Drie wi mee ter p wi r de d r Fra kri k

Drie Wijnmeesters op wijnronde door Frankrijk

Drie wijnmeesters verzorgden de proefavonden gedurende de eerste 24 gildejaren van Commanderij Gent. In dit 25ste gildejaar werden ze bereid gevonden om samen een unieke proefavond te verzorgen op 30 maart 2019. Daarvoor werd teruggegrepen naar de formule van een Ronde van Frankrijk, met wijnen uit verschillende wijnregio’s rond een bepaald thema. Onze Tour de France bracht ons in bijna alle belangrijke Franse regio’s: Elzas, Champagne, Bourgogne, Loire, Rhône, Languedoc, Zuidwesten.... met telkens typische maar vooral verrassende wijnen. Bij de wijnkeuze werden de begane paden immers verlaten en kozen de drie wijnmeesters voor wijnen gemaakt van minder goed in markt liggende druivenrassen. Sommige van de gekozen druiven zijn zeldzaam of zelden als monocépage te vinden, andere dan weer niet maar kampen daardoor met een minder kwaliteitsimago. Staat je fiets klaar voor deze Wijnronde van Frankrijk?

sterkte van de pinot meunier (zijn grotere weerstand) blijkt ook zijn zwakte: doordat hij op minder goed gelegen wijngaarden wordt aangeplant is hij als mono-cépage meestal minder genietbaar en vindt men hem meestal in assemblages terug. Hier geldt natuurlijk ook de gouden regel dat de uitzondering de regel bevestigt en de klimaatopwarming zal ook helpen om de koelere terroirs waar pinot meunier is aangeplant beter te laten presteren.

Pinot meunier is genetisch verwant met pinot noir, pinot gris en pinot blanc. In Duitsland (2300ha) heet hij Schwarzriesling of Müllerrebe (Müller = meunier, molenaar, omdat de bladeren een witte schijn in de zon kunnen geven). Hij geeft een fruitige aciditeit maar ook een zekere rondeur aan de champagne.

Champagne Lacroix, door ons bezocht op onze eerste Champagnewijnreis in 2001 (WS26) , kon volgens wijnmeester Wilfried een ideale startwijn leveren. Opgericht in 1968 door Jean Lacroix zijn het nu Anthony en Céline die de bubbeltjes produceren, afkomstig van hun 13 ha wijngaard in en rond Montigny-sous-Châtillon (dat is een lieu-dit van Châtillon-sur-Marne, 18km ten noordoosten van Epernay). Hun Cuvée Anthony, gecreëerd in 1978 is een 100% pinot meunier, assemblage van verschillende jaargangen en 3 à 4 jaar rijping sur lattes.

Schitterend geel met een schijn van groen. Mooie pareling. Aroma’s: Immobiel: heel mineraal (kalk, rokerig), biscuit, amandel, lactisch. Na walsen: bloemig, fruitig, kurkuma, wit zacht fruit. Mooie aciditeit, met een gevoel van molligheid. Het evenwicht in de mond is perfect. Zeer lange afdronk (6 à 7 s). Zeer boeiende, mooie champagne. Score: 15,3/20 Prijs: 15,50 € ter plekke.

In vergelijking met chardonnay en pinot noir is de pinot meunier is het lelijke eendje van het trio druiven dat in Champagne de dienst uitmaakt voor de meeste cuvées. Alleen al het feit dat pinot meunier niet in premier of grand cru Champagne mag gebruikt worden is een teken aan de wand. Waarom is er dan nog meer dan 30% pinot meunier in de totale aanplant? Een eenvoudig antwoord is risico-spreiding: pinot meunier is minder gevoelig voor koude en ziektes en wordt dan ook vooral aangeplant in de vochtigere en koelere vallei van de Marne. Met pinot meunier ben je er als wijnboer gerust in dat je iets zal kunnen oogsten, daar waar de edele chardonnay en vooral pinot noir het in moeilijkere jaren soms laten afweten. De Een stevige rit zuidwaarts brengt ons naar de mooie Beaujolais regio, thuisland van de gamay druif. Maar onderweg konden we hem ook al in de Bourgogne vinden, in de Auvergne en natuurlijk ook in de Loire, Touraine vooral). Geen echte werelddruif: je vindt hem verder alleen ook nog in Zwitserland en, verrassend misschien, in Canada.

Gamay noir à jus blanc is een vroeg rijpe druif, geschikt voor koelere regio’s en ook nog eens productief. De droom van elke wijnbouwer. De keerzijde van de medaille is echter de bedenkelijke kwaliteit die geproduceerd wordt bij hoge rendementen. We denken hierbij spontaan aan de Beaujolais nouveau, een commerciële hype waarmee de gelijknamige wijnregio het wantrouwen van menig wijnliefhebber over zich heeft afgeroepen. De drang tot

gemakkelijk gewin is van alle tijden: in 1395 werd gamay verboden door Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, omdat de bedenkelijke kwaliteit van de wijnen het prestige (en de prijzen) van de toen reeds gereputeerde Bourgogne van pinot noir aantastte. In Beaujolais vond gamay echter een tweede thuis, waar de granietbodem bovendien uitermate geschikt bleek om kwaliteit te produceren, denken we maar aan de cru’s die kunnen wedijveren met de Bourgogne, op niveau van kwaliteit eerder dan kwantiteit. Felrood tot paars van kleur, is hij (redelijk) makkelijk te herkennen aan zijn zoetfruitige aroma’s, van framboos tot banaan. Hij geeft wijn met mooie fruitrondeur, weinig tannine, behalve in sommige crus, en is dikwijls het resultaat van de fameuze ‘macération carbonique’ vinificatie. Hij geeft de mooiste resultaten op de granietbodems van de Beaujolais. Hoog tijd om de Beaujolais Nouveau te vergeten en hier op zoek te gaan naar zeer vriendelijk geprijsde pareltjes, zeker maar niet noodzakelijk in de crus.

Het jonge (°1995) domaine Jean-Claude Lapalu (St-Etienne la Varenne) ontdekte Michel “in een wijnbar in Lyon ergens in 2005 tijdens mijn zoveelste reis naar mijn geliefkoosde stad in Frankrijk na Bordeaux“ Het is 10 ha klein en werkt biodynamisch. Zijn AOC Beaujolais-Villages Vieilles Vignes 2017 gist en rijpt in betonnen cuves.

Vrij bleekrood, heel doorzichtig, waterrand. Immobiel: redelijk gesloten. Na walsen:aroma’s van kersen, frambozen, zwarte bessen, aardse toets, iets vegetaals, iets mineraals, drop. De neus blijft evolueren. Ronde aanzet, zuren die krachtiger worden. Zachte, edele en lange tannine, maar de zuren blijven op de voorgrond. Afdronk: 5 s. Een aangename wijn die je best wat fris geserveerd drinkt in zijn jeugd. Score: 14,4/20 Prijs: 14,10 € bij Vinikus & Lazarus De derde rit gaat naar het Zuidwesten, ongetwijfeld de streek met de meeste niet zo bekende druivenrassen én appellaties. Fronton bijvoorbeeld, is de thuisstreek van de négrette, die ook sporadisch in andere wijnregio’s voorkomt (o.a. Fiefs Vendéens), maar echt populair is deze druif niet. Er zijn voor de hand liggende redenen: laat rijpend, matig productief, gevoelig aan meeldauw, botrytis en insecten. Anderzijds is de wijn wel een allemansvriend, met fruitige aroma’s van aardbei en zwart fruit, zoethout en viooltjes. Ook in de smaken domineren soepel fruit en zachte tannine. En met zo’n naam natuurlijk een donker vocht. Ook in Fronton begint het de wijnbouwers te dagen dat zij hun eigenheid op de kaart kunnen zetten door deze authentieke druif als mono-cépage uit te spelen, daar waar vroeger vooral gekozen werd voor assemblages met cabernet franc, cabernet sauvignon, syrah, malbec, gamay of die andere lokale druif, mauzac. Misschien leren we négrette kennen en waarderen op eenzelfde manier als zijn buren tannat uit Madiran of malbec uit Cahors.

Château Beaudare is een oud familiedomein, met David Vigouroux als 5° generatie. Zijn 56 ha liggen op de 2° en 3° terrassen, met veel oog voor biodiversiteit geteeld. Zijn Fronton Perle noire 2015 is een monocépage, wel van 3 soorten bodems, zand, klei en kiezel. Geen hout, wel een kleine week koude maceratie vooraf.

Zeer donkerrode kleur, paarse schijn, licht waterrandje. Aroma’s van rijp donker fruit, animaal of putje, onderbos, kruidig. De tannine is droogtrekkend. In de mond is deze wijn complex. Heeft ook souplesse en hij blijft lang nazinderen. Score: 14,5/20 Prijs: 6,69 € bij Corawine.

Op naar de Loire dan. Daar is cabernet franc de rode baas. Toch is het geen wervende naam als monocépage. Als vroeger rijpende druif werd hij populair in dit noordelijker gelegen gebied, waar hij desondanks niet altijd volop kon rijpen. De vele goedkopere versies uit Chinon, Bourgueil en Saumur waarbij lichte koeling wordt aanbevolen, gaven cabernet franc geen kwaliteitsmerk mee. In Bordeaux, die andere regio waar cabernet franc thuis is, wordt hij vooral ingezet als deel van de typische assemblages. In tegenstelling tot de twee andere hoofddruiven uit Bordeaux, merlot en cabernet sauvignon, wist cabernet franc geen internationale carrière in de Nieuwe Wereld uit te bouwen. Men lijkt hierbij te vergeten hoe belangrijk cabernet franc is voor de balans van vele grote Bordeaux of er, zoals bij Cheval Blanc, zelfs de ruggengraat van vormt. Achter de schermen is cabernet franc echter meer en meer wijnbouwers en wijnliefhebbers aan het overtuigen. Probeer eens de Hongaarse cabernets francs, verrassend knap! Met een minder uitgesproken blockbuster-temperament dan zijn Bordeaux-collega’s heeft cabernet franc de tijdsgeest mee: fruitige elegantie en finesse vallen meer en meer in de prijzen, ook in de Loire, mede dank zij de klimaatopwarming. We zitten soms ver van de traditionele

vegetaliteit met groene paprika, groene bonen en aardse impressies. Allen daarheen, met Michel: ” La Grange Tiphaïne ‘Bécarre’ top cabernet franc - nu eens niet uit Chinon, Bourgeuil of Saumur - stond reeds lang op mijn verlanglijst om te bezoeken … en zo geschiedde begin juli 2018. Niet zo ver van het mooie Amboise bekend omwille van zijn kasteel en vooral Clos Lucé met de uitvindingenvan Leonardo da Vinci.”

Sedert 2002 bebouwen Coralie et Damien Delecheneau 15 hectaren, eerst op bio dan op biodynamische wijze. Twee Hachette sterren, want “ l’une des belles références” in de Touraine. Domaine la Grange Tiphaine, Bécarre 2016 is afkomstig van een klei met vuursteen op kalk bodem en van 20 jarige stokken. Maceratie en gisting in beton, en 9 maand in eiken vaten. Kersenrood met paarse rand, fijne beentjes. Mineraal (grafiet), rood en zwart fruit (bosaardbei), kruiden, zoethout. Molligheid, veel zuren en tannine. Een mooi evenwicht. Vrij lange afdronk. Een gebouwde wijn. Score: 14,8/20 Prijs: 17,00 € ter plekke.

Coralie et Damien Delecheneau

Na de pauze gingen we de witte tour/toer op, en we startten met een ‘primeur’ druif voor velen. Want voornamelijk gekend als blauwe druif voor rode wijnen, is er ook carignan gris en carignan blanc. Carignan blanc was ooit ruim aanwezig in de wijngaarden van de Languedoc-Roussillon, maar door een laat rijpend karakter en ook zijn kwetsbaarheid voor meeldauw werd hij minder populair. Toch is het een kwalitatieve druif, voor zover de rendementen laag gehouden worden en er voldoende zorg aan besteed wordt in de wijngaard. Door zijn lange rijpingscyclus kan hij een mooie fraîcheur behouden en, afhankelijk van de bodem, terroir-expressie ontwikkelen. Net als bij de blauwe variant produceert carignan blanc weinig suikers, zodat het een verteerbare wijn blijft, zelfs in warme zuiderse wijngaarden. Bovendien zijn de meeste overblijvende wijnstokken van carignan blanc letterlijk stokoud, zodat de lage rendementen voor een ideaal evenwicht kunnen zorgen. Vandaar deze selectie van Pierre Paul. Mas du Salagou ligt aan het gelijknamige meer, op de Terrasses du Larzac, een ‘booming appellation’ als je het mij vraagt. Bruno Peyre maakt op de 4,5ha van Clos des Clapisses deze bio wijn. De bodem bevat zwarte vulkanische keien “cinérites” genaamd. Zeer oude stokken (80jr). Gisting en rijping op inox.

De 100% Carignan Blanc 2017 IGP Coteaux du Salagou is heel lichtgeel, helder, met mooie tranen. Citrus, peren, ananas, maar toch een vrij gesloten neus. Smaak: Molligheid, zuren, mooi in evenwicht. Een heel mooie frisse wijn. Afdronk: 4 sec.. Een gastronomische wijn. Score: 15,3/20 Prijs: 9,99 € Corawine.

Terug naar Bourgogne, waar de aligoté de derde viool speelt, na de chardonnay en pinot noir (cf. de meunier in de Champagne) en kwantitatief met 6% van de aanplant sterk achterop hinkt (nog 1600ha). Ook hier is ondankbaarheid ’s werelds loon voor deze kruising van pinot noir en gouais: omdat aligoté in moeilijkere omstandigheden gedijt, werd hij aangeplant op frisser gelegen percelen en minder kwalitatieve wijngaarden. Dat zorgde voor een reputatie van zure, bijna wrange witte wijn, met weliswaar een laag prijsniveau maar daarom ook geen aanmoedi-

ging voor wijnbouwers om er veel zorg en middelen aan te besteden - wat op zijn beurt de kwaliteit niet ten goede

kwam. Niet voor niets kreeg aligoté de reputatie van ideale wijn voor een Kir - waar de Liqueur de Cassis (ook een Bourgondische specialiteit), de zuren en het gebrek aan inhoud moet verdoezelen. In principe komt aligoté niet voor in de wijngaarden die geklasseerd zijn als Villages, Premier Cru of Grand Cru. Zelfs in de regionale herkomstbenaming Bourgogne moet aligoté expliciet vermeld worden - als was het om de koper te waarschuwen. De enige uitzondering is de gemeentelijke appellatie Bouzeron, die de aligoté een glans gegeven heeft die deze druif historisch ook had toen het op de betere ‘climats’ werd aangeplant. De bevlogen wijnmaker en landbouwingenieur Nicolas Maillet is een rijzende ster vooral bekend voor zijn mooie Mâcon Verzé wijnen. Tip van Wilfried. Hij maakt sedert 1999 wijn en ook hij ging de bio(dynamische) toer op. Waar Nicolas echter vooral naar op zoek gaat is mineraliteit en frisheid, puurheid en precisie. Ook de aligoté van 80 jaar oude wijnstokken op kleikalk krijgt in zijn handen een verrassende rijkheid en tegelijk indringende mineraliteit. Door zeer lange gisting (9 maand hier) en afwijzing van houtlagering geeft hij een eigen signatuur. Hij laat zijn aligoté ook een malo omzetting doorgaan om al te presente aciditeit wat te dimmen. De

AOC Bourgogne Aligoté 2017 is zeer mooi schitterend groengeel, fijne tranen. De wijn heeft een perfecte kleur. Aroma’s: Boter en brioche, mandarijntjes, vers gesneden ananas, passievrucht. Smaak: Fijne aciditeit, fruit in de mond, goede vettigheid. Lange afdronk. Een wijn met lange bewaarcapaciteit. Score: 15,3/20 bij Portovino.

Chenin is nooit met uitsterven bedreigd geweest, maar wordt ook niet altijd ten volle gewaardeerd. Voor de wijnbouwer heeft het belangrijke kwaliteiten: vroeg rijp, zodat de oogst minder risicovol is, vrij resistent en ideaal op de vaak ondankbare krijtbodem in zijn thuisstreek langs de Loire. Bovendien is het een polyvalente druif die in staat is om op een kwalitatief hoog niveau een breed gamma te produceren, van schuimwijnen over droge en halfzoete tot edelzoete wijnen. Dat hoog kameleon-gehalte is echter niet bevorderlijk voor een duidelijk verwachtingspatroon en geeft een imago van wisselvalligheid. Daar waar de eenvoudige chenin-wijnen (zoals de ’steen’ uit Zuid-Afrika) en ook de zoete versies vrij toegankelijk zijn, kunnen de meer complexe (droge) wijnen uit de Loire zoals Savennières, Vouvray of Montlouis menig proever verrassen of zelfs afschrikken met krachtige zuren die jaren of decennia nodig hebben om af te ronden. Waar andere druiven kunnen charmeren, moet chenin overtuigen. Michel bezocht Rocher des Violettes ooit met Lieve en Moris, onze eerste voorzitter. De wijnmaker Xavier Weisskopf had hen toen weten te overtuigen met zijn gamma rode (Côt VV is een super lekker sappige en fruitige malbec) en witte wijnen. De wijnstreek tussen Tours en Amboise is Michels favoriete pleisterplaats voor de combinatie wijn, cultuur en natuur. Xavier startte in 2005, heeft nu 15ha (bodem van klei en silex) in bio en maakte zijn Rocher des Violettes Les Borderies 2014 van 40 jaar oude stokken. Gisting op vat - stopgezet door koeling- gevolgd door 7 maand rijping op vat. Deze AOC Montlois-sur-Loire is diepgeel tot oud goud, viskeus. Een heel palet aroma’s: winterappel, kweepeer, honing, iets harsigs, bijenwas, rijp fruit, hooi. Ronde, mollige aanzet, maar de zuren zijn de ruggengraat. Lange afdronk. De wijn heeft zoveel vulling dat de zuren ingekapseld zijn. Score: 16,2/20 Prijs: 14,90 € bij Portovino.

In de Elzas is sylvaner nog zo’n underdog die geen deel uitmaakt van de zogenaamd edele druivenrassen die als Grand Cru mogen verbouwd worden. Van meest aangeplante druif in 1970 met een kwart van de totale oppervlakte, is sylvaner nu een figurant geworden met minder dan 10% van de wijngaardoppervlakte in de Elzas. Bovendien ligt een groot deel van de wijngaarden in de minder kwalitatieve Rijnvlakte. Zelfs in Franken, waar de naam van klasse-silvaner (in Duitsland dus met i geschreven) werd hoog gehouden in de bocksbeutel-fles, komt hij onder druk te staan en wordt hij door riesling verdrongen. In het beste geval wordt sylvaner als licht en verfrissend omschreven, met een hoog drinkbaarheidsgehalte. Al te vaak echter neigt de eenvoudige wijn naar een rustiek karakter, met weinig evenwicht of finesse. Dat het anders kan bewijzen gelukkig de enkele wijnbouwers die de nodige zorg zijn blijven besteden aan hun vaak oudere aanplant op beter gelegen percelen. Om historische redenen heeft men daarom in de Grand Cru Zotzenberg de sylvaner uiteindelijk (in 2006) opgenomen in de toegelaten druivenrassen. Interessant aan de sylvaner is dat hij ook gemuteerde versies kent, met de blauwe of grüner silvaner in Duitsland en de rode sylvaner in de Elzas.

Pierre Paul bracht ons terug naar het beroemde huis Josmeyer in Winzenheim (zie wijnreis Elzas 2010 WS 58, p22). Nu hebben de twee zussen Céline en Isabelle Meyer het hier op 28ha voor het zeggen. En alweer is biodynamie hier het credo. De Josmeyer Sylvaner Peau Rouge 2017 komt van Rotenberg (kalk, mergel en ijzerhoudende noordflank van Grand Cru Hengst). Na een gisting van enkele maanden rust hij op inox en/of houten fouders.

Witgeel, mooie tranen. Deze wijn heeft reliëf. Er zijn verschillende soorten mineraliteit. Er is kruidigheid. De wijn is van een ongedwongen elegantie. Krachtig in de de mond. De aciditeit is als van een vrucht en koffie samen. Afdronk: Een afdronk zo lang als de Chinese muur. De wijn is fragiel en evenwichtig. Hij ademt vitaliteit. Score: 15,6/20 Prijs: 13,70 € bij Vins Mostade Gobert (Erquellines).

Celine en Isabelle Meyer Voor de finale ronde komt de eer natuurlijk toe aan onze stichter-wijnmeester. Als gewezen (kleinschalig) wijnbouwer in de Ardèche koos hij natuurlijk voor zijn witte druif, de viognier. Die was bijna van de aardbodem verdwenen in de jaren 1960, toen bleven er slechts 14ha van over in Condrieu, in de Noordelijke Rhône. Wijnbouwers waren duidelijk geen fan van deze druif met lage rendementen die ook nog eens zeer gevoelig bleek voor oïdium. De wederopstanding kan nu wel als voltrokken beschouwd worden, met hernieuwde belangstelling in het thuisland, maar ook wereldwijd - met aanplant in Australië, Noorden Zuid-Amerika, Nieuw-Zeeland, Portugal… zowel in mono-cépage als in blends. De hernieuwde populariteit is vooral te danken aan het charmante karakter van de viognier. In voorkomen is hij meestal mooi geel tot goudgeel, met een overvloed aan traag aflopende tranen veroorzaakt door de alcohol en de glycerol. Weelderige florale en fruitige aroma’s die variëren van bloemen zoals viooltjes en rozen (bij wijnen van wijngaarden op graniet of leisteen), perzik, mango, abrikoos, ananas, noten en honing.

De smaak is vol met toch voldoende zuren om uitgebalanceerd te zijn. Het volle, ronde aanvoelen komt niet van restsuiker maar van de alcohol en vooral de glycerol welke gevormd wordt door de omzetting van de alcohol bij zeer lange gistperiode. De moderne vinificatietechnieken voor witte wijn hebben

dat potentieel een welkom duwtje in de rug gegeven, want viognier is op zich gevoelig voor oxidatie. Veel viognier, onder meer uit de Languedoc of de Ardèche, mikt op die instant-charme, maar zondigt vaak ook met overrijp fruit waardoor ook in de mond de balans zoek is. De prestigieuze appellaties uit de Noordelijke Rhône, met nog steeds Condrieu en ook het exclusieve Château Grillet (gekocht door Pinault,alweer), zetten nog steeds de toon en de norm waaraan ambitieuze wijnmakers zich willen meten. François Villard is één van de topreferenties in de Noordelijke Rhône (samen met Pierre Gaillard en Yves Cuilleron). Hij is samen met deze laatste één van de voortrekkers/herontdekkers van het ‘vergeten’ gebiedje Seyssuel, vlakbij Côte Rôtie waarvan het vroeger deel uitmaakte. Villard is Kok van opleiding en wijnmaker sinds 1989. Hij maakte zijn eerste Condrieu in 1991, en heeft nu een breed gamma uit meerdere crus (32 ha). We proefden zijn St-Joseph ‘Reflet’ 2012 op de NRhône startavond van het nieuwe seizoen, maar da’s voor een volgend nummer. François Villard ,die ondertussen zijn terroirs en de Viognier druif binnenstebuiten kent, plukt in verschillende ‘tries’ om zo een deel binnenhalen nèt voor volle rijpheid (extra zuren en viooltjes), dan een groot deel op volle rijpheid (abrikoos en toch nog mineraliteit) en een deel laatgeplukt (met botrytis: extra vetheid en exotisch fruit). Véél werk, véél inspanningen, maar het resultaat loont dan ook de moeite.

Zijn Viognier Les Contours de Deponcins 2016 komt van vrij jonge stokken (12jr) op granietbodem met zand. Hij vergist en laat hem dan 11 maand rijpen deels op vat (75%) en de rest op inox. Gedurende 6 maanden krijgt hij een wekelijkse bâtonnage. Geen Condrieu maar IGP Collines Rhodaniennes

Strogeel, schitterend. De neus lijkt op een chardonnayneus. Toasty, exotisch fruit (ananas, lychee), witte lelies, meloen, zakje specerijen. Stevig in de aanzet. Een mondvullende wijn met voldoende zuren. Evenwichtig. De wijn is op hout gelagerd zonder dat de wijn daardoor overheerst wordt. Superlange afdronk. Een heel intense wijn, zowel in kleur, geur als in smaak. Score: 16,1/20 Prijs: 20,50 € Portovino.

Tekst: Pierre Paul Stacanov, voor de voorstelling van de druivenrassen en bundeling door Luc Wieme, met dank aan de 3 wijnmeesters. Proefcommentaren: genoteerd door Peter Kok.