellen voor campinggasten en enkele duikscholen en verenigingen. Duikers kunnen dus niet meer zomaar naar ’t Veenmeer om te duiken. «Dit was voor ons duikteam wel echt een probleem. Totdat tijdens een gesprek met de eigenaar het idee ontstond om als duikcentrum een seizoensplaats op de camping te nemen vlak bij de instap.» Door de sluiting van ’t Veenmeer voor individuele duikers, is het een stuk rustiger geworden op de duikstek. Het is nu voorbehouden aan campinggasten, leden van ons duikteam en een paar andere duikverenigingen. Dit scheelt enorm qua stof onder water. «Wel is het jammer dat er nu minder contact is met andere duikers,» vertelt Jolanda. Ook organiseert Karibu Divers duikactiviteiten op andere plekken dan ’t Veenmeer. Duiktripjes naar de duiktoren in Enschede, NEMO33, Speicherbecken, Hemmoor of zelfs een week naar Elba. Een Zeelandweekend mag natuurlijk niet ontbreken. Gedenkwaardig zijn ook de DOP-duiken in Engelgaarde; duiken – ontbijten – pleite. Om zeven uur bij de duikstek, om na de duik gezamenlijk te ontbijten en dan nog de hele dag voor je te hebben!

Tekst: Franka Appelman Foto’s: Marcel van Engelen en Karibu Divers

Duikerslatijn met opschepperij over de diepste duik of het minste luchtverbruik, is iets wat je niet zult horen bij Karibu Divers. GEZELLIGHEID STAAT VOOROP Maar goed, nu is het tijd voor mij om eens te zien hoe duiken in ’t Veenmeer is. De sfeer is gezellig, waarbij gemoedelijk met elkaar besproken wordt wie welke duik maakt, zodat niet iedereen dezelfde route neemt. Deze gemoedelijkheid blijkt erg belangrijk te zijn binnen het duikteam. Duikerslatijn met opschepperij over de diepste duik of het minste luchtverbruik, is iets wat je niet zult horen bij Karibu Divers. Jolanda: «Gezelligheid, duikplezier en veiligheid staan voorop.» En zelfs ik kan in zo’n korte tijd merken dat het karibu goed voelbaar is. Normaal gesproken moeten de auto’s geparkeerd worden bij de ingang van de camping en worden de duikspullen in bolderkarren geladen om naar de instapplaats te brengen - een wandeling van 700 meter. Speciaal vanwege onze komst is er door de campingeigenaar een uitzondering gemaakt en mogen we met de auto’s op de camping. Aangekomen bij de seizoensplaats van Karibu Divers, blijkt het duikteam hier een leuke en gezellige plek van te hebben gemaakt. Door de leden zelf is een grote legertent neergezet om wat spullen op te slaan (zoals bijvoorbeeld kluisjes, een koelkastje, koffiezetapparaat, waterkoker en skottelbraai). Er is een kleedruimte geplaatst, zodat andere campinggasten geen last hebben van de omkledende duikers. Tevens zijn zitjes gecreëerd en plekken waar je makkelijk je duikset om kunt hangen. VEEL SNOEKEN Let’s go! Zonder moeite kan ik mijn duikset aandoen bij de constructie die hiervoor met pallets is gemaakt. Samen met Sibylle, mijn buddy voor deze duik, loop ik naar het water. Sibylle duikt wekelijks in ’t Veenmeer, dus weet de mooie plekken wel te vinden. Je kunt op verschillende plaatsen het water in, wij kiezen voor de steiger. Aan de oppervlakte zwemmen we uit naar een boei die is verbonden met een caravan onder water. Dan dalen we af naar acht meter, en zwemmen al direct tegen een ‘campinggast’

Vaste campinggast: een grote snoek die zijn thuis heeft gevonden in een caravan in ’t Veenmeer.

aan, een grote snoek die zijn thuis heeft gevonden in de caravan. Vanaf de caravan volgen we het onderwaterparcours naar de overkant van de plas. We stuiten op een grote zwaan. Een zwaan?!? Het blijkt een gezonken waterfiets te zijn! Onderweg komen we ook nog een zeilboot met strak staand zeil en een ijskar tegen. We gaan niet dieper dan acht meter, maar de thermocline laat zich goed voelen. Aan de overkant zwemmen we een stuk langs het veen. Het bootwrakje, het Juweeltje, is ook een erg leuk plekje om te duiken. Een snoek wacht ons op zwemt een stukje voor ons uit. Alsof hij de route wil laten zien! Ook schijnt hier zelfs een steur rond te zwemmen; in al de jaren dat Sibylle hier duikt, heeft ze die slechts één keer gezien. Tijd om weer terug te keren naar de andere kant van ’t Veenmeer. Eenmaal bij de caravan zwemmen we op kompas naar een ander bootwrakje. Deze blijkt door Karibu Divers te zijn geplaatst! De sticker van de duikvereniging op het wrak wordt mij

uiteraard getoond. We zwemmen nog een heel stuk ondiep langs de kant van de plas. De combinatie van veel groen, boomwortels en riet blijken een goede schuilplaats te zijn voor een heleboel kleine visjes. We kunnen genieten van grote scholen baars, voorn, guppy’s en zien meerdere babysnoekjes. Op deze plek wordt ook wel eens een schildpad gezien. Wij zien hem helaas niet. Wel bewonderen we een kreeftenwand in het veen, waar kreeften hun holletjes verdedigen door een aanvalshouding richting ons aan te nemen. Ondanks dat er meerdere duikers in het water liggen, zijn we onderweg maar één keer een buddypaar tegengekomen. ’t Veenmeer is een grote plas waar verschillende kanten op gezwommen kan worden. Je ligt elkaar totaal niet in de weg! Ik heb genoten van deze mooie duikstek, en concludeer dat het onterecht is dat ik hier nog niet eerder heb gedoken. Ik zal ’t Veenmeer zeker nog eens gaan bezoeken - als ik een campingplaats weet te bemachtigen!

KARIBU DIVERS Duikteam: Karibu Divers, opgericht in 2012 Huisplas: ’t Veenmeer - Tynaarlo Aantal leden: 150 leden tussen 12 en 72 jaar Duikorganisatie: PADI Eigen clubhuis? Nee, er wordt gebruikgemaakt van duikwinkel SubLub Zuidlaren Zwembadtrainingen: Zwembad Aqualaren in Zuidlaren. Elke dinsdagavond zwembadtraining. Jeugdteam? Nee. Wel een jaarlijks jeugdweekend. Bijzonderheden: Relatief veel vrouwelijke leden, met ook de nodige vrouwen met hogere brevettering. To do in omgeving: Op camping ’t Veenmeer zijn uitgebreide recreatiemogelijkheden. Assen en Groningen liggen op 15 minuten rijafstand. De Drentse en Groningse natuur is geschikt voor wandelen fietstochten. Het gevangenismuseum in Veenhuizen en het Groninger Museum zijn aanraders. Website: www.karibudivers.nl Vind je dat jouw duikteam ook in deze rubriek thuishoort? Mail dan naar redactie@duiken.nl en Franka neemt contact met je op!

12/2021

DUIKEN.NL

ADVERTENTIES

WEBSITE DATABASE

BONAIRE

Advertenties in deze rubriek kunnen per e-mail gestuurd worden aan Judith Rietveld: judith@duiken.nl

LANZAROTE

Hamlet 24 vrijstaande huisjes, tropische tuin, eigen duikschool en huisrif Cliff www.hamletbonaire.com

All Seasons Apartements Resort met studio’s en appartementen in een relaxte sfeer met zwembad en bar www.allseasonsbonaire.com

Dive College Lanzarote S.L. info@divecollegelanzarote.com www.divecollegelanzarote.com

Hillside Bonaire Luxe resort met twee zwembaden en waanzinnig uitzicht over Bonaire www.hillsidebonaire.com

B&B Kas ChuChubi Luxe Bed & Breakfast, Adults Only www.kaschuchubi.com

Safari Diving Lanzarote info@safaridiving.com www.safaridiving.com

MADEIRA

Sand Dollar Bonaire Geweldige locatie Appartement aan de Oceaan www.sanddollarbonaire.com

Bonaire Oceanfront Apartments Kleinschalig resort aan zee op loopafstand van Kralendijk www.sunrentalsbonaire.com

MANTA DIVING MADEIRA www.mantadiving.com www.freedivingmadeira.com

Tropical Divers Bonaire Duikcentrum in Kralendijk met betaalbare accommodaties in tropische tuin met zwembad www.tropicaldiversbonaire.com

Bonaire Sunset Villa Prachtige vakantievilla aan zee met als huisrif Cliff www.bonairesunsetvilla.com

MALTA

Wannadive Heel handig: zowel ten noorden als zuiden van Kralendijk een full service duikcentrum www.wannadive.com

Dive Friends Bonaire PADI 5* IDC Dive Center met maar liefst 8 locaties op het eiland www.divefriendsbonaire.com

FILIPIJNEN Malapascua Exotic Island Dive & Beach Resort info@malapascua.net, www.malapascua.net

Djambo Luxe appartementen, zwembad & adults only www.djambobonaire.com

Dive Systems (W.S) Ltd info@divesystemsmalta.com www.divesystemsmalta.com

Maltaqua & International Diver College dive@maltaqua.com, www.maltaqua.com

KROATIË

East Coast Diving Bootduiken Oostkust Bonaire: Turtle City & White Hole www.bonaireeastcoastdiving.com

Mirko Diving Center mirkodiving@gmail.com www.mirkodivingcenter.com

Duikcentrum de de Beldert Duikcentrum Beldert tel. tel. 0344-624505 0344-624505 Facebook: Articbenelux.nl Facebook: Articbenelux.nl HetArtic Artic 450 EX droogpak is het complete droogDe EX450 is het droogpak met Het450 Artic EX complete droogpak is het complete droogpak met frontzipper voorvoor de duiker. alles eisende droogfrontrits veeleisende Geleverd pakvoor met de frontzipper de alles eisende droogpakmetalen duiker. Geleverd metT-Zip metalen of kunststof T- Tmet of kunststof rits voorzien pak duiker. Geleverd met metalen of kunststof Zippritsbescherming, rits en 2 EX pockets met van twee pockets Zipp ritsritsbescherming, en ritsbescherming, 2 met EX pockets met bungee koord, bretels, latexlatex polsseals, latex ne-nebungeekoord, bretels, latex polsseals, latex of of of bungee koord, bretels, polsseals, latex opreen neckseal metmet neopreen bescherming, te-teneopreen nekseal opreen neckseal neopreen bescherming, lescopische romp en soles. Verstevigd opop zit-zitlescopische romp en flex soles. Verstevigd telescopische romp enflex flex-zool schoenen. De vlak,450 kruis, arm, been enop kuit gedeelte. Optioneel vlak, kruis, arm, been enhet kuit gedeelte. Optioneel Artic EX is verstevigd zitvlak, kruis-, is neck enen polsseals in verwisselbare silicone is neck en polsseals in verwisselbare silicone arm-, kuitbeengedeelte. Optioneel kun je uit-uitvoering. Incl. opbergtas, ritsenwas, inflatorslang voering. Incl. opbergtas, ritsenwas, inflatorslang ook kiezen voor verwisselbare siliconen nek- en en 6mm kap. De overlay is iniswax, 7inkleuren leveren 6mm kap. De overlay 7inflatorslang kleuren leverpolsseals. Inclusief opbergtas, baar. Perfecte pasvorm doordat hethet pakpak gratis opop baar. Perfecte pasvorm gratis en 6 mm cap. Verkrijgbaar indoordat zes verschillende maatmaat gemaakt wordt. gemaakt kleuren en wordt opwordt. maat gemaakt.

Padi Dive Resort *****

Sealand

DIVING

Duikcursussen - Flesvullingen - Verkoop en Verhuur info@sealanddiving.nl www.sealanddiving.nl 0642651117

Center Parcs Port Zélande Port Zélande 2 3253 MG Ouddorp

MAIL DAN JUDITH@DUIKEN.NL 94

DUIKEN.NL

12/2021

CenterCamping Parcs Port Zélande Den Osse Camping Den Osse er inn Port Zélande 2 Blankersweg 4 Blankersweg 4 beg 3253 MG Ouddorp 4318 TV Brouwershaven an v 4318 TV Brouwershaven n

e ing r eid teu opl ruc I t D s A n i P t e to All

06 - 42651117 - info@sealanddiving.nl - www.sealanddiving.nl

Poseidon Calella info@poseidoncalella.com www.poseidoncalella.com Costa Brava

DUIK DE NOORDZEE SCHOON TRAININGEN

NU OOK ALS CADEAUBON VERKRIJGBAAR!

www.getwet.nl DE MEEST COMFORTABELE MANIER OM TE DUIKEN IN ZEELAND! Alleen of met groep

wwww .te ikusih wc.thedcu hd ksohpo.npl.nl

WILT U MEER WETEN OVER ADVERTEREN IN DUIKEN?

SPANJE

ACUPUNCTUUR VOOR DUIKERS! Behandeling van klaarproblemen door chronische verkoudheid of allergie. Janneke Vermeulen, acupuncturist -fysiotherapeut (lid NVA) en PADI-Divemaster. Duikmedisch opgeleid door de Scott Haldane Foundation en specialist in acupunctuur bij duikproblemen!

www.mermaidmedicine.com

DUIKSCHIP PANDA tel.: 06 53 54 61 70 info@duikschip.nl www.duikschip.nl

Getijdentabel Zeeland december 2021

VINKEVEEN Scuba-Academie Full Service Duikcentrum aan de Vinkeveense Plassen

PUCK PRO + www.scuba-academie.nl PUCK PRO +

DUITSLAND

PUCK PRO +

Tauchbasis Kreidesee Hemmoor www.facebook.com/kreidesee % + 49 4771 7921 w w w. k r e i d e s e e t a u c h e r. d e PUCK PRO + PUCK PRO +

Getijdeninformatie t.o.v. Zierikzee/Colijnsplaat DATUM

TIJD HOOGWATER

1 december 2 december 3 december 4 december NM 5 december 6 december 7 december 8 december 9 december 10 december 11 december EK 12 december 13 december 14 december 15 december 16 december 17 december 18 december 19 december VM 20 december 21 december 22 december 23 december 24 december 25 december 26 december 27 december LK 28 december 29 december 30 december 31 december

00:20 01:20 02:15 03:00 03:55 04:40 05:30 06:15 06:55 07:45 08:35 09:45 10:50 12:00 00:45 01:40 02:25 03:05 03:40 04:15 04:45 05:15 05:45 06:15 06:55 07:40 08:35 09:30 10:45 11:50 00:40

12:35 13:35 14:30 15:20 16:15 17:00 17:50 18:40 19:30 20:20 21:25 22:35 23:45 -13:05 13:55 14:45 15:20 15:55 16:30 17:05 17:40 18:10 18:45 19:30 20:20 21:20 22:25 23:35 -13:05

TIJD LAAGWATER 06:20 07:15 08:05 08:50 09:40 10:25 11:20 12:10 00:30 01:25 02:20 03:30 04:45 05:55 06:50 07:40 08:20 09:00 09:35 10:10 10:25 11:20 11:55 12:25 00:35 01:15 02:10 03:15 04:20 05:30 06:40

18:50 19:35 20:25 21:15 22:00 22:45 23:40 -13:05 14:00 14:55 16:00 17:10 18:15 19:10 19:55 20:40 21:10 21:45 22:20 22:40 23:25 23:55 -13:05 13:45 14:45 15:45 1655 18:10 19:10

Getijdenberekeningen: Rijkswaterstaat - directie Zeeland Hydro Meteo Centrum

Stroomkentering t.o.v. Zierikzee/Colijnsplaat DUIKPLAATS

HW (tijd in min)

LW (tijd in min)

Westbout Burghsluis Plompe Toren Heerenkeet Borrendamme Zeelandbrug

-25 -20 -15 -30 -40 -45

-25 -20 -15 -20 -20 -25

Belangrijke telefoonnummers: ALARMNUMMER Zeeland: 112 Weerbericht KNMI waterweerlijn: 0900-4008003 Voor meldingen van schade aan vistuig en/of hinderlijk geplaatst vistuig, onenigheid met vissers, bel met Zevibel, tel: 0113-576066 (zevibel@zeelandnet.nl) Deze nummers bellen bij duikongevallen, vragen naar de duiker-arts: Duikmedisch Centrum Den Helder: 0223-653076 Spreekuur duikerarts: maandag tot donderdag van 13.00-14.00 uur, tel: 0223-653076 Duikmedisch Centrum Universiteitsziekenhuis Antwerpen, Eenheid Hyperbare Geneeskunde, tel. 0032-3-8213055 (24 uur per dag bereikbaar) Duikmedisch Centrum Zeebrugge: 0032-50-558689 of tijdens weekeinden en avonden 0032-50-558713

EvErything EvErything you you nEEd. nEEd. EvErything you you nEEd.don’t. nothing nothing EvErything youyou nEEd. don’t.

nothing youyou don’t. EvErything you nEEd. nothing don’t.

• Slim design for a perfect fit • Large display for superior readability Slim design a perfect fit •• Intuitive userfor interface • Slim design for a perfect fit • Slim design for a perfect fit •Large Large display for superior readability • Large display for superiorEverything •readability display for superior readabilityIn the color you want. you need. • Slim design for a perfect fit ••Intuitive user interface Intuitive user interface • Intuitive user interface

nothing you don’t.

• Large display for In superior readability Everything you need. the color you want.

• Intuitive interface Everything you need. In theEverything color youuser want. you need. In the color you want.

mares.com

Everything you need. In the color you want.

mares.com mares.com mares.com

mares.com 12/2021

DUIKEN.NL

COLUMN

VINCENT KNEEFEL THE OCEAN STORY

Tekst en foto: Vincent Kneefel

STIEKEM TOCH GEEN GRIEND

an al het bijzondere leven in de oceaan, klein en groot, is de Pseudorca (zwarte zwaardwalvis) een van de dieren die mij al lange tijd fascineert. Ze zijn hoogst intelligent, deinzen voor niets en niemand terug en hun leven is een mysterie. Pseudorca danken hun naam aan de gelijkenis met de orka, en samen met de grienden en orka’s zijn ze onderdeel van de familie der ‘zwartvissen’, Globicephalinae. Pseudorca zijn enorm sociaal en leven in grote groepen, vaak van meer dan 50 leden. Wereldwijd worden ze aangetroffen in alle tropische en subtropische oceanen. De eerste ontdekking van de Pseudorca kwam verrassend genoeg door de vondst van hun fossielen. Daarvoor stonden ze lange tijd genoteerd als ‘uitgestorven’. Totdat iemand ze in 1861 wist te documenteren. De Pseudorca worden vaak verwarmd met grienden, omdat ze er vanaf het wateroppervlak vrijwel hetzelfde uitzien. Maar grienden zijn vergeleken met Pseudorca echter het braafste jongetje van de klas. Pseudorca zijn een stel stoere bikkels. Ze jagen zelfs op walvissen, dolfijnen, haaien en grotere vissoorten. Net zoals orka’s hebben sommige vrij specifieke diëten en andere een nogal brede smaak die meer opportunistisch is. Orka’s en Pseudorca zijn wellicht verre familie van elkaar, in 2010 werd voor het eerst vastgelegd hoe orka’s in Nieuw-Zeeland een groep Pseudorca hebben aangevallen waarbij vijf dieren omkwamen. Dus tegen orka’s moeten ook Pseudorca het afleggen. Pseudorca onderscheiden zich van andere dolfijnensoorten omdat ze voedsel met elkaar delen, en zelfs vissen aanbieden aan mensen in het water. Ze zijn een van de weinige soorten waarvan bekend is dat ze een menopauze ervaren. De meeste dieren blijven zich voortplanten totdat ze sterven en de enige bekende uitzonderingen hierop zijn mensen, orka‘s, Pseudorca en grienden. Over de populatiestatus is weinig bekend, grotendeels omdat het zo moeilijk is om ze op de open oceaan te bestuderen. Er zijn maar een paar plekken bekend waar ze met regelmaat worden gezien, Hawaii is daar een van. De onderzoeksdata laat zien dat in de jaren 80 meer dan 500 exemplaren rond Hawaii zwommen, vandaag de dag nog maar iets van 200. Pseudorca worden door vissers vaak als hinderlijk of concurrenten gezien, omdat ze vaak vis van vislijnen stelen. Op een aantal plekken wordt nog actief gejaagd op Pseudorca, waaronder in Japan, St. Vincent en Taiwan. Pseudorca kunnen ook verstrikt raken in vistuig, of als bijvangst in visnetten terechtkomen. Tijdens mijn laatste reis naar de Malediven verneem ik het droevige nieuws dat een paar dagen voor mijn komst een lokale divemaster van 33 jaar is overleden. Terwijl hij aan het snorkelen was, werd hij in zijn borst gestoken door een marlijn. Helaas kon het lokale ziekenhuis hem niet meer redden. Wat achteraf bleek, was dat hij samen met een aantal anderen met grienden aan het snorkelen was, althans, dat dachten ze. Het waren echter Pseudorca die aan het jagen waren en die een marlijn naar de oppervlakte hadden gedreven. Het zwaard van een marlijn 96

DUIKEN.NL

12/2021

kan letterlijk zo scherp zijn als een echt zwaard. In dit geval was de marlijn in grote paniek omdat hij werd opgejaagd door de groep Pseudorca, wat helaas dit bizarre ongeluk tot gevolg had. Op dag 9 van mijn verblijf in de Malediven ben ik aan het fotograferen in Hanifaru Bay, zoals alle dagen ervoor. Veel manta’s zijn er op dat moment niet, omdat het nog redelijk vroeg op de dag is. Terwijl ik aan het snorkelen ben, hoor ik het geluid van een drone dicht boven me. Het blijkt dat de kapitein van mijn boot mijn aandacht wil krijgen en met veel enthousiasme gebaart hij me om terug te komen. Met grote snelheid zwem ik terug naar de boot, en het eerste wat ik van hem hoor, is dat er mogelijk Pseudorca in de buurt zijn. Binnen enkele minuten zien we op een paar honderd meter afstand veel gespetter en een hoop zwarte vinnen. Niet veel later verschijnt er dichter bij het rif een uitgeputte zeilvis aan de oppervlakte die met zijn hele zeil boven het water uitsteekt. Maar de groep heeft zich inmiddels op een andere prooi gericht. Wanneer we dichterbij komen, zien we een goudmakreel (mahi-mahi) die probeert te vluchten van de Pseudorca, maar het is al snel te laat. Met de gebeurtenis van twee weken ervoor twijfel ik of ik het water in moet gaan, maar de verleiding is te groot. Deze prachtige dieren wil ik ontzettend graag van dichtbij aanschouwen en vastleggen. Op gepaste afstand zie ik hoe de groep hun vers gewonnen prooi deelt. Na enkele minuten gaat de jacht weer verder, en niet veel later hebben ze een wahoo (Acanthocybium solandri) te pakken, een van de snelste vissen in de zee die snelheden van meer dan 100 kilometer kan bereiken. Hoe ze die zo snel te pakken krijgen, is me een raadsel. Na deze tweede vangst komen ze wat meer tot rust en heb ik de mogelijkheid om wat dichterbij te komen. Opmerkelijk aan de Pseudorca is de vorm van hun schedel, die veel puntiger is dan die van de griend. Ook maken ze met z’n allen een hoop geluid onder water. Het gefluit en de echolocatie is van een andere orde dan wat ik met andere dolfijnsoorten heb ervaren. Een aantal komen me van dichtbij bekijken en openen af en toe hun mond. De tanden lijken veel op die van een orka, en de uitdrukking op hun gezicht lijkt op de soort lach van iemand die zich nergens iets van aantrekt. Een aantal keer word ik door de groep van dichtbij geïnspecteerd, waarna ze besluiten om hun reis voort te zetten, op naar de volgende jacht. Na deze ervaring knijp ik mezelf in mijn arm. Ik kan amper geloven wat ik zojuist heb gezien! Vincent Kneefel (36) is al meer dan 15 jaar actief op het gebied van oceaanbescherming en duurzaamheid, voor o.a. WWF en de Verenigde Naties. Na kort werkzaam te zijn geweest als PADI-duikinstructeur, is hij onder water gaan fotograferen. Zijn ultieme doel is om foto’s te maken en verhalen te vertellen die mensen met het leven in de oceanen verbinden. Hij is de medeoprichter van Into the Blue Foundation, een stichting die zich inzet voor oceaan educatie. In zijn laatste project The Ocean Story belicht hij 9 iconische diersoorten en de oplossingen die nodig zijn om in de komende 10 jaar de oceanen te redden: www.theoceanstory.com.

DUIKEN SPECIAL OCEAANHELDEN

VAN BONAIRE

Special over oceaanhelden op divers paradise Bonaire

SCHILDPADDENBESCHER

OP PAD MET VELDR ANGER FUNCHI

MING

OCEA ANHELD

Francesca geeft koraal weer een kans

MANGROVE MANIACS

Tuinieren in de mangroven FOTOGR AFIE

Bonaire in macro

FREEDIVEN

CARLOS COSTE VERBR AK TWA ALF WERELDRECORDS

DIVERS PARADISE LE KK ER NO RM AA L OP BO NA IR E

Gratis special: Oceaanhelden van Bonaire

Dit keer staat deze Bonaire special in het teken van het thema Oceaanhelden. Want SCAN MIJ! op het Caribische eiland wonen echte helden, die zich met hart en ziel inzetten voor het onderwaterleven. We gaan op pad met veldranger Funchi, steken de handen uit de mouwen in de mangroven en leren hoe oceaanheld Francesca het koraal weer een kans geeft. Natuurlijk lees je ook veel praktische tips over het duiken op divers paradise Bonaire. Lees je mee? Bekijk de uitgave op issuu.com - zoek op duiken op Bonaire - of download de pdf op www.duiken.nl

VOLGENDE MAAND

DUIKEN JANUARI

VERSCHIJNT OP 16.12.2021

DUIKEN ISSN: 0923-7607 Verschijnt maandelijks bij:

KROATIË

IN HET OOG VAN DE DRAAK

VOOR ABONNEMENTEN NEDERLAND: VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES Postbus 7272, 4800 GG Breda Tel: 076-5301721 Takkebijsters 57a, 4817 BL Breda Handelsregister Breda: 20039731 VOOR ABONNEMENTEN BELGIË: VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES Tel: 03/645 56 18 HOOFDREDACTEUR: Judith Rietveld CO-HOOFDREDACTEUR: René Lipmann TRAFFIC: Lidy Verdoolaege REDACTIE: Manja Jurgens, Carlo Vreugde, Pim Valk, Nina Tourton, Peter Sebes REDACTIEADRES VOOR NEDERLAND EN BELGIË: Postbus 7272, 4800 GG Breda Tel: 076-8507018 e-mail: redactie@duiken.nl REDACTIE TAUCHEN (DUITSLAND): Alexander Kassler MEDEWERKERS DECEMBERNUMMER 2021: Daniel Versteeg, Raymond Wennekes, Vincent Kneefel, Janny Bosman, Anke Westerlaken, Ben Stiefelhagen, Joost van Uffelen, Ruud Stelten, Menno Gaastra, Marco Heesbeen, Franka Appelman, Ron Offermans, JP Bresser, Diederik Martens VERANTWOORDELIJK UITGEVER: Michel Florisson, algemeen directeur ADVERTENTIES: Prijslijst op aanvraag, informatie bij Judith Rietveld, tel. 06-22 48 06 17 e-mail: judith@duiken.nl ABONNEMENTEN: Jaarabonnement € 64,50 (incl. verzendkosten) Abonnementen kunnen elke maand ingaan. Een jaarabonnement of halfjaarabonnement wordt automatisch verlengd. Prijswijzigingen voorbehouden. U kunt ook gebruikmaken van ons e-mailadres: abo.duiken@vipmedia.nl. Kijk voor abonnementaanbiedingen op pagina 92 of op www.duiken.nl.

Het ligt als een gigantisch oog in het kale berglandschap: de bron van de Cetinarivier, de levensader van de Kroatische regio Dalmatië. Duik met ons mee in dit ‘oog van de draak’.

OPZEGGING ABONNEMENTEN: Schriftelijk minimaal 4 weken voor de afloop van de abonnementsperiode aan: VIPMEDIA, voor Nederland: Postbus 7272, 4800 GG Breda voor België: Komiteitstraat 46-52, 2170 Merksem Of per e-mail aan: abo.duiken@vipmedia.nl Telefonisch: 076-530 17 21, voor België: tel. 03/645 56 18. Openingstijden abonnementenservice: Maandag t/m donderdag van 09:00-17.00 uur en vrijdag van 09:00-13:00 uur. VERKOOPPRIJS: Losse nummers € 6,95 Duiken wordt geleverd via www.vipwinkel.nl, duiksportzaken, kiosken en per abonnement. DISTRIBUTIE: Losse verkoop Nederland: Betapress BV Losse verkoop België: AMP NV

ROOSWIJK 1740

BALKAN CAVE SUMMIT

Als je aan grotduiken denkt, dan denk je niet direct aan Bosnië-Herzegovina. Maar dit land heeft vele indrukwekkende grotten in een prachtige omgeving. De Balkan Cave Summit 2021 in Mostar gaf ons een klein inkijkje in welk natuurschoon Bosnië te bieden heeft. 98

DUIKEN.NL

12/2021

Op een koude winternacht in 1740 verging voor de kust van Engeland De Rooswijk. Een fameuze VOC-Oost-Indiëvaarder volgeladen met handelswaar en zilver.

VAN FOUTEN LEREN

Een verkeerde procedure bij het klaarmaken van de duikuitrusting, kost een duiker bijna het leven. Bij het per ongeluk overboord vallen blijkt de kraan van de duikfles nog dicht te staan...

DRUK: PreVision Graphic Solutions BV Niets van deze uitgave mag overgenomen w orden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Opname van dit tijdschrift in een lees portefeuille is niet toegestaan. De redactie werkt onafhankelijk van welke organisatie dan ook. De redactie en de uitgever zijn tevens niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd aan ons toegezonden redactionele tekst en/of foto’s worden niet geretourneerd. Duiken is de Nederlandse uitgave van Tauchen, uitgegeven door Jahr Top Special Verlag GmbH & Co KG, Troplowitzstraße 5, D - 22529 Hamburg. Uw naam, adres en telefoonnummer worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand wordt gebruikt voor het uitvoeren van de met u gesloten overeenkomst. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken voor marketingdoeleinden, waaronder het uitvoeren van onderzoek om producten en diensten beter op de behoeften van abonnees af te kunnen stemmen. Ook kunnen wij en derden uw gegevens gebruiken om u te informeren over producten en diensten. Als u niet wilt dat uw gegevens voor deze doeleinden gebruikt worden, dan kunt u dit schriftelijk aan ons melden. Tevens kunt u uw eigen gegevens opvragen en ver zoeken om ze te laten corrigeren of verwijderen. Stuurt u hiertoe een verzoek aan abonnementenadministratie Duiken, Postbus 7272, 4800 GG Breda Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers.

Mis geen moment! SportDiver

Transformeer je Smartphone in een échte onderwatercamera. Als je smartphone hét apparaat is waar jij al je belevenissen mee vastlegt. Dan is de Sealife SportDiver dé behuizing die jij nodig hebt voor al je onderwater avonturen! Met de (gratis) SportDiver App wordt je Smartphone een échte onderwatercamera met een breed scala aan instellingen. De SportDiver is gegarandeerd waterdicht tot -40 meter en dubbel gezekerd middels een vacuümsysteem en een lekalarm. Geen zorgen om waterschade. Geschikt voor Apple en binnenkort ook voor Android smartphones.

RM-4K

Klein van stuk, groots in prestatie. De Sealife Reefmaster RM-4K is de enige actiecamera ter wereld die speciaal voor onderwater is gemaakt. Hij is waterdicht tot -40 meter, makkelijk te hanteren, eenvoudig in de bediening. Je hebt keuze uit verschillende camera- en onderwaterinstellingen . De Reefmaster RM-4K is klein van stuk én geeft een hoogwaardige foto en 4K filmkwaliteit. Het is de onderwatercamera die je even makkelijk bij je steekt om er zeker van te zijn dat je geen moment zal missen.

3.0

Zo stoer als hij er uit ziet, zo makkelijk is hij in gebruik. De Sealife Micro 3.0 is speciaal gemaakt voor onderwater en dat merk je aan alles; Of dat nu de 3 uur batterij duur, de grote display, de stevige grip, de piano toetsen, groothoek, optionele macrolenzen, de waterdichtheid tot 60 meter, het bedieningsgemak, de compacte vorm of de degelijkheid is. De camera is volledig geseald waardoor de kans op waterschade uitgesloten is. Door zijn compacte formaat neem je hem gemakkelijk mee tijdens elke duik. En daardoor mis je geen moment!

Voor meer informatie: Sealife Benelux BV

Tel. +31 (0)10 59 103 88

www.sealife-cameras.eu

SUUNTO EON STEEL BLACK - IN STORES NOW!

Explore like never before. MULTIPLE DIVE ALGORITHMS

WIRELESS CONNECTIVITY

www.suunto.com

WIRELESS TANK PRESSURE

SUPERIOR VIEWING

DUIKEN december 2021

Articles inside

VOLGENDE MAAND

Karibu Divers

Don’t worry, be happy

Falen van de bloedsomloop COLUMN

Medisch: Column Menno

Tijdreizen met rebreathers

Verbeter je onderwaterfoto’s

Langs de decolijn Techschool

testlocaties van de Duitse marine zijn tegenwoordig slechts ruïnes onder water

Getest: Mares Horizon rebreather

MSC ZOE 342 containers in de Noordzee- zone boven de Waddeneilanden. Project CleanUp XL is een grootschalige actie om zoveel mogelijk afval op te ruimen

Sea Turtle Conservation Bonaire

Zo maak je mooie macro’s

Hanifaru Bay op de Malediven is een hallucinerende plek. Hier komen manta’s in enorme aantallen samen zoals je dat nergens anders ter wereld ziet

je waarschijnlijk niet meteen aan exotische duiken. Ruud Stelten duikt in heerlijk warm water op een wrak uit de Tweede Wereldoorlog. Daar leeft een enorme baitball én stikt het van de haaien

Op nog geen 1,5 uur rijden van Rome ligt het fabuleuze Lago di Posta Fibreno. Een kristalheldere waterbron in een natuurreservaat, waar je een fascinerende duik kunt maken

Meekijken door de zoeker van Janny

van de Griekse Cycladen. Een reis richting het zuiden, naar enkele van de mooiste duikplekken van de Middellandse Zee

Nieuws uit de duikwereld

Nina’s Nice News