NR 1 | 2021 | JAARGANG 24
durme- en scheldeland DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME
otter gespot
2020
de linie
in Reservaatzone Donkmeer
overzicht van een bewogen jaar
aanplant van het Nieuwbos
gelukkig, een nieuw jaar! Wat een bijzonder jaar was 2020. Jammer genoeg schuilt er deze keer niet heel veel positiefs achter het woord “bijzonder” en zal het voorbije jaar bij veel mensen in het hoofd blijven hangen als het jaar waarin we vooral “in ons kot moesten blijven”. En velen van ons werden van ver of dicht ook geconfronteerd met de gevolgen van het C-virus. Toch wil ik bij de jaarovergang voorstellen om ons van 2020 vooral de meer positieve kanten te blijven herinneren, zoals meer tijd voor het gezin, dichter bij huis (gaan) wandelen of fietsen, de mooie lokale natuur ontdekken, enz… Als natuurliefhebbers begrepen we “in ons kot blijven” ook niet volledig: buiten zijn, genieten van de natuur, gezonde lucht inademen, de vogels horen fluiten… dat is toch net goed voor zowel onze fysieke gezondheid als onze mentale gezondheid?! We hebben vastgesteld dat heel wat mensen er net zo over dachten, want veel wandelaars vonden de weg naar onze natuurgebieden. Het kersverse jaar 2021 brengt gelukkig hoop op beterschap, dus laten we maar naar de toekomst kijken, waar nieuwe uitdagingen en mogelijkheden liggen te wachten. Voor vzw Durme betekent dit, naast de bekende en altijd verder lopende activiteiten zoals het aankopen van nieuwe gebieden en het beheren van onze bestaande gebieden, onder andere: een nieuw beleidsplan voor een periode van 5 jaar opstellen voor de overheid, het 24/7 onthaalpunt aan het bezoekerscentrum Molsbroek vernieuwen, onze statuten aanpassen aan de nieuwe vzw-wetgeving. Daarnaast hopen we uiteraard ook onze bekende bezoekerscentra weer volledig te kunnen openen zodat jullie allemaal opnieuw kunnen langskomen en tenslotte kijken we er ook naar uit weer (scholen) groepen te kunnen ontvangen binnen onze educatieve werking. Ik hoop dat jullie ook allemaal een lijstje hebben boordevol positieve ideeën en plannen voor 2021 en dat het blijven steunen van vzw Durme daar deel van uitmaakt. We blijven jullie verwelkomen in onze groeiende en bloeiende reservaten, en zodra ze weer open zijn, in onze bezoekerscentra. Ondertussen wens ik jullie alvast van harte ... Gelukkig Nieuwjaar! Ook in naam van vzw Durme, onze medewerkers, en mijn collega’s leden van het bestuur. Geert De Smet Voorzitter
inhoud
Zonsopgang Groot Molsbroek Š Dirk De Wilde
4
Otter gespot in Reservaatzone Donkmeer
6
Jaaroverzicht: 2020
8
Voor het derde jaar meer dan 10 hectare aangekocht
12
Column: Begijn Le Bleu
13
Opgepompt grondwater krijgt nieuwe bestemming in de Buylaers
14
In memoriam: Eddy Copers
15
De Linie: aanplant van het Nieuwbos
19
Slotenruiming in het Groot Molsbroek
24
Activiteitenkalender januari - april 2020
28
Zoetwaterschorren, zwammenparadijs of oord van parasieten?
30
Vogelnieuws: de velduil 3
Europese otter © Ronald Messemaker
otter gespot in reservaatzone donkmeer Joris Everaert en Michaël Crapoen
Op 13 oktober werd met een cameraval een otter waargenomen in de Reservaatzone Donkmeer in Berlare. Fantastisch nieuws, want er zijn momenteel slechts enkele plaatsen in Vlaanderen gekend waar de soort weer aanwezig is. Begin oktober werden schubben van een opgegeten vis gevonden op twee plaatsen in Reservaatzone Donkmeer, een gebied dat wij al decennia lang beheren. Hoewel dergelijke sporen het werk kunnen zijn van verschillende diersoorten, ging er bij Michaël Crapoen toch een alarm af en wist hij dat de otter zeker ook een mogelijkheid was. In de directe nabijheid plaatste Joris Everaert daarom cameravallen, zogenaamde wildcamera’s die automatisch opnames maken bij beweging, op enkele strategische plaatsen. Met succes! Nog geen twee weken later werd ’s nachts een otter gefilmd die via een omgevallen boom een beek overstak.
4
bijzonder zeldzaam Fantastisch nieuws, want in ons land zijn de diertjes erg zeldzaam. Eind jaren ‘80 was nergens in Vlaanderen en Nederland nog een plaats bekend waar otters gevestigd waren en zich voortplantten. Met uitzondering van sporadische waarnemingen of enkele tijdelijke vestigingen van één dier sinds 2012 (bijvoorbeeld in Willebroek in Antwerpen en Bocholt in Limburg) bleef het in Vlaanderen erg stil tot eind 2014. Toen werden meerdere otters met cameravallen gefilmd in het Sigmagebied Kruibeekse polder in Oost-Vlaanderen. De soort is daar ook nu nog aanwezig, alsook wat verder
zuidelijk in het Blaasveldbroek langs de Rupel in Willebroek. Eind 2019 en begin 2020 dook ook al een mannelijke otter op langs de Moervaart en de Durme in Lokeren en Waasmunster. Aangezien die ondertussen een vast territorium heeft en diezelfde maand (op 5, 7, 9 en 10 oktober) ook op cameraval werd vastgelegd, gaan we ervan uit dat het aan het Donkmeer om een ander dier gaat. Otters worden ook wel eens de wolven van het water genoemd. Ze staan aan de top van een voedselketen en vormen zo als het ware het sluitstuk van een hele ecologische groep. Als deze dieren ergens opduiken dan kan dat wijzen op een behoorlijk, gezond ecosysteem. Bij wolven is dat net hetzelfde, maar die zijn alleen stukken mobieler. Dus otters zijn eigenlijk nog betere indicatoren voor een goede natuurlijke omgeving.
hopen op babyottertjes Onze regio scoort dus erg goed. Dit jaar gebeurden er grootschalige natuurwerken aan en rond het Donkmeer, met onder meer de aanleg van grote oppervlakten ondiepe oevers en moerassituaties. Die komen zeker ook de otter ten goede. We hopen dan ook dat het diertje zich hier de komende jaren zal kunnen voortplanten. Deze werken gebeurden in het kader van het Natuurinrichtingsproject Berlarebroek-Donkmeer, een samenwerking van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), gemeente Berlare, provincie Oost-Vlaanderen en vzw Durme. Ook de komende jaren staan er nog heel wat werken op stapel in deze oude Scheldemeander. Je leest er meer over in onze volgende tijdschriften.
Op 13 oktober 2020 maakte een wildcamera bovenstaande beelden van de otter in de Reservaatzone Donkmeer.
Ook in het Groot Molsbroek laat de otter zich nog regelmatig zien voor de wildcamera’s ingezet door Joris Everaert.
5
jaaroverzicht
2020
Het voorbije jaar was op alle vlakken bijzonder. En dat kan je zowel in de positieve als negatieve zin interpreteren. Voor vzw Durme schieten deze hoogtepunten er alvast bovenuit. Zo blikken wij terug op 2020!
fauna
10 broedende koppels grutto’s in het Aubroek
Het Groot Molsbroek mocht 2 broedende koppeltjes woudaap verwelkomen
De velduil was het afgelopen najaar zeer actief in het Groot en Klein Broek
6
Broedende porseleinhoen in het Groot Molsbroek
De otter is terug! Zowel in de Durmeen Moervaartvallei als in de Reservaatzone Donkmeer
7 ooievaarsjongen vlogen succesvol uit. Zowel in de Buylaers als in de Reservaatzone Donkmeer
De zwarte wouw broedde in de Reservaatzone Donkmeer
Twee koppels torenvalken brachten maar liefst 11 jongen groot in de Linie 1 koppel snor in het Groot Molsbroek
flora Eerste bloeiend exemplaar van moeraskruiskruid in de Hemelse Rij Voor het eerst meer dan 1.000 bloeiende rietorchissen in onze reservaten
de cijfers 1.614 leden 313 nieuwe 145 vrijwilligers 28 nieuwe
36 activiteiten konden wĂŠl doorgaan
15 ha nieuwe natuur gekocht
23,8 ha nieuwe natuur in beheer
530 ha natuur in totaal 7
voor het derde jaar meer dan 10 hectare aangekocht 2020 zal voor veel mensen een jaar zijn om snel te vergeten, toch zal dit ook het jaar zijn dat velen de natuur in hun buurt hebben leren (her)ontdekken. Laat die regionale natuur net de reddingsboei geweest zijn voor velen die aan het verdrinken waren tijdens de lockdown en het thuiswerk binnen hun vier muren. Thomas Van Lancker De doelstelling van onze vereniging (meer én betere natuur in de buurt) is tijdens deze crisis onveranderd gebleven, maar misschien bent u als lezer wel nog meer gaan beseffen dat de nood aan die natuur inderdaad hoog is.Voor het derde jaar op rij kon vzw Durme meer dan 10 ha nieuwe natuur aankopen en veiligstellen. Ondanks de bij momenten moeilijke periodes waarbij rechtstreekse onderhandelingen niet mogelijk waren en waarbij de ondertekening van een aankoopakte soms diende uitgesteld te worden. Toch slaagde vzw Durme er in 2020 in 15 ha aan te kopen in de Moervaartvallei, de Durmevallei en in de vallei van de Schelde en het Donkmeer. Op pagina 10 vinden jullie een overzichtskaart van deze aankopen uit 2020. Daar zie je dat er rond het Donkmeer in Berlare meer dan 28 ha natuur werd veiliggesteld. Zo werd er 4,4 ha aangekocht en werd er 23,8 ha in beheer genomen van de provin-
8
cie Oost-Vlaanderen. Het gaat hier voornamelijk over moerasbossen, vijvers en natte graslanden die een gerichter natuurbeheer zullen krijgen. Dit in de directe omgeving waar de aanwezige zeldzame soorten als kwak, otter, gevlekte witsnuitlibel of veenpluis van zullen meeprofiteren.
boscomplexen uit die regio en zal een meerwaarde betekenen voor lokale zeldzaamheden als grote weerschijnvlinder, mopsvleermuis of zwarte wouw. Indien u trouwens interesse heeft om de komende jaren mee een handje te helpen in de Linie, kan u altijd contact opnemen via LMS@vzwdurme.be.
soortenrijk bos en grasland In de Moervaartvallei werden verschillende aankoopdossiers afgerond, goed voor een totaal van 9,6 ha, die zich vooral situeert in de Linie in Eksaarde. Het gaat onder andere over 2,39 ha bestaand bos dat grotendeels zal omgevormd worden van een monotone sparrenaanplant naar gevarieerde lichtrijke loofbossen (ondertussen werden 1.500 bomen en struiken aangeplant door lokale vrijwilligers, zie p15).
Tenslotte werden in de Durmevallei in Zele (in het reservaat de Durmemeersen) twee dossiers afgehandeld goed voor 1 hectare grasland. Die percelen zullen zich onder ons natuurbeheer kunnen ontwikkelen tot soortenrijke graslanden met dotterbloem, pinksterbloem en echte koekoeksbloem. Vooral het oranjetipje en de roodborsttapuit zullen hier meteen van kunnen profiteren.
Daarnaast werd ook 2,41 ha weiland aangekocht dat binnen twee jaar zal omgevormd worden tot loofbos. Dat weiland grenst nl. aan één van de waardevolste
Oranjetipje © Pascal Jonckers
Soortenrijk grasland in Berlare © Yves Adams (Vilda)
Naast een aankoopsubsidie van de Vlaamse Overheid, kon een groot deel van deze aankopen op extra steun van de provincie Oost-Vlaanderen rekenen. Daarnaast leverden de stadsbesturen van Sint-Niklaas en Lokeren een bijdrage voor respectievelijk een aankoop in de Fondatie van Boudelo
(Sinaai) en in de Eenbes (Eksaarde). Bij het schrijven van dit artikel zijn reeds zeven compromissen getekend en zijn tal van aankoopdossiers lopende waardoor vzw Durme ook in 2021 meer dan 10 ha hoopt aan te kopen in de regio rond Durme, Moervaart en Schelde. Op naar een ‘vier op een rij’?
De provincie Oost-Vlaanderen trok in 2020 maar liefst 470.000 euro uit voor waardevolle aankopen binnen haar grondgebied waarvan maar liefst 167.000 euro voor vzw Durme. Om in aanmerking te komen voor deze aankoopsubsidies speelde de bijdrage aan de klimaatdoelstellingen (bv. aanplanten nieuwe bossen) een grote rol net als een bijdrage aan provinciale soorten en/of biotopen of aankopen die een verbinding creëren in ons versnipperde landschap. Vzw Durme diende 13 dossiers in goed voor in totaal 25 ha.Van die dossiers werden er 8 goedgekeurd, voor in totaal 21,6 hectare. De natuurgebieden van vzw Durme die mee konden genieten van deze zeer welgekomen steun, zijn de Buylaers (Lokeren), de Eenbes (Moerbeke), de Fondatie van Boudelo (Sinaai en Stekene), het Groot Molsbroek (Waasmunster), de Scheldebroeken (Berlare) en de Reservaatzone Donkmeer (Berlare). Dankzij deze financiële steun zal vzw Durme nog meer nieuw natuurgebied kunnen aankopen en beheren.
9
overzicht aankopen 2020 Vzw Durme kocht in 2020 in totaal 15 ha nieuwe natuur en nam 23,8 ha in beheer. Onderstaande kaart geeft hiervan een overzicht.
10
genieten in en van onze natuur in coronatijden Al enkele jaren merken we steeds meer recreanten op in onze natuurgebieden. In functie van natuur én recreant richten we die dan ook zo goed mogelijk in. Sinds de coronacrisis is het bezoekersaantal overal fors de hoogte ingegaan. Nu verre uitjes lastig blijven, zijn natuurgebieden een aantrekkelijk alternatief. Fijn dat al die nieuwe mensen onze streek ontdekken en de natuur leren waarderen. Het is ook gezond voor de mensen om er in te recreëren. Iedere zachte recreant is van harte welkom, maar is die natuurliefde ook fijn Michaël Crapoen en Sarah Geers voor de natuur zelf? Wat we nu zien, is dat de recreatiedruk extreem veel sneller groeit dan het oppervlak dat geschikt is voor recreatie. Landelijk gebied is door intensivering niet zo interessant om in te recreëren terwijl natuurgebieden door allerlei ingrepen (knuppel-paden, onverharde weggetjes, kijkwanden, natuurleerpaden,..) dat wél zijn.We zijn een beetje slachtoffer van ons eigen succes geworden. Toch kunnen er nooit te veel natuurliefhebbers zijn, wel te weinig natuur. Dat is iets wat we nu sterk merken.
activiteiten en wandelingen, eetfestijnen, beleidswerk, werkdagen in de natuur, administratieve taken en ga zo maar door. Enerzijds ben je dan als vrijwilliger fier dat zo veel mensen genieten van al jouw werk, maar het is anderzijds erg jammer vast te stellen dat een minderheid een belangrijk deel van jouw werk in rook doet opgaan. Zo getuigen ook onze conservators, die de voorbije maanden enorm veel nieuwe natuurliefhebbers leerden kennen, maar tegelijkertijd helaas ook enkelingen die het niet zo nauw namen met de regels.
rustgebieden Onze natuurgebieden zijn bovendien vaak eerder beperkt in oppervlakte. Je kan hierop meestal niet én bedreigde natuur redden én de klimaatverandering bufferen én voldoende plaats voorzien om te recreëren. Door de enorme drukte op sommige momenten komt de hoofddoelstelling van natuurgebieden (ruimte voor wilde dieren en planten) onder zware druk. Rustgebieden voor vogels en andere wilde dieren werden afgelopen maanden onder de voet gelopen en zwerfvuil stapelde zich op. Echte rustgebieden voor onze fauna en flora zijn er nu nog amper te vinden, dus dat verdient een nieuwe focus. Vaak gaan er achter de realisatie van dergelijke natuurgebieden bovendien duizenden vrijwilligersuren schuil: talloze
regels Daarom zou het een grote hulp zijn als iedereen de geldende regels in natuurgebieden volgt. Enkele van de meeste elementaire regels zijn:
.. ..
Verlaat de paden niet Hou je hond aan de leiband Laat geen zwerfvuil achter Maak geen onnodig lawaai
Op die manier houden we het voor iedereen aangenaam en kunnen we hopelijk nog veel mooie momenten beleven in deze groene pareltjes. Helpen jullie mee onze gebieden beschermen, en spreek ook jij mensen aan die de kantjes er vanaf lopen?
11
- column -
begijn le bleu
© Photonews
‘Welke apps gebruik jij op je smartphone om vogelgeluiden te herkennen, Begijn?’ Een journalist belt me op en wilt onmiddellijk de juiste antwoorden van mij. ‘Mensen moeten weten wat er zingt in het bos’ zegt hij haast moraliserend alsof hij de kleine lettertjes van een contract voorleest. Ik denk even na en ik probeer zo plichtsbewust mogelijk antwoord te geven. ‘Birdnet is er zo eentje’, zeg ik hem.‘En werkt dat goed?’ vraagt hij benieuwd. Ik voel dat het antwoord niet de nieuwsflash oplevert die hij verwacht had.
“
kinderen in de natuur gaat zo’n app ze weer uit die realiteit halen. Toen ik weigerde vroeg de fabrikant zich af of ik bang was van technologie die sneller en beter zou kunnen waarnemen dan mij. Laat ik duidelijk zijn. Ik twijfel niet aan het bestaan van hoogtechnologische toepassingen die menselijke vermogens uitrangeren, maar ik geloof wel dat ze mensen afvlakken. Verlies je contact met de natuur, dan ook met je eigen natuur. Zo werkt dat toch bij mij. In ieder geval heeft deze Coronaperiode geleerd dat wandelen in de natuur voor velen heilzaam is. Het is een vanzelfsprekende terugkeer naar wat ons bindt en waar we schatplichtig aan zijn. Het is ook voor mij een opdracht om te verlangzamen. Ik gebruik dat werkwoord bewust. Ik vond het in een gedicht van Leonard Nolens. Ik herken er de woorden verlangen en langzaam in.
Na het gesprek overloop ik de teneur van de babbel. Er klopt het antigif voor iets niet want de natuur instappen is voor mij verlangdeze tijd is volgens zamen. Dat vloekt met apps, smartphones en snelle mij het tempo af en connecties. Vogels herkennen toe te verlagen. is een proces dat tijd en herhaling vraagt. Als je echt verHet antigif voor deze tijd is binding wilt moet het stil zijn volgens mij het tempo af en toe vanbinnen. Een app maakt je niet stiller, integendeel, te verlagen. Langzaamaan. Letterlijk en figuurlijk. het geeft je een boel prikkels die je afleiden van de Vanaf het moment dat ik de ene voet voor de essentie. Dat zal een deel van de nieuwe lichting andere zet in een prachtig landschap vol wilgen en vogelaars onge-twijfeld teleurstellen omdat men- riet probeer ik trager te stappen dan ik wil, alsof ik sen vaak denken dat ze bezig moeten zijn in hun een ijsje van de beste crèmerie met lange tussenhoofd. En daar pikken ‘ontwikkelaars’ handig op in. pozen opeet. En van zodra mijn gedachten weer Geld moet namelijk rollen, maar geloof me: je leert afdwalen naar mijn digitaal postvak keer ik terug weinig van een wandeling in het bos met je smart- naar wat mij hier en nu omringt: het geruis van de phone in hand. laatste bladeren aan de bomen, een winterkoning die alarm slaat of de ijskoude wind die op mijn Ik kreeg ooit de vraag of ik tijdens mijn vogel- gezicht waait. Dan kom ik terug. Verlangzaam je wandelingen met jongeren zo’n herkenningsapp verlangen, en verdwijn met mate, schreef Nolens. wilde testen. Ik ben niet gek. Krijg je eindelijk die Neem niet je tijd, en laat de tijd je nemen…
“
12
opgepompt grondwater krijgt nieuwe bestemming in de buylaers Sinds begin september worden in de Bleekmeersstraat in Lokeren wegenwerken uitgevoerd. Om de graafactiviteiten die daarmee gepaard gaan te kunnen uitvoeren dient er grondwater uit de werfzone gepompt te worden. In plaats van het opgepompte grondwater af te voeren naar een rioleringssysteem en het op die manier te verliezen, werd in onderling overleg met Stad Lokeren, vzw Durme en de aannemer Audebo beslist om het opgepompte grondwater in het nabijgelegen natuurreservaat de Buylaers te laten vloeien. Op die manier blijft het grondwater ter plaatse en kan het op een trage manier opnieuw de bodem indringen. Deze manier van werken wordt ook retourbemaling genoemd en zal Kristof Scheldeman nog tot eind januari uitgevoerd worden. Vzw Durme ziet een win-win situatie in deze retourbemaling, op deze manier gaat geen grondwater verloren en kunnen tijdelijk enkele hooilanden en rietvelden onder water worden gezet. Het is volkomen natuurlijk dat meersengebieden, zoals de Buylaers, in de herfst- en winterperiode onder water komen te staan. Dergelijke natte plasdrascondities zorgen er namelijk voor dat de aanwezige moerasvegetaties zich beter kunnen ontwikkelen. Door het gebrek aan neerslag daalde in de afgelopen 3 jaar de grondwatertafel heel sterk in het reservaat. Dankzij het opgepompte water uit de Bleekmeersstraat kan de grondwatertafel in het reservaat terug worden aangevuld, wat gunstig is
voor grondwaterafhankelijke vegetaties zoals dotterbloemgraslanden, grote zeggen- en rietvegetaties. Deze vegetaties ontwikkelen zich namelijk het best in bodems waar het grondwater ook in de zomer niet diep zakt zodat het jaarrond bereikbaar blijft voor hun wortelgestel. ecosysteemdienst Zo zie je dat naast het herbergen van vele soorten planten en dieren, onze reservaten eveneens een belangrijke ecosysteemdienst - zoals het ter plaatse stockeren van opgepompt grondwater in plaats van het af te voeren - kunnen vervullen.
De vernatting is duidelijk te zien op luchtbeelden van de Buylaers Š Jean Finet
13
1957-2020
in memoriam eddy copers Het is meestal moeilijk om veel te vertellen over een stille mens. Maar dat geldt niet voor onze Eddy Copers. We hebben Eddy leren kennen als één van de fotografen van de gelegenheidstentoonstelling ‘De Donk Gefotografeerd’ (2007) in het Bezoekerscentrum Donkmeer in Berlare. Daarvoor had hij maandenlang en in alle omstandigheden beelden gemaakt van de natuur in de Reservaatzone Donkmeer. Samen met zijn collega-fotografen Lydia Bracke, Herman De Backer en Marleen De Vos bleek hij definitief gewonnen voor de zorg en de beleving van de natuur aan het Donkmeer. Het was dan ook van kindsbeen af zijn vertrouwde omgeving. Eddy werd ook bestuurslid van de afdeling Zele – Berlare – Wichelen van vzw Durme. Het deelgebied ‘De Hemelse Rij’ in de Reservaatzone Donkmeer werd zijn lievelingsplek. Hier heeft hij vele uren gesleten in zijn (bijzonder oncomfortabele) fotohut. De naam ‘Eddy Copers’ is ondertussen in brede kring bekend door zijn werk als fotograaf. Hij was ook de huisfotograaf van de lokale afdeling van vzw Durme en bijgevolg ook eerste fotograaf voor het boek over de Donk dat vorig jaar is uitgegeven. De beelden spreken voor zich. Grote verhalen hebben we nooit gehoord. Eddy kon spreken zonder woorden.
Ik voelde mij altijd verbonden met de natuur, ik weet echter niet waarom. Misschien was het wel gewoon de kleur groen, het groen waarin ik me wentelen kon. Als je mij zocht, dan kon je mij daar altijd vinden, met mijn camera in de aanslag, steeds geduldig wachtend, zoekend naar vogels en genietend van de stilte rondom mij.
14
de linie: aanplant van het nieuwbos Het jaar 2020 was ondanks alle coronamiserie voor het Liniereservaat een voorspoedig jaar. Niet minder dan 4 aankoopdossiers werden afgerond voor een totale oppervlakte van 4,8 hectare. Het natuurgebied groeide daarmee aan tot 36,3 hectare. Geert Braem Een van de aangekochte percelen was een bos van 4.500 m2 bestaande uit canadapopulieren en sparren. Een typisch bos uit de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw, waar de aanplant alleen maar gericht was op houtopbrengst. De fijnsparren waren duidelijk getroffen door de letterzetter, een recent opgedoken schorskever van zo’n halve centimeter groot, die verzwakte sparren dodelijk treft. De canada’s waren kaprijp. Omdat dit soort bos een zeer lage natuurwaarde heeft, werd met de verkopers afgesproken dat zij het bos nog vóór de aankoop mochten rooien.Vzw Durme zou na de verwerving van het perceel de herbebossing op zich nemen. veranderend klimaat Bij de heraanplant werd resoluut gekozen voor een ander type bos. Geen nadruk meer op productie en opbrengst, maar wel op biodiversiteit en kwaliteit. Het stukje bos kreeg dan ook de toepasselijk naam “Nieuwbos”. Gedurende drie dagen in december werden door vrijwilligers, uiteraard corona-proof, niet minder dan 7 verschillende boomsoorten en 6 verschillende struiksoorten geplant. In totaal 1.500 stuks. Bij de keuze van de boomsoorten werd rekening gehouden met het veranderende klimaat.Winterlinde, tamme kastanje en Spaanse aak zijn soorten die een hogere temperatuur verdragen en beter bestand zijn tegen toekomstige “hittestress”. Bij de struiken springen eenstijlige meidoorn, gewone vogelkers (niet te verwarren met de invasieve Amerikaanse variant) en wilde lijsterbes in het oog. Drie struiksoorten die tijdens de bloei zeer veel insecten aantrekken en in de herfst enorm geliefd zijn bij vogels die verlekkerd zijn op bessen. Wil je het Nieuwbos van dichterbij leren kennen, dan kan dat op een zeer eenvoudige manier. De Liniewegel, een populaire voetweg in Eksaarde, loopt er dwars doorheen! Hartelijk dank aan onze sponsor die 1500 steunstokjes gaf: Houthandel De Groote uit Lokeren, en een bijzondere dankjewel aan alle vrijwilligers:Antoine, Bart, Caroline, Christophe, Dirk (3x), Eric, Hannah (2x), Isabel, Jeroen, Jolijn, Lieve, Matthias, Mieke, Pieter, Sven, Wouter en Yannick.
Nieuwe aanplant in de Linie © Geert Braem
15
- struweeltjes -
dag van de stilte Dat onze activiteiten er dit jaar anders uitzagen dan normaal, dat hoef ik je niet meer te vertellen. Ook voor onze geplande Dag van de Stilte moesten we creatief zijn. Samen met Open Ruimteproject Moervaartvallei en de Provincie, die momenteel metingen uitvoert in functie van de erkenning als stiltegebied, werkten we een stiltewandeling uit via RouteYou. Deze wandeling van ongeveer 4 kilometer neemt gezinnen in hun eigen bubbel mee op een wandeling doorheen de Fondatie van Boudelo, en houdt halt bij enkele mooie plaatsen.Via de app kan je er leuke weetjes over stilte en geluiden lezen, zelf enkele metingen uitvoeren of meer te weten komen over het onderzoek. De wandeling is nog steeds te vinden op RouteYou. Typ in de zoekfunctie helemaal bovenaan ‘vzw Durme’ en klik op ‘Stiltewandeling Fondatie van Boudelo’. Je vindt er bovendien nog heel wat mooie en boeiende wandelingen om individueel te maken, van korte gezinswandelingen tot stevige kuitenbijters.Veel plezier! Sarah Geers
Kijktoren in de Fondatie van Boudelo © Baeten Hylebos Architecten
afscheid gerd pletinck Afgelopen najaar moesten de familie en vrienden van Gerd Pletinck plots afscheid nemen. Deze geëngageerde Zelenaar was ook bij vzw Durme bekend, sinds hij er enkele jaren geleden zijn stage liep. Meer nog, zijn familie deed een oproep om als teken van afscheid een gift te doen voor vzw Durme. Bedankt hiervoor! We zullen deze zeker goed besteden aan de Zeelse natuur. Veel sterkte gewenst aan zijn naaste omgeving!
16
- struweeltjes -
herinrichting eendenkooi Sinds midden oktober kan je als wandelaar opnieuw terecht in de Eendenkooi in Berlare. Tot dan waren er in deze zone namelijk heel wat werken aan de gang in het kader van het Natuurinrichtingsproject en kon je moeilijk een lus rond het Donkmeer maken. De grondwerken zijn achter de rug, en delen van de nieuwe moeraszones hebben we o.a. met behulp van de terreinploeg voorzien van riet- en kleine lisdoddeplanten. Op die manier krijgt de natuur hier een voorsprong. Toch is het nog net iets te vroeg om in de educatieve speelzone te gaan ravotten. De werken aan de speelnatuur zijn hier nog even bezig, en ook het nieuwe groen (gras, struiken) moet nog even tijd krijgen. Noteer alvast het paasweekend van 2021 met stip in jouw agenda, want als alles goed gaat, zal vanaf dan het volledige park weer toegankelijk zijn en kan je de hele natuurzone verkennen. Meer info? donk@vzwdurme.be
Nieuwe ooievaarsnesten © vzw Durme
Michaël Crapoen
taartenfestijn 11 oktober was het de tiende editie van het taartenfestijn in het Molsbroek, en het beloofde een speciale editie te worden. Er werden tal van maatregelen uitgedacht om alles op een veilige manier te laten doorgaan. Collega Wouter stak samen met de terreinploeg de handen uit de mouwen om een veilige taartentoog te voorzien. En het resultaat mocht er zijn! Ondanks de onzekerheid in deze coronatijden was het taartenfestijn ook dit jaar weer een groot succes. We konden rekenen op meer dan 30 vrijwilligers die paraat stonden om heerlijke taarten te bakken en te helpen tijdens het festijn zelf. Er werden maar liefst 260 stukken verkocht. Het taartenfestijn bracht dit jaar dan ook een topopbrengst van maar liefst €1.042 op! Daarmee kunnen we zo'n 347 m² natuur kopen. Dank je wel!!! Dorien Van Ranst
17
- struweeltjes -
natuurgidsen klein-brabant Sinds 2020 is vzw Durme een partner rijker: de Natuurgidsen KleinBrabant, een groep enthousiaste gidsen die als het ware ‘buren’ zijn van vzw Durme. In 2004 gingen een aantal natuurliefhebbers de cursus natuurgids volgen en na het behalen van hun diploma werden de Natuurgidsen Klein-Brabant opgericht. Gemotiveerd en gedreven zoals ze waren, werden er heel wat wandelingen in de prachtige gebieden van Klein-Brabant uitgestippeld en gingen ze actief over tot het gidsen voor publiek. Het doel was duidelijk: zoveel mogelijk mensen warm maken en laten genieten van de mooie natuur langs de Schelde. In 2019 werd er een cursus natuurgids opgestart in samenwerking met natuurpunt-CVN. Hiermee wilden ze de groep natuurgidsen versterken en hun organisatie verder uitbouwen. Van de 18 inschrijvingen zouden uiteindelijk 11 hun diploma van natuurgids behalen. Een jaar later werd een nieuw bestuur gekozen, een website opgericht en coronawandelingen (zonder gids) uitgewerkt . Wil je graag eens gluren bij de buren? Alle info over de gidsengroep en hun aanbod vind je op www.natuurgidsen-klein-brabant.com. Iedereen is van harte welkom in Klein-Brabant. Met veel plezier trekken de gidsen met jullie op ontdekkingstocht door - voor velen - onbekende gebieden. Rudi Van Duyse
De natuurgidsen van Klein-Brabant Š Rudi Van Duyse
18
slotenruiming in het groot molsbroek Afgelopen najaar werden opnieuw honderden meters sloot in reservaat Groot Molsbroek geruimd. De werken werden met een lichte kraan uitgevoerd en werden voor een deel gefinancierd door de provincie Oost-Vlaanderen. In sommige sloten werd slib geruimd terwijl in andere, minder verlande sloten, enkel de aanwezige moerasvegetatie uit de sloot werd gemaaid. Een dergelijk slotenonderhoud dient om de 10 à 15 jaar uitgevoerd te worden. Indien dit niet gebeurt, vullen de sloten zich volledig met slib en afgestorven waterplanten en verliezen ze op den duur zelfs hun waterhoudende functie. Kristof Scheldeman De slibruiming werd uitgevoerd met twee belangrijke doelen voor ogen:
Kikkerbeet - © vzw Durme
Ijsvogel - © Olivier Vercauteren
Groot Molsbroek herbergt een heel grote populatie van de zeldzame waterplant kikkerbeet. Kikkerbeet lijkt met zijn kleine, ronde, drijvende blaadjes op een mini waterlelie en kan in de zomer gans de wateroppervlakte van de sloten bedekken. Als sloten hun waterhoudende functie verliezen, verliest kikkerbeet eveneens zijn favoriet leefgebied. De ondiepe sloten zijn tevens een belangrijk opgroeigebied voor jongbroed van vissen. Eens dat de vissen groter worden, verhuizen ze naar diepere zones waarmee de sloten in contact staan. De jonge visjes zijn het favoriete voedsel van de ijsvogel die met meerdere koppels in het reservaat broedt. Indien we deze snackbar voor ijsvogels willen behouden, moeten de ondiepe sloten af en toe geruimd worden. Het slotennetwerk van reservaat Groot Molsbroek heeft een lengte van enkele kilometers lang. Ieder jaar wordt dus best een deel van het netwerk geruimd. Op die manier wordt dit eeuwenoude, met de hand gegraven, stukje erfgoed tevens bewaard. Slotenruiming is dus goed voor planten, dieren en als behoud van het historische erfgoed.
Geruimde sloot in het Groot Molsbroek © vzw Durme
19
20
geniet van je lidmaatschap bij vzw durme Vzw Durme vormt met haar leden een sterke regionale natuurvereniging in het Waas- en Scheldeland. Samen bouwen we aan een toekomst met biodiverse natuur waar waardevolle soorten ruimte krijgen om te leven. Omdat onze leden veel voor ons betekenen willen we graag iets terugdoen. Als lid van vzw Durme geniet je daarom van heel wat voordelen. Je geniet van de natuur op de eerste rij, beleeft meer ĂŠn weet meer. Bovendien geef je de natuur een stem!
. . . . . . .
Maar er is meer: Je hebt korting op activiteiten en cursussen die vzw Durme organiseert. Voordelige ledenprijzen in ons Durmewinkeltje in onze bezoekerscentra.
Ook enkele partners bieden mooie kortingen aan: Natuurkijkers.be: 10% korting op een uitgebreid aanbod van verrekijkers en telescopen. GoSolar: 100 euro korting bij de aankoop van zonnepanelen. Open Monumenten: 20% korting op een individueel lidmaatschap bij Open Monumenten. ABLLO: 2 euro korting op een lidmaatschap van ABBLO en ontvang het tijdschrift 'Het Groene Waasland'.
Welkom Blue-bike, Rozebottel, Kudzu en Berghut!
. . .
Je kent ze misschien wel, de blauwe fietsen van Blue-bike die je aan meer dan 65 trein-, tram- en busstations in BelgiĂŤ terug vindt.Vanaf nu krijgen leden van vzw Durme die nog geen lid zijn van Bluebike 50% korting bij de aankoop van hun eerste abonnement. Zo geraak je gemakkelijk via het openbaar vervoer in onze natuurgebieden. Meer info via www.blue-bike.be/mijnvoordeel. Vraag naar je kortingscode!* Eco-webshop Kudzu biedt nu ook aan leden van vzw Durme een korting van 5%. Neem dus zeker een kijkje op www.kudzu.be.Vraag naar je kortingscode!* De Berghut, speciaalzaak voor trekking, alpinisme, klimmen, speleologie en verre reizen, geven aan leden van vzw Durme 10% korting in hun winkel en op hun webshop.Vraag naar je kortingscode!* De Rozebottel, een gezellige biowinkel in de Torenstraat in Lokeren, houdt van de natuur. Daarom geven zij aan leden van vzw Durme, op vertoon van een lidkaart, 5% korting bij een aankoop in hun winkel. *Stuur een mailtje naar dorien.vanranst@vzwdurme.be voor meer info en ontvang de verschillende kortingscodes om van onze ledenvoordelen te genieten.
21
- KINDERPAGINA -
DINO’S VERDWENEN? NO WAY! Wie beweert dat alle dino’s door een meteorietinslag uitstierven heeft het mis! Het wemelt in ons dagdagelijkse leven van de dino’s. Je eet hun eitjes bij de boterham, ze schijten je balkon onder, ze fluiten, krijsen, krassen, snateren, kwaken, gakken en tjilpen, ze pikken je ijsje op de zeedijk, en ze zijn steengoed in vliegen en nesten bouwen. Om nog maar te zwijgen over hun prachtig verenkleed! kippenbillen zijn dinobillen Alle vogels zijn dino’s. Hoe dat komt? Wel, heel lang geleden (al van in het Jura) ontstond bij een kleine groep vleesetende dino’s dons. Dat ‘dinodons’ hield hen warm (zoals bij een pluizig, geel kuikentje). Stilaan werden die donsveertjes groter. Misschien om de aandacht te trekken van een vrouwtje, zoals bij de mannetjespauw? Of misschien om zich beter
hoe hebben vogels de meteorietinslag overleefd? “Vogels hebben niet veel eten nodig, ze kunnen gemakkelijk schuilen in holtes of in een stevig nest en ze kunnen snel grote afstanden overbruggen. Dat heeft hen waarschijnlijk geholpen om die ramp te overleven, in tegenstelling tot vele andere dieren.”
22
te camoufleren, zoals een vrouwtjes wilde eend? Alleszins, de pluimen op hun voorpoten en staart werden zo groot totdat ze er per ongeluk mee konden zweven. Ken je de Archeopteryx? Die oervogel kon een beetje zweven met zijn ‘vleugels’. Maar het was nog geen moderne vogel want hij had tanden in zijn bek, klauwen aan zijn vleugels en een lange staart vol botjes. Langzaamaan verdwenen die. Er ontstond een syrinx (stemorgaan waarmee bijvoorbeeld eenden kunnen snateren), en de pluimen werden zo lang totdat ze er uiteindelijk mee konden vliegen! Deze ‘moderne’ vogels hebben de meteorietinslag overleefd, in tegenstelling tot de rest van hun dinofamilie, en leven vandaag nog. Neem dus zeker je verrekijker mee als je de volgende keer gaat wandelen, om al die gevederde dino’s te bewonderen!
- KINDERPAGINA -
kleurplaat
Wetenschappers weten niet goed welke kleur dinopluimen hadden. Van enkele soorten weten ze het een beetje (zoals bij de Sinosauropteryx), maar de rest is gissen. Jij mag daarom gewoon kiezen welke kleuren je bovenstaande Archeopteryx geeft.
Sinosauropt
eryx
wist je dat? De Tyrannosaurus rex waarschijnlijk dons had? Het was dan een grote pluizige Pino from hell. ..... Er vroeger een loopvogel bestond die groter was dan je pa? Hij heette Diatryma en kon een klein paard verslinden. ..... Er sinds 1800, 430 wilde vogelsoorten voorkomen in BelgiĂŤ? ..... De slechtvalk de snelste vogel ter wereld is? Hij haalt in duikvlucht bijna 400 km/u!
Š Gabriel Ugueto (sciencefocus)
23
Velduil in het Groot Broek op 23 november 2020 © Joris Everaert
vogelnieuws: de velduil De velduil (Asio flammeus) behoort tot de familie van de 'echte' uilen (Strigidae). Uilen uit het geslacht Asio hebben veertjes op de kop die lijken op de oren bij zoogdieren. De velduil is een middelgrote uil zoals de ransuil (Asio otus), maar met gele ogen, korte oortjes en een vrij licht gezicht met rond de ogen een kenmerkende zwarte verenkrans. Er is een opvallend contrast tussen de zwaar gestreepte bovenborst en de licht- of ongestreepte benedenborst. De velduil is aanwezig in Noord- en West-Europa, Noord- en Zuid-Amerika en Azië. Hij leeft op uitgestrekte open terreinen zoals duinen, weilanden, heidevelden, polders en moerassen. Het voedsel bestaat voornamelijk uit muizen en kleine vogels. Hij zoekt zijn prooi door laag over het jachtgebied te vliegen, meestal tijdens de schemering. In de broedperiode jaagt de velduil daarentegen zowel overdag als ’s nachts. Hij moet dan immers veel meer voedsel vinden voor de jongen.
24
Joris Everaert
In Vlaanderen is de velduil nooit algemeen verspreid geweest, en momenteel is het een niet-jaarlijkse broedvogel. Wel overwinteren er jaarlijks een aantal velduilen, vooral tot verschillende individuen in de polders langs de kust, de natuurgebieden langs de Waaslandhaven, en de akkervogelgebieden in Vlaams-Brabant. De meeste waarnemingen worden dan ook verricht tijdens de wintermaanden en op doortrek. Waarnemingen in het voorjaar zijn niet ongewoon, maar leiden zelden tot een bevestiging van broedgevallen. opportunistisch Velduilen zijn uitgesproken zwervers met een zeer opportunistisch voedselgedrag. Zowel in de broedals in de overwinteringsgebieden worden de aantallen vooral bepaald door de beschikbaarheid van prooidieren (in onze streken vnl. veldmuizen). Dit leidt in muizenrijke jaren soms tot opmerkelijke ‘invasies’ in gebieden waar ze in normale omstandigheden veel minder worden waargenomen,
zoals we in Vlaanderen konden vaststellen in 2014 en 2019. Toen werden er in de polders van de Vlaamse Westkust maar liefst resp. 21 en 13 broedparen vastgesteld, met zeker resp. 11 en 5 succesvolle nesten. Het gaat om de hoogste aantallen die ooit in Vlaanderen zijn vastgesteld. Opvallend is dat dit fenomeen zich in diezelfde jaren ook voordeed in het noorden van Nederland, met daar in totaal resp. 80 en min. 70 broedparen. Ook andere roofvogelsoorten profiteerden in die topjaren van het hoge aantal muizen. Buiten de Westkustpolders werden in de laatste jaren ook enkele broedverdachte velduilen gesignaleerd in Vlaanderen. In de Uitkerkse Polders was er een territorium in 2016 en 2017. In VlaamsBrabant was er in 2018 een zeker - maar mislukt broedgeval en in 2018 en 2019 resp. één waarschijnlijke en één zekere broedpoging. We moeten er echter rekening mee houden dat solitaire broedgevallen soms onopvallend kunnen zijn en wellicht af en toe onder de radar blijven. doortrekkers In de laatste 10 jaar zijn er in de regio van de Durme-, Moervaart- en Scheldevallei bijna jaarlijks wel enkele waarnemingen van doortrekkende velduilen, maar vogels die gedurende meer dagen ergens verblijven, zijn zeer uitzonderlijk. Zo kon van
10 tot 15 mei 2015 een vogel bewonderd worden in de open graslanden langs de Stekense Vaart ten noorden van reservaat De Fondatie van Boudelo in Stekene. Van 17 december 2015 tot 12 februari 2016 overwinterden één tot twee velduilen in de Bergenmeersen in Wichelen. In diezelfde winter, van zeker 31 december 2015 tot 28 februari 2016, waren twee tot drie vogels aanwezig in het Weymeerbroek langs de Oude Durme in Hamme. De winter van 2015-2016 was dan ook het moment voor heel wat lokale vogelkijkers en natuurfotografen om van deze prachtige soort te genieten. In het late voorjaar van 2016, van 3 tot 10 juni, verbleef ook een velduil in de uitgestrekte Maaibosgraslanden in Moerbeke. groot en klein broek Maar ook de winter van 2020-2021 staat in de lijst. Op de braakliggende terreinen in het Groot Broek van Elversele (Temse & Waasmunster) zorgde een velduil van 18 tot 27 november voor veel bekijks. Wellicht dezelfde vogel dook daar sinds half december weer op, ook in het naastliggende Klein Broek. Het Groot en Klein Broek zijn Sigmagebieden in aanleg, waar vzw Durme het overgangsbeheer op zich neemt in nauwe samenwerking met De Vlaamse Waterweg. In de toekomst hopen we de velduil nog meer te zien in de regio, wie weet ook eens als broedvogel!
Velduil in het Groot Broek op 18 november 2020 © Joris Everaert
25
OFFICIĂ‹LE PARTNER
DĂŠ speciaalzaak voor al uw optische instrumenten Bestel via onze webshop www.natuurkijkers.be met gratis verzending.
Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20
26
Verrekijkers, telescopen, sterrenkijkers, microscopen, loupes, ... Demonstraties op aanvraag
fondatie-actie groot succes 34.141,06 euro. Met dat mooie bedrag sloten we de actie van de Fondatie van Boudelo half november af. Op enkele maanden tijd schaarden zich meer dan 300 natuurliefhebbers en 6 sponsors (i-LUDUS, Carpentier, Rotaract Waasland, A&B Archeologie, De Maesschalck Goethals) achter ons gezamenlijke doel: de symbolische kaap van 100 hectare natuur in bescherming in de Fondatie behalen. Meer nog, sinds het afsluiten van de actie kwamen er nog giften binnen, waardoor we op het moment van druk aan een totaalbedrag van 38.613,63 euro zitten. Sarah Geers en Thomas Van Lancker We willen dan ook iedereen uitdrukkelijk bedanken voor zijn steun. Zonder jou was dit niet mogelijk geweest! Het ingezamelde bedrag gebruikten we als restfinanciering voor de aankoop van 4,77 hectare natuur (zie plannetje). Het zijn voormalige weilanden die zullen omgevormd worden tot soortenrijke graslanden. Een deel zal worden omgevormd tot bos om de boskern in het natuurgebied te versterken. Natuurlijk stoppen we niet nu we de 100 hectare voorbij zijn.We streven ernaar de Fondatie van Boudelo (net als onze andere reservaten) te blijven uitbreiden en te beschermen. Wil je hier ook in de toekomst mee aan werken? Je kan jaarlijks (of zelfs maandelijks) een gift doen voor onze natuur op ons rekeningnummer BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘gift’.Wij geven jou de garantie dat die goed besteed wordt.
27
zoetwaterschorren, zwammenparadijs of oord van parasieten? Fiets je op het jaagpad langs de Schelde, dan kom je tussen Schoonaarde brug en Zele de Scheldebroeken tegen, één van onze gebieden die doorgaans erg geapprecieerd wordt om de aanwezigheid van leuke vogelsoorten zoals blauwborst en grutto. Kijkt men echter langs het Scheldewater, dan treffen we ook buitendijks stukjes vegetatie aan. Dit zijn onze zoetwaterschorren, een, zelfs op Europees vlak, erg zeldzaam geworden type natuur! Schorren zijn de hoger gelegen, en vaak ruig begroeide, stroken langsheen de rivier die enkel met springtij overstromen. We vinden hier vooral riet en wilgenstruiken. Het is een habitat die niet direct in verband wordt gebracht met paddenstoelen, en ze worden dan ook niet vaak bezocht door paddenstoelenliefhebbers.Tijdens een babbel met conservator van de Scheldebroeken, Jan Maertens, ontstond het idee om op zoek te gaan naar zwammen in deze uitdagende omgeving. Nathan Schoutteten & Glen Dierickx We bezochten twee kleine gebieden langs de Schelde, waar we telkens een half uurtje paddenstoelen inzamelden. De begroeiing was op alle plaatsen erg gelijkaardig. Op één van de plaatsen was de invasieve reuzenbalsemien dominant aanwezig en bemoeilijkte de doorgang. De typische vegetatie bestaat uit opschietende wilg en vlier, met een ondergroei van braam en brandnetels. Een kleine rietkraag is aanwezig waar de helling niet te sterk is. De bodem is doorgaans heel modderig en wordt regelmatig overstroomd, waardoor er doorgaans geen bodembedekkende laag aanwezig is.
Witte vlierschorszwam geïnfecteerd door parasiet © Glen Dierickx
28
Echte paddenstoelen op de bodem troffen we dan ook niet aan, de grootste diversiteit zijn de afbrekers die zich te goed doen aan de grote hoeveelheden dood hout van vlier en wilg. Dit substraat is alomtegenwoordig in de bezochte zoetwaterschorren, daar de hoge vegetatie heel wat stress ondervindt van waterstroming en wind. verborgen levenswijze De meeste soorten die we aantroffen zijn vrij algemeen. Hoofdzakelijk vonden we zogenaamde ‘korstzwammen’, paddenstoelen die een korstig laagje vormen op (vooral) hout. In mindere mate vonden we ook de typische plaatjeszwammen, paddenstoelen met een goed ontwikkelde steel en hoed. Op afgebroken wilgentakken vonden we regelmatig de donzige korstzwam (Cylindrobasidium laeve). Andere veelvoorkomende zwammen op wilg zijn oranjerode schorszwam (Peniophora incarnata), klontjestrilzwam (Myxarium nucleatum s.l.) en oranje druppelzwam (Dacrymyces stillatus).
Daarnaast vermoedden we ook de erg zeldzame stekeltjesmycena (Mycena tenuispinosa) gevonden te hebben. Helaas vergaten we hiervan materiaal bij te houden, en kan die zeldzaamheid voorlopig niet met zekerheid bevestigd worden. Op vlier troffen we steevast de witte vlierschorszwam (Lyomyces sambuci) aan, herkenbaar aan zijn gladde, spierwitte oppervlak. Bij gedetailleerd microscopisch onderzoek bleek dat één van de witte vlierschorszwamcollecties werd bewoond door een andere zwam, Spiculogloea occulta. Die vreemde en verborgen zwam verkrijgt als parasiet voedingsstoffen van zijn gastheer. De Nederlandse naam, verborgen kapselzwam, verwijst naar zijn verborgen levenswijze. Ook enkele collecties van de oranje druppelzwam (D. stillatus) bleken bewoond door een microscopisch kleine parasiet, een soort trilzwam (Tremella sp.). In Duitsland werd vorig jaar een bijzondere zwam, Heterogastridium pycnoideum,
gevonden op reuzenbalsemien. Dit is een piepklein zwammetje dat kleine (<1 mm) witte vruchtjes vormt. Echter, microscopisch nazicht is onontbeerlijk om deze soort te herkennen. We willen de komende periode in de gaten houden of deze zwam ook bij ons opduikt op afgebroken stengels van deze invasieve plantensoort. fotogenieke zwammen Samenvattend kunnen we stellen dat de Berlaarse zoetwaterschorren een interessant gebied vormen voor de hardcore paddenstoelenliefhebber. Het aanwezige dood hout wordt bewoond door een aantal typische afbrekers, die uitbundig kunnen groeien door de extreem vochtige omstandigheden. Fotogenieke zwammen vind je er moeilijk, maar wie graag een specialleke bekijkt, komt hier aan z’n trekken.
29
activiteitenkalender januari - april Meer info zoals de plaats van afspraak, het uur, de locatie en het inschrijvingsformulier vind je op www.vzwdurme.be. Let op, inschrijven is verplicht en alle activiteiten zijn onder voorbehoud ten gevolge van de Corona maatregelen. Check de kalender op onze website voor de laatste updates. JANUARI
ZONDAG 7 MAART
Maandwandeling via RouteYou in je eigen bubbel
Maandwandeling Groot Molsbroek: levende riviernatuur
Geen klassieke maandwandeling deze keer, maar wel een waardig alternatief! Via de uitgestippelde wandeling met boeiende weetjes kan je in je eigen bubbel en via de wandelapp RouteYou toch op verkenning. Je hebt je gids gewoon mee in je broekzak. www.vzwdurme.be. Heel januari beschikbaar. ZONDAG 7 FEBRUARI Winterwandeling in het Groot Molsbroek Geniet van de rust in het winterse landschap van het Molsbroek. Kom te weten welke soorten hier voorkomen en op welke manier ze zich klaarmaken voor een nieuwe lente.
Gids Marieke kadert het Molsbroek in het herstel van de natuur langs de Durme. Kom meer te weten over de dieren en bomen die aangepast zijn aan het leven in moerassen en waterplassen. WOENSDAG 10 MAART Visdiefvlotjes bouwen en herstellen Deze namiddag doen we enkele aanpassingen aan de succesvolle visdiefvlotjes in de Reservaatzone Donkmeer en maken we ook enkele nieuwe. ZATERDAG 20 MAART
ZATERDAG 13 FEBRUARI
Vogelwandeling voor dummies: Paardeweide
Beheerwerkdag in de Scheldebroeken
GeĂŻnteresseerd in vogels maar weet je niet waar te beginnen? Rudi neemt je mee op sleeptouw en laat je op een laagdrempelige manier genieten van al dat moois.
We steken onze handen uit de mouwen voor de blauwborst en andere rietvogels in de Scheldebroeken. ZATERDAG 20 FEBRUARI Hemelse Rij-wandeling Dik 2 jaar na de herinrichting van het gebied bekijken we samen met jullie de eerste resultaten. Laarzen zijn absoluut noodzakelijk! ZATERDAG 27 FEBRUARI
ZONDAG 28 MAART Gratieboswandeling Genieten van de kalmte en stilte van dit unieke gebied op de grens van Zele en Berlare.We wandelen door wilde bossen en langs mooie waterpartijen. Tussendoor vertelt gids Nico over de geschiedenis en andere merkwaardigheden over deze pracht in onze achtertuin.
Beheerwerkdag in de Fondatie van Boudelo Zin om actief mee te werken aan onze natuur? Dat kan! Vandaag kan iedereen meehelpen bij het beheer van een van onze grootste reservaten.
30
Gratiebossen in Berlare Š Provincie Oost-Vlaanderen
ZATERDAG 3 APRIL
WOENSDAG 14 APRIL
Seizoenshandelingen met de bijen
Bushcraft voor kinderen in Reservaatzone Donkmeer
Een activiteit van de Imkerswerkgroep, toegankelijk voor alle geïnteresseerden. Voordracht over seizoenshandelingen met de bijen door Gino Bauw. ZONDAG 4 APRIL Maandwandeling: bomen in het Groot Molsbroek Ben jij ook benieuwd naar de boomsoorten die groeien in het Molsbroek? Onze gids neemt je mee en geeft meer uitleg over hoe je verschillende bomen kan herkennen en bespreekt welke soorten beter zijn opgewassen tegen klimaatverandering dan andere.
Voor kinderen van 8 t.e.m. 12 jaar. Je leert verschillende technieken om in het wild te kunnen overleven. Wil je droog zitten al het regent of wil je zonder aansteker of lucifers een vuurtje leren maken tegen de kou? Na deze workshop kan jij dit ook! 23 TOT 26 AUGUSTUS Kindercursus in het Groot Molsbroek Samen ravotten, onze natuur bestuderen en knotsgekke verhalen verzinnen… Onze kindercursus voor kinderen van 6 tot 12 is altijd superleuk! Meer info volgt snel, hou alvast de data vrij in je agenda.
DE DUURZAME AANNEMER Je gevel of interieur opfrissen? Schilder-, kalei-, timmer- of pleisterwerken: Tintelijn voert ook werken uit bij je thuis.
DE NATUURVERFWINKEL Bij Tintelijn zetten we in op gezonde verf en duurzame producten. Nood aan inspiratie of informatie? Kom eens langs! Onze experten zijn van vele markten thuis.
info@tintelijn.be • 09 219 09 60 Adolf Baeyensstraat 216, 9040 Gent
www.tintelijn.com
31
bezoekerscentrum molsbroek Openingsuren: 1 februari t.e.m 31 mei: woensdag: 13 - 17 uur zon- en feestdagen: 14 - 18 uur 1 juni t.e.m 15 september: dinsdag tot vrijdag: 13 - 17 uur zaterdag en zondag: 14 - 18 uur 16 september t.e.m 31 oktober: woensdag: 13 - 17 uur zondag: 14 - 18 uur 1 november t.e.m 31 januari: woensdag: 13 - 17 uur zondag: 14 - 17 uur
Gelukkig kijkt de natuur niet achterom! Prettig 2021!
Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren info@vzwdurme.be - 09 348 30 20
bezoekerscentrum donkmeer Openingsuren: 1 maart t.e.m 30 juni élke dag: 10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur 1 juli t.e.m 31 augustus élke dag: 10 - 12.30 en 13.30 - 18 uur 1 september t.e.m 31 oktober élke dag: 10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur 1 november t.e.m. 28 februari weekdagen: 10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur weekend: 13.30 - 17 uur Donklaan 123, 9290 Berlare donk@vzwdurme.be
COLOFON Redactie: Sarah Geers, Martine Van Audenhove, Dorien Van Ranst, Thomas Van Lancker, Michaël Crapoen, Kristof Scheldeman Eindredactie en lay-out: Martzen Frans Taalkundig advies: Paule Bosch Met dank aan: Geert De Smet, Joris Everaert, Seppe Smet, Begijn Le Bleu, Glen Dierickx, Nathan Schoutteten, Geert Braem, Rudi Van Duysse en Jan Maertens. Druk: Graphius Eekhoutdriesstraat 67, 9041 Gent Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Coverfoto: Europese otter © Ronald Messemaker Foto’s jaaroverzicht: Joris Everaert, Rudi Van Onderbergen, Jean Finet, Christophe Hillaert Lidmaatschappen: 12 euro (gewoon lid) 25 euro (steunend lid) per kalenderjaar. Betalingen en giften kunnen via overschrijving op BE52 0012 2999 0009 of in onze bezoekerscentra | RPR Gent Afdeling Dendermonde (ondernemingsnummer: 0409.336.931)
DURME- EN SCHELDELAND Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme
V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2021 I jaargang 24 I nr 1 Afgiftekantoor Lokeren 1
P003350
