Frei a r d uit Piem te

De Wijnspiegel Nummer 95

Freisa: rood uit Piemonte

De meeste wijnliefhebbers zullen wel hun favoriete wijnen hebben, afkomstig uit een bepaalde streek of gemaakt van een specifieke druif. Niets mis mee, natuurlijk. Maar het zou jammer zijn om ons tot dat ene type wijn te beperken, als je weet hoe divers de wereldwijde wijnwereld is. Diverso is een groepje wijnvrienden dat net de bedoeling heeft die diversiteit aan druiven te verkennen. We komen regelmatig samen en proeven een hele avond één enkele minder bekende druif, in al haar mogelijke verschijningsvormen. Verslag van de Diverso-avond over freisa.

Situering

Freisa is één van de oudste blauwe druiven uit Piemonte. De druif werd al eind 18de eeuw beschreven door Giuseppe Nuvolone Pergamo, de graaf van Scandaluzza (in de buurt van Asti). DNA-analyse heeft aangetoond dat freisa nauw verwant is met nebbiolo, ze stamt er hoogstwaarschijnlijk van af. En opmerkelijk, ze zou ook nauw verwant zijn met viognier. Sommige auteurs spreken over twee belangrijke klonen: een Freisa Piccola met kleine besjes en een Freisa Grossa of Freisa di Nizza met grotere bessen, die eerder aangeplant is op vlak, vruchtbaar terrein en mogelijk daardoor een minder goede wijn levert. Freisa is een robuuste druivenstok die bessen geeft met veel anthocyanen (kleurstoffen) in de schil.

Freisa werd in Piemonte gedurende lange tijd gebruikt als druif voor alledaagse tafelwijnen, tot die rol overgenomen werd door de soepelere en zachtere barbera. Ze is in zekere zin ten onder gegaan aan haar eigen succes: er werd zoveel freisa geoogst dat de kwaliteit niet meer kon gegarandeerd worden. De reputatie zakte als een pudding in elkaar, waardoor de druif enkel nog gebruikt werd in blends, of als zoete frizzante gevinifieerd werd. Door de mondiale interesse in autochtone druiven, beginnen opnieuw steeds meer wijnbouwers erin te investeren. Het wordt stilaan weer mogelijk om goede monocépage freisa te vinden.

Freisa-wijnen zijn typisch hoog in aciditeit en tannine, ze kunnen soms bitter tot wrang overkomen. Het geheim voor goede freisa-wijn is zeer rijpe druiven gebruiken, de oogst vindt daarom normaal plaats begin oktober. Typische aroma’s zijn volgens de literatuur aardbei en framboos, maar ook sandelhout en aardse toetsen. Traditioneel werd ze vaak licht mousserend en licht zoet gevinifieerd, om de kenmerkende bittere tannine te compenseren. Door betere vinificatietechnieken is dit niet meer nodig, dus vandaag worden de meeste wijnen droog gevinifieerd.

Uit onze degustatie bleek toch eerder zwart fruit als kenmerkend aroma, vaak ook met wat animale geuren, mogelijk te verklaren door de leeftijd van de wijnen? Over de hele lijn vonden we een hoge aciditeit, maar dat is typisch voor veel Italiaanse wijnen, gecombineerd met aanwezige tannine. Die combinatie kan wrange wijnen geven, maar

De Wijnspiegel Nummer 95

hier was meestal voldoende fruit aanwezig om alles toch wat af te ronden. Kortom: een interessante druif, voor liefhebbers van de meer gestructureerde wijnen.

Geografisch

De druif is bijna enkel aangeplant in Piemonte (98% van de aanplant), zowel in de provincies Asti, Torino en Cuneo als in de gebieden in de uitlopers van de Alpen in het noorden. Buiten Piemonte is er een beperkte aanplant in de Veneto en in Valle d’Aosta. De totale aanplant in Italië bedroeg in 2000 1.453 ha. Buiten Italië moet je goed zoeken om freisa te vinden: enkel in Californië en Argentinië is er zeer beperkte aanplant.

In Piemonte is ze niet alleen toegelaten als aanvullende druif in een heel aantal appellaties, maar er zijn ook enkele appellaties specifiek voor freisa: DOC Freisa d’Asti en DOC Freisa di Chieri.

Daarnaast mag de druif gebruikt worden in de volgende DOC’s: • DOC Canavese: een appellatie in noordelijk Piemonte, freisa mag hier enkel gebruikt worden in combinatie met andere druiven. • DOC Colli Tortonesi: in de regio Monferrato. De druif mag hier als monocépage gebruikt worden (minstens 85%) in droge of zoete wijnen, maar de traditionele frizzante wijnen vallen niet onder de appellatie. • DOC Langhe: dit is een grote subregionale herkomstbenaming rond de stad Alba, freisa mag hier als monocépage (minstens 85%) gevinifieerd worden Dat kan droog of zoet zijn. De producenten hebben ook de keuze tussen stille of frizzante wijnen. • DOC Monferrato: gemeentelijke appellatie rond het dorp Monferrato. Freisa mag hier als monocépage (minstens 85%) gevinifieerd worden. De wijnen moeten steeds droog zijn en frizzante is niet toegelaten. • DOC Piemonte: de grote regionale herkomstbenaming die de hele provincie dekt. Freisa mag gebruikt worden als monocépage (minstens 85%), maar enkel in droge, stille rode wijnen. • DOC Pinerolese: een zeer kleine appellatie in het noorden van Piemonte, freisa mag hier als monocépage (minstens 85%) gevinifieerd worden.

DOC Freisa d’Asti

Erkend in 1972, in 2017 werd er 172 ha (5.360 hl) aangegeven. Zoals de naam al aangeeft, mag hier enkel freisa gebruikt worden (steeds 100%). Deze rode wijnen kunnen zowel droog als zoet zijn, maar ook frizzante en zelfs spumante. De mousserende wijnen moeten steeds zoet zijn (extra dry tot demi sec), en worden via de charmat-methode gemaakt (tweede gisting op een inox tank, zoals bij prosecco. Er mag ook een droge Freisa d’Asti superiore gemaakt worden, die minstens 1 jaar moet rijpen en iets meer alcohol moet hebben.

DOC Freisa di Chieri

Kleine appellatie in het noorden van Piemonte. Erkend in 1973, in 2017 werd er 77 ha (1.550 hl) gerapporteerd. Ook hier mag enkel freisa op de fles vermeld worden (minstens 90% in de blend). Er mag stille en frizzante wijn gemaakt worden (droog of zoet), maar ook spumante (droog of zoet). De spumante wordt gemaakt volgens de charmat-methode. Ook hier mag een ‘superiore’ gemaakt worden, die minstens 1 jaar moet rijpen, waarvan 6 maand op vat. De superiore moet ook iets meer alcohol hebben.

De geproefde wijnen

Cavallotto Langhe Freisa 2013 (14 %vol): 100% freisa, uit de cru Bricco Boschis in het dorp Castiglione Faletto (dat trouwens één van de gemeenten is waar Barolo mag gemaakt worden). Men gebruikt eigen gisten en voorziet in 3-5 dagen maceratie. De wijn rijpt 12-15 maand op Slavonische foeders. Helder granaatrode wijn met aroma’s van rood fruit en peper. Stevige tannine en mooie zuren, voldoende fruit en veel structuur. Evenwichtige wijn met middellange afdronk.

Stella ‘Convento’ Freisa d’Asti. Hier proefden we zowel de 2014 als de 2016. Hier is een jonge wijnmaker aan het werk, die het bedrijf pas enkele jaren geleden over nam van zijn vader. Convento verwijst naar de wijngaard, die in Costiglioli d’Asti ligt, één van de dorpen vlakbij Asti. De 2014 had 13 %vol, de 2016 zat op 14,5 %vol. De wijnen worden op inox gevinifieerd en gerijpt. De 2016 had een duidelijk vlezige neus, gecombineerd met zwart fruit en kruiden. Krachtige tannine en mooie zuren, duidelijk nog iets te jong. De 2014 was dan weer iets van zijn materie verloren, minder fruit, vooral meer scherpte. Aroma’s van rood fruit en wat menthol.

Cascina Roera ‘La Pivetta’ Vino Rosso 2015 (14 %vol). Dit is een natuurwijn gemaakt van 100% freisa, ook uit Costiglioli d’Asti. De druiven fermenteren en macereren gedurende 30 dagen waarna de wijn nog één jaar rust op oude vaten (in de praktijk één vat, dit is een kleine producent). Duidelijk animale neus, maar ook rood fruit en een vegetale toets. Hoge aciditeit gecombineerd met veel vulling en fijne tannine. Eerder drogend, maar niet storend. Nog wat gefaseerd.

Beccaria ‘Lilàn’ Monferrato Freisa 2014 (13 %vol). De freisa macereert 8-10 dagen en rust dan nog 6 maand op

De Wijnspiegel Nummer 95

inox en fles vooraleer de wijn gecommercialiseerd wordt. De naam van de wijn verwijst naar de naam voor de friesa in Monferrato. Monferrato is trouwens geen gemeente, maar een historisch markgraafschap in Piemonte. In de neus een combinatie van zwart fruit (pruimen en kersen) en animale aroma’s. Toch ook wat viooltjes, die misschien wijzen op de familieband met de nebbiolo. Lichte tannine en mooie zuren, veel fruit. De soepelste wijn van de avond.

Cascina Albano Langhe Freisa 2013 (13 %vol). Afkomstig van een wijngaard in Barbaresco, ten noordoosten van Barolo. Manuele oogst en vinificatie op inox. Daarna wel lagering op barrique. Er wordt ook een niet-houtgelagerde versie gemaakt, maar die konden we niet proeven. In de neus lichte cassis en iets gebrand, de barrique toont zich in de aroma’s van kruidnagel en nootmuskaat. Krachtige tannine, drogend. Te weinig fruitvulling om het hout op te vangen. Veel zuren. Uit evenwicht.

Giacomo Fenocchio Langhe Freisa 2014 (13,5 %vol). : 100% freisa uit de omgeving van Monforte d’Alba, ten zuidoosten van Barolo. Er worden enkel eigen gisten gebruikt en de de druiven macereren 8 dagen op inox vaten. De wijn rust dan nog zes maand op inox en zes maand op grote foeders. De neus is zeer tertiair: leder, animaliteit, wat kruiden. Fruit is ver te zoeken. Ook hier weer die combinatie van hoge aciditeit en stevige tannine. Maar ook deze wijn kan dat wel verdragen dankzij het mooie fruit.

GD Vajra ‘Kyè’, Langhe Freisa 2015 (14 %vol): 100% freisa van de San Ponzio wijngaard in Vergne (tussen La Morra en Barolo). Manuele oogst, gevolgd door 15-25 dagen fermentatie. Niet minder dan 26 maand lagering, hoofdzakelijk op foeders. Kruidige neus, veel zwart fruit, maar ook wat chocolade. Deze wijn combineert die typische hoge aciditeit met veel molligheid en veel body. Een heel evenwichtige wijn met presente maar zachte tannine. Lange afdronk. Voor velen de beste wijn van de avond. Deze was dan ook afkomstig van één van de top wijnmakers in Piemonte.

Koen Lebegge

www.cavatappi.be-info@cavatappi.be-0476526460

Poel 10 9000 Gent

( vrij 10 tot 20u & zavan 10 tot 18 u )

Victor Braeckmanlaan 136 9040 Sint Amandsberg (op afspraak)