ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก The Miracle of Dunkirk
Walter Lord เขียน นพดล เวชสวัสดิ์ แปล
คำ�นำ�ผู้แปล
กองก�ำลังสัมพันธมิตรมาจนมุมทีด่ งั เคิรก์ จ�ำนวนราว 400,000 นาย โดย มีทหารเยอรมันราว 800,000 นายล้อมจากทุกทิศ นี่คือ เรื่องราวของการอพยพทหาร 338,226 นาย (ทหารอังกฤษ 198,229 นาย รวมกับทหารฝรัง่ เศส-โปแลนด์-เบลเยียมอีก 139,997 นาย) ปฏิบัติการอพยพทหารในห้วงเวลา 10 วัน ด้วยเรือทุกประเภท ทุกขนาด จากชายฝัง่ ฝรัง่ เศสมายังโดเวอร์, อังกฤษ ระยะทางราว 100 ไมล์ (หรือยาวไกลกว่านั้น) ภายใต้การทิ้งระเบิดของทัพอากาศเยอรมัน และ ตอร์ปิโดจากเรือเร็วเยอรมัน นี่คือ ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
นพดล เวชสวัสดิ์ 7
ท�ำไม BEF-British Expeditionary Force กองก�ำลังต่างแดนสหราชอาณาจักร เดินทางไปยังภาคพื้นยุโรป? BEF ก่อตัง้ ในปี 1938 เตรียมพร้อมรับศึก หลังจากเยอรมนีผนวกอันชลุสส์ ในเดือนมีนาคม และอ้างสิทธิเหนือซูเดเต็นลันด์ น�ำมาสู่การรุกราน เชโกสโลวาเกียในเดือนมีนาคม 1939 ในเมื่ อ อั ง กฤษกั บ ฝรั่ ง เศสให้ สั ต ย์ สั ญ ญาว่ า จะปกป้ อ งโปแลนด์ กองทัพเยอรมันรุกรานโปแลนด์ในวันที่ 1 กันยายน 1939 ในวันที่ 3 กันยายน 1939 อังกฤษและฝรั่งเศสประกาศสงครามกับเยอรมนี BEF เดินทางมายังฝรั่งเศสในเดือนกันยายน 1939 วางก�ำลังตลอด แนวฝรั่งเศส-เบลเยียม ไม่มีการปะทะกับทหารเยอรมัน จนกระทั่ง ‘สงครามแห่งฝรั่งเศส’ กองก�ำลังเยอรมันรุกรานฝรั่งเศสในวันที่ 10 พฤษภาคม 1940 วั น ที่ 10 พฤษภาคม 1940 อั ง กฤษปลดนายกเชมเบอร์ เ ลน และเลือกวิสตัน เชอร์ชิลล์ จากกระทรวงทหารเรือ มาด�ำรงต�ำแหน่ง นายกรัฐมนตรีอังกฤษ กองก�ำลังเยอรมันไล่ต้อน BEF จากเบลเยียม และทางตะวันตก เฉียงเหนือของฝรั่งเศส BEF มาจนมุมที่ดังเคิร์ก
บทน�ำ ดูคล้ายจะไม่รอด วันที่ 24 พฤษภาคม 1940 ทหารสัมพันธมิตรราว 400,000 นาย ถอยร่นมาถึงชายฝั่งแฟลนเดอร์ ใกล้ดังเคิร์ก ท่าเรือของ ฝรั่งเศส ยานเกราะของฮิตเลอร์คืบเคลื่อนเข้ามาใกล้ ห่างออกไปไม่ถึง สิบไมล์ ไม่มีอะไรขวางกั้นระหว่างกลาง แต่ทหารที่ถูกล้อมกรอบรอดมาได้ เมื่อถึงวันที่ 4 มิถุนายน...ใน อีกสิบเอ็ดวันต่อมา ทหารกว่า 338,000 นาย ได้รับการอพยพสู่อังกฤษ โดยสวัสดิภาพ การกู้ภัยยิ่งใหญ่ที่สุดตลอดกาล และนี่เป็นจุดเปลี่ยน ส�ำคัญของสงครามโลกครั้งที่ 2 “ตราบเท่าที่ยังมีลิ้นอังกฤษ” นิวยอร์กไทมส์ ประกาศไว้ “ค�ำว่า ดังเคิร์ก - Dunkerque จะได้รับการกล่าวขานด้วยความเคารพนบนอบ” ค�ำกล่าวเกินจริง อาจใช่ แต่ค�ำนั้น - เหตุการณ์นั้น ยังมีชีวิตสดใสใน ความทรงจ�ำ ส�ำหรับชาวสหราชอาณาจักร ดังเคิร์กเป็นสัญลักษณ์ของ จิตวิญญาณความโอบอ้อมอารี ความสามัคคีเสียสละเพือ่ ประโยชน์สว่ นรวม ส�ำหรับชาวอเมริกนั หมายถึง มิสซิสมินเิ วอร์ เรือล�ำเล็ก เดอะ สโนว์ กูส หลบหนีรอดชีวิตได้ทางทะเล ส�ำหรับคนฝรั่งเศส อาจบ่งบอกถึงความ พ่ายแพ้ขมขื่น และส�ำหรับคนเยอรมัน...โอกาสทองลอยหลุดมือไปชั่ว กาลนาน มีเศษเสี้ยวความจริงอยู่ในภาพเหล่านั้น แต่ไม่อาจเจาะเข้าถึงแก่น ของเรื่อง เป็นธรรมดาที่จะมองดังเคิร์กเรียงล�ำดับตามวันที่ แต่แท้จริง
แล้ว ควรจะพิจารณาในแง่วิกฤตระลอกแล้วระลอกเล่า แก้ปัญหาทีละ เรื่อง ปัญหาใหม่โหมกระหน�่ำต่อเนื่อง โครงสร้างเช่นนี้เกิดซ�้ำแล้วซ�้ำเล่า ...ความส�ำคัญจะอยูท่ ผี่ คู้ นทีเ่ กีย่ วข้อง ไม่ยอมค้อมรับผลจากวิกฤตทีถ่ าโถม มาท่วมทับ มองจากแง่มุมนี้ ดังเคิร์กจะด�ำรงสถานะ ‘เครื่องเตือนความจ�ำ’ ยืนยันความแกร่งของมนุษย์ทจี่ ะยืนหยัดลุกขึน้ ต้านภัยพาล และ ‘ไหวพริบ ปฏิภาณ’ คิดสดๆ พลิกแพลง เอาชนะอุปสรรค เหนือสิ่งอื่นใด จะเป็นอนุสาวรีย์ประกาศจิตวิญญาณยืดหยุ่นของ มนุษย์ที่ไม่มีวันค้อมยอมพ่ายโชคชะตา
นพดล เวชสวัสดิ์ 11
0
อังกฤษ
20 ไมล
คบ
แ ชอง
โดเวอร 0 โฟลกสโตน 0 ไฮธ 0
ดีล 0
เลห ออน ซี0 0 เซาธเอนด ทิลบรี แมน้ำเท 0 0 เชียรเนสส มส แชตแธม0 มารเกต 0 แรมสเกต 0
0 นิวฮาเวน 0 อีสตบอรน
ลอนดอน
0
บูลอน
0
อ กาเล
0
ษ
ฤ งั ก
ฝรั่งเศส
กคาฟลีน
0
ดังเคิรก
ทะเลเหนือ
0
เบลเยียม
นิเยอปอค
ทาเรือสองฟากขางชองแคบ
1 กับดักบีบปิด ทุกคนมีหว้ งเวลาสุดพิเศษของตน เมือ่ แรกรับรูว้ า่ เกิดเหตุผดิ ปกติแล้ว ส�ำหรับนาวาอากาศเอก อาร์.ซี.เอ็ม. คอลลาร์ด จะเป็นย�ำ่ เย็นของวันที่ 14 พฤษภาคม 1940 ในเมืองแวคแว็ง ทางตะวันออกเฉียงเหนือของฝรัง่ เศส ห้าวันผ่านไป ก่อน ‘บอลลูนจะลอยขึน้ ฟ้า’ ส�ำนวนคนอังกฤษ อ้าง ถึงการโจมตีของทหารเยอรมันทางทิศตะวันตก สถานการณ์คลุมเครือ คอลลาร์ดเดินทางมาจากกองบัญชาการอังกฤษในอาคาส เพื่อประชุมกับ ั ชาการกองทัพที่ 9 คณะเสนาธิการของพลเอก อังเดร-ฌอคจ์ โกคาป ผูบ้ ญ ฝรั่งเศส วางก�ำลังป้องกันแม่น�้ำเมิสทางตอนใต้ การประชุมแสนจะปกติของสองประเทศสัมพันธมิตร แต่คืนนี้ไม่ เหลือความปกติอกี แล้ว กองบัญชาการของโกคาปหายไปเสียเฉยๆ ไม่มแี ม้ เงาของนายพลหรือคณะเสนาธิการ เหลือเพียงนายทหารฝรัง่ เศสเหนือ่ ยล้า สองคน นั่งห่อเหี่ยวหน้าตะเกียงรั้ว รอท่าข้าศึกมาจับตัว แซปเปอร์ อี.เอ็น. กริมเมอร์ส�ำนึกรู้ เมือ่ กองร้อยสนามที่ 216 ทหาร ช่าง เคลื่อนผ่านท้องทุ่งฝรั่งเศส เชื่อกันว่าเคลื่อนพลไปยังแนวหน้า เขา สังเกตเห็นการเตรียมการระเบิดสะพาน “ในยามที่เรารุกไปข้างหน้า จะ ไม่มีการระเบิดสะพาน” สิบตรี อี.เอส. ไรต์ ตื่นตระหนกยิ่งกว่านั้น เขาเดินทางเข้าอาคาส เพือ่ ไปรับจดหมายผ่านวิทยุประจ�ำสัปดาห์ของหน่วย มอเตอร์ไซค์พว่ งข้าง นพดล เวชสวัสดิ์ 13
แล่นเฉียดผ่านไป ไรต์เขม้นจ้อง เพิ่งตระหนักว่านั่นเป็นมอเตอร์ไซค์ของ ทหารเยอรมัน ส�ำหรับวินสตัน เชอร์ชิล นายกรัฐมนตรีอังกฤษ ส�ำนึกรับรู้ของ เขามาถึงในเวลา 0730 วันที่ 15 พฤษภาคม ในขณะที่นอนในบ้านพัก ของกระทรวงทหารเรือ, ลอนดอน โทรศัพท์ข้างเตียงดังขึ้น ปอล เรโน นายกรัฐมนตรีฝรั่งเศสโทรมา “เราแพ้แล้ว” เรโนโพล่งบอกออกมาเป็น ภาษาอังกฤษ เชอร์ชิลอึ้งไปชั่วขณะ พยายามรวบรวมความคิด “เราแพ้หมดรูป” เรโนกล่าวต่อ “เราพ่ายศึก” “ไม่นา่ นะ ไม่นา่ จะเร็วขนาดนัน้ ” เชอร์ชลิ กล่าวออกมาในท้ายทีส่ ดุ “แนวหน้ารัว่ แล้วทีเ่ ซอดอง ข้าศึกทะลักเข้ามาจ�ำนวนมาก มีทงั้ รถถัง และยานยนต์” เชอร์ชลิ พยายามปลอบใจ เตือนให้นกึ ถึงวันมืดมิดในปี 1918 ต้นร้าย แต่ปลายดี แต่เรโนยังก่นเศร้า “เราแพ้แล้ว เราพ่ายศึก” วิกฤตหนักหนาสาหัส ข้อมูลที่ได้ทางโทรศัพท์มีน้อยนิด ดังนั้น วันที่ 16 เชอร์ชิลบินไปยังปารีส ไปดูให้เห็นด้วยตาตนเอง ที่กิ ดอคเซ่ มองไปทางไหน มีแต่ใบหน้า ‘สิน้ หวัง’ ในสวน เสมียนชราเริม่ เผาเอกสาร แล้ว เรื่องพิลึกเหลือเกิน นับตั้งแต่ปี 1918 กองทัพบกฝรั่งเศสได้การ ยอมรับนับถือว่าเป็นกองก�ำลังดีที่สุดในโลก หลังการซ่องสุมก�ำลังพลของ อดอล์ฟ ฮิตเลอร์ ติดอาวุธให้เยอรมนี เห็นได้ชดั ว่ายุโรปมีมหาอ�ำนาจใหม่ เกิดขึ้นแล้ว แต่ผู้น�ำเยอรมันยังไม่ผ่านการทดสอบ ยังไม่ได้ส�ำแดงฝีมือ ให้ประจักษ์ อาวุธเยอรมันเป็นแต่เพียงของเล่นหรูหราสะดุดตา ในยามที่ อาณาจักรไรช์ที่ 3 เขมือบประเทศในยุโรป ประเทศแล้วประเทศเล่า มอง กันว่าเป็นการบลัฟและค�ำตะคอกวางโต และในท้ายทีส่ ดุ เมือ่ เกิดสงคราม จริงในปี 1939 โปแลนด์แพ้พา่ ยในเวลาเพียงแค่สามสัปดาห์ ยังมองกันว่า เกิดเรื่องต่อชาวโปแลนด์เท่านั้น ไม่มีทางลุกลามมาถึงโลกตะวันตก และ 14 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
เมื่อนอรเวย์และเดนมาร์กแพ้พ่ายในเดือนเมษายน ปี 1940 ก็ยังหลงคิด ไปว่าเป็นแต่เพียงการเล่นเล่ห์กลโกง พอจะกลับแก้ได้ในภายหลัง จากนั้น เป็น ‘สงครามเทียม’ ช่วงเงียบเชียบแปดเดือน วันที่ 10 พฤษภาคม ฮิตเลอร์รกุ รบเบลเยียม ฮอลแลนด์ และลักเซมเบิรก์ เหมือน ภาพซ�้ำมหาสงครามปี 1914 ผู้บัญชาการสูงสุดกองก�ำลังสัมพันธมิตร พลเอก โมคิซ ก็องแล็ง ส่งกองทัพทางเหนือ...รวมทั้ง BEF ไปสกัดกั้น แต่กอ็ งแล็งค�ำนวณพลาด การรบครัง้ นีไ้ ม่เหมือนปี 1914 แทนการ ยาตราทัพผ่านแฟลนเดอร์* ทัพเยอรมันเจาะลงทางใต้ ผ่านป่าอารฺเดนน์ ‘ทีไ่ ม่มที างเจาะผ่านได้’ ดินแดนทีไ่ ม่เหมาะแก่การเคลือ่ นก�ำลังยานเกราะ กองทัพฝรั่งเศสไม่มีแม้ความคิดจะขยายแนวป้อมมาชิโน่ ‘ปราการที่ไม่มี ทางเจาะท�ำลายได้’ มาปิดช่องโหว่นี้ การค�ำนวณพลาดอีกเรื่อง ในระหว่างที่หมู่กองทัพ B ของพลโท เฟดอร์ ฟอน บอค ยันกองก�ำลังสัมพันธมิตรในเบลเยียม หมู่กองทัพ A ของพลโท แกรด ฟอน รุนด์ชเตดต์ ทะลวงผ่านป่าอารฺเดนน์ หัวหอกจาก รถถัง 1,806 คัน สนับสนุนโดยเครื่องบินด�ำดิ่งทิ้งระเบิดชตูกา 325 ล�ำ กองทัพของรุนด์ชเตดต์ทะลักข้ามแม่น�้ำเมิส ตัดผ่าชนบทฝรั่งเศส กองทัพที่ 9 ของนายพลโกคาปเป็นหน่วยเคราะห์ร้ายไร้โชค ต้อง ทานรับการโจมตี ทหารส่วนใหญ่ไร้ฝีมือ แตกพ่ายในเวลาอันรวดเร็ว มี หน่วยทหารกล้าตายบางหน่วย ที่นั่นบ้างที่นี่บ้าง ปักหลักสู้ตาย แต่ไม่ นานนัก ประจักษ์ความจริงว่าปืนต่อสู้รถถังไร้ประโยชน์ นายทหารชั้น ผู้น้อยนายหนึ่ง พลัดหลงไปอยู่ที่สถานีรถไฟเลอ ม็องส์ ฆ่าตัวตายที่นั่น หลังจากเขียนโปสการ์ดส่งไปถึงนายกรัฐมนตรีเรโนความว่า “ผมฆ่าตัวตาย ครับท่านนายก อยากแจ้งให้ทา่ นทราบว่าทหารทุกนายสูร้ บอย่างห้าวหาญ แต่เราไม่อาจส่งทหารไปสู้รบกับรถถังด้วยปืนไรเฟิลได้” เรื่องเช่นเดียวกันเกิดต่อกองทัพที่ 2 ของพลเอก ชาค ลูนซีเกอร์ * ดินแดนตอนเหนือของเบลเยียม พูดภาษาดัตช์ นพดล เวชสวัสดิ์ 15
ที่เซดอง ห้าสิบไมล์ทางใต้ เมื่อยานเกราะเยอรมันเคลื่อนเข้าใกล้ ทหาร กองพลที่ 71 บิ ด หมุ น หมวกเหล็ ก กลั บ หลั ง ...สั ญ ญาณรวมพลของ คอมมิวนิสต์ หนีกระเจิงสู่แนวหลัง ยานเกราะสามกองพลน้อยของฝรัง่ เศสพยายามต้านสู้ แต่ไม่มโี อกาส แม้จะกระดิกตัว กองพลน้อยแรกน�้ำมันหมด อีกหนึ่งโดนล้อมในขณะ เคลื่อนย้ายลงจากขบวนรถในลานรถไฟ กองพลน้อยที่สามกระจายเป็น หย่อม โดนล้อมปราบง่ายดาย เมื่อแพนเซอร์ออกมาอยู่ในที่โล่งแล้ว ไม่มีอะไรสกัดยับยั้งได้อีก แล้ว ราว 0700 ของวันที่ 20 พฤษภาคม กองก�ำลังสองกองพลของ กองทัพน้อย XIX ของพลเอก ไฮนซ์ กูเดรีอนั เคลือ่ นไปทางตะวันตกจาก เมืองเปคอน เวลา 1000 ยาตราทัพเข้าเมืองอัลแบร์ ทหารรักษาดินแดน อังกฤษที่ไม่เคยผ่านการฝึก พยายามต้านสู้ โดยวางลังกระดาษเป็น แนวป้องกัน เวลา 1100 ทัพเยอรมันมาถึงเอดูวิล ยึดปืนใหญ่อังกฤษได้ พร้อมกับกระสุนซ้อมรบ เวลาเที่ยงวัน กองพลแพนเซอร์ที่ 1 ยึดเมือง อามีย็องได้ นายพลกูเดรีอัน แวะหยุดหายใจ เยี่ยมชมหอคอยของ มหาวิหารสุดสวย กองพลแพนเซอร์ที่ 2 เคลื่อนทัพเวลา 1600 ยึดเมืองโบแกน ยึด คลังของ BEF ได้แผนที่ทหารทั้งหมดที่ทหารอังกฤษมีอยู่ และในท้าย ทีส่ ดุ เวลา 2110 ยานเกราะเยอรมันเคลือ่ นเข้าเมืองอับเบอวีล และมาถึง ชายฝั่ง การเคลื่อนทัพจู่โจมรวดเร็ว เดินทาง 40 ไมล์ในเวลา 14 ชั่วโมง ตัดกองก�ำลังสัมพันธมิตรแยกเป็นสองเสี่ยง ทหาร BEF, ทหารฝรั่งเศส สองกองทัพ และทหารเบลเยียมทัง้ หมด ถูกกักอยูใ่ นแฟลนเดอร์ หลังชน ทะเล รอท่าการบดขยี้ ลึกไปในดินแดนเบลเยียม ทหารอังกฤษที่แนวหน้าไม่มีทางล่วงรู้ ชะตากรรมของปีกซ้ายขวาหรือแนวหลัง รูเ้ พียงว่าประสบผลส�ำเร็จในการ ต้านรับทหารเยอรมันที่จะข้ามแม่น�้ำดีลตรงหน้า วันที่ 14 พฤษภาคม (วันที่ยานเกราะของรุนด์ชเตดต์บุกทะลวงโกคาป) สิบตรี โนเอล วัตกิน 16 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
อร ้ ำ อ ีเ ซ
0 รัดเดอรวูด
แม
อ
0
ม น
ฝรั่งเศส
อาคาส 0 ก็องบเค
แม
ด็อ น ำ้ ง
0
10
20
30 ไมล
พฤษภาคม 10-20, การรุุกไลของเยอรมันไปยังฝงทะเล
น้ำซ อม อามีย็อง 0
อั0 บเบอวีล
0 ำ้ ลีส กาเล บูรบูค มน แ 0 0 วอคโม 0 0 อีพเพค ซอง ปแอร-บคูค 0 กูคเทร กาสเซล 0 โปพแคง สโก ำเอ ซอง-โอแม 0 0 บูลอน 0 เบทู น 0 อาซบคูค 0 0 เดเวค 0 งล อาคเมนทิแย 0 คูเบ าบ 0 ทูคเน าส ลี ล เซ ฟู-0ดรอ-ย็อง 0 กาคแว็ง ลา บาสเซ 0 0 วาอายี 0 0 แซคแว็ง ซอง โปล
0 ดังเคิรก 0 กคาฟลีน 0 แบคเกอ 0
ออสแตน
แ
0
แม น ้
0 นิเยอปอค
บรัสเซลล ส 0 0
โลแว็ง
เบลเยียม
น้ำด ลี แม
คล
นพดล เวชสวัสดิ์ 17
มิส แ มน้ำเ
18 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
อ ร
อ ีเ ซ
0 รัดเดอรวูด
แ
แม
อ
ฝรั่งเศส
น ้ำ
0 ก็องบเค
0
10
พฤษภาคม 24, วงลอมสัมพันธมิตร
น้ำซ อม อามีย็อง 0
อับเบอวีล
0
อาคาส
0
20
0
0 แบคเกอ กคาฟลีน 0 ำ้ ลีส แม บูรบูค กาเล มน 0 0 วอคโม 0 0 อีพเพค ซอง ปแอร-บคูค โปพแคง 0 กูคเทร 0 สโก กาสเซล ำเอ ซอง-โอแม 0 0 บูลอน 0 เบทู น 0 0 0 เดเวค 0 งล อาซบคูค อาคเมนทิแย 0 คูเบ าบ 0 ทูคเน าส ลี ล ฟู-ดรอ-ย็อง เ ซ 0 0 กาคแว็ ง ลา บาสเซ 0 0 วาอายี 0 0 แซคแว็ง ซอง โปล
0 ดังเคิรก
ออสแตน
แม น ้
0
ง
แม 30 ไมล
แวคแว็ง
ด็อ น ำ้
บรัสเซลล ส 0 0
โลแว็ง
เบลเยียม
น้ำด ลี
0
0
คล
แม
0 นิเยอปอค
มิส แ มน้ำเ
เบริ ก ก ัล เซม
ทหารปืนใหญ่ ได้ยินข่าวลือชัยชนะของสัมพันธมิตร ค�่ำคืนสุขใจ มีแต่ ข่าวดีเท่านั้นที่เขียนลงในอนุทิน ข้าศึกล่าถอยไป 6 ½ ไมล์ ไม่มีอะไรท�ำในตอนเย็น เรายิงถล่ม แนวพวกมัน ป้องกันไม่ให้พวกฮัน* ข้ามแม่นำ�้ ดีล ทหารเยอรมัน ล้มตายและถูกจับเชลย ทหารเยอรมันตาย 27,000 คน (ทางการ)
วันถัดมาเป็นอีกเรือ่ ง เมือ่ แนวทหารฝรัง่ เศสทางใต้แตก ทัพเยอรมัน ทะลักเข้ามาในรอยแยก ไม่นานนัก กระสุนปืนใหญ่เยอรมันถล่มปีกทหาร อังกฤษลืมหูลืมตาไม่ขึ้น ค�่ำคืนนั้น โนเอล วัตกิน เขียนลงในอนุทิน วันอะไรก็ไม่รู้! เราจะถอยทัพเวลา 2230 โดนกระสุนปืนใหญ่ ถล่มขนาดหนัก ขอบคุณพระเจ้าที่เราทุกคนปลอดภัย...หากไม่ นับอาการช็อก ฉันปลอดภัยดี
ทหาร BEF ส่วนใหญ่งวยงง ไม่รู้สาเหตุการเปลี่ยนแปลง วันที่ 16 และ 17 ทหารอังกฤษถอยทัพตลอดแนว ปืนใหญ่หนั ไปหาศัตรูทางใต้และ ตะวันตกเฉียงใต้ วันที่ 18 พฤษภาคม กองพันเอสเซ็กส์ที่ 2 ได้รับค�ำสั่ง ให้ป้องกันสะพานข้ามคลองลา บาสเซ่ หันหน้าไปทางใต้ พันตรี วิลสัน ผูบ้ งั คับกองพันอัศจรรย์ใจ ข้าศึกจะมาทางตะวันออกมิใช่หรือ? “ผมเองก็ ไม่เข้าใจ” ร้อยเอก ลอง ไพรซ์ เห็นพ้อง เขาเพิง่ กลับมาจากกองบัญชาการ กองพลน้อย “แต่นั่นเป็นค�ำสั่ง” ชายคนเดียวที่เข้าใจเรื่องนี้อย่างถ่องแท้ สถาปนิกแห่งมาตรการอุด ั ชาการทหารสูงสุดของ BEF, ไวเคานต์ กอร์ต ชายร่างใหญ่ รูโหว่ : ผูบ้ ญ อายุ 53 ปี ลอร์ดกอร์ตไม่ใช่นักวางแผน เขายินดีจะให้ทหารฝรั่งเศสเป็น ผูน้ �ำ แต่มคี ณ ุ สมบัตทิ หารแกร่งเต็มตัว ซึง่ เหมาะสมกับสถานการณ์ชว่ งนี้ * ชื่อเล่นเรียกทหารเยอรมัน : ฮัน / เจอร์รี / ซาวเออร์เคราต์ / เล บอช! นพดล เวชสวัสดิ์ 19
ลอร์ดกอร์ตเป็นนักรบ เคยได้เหรียญกล้าหาญวิกตอเรียครอสส์ บุกเข้าตี แนวฮินเด็นบวร์กในปี 1918 ไม่หวั่นไหวคร้ามศึก พลเอก อัลฟง-โชเซฟ ฌอคจ์ ผูบ้ งั คับบัญชาของเขา อาจร�ำ่ ไห้น�้ำตา นองหน้าแล้ว แต่ไม่ใช่ลอร์ดกอร์ต เขารับมือกับภารกิจอย่างมีระบบ ปกป้องปีกที่โดนล้อม ถอนกองทัพถอยร่น กองพลที่มีทหารฝึกการรบ มาอย่างดี ต้องรับมือทหารเยอรมันทางตะวันออก เขาต้องรับมือกับ ภัยคุกคามใหม่ทางใต้และตะวันตก ดึงทหารจากหน่วยโน้นหน่วยนีเ้ ท่าทีจ่ ะ หาได้ ลอร์ดกอร์ตแต่งตั้งพลตรี โนเอล เมสัน-แม็กฟาร์แลนด์ นายทหาร การข่าว เป็นผูบ้ ญ ั ชาการกองก�ำลังผสม เรียกชือ่ ว่า ‘MACFORCE’ เมสันแม็กฟาร์แลนด์เป็นผู้น�ำชั้นดี แต่ภารกิจหลักจะเป็นการสะสางความ ยุง่ เหยิงงานข่าวทีก่ องบัญชาการใหญ่ในเมืองอาคาส งานทีไ่ ม่กวนใจลอร์ด กอร์ต เขาเป็นนักรบ ไม่คิดจะใช้งานนายทหารกองอ�ำนวยการ ในระหว่างนัน้ เขาด�ำเนินการตามตารางเวลาทีฝ่ รัง่ เศสก�ำหนด คืนวัน ที่ 16 พฤษภาคม เขาถอนทหารแนวหน้าจากริมฝัง่ แม่น�้ำดีล แนวรับใหม่ จะอยู่ที่แม่น�้ำเอสโก* ถอยร่นลงมา 60 ไมล์ การถอนทัพจะจัดท�ำเป็น 3 ระยะ หน่วยรบพิเศษ เช่น โคลด์สตรีม รักษาพระองค์ที่ 2 ปฏิบัติตาม ค�ำสั่งอย่างเคร่งครัดเป็นระบบ ขนบปฏิบัติมาหลายชั่วคน แต่ส�ำหรับ หน่วยอืน่ ค�ำสัง่ บนแผ่นกระดาษ ไม่อาจน�ำมาปฏิบตั ไิ ด้ตามความเป็นจริง พลน�ำสารทีน่ �ำค�ำสัง่ ไปแจ้งให้ทราบ ไม่พบกองบัญชาการทีร่ ะบุไว้ บางกรม ถอนตัวล่าช้า บางกรมหลงทางในความมืด หรือเลี้ยวผิดทาง บางกรม ติดอยู่ในการจราจร และบางกรมไม่ได้รับค�ำสั่งเลย ทหารปืนใหญ่ กรมที่ 32 มุ่งหน้าไปหาแม่น�้ำดีล ไม่ทราบเรื่อง การถอยทัพ ค�ำสั่งตกมาถึงให้ไปวางแนวรับ หลายไมล์จากริมฝั่งแม่น�้ำ * หนังสือเล่มนี้ใช้ชื่อสามัญในยุคนั้น ปัจจุบัน แม่น�้ำเอสโก คือ เชลด์ต และเมืองลา ปาน คือ เดอ ปาน 20 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
พลทหารปืนใหญ่ อาร์. แช็ตท็อก ได้รับค�ำสั่งให้น�ำรถบรรทุกของหน่วย ไปรับเสบียง เมื่อกลับมาถึง ทหารทั้งกรมหายไปแล้ว หลังการใช้เวลา ตลอดทั้งคืนวิตกกังวล เขาพารถบรรทุกออกถนนใหญ่ หวังว่าอย่างน้อย ที่สุด น่าจะได้พบเพื่อนคุ้นหน้าสักคน แต่สงิ่ ทีพ่ บ ทหารอังกฤษวิง่ มาห้อมล้อมรถเหมือนระลอกคลืน่ “ช้าไม่ ได้แล้ว รีบหนี” ทหารกลุม่ นัน้ ตะโกนกรอกหู “พวกเจอร์รเี จาะแนวเข้ามา แล้ว ตัวใครตัวมัน” ทหารปีนขึน้ ไปนัง่ บนรถ บนหลังคา บนกระโปรงหน้า และกันชน แช็ตท็อกมุง่ หน้าสูต่ ะวันตกตามค�ำเสนอแนะ ระยะแรกแล่นรถได้เร็ว แต่แล้วการเดินทางโดยรถยนต์กลายเป็นฝันสยอง เครือ่ งบินชตูกาแหวกฟ้า ลงมาจากแสงอาทิตย์ ทหารเยอรมันปล่อยให้ทหารอังกฤษเดินทัพเข้าสู่ เบลเยียมโดยไม่ขัดขวาง แต่การถอนทัพกลับเป็นอีกเรื่อง เสียงหวีดที่ ติดตัง้ ทีเ่ ครือ่ งบินและระเบิด (ทหารเยอรมันเรียกว่า ‘ทรัมเป็ตแห่งเจอริโค’) ส่งเสียงแหลมสูงโปรยปรายความตายและความสยดสยอง เครื่องบิน เชิดหัวสูงจากการด�ำดิ่ง บินเรียดเหนือขบวนรถบรรทุก ยิงกราดซ�ำ้ ด้วย ปืนกลอากาศ อากาศร้อนนิ่งงันอวลด้วยควันด�ำและกลิ่นยางไหม้ การจราจร เคลือ่ นทีแ่ ค่คบื คลาน ผูล้ ภี้ ยั ร�ำ่ ไห้เดินปะปนไปกับทหารเดินตาลอย รถเข็น จักรยาน รถเข็นเด็ก และรถครอบครัว ไฟไหม้ควันกรุน่ ทิง้ กระจายสอง ฟากข้างถนน ในที่สุด การจราจรหยุดชะงัก ผู้โดยสารของแช็ตท็อกมองเห็นว่า เดินเท้าเร็วกว่า กระโจนลงจากรถ ไม่นานนัก เขาถูกกักอยู่ตามล�ำพัง ในรถบรรทุก แน่นิ่งกลางถนน เขาปีนขึ้นหลังคา ไม่เห็นทางออก รถรา ข้างหน้ามากเท่ากับรถที่ติดแช่อยู่ข้างหลัง รางน�้ำลึกสองข้างถนน สะบั้น การหักลงข้างทาง ขับรถหนีไปในท้องทุง่ เขากับรถบรรทุกทากาวติดถนน กลางแดดร้อนจ้า บ่ายวันควันด�ำคละคลุง้ เดือนพฤษภาคม เขาไม่เคยรูส้ กึ สิ้นหวังและโดดเดี่ยวเช่นนี้มาก่อน ก่อนหน้านี้ จะมีใครสักคนออกค�ำสั่ง นพดล เวชสวัสดิ์ 21
ให้ปฏิบัติ บัดนี้ ไม่มีใครเลย แท้จริงแล้ว เขาอยู่ไม่ห่างจากกรมต้นสังกัด ซึ่งหายไปไร้ร่องรอย ในวันวาน กรมของเขาล่าถอยเมื่อผู้สังเกตการณ์ทหารปืนใหญ่ส่งโทรเลข มาแจ้งให้ทราบ “ทหารที่มีถ่านหินสุมอยู่บนหัว อยู่ห่างออกไปในท้องทุ่ง เห็นได้ลิบๆ” ส�ำหรับสิบตรี เอช. อี. เจนทรี แทบจะเป็นการแข่งรถศึกใน เบนเฮอร์ ซ�้ำอีกแล้ว กรมของเขาพ่วงปืนใหญ่ติดท้ายรถ แล่นออกจากท้องทุ่ง หัน กลับเข้าถนนหลัก และมุ่งหน้ากลับไปในทิศที่เดินทางมา มืดค�่ำแล้วในตอนที่กรมทหารปืนใหญ่หยุดทัพ และยิงปืนใหญ่ด้วย กระสุนทั้งหมดที่มี ระยะไกลที่สุด ไม่มีเป้าแน่ชัด เมื่อความมืดมาเยือน การถอยทัพเริม่ อีกครัง้ เจนทรีไม่รวู้ า่ ทหารทัง้ กรมจะไปทีไ่ หน ท�ำได้เพียง แค่เคลื่อนที่ตามผู้น�ำข้างหน้า เที่ยงคืน หยุดทัพอีกครั้ง ฝนตกแล้ว ทหารเหนื่อยล้าล้อมวงรอบ กองไฟหย่อมเล็ก เคีย้ วสตูเนือ้ และแลกเปลีย่ นฉากนรกทีต่ นเองผ่านพ้นมา รุง่ สาง ฝนขาดเม็ด ทหารเคลือ่ นทัพเข้าไปในวันสดใสแสนสวยอีกวัน เครื่องบินตรวจการณ์ฟีเซเลอร์ ชตอร์ค โผล่มาให้เห็น บินต�่ำ บินช้าแทบ ลอยฟ่องอยู่เหนือหัว เห็นได้ชัดว่าไม่ได้เกรงกลัวการสกัดกั้น ทหารจาก กรมที่ 32 เข้าใจดี : ไม่เคยเห็นเครือ่ งบินขับไล่องั กฤษตัง้ แต่การเดินทัพมา ทีน่ ี่ จากประสบการณ์ในอดีต ทุกคนทราบดีวา่ ป่วยการใช้ปนื ไรเฟิล ด้วย ความอัดอั้นตันใจ เจนทรียิงไปหนึ่งชุด แต่เขารู้ว่าความกังวลของแท้ จะ เกิดขึ้น หลังจาก ชตอร์คลับตาไปแล้ว หลังเครื่องบินตรวจการณ์จากไป เครื่องบินทิ้งระบิดนับสิบโผล่มา ทางขวามือ ทหารกรมที่ 32 ชะงักค้างนอกหมู่บ้าน เสียงตะโกนดังขึ้น “กระจายกันออก! เข้าที่ก�ำบัง!” เจนทรีวิ่งเข้าไปในลานฟาร์ม ลุยโคลน และเมือกหนา เขากระโจนเข้าไปซ่อนตัวในกองฟางเมือ่ เครือ่ งบินทิง้ ระเบิด ทิ้งของช�ำร่วยลงมา ความโกลาหล เสียงหวูดหวีด ตามมาด้วยพื้นสั่น กระเพื่อมเหมือนเยลลี จากนั้น ความสงัดของสุสาน 22 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
เจนทรีคลานออกมา ที่นั่น ระเบิดลูกมหึมาปักหัวอยู่ในเมือกหนา ขนาดเท่าตู้เย็นขนาดย่อม หัวเรียวท้ายเรียวเหมือนซิการ์ หัวปักหางครีบ โด่เด่ หมูตัวโตเดินลุยเมือกไปหา จมูกดุนลิ้นเลีย อีกครั้ง เจนทรีจากกรมที่ 32 คล้ายจะเคลื่อนที่เป็นวงกลม ทหาร ที่มองเห็นหน้ากัน หลงทางเท่าเทียมกัน ไม่มีใครรู้ว่าจะต้องท�ำอะไร ไป ทีไ่ หน เป็นครัง้ คราว จะหยุดเท้า ยิงกระสุนสองสามนัด (ไม่เคยเห็นเป้า) แล้วออกเดินต่อ ความคิดของเขาย้อนหลับไปยังฤดูหนาวปีที่ผ่านมาใน เมืองลีล เขากับเพื่อนจะเข้าไปนั่งในคาเฟ ร้องเพลง ‘วิ่งซี วิ่งกระเจิง กระต่ายน้อย’ น่าสมเพชสิ้นดี บัดนี้ เราเป็นกระต่ายน้อยและเราหนี หัวซุกหัวซุน! ที่แม่น�้ำด็อง กรมที่ 32 พร้อมรบอีกครั้ง การจราจรเลวร้าย มี ท่าข้ามน�้ำสองสามแห่ง ทุกคนพยายามข้ามพร้อมกัน เจนทรีสังเกตเห็น มอเตอร์ไซค์มีรถพ่วงข้างแล่นฉิวในท้องทุ่งทางซ้ายมือ ทหารกระโจนออก จากรถพ่วงข้าง ปืนกลมือยิงกราดเข้าใส่ทหารกรมที่ 32 พวกเจอร์รมี าถึงแล้ว พลปืนอังกฤษวิง่ พล่าน ยิงตอบโต้ ราวห้านาที คล้ายการทะเลาะวิวาท ในท้ายที่สุด ไล่ขับมอเตอร์ไซค์คันนั้นได้ แต่ ไม่มีเวลาเฉลิมฉลอง เครื่องบินขับไล่เยอรมันทั้งฝูงแหวกฟ้าลงมาจากแสง อาทิตย์ ปืนกลอากาศยิงกราดถนน เหมือนว่าแค่นั้นยังไม่เพียงพอ ข่าวลือกระซิบบอกกันปากต่อปาก ทหารเยอรมันปลอมตัวเป็นผู้อพยพปะปนในแนวรบ นับแต่นี้เป็นต้นไป ค�ำสั่งจากเบื้องบน สตรีทุกนางจะต้องซักถามด้วยปลายปืนไรเฟิล แล้ว อะไรต่อ? สิบตรีเจนทรีคิดในใจ ทหารเยอรมันสวมกระโปรงปลอมตัว! ความหวาดกลัวต่อ ‘แนวที่ห้า’* แพร่กระจายเหมือนโรคระบาด ทุกคนต่างมีนทิ านสุดโปรดประจ�ำตัว พลร่มเยอรมันสวมเสือ้ คลุมบาทหลวง และนางชี ทหารสือ่ สารหน่วยซ่อมบ�ำรุงเล่าว่า มีบาทหลวงสองคนแวะมา * ผู้เอาใจฝักใฝ่และช่วยเหลือศัตรู นพดล เวชสวัสดิ์ 23
ทีต่ งั้ ก่อนการทิง้ ระเบิดหนักหน่วงเกิดตามมา อีกคนเตือนเพือ่ นทหารให้ ระวังสายลับข้าศึก ปลอมตัวเป็นสารวัตรทหาร โบกขบวนรถให้หลงทาง มีค�ำบอกเล่านับไม่ถ้วนเรื่องชาวนาถางไร่ข้าวโพดและข้าวสาลี ชี้เป้าให้ ข้าศึก โดยปกติแล้ว จะตัดเล็มให้เป็นรูปลูกศร บางคราวเป็นรูปหัวใจ และครั้งหนึ่งเป็นรูปใบมะเดื่อของกองทัพน้อยที่ 3 ทหารสื่อสารสังกัดกองบัญชาการกองทัพน้อยที่ 2 ได้รับค�ำเตือนว่า ทหารเยอรมันโดดร่มลงมาในชุดบาทหลวง นางชี และนักศึกษา ดังนั้น ทหารอังกฤษต้องระวังตัวเต็มที่ ลงจากถนนหลักมาพักในท้องทุง่ ในค�ำ่ คืน มืดมิดในช่วงถอยทัพ ฟ้าใกล้จะสางแล้วในตอนที่ทหารยามร้องตะโกน แจ้งรายละเอียดให้ทราบว่าเห็นร่างตะคุ่มลากร่มชูชีพในป่าละเมาะ หลัง การตะโกนถามสองครั้งไม่ได้รับค�ำตอบ ผู้บังคับหมู่สั่งให้ทหารยามและ พลทหารสื่อสาร อี. เอ. ซัลสบรี ระดมยิง ร่างตะคุ่มนั้นทรุดฮวบ ทหาร ทั้งสองวิ่งไปดูว่ายิงโดนอะไร ศพบนพื้นเป็นพลเรือนสวมเสื้อสูทก�ำมะหยี่ สีเทา ในมือมิใช่ร่มชูชีพ หากแต่เป็นผ้าห่มสีขาว เสียชีวิตทันที ไม่มี บัตรประจ�ำตัว ผู้บังคับหมู่งึมง�ำว่าเล บอชในโลกนี้น้อยไปอีกหนึ่งตัว อีกไม่นาน ทหารขึน้ เดินบนถนนหลักอีกครัง้ ซัลสบรีทราบในภายหลังว่าโรงพยาบาล โรคจิตที่โลแว็งปล่อยคนไข้ออกมา หนึ่งนั้นเป็นคนหอบผ้าห่มขาวที่เขายิง เหตุการณ์ครั้งนั้นท�ำให้ซัลสบรีช�้ำใจยิ่ง สงครามสงบไปกว่าสี่สิบปี เรื่องนี้ ยังคงกวนใจเขา แน่อยู่แล้ว มีกิจกรรมของแนวที่ห้าอยู่จริง โคลด์สตรีมที่ 1 กับ กลอสเตอร์ที่ 2 โดนพลซุม่ ยิงเยอรมันรบกวน แต่สว่ นใหญ่แล้วนักบวชนัน้ เป็นบาทหลวงจริงและนางชีจริง มีพฤติกรรมแปลกพิลกึ เกิดจากความกลัว และโดยปกติ สารวัตรทหารที่ท�ำหน้าที่อ�ำนวยการจราจรหลงทิศผิดทาง ก็เป็นตัวจริง เพียงแค่สับสนในงานที่ตนท�ำ ในห้วงเวลาเช่นนั้น ใครจะไปรู้ได้? ทุกคนระแวงทุกคน สิบตรี อาร์เธอร์ เมย์ ทหารปืนใหญ่ พบว่าชีวติ ทหารพลัดจากหน่วยต้นสังกัดอาจ 24 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
มีภัยถึงแก่ชีวิต เขากับเพื่อนทหารอีกสองนาย พลัดหลงกับหน่วยทหาร ปืนใหญ่ ได้ยินข่าวลือว่าหน่วยของเขาถอนตัวกลับไปที่เมืองทูคเนของ เบลเยียม ริมแม่นำ�้ เอสโก ทัง้ สามพยามไล่ให้ทนั หน่วยต้นสังกัด ในระหว่าง ที่ขับรถบรรทุกของหน่วยมาตามทางเล็กในป่า ทหารอังกฤษระวังหลัง หยุดรถบรรทุกและสอบปากค�ำครั้งแล้วครั้งเล่า ทหารระวังหลังคล้ายจะ คันนิ้ว นิ้วไวไกปืน เมื่อรถบรรทุกมาถึงทูคเน ปัญหายังไม่หมดสิ้น สิบเอกกับพลทหาร สองนาย ติดดาบปลายปืน สัง่ ให้ท�ำลายรถบรรทุก ทัง้ สามถูกคุมตัวเดินข้าม สะพานที่เหลืออยู่แห่งเดียวข้ามแม่นำ�้ เอสโก น�ำไปส่งให้ทหารราบหน้าดุ สามนายคุมตัวไว้ พาเดินไปยังโรงนา และแยกตัวไปสอบปากค�ำ สอบสวนจนแน่ใจว่าไม่ใช่ผแู้ ปลกปลอม ทหารทัง้ สามได้รบั การปลด ปล่อย ใช้เวลาสองชัว่ โมงถัดมา ก่อนจะพบหน่วยต้นสังกัด ไม่มใี ครอยาก บอกเล่าอะไรให้ทราบ การถามทางจากทหารต่างสังกัดแทบไม่ได้ค�ำตอบ ข้อมูลที่ได้รับจงใจชี้ทางผิด เมย์ไม่อยากเชื่อเลยว่า นี่คือ ทหารอังกฤษ เพื่อนร่วมรบ แต่เป็นเช่นนัน้ จริง และจริงยิง่ กว่านัน้ หน่วยทหารระวังหลัง เครียด และระแวง เพราะมีแต่หน่วยนีท้ คี่ นั่ กลางระหว่างทหารอังกฤษถอยทัพกับ ทหารเยอรมันทีร่ กุ คืบมาหา บางหน่วย เช่น โคลด์สตรีมและกรานาเดียร์ เป็นกรมทหารรักษาพระองค์ที่เลื่องชื่อในแง่วินัยทหาร หน่วยอื่นๆ เช่น นอร์แธมป์ตนั ที่ 5 กับ แฮมป์เชียร์ที่ 2 ไม่ถงึ กับสร้างชือ่ ในแง่วนิ ยั ทหาร แต่ ไม่หย่อนความเป็นมืออาชีพ ภารกิจทีต่ อ้ งปฏิบตั ิ จะเป็นการขุดหลุมเพลาะ หลังคลองหรือแม่น�้ำในยามค�่ำคืน สกัดทหารเยอรมันในยามกลางวันด้วย ปืนใหญ่หรือปืนกลหนัก จากนั้น ถอยร่นไปยังคลองหรือแม่น�้ำสายถัดไป ท�ำซ�้ำสูตรนี้ ทหารระวังหลังทรงประสิทธิภาพเหมือนเครือ่ งจักร แต่มใิ ช่เครือ่ งจักร ที่ไม่รู้เหน็ดรู้เหนื่อย ขุดหลุมเพลาะ สู้รบ ล่าถอย วันแล้ววันเล่า ไม่มี เวลาได้หลับตานอน อีสต์เซอร์เรยที่ 1 ค้นคิดวิธเี ดินหลับ โดยคล้องแขนกัน นพดล เวชสวัสดิ์ 25
สองคนขนาบข้างคนตรงกลางที่เดินหลับ จากนั้น สลับที่ผลัดเปลี่ยนกัน เมื่อร้อยโท เจมส์ เอ็ม. แลงลีย์, โคลด์สตรีมที่ 2 ได้รับค�ำสั่งให้ รับผิดชอบสะพานข้ามแม่น�้ำเอสโกที่เป็ค พันตรี แองกัส แม็กคอร์โคเดล ผู้บังคับกองร้อย สั่งให้ผู้บังคับหมู่คุมหลัง และยิงแลงลีย์ทันทีถ้านั่งลง หรือนอนราบ แลงลีย์มีหน้าที่ระเบิดสะพานเมื่อทหารเยอรมันมาถึง แม็กคอร์โคเดลให้ค�ำอธิบายต่อแลงลียว์ า่ “ถ้าคุณนัง่ ลงหรือนอนราบ คุณ จะหลับไปในทันที นั่นไม่ใช่สิ่งที่คุณจะท�ำ” การรุกของข้าศึกอยู่ห่างออกไปสิบหรือสิบห้านาที แต่เมื่อถึงวันที่ 23 พฤษภาคม ทหารอังกฤษล่าถอยกลับเข้ามาในดินแดนฝรั่งเศส จุด เริม่ ต้นของการมองโลกในแง่ดใี นตอนเคลือ่ นทัพเข้าไปในเบลเยียมเมือ่ สอง สัปดาห์กอ่ นหน้านี้ ความรูส้ กึ แรกจะเป็นความโล่งอก และติดตามมาด้วย ความอับอาย ทหารทุกนายจดจ�ำเสียงโห่รอ้ งต้อนรับ ช่อดอกไม้ และไวน์ ทีช่ าวเมืองขนมาต้อนรับ บัดนี้ ภาพทีเ่ ห็นมีเพียงการจ้องถมึงทึงกล่าวโทษ เมื่อทหารอังกฤษถอยผ่านซากปรักหักพังของเมืองที่ไฟเผาเป็นตอตะโก เมือ่ อีสต์เซอร์เรย์ที่ 1 ถอยกลับมาถึงฝรัง่ เศส ร้อยตรี อาร์. ซี. เทย์เลอร์ ได้รบั ค�ำสัง่ ให้ไปยังเมืองลีล เพือ่ ไปรับเสบียง ลีลอยูด่ า้ นหลังของต�ำแหน่ง ของกองพัน เทย์เลอร์คาดว่าน่าจะเป็นภารกิจสุขสบาย ผ่อนคลายจาก นรกทีล่ ยุ ผ่านมาในเบลเยียม เขามีอนั ต้องประหลาดใจ ยิง่ ขับรถไปทางใต้ ไกลเท่าใด เสียงการสูร้ บยิง่ หนักหน่วงยิง่ เขาเพิง่ ตระหนักว่าทหารเยอรมัน ไม่ได้รุกทางตะวันออกของ BEF แต่บุกมาทางใต้และตะวันตกเช่นกัน... ทหารอังกฤษตกอยู่ในวงล้อม หน่วยผสมทีล่ อร์ดกอร์ตรวบรวมมาเพือ่ ปิดปีกทีเ่ ปิดโล่งและด้านหลัง ดิ้นรนต้านสู้ ทางใต้ของเมืองอาคาส กองพลที่ 23 ขาดไร้ประสบการณ์ ปะทะกับยานเกราะของพลตรี รอมเมล โดยไม่มีแม้ปืนต่อสู้รถถัง ที่ ซ้อง ปอล หน่วยห้องอาบน�้ำเคลื่อนที่ ต้องรับมือกองพลแพนเซอร์ที่ 6 ทีส่ ตีนเบ็ค รอยัลนอร์ธมั เบอร์แลนด์อาวุธเบาที่ 9 ถ่วงเวลาเท่าทีจ่ ะท�ำได้ กองพันรักษาดินแดนแทบไม่ผา่ นการฝึก สร้างสนามบินใกล้ลลี ในตอนที่ 26 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
‘บอลลูนลอยขึน้ ฟ้า’ บัดนี้ เข้าสังกัดเป็นส่วนหนึง่ ของกองก�ำลังป้องกันที่ เรียกว่า POLFORCE ไม่มคี �ำสัง่ เฉพาะเจาะจง ทราบเพียงว่าผูบ้ งั คับบัญชา หายตัวไปแล้ว ถึงช่วงนี้ ร้อยเอก ทัฟตัน บีมิช นายทหารกองทัพบกคนเดียวใน กองพัน ท�ำหน้าที่ผู้บังคับบัญชา เขาสั่งการทหาร สั่งให้ขุดหลุมบุคคล และวางต�ำแหน่งปืนได้อย่างเหมาะสม ยับยั้งทหารเยอรมันได้นาน 48 ชั่วโมง ช่วงชิงห้วงเวลาส�ำคัญยิ่ง แต่ใช่ว่าที่อื่นจะหมดจดเป็นระเบียบแบบนี้ พลทหาร บิล สตรัตตัน สังกัดหน่วยขนส่งทหาร รู้สึกว่าตัวเขาขับรถไร้จุดหมาย เพ่นพ่านไปทั่ว ดินแดนตะวันออกเฉียงเหนือของฝรั่งเศส เย็นวันหนึ่ง รถจอดในแนวป่า รอบทุง่ นอกเมืองซ้อง-โอแม ในทันใด คนฝรัง่ เศสวิง่ มาตามถนน ตะโกน เสียงดัง “เล บอช! เล บอช!” พลลาดตระเวนทีส่ ง่ ออกไปอย่างเร่งด่วน ย้อนกลับมา แจ้งข่าวชวนหดหู่ว่า ยานเกราะเยอรมันเคลื่อนมาใกล้ มา ถึงที่นี่ในอีกสิบนาที! ทหารวางแนวรับ มีเพียงปืนไรเฟิลบอยส์ตู่อสู้รถถัง*ไม่กี่กระบอก แทบไม่ระคายผิวของรถถังเกราะหนา และถีบแรง กล่าวกันว่าถีบไหล่ ผู้ประดิษฐ์หลุด ค�ำสั่งเคร่งครัด : ห้ามยิงจนกว่าได้รับค�ำสั่ง การรอคอยกระวนกระวายใจ จากนัน้ เสียงเครือ่ งยนต์กระหึม่ เสียง เอียดออดของตีนตะขาบ ดังขึ้นและดังขึ้น จนกระทั่ง ภาพสุดเหลือเชื่อ แถวรถถังและรถสายพานล�ำเลียงพลเยอรมันเคลื่อนไปตามถนน ต่อหน้า ต่อตา แนวป่ารอบทุ่งก�ำบังไว้จนทหารเยอรมันไม่สังเกตเห็น และทหาร อังกฤษไม่ได้สะกิดให้หันมามองด้วยเสียงปืน ขบวนทหารเยอรมันเคลื่อน ผ่านไปจนลับตา เสียงกระหึ่มเอียดออดจางหาย ผู้บังคับบัญชาหน่วย ขนส่งทหาร ศึกษาแผนที่ มองหาเส้นทางถอยทัพที่น่าจะเลี่ยงหลบ ประสบการณ์หัวใจแทบหยุดเต้น ง่ า ยเหลื อ เกิ น ที่ จ ะถู ก ตั ด ออกจากหน่ ว ย หลงทาง หรื อ ถู ก ลื ม แซปเปอร์ โจ โคลส์ กองร้อยทหารช่าง ท�ำงานประจ�ำเครื่องผสม นพดล เวชสวัสดิ์ 27
ปูนซีเมนต์ บัดนี้ ถูกดึงเข้าไปใน MACFORCE ทางตะวันออกของอาคาส ไม่มอี าหารยังชีพหรือน�ำ ้ ทหารพยายามรีดนมวัว ในตอนทีโ่ คลส์รว่ มทาง ไปกับผู้บังคับหมู่ เพื่อไปซ่อมสถานีสูบน�้ำใกล้เมืองอ็อกชี เย็นวันต่อมา ทัง้ สองซ่อมเครือ่ งปัม๊ น�ำ้ จนใช้การได้ ตัดสินใจเข้าเมือง อ็อกชี ในเมือ่ ไม่มอี าหารยังชีพ ไม่มแี ม้ผา้ ห่ม เมืองนัน้ กลายเป็นเมืองร้าง ไปแล้ว ชาวเมืองที่จับอาวุธมาป้องกันเมือง ทุกคนหายไปสิ้น ทัง้ สองพบคลังของ NAAFI—Navy, Army and Air Force Institute ทหารอังกฤษเคารพนับถือ NAAFI เหมือนพระมาโปรด เพราะมีข้าวของ ทุกอย่างที่ทหารต้องการ แม้ในฝันสุดหวาน โคลส์ไม่อยากเชื่อภาพที่เห็น ไม่มีเจ้าหน้าที่แม้แต่คนเดียวในเมือง แต่บนชั้นวางของมีข้าวของสุดวิเศษ ทุกอย่าง ทัง้ สองหาเปลมาบรรทุกบุหรี่ วิสกี้ เหล้ายิน และเก้าอีส้ นามสองตัว ย้อนกลับไปที่สถานีสูบน�้ำ โคลส์กับผู้หมู่ชงเหล้าเลิศรส นั่งเอ้เตบนเก้าอี้ สนาม หลับเต็มตาที่สุด ในห้วงเวลาหลายวันที่ผ่านมา เช้าวันต่อมา ยังไม่มีค�ำสั่ง ไม่มีรถราบนถนน เห็นได้ชัดว่าหน่วย ต้นสังกัดลืมทหารทั้งสองนายไปแล้ว ทิ้งไว้ข้างหลัง สายวันนั้น ทั้งสอง เห็นทหารฝรั่งเศสสี่นายเดินไร้จุดหมายในฟาร์มติดกัน พลัดหลงกับ หน่วยของตน ด้วยความเห็นหัวอกคนมีทุกข์ร่วมกัน โคลส์ล้วงเข้าไปใน ขุมสมบัติ NAAFI มอบบุหรี่ 50 ซองให้ทหารฝรัง่ เศส ด้วยความตืน้ ตันใจ ทหารฝรัง่ เศสมอบไก่ปรุงสุกแล้วให้ โคลส์กบั ผูห้ มูก่ นิ อาหารมือ้ แรกในรอบ หลายวัน แม้ตอนนั้นจะไม่รู้ว่าจะเป็นมื้อสุดท้ายในฝรั่งเศส ความคิดเดียว คิดเพียงว่าจะต้องเดินทางออกจากสถานีสบู น�ำ ้ การ หายตัวไปของทุกคน หมายความว่าตกอยู่ในดินแดนที่ไม่เป็นของฝ่ายใด ทั้งสองตกลงกัน โคลส์ออกไปยืนรอที่ถนนสายหลัก เผื่อว่าจะมียานยนต์ ของหน่วยระวังหลังแล่นผ่านมา ฝันเพ้อไปนิด แต่ก็ได้ผล ทหารอังกฤษ นายหนึง่ ขีม่ อเตอร์ไซค์ผา่ นมา โคลส์โบกให้หยุด ทหารนายนัน้ ให้สญ ั ญาว่า จะไปขอความช่วยเหลือจากหน่วยทหารช่างในละแวกนัน้ หลงทางและถูก 28 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
หลงลืมพอกัน ในอีกยี่สิบนาทีถัดมา รถบรรทุกแล่นเข้ามาในสถานีสูบน�้ำ พาโคลส์กับผู้หมู่แล่นฉิวขึ้นเหนือ มุ่งไปหาความปลอดภัยและความหวัง อย่างน้อยที่สุด เดินทางไปหาการสื่อสารที่ดีกว่านี้ การสื่อสารล้มเหลว เลวร้ายที่สุดทางตะวันตก ผลที่เลี่ยงหลบไม่ได้ จากการดึงทหารต่างหน่วยมาเป็นแนวป้องกัน แต่ปัญหานี้สาหัสตั้งแต่ แรกเริ่ม กองบัญชาการทหารสูงสุดของฝรั่งเศสปฏิเสธการใช้วิทยุ ยืนยัน เหตุผลหนักแน่นว่า ใครก็ดักคลื่นวิทยุในอากาศได้ โทรศัพท์จะปลอดภัย กว่า นัน่ ก็หมายถึง การวางสายโทรศัพท์ไมล์แล้วไมล์เล่า และบ่อยครัง้ ที่ ต้องไปอาศัยชุมสายพลเรือนที่แทบจะเป็นอัมพาตแล้ว แต่อย่างน้อยที่สุด ทหารเยอรมันไม่อาจดักฟังได้ ลอร์ดกอร์ตยอมตามด้วยความเต็มใจ อีกครั้ง ฝรั่งเศสเป็นเจ้าแห่ง สงคราม ศึกษาทุกอย่างโดยละเอียดแล้ว ถ้าฝรั่งเศสบอกว่าโทรศัพท์ดี ทีส่ ดุ BEF ก็เห็นพ้องคล้อยตาม อีกอย่างหนึง่ ฝรัง่ เศสมีทหาร 90 กองพล BEF มีเพียง 10 กองพล ถึงเดือนพฤษภาคม บทพิสจู น์การศึก สายโทรศัพท์สว่ นหนึง่ ขาดหาย ไปด้วยรถถังของรุนด์ชเตดต์ บางส่วนตัดขาดโดยฝีมือทหารสัมพันธมิตร ย้ายไปที่นั่นที่นี่ และอีกส่วนขาดหายไปเพราะกองบัญชาการเคลื่อนย้าย กองบัญชาการของลอร์ดกอร์ตย้ายที่ตั้งเจ็ดครั้งในสิบวัน พลทหารสื่อสาร เหนื่อยล้าวางสายโทรศัพท์ได้ไม่เร็วพอ หลังวันที่ 17 พฤษภาคม ลอร์ดกอร์ตไม่มีสายต่อเชื่อมกับกอง บัญชาการเบลเยียม (ทางซ้ายมือ) และกองทัพที่ 1 ของฝรัง่ เศสทางขวามือ อีกแล้ว ทัง้ ยังไม่มหี นทางติดต่อนายพลฌอคจ์ ผูบ้ งั คับบัญชาทางด้านหลัง ค�ำสั่งของเขาส่วนใหญ่ไม่ตกไปถึงผู้บังคับหน่วยตลอดแนวรบ ที่อาคาส พันเอก ไวเคาตน์ บริดจ์แมน รักษาการนายทหารยุทธการ ลงความเห็น แล้วว่าสิ้นหวังที่จะหวังพึ่งกองบัญชาการ ทหารยังชีพด้วยช็อกโกเลตกับ วิสกี้ เขาเลือกหนทางที่คิดว่าดีที่สุด การสือ่ สารทีว่ างใจได้มากทีส่ ดุ จะเป็นการเดินทางไปยังแนวรบด้วย นพดล เวชสวัสดิ์ 29
ตนเอง หรือส่งข่าวผ่านพลน�ำสารมอเตอร์ไซค์ ในระหว่างทีน่ งั่ รถผ่านชนบท พลตรี เบอร์นาร์ด มอนต์โกเมอรี เจ้าของมาดโอ่อ่าฟู่ฟ่า ผู้บัญชาการ กองพลที่ 3 จะรัดค�ำสั่งติดปลายไม้เท้า ยื่นออกไปนอกหน้าต่างรถยนต์ สิบเอก อาร์เธอร์ เอลกิน องครักษ์ของเขา จะขี่มอเตอร์ไซค์มาปลิดค�ำสั่ง เอลกินจะขี่ตรงไปหาหน่วยรบตามจ่าหน้า แต่ไม่ใช่เรื่องง่ายนัก ที่จะขี่รถไปในถนนแปลกตา มองหาหน่วยรบที่เคลื่อนที่ไม่หยุดหย่อน มี คราวหนึ่งทีเ่ ขาขีร่ ถตรงไปหาทหารสามนายนั่งบนขอบทางหัวโค้ง หวังจะ ไปถามทาง เมือ่ เขาเคลือ่ นไปใกล้ ทหารคนหนึง่ ยกหมวกเหล็กมาสวมหัว เอลกินตาไวพอจะมองเห็นว่าเป็นหมวกทหารเยอรมัน ส�ำหรับลอร์ดกอร์ต การสือ่ สารล้มเหลวเป็นอีกหนึง่ รายการทีจ่ ะเติม เข้าไปในบัญชีรายการค�ำประท้วงยาวเหยียดต่อฝรั่งเศส : โมคิซ ก็องแล็ง เป็นนักถอดรหัสเปล่าเปลี่ยวน่าสงสาร นายพลฌอคจ์ เลื่อนลอยงุนงง พลเอก กัสตง บิยอส ผู้บัญชาการหมู่กองทัพที่ 1 ของฝรั่งเศส ควรจะ ประสานงานปรึกษากัน แต่ไม่ท�ำ ลอร์ดกอร์ตไม่เคยได้รับค�ำสั่งเป็น ลายลักษณ์อักษร นับตั้งแต่การเริ่มต้นรุกรบ ทหารฝรัง่ เศสเลียบชายฝัง่ ทะเลและทางใต้ คล้ายว่าจะถอดใจ หาย ไปแล้ว ปืนใหญ่ม้าลากและรถบรรทุก จอดทิ้งกระจายเกลื่อนขวางถนน ท�ำให้การจราจรติดขัดสาหัส และเป็นต้นตอของการโต้เถียงเผ็ดร้อน การเผชิญหน้ากันคราวหนึ่ง ยุติลงด้วยการรอมชอมจากการชักปืนพกจ่อ หน้าผาก อาจเป็นเพราะลอร์ดกอร์ตเชื่อมั่นวางใจฝรั่งเศสอย่างเต็มที่ ถึง ตอนนี้ เขาปลดความงมงาย ทราบความจริงถ่องแท้เป็นสองเท่า ยากจะบอกได้ว่า เมื่อใดที่แนวคิดเรื่องการถอนทหารผุดขึ้นในใจ แต่ก็น่าจะเกิดขึ้นราวเที่ยงคืนของวันที่ 18 พฤษภาคม เมื่อนายพลบิยอส แวะมาเยือนกองบัญชาการของลอร์ดกอร์ต ในขณะนั้น ตั้งอยู่ที่วาอายี เมืองเล็กๆ ในฝรั่งเศสทางใต้ของลีล แม้จะเป็นชายร่างยักษ์อารมณ์ดี ขวานผ่าซาก แต่วันนั้น นายพลบิยอสเหี่ยวเฉาเค้าหน้ากังวล กางแผนที่ ฝรัง่ เศส และประเมินสถานการณ์ทเี่ กิดขึน้ ยานเกราะเยอรมัน 9 กองพล 30 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
มุง่ หน้ามาทางตะวันตกตรงมาหาอามียอ็ งและอับเบอวีล...ไม่มที หารฝรัง่ เศส ต้านรับขัดขวาง บิยอสพูดถึงมาตรการตีโต้ แต่เห็นได้ชดั ไม่เหลือใจสูแ้ ล้ว เขาลาจาก ทิ้งค�ำยืนยันไว้ให้เจ้าเหย้าตระหนักแล้วว่าพลพรรคใต้ดินฝรั่งเศสพังทลาย ไปแล้ว ในเมือ่ ข้าศึกปิดเส้นทางไปยังตะวันตกและใต้ ทางเลือกสายเดียว ที่เหลืออยู่ จะเป็นการเดินทางขึ้นเหนือ มุ่งไปหาช่องแคบอังกฤษ เวลา 0600 วันที่ 19 พฤษภาคม นายทหารระดับสูงหกนายของ ลอร์ดกอร์ตเข้าร่วมประชุมวางแผนการถอยทัพ ดูเหมือนว่าพลจัตวา เซอร์ โอลิเวอร์ ลีซ รองเสนาธิการ คิดถึงเรื่องนี้ไว้แล้ว เขาวางรูปขบวน BEF ให้เป็นสีเ่ หลีย่ มกลวงกลาง เคลือ่ นทัพทัง้ ยวงไปยังดังเคิรก์ ท่าเรือฝรัง่ เศส ที่ใกล้ที่สุด แต่แผนนี้จัดท�ำไว้ในกรณีที่ BEF โดนล้อมทุกด้าน ซึ่งการศึกยังไม่ คับขันถึงจุดนัน้ การเตรียมการของการถอยทัพ จะต้องปิดกองบัญชาการ ที่อาคาส คณะเสนาธิการส่วนหนึ่ง ย้ายไปที่บูลอน บนชายฝั่ง ที่เหลือ ย้ายไปยังอาซบคูค ห่างจากทะเล 33 ไมล์ ในช่วงนี้ กองบัญชาการจะ ยังคงตั้งอยู่ที่วาอายี เวลา 1130 พลโท เอช. อาร์. พาวนัลล์ เสนาธิการทหาร โทรศัพท์ ไปถึงกระทรวงสงครามในลอนดอน แจ้งข่าวให้พลตรี อาร์. เอช. ดิวอิง ผูอ้ �ำนวยการยุทธการและแผนงานได้ทราบ หากทหารฝรัง่ เศสไม่อาจรักษา แนวรบทางใต้ของ BEF ไว้ได้ ลอร์ดกอร์ตจ�ำเป็นต้องตัดสินใจถอยทัพ ไปยังดังเคิร์ก ในลอนดอน เป็นวันอาทิตย์ฟ้าโปร่งสดใสสุขสงบ แอนโธนี อีเด็น หนุ่มใหญ่มาดเข้ม รัฐมนตรีต่างประเทศเพื่อการสงคราม มีนัดอาหาร มื้อกลางวันกับลอร์ดฮาลิแฟกซ์ รัฐมนตรีต่างประเทศ ได้รับเรียกตัวให้ เข้าพบพลเอก เซอร์ เอ็ดมันด์ ไอออนไซด์ เสนาธิการทหารอังกฤษ (ชาย ร่างยักษ์ เท้าหนัก มีชอื่ เล่นว่า ‘ไทนี’-เล็กจิว๋ ) ไอออนไซด์ตกตะลึงไปกับ ค�ำร้องขอของลอร์ดกอร์ต ในการถอยทัพมายังดังเคิร์ก นั่นจะเป็นกับดัก นพดล เวชสวัสดิ์ 31
เขาประกาศไว้ชัด อาการหวาดผวาของไอออนไซด์ ยืนยันชัดเจนยิง่ ขึน้ ในเวลา 1315 มีโทรศัพท์อีกครั้งจากพาวนัลล์ ดิวอิงรับสายในลอนดอน เสนอแนะว่า ลอร์ดกอร์ตทุกข์เศร้าเกินเหตุ ฝรั่งเศสไม่น่าจะเลวร้ายอย่างที่เขากลัวไว้ หากจ�ำเป็นต้องถอยทัพ ท�ำไมไม่มงุ่ หน้าไปยังบูลอนหรือกาเล่ ทัพอากาศ จะช่วยคุ้มครองให้ได้มากกว่าที่ดังเคิร์ก? พาวนัลล์ตอบด้วยเสียงขื่นขม เพียงว่า “เหมือนเรือ่ งเต่าแข่งกับกระต่าย คิดเลขในใจอย่างง่าย กระต่าย เข้าเส้นชัย” ดิวอิงยื่นข้อเสนอที่ไอออนไซด์สุดโปรดปราน : BEF จะหันหลังกลับ ตีฝ่าวงล้อมทหารเยอรมันทางใต้ไปยังเมืองซอม สมมติฐานที่มองข้าม ข้อเท็จจริงที่ว่า ทหารอังกฤษส่วนใหญ่ก�ำลังรับมือกับกองก�ำลังเยอรมัน ทางตะวันออก ไม่อาจถอนตัวกลับมาได้ แต่พาวนัลล์ไม่เสียเวลาเซ้าซี้ อธิบายขยายความ เขาปลอบดิวอิงให้มั่นใจ-ครั้งแล้วครั้งเล่า ว่า การ ถอนทัพมายังดังเคิรก์ เป็นแต่เพียง ‘แนวคิดของผูบ้ ญ ั ชาการทหารสูงสุด’ เป็นเพียงแค่การแจ้งความคิดของกองบัญชาการ BEF ให้ลอนดอนได้รับรู้ การตัดสินใจลงความเห็น ขึ้นอยู่กับว่าทหารฝรั่งเศสจะรักษาแนวป้องกัน ของตนเองได้ ห รื อ ไม่ แต่ ใ นเมื่ อ เขาตราความเห็ น ให้ ป รากฏแล้ ว ว่ า ‘ฝรั่งเศสละลายไปสิ้นแล้ว’ ลอนดอนไม่ใคร่จะใจชื้นเท่าใดนัก ดิวอิงโต้กลับในอีกประเด็น : พาวนัลล์ตระหนักหรือไม่วา่ การถอยทัพ ผ่านดังเคิร์ก เป็นไปไม่ได้? และการดูแลทหารจ�ำนวนมากขนาดนั้น ล่อแหลมเสีย่ งภัย? ทราบครับ พาวนัลล์ตอบ แต่การเดินทัพลงใต้ถงึ แก่ชวี ติ การสนทนาจบลงโดยพาวนัลล์ได้ความรู้สึกว่าดิวอิง ‘โง่เง่าและไม่คิดจะ ช่วยเหลือ’ กระทรวงสงครามได้ความรู้สึกว่าลอร์ดกอร์ตใกล้จะมุดหัวเข้า กระดองแล้ว ไอออนไซด์ร้องขอให้กระทรวงสงครามแทรกแซงเรื่องนี้โดยพลัน มี การส่งข่าว เรียกตัวเชอร์ชิลและเชมเบอร์เลน ทั้งสองแยกย้ายกันไปใช้ ชีวติ สุขสงบในชนบทในวันอาทิตย์ เวลา 1630 กระทรวงสงครามประชุม 32 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
กันใน ‘ห้องปลา’ ที่เชอร์ชิลเป็นตั้งชื่อให้ เพราะในห้องนั้นมีรูปแกะสลัก โลมากระโดดโลดเต้น เชอร์ชลิ เห็นพ้องอย่างยิง่ กับความเห็นของไอออนไซด์ : ความหวังเดียว จะเป็นการรุกรบลงใต้ ไปผนึกก�ำลังกับทหารฝรัง่ เศสทีซ่ อม คนอืน่ ทยอย กันสนับสนุน ตัดสินใจว่า ไอออนไซด์จะต้องเดินทางไปพบลอร์ดกอร์ตด้วย ตัวเอง...คืนนี้เลย และน�ำค�ำสั่งของคณะรัฐมนตรีสงครามไปแจ้งให้ทราบ เวลา 2100 ไอออนไซด์นั่งรถไฟขบวนพิเศษที่สถานีวิกตอเรีย เวลา 0200 ของวันที่ 20 พฤษภาคม ไอออนไซด์ไปอยู่ในบูลอน และเวลา 0600 เขาบุกเข้าไปในกองบัญชาการของลอร์ดกอร์ตที่วาอายี ในเมื่อมี ค�ำสั่งของคณะรัฐมนตรีสงคราม ไอออนไซด์บอกลอร์ดกอร์ตว่า หนทาง รอดสายเดียว จะเป็นการกลับทิศ พาทหารมุ่งลงใต้ไปยังเมืองอามีย็อง... หากกอร์ตเห็นพ้อง เขาจะออกค�ำสั่งที่จ�ำเป็นให้ในทันที แต่ลอร์ดกอร์ตไม่เห็นพ้อง เขานิ่งคิดเพียงชั่วครู่ ให้ค�ำอธิบายว่า BEF รบพุ่งกับทหารเยอรมันทางตะวันออก ไม่อาจหันหลังให้ศัตรูและ เคลือ่ นทัพไปทางอืน่ หากท�ำเช่นนัน้ ข้าศึกจะโจมตีแนวระวังหลัง บดขยี้ ให้แหลกลาญ จากนัน้ ไอออนไซด์สอบถามว่า กอร์ตพอจะปันกองหนุนสองกองพล ให้ได้หรือไม่? ใช้สองกองพลนี้บุกลงใต้ ไปพบกับกองทัพฝรั่งเศสที่บุก ขึ้นเหนือ? ลอร์ดกอร์ตนิ่งคิดถึงเรื่องนี้พอจะเป็นไปได้ แต่ต้องปรึกษากับ นายพลบิยอส ผู้บัญชาการสูงสุดของเขตนี้เสียก่อน ไอออนไซด์น�ำพาวนัลล์รว่ มขบวนไปด้วย บุกเข้าไปในกองบัญชาการ สูงสุดของฝรัง่ เศสทีเ่ มืองล็อง เขาพบนายพลบิยอสกับนายพลบล็องฌาร์ค ผู้บัญชาการกองทัพที่ 1 ของฝรั่งเศส...ทั้งสองจวนเจียนจะหมดสภาพ แล้ว ร่างสั่นเทิ้มแผดเสียงเถียงกัน ทั้งสองไม่มีแผนใดในความคิด ภาพ กวนประสาทไอออนไซด์เกินทานทน ไอออนไซด์เดือดจัด กระชากคอเสือ้ บิยอสมาเขย่า เหมือนจะปลุกจิตใจห้าวหาญในตัวให้ลอยฟุ้งขึ้นมา ไอออนไซด์ได้ค�ำรับรองว่ายานเกราะฝรั่งเศสจะเข้าร่วมขบวนกับ นพดล เวชสวัสดิ์ 33
กองหนุนสองกองพลของลอร์ดกอร์ต เข้าตีทหารเยอรมันทางใต้ของอาคาส ในวันพรุ่งนี้ กองผสมจะไปบรรจบกับกองทัพฝรั่งเศสที่บุกขึ้นเหนือ การ เปลีย่ นตัวผูบ้ ญ ั ชาการระดับสูงก็นา่ จะช่วยให้เรือ่ งนีเ้ ป็นผล ฝรัง่ เศสยินยอม พักนายพลก็องแล็ง แต่งตั้งพลเอก แม็กซีม เวย์ก็อง ทหารเก่าอายุ 73 ปี ทหารเก่าแต่ห้าวไฟแรง มาด�ำรงต�ำแหน่งแทน ไอออนไซด์เดินทางกลับลอนดอน เชื่อว่าเมื่อกองก�ำลังสองชาติ บรรจบกัน น่าจะเปิดทางให้ BEF ตีโต้ทหารเยอรมัน และมุ่งหน้าลงใต้... ภาพฝันฝังแน่นในใจที่จะแก้ปัญหาทุกอย่างให้ลุล่วง แต่ลอร์ดกอร์ตยังไม่ วางใจนัก แต่เขาเป็นทหารแท้ พร้อมรับค�ำสัง่ และปฏิบตั ติ ามค�ำสัง่ เบือ้ งบน เวลา 1400 วันที่ 21 พฤษภาคม กองทหารที่ดึงมาจากหน่วยอื่น เท่าที่จะหาได้ ภายใต้การน�ำทัพของพลตรี เอช. อี. แฟรงคลิน เดินทัพ ออกจากอาคาส มุ่งหน้าลงใต้ หากทุกอย่างด�ำเนินไปอย่างราบรื่น เขา จะพบกับกองทัพฝรั่งเศสที่มุ่งหน้าขึ้นเหนือในอีกสองสามวันข้างหน้าที่ เมืองก็องบเค่ แต่ทุกอย่างไม่ราบรื่น ก�ำลังพลทหารราบที่แฟรงคลินมี อยู่บนแผ่นกระดาษ สู้รบอยู่ที่อื่น แทนที่จะมีก�ำลังพลสองกองพล เขา มีทหารในมือเพียงแค่สองกองพัน รถถัง 76 คันที่มี แก่ชราและสิ้นใจไม่ ยอมเคลือ่ นออกจากที่ ทหารฝรัง่ เศสทีจ่ ะมาสนับสนุนปีกซ้าย เดินทางมา ตามนัด...ล่าช้าไปหนึง่ วันเต็มๆ และกองทัพฝรัง่ เศสทีจ่ ะบุกออกจากเมือง ซอม บุกขึน้ เหนือ ไม่โผล่มาให้เห็น ก�ำลังพลเยอรมันกร้าวแกร่งเกินคาด เมื่อสิ้นสุดวัน การตีโต้ของแฟรงคลินละลายหายไป ไม่ใช่เรือ่ งประหลาดใจส�ำหรับลอร์ดกอร์ต เขาไม่เคยมีศรัทธาต่อการ บ่ายหน้าตีลงทางใต้ กลางบ่าย ก่อนทีแ่ ฟรงคลินจะวิง่ ชนตอ ลอร์ดกอร์ต แจ้งให้ผบู้ งั คับบัญชาหน่วยทหารของเขาทราบถึงสภาวการณ์โดยรวม การ รุกรบของแฟรงคลิน เป็นเพียงแค่ ‘การสักแต่จะดิน้ รน เพือ่ ปลุกใจทหาร ฝรั่งเศสให้อยากหันหน้ากลับมารบ’ ในระหว่างนั้น มีการประชุมคณะเสนาธิการอีกแห่ง พลโท เซอร์ ดักลาส บราวน์ริกก์ นายทหารฝ่ายสารบรรณของกอร์ต ออกค�ำสั่งให้ 34 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ย้ายกองบัญชาการส่วนหลังจากเมืองบูลอนไปยังดังเคิร์ก เสนารักษ์ พล ขนส่ง กองพันช่าง และ ‘ปากไร้ประโยชน์’ จะเดินทางมุง่ หน้าไปทีน่ นั่ ใน ทันที หลังจากนั้น คณะเสนาธิการประชุมกันอีกครั้ง ออกค�ำสั่งจ�ำเพาะ เจาะจงฟังระรืน่ หู ว่าด้วยการอพยพก�ำลังพล “เมือ่ รถเดินทางไปถึงท่าเรือ อพยพ พลขับและรถบรรทุกจะต้องเตรียมพร้อม เจ้าหน้าทีข่ นส่งท้องถิน่ จะจัดระเบียบในการจอดรถ...” แต่ไม่มีลอร์ดกอร์ตและคณะนายทหารของเขาร่วมในการประชุม ครั้งส�ำคัญ จัดขึ้นในบ่ายโกลาหลวันนั้น ผู้บัญชาการทหารสูงสุดคนใหม่, พลเอก แม็กซีม เวย์ก็อง บินจากปารีสมาตั้งกองบัญชาการที่อีพเพค อธิบายแผนยุทธการให้ผบู้ ญ ั ชาการกองก�ำลังทีถ่ กู ปิดล้อม รวมทัง้ องค์ราชา ลีโอโปลด์ที่ 3 กษัตริย์เบลเยียม ไม่มีใครพบตัวลอร์ดกอร์ต อีกครั้งที่เขา ย้ายกองบัญชาการ คราวนี้ไปที่อยู่ที่เพคเมสทางตะวันตกของลีล และ เมือ่ ถึงเวลาทีพ่ าวนัลล์เดินทางไปถึงอีพเพค สายเกินไปแล้ว เวย์กอ็ งกลับ บ้านไปแล้ว นัน่ ก็หมายความว่าลอร์ดกอร์ตรับทราบแผนยุทธการของเวย์กอ็ งจาก ค�ำบอกเล่าของบิยอส นับเป็นเคราะห์ร้าย เพราะทหารอังกฤษจะต้อง เล่นบทส�ำคัญ BEF จะเป็นหัวหอกบุกลงทางใต้ ต่อเชื่อมกับหมู่กองทัพ ฝรั่งเศสที่บุกขึ้นเหนือ ถ้าทหารฝรั่งเศสและเบลเยียม คุมแนวรบนี้ไว้ได้ ลอร์ดกอร์ตพร้อมจะส่งทหารสามกองพล...แต่ไม่อาจท�ำได้จนกว่าจะถึง วันที่ 26 พฤษภาคม เขาเห็นพ้อง แต่นนั่ ก็ไม่ได้ความว่าจะท�ำให้เขาเชือ่ ทัง้ หัวใจ กลับมาถึง เพคเมส พาวนัลล์เรียกตัวรักษาการนายทหารยุทธการ พันเอก บริดจ์แมน ดูเหมือนว่าวัตถุประสงค์ จะมิใช่การวางแผนบุกลงทางใต้ หากแต่เป็นการ วางแผนถอยทัพไปทางเหนือ...ถอนทัพ BEF ทัง้ มวลไปทีช่ ายฝัง่ เพือ่ อพยพ กลับอังกฤษ บริดจ์แมนท�ำงานตลอดทั้งคืน เริ่มด้วยสมมติฐานที่ว่า การอพยพ ท�ำได้จากชายฝัง่ กาเล่ถงึ ออสแตน เขาต้องหาชายฝัง่ ทีเ่ รือเข้าถึงได้โดยง่าย นพดล เวชสวัสดิ์ 35
ป้องกันโดยสามกองทัพน้อยของ BEF ถนนสายใดดีทสี่ ดุ ทีจ่ ะเดินทางไปถึง ที่นั่น? จุดใดที่มีเครื่องจักรอุปกรณ์ท่าเรือดีที่สุด? ท่าเรือใดที่ใกล้พอ จะได้การคุ้มครองทางอากาศ? ท่าเรือใดมีภูมิประเทศชั้นดีพอจะวาง แนวป้องกันได้? มีคลองพอจะใช้ปกป้องปีกหรือไม่? เมืองใดที่จะเป็น ที่ชุมนุมพล? มีคันกั้นน�้ำพอจะเปิดน�้ำมาท่วมทุ่ง สกัดกั้นยานเกราะ เยอรมัน? จากการตรวจสอบกับแผนที่ เขาตัดสินใจเลือกชายฝั่งยาว 27 ไมล์ ระหว่างดังเคิรก์ กับเมืองออสแตนของเบลเยียม รุง่ เช้าวันที่ 22 พฤษภาคม เขาสอบทานรายละเอียดทุกจุดเท่าที่คิดได้ แต่ละกองทัพน้อยจะได้ เส้นทางเคลื่อนทัพ ใดและต้องป้องกันพื้นที่ใดบ้าง เช้าวันเดียวกัน วินสตัน เชอร์ชิล บินมาปารีสอีกครั้ง หวังจะได้ ภาพชัดเจนของสถานการณ์สนามรบ เรโนไปรับทีส่ นามบิน และพาไปยัง กรอง กาคทิเย่ เชเนคาล ที่แวงเซน พรมตะวันออกและยามรักษาการณ์ สวมเครื่องทหารโมร็อกโค ให้ความรู้สึกเหนือจริง ภาพนั้นชวนให้พลเอก เซอร์ เฮสติงส์ อิสเมย์ ที่ปรึกษาทางทหารของเชอร์ชิล นึกถึง โบ เชส* ทีน่ ี่ นายกรัฐมนตรีองั กฤษพบผูบ้ ญ ั ชาการทหารสูงสุด แม็กซีม เวย์กอ็ ง เป็นครั้งแรก เชอร์ชิลประทับใจไปกับพลังคึกคักของผู้บัญชาการคนใหม่ (อิสเมย์นกึ ถึงภาพลูกบอลยางเด้งกระดอน) ทีส่ ดุ พิเศษจะเป็นแนวคิดทาง การทหารที่สอดคล้องกับความคิดของเชอร์ชิล ตามความเข้าใจของเขา แผนของนายพลเวย์ก็อง จะต้องใช้ 8 กองพลของ BEF และกองทัพที่ 1 ของฝรั่งเศส กับทหารม้าเบลเยียมทางปีกขวา บุกเข้าตีทหารเยอรมัน ทางตะวันตกเฉียงใต้ในวันพรุ่งนี้ กองก�ำลังนี้จะจับมือกับหมู่กองทัพของ ฝรั่งเศสที่บุกขึ้นเหนือจากเมืองอามีย็อง เย็นวันนั้น เชอร์ชิลโทรเลขแจ้ง ให้ลอร์ดกอร์ตทราบว่าเขาเห็นพ้องกับแผนนี้ * นิยายผจญภัยของ พี. ซี. เร็น ตีพิมพ์ปี 1924 เรื่องของสามพี่น้องอังกฤษ สมัครเข้าสังกัด กองก�ำลังเลจิองแนรฺ 36 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
“หมอนั่นเสียสติไปแล้ว” พาวนัลล์อุทานออกมาเมื่อโทรเลขมาถึง กองบัญชาการของกอร์ตในเช้าวันที่ 23 พฤษภาคม สถานการณ์ใน สนามรบเลวร้ายกว่าเดิม : ทางตะวันตก กลุ่มกองทัพ A ของรุนด์ชเตดต์ รุกผ่านบูลอน กาเล่ และอาคาสมาแล้ว กลุ่มกองทัพ B ของบอค รุก แนวรบเข้ามาในดินแดนฝรั่งเศสแล้ว เชอร์ชิล ไอออนไซด์...พวกที่อยู่ใน อังกฤษทุกคน ไม่รู้ซึ้งถึงสถานการณ์แท้จริง แปดกองพลของอังกฤษไม่ อาจถอนตัวจากแนวรบได้ กองทัพที่ 1 ของฝรัง่ เศสปัดเป๋ไปแล้ว ทหารม้า ของเบลเยียมไม่มีอยู่จริง หรือคล้ายว่าไม่มีอยู่จริง เลวร้ายยิ่งกว่านั้น บิยอสเพิ่งเสียชีวิตในอุบัติเหตุบนถนน เขาเป็น เพียงคนเดียวทีท่ ราบแผนยุทธการของเวย์กอ็ ง ผูม้ ารับต�ำแหน่งต่อ, นายพล บล็องฌาร์ค คล้ายจะเป็นคนอวดรู้ ไม่มแี รงขับ ไม่มฝี มี อื การบังคับบัญชา ในเมื่อไม่เหลือการประสานงาน กองก�ำลังจากสามประเทศไม่อาจตบเท้า เข้าสนามรบ โดยแจ้งให้ทราบล่วงหน้าไม่กี่ชั่วโมง ลอนดอนกับปารีสฝันหวาน หลังการประชุมกับเชอร์ชิล เวย์ก็อง ออก ‘แผนยุทธการหมายเลข 1’ เรียกร้องให้กองทัพทางเหนือยันทหาร เยอรมันไม่ให้บกุ ไปถึงชายฝัง่ ...โดยไม่รบั รูว้ า่ ทหารเยอรมันไปถึงทีน่ นั่ แล้ว วันที่ 24 พฤษภาคม เวย์ก็องประกาศการด�ำรงอยู่ของกองทัพที่ 7 ของ ฝรั่งเศส ที่เพิ่งตั้งขึ้นมาใหม่ จะเคลื่อนทัพขึ้นเหนือ ยึดคืนเมืองเปคอน อัลแบร์ และอามีย็อง...ทั้งหมดทั้งมวลเป็นภาพในฝัน เชอร์ชลิ จมอยูใ่ นฝันหวานเช่นกัน วันที่ 24 พฤษภาคม เขายิงค�ำถาม ต่ออิสเมย์เป็นระลอก ท�ำไมทหารอังกฤษทีถ่ กู กักอยูท่ กี่ าเล่ไม่เจาะทะลวง แนวเยอรมันไปสมทบกับกอร์ต? หรือว่า ท�ำไมกอร์ตไม่เคลื่อนทัพไป สมทบที่นั่น? ท�ำไมรถถังอังกฤษถึงต้านรับปืนเยอรมันไม่ได้ และท�ำไม ปืนอังกฤษไม่ระคายผิวยานเกราะเยอรมัน? นายกรัฐมนตรีอังกฤษยัง หลงใหลแผนยุทธการของเวย์ก็อง เชอร์ชิลส่งโทรเลขจากอีเด็น สั่งก�ำชับ ลอร์ดกอร์ตให้ร่วมมือกับเวย์ก็องอย่างเต็มที่ ลอร์ดกอร์ตท�ำดีทสี่ ดุ เท่าทีจ่ ะท�ำได้ การเคลือ่ นทัพลงใต้เป็นส่วนหนึง่ นพดล เวชสวัสดิ์ 37
ของแผนยุทธการของเวย์ก็อง แม้ว่า BEF จะจัดสรรก�ำลังให้ได้เพียงสอง กองพล แทนที่จะเป็นสามกองพล แรงกดดันของทหารเยอรมันจากทิศ ตะวันออกไม่ปล่อยให้ทหารอังกฤษอยูว่ า่ ง เพือ่ ป้องกันไว้กอ่ น บริดจ์แมน ได้รับค�ำสั่งให้ปรับปรุงแผนอพยพให้ทันสมัย ผู้การบริดจ์แมนออกแผน อพยพ ‘พิมพ์ครั้งที่ 2’ ในตอนเช้าของวันที่ 24 พฤษภาคม ในท้ายที่สุด ลอร์ดกอร์ตส่งข่าวถึงลอนดอน ขอให้ส่งรองเสนาธิการอังกฤษ พลโท เซอร์ จอห์น ดิลล์ มาที่นี่ ก่อนเดือนเมษายน ดิลล์เป็นแม่ทัพน้อยที่ 1 ของกอร์ต เขาน่าจะเข้าใจได้มากกว่า ถ้าได้เห็นกับตาตัวเองว่าสถานการณ์ เลวร้ายขนาดไหน เขาอาจจะน�ำ ‘การบ�ำบัดอาการเสียสติ’ กลับไปยัง ลอนดอนได้บ้าง เพียงหนึ่งชั่วโมงสิบนาทีมาถึง ในเช้าวันที่ 25 พฤษภาคม ดิลล์ส่ง โทรเลขกลับไปยังลอนดอน บรรยายการรุกคืบล่าสุดของทหารเยอรมัน “ไม่มสี ถานการณ์เลวร้ายวุน่ วายในพืน้ ทีต่ อนเหนือ” เขายืนยันให้ลอนดอน ทราบว่า การบุกลงใต้ยังมีผลบังคับ “จากสถานการณ์ดังกล่าวข้างต้น การโจมตีดังกล่าว (ในพื้นที่ทางเหนือ) ไม่อาจนับได้ว่ามีความส�ำคัญ” ณ จุดนี้ นายพลบล็องฌาร์คโผล่มาให้เห็น ในห้วงการมองโลก ในแง่ดคี อ่ นข้างหายาก บล็องฌาร์คให้ค�ำรับรองว่า ฝรัง่ เศสพร้อมจะมอบ ทหารให้สองหรือสามกองพลกับยานเกราะอีก 200 คัน ในการรุกรบลงใต้ ดิลล์เดินทางกลับลอนดอนด้วยอารมณ์ชื่นมื่นเปี่ยมด้วยความหวัง เขามี ศรัทธาต่อตัวเลขฝรั่งเศสมากกว่าลอร์ดกอร์ต นีเ่ ป็นข่าวดีชนิ้ สุดท้ายในวันนัน้ เริม่ ต้นเวลา 0700 รายงานหลัง่ ไหล จากทางตะวันออก แนวรบเบลเยียมแตกแล้ว ใกล้กบั แนวอังกฤษทีก่ คู เทร่ หากเกิดรูโหว่ หมู่กองทัพ B ของบอค จะต่อเชื่อมกับหมู่กองทัพ A ของ รุนด์ชเตดต์ทางตะวันตก...BEF จะถูกตัดขาดออกจากทะเล ไม่มกี องหนุนของเบลเยียม ถ้าจะมีใครหยุดยัง้ เยอรมันได้ ก็ตอ้ งเป็น ทหารอังกฤษ แต่ทหารอังกฤษแผ่กระจายเบาบางเหลือเกิน ในตอนทีพ่ ลโท อัลเลน บรูค ผู้บัญชาการการตั้งรับในเขตนั้น ร้องขอกองหนุนจาก 38 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
กองบัญชาการ ลอร์ดกอร์ตเจียดก�ำลังพลให้ได้แค่กองพลน้อย ไม่เพียงพอ ข่าวร้ายติดตามมาเป็นสาย แลนเซอร์ที่ 12 ทีว่ างใจได้ รายงานว่าเยอรมันเจาะแนวเบลเยียมมาได้แล้วที่แม่น�้ำลีส นายทหาร ติดต่อจากกองพลที่ 4 กล่าวว่า ทหารเบลเยียมในแนวรบของเขา วาง อาวุธไม่ยอมต่อสู้ นั่งชุมนุมกันในคาเฟ เวลา 1700 ลอร์ดกอร์ตเหลืออดแล้ว เขากลับเข้าห้องท�ำงานที่ เพคเมส ปิดประตูครุ่นคิดถึงการตัดสินใจครั้งส�ำคัญที่สุดในอาชีพทหาร เขาเหลือทหารในมือเพียงแค่สองกองพล รับปากให้สัญญาว่าจะใช้ในการ รุกรบลงใต้ในวันพรุ่งนี้ ถ้าเขาส่งทหารขึ้นเหนือไปอุดรูรั่วในแนวเบลเยียม เขาจะฝ่าฝืนค�ำสัง่ หน่วยเหนือ เขาทรยศต่อข้อตกลงกับนายพลบล็องฌาร์ค เขาละทิง้ แผนยุทธการเวย์กอ็ ง ยิง่ ไปกว่านัน้ จะขัดกับแนวคิดของเชอร์ชลิ ไอออนไซด์ และคนอื่นๆ...เขาจะทุ่มก�ำลังพลทหารอังกฤษสังกัด BEF ไป ยังชายฝั่ง และการอพยพที่เสี่ยงภัยอย่างยิ่ง ในอีกทาง ถ้าเขาส่งสองกองพลลงใต้ตามค�ำสัญญา เขาจะถูกตัดขาด จากชายฝัง่ ตกอยูใ่ นวงล้อมโดยสิน้ เชิง หนทางรอดสายเดียว จะเป็นการ กู้ภัยในนาทีสุดท้ายจากทหารฝรั่งเศสทางใต้ของซอม...เขาไม่มีศรัทธาใน เรื่องนั้น การตัดสินใจของลอร์ดกอร์ต : ส่งทหารขึ้นเหนือ เวลา 1800 เขายกเลิกการรุกรบลงใต้ และออกค�ำสัง่ ใหม่ หนึง่ กองพล จะไปสมทบกับบรูคในทันที และอีกหนึ่งกองพลจะตามหลังไปในไม่ช้า มองจากความไม่ไว้ใจทหารฝรัง่ เศส ค�ำสัง่ ของลอร์ดกอร์ตจนถึงการปฏิบตั ิ ให้เกิดผล ไม่น่าจะกินเวลาถึงชั่วโมง ค�ำอธิบายอยู่ที่ลักษณะนิสัยของ ลอร์ดกอร์ต : ความเชือ่ ฟัง ส�ำนึกในหน้าที่ ความภักดีตอ่ ทีมงาน ซึง่ เป็น แก่นของชีวิต หากหลุดออกนอกทาง ท�ำตามความคิดของตนเองเพียง ผู้เดียว นับได้ว่าเป็นการผจญภัยครั้งใหญ่ หากจะมีบางสิ่งหนุนหลังการตัดสินใจเด็ดขาด จะเป็นกระเป๋าหนัง บรรจุดว้ ยแผ่นกระดาษและทีย่ ดึ ส้นรองเท้า พบในรถเสนาธิการเยอรมันที่ นพดล เวชสวัสดิ์ 39
หน่วยลาดตระเวนอังกฤษยิงพรุน บรูคน�ำกระเป๋าหนังใบนั้นติดตัวมาด้วย ในประชุมในกองบัญชาการ หลังจากทีล่ อร์ดกอร์ตตัดสินใจแล้ว ในระหว่าง ที่เขากับลอร์ดกอร์ตหารือกัน นายทหารข่าวกรองตรวจสอบเอกสารใน กระเป๋าหนัง ในนัน้ มีแผนยุทธการ ยกก�ำลังเข้าตีอพี เพค ยืนยันสติปญ ั ญา ของลอร์ดกอร์ตในการยกเลิกบุกลงทางใต้ และสั่งให้ก�ำลังพลอังกฤษ มุ่งหน้าขึ้นเหนือ มีความกังวลเพียงข้อเดียว เอกสารเยอรมันจะเป็น ‘ข่าวลวง’ หรือไม่? ไม่, บรูคลงความเห็น ที่ยึดส้นรองเท้าบ่งชี้ว่าเป็นของจริง แม้แต่สายลับ ชั้นยอดของฮิตเลอร์ ก็ไม่น่าจะละเอียดแนบเนียนระดับนั้น อีกอย่าง หนึง่ กระเป๋าใบนัน้ น่าจะเป็นของนายทหารเสนาธิการ...รองเท้าบูต๊ ทีส่ วม ค่อนข้างจะคับ การตัดสินใจของลอร์ดกอร์ต อาจจะไม่ยากนัก หากเขารูว้ า่ ลอนดอน อยูใ่ นห้วงลังเล ‘ถามใจตัวเอง’ ดิลล์เดินทางกลับลอนดอน การประเมิน สถานการณ์ของดิลล์ ท�ำให้กระทรวงสงครามตระหนักว่าสถานการณ์ของ ลอร์ดกอร์ตย�่ำแย่สาหัส รายงานจากนายทหารติดต่อ บ่งบอกว่าก�ำลังพล ฝรั่งเศสที่ซอมไม่อาจยกก�ำลังมาช่วยได้ กองทัพใหม่ที่เพิ่งก่อตั้ง ยังอยู่ ในช่วงรวมพล เย็นวันนั้น รัฐมนตรีกิจการบริการสามกระทรวง และ คณะท�ำงาน ประชุมเคร่งเครียด เวลา 0410 วันที่ 26 พฤษภาคม รัฐมนตรีกระทรวงสงคราม, แอนโธนี อีเด็น ส่งโทรเลขแจ้งลอร์ดกอร์ต ให้ทราบว่า ในสภาวการณ์ที่เผชิญอยู่...ความปลอดภัยของ BEF มาเป็น อันดับแรก ในสถานการณ์เช่นนี้ เส้นทางเดียวที่เปิดอยู่ จะเป็นการสู้รบ เจาะแนวเยอรมัน บุกฝ่ามาทางตะวันตก มาทีช่ ายหาดและท่าเรือ ทางตะวันออกของเมืองกคาฟลีน ส่งทหารลงเรือที่นั่น ราชนาวี จะส่งกองเรือและเรือเล็ก กองทัพอากาศให้การคุ้มครองได้อย่าง เต็มที่...ท่านนายกจะพบเรโนบ่ายวันพรุ่งนี้ เพื่ออภิปรายหา 40 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ความกระจ่างของสถานการณ์ รวมทั้งทัศนคติของฝรั่งเศสใน การเคลื่อนทัพ ในระหว่างนี้ เห็นได้ชัดว่าคุณไม่ควรจะปรึกษา ฝรั่งเศสและเบลเยียมถึงความเป็นไปได้ในการเคลื่อนทัพ
ลอร์ดกอร์ตไม่จ�ำเป็นต้องได้รบั ค�ำบอกกล่าวชีแ้ นะ เขาได้รบั โทรเลข ของอีเด็น หลังจากกลับจากการประชุมกับนายพลบล็องฌาร์ค มีการ พูดคุยกันถึงการยกเลิกการตีลงใต้ เขาได้รับความเห็นพ้องจากฝรั่งเศสใน การถอนทัพไปทางเหนือ มีการพูดคุยกันในรายละเอียด เลือกเส้นทาง ถอยทัพ ตารางเวลา และแนวป้องกันใหม่ตลอดแนวแม่นำ�้ ลีส...แต่ไม่มคี �ำ ว่า ‘อพยพ’ หลุดออกจากปาก มองจากสายตาของบล็องฌาร์ค จะไม่มี การถอยมากไปกว่านี้อีกแล้ว แม่น�้ำลีสจะเป็นแนวป้องกันใหม่ ป้องกัน ดังเคิรก์ เปิดโอกาสให้สมั พันธมิตรมีทหี่ ยัง่ เท้าถาวรในดินแดนแฟลนเดอร์ ในสายตาของลอร์ดกอร์ต ดังเคิร์กไม่ใช่ที่หยั่งเท้า เป็นเพียงแค่ กระดานสปริง ดีด BEF ให้เดินทางกลับบ้าน โทรเลขจากอีเด็นมาถึงใน ตอนบ่าย ยืนยันความคิดของกอร์ต ประกาศว่า “ไม่มีเส้นทางสายอื่น ส�ำหรับคุณ นอกจากถอยมายังชายฝั่ง...คุณมีอ�ำนาจเต็มที่ที่จะเคลื่อนหา ชายฝั่ง ร่วมมือกับกองทัพฝรั่งเศสและเบลเยียม” เอาเถิด ต้องอพยพแล้ว แต่ค�ำถามใหม่ผดุ ขึน้ มา จะอพยพได้หรือ? เมือ่ ถึงวันที่ 26 พฤษภาคม ทหาร BEF กับกองทัพที่ 1 ของฝรัง่ เศสถูกบีบ ให้มาอยู่ในวงล้อม พื้นที่แคบเรียวยาวเลียบชายหาด...ลึก 60 ไมล์ กว้าง 25 ไมล์ ทหารอังกฤษชุมนุมหนาแน่นที่ลีล ระยะ 43 ไมล์จากดังเคิร์ก ทหารฝรั่งเศสอยู่ทางใต้ ฟากตะวันออกของพืน้ ทีเ่ รียวยาว กองก�ำลังสัมพันธมิตรประจันหน้า กับกองทัพมหึมาของหมูก่ องทัพ B ของบอค ฟากตะวันตกเป็นยานเกราะ ของหมู่กองทัพ A ของรุนด์ชเตดต์ แพนเซอร์แล่นถึงบูร์บูคแล้ว ห่างจาก ดังเคิร์กทางตะวันตกแค่ 10 ไมล์ คณิตคิดง่าย...เยอรมันถึงดังเคิร์กก่อน “ไม่มีใด นอกจากปาฏิหาริย์เท่านั้นที่จะช่วยให้ BEF รอดไปได้” นพดล เวชสวัสดิ์ 41
พลโท บรูคบันทึกลงในอนุทนิ เมือ่ การล้อมกรอบก่อเป็นรูปเป็นร่างขึน้ มา ในวันที่ 23 พฤษภาคม “ทหารที่ผ่านการฝึกมาแล้วจะละลายไปสิ้น ในอีกไม่กี่วันข้างหน้า เว้นแต่จะมีปาฏิหาริย์มาช่วยเรา” นายพลไอออนไซด์เขียนบันทึกไว้ใน วันที่ 25 พฤษภาคม “ผมจะไม่ปิดบังท่าน” กอร์ตโทรเลขส่งมาถึงอีเด็นในวันที่ 26 พฤษภาคม “กองก�ำลัง BEF ส่วนใหญ่และยุทโธปกรณ์จะสูญสิ้น แม้จะ อยู่ในสภาวการณ์ดีที่สุด” วินสตัน เชอร์ชลิ คิดว่า น่าจะช่วยเหลือทหารได้แค่ 20,000-30,000 นาย แต่นายกรัฐมนตรีผู้นี้มีกระไอการมองโลกในแง่ดีเข้มข้น ในวันวาร แสนหวาน เขาพบกับอีเด็นที่เมืองกานส์ โกยเงินเต็มกระเป๋ากลับบ้าน โดยแทงรูเล็ตต์เลข 17 เลขเดียว บัดนี้ ทัง้ สองพบกันในการประชุมเครียด ทีก่ ระทรวงสงคราม เชอร์ชลิ หันไปหาอีเด็น “ได้เวลาทีเ่ ลข 17 จะปรากฏ ขึ้นมาแล้ว ว่าไหม?”
42 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
2 เลข 17 ปรากฏ ทหารเยอรมันของกองพลแพนเซอร์ที่ 1 และที่ 2 น่าจะเป็น กลุ่มแรกที่เห็นพ้องกับประมาณการของอังกฤษ...มีเพียงปาฏิหาริย์เท่านั้น ที่จะช่วย BEF ให้รอดไปได้ ยานเกราะเยอรมันมาถึงอับเบอวีล เร็วจน ชาวบ้านฝรั่งเศสตลอดเส้นทาง หลงคิดไปว่านักรบผมบลอนด์พวกนี้ น่าจะเป็นทหารดัตช์หรืออังกฤษ เร็วเกินไปจน OKW-กองบัญชาการ ทหารสูงสุดเยอรมัน ยังไม่มีแผนว่าจะท�ำอะไรต่อไป...จะมุ่งหน้าลงใต้ ไปหาแม่น�้ำเซนหรือปารีส? หรือว่าขึ้นเหนือไปบุกทหารสัมพันธมิตรที่ถูก กักอยู่ในแฟลนเดอร์? ลงความเห็น : เดินทางขึ้นเหนือ เวลา 0800 วันที่ 22 พฤษภาคม OKW ส่งสัญญาณเข้ารหัส อับมาร์ช นอร์ด! (การเดินทางยังทิศเหนือ) รถถังกับทหารราบยานเกราะของ หมู่กองทัพ A ของแกรด ฟอน รุนด์ชเตดต์ เคลื่อนที่อีกครั้ง กองพลแพนเซอร์ที่ 1 และที่ 2 จะสมทบกับแพนเซอร์ที่ 10 ที่เป็น ปีกซ้ายของการรุกรบ รวมกันเป็นกองทัพน้อยที่ XIX ของกูเดรีอัน ภารกิจจะเป็นการสืบสานต�ำนานยิง่ ใหญ่ของกูเดรีอนั ‘ผูเ้ ชีย่ วชาญการรบ ยานเกราะยิ่งใหญ่ที่สุดของเยอรมนี’ ปฏิบัติการรุกรบจะเข้ายึดเมืองท่า ช่องแคบ ปิดกั้นไม่ให้ทหารสัมพันธมิตรหลบหนีไปได้ กองพลแพนเซอร์ ที่ 2 จะมุ่งหน้าไปยังบูลอน กองพลแพนเซอร์ที่ 10 ไปยังกาเล่ และ นพดล เวชสวัสดิ์ 43
รวมภาพดังเคิร์ก
เครื่องบินด�ำดิ่งทิ้งระเบิดชตูกา พุ่งดิ่งลงมาหารถถังสัมพันธมิตร เมื่อ ฮิตเลอร์บุกมาทางตะวันตกในเดือนพฤษภาคมปี 1940 ชตูการวมเข้ากับ รถถังแพนเซอร์ ฉายสัญลักษณ์ใหม่ของการบุกสายฟ้าแลบ-บลิตซ์ครีก ที่ทหารสัมพันธมิตรยังไม่พร้อมรับมือ ทหารเยอรมันทะลวงแนวป้องกัน ไปหาชายทะเล กักทหารอังกฤษและฝรัง่ เศสไว้ในวงล้อมชายฝัง่ แฟลนเดอร์ นพดล เวชสวัสดิ์ 357
ผู้ต้านรับการบดขยี้ของเยอรมัน ผู้บัญชาการ กองก�ำลังสัมพันธมิตร พลเอกไวเคานต์ กอร์ต (ซ้าย) และนายพลฝรั่งเศส โมคิซ ก็องแล็ง เพียงไม่กี่วัน ก็องแล็งถูกปลด ลอร์ดกอร์ต ถอยร่น มุ่งมาหาเมืองท่าดังเคิร์กของฝรั่งเศส
358 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ทหารอังกฤษถอยทัพหนีภัยมายังดังเคิร์ก หวังจะได้หลบหนีทางทะเล
ทหารสัมพันธมิตรหลายหมื่นคน คลาคล�่ำบนชายหาด ตั้งแต่ดังเคิร์ก เรือ่ ยไปจนถึงลา ปาน เมืองรีสอร์ตริมทะเล สิบไมล์ทางตะวันออก ทหาร ต่อแถวยาวหยักเลื้อยลงไปในทะเล รอคอยด้วยความอดทนให้เรือมารับ
นพดล เวชสวัสดิ์ 359
ในขณะที่ทหารสัมพันธมิตรรอคอย เครื่องบินเยอรมันทิ้งระเบิดถล่ม ทหารขุดหลุมบุคคลในสันทราย การบาดเจ็บน้อยจนน่าประหลาดใจ เพราะทรายหยุ่นท�ำให้ระเบิดไม่ท�ำงาน
อีกฟากหนึ่งของช่องแคบ ปฏิบัติการกู้ภัยขนาดมโหฬารรีบเร่งจัดระบบ โดยพลเรือโท เบอร์แทรม เอช. แรมซีย์ แรมซีย์นั่งพักอยู่ที่ระเบียงห้อง ท�ำงาน สกัดจากแผ่นผาหินขาวโดเวอร์ 360 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ศูนย์ยุทธการการอพยพอยู่ใน ‘ห้องไดนาโม’ ซ่อนลึกอยู่ ในแผ่นผาโดเวอร์ คณะท�ำงานของแรมซีย์ใช้โทรศัพท์ รวมพลและสัง่ การการจัดขบวนเรือกูภ้ ยั จ�ำนวน 861 ล�ำ เชื่อกันว่ารูปนี้เป็นภาพถ่ายใบเดียวที่เคยบันทึกภาพไว้
นพดล เวชสวัสดิ์ 361
เรือทุกประเภทใช้ในการอพยพทหาร จากเรือรบไปจนถึงเรือส�ำราญขนาด เล็ก เรือพิฆาตชั้น G แล่นแหวกน�้ำเป็นฟองขาว (เหมือนสุนัขส�ำราญ ปากคาบกระดูก) มุ่งหน้าไปหาดังเคิร์ก เรือชั้น G เสียหายทั้งหมด
เรือยอช์ต ซันดาวน์เนอร์ โชคดีกว่า ช่วยเหลือทหารได้ 135 นาย ไม่มี แม้ริ้วรอยขีดข่วน นายเรือ นาวาโท ซี. เอช. ไลต์โทลเลอร์ เคยท�ำหน้าที่ ต้นเรือห้าวหาญบนเรือ ไททานิก มาแล้ว 362 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ดังเคิรก์ ค้นหาง่าย ควันด�ำจากไฟไหม้ถงั น�ำ้ มันส่งควันด�ำขึน้ ฟ้า สัญลักษณ์ ภัยพิบัติและความพ่ายแพ้ แต่ควันด�ำปิดฟ้า ซ่อนอ่าวไม่ให้เครื่องบิน ทิ้งระเบิดเยอรมันมองเห็น
ตรงกันข้ามกับลา ปาน ชายหาดทางตะวันออกของการอพยพ สุขสงบ ราบเรียบ เรือกูภ้ ยั รับทหารขึน้ จากชายหาด กองบัญชาการของลอร์ดกอร์ต อยู่ในวิลลาทางขวามือ นพดล เวชสวัสดิ์ 363
การรับทหารจากชายหาด คล้ายจะกินเวลาชัว่ นิรนั ดร์ ‘รับทหารคราวละ ช้อนชา’ ชุดท�ำงานชายหาดผู้หนึ่งกล่าวไว้ ในภาพ เรือลากอวนและเรือ เลียบชายฝั่ง รับทหารลุยน�้ำมาขึ้นเรือ ทอมมีลุยน�้ำลึกถึงหัวไหล่
364 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
นาวาเอก วิลเลียม จี. เท็นแนนต์ ได้รับการแต่งตั้งจากแรมซีย์ให้ไป บัญชาการการอพยพที่ดังเคิร์ก เร่งการรับทหารลงเรือให้เร็วขึ้น ในฐานะ SNO เท็นแนนต์พบว่าคันคอนกรีตตะวันออก เหมาะสมที่สุดที่จะใช้เป็น ท่าเทียบเรือขนถ่ายทหาร เรือพิฆาตรับทหาร 600 นายได้ในเวลา 20 นาที เปรียบเทียบกับเวลา 20 ชั่วโมงรับทหารจากชายหาด
นพดล เวชสวัสดิ์ 365
ตลอดสัปดาห์ถัดมา ทหารเดินแถว ยาวเหยียดไร้ที่สิ้นสุด มาบนคันคอนกรีต
การพลิกแพลงอัจฉริยะน�ำรถบรรทุกมา เรียงแถวเป็นท่าเทียบเรือ
ไม่นานนัก เรือบรรทุกทหารเบียดเสียด แล่นต่อเนื่องเป็นสาย พาทหาร แล่นข้ามช่องแคบสู่ความปลอดภัย 366 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ลุฟวัฟเฟอเฝ้ารังควานกองเรือกู้ภัย ระเบิดตกลงมาบนเรือ ในขณะที่เรือ อีกสองล�ำที่อยู่ใกล้เคียงไม่ได้รับความเสียหายเลย ภาพถัดมา ถ่ายไว้ในอีกหลายวินาทีต่อมา พวยควันเดิม เรือสองล�ำโดน ระเบิดหายไป ทหารบนชายหาดยิงเครื่องบินด้วยปืนไรเฟิล
นพดล เวชสวัสดิ์ 367
เรื อ พิ ฆ าตฝรั่ ง เศส บู ค คาสเกอ เป็ น หนึ่ ง ในบั ญ ชี ค วามเสี ย หายของ สัมพันธมิตร เรือชนทุ่นระเบิด จมลงพร้อมทหาร 150 นาย
กองเรือลากอวนฝรัง่ เศส เพิม่ เข้ามาในกองเรือของแรมซียใ์ นภายหลัง แล่น เข้าไปรับทหารในอ่าวชัน้ ในของดังเคิรก์ ทหารฝรัง่ เศสนับร้อยกรูกนั ขึน้ เรือ 368 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
การทิง้ ระเบิดและทุน่ ระเบิด ไม่ได้เป็นภัยเพียงอย่างเดียวในน่านน�้ำ เรือเร็ว-ชเนลล์โบต เรือตอร์ปิโดเยอรมัน ออกล่าเหยื่อในยาม ค�่ำคืน จมและท�ำลายเรือของแรมซีย์
นพดล เวชสวัสดิ์ 369
ปืนใหญ่เยอรมันยิงถล่มท�ำลาย ไม่มใี ครปลอดภัย ไม่วา่ จะเป็นเรือ ในอ่าว บนคันคอนกรีต หรือทหารบนหาดทราย ตัวอักษรบนกระสุนปืนใหญ่ เขียน ไว้ว่า ‘ทักทายทอมมี’
ทหารเยอรมันบุกเข้าลา ปานในวันที่ 1 มิถนุ ายน เคลือ่ นมาตามชายหาด มุ่งหน้ามายังดังเคิร์ก 370 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ดังเคิร์กแตก วันที่ 4 มิถุนายน ทหารเยอรมันเหนื่อยล้าแต่ได้ชัยชนะ กองพลทหารราบที่ 18 วางกระโจมปืน และพักผ่อน
ไม่เหลือทหารต้านสูอ้ กี แล้ว ในห้วงเก้าวัน กองเรือของแรมซียอ์ พยพทหาร สัมพันธมิตร 338,000 นาย ภาพตัวอย่าง ทหารเดินลงจากเรือกวาดทุ่น ระเบิด แซนดาวน์ นายทหารทางซ้ายมือคือ เรือเอก วอลลิส นพดล เวชสวัสดิ์ 371
บางคราวดู เ หมื อ นว่ า ครึ่ ง ประชากรหมาของฝรั่ ง เศสได้ รั บ การอพยพ เช่นกัน ยืนยันความรักหมาของคนอังกฤษ เพียงแค่โดเวอร์ทเี่ ดียว มีสนุ ขั ลงจากเรือ 170 ตัว
ที่ดังเคิร์กกองระวังหลังฝรั่งเศสไม่ได้ยินเสียงโห่ร้องต้อนรับ ทหารจะ เดินแถวไปยังค่ายเชลยศึกจนสิ้นสงคราม 372 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก
ยับเยินรุ่งริ่งแต่เปี่ยมสุข ทหารอังกฤษขึ้นขบวนรถไฟไปยัง จุดรวมพลกระจายทั่วเกาะอังกฤษ เพื่อพักผ่อนและจัดทัพใหม่ ทุกสถานี จะมีประชาชนรอต้อนรับ มอบบุหรี่ เค้ก ขนมหวาน และความรักใคร่ให้ทหาร
นพดล เวชสวัสดิ์ 373
ในอีกสองสัปดาห์ต่อมา ฝรั่งเศสหลุดออกจากสงคราม รัฐบาลวิชีฝักใฝ่ เยอรมัน กล่าวหาว่าอังกฤษละทิ้ง ปล่อยให้ฝรั่งเศสรับภาระฝ่ายเดียว แท้จริงแล้ว กองเรือของแรมซีย์อพยพทหารฝรั่งเศสกว่า 123,000 นาย (102,570 นายบนเรืออังกฤษ) แม้จะมีตัวเลขยืนยัน ความขมขื่นใจของ ฝรั่งเศสยังคุกรุ่นมาจนถึงปัจจุบัน
374 ปาฏิหาริย์แห่งดังเคิร์ก