Govari Civil 228

Page 1

‫ساڵی پێنجه‌م‬

‫روماڵكردنێكی بێالیەنانە‬

‫شەممە ‪2014/4/26‬‬

‫ژماره‌ ‪228‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬ژیروان نوری‬

‫عومەر‬ ‫سەرنووسەر‪ :‬مەریوان ‬

‫بەڕێوەبەری هونەری‪ :‬لوقمان رەشیدی‬

‫بەڕێوەبەری كارگێڕی‪ :‬بەهرە حەمەڕەش‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬پێشەوا محەمەد‬

‫رزگار رەزا چوچانی‬

‫هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی‬

‫‪civilmagzaine‬‬

‫ ‬

‫نرخ (‪ )1500‬دینار‬

‫‪Tel: 0750 460 7290‬‬

‫سەروەر ساڵەیی‬

‫ژمارەی ریكالم‪07506515797 :‬‬

‫‪www.civilnews.org‬‬

‫چاپ‪ :‬چاپخانەی رۆكسانا ‪07504675264‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪1 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫یەكێتی و گۆڕان لەسەر‬ ‫"پێشمەرگە" شەڕیانە‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫پاش ئ���ەوەی بزوتنەوەی گ���ۆڕان پێداگری‬ ‫لەس���ەر وەزارەت���ی ناوخ���ۆ ك���رد و دواتریش‬ ‫ئ���ەو وەزارەت���ەی نەدرای���ە‪ ،‬ئ���ەو بزوتنەوەیە‬ ‫ئێس���تا بەپێ���ی رێكەوتنێ���ك لەگ���ەڵ پارتی���دا‪،‬‬ ‫وەزارەتی پێش���مەرگە وەردەگرێت‪ .‬پێدانی ئەم‬ ‫وەزارەت���ەش ب���ە گ���ۆڕان ترس���ی الی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان دروستكردووە‪.‬‬ ‫وەزارەتی پێش���مەرگە لەئێستادا یەكێكە لەو‬ ‫وەزارەتان���ەی زۆرترین كێش���ەی تێدایە‪ ،‬وەك‬ ‫كێش���ەی نەبوون���ی بودج���ە و كەم���ی موچەی‬ ‫پێش���مەرگە و یەكنەخس���تنی هێزی پێشمەرگە‬ ‫و دابەش���بوونیان بەس���ەر پارت���ی و یەكێتیدا‪،‬‬ ‫هەروەها كەمی ئامێر و پێداویس���تی سەربازی‬ ‫و مەش���قی س���ەربازی‪ .‬ئێس���تا بزوتن���ەوەی‬ ‫گۆڕان بەنیازە ش���ان بخاتەبەر و ئەو كێش���انە‬ ‫چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫بەوت���ەی جەبار ی���اوەر ئەمینداری گش���تی‬ ‫هێ���زی پێش���مەرگەی كوردس���تان لەئێس���تادا‬ ‫ژمارەی هێزی پێش���مەرگە دەگاتە ‪ 120‬هەزار‬ ‫ك���ەس‪ ،‬جگەل���ە ‪ 40‬هەزار پێش���مەرگەی دیكە‪،‬‬ ‫ك���ە هێزی ی���ەدەگ و ‪ 40‬هەزار پێش���مەرگەی‬ ‫خانەنش���ین‪ ،‬كۆی گش���تی دەگات���ە ‪ 200‬هەزار‬ ‫كەس‪ .‬جەبار یاوەر وتی "هەرێمی كوردس���تان‬ ‫بەنیازە ‪ 22‬لیوای پێش���مەرگە دابمەزرێنێت‪ ،‬كە‬ ‫‪ 20‬یان پیادە و دوو لیوای پش���تیوانی پێكدێت‬ ‫و ئێس���تا ‪ 13‬یان تەواوبوون‪ ،‬بەگشتی لیواكان‬ ‫‪ 160‬هەزار پێشمەرگە لەخۆ دەگرن"‪.‬‬ ‫بەاڵم ی���اوەر هۆكاری دواكەوتنی یەكگرتنی‬ ‫ئ���ەم هێزەی بۆ نەبوونی بودجەی پێویس���ت و‬ ‫سەربازگە و پێداویستی تەواوەتی گەڕاندەوە‪،‬‬ ‫كە چەندساڵێك دەبێت بڕیاری یەكخستنەوەی‬ ‫دراوە‪ .‬ناوبراو لەبارەی پێدانی هێزی پێشمەرگە‬

‫‪ 2‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫بەبزوتن���ەوەی گ���ۆڕان ب���ۆ جێبەجێكردنی ئەم‬ ‫ئەرك���ە قورس���ە تەنها ئەوەن���دەی وت كە "من‬ ‫تەنها لەراگەیاندنەكانەوە ئەوەم بیس���تووە‪ ،‬كە‬ ‫وەزارەتەك���ە دەدرێت���ە بزوتن���ەوەی گۆڕان و‬ ‫ئ���اگاداری ئ���ەوە نیم‪ ،‬ئەوەش پرس���ێكە دەبێت‬ ‫الیەن���ە براوەكانی هەڵبژاردن لەكاتی پێكهێنانی‬ ‫حكومەتدا یەكالی بكەنەوە"‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی یەكێتی ترسێكی زۆری هەیە‬ ‫لەپێدانی وەزارەتی پێش���مەرگە بەگۆڕان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان لەخۆیان دڵنیان‪ ،‬كە دەتوانن‬ ‫بەس���ەر هەم���وو ئ���ەو كێش���انەدا زاڵبب���ن‪ ،‬كە‬ ‫لەكاتی وەرگرتنی ئەو وەزارەتەدا دێتە رێیان‪.‬‬ ‫جگەل���ەوەی ئاماژەش ب���ەوە دەكەن‪ ،‬كە ئەوان‬ ‫وەزارەتەكەیان بەتەواوی وەرگرتووە و دەبێت‬ ‫هەم���وو ئەو هێزانەی س���ەر ب���ەو وەزارەتەن‪،‬‬ ‫بكرێن���ە هێزێك���ی نیش���تمانی‪ .‬م���ام رۆس���تەم‬ ‫گەورە هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەی‬ ‫بەس���ڤیل وت‪ ،‬كە گ���ەر ئەوە نەكرێت و هەموو‬ ‫هێزەكان نەیەنە ژێر باری یەكخس���تنەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫وەزارەتەك���ە دەدەنەوە بەیەكێتی و پارتی‪ .‬ئەو‬ ‫هەڵس���وڕاوەی گۆڕان وتیشی "ئێمە پێشمەرگە‬ ‫دەكەیەنە هێزێكی نیش���تمانی و وادەكەین ئەو‬ ‫هێ���زە جێگ���ەی متمان���ەی خەڵك بێت‪ ،‬ترس���ی‬ ‫یەكێتیش لەپێدانی ئ���ەو وەزارەتە بۆ لەجێگای‬ ‫خۆیدای���ە‪ ،‬چونكە یەكێتی لەنێو ئەو وەزارەتەدا‬ ‫هێن���دەی غەدر لەخەڵك ك���ردووە و ناحەقی و‬ ‫ناعەدالەتی���ان ك���ردوە‪ ،‬وادەزانن گ���ەر ئێمەش‬ ‫بێینە س���ەرحوكم وەك ئ���ەوان دەكەین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە پێچەوان���ەوە ئێمە هێزەكە الی خەڵك هێندە‬ ‫خۆشەویست دەكەین كە پێشمەرگە هەیمەنەی‬ ‫جارانی بۆ بگەڕێتەوە و خەڵك بیپەرستێت"‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارێك���ی یەكێتی���ش هەم���وو ئ���ەو‬ ‫بانگەش���انەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ چاكسازی‬ ‫و یەكخستنەوە لەنێو وەزارەتی پێشمەرگەدا بە‬

‫"ناڕاست" ناودەبات‪ .‬گۆران ئازاد پەرلەمانتاری‬ ‫یەكێتی بەس���ڤیلی وت "پێش���تر ك���ە وەزارەتی‬ ‫پێش���مەرگە الی یەكێت���ی ب���وو‪ ،‬بزوتن���ەوەی‬ ‫گ���ۆڕان دەیان���وت نابێ���ت پیاوێكی س���ەربازی‬ ‫وەزیری پێشمەرگە بێت‪ ،‬بەاڵم ئێستا بۆخۆیان‬ ‫سەرجەم وەزیرەكانیان بە سیڤی دیاریكردوە‪،‬‬ ‫جگە لەوەزارەتی پێش���مەرگە‪ ،‬كە موس���تەفای‬ ‫س���ەید قادریان بۆ دان���اوە و بۆخۆی پیاوێكی‬ ‫س���ەربازیە‪ ،‬گ���ەر ئ���ەوان دەیانویس���ت ئ���ەم‬ ‫هێ���زە بكەن بەنیش���تمانی‪ ،‬نەدەبوو كەس���ێكی‬ ‫س���ەربازی بۆ ئەم پۆس���تە دابنێن كە پێش���تر‬ ‫بۆخۆی بەشێك بووە لەملمالنێكانی نێو هێزی‬ ‫پێشمەرگە و جێگری فەرماندەی گشتی هێزی‬ ‫پێشمەرگەی یەكێتی بووە"‪.‬‬ ‫گ���ۆران ئازاد وتیش���ی "ل���ە نێ���و وەزارەتی‬ ‫پێشمەرگەش���تدا ئ���ەو بەش���ەی پارت���ی هێزی‬ ‫سوور دەبێت‪ ،‬چونكە زۆرینەی فەرماندەكانی‬ ‫پارت���ی بەهی���چ جۆرێ���ك هێز و دەس���ەاڵت و‬ ‫فەرمان لەموس���تەفای س���ەید قادر وەربگرن‪،‬‬ ‫لەن���او یەكێتی���ش بەهەم���ان ش���ێوە ژمارەیەك‬


‫سياسەت‬

‫مام رۆستەم‪:‬‬ ‫ترسی یەكێتی لەپێدانی‬ ‫وەزارەتی پێشمەرگە‬ ‫بەگۆڕان لە جێگای‬ ‫خۆیدایە‬

‫مستەفا سەید قادر‪:‬‬ ‫هێزی پێشمەرگە‬ ‫یەكدەخەینەوە و‬ ‫چاكسازیی ریشەیی لە‬ ‫وەزارەتدا دەكەین‬

‫‪ ‬وەزیرەكەی گۆڕان دەتوانێت كێشە كەڵەكەبووەكانی ئەم وەزارەتە چارەسەر بكات؟‬

‫فەرمان���دەی س���ەربازی ه���ەن‪ ،‬گ���ەر یەكێتیش‬ ‫وەك ح���زب داواب���كات فەرم���ان ل���ەو وەزیرە‬ ‫وەربگ���رن‪ ،‬ئ���ەوا ئ���ەو فەرماندە س���ەربازیانە‬ ‫بۆخۆیان ئامادەنین ئەوە بكەن‪ .‬ئێس���تاش ئێمە‬ ‫دەزانین كە هێزی پێشمەرگە تەنها بەناو یەكی‬ ‫گرتۆتەوە‪ ،‬ئەگەرنا موچەی هێزەكان و تەنانەت‬ ‫سەعاتی واجبگرتنیشیان لەیەكتر جیاوازە‪ ،‬ئەم‬ ‫دۆخەش بەگۆڕان چارەسەر ناكرێت"‪.‬‬ ‫ئ���ەم پەرلەمانت���ارەی یەكێت���ی پێش���ی وایە‬ ‫ئامانج���ی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان لەوەرگرتن���ی‬ ‫وەزارەت���ی پێش���مەرگە تەنه���ا ئەوەی���ە‪ ،‬ك���ە‬ ‫دەیەوێت هێزە س���ەربازییەكان لەگەڵ یەكێتی‬ ‫لەتب���كات‪ ،‬ئ���ەو وت���ی "گ���ۆڕان لەرێگ���ەی ئەم‬ ‫وەزارەت���ەوە دەیەوێت دەس���تبگرێت بەس���ەر‬ ‫هێ���زی س���ەربازیدا‪ ،‬تا ل���ەڕووی سیاس���یەوە‬ ‫پێگەی خۆی بەهێ���ز بكات‪ ،‬ئەوەش خزمەتێكی‬ ‫گەورە بەپارتی دەكات‪ ،‬چونكە راس���تە ئێس���تا‬ ‫یەكێتی كورس���ی كەمكردوە لەپەرلەمان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەرووی سەربازیەوە هاوشانی پارتیە‪ ،‬كەچی‬ ‫گۆڕان ئێس���تا دەیەوێت ئ���ەو هێزەش لەتبكات‪،‬‬

‫ئێم���ەش مەترس���یەكانمان بەخەڵ���ك وتووە و‬ ‫پێداگریش لەسەر وەرگرتنی وەزارەتی ناوخۆ‬ ‫دەكەین"‪.‬‬ ‫بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان بۆ پۆس���تی وەزارەتی‬ ‫پێش���مەرگە مس���تەفای س���ەید ق���ادری كاندید‬ ‫كردووە‪ ،‬كانیدەكەی گۆڕان بۆ ئەو پۆستە ئەو‬ ‫قسانەی گۆران ئازاد رەتدەكاتەوە‪ ،‬كە بەشێكی‬ ‫زۆر لەهێزەكانی پارتی و یەكێتی فەرمان لەەو‬ ‫وەرنەگرن وەك وەزیری پێشمەرگە‪ .‬مستەفای‬ ‫س���ەید قادر بەسڤیلی وت "ئێمە داوامانكردووە‬ ‫ئ���ەم حكومەت���ە حكومەت���ی دامازراوەیی بێت‬ ‫و چاكس���ازی ب���كات‪ ،‬ئێم���ەش تەنه���ا یاس���ای‬ ‫وەزارەت���ی پێش���مەرگە و یاس���ای كۆمەڵ���ە و‬ ‫رێكخ���راوە سیاس���یەكان لەنێ���و وەزارەت���ی‬ ‫پێشمەرگەدا جێبەجێدەكەین‪ ،‬بۆ ئەو الیەنانەی‬ ‫دەیانەوێت هێزی س���ەربازی خۆیان هەبێت و‬ ‫نەیەنە ژێر فەرمانی وەزارەتی پێشمەرگەوە"‪.‬‬ ‫مس���تەفای س���ەید ق���ادر لەبارەی كێش���ەی‬ ‫بودج���ەی پێش���مەرگەوە‪ ،‬ك���ە تائێس���تا‬ ‫بەچارەسەرنەكراوی ماوەتەوە‪ ،‬وتی"بودجەی‬

‫گۆران ئازاد‪:‬‬ ‫فەرماندەكانی پێشمەرگە‬ ‫فەرمان لە مستەفای‬ ‫سەید قادر وەرناگرن و‬ ‫ئەم دۆخەش بەگۆڕان‬ ‫چارەسەر ناكرێت‬ ‫پێش���مەرگە بەپێی بودج���ەی حكومەت دیاری‬ ‫دەكرێ���ت‪ ،‬چونك���ە بودجە ل���ەالی حكومەتە و‬ ‫لەپەرلەمانیشەوە یاسای بۆ دەردەكرێت"‪.‬‬ ‫ل���ە ب���ارەی چۆنیەت���ی بەڕێوەبردن���ی‬ ‫وەزارەتەكەش���ەوە مس���تەفای س���ەید ق���ادر‬ ‫وتی "چاكس���ازیی ریش���ەیی ل���ەو وەزارەتەدا‬ ‫ئەنجامدەدەی���ن و تەزكی���ەی حزب���ی بۆ بوون‬ ‫بەپێش���مەرگە ناهێڵ���ن‪ ،‬یەكەكان���ی پێش���مەرگە‬ ‫یەكدەخەین���ەوە و گوزەرانی پێش���مەرگەكانی‬ ‫كوردس���تانیش باش دەكەن‪ .‬جگەلەوەی بەهیچ‬ ‫جۆرێ���ك س���زای سیاس���یی لەن���او وەزارەتی‬ ‫پێش���مەرگەدا نامێنێ���ت‪ ،‬تەنیا س���زای یاس���ایی‬ ‫پیادەكرێ���ت ب���ۆ ئ���ەو كەس���انەی كارەكانی���ان‬ ‫بەباشیی ئەنجام نادەن"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪3 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬شاندی دانوستانی گۆڕان بۆ پێكهێنانی حكومەت‬

‫هۆكارەكەی رێككەوتنییەتی لەگەڵ پارتی‬

‫"گۆڕان لەم هەڵبژاردنەدا دەنگەكانی‬ ‫بەشێوەیەكی بەرچاو كەم دەكات"‬ ‫پێشەوا محەمەد‬

‫‪ 4‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫سياسەت‬

‫وەك كادران���ی یەكێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تان و چاودێرانی سیاس���یی باس���ی‬ ‫لێوەدەك���ەن‪ ،‬ل���ەم هەڵبژاردن���ەدا بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان دەنگەكانی بەشێوەیەكی بەرچاو كەم‬ ‫دەكات‪ ،‬هۆكارەكەشی بۆ ڕێككەوتنی گۆڕان‬ ‫لەگەڵ پارتی دەگەڕێننەوە‪ ،‬بەاڵم بزوتنەوەی‬ ‫گ���ۆڕان ڕایدەگەیەنێت ئەو قس���انە بۆ گۆڕان‬ ‫تازەنی���ن و هەم���وو هەڵبژاردنێ���ك وای���ان‬ ‫پێوتراوە‪ ،‬بەاڵم ئەنجامەكە شتێكی تر بووە‪.‬‬ ‫‪17‬ی نیسان‪ ،‬لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی‬ ‫دوایین كۆبوونەوەی وەفدی دانوستاندنكاری‬ ‫پێكهێنانی حكومەت‪ ،‬ه���ەردوو الیەنی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫ب���ە س���ەرۆكایەتی فازڵ میران���ی و عومەری‬ ‫س���ەید عەل���ی‪ ،‬رایانگەیان���د‪ ،‬رێككەوتنیان بۆ‬ ‫پێكهێنان���ی حكومەت واژۆك���ردووە‪ .‬ئەمەش‬ ‫كاردان���ەوەی ج���ددی ب���ەدوای خۆی���دا هێنا‪،‬‬ ‫لەن���او بزوتنەوەك���ە چەن���دان كادری پلەدار‬ ‫و دامەزرێن���ەری بزوتنەوەك���ە وازیانهێن���ا‪،‬‬ ‫لەئاستی شەقامی گشتیشدا ناڕەزایی لەسەر‬ ‫ئەو رێككەوتنە هەیە‪.‬‬ ‫بێگ���ەرد دڵش���اد‪ ،‬ئەندامی س���ەركردایەتی‬ ‫یەكێتی نیش���تیمانی كوردس���تان‪ ،‬بە س���ڤیلی‬ ‫راگەیان���د‪ ،‬بەش���ێكی زۆری ئەو جەماوەرەی‬ ‫لەیەكێت���ی كش���ابوونەوە‪ ،‬هۆكارەك���ەی‬ ‫رێككەوتننامەی ستراتیژی بوو لەگەڵ پارتی‪،‬‬ ‫بۆیە ئێس���تا هەمان ئ���ەو جەماوەرە لەگۆڕان‬ ‫توڕەبوون و لەم هەڵبژاردنەدا دەنگەكانیان بۆ‬ ‫یەكێتی دەبێت‪ .‬ئەو گوتی "جەماوەری گۆڕان‬ ‫س���ەرتاپای جەم���اوەری یەكێتین‪ ،‬دوای دوو‬ ‫هەڵبژاردن ئێس���تا بۆیان دەرك���ەوت ئەوەی‬ ‫گۆڕان دەیوت و بانگەش���ەی ب���ۆ دەكرد‪ ،‬بۆ‬ ‫دوو ش���ت بوو‪ ،‬یەكەم گەیش���تن بەم پلەیەی‬ ‫دەس���ەاڵت‪ ،‬ك���ە ئێس���تا پارتی پێیبەخش���یوە‪،‬‬ ‫دووەمی���ش پیالنگێ���ڕی دژی یەكێت���ی و‬ ‫بچوككردن���ەوەی بوو"‪ .‬هەربۆیەش���ە پێیوایە‬ ‫"ئی���دی جەماوەرەكە تێیگەیش گۆڕان هەموو‬ ‫دەنگەكان���ی ب���ۆ پچڕینی بەش���ی دەس���ەاڵتی‬ ‫خۆی بووە‪ ،‬نەك چاكس���ازی ب���ۆ هاواڵتیان‪،‬‬ ‫ئەنجامەكەشی لەم هەڵبژاردنەدا دەبینینەوە‪،‬‬ ‫كە چەند دەنگەكانیان دێتە خوارەوە‪".‬‬ ‫ه���اوكات‪ ،‬ئازاد تۆفی���ق‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی‬ ‫راگەیاندن���ی یەكێتی‪ ،‬روونیك���ردەوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ل���ەم چەند رۆژانەدا دەیبیس���تین س���ەبارەت‬ ‫بەنیگەرانییەكانی خەڵك لەبزوتنەوەی گۆڕان‪،‬‬ ‫بەڵگ���ەن ب���ۆ كەمبوون���ەوەی دەنگەكانی���ان‪.‬‬ ‫ئ���ەو گوت���ی "لەناوخۆیاندا چەن���دان كادریان‬ ‫وازیانهێن���اوە و چەن���د سەركردەیەكیش���یان‬ ‫پەیوەندی���ان بەیەكێتییەوە ك���ردووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هۆكارە ب���ۆ كەمبوون���ەوەی جەماوەریان و‬

‫دەنگدەری���ان"‪ .‬ئازاد تۆفیق وتیش���ی "گۆڕان‬ ‫دژی خواس���تی دەنگدەرەكانی وەس���تایەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی���ش ك���ە دەنگەكان���ی بەدژایەت���ی‬ ‫رێككەوتننام���ەی س���تراتیژی ئێم���ە و پارتی‬ ‫كۆك���ردەوە‪ ،‬كە ئێس���تا تارادەیەكی زۆر ئەو‬ ‫رێككەوتننامەی���ەی ئێمە كاڵبۆت���ەوە‪ ،‬بۆیەش‬ ‫دڵنیام لەوەی لەم هەڵبژاردنەدا دەنگدەرەكانی‬ ‫سزای دەدەن"‪.‬‬ ‫ئازاد ئاماژەی بەس���ەركردەیەكی گۆڕاندا‪،‬‬ ‫ك���ە گەڕاوەت���ەوە ناو یەكێت���ی و گوتی "كاك‬ ‫عوسمان بانیمارانی لەناو مەكتەبی سیاسیی‬ ‫یەكێتی ئەوەی ئاش���كراكرد‪ ،‬رێككەوتننامەی‬ ‫نێوان گۆڕان و پارتی زۆر لەرێككەوتننامەی‬ ‫یەكێت���ی و پارت���ی قوڵت���ر و فراوانت���رە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ه���ەر ئەوەندەی���ان خس���تۆتە بەردەم‬ ‫راگەیاندنەكان"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان ئ���ەوە‬ ‫رەتدەكات���ەوە ئ���ەوەی لەنێ���وان ئ���ەوان و‬ ‫پارتی���دا باڵوكرای���ەوە رێككەوت���ن بێ���ت و‬ ‫دەنگ���ۆی كەمبوون���ەوەی جەماوەریش���یان‬ ‫رەتدەكەنەوە‪.‬‬ ‫كاردۆ محەم���ەد‪ ،‬س���ەرۆكی پێش���ووی‬ ‫فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئام���اژەی ب���ەوەدا‪ ،‬ئەوەی لەنێ���وان ئەوان و‬ ‫پارتی روویداوە یاداش���تێكی لێكتێگەیش���تنە‬ ‫ب���ۆ پەیوەس���تبوون بەپێكهێنانی حكومەتێكی‬ ‫نیش���تیمانی نەوەك رێككەوتننامە‪ ،‬دەش���ڵێت‬ ‫"هی���چ هەڵبژاردنێ���ك نیی���ە نەوترێ���ت گۆڕان‬ ‫دەنگەكان���ی كەم���دەكات‪ ،‬ب���ەاڵم دوات���ر‬ ‫پێچەوانەك���ەی راس���ت دەردەچێت"‪ .‬محەمەد‬ ‫ئەوەش���ی گ���وت "جەم���اوەری گ���ۆڕان لەو‬ ‫چەواش���ەكارییانە تێگەیشتووە و هەمیشەش‬ ‫لەس���ەر س���ندوقەكانی دەنگدان وەاڵمی ئەو‬ ‫چەواشەكاریانەیان داوەتەوە"‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گ���ۆڕان لەدوایین هەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تاندا لە ‪9/21‬ـی س���اڵی‬ ‫پ���اردا‪ ،‬توان���ی ‪ 24‬كورس���ی پەرلەمان���ی‬ ‫كوردس���تان ببات���ەوە و ل���ەدوای پارت���ی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تان ب���ە ‪ 38‬كورس���ی‪،‬‬ ‫پل���ەی دووەم هێ���زی هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫بەدەس���تبهێنێت‪ ،‬ه���اوكات ب���ە مەبەس���تی‬ ‫پێكهێنان���ی حكومەتی���ش‪ ،‬لە ‪17‬ـی نیس���اندا‪،‬‬ ‫لەگەڵ پارتیدا رێككەوتنێكیان راگەیاند‪.‬‬ ‫بەب���ڕوای چاودێرانی سیاس���ییش‪ ،‬گۆڕان‬ ‫ل���ەم ئانوس���اتەی هەڵبژاردن���ەدا‪ ،‬گورزێك���ی‬ ‫كوش���ندەی لەخۆی���دا بەه���ۆی رێككەوتن���ی‬ ‫لەگەڵ پارتیدا‪.‬‬ ‫د‪.‬ش���ۆڕش حەس���ەن‪ ،‬مامۆس���تای زانكۆ‬ ‫و چاودێ���ری سیاس���یی‪ ،‬روونیك���ردەوە‬ ‫"دەنگدەرەكانی گۆڕان ئەگەر س���ەیر بكەین‪،‬‬

‫كاردۆ محەمەد‪:‬‬ ‫هیچ هەڵبژاردنێك نییە‬ ‫نەڵێن دەنگی گۆڕان‬ ‫كەم دەكاتە بەاڵم دواتر‬ ‫پێچەوانەكەی دەردەچێت‬

‫زۆرینەیان لەسنووری پارێزگای سلێمانیدان‪،‬‬ ‫خەڵكی ئەو پارێزگایەش هاوسۆزیان لەگەڵ‬ ‫پارتی���دا نیی���ە‪ ،‬بۆیە گ���ۆڕان ب���ەم هەنگاوەی‬ ‫گورزێك لەپێگەی خۆی دەدات"‪.‬‬ ‫هاوڕای كادرەكانی یەكێتی‪ ،‬ئەو چاودێرە‬ ‫سیاس���ییە ئاماژەی بۆ ئ���ەوە كرد‪ ،‬كە گۆڕان‬ ‫بەدژایەتییەك���ی بەردەوام���ی رێككەوتننامەی‬ ‫ستراتیژی‪ ،‬دەنگێكی زۆری كۆكردەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك ئەو دەڵێت‪ ،‬ئێس���تا خۆشی رێككەوتنی‬ ‫لەگەڵ ئەنجامداوە و بەدڵنیاییەوە كاریگەریی‬ ‫لەسەر كەمبوونەوەی دەنگەكانی دەبێت‪.‬‬ ‫وەك د‪ .‬یەحیا ئەحمەد‪ ،‬مامۆس���تای زانكۆ‬ ‫و چاودێ���ری سیاس���ییش رایدەگەیەنێ���ت‪،‬‬ ‫جیابوون���ەوەی س���ەركردەكانی گ���ۆڕان‬ ‫لەئێس���تادا و كێشە ناوخۆییە كۆنەكانیشیان‪،‬‬ ‫ل���ەم هەڵبژاردن���ەدا كاردەكات���ە س���ەر‬ ‫كەمبوونەوەی دەنگەكانیان‪ .‬گوتیشی "گۆڕان‬ ‫هەمیش���ە ئەوەی دەوت‪ ،‬پێویس���تە حكومەت‬ ‫و دام���ودەزگاكان ب���ەدەر ل���ە رێككەوتن���ی‬ ‫ژوورە تاریك���ەكان بەڕێوەبچ���ن و ئەنج���ام‬ ‫بدرێ���ن‪ ،‬بەاڵم بینیمان خۆی���ان ئەوەیان كرد‪،‬‬ ‫بۆیە خەڵكی گۆڕانخواز و ش���اری س���لێمانی‬ ‫بەتایبەت���ی نیگەرانییەك���ی زۆری���ان ل���ەو‬ ‫رێككەوتن���ە پێ���وە دی���ارە"‪ .‬د‪ .‬یەحیا جەختی‬ ‫ل���ەوەش ك���ردەوە‪ ،‬ئەگەر هەڵب���ژاردن چەند‬ ‫مانگێ���ك دوای پێكهێنانی حكوم���ەت ئەنجام‬ ‫بدرایە‪ ،‬ئەوا بەدڵنیاییەوە گۆڕان زیاتر لەوەی‬ ‫چاوەڕوانكراوە‪ ،‬دەنگەكانی كەمی دەكرد‪.‬‬ ‫دوای چ���وار س���اڵی ئۆپۆزس���یۆن بوون‪،‬‬ ‫ئێس���تا بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان بەرێككەوتنێكی‬ ‫لەگ���ەڵ پارت���ی‪ ،‬چۆت���ە كابینەی هەش���تەمی‬ ‫حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تانەوە‪ ،‬ئاخ���ۆ‬ ‫وەك چاودێران���ی سیاس���یی و كادران���ی‬ ‫یەكێت���ی ئام���اژەی پێ���دەدەن بەه���ۆی ئ���ەو‬ ‫رێككەوتننامەی���ەوە‪ ،‬گ���ۆڕان دەنگەكانی كەم‬ ‫دەكات؟ وەاڵمی ئەم پرس���یارە لەهەفتەكانی‬ ‫داهاتوودا وەردەگرینەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪5 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫سەنگەر گۆڕین سەرهەڵدەداتەوە‬ ‫فەرید ئەسەسەرد‪ :‬گەر پارتی هەوڵی راكێشانی كادیرانی یەكێتی دابێت‪،‬‬ ‫ئەمە پێشێلكردنی رێكەوتننامەی ستراتیژییە‬ ‫عوسمان بانیمارانی‪ :‬باوەڕم وایە لەنێو یەكێتیدا دەتوانرێت زیاتر چاكسازی بكرێت‬ ‫پسپۆڕێكی سیاسی‪ :‬پارە و پۆست هۆكاری سەرەكی ئەو دیاردەیەن‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫هەرچەن���دە بەدرێژای���ی مێ���ژووی كاری‬ ‫سیاسی لە كوردستان‪ ،‬هاتوچۆی بەرپرسانی‬ ‫نێوان حزبەكان و چوونی بەرپرسی حزبێك بۆ‬ ‫ناو حزبێكی دیكە دیاردەیەكی باو بووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەچەند ساڵی رابردودا ئەم دیاردەیە زۆر كەم‬ ‫ببوویەوە‪ ،‬وەك كارێكی نەخوازراویش تەماشا‬ ‫دەكرا‪ ،‬ه���ەر گۆڕانكاریەكی���ش هەبوایە‪ ،‬زیاتر‬ ‫لەنێ���وان ئەندامەكان���ی خ���وارەوەی حزبەكاندا‬ ‫دەب���وو‪ ،‬ن���ەك بەرپرس���انی س���ەرەوە‪ .‬ب���ەاڵم‬ ‫جیاواز لەهەڵبژاردنەكانی پێشوو‪ ،‬لەهەڵبژاردنی‬ ‫ئەمج���ارەدا دیاردەی (س���ەنگەر گۆڕین) لەنێو‬ ‫الیەن���ە سیاس���یەكان و بەتایبەتیش (یەكێتی و‬ ‫بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان و پارت���ی) بەرێژەیەكی‬ ‫بەرچاو سەری هەڵداوەتەوە‪.‬‬ ‫دەسپێكی دیاری رۆشتن و سەنگەرگۆڕینی‬ ‫بەرپرس���ان لەس���ەرەتادا لەالی���ەن ع���ارف‬ ‫روش���دیی ئەندامی س���ەركردایەتی یەكێتییەوە‬ ‫ب���وو‪ .‬ع���ارف روش���دی پێش���تر لەكۆنگ���رەی‬ ‫چوارەم���ی حزبەك���ەی دەنگ���ی پێویس���تی ب���ۆ‬ ‫چوون���ە س���ەركردایەتی بەدەس���تنەهێنا‪ ،‬دواتر‬ ‫ب���ە دامەزراندن برایە س���ەركردایەتی‪ .‬بەاڵم لە‬ ‫سەروبەندی هەڵبژاردنی ئەمجارەدا بەیەكجاری‬ ‫چووە ناو پارتییەوە و ماڵەكەش���ی گواستەوە‬ ‫بۆ ش���اری دهۆك‪ ،‬ئۆتۆمبێل و پاس���ەوانەكانی‬

‫‪ 6‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫خۆشی رادەستی یەكێتی كردوە‪.‬‬ ‫جگ����ە لەع����ارف روش����دی‪ ،‬س����ەنگەر گۆڕین‬ ‫لەنێ����و بەرپرس����انی یەكێتی����دا ب����ەردەوام بوو‪،‬‬ ‫ئەم����ەش پاش ئەوەی ش����ێخ محێدی����ن مزوری‬ ‫جێگری لێپرس����راوی مەڵبەندی موسڵی یەكێتی‬ ‫چ����ووە ناو پارتی����ەوە‪ ،‬هەردوو بەرپرس����ەكەی‬ ‫یەكێتیش ژمارەیەك كادیری����ان لەگەڵ خۆیاندا‬ ‫بردووە بۆ ناو پارتی‪.‬‬ ‫بەاڵم چوونی ئەندامان و بەرپرسانی یەكێتی‬ ‫هەر هێندە نەبووە‪ ،‬بەتایبەت لەكاتێكدا كە چەند‬ ‫بەرپرس و كاندیدێكی دیكەی ئەو حزبە چونیان‬ ‫بۆ نێو پارت����ی راگەیاند‪ ،‬كە ئەوانیش هەر یەك‬ ‫لەزێرەڤان عەبدولكەریم گولی‪ ،‬كاندیدی یەكێتی‬ ‫ل����ە زاخ����ۆ‪ ،‬هەم����زە خال����د هەمزان����ی‪ ،‬كاندیدی‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‪ ،‬س����ائب حیكمەت‬ ‫نەجمان‪ ،‬كاندیدی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك‬ ‫لەسەر لیستی یەكێتی‪ ،‬دەستیان لەكاركێشایەوە‬ ‫و پەیوەندییان بەریزەكانی پارتیەوە كرد‪.‬‬ ‫ل����ە بەرامبەر ئەوەش����دا بەش����دار حەس����ەن‬ ‫چاوش����ین‪ ،‬كادی����ری پێش����كەوتووی پارت����ی‬ ‫دیموكرات����ی كوردس����تان و بەرپرس����ی لیژنەی‬ ‫ناوچ����ە‪ ‌،‬لەب����ارەگای مەكتەبی سیاس����ی پارتی‪،‬‬ ‫دەس����تی‌ لەئەندامێت����ی‌ پارت����ی كێش����ایەوە‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە ناوبراو رایگەیاند تائێس����تا نەچۆتە‬ ‫نێ����و هیچ پارتێكی سیاس����یەوە‪ ،‬بەاڵم بەش����ێك‬ ‫لەمیدیاكان����ی یەكێتی ئەوەیان راگەیاند‪ ،‬كە ئەو‬

‫كادیرەی پارتی هاتۆتە ناو یەكێتیەوە‪.‬‬ ‫س����ەنگەر گۆڕین����ی كادیرەكان����ی یەكێت����ی و‬ ‫پارت����ی بەب����ێ كێش����ە تێپ����ەڕ نەب����وو‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫پاش ئەوەی عەلی مس����تەفا‪ ،‬جێگری بەرپرسی‬ ‫مەڵبەندی یەكێتی لەبادینان رایگەیاند‪ ،‬كە پارتی‬ ‫ئەندامەكان����ی یەكێت����ی ئیغ����را دەكات بۆ ئەوەی‬ ‫بچن����ە ن����او ئەو پارت����ەوە‪ ،‬ئ����ەوەش پێچەوانەی‬ ‫رێكەوتنی ستراتیژیە‪ ،‬بەاڵم لەبەرامبەردا پارتی‬ ‫لەرێگ����ەی ماڵپەری فەرم����ی خۆیانەوە ئەوەیان‬ ‫راگەیاند كە "ئێمە دەس����ت لەكاروباری یەكێتی‬ ‫وەرنادەی����ن‪ ،‬خەڵك����ی ئەوانیش ئ����ازادن لەكوێ‬ ‫كاری سیاس����ی دەكەن‪ ،‬هەریەكەش لەجەعفەر‬ ‫ئیمنك����ی و كەمال كەركوكی كە سەرپەرش����تیی‬ ‫هەڵمەت����ی هەڵبژاردنی لیس����تەكانی پارتیمان بۆ‬ ‫پەرلەمان����ی عێراق و ئەنجومەن����ی پارێزگاكانی‬ ‫كوردستان لەدەڤەری دهۆك و موسڵ دەكەن‪،‬‬ ‫بەرپرس����ن نین لەوەی كادرەكانی یەكێتی چۆن‬ ‫و ل����ە كوێ درێ����ژە ب����ەكاری سیاس����ی خۆیان‬ ‫دەدەن"‪.‬‬ ‫بەاڵم لە رێكەوتنی س����تراتیژی نێوان یەكێتی‬ ‫و پارتی����دا بەروون����ی ئام����اژە ب����ەوە دراوە‪ ،‬كە‬ ‫دەبێ����ت رێكەوتننامەكە ببێتە ه����ۆی (رێگەگرتن‬ ‫لەهەلپەرس����تان و س����ەنگەرگۆڕە بێ بنەماكان)‬ ‫بەم پێیەش هاتن و چوونی ئەم بەرپرس����انە و‬ ‫پێدانی پۆست پێیان لەالیەنی بەرامبەرەوە‪ ،‬دژە‬ ‫بە رێكەوتننامەی ستراتیژی‪ .‬فەرید ئەسەسەرد‬


‫سياسەت‬

‫ل����ەو بارەی����ەوە بە س����ڤیلی وت "ئەگ����ەر پارتی‬ ‫كارێكی لەو شێوەیەی كردبێت و هەوڵی ئەوەی‬ ‫دابێ����ت ئەندامانی یەكێتی بخاتە ریزی خۆیەوە‪،‬‬ ‫ئەم����ە پێش����ێلكاری رێكەوتنام����ەی س����تراتیژیە‪،‬‬ ‫چونكە تائێس����تا رێكەوتنەك����ە بەردەوامە‪ ،‬هیچ‬ ‫الیەنێ����ك نەیوت����وە ب����ەو رێكەوتنامەی����ە پابەند‬ ‫نابین"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم پرۆس���ەی س���ەنگەر گۆڕی���ن لەنێ���و‬ ‫پارتەكاندا تەنها لەنێو یەكێتی و پارتیدا بەردەوام‬ ‫نەب���وو‪ ،‬بەڵك���و ئ���ەو پرۆس���ەیە بزووتن���ەوەی‬ ‫گۆڕانیش���ی گرت���ەوە‪ .‬بەتایب���ەت لەكاتێك���دا كە‬ ‫دوو هەڵس���وڕاوی دیاری ئەو بزووتنەوەیە‪ ،‬كە‬ ‫بریتیبوون لە هەریەكە لەعوسمان بانیمارانی و‬ ‫شێخ جەنگی ساڵەیی‪ ،‬ئەندامی جڤاتی نیشتمانیی‬ ‫بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان‪ ،‬چون���ە نێ���و یەكێتیەوە‪.‬‬ ‫عوس���مان بانیمارانی ل���ە لێدوانێكیدا بۆ س���ڤیل‬ ‫رەتیكردەوە ئەو لەبەر پۆست و پارە چوبێتەوە‬ ‫ن���او یەكێت���ی و رایگەیان���د "ئێس���تا بزوتنەوەی‬ ‫گ���ۆڕان لەگ���ەڵ پارتی دیموكراتی كوردس���تاندا‬ ‫بۆ پێكهێنانی حكومەت رێككەوتووە و س���ەقفی‬ ‫گۆڕانكاریەكانیان كۆتای پێهاتووە‪ ،‬بۆیە باوەڕم‬ ‫وایە كە لەنێو یەكێتی نیش���تمانی كوردستانەوە‬ ‫دەتوانرێ���ت زیاتر چاكس���ازی لە كوردس���تاندا‬ ‫بكرێت"‪.‬‬ ‫بەوت���ەی د‪ .‬كام���ەران مەنت���ك مامۆس���تای‬ ‫سیاس���ەت لەزانك���ۆی س���ەاڵحەیدن‪ ،‬ه���ۆكاری‬ ‫س���ەنگەرگۆڕینی بەرپرسانی سیاسی لەئێستادا‬ ‫زیاتر بەه���ۆی بەرژەوەندی���ە تایبەتیەكانەوەیە‪،‬‬ ‫نەك بیروباوەڕی سیاسی‪ ،‬مەنتك بەسڤیلی وت‬ ‫"لەم قۆناغەی ئێستادا بەشێكی زۆری كادیرانی‬ ‫حزب���ی ب���ەدوای بەرژەوەندی���ە تایبەتیەكان���ی‬ ‫خۆیان���ەوەن‪ ،‬جا ئ���ەو بەرژەوەنیانە ماددی بن‬ ‫یاخود پۆس���ت و پلەو پای���ە بێت‪ ،‬هەربۆیە كامە‬ ‫حزب بتوانێت بەرژەوەندیە تایبەتیەكانی خۆیان‬ ‫بۆ بەدی بهێنێت‪ ،‬ئەوا دەچنەوە ناو ئەو حزبانە‪،‬‬ ‫ئەگەرنا لەرووی سیاسیەوە شتێكی ئاساییە تۆ‬ ‫ب���اوەڕت بەكاركردن لەنێ���و حزبێكدا نامێنێت و‬ ‫كێش���ەی سیاس���یت لەگەڵیاندا دەبێت‪ ،‬كە بچیت‬ ‫لەپارتێكی دیكەدا درێژەی بە خەباتی سیاس���ی‬ ‫خ���ۆت بدەی���ت‪ ،‬بەاڵم ب���ەو مەرج���ەی هۆكاری‬ ‫ئ���ەو ئاڵوگ���ۆڕە لەس���ەر بنەم���ای بەرژەوەندیە‬ ‫تایبەتیەكان نەبێت"‬ ‫د‪ .‬كام���ەران مەنت���ك وتیش���ی "ئ���ەو دۆخەی‬ ‫ئێس���تا لەهەڵبژاردنی ئەمجارەدا دەیبینن‪ ،‬زیاتر‬ ‫وەك پڕوپاگەندەیەك���ی هەڵبژاردن���ە‪ ،‬ك���ە تێیدا‬ ‫پارت���ە سیاس���یەكان هەل���ی ئ���ەوە دەقۆزنەوە‪،‬‬ ‫ك���ە كۆمەڵێك بەرپ���رس هەن لەنێ���و حزبەكانی‬ ‫خۆیان���دا كێش���ەی پل���ەو پایەیان هەی���ە‪ ،‬یاخود‬ ‫هەس���ت بەشكس���تدەكەن‪ ،‬بۆی���ە دەیانهێننە الی‬ ‫خۆی���ان و وەك پڕوپاگەندەیەكی هەڵبژاردنیش‬ ‫بەكاری دەهێنن"‪.‬‬

‫‪ ‬عارف روشدی لە یەكێتییەوە سەنگەری گواستەوە ناو پارتی‬

‫‪ ‬عوسمان بانیمارانی لەكاتی مەراسیمی گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪7 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬پارێزگای كەركوك لەكاتی سەردانیكردنی خەندەقەكەی دەوری شاری كەركوك‬

‫خەندەقەكەی كەركوك ئەمنیەتی دەوروبەری‬ ‫شارەكە دەكاتە قوربانی ئەمنیەتی ناوشار‬ ‫رۆژنامەنوسێك‪ :‬ئیدارەی كەركوك لەڕێی خەندەقێكەوە ئەمنیەتی ناوشار دەپارێزێ و‬ ‫دەوروبەری كەركوكیش وەك مەڕێكی بێدەسەاڵت دەخاتە بەردەمی گورگ‬ ‫سەروەر ساڵەیی‬ ‫س���ەرەتای هەفتەی پێش���ووتر قەزای دوبزی‬ ‫س���ەر بەپارێ���زگای كەرك���وك ئاڵۆزی���ی ئەمن���ی‬ ‫بەخۆیەوە بینی و بەو هۆیەوە بینای قائیمقامییەت‬ ‫و دادگاو چەن���د فەرمانگەیەكی دیكەی ش���ارەكە‬ ‫لەالی���ەن هاوواڵتیان���ی ناڕازی قەزاك���ەوە گڕیان‬ ‫تێب���ەردرا‪ ،‬بەش���ێك لەچاودێران���ی سیاس���یش‬ ‫پێیانوای���ە ئەو ئاڵۆزییانە بۆ مەرامی سیاس���ی و‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردن قۆستراونەتەوە‪.‬‬ ‫س���ەرەتای ئاڵۆزییەكان���ی رۆژی یەكش���ەممە‬ ‫رێكەوت���ی ‪13‬ی ئ���ەم مانگ���ەی ئ���ەو قەزای���ە‬ ‫بەتەقینەوەی���ەك دەس���تی پێك���رد‪ ،‬ك���ە لەخاڵ���ی‬ ‫پشكنینی نێوان قەزاكە و ناوەندی شاری كەركوك‬

‫‪ 8‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ئەنجام���درا و ژمارەی���ەك كارمەن���دی ئەمن���ی‬ ‫بازگەكە بوون���ە قوربان���ی‪ ،‬دوای تەقینەوەكەش‬ ‫ژمارەی���ەك هاواڵت���ی قەزاك���ە خۆپیش���اندانێكی‬ ‫ناڕەزاییان رێكخس���ت و هێرش���یان كردە س���ەر‬ ‫چەند بینایەكی حكومی ش���ارۆچكەكە و ئاگریان‬ ‫تێب���ەردان‪ ،‬ب���ە دادگا و ماڵ���ی دادوەریش���ەوە‪.‬‬ ‫دواتر وەفدێكی ئەمن���ی لەپارێزگای كەركوكەوە‬ ‫گەیش���تە قەزاكە و نوێنەری خۆپیش���اندەرانیش‬ ‫لەیاداش���تێكی ‪ 12‬خاڵیدا داخوازییەكانیان خستە‬ ‫بەردەم بەرپرس���انی پارێزگاكە‪ ،‬كە گرنگترینیان‬ ‫گۆڕینی بەرپرسانی ئەمنی قەزاكە و ئەنجامدانی‬ ‫گۆڕان���كاری لەپۆس���تە ئیدارییەكان ب���وو‪ ،‬دواتر‬ ‫هەواڵی لەس���ەر كار البردن���ی هەریەكە لەعەقید‬ ‫بێس���تون قەفاری بەڕێوەبەری بنكەی پۆلیس���ی‬

‫دوب���ز و موقەدەم ئیبراهیم پ���ۆڕێ بەڕێوەبەری‬ ‫پۆلیسی نەهێشتنی تیرۆر لەقەزاكە باڵوكرایەوە‪.‬‬ ‫ئاڵۆزبوون���ی بارودۆخی ئەمن���ی قەزای دوبز‬ ‫لەكاتێكدای���ە لیژنەی ئەمنی كەركوك‪ ،‬كە لەالیەن‬ ‫نەجمەددین كەریمی پارێزگارەوە س���ەرۆكایەتی‬ ‫دەكرێ���ت‪ ،‬لەرێی هەڵكەندن���ی خەندەقێكی ئەمنی‬ ‫بەدەوروبەری ناوەندی شاردا هەوڵی پاراستنی‬ ‫باردۆخ���ی ئەمن���ی ش���ارەكە دەدات‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫ئ���ەو خەندەق���ە لەقۆناغ���ی تەواوبووندایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەو هەن���گاوەی پارێزگاك���ە بەبڕوای بەش���ێك‬ ‫لەهاواڵتیان و چاودێران دەبێتە هۆی ئاڵۆزبوونی‬ ‫باروۆدخی ئەمنی قەزا و ناحیەكانی دەوروبەری‬ ‫كەرك���وك‪ ،‬لەبەرامبەر باش���تربوونی بارودۆخی‬ ‫ناوەندی پارێزگاكە‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫محەم���ەد رەزا خوێندكاری قۆناغی چوارەمی‬ ‫زانكۆیە و دانیش���تووی كەركوكە‪ ،‬پێیوایە دۆخی‬ ‫تایبەت���ی ش���ارەكە و ملمالن���ێ سیاس���ییەكان‬ ‫و بوون���ی ژمارەی���ەك دام���ودەزگای ئەمن���ی‬ ‫جۆراوجۆر و نەبوون���ی هەماهەنگی لەنێوانیاندا‬ ‫و كەمئەزموون���ی پۆلیس���ی ش���ارەكە‪ ،‬بەش���ێكن‬ ‫لەهۆكارەكان���ی خراپبوون���ی بارودۆخ���ی ئەمنی‬ ‫شاری كەركوك و دەوروبەری‪.‬‬ ‫هێ���زە ئەمنیی���ەكان‪ ،‬كارەكت���ەری ملمالن���ێ‬ ‫سیاسییەكانن‬ ‫گەرچ���ی ل���ەدوای س���اڵی ‪2003‬ەوە هێ���زە‬ ‫ئەمنییەكان���ی پارێ���زگای كەرك���وك لەس���ەر‬ ‫بنەم���ای دابەش���كاری حیزب���ی و دابەش���كاری‬ ‫نەتەوەیی پێكهاتن و بەرپرسەكانیش���یان لەالیەن‬ ‫حیزبەكان���ەوە دیاریك���ران‪ ،‬ب���ەاڵم لەچەند مانگی‬ ‫راب���ردوو و ل���ەدوای هێرش���ەكەی ‪4‬ی كانون���ی‬ ‫یەكەم���ی س���اڵی راب���ردوو ب���ۆ س���ەر دەزگای‬ ‫هەواڵگ���ری ش���ارەكە‪ ،‬ناكۆكیی���ە حزبییەكان���ی‬ ‫نێ���وان بەرپرس���ە ئەمنییەكان���ی ش���ارەكە زیاتر‬ ‫زەقبوونەوە‪.‬‬ ‫ه���اوكار محەم���ەد‪ ،‬دەرچ���ووی زانك���ۆ دەڵێ‬ ‫"ملمالنێ���ی حزبی لەن���او دەزگا ئەمنییەكان هەیە‪،‬‬ ‫تەنها هاواڵتیانیش باجەكەی دەدەن‪ ،‬چونكە شار‬ ‫بۆتە مەیدانێك بۆ دەرخستنی پاڵەوانێتی هەندێك‬ ‫كەس‪ ،‬گرن���گ نییە قوربانیی���ەكان چەندن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەوە گرنگە كێ پاڵەوانە"‪ .‬هەرچی محەمەد رەزایە‬ ‫پێ���ی وایە "زۆربەی بەرپرس���ە ئەمنیی���ە بااڵكان‬ ‫لەالیەن پارتی و یەكێتییەوە دانراون و كەس���انی‬ ‫نەش���ارەزا و كەمئەزموونن‪ ،‬ناتوانن پارێزگاری‬ ‫لەبەڕێوەبەرایەتییەكانی خۆیان بكەن"‪.‬‬ ‫ئ���ەو ناكۆكییە حزبییانەی نێوان بەرپرس���انی‬ ‫ئەمنی كەركوك و دەوروبەری دوای ئاڵۆزییەكانی‬ ‫قەزای دوبز بەڕوونی هەستیان پێدەكرا‪ ،‬چونكە‬ ‫دوای رووداوەك���ە چەن���د ئۆرگانێك���ی یەكێت���ی‬ ‫پارتیی���ان بەبەرپرس���یاری بارودۆخ���ی قەزاك���ە‬ ‫زان���ی‪ ،‬بەو پێی���ەی زۆربەی بەرپرس���انی ئەمنی‬ ‫و ئیداری قەزاكە س���ەر بەو حزبەن‪ ،‬وەك چۆن‬ ‫پێش���تر و لەكاتی هێرش���ەكەی س���ەر ب���ارەگای‬ ‫دەزگای هەواڵگ���ری كەرك���وك و كۆنتڕۆڵكردنی‬ ‫جەواهی���ر مۆڵ لەالی���ەن تیرۆریس���تانەوە‪ ،‬چەند‬ ‫بەرپرس���ێكی ئەمن���ی و حزبی پارت���ی رەخنەیان‬ ‫لەئی���دارە و لیژن���ەی ئەمن���ی پارێزگاكە گرت‪ ،‬كە‬ ‫لەالی���ەن یەكێتیی���ەوە بەڕێوەدەبرێ���ن‪ ،‬لەچۆنێتی‬ ‫مامەڵەكردن لەگەڵ رووداوەكە‪.‬‬ ‫الی خۆیەوە بێس���تون قەف���اری بەڕێوەبەری‬ ‫پێش���ووی بنكەی پۆلیس���ی دووبز رەتیدەكاتەوە‬ ‫پێش���تر زانیارییان لەبارەی ئەنجامدانی كردەوە‬ ‫تیرۆریستییەكەی هەفتەی رابردوو پێگەیشتبێت‪،‬‬ ‫دووپاتیش���یدەكاتەوە بارودۆخ���ی ئەمن���ی ئ���ەو‬ ‫ش���ارۆچكەیە كراوەت���ە قوربان���ی ملمالن���ێ‬ ‫حزبیی���ەكان‪ .‬ئ���ەو ك���ە تاك���و رۆژی تەقینەوەكە‬

‫بەڕێوەبەری پۆلیس���ی ئەو شارۆچكەیە بووە و‬ ‫دوای تەقینەوەكەش هەواڵی لەس���ەركار البردنی‬ ‫باڵوب���ۆوە‪ ،‬رەتیدەكاتەوە لەس���ەر كار البرابێت‪،‬‬ ‫ئام���اژەش ب���ەوە دەدات‪ ،‬ك���ە لەم���اوەی دوو‬ ‫مانگ���ی رابردوودا ‪ 11‬جار داوای گواس���تنەوەی‬ ‫پێشكەشی بەرپرسانی ئەمنی پارێزگاكە كردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم داواكەی قبوڵ نەكراوە‪ .‬لەمبارەیەوە دەڵێ‬ ‫"دوو مانگە داوا لەبەرپرس���انی س���ەرووی خۆم‬ ‫دەكەم واز لەدوبز بهێنم‪ ،‬بەاڵم بە ئەمڕۆناسبەی‬ ‫رایانگرت���م و رۆژی تەقینەوەك���ەش ك���ە بینی���م‬ ‫جەماوەر ناڕازی و توڕەن‪ ،‬خۆم چوومە ماڵەوە‬ ‫و گوت���م بەرپرس���یارێتییەك هەڵناگ���رم كە دوو‬ ‫كەس لێی رازی بێت و دوو كەس���ی دیكە رازی‬ ‫نەب���ن‪ .‬ئ���ەم كارە بەم���ن ناكرێ���ت و یاس���اش وا‬ ‫جێبەجێ ناكرێت بۆیە خواحافیزیم كرد"‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری پۆلیس���ی قەزا و ناحیەكان ئەوە‬ ‫پشتڕاس���ت دەكاتەوە‪ ،‬كە پێش���تر عەقید بێستون‬ ‫قەف���اری داوایكردووە لەدوب���زەوە بگوازرێتەوە‬ ‫ش���وێنێكی دیك���ە و ه���ۆكاری قبوڵنەكردن���ی‬ ‫داواكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە‪ ،‬كە "دەسەاڵتی‬ ‫گواس���تنەوەی ئەفس���ەرانی پۆلیس لەس���ەرووی‬ ‫پلەی موقەدەمەوە لەبەڕێوەبەری گشتی پۆلیسی‬ ‫كەرك���وك س���ەندراوەتەوە و لیژن���ەی ئەمن���ی‬ ‫پارێزگاش پێی باش���بوو گۆڕانكارییەكان بخرێنە‬ ‫دوای هەڵبژاردن"‪.‬‬ ‫الی خۆی���ەوە نوس���ەر و رۆژنامەنوس رابەر‬ ‫رەش���ید رەتیدەكات���ەوە ئ���ەوەی لەش���ارچكەی‬ ‫دوب���ز رووی���دا تەنها ئ���ەو قەزای���ەی گرتبێتەوە‪،‬‬ ‫بەڵك���و ت���ەواوی ق���ەزاو ناحیەكان���ی دەوربەری‬ ‫كەركوك���ی گرتۆت���ەوە‪ .‬دووپاتیش���یدەكاتەوە‬ ‫"ل���ەم كات���ەدا تاوانباركردن���ی الیەنێ���ك دەچێت���ە‬ ‫چوارچێ���وەی هەڵبژاردن���ەوە و هی���چ بنەمایەكی‬ ‫نییە‪ ،‬م���ن وای نابین���م بااڵدەس���تی تاكە حزبێك‬ ‫ه���ۆكاری تەقین���ەوەكان بێت‪ ،‬بەڕای من ئێس���تا‬ ‫ئیدارەی كەركوك دەیەوێت لەڕێی خەندەقێكەوە‬ ‫بارودۆخ���ی ناوەندی ش���ار بپارێزێت و ش���ار و‬ ‫چارۆچكەكان���ی دەوروب���ەری وەك مەڕێك���ی‬ ‫بێدەس���ەاڵت بخات���ە بەردەم���ی گ���ورگ‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫س���ەرجەم ق���ەزاو ناحی���ەكان ل���ەدەرەوەی ئەو‬ ‫خەندەقەن كە دروستكراوە و ئەو شارۆچكانەش‬ ‫لەالی���ەن پۆلیس و ئاسایش���ەوە دەپارێزرێن‪ ،‬كە‬ ‫تەنها چەكی دەستیان كاڵشینكۆفە و كەرەستەی‬ ‫پێشكەوتوویان لەبەردەست نییە"‪.‬‬ ‫الی خۆی���ەوە عەمی���د س���ەرحەد ق���ادر‬ ‫بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزاو ناحیەكانی كەركوك‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬لێكۆڵینەوەكان بەردەوامن و هەریەكە‬ ‫لەهێزەكان���ی پۆلی���س و نەهێش���تینی تی���رۆر و‬ ‫دەزگای هەواڵگ���ری و هەواڵگ���ری فرقەی ‪12‬ی‬ ‫سوپای عێراق و هەردوو بنكەی ئاسایشی پارتی‬ ‫و یەكێت���ی لەدوبز بەش���دارن لەلێكۆڵینەوەكاندا‪،‬‬ ‫ئەو دەشڵێت "لەتەقینەوەكەی هەفتەی رابردوودا‬ ‫هیچ كەس���ێك كەمتەرخەم نەب���ووە‪ ،‬چونكە ئەو‬

‫بەڕێوەبەری پێشووی بنكەی‬ ‫پۆلیس دوبز‪:‬‬

‫‪ 11‬جار داوای‬ ‫گواستنەوەم كرد بەاڵم‬ ‫داواكەم قبوڵ نەكرا‬ ‫ئۆتۆمبێلەی تەقیوەتەوە لەكاتی پشكنینی لەالیەن‬ ‫كارمەندانی بازگەك���ەوە تەقیوەتەوە و نەهاتۆتە‬ ‫ناو دوبزەوە"‪ .‬ئەو بەرپرسەی پۆلیسی كەركوك‬ ‫ب���ەدووری نازانێ���ت هەڵكەندن���ی خەندەقەك���ە‬ ‫رۆڵ���ی هەبووبێ���ت لەتێكچوون���ی بارودۆخ���ی‬ ‫ق���ەزا و ناحیەكان���ی دەوروب���ەری كەرك���وك‪،‬‬ ‫چونك���ە وەك خ���ۆی دەڵێ "ئ���ەو خەندەقە رۆڵی‬ ‫بینیوە لەباش���بوونی بارودۆخی ئەمنی ناوش���ار‪،‬‬ ‫جگەل���ەوەش ئێم���ە چ���ۆن هەوڵ���ی راوەدونان و‬ ‫دەستگیركردنی تیرۆریس���تان دەدەین‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫هەوڵی جێبەجێكردنی پالنەكانیان دەدەن"‪.‬‬ ‫سەرحەد باس لەوە دەكات‪ ،‬كە لەهەموو قەزاو‬ ‫ناحیەكاندا هێ���زی ئەمنی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەو هێزانە‬ ‫پێویستیان بەكەرەستەی پێشكەوتوو و زانیاریی‬ ‫هەوڵگ���ری ورد هەی���ە‪ ،‬بەپێویستیش���ی دەزانێت‬ ‫ئامێری س���ۆنار بۆ ئاشكراكردنی تەقەمەنییەكان‬ ‫و زانیاری هەواڵگ���ری ورد بەبازگە و خاڵەكانی‬ ‫پشكنینی قەزا و ناحیەكان بدرێت‪.‬‬ ‫لەبارەی كاریگەری ناكۆكییە حزبییەكانیشەوە‬ ‫بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزاو ناحیەكان دەڵێت "من‬ ‫ناڵێم مونافەسەی حزبی نییە‪ ،‬بەاڵم ئەو مونافەسەیە‬ ‫لەن���او دەزگا ئەمنییەكاندا بەهێ���ز نییە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەئاس���تی س���ەركردایەتی هێزە ئەمنییەكان‪ ،‬هەر‬ ‫ناكۆكییەكیش هەبووبێت‪ ،‬خۆمان چارەس���ەرمان‬ ‫كردووە"‪ .‬هاوكات تۆمەتباركردنی تەنها الیەنێك‬ ‫و بەبەرپرس���یاركردنی لەتەقینەوەكانی هەفتەی‬ ‫رابردوو بەبانگەش���ەی هەڵب���ژاردن ناودەبات و‬ ‫دەڵێ���ت "ئێم���ەی ك���ورد لەالیەن تیرۆریس���تان و‬ ‫خەڵكی شۆڤێنییەوە جیاوازی لەنێوانمان ناكرێت‪،‬‬ ‫ئەگەر بۆیان بكرێت ‪ 50‬كورد بەتەنها فیشەكێك‬ ‫دەك���وژن‪ ،‬بەاڵم ئێم���ە وا كەوتووینەت���ە وێزەی‬ ‫یەكتر"‪.‬‬ ‫لەئێستاش���دا هێ���زە ئەمنییەكان���ی كەرك���وك‬ ‫س���ەرقاڵی لێكۆڵین���ەوەن ل���ەو وێنان���ەی دوای‬ ‫تەقینەوەك���ە رێكخ���راوی تیرۆریس���تی داع���ش‬ ‫لەس���ەر ماڵپ���ەڕی فەرمی خ���ۆی باڵویكردنەوە‪،‬‬ ‫كە س���اتی تەقینەوەكە نیش���ان دەدەن‪ ،‬گومانیش‬ ‫دەكرێت ئەو وێنانە لەبارەگای هێزێكی سەربازی‬ ‫س���وپای عێراق���ەوە گیرابن‪ ،‬كە لەنزیك ش���وێنی‬ ‫تەقینەوەكەیە‪ ،‬فەرماندەی ئەو هێزە و ئەفس���ەرە‬ ‫بااڵكانیشی كوردن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪9 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫جەنگاوەرانی ملمالنێکانی ناخۆ‬ ‫رەوانەی بەغدا مەکەن‬

‫حیسام دەسپیش‬

‫پاڵەوانانی ئەمڕۆی‬ ‫سیاسەتی کوردی‬ ‫کۆمەڵێک جەنگاوەرن‪،‬‬ ‫کە شەرعییەتی خۆیان‬ ‫لەئینکاریكردنی ئەوانی‬ ‫دیكەوە بەدەستهێناوە‬

‫‪ 10‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ش���ەقامەکان دیس���ان لێوانلێ���ون لەئ���ااڵ و‬ ‫دروش���می پاڵێ���وراو و پارت���ە سیاس���ییەکان‪.‬‬ ‫هەموو ئەمانە ب���ۆ ئەوەیە هەنگاوێکی دیكە لە‬ ‫بەدامەرزاوەیبوونی هەرێمی کوردستان نزیک‬ ‫ببینەوە‪ .‬دوو هەڵبژاردن لەکاتێکی دیاریکراودا‬ ‫بەڕێوەدەچێ‪ .‬یەکێکیان بۆ هەرێم و ئەویتریان‬ ‫ب���ۆ بەغدای���ە‪ .‬دی���ارە ئ���ەوەی هەرێ���م خاوەن‬ ‫تایبەتمەن���دی خۆیەتی‪ ،‬بەتایب���ەت کە گەمەکە‬ ‫دێتە ئاستی بچووکەوە‪ ،‬واتا پارێزگاکان‪ .‬بەاڵم‬ ‫لەبەرانب���ەردا هەڵبژاردن���ی پەرلەمان���ی بەغدا‬ ‫هەیە‪ ،‬کە راستەخۆ پەیوەستە بەتەماح و پرسە‬ ‫نەتەوەییەکانەوە‪ .‬لێرەدا کورد و ناسنامەکەیە‬ ‫بڕی���اردەدات‪ ،‬تاک���و بەرژەوەندییە بچوکەکان‪.‬‬ ‫بۆی���ە رای گش���تی و پارت���ە سیاس���ییەکانی‬ ‫بەرپرسیارن کە کێ رەوانەی بەغدا دەکەن‪.‬‬ ‫پێ���م وای���ە لەئێس���تادا پارتە سیاس���ییەکان‬ ‫پاڵێوراوان���ی خۆیان دەسنیش���انکردووە‪ ،‬ئیتر‬ ‫کات نەم���اوە بۆ ئەوەی بە دەسنیش���انکردنی‬ ‫پالێوراوەکاندا بچنەوە‪ .‬بەاڵم لەبەرانبەردا رای‬ ‫گشتی کاتێکی زۆر هەستیاری لەبەردەستدایە‪.‬‬ ‫کاتێ���ک ک���ە ئەگ���ەر ب���ە بەرپرس���یاریەتیەوە‬ ‫مامەڵ���ەی لەگەڵ بکرێت‪ ،‬دەتوانێ راس���تەوخۆ‬ ‫کاریگ���ەری هەب���ێ لەس���ەر ئەوەی ک���ێ بچتە‬ ‫پەرلەمانی بەغدا‪ .‬جا ماوەتەوە کە ئایا خەڵکی‬ ‫کوردس���تان بەمەنتقی ملمالنێ سیاس���ییەکانی‬ ‫ناوخ���ۆوە چاو لەو کەس���انە دەكەن‪ ،‬کە بڕیار‬ ‫وای���ە بەرەو بەغدا بڕون‪ ،‬یان لە س���ۆنگەیەکی‬ ‫دیكەوە سەیری بابەتەکە دەکەن‪.‬‬ ‫پێدەچ���ێ پرس���یاری ئ���ەوەی بێتەئ���اراوە‪،‬‬ ‫کە ب���ۆ جەنگاوەرانم بەکارهێناوە‪ .‬سیاس���ەت‬ ‫لەکوردس���تان وەک ب���ەرەی ش���ەڕ دەمێن���ێ‪.‬‬ ‫گەمەیەک کە هاوکێش���ەکانی لەس���ەر س���فر و‬ ‫س���ەد دارێ���ژراوە‪ .‬بۆیە س���ەرکەوتن بەمانای‬ ‫مان���ەوە و نەم���ای الیان���ی بەرانب���ەرە‪ .‬ئ���ەو‬ ‫کاراکتەرانەی لەم گەمەدا بەشدارن بەردەوام‬ ‫ب���ەدوای بەرەیەک���دا دەگەڕێ���ن‪ ،‬ک���ە توان���ای‬ ‫خۆیان لەم جەنگاوەرییەدا پیش���ان بدەن‪ .‬بۆیە‬ ‫جەنگاوەربوون دەبێتە بەش���ێک لەئەقلییەت و‬ ‫منتالیتەی ئەم تاکانە‪ .‬ئەم جەنگاوەرانە دەتوانن‬

‫ش���والیەیەکی باش بن لەگەمە سیاس���ییەکانی‬ ‫هەرێم‪ ،‬چونکە شوالیەبوون بۆتە کلتورێک بۆ‬ ‫ئ���ەوەی بتوانی ببی بەسیاس���ی و کاراکتەری‬ ‫سیاس���ی‪ .‬بەاڵم کاتێ���ک بیر ل���ەوە دەکەمەوە‪،‬‬ ‫کە ئ���ەم ش���والیانە (جەنگاوەران���ە) کە تەمەن‬ ‫و مێژووی���ەک لەجەنگاوەریان لەکوردس���تان‬ ‫هەب���ووە و ئێس���تا روو دەکەنە بەغدا‪ ،‬لەوێش‬ ‫هاوبیر و هاوکارەکانی خۆیان وەک شوالیەی‬ ‫نەی���ار دێتە بەرچاو‪ .‬بۆیە رەگی ملیان راس���ت‬ ‫دەبێت���ەوە و حەماس���ەت دەیانگ���رێ‪ ،‬ئیت���ر‬ ‫لەبیریان دەچێت���ەوە كە لەگۆڕەپان���ی بەغدادا‬ ‫دەبێ هەموویان لە بەرەیەکدابن‪.‬‬ ‫لێرەوەیە کە گریمانەی سەرەتای ئەم باسە‬ ‫روون دەبێتەوە‪ .‬گریمانەیەک کە باوەڕی وایە‬ ‫بەغ���دا جێ���گای ملمالنێ���ی هێ���زە کوردییەکان‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵک���و مەیدانی هاودەنگی ئەوانە‪ .‬جا ئەم‬ ‫هاودەنگییە بەکێ دەک���رێ؟ ئایا جەنگاوەرانی‬ ‫ملمالنێ ناوخۆییەکان دەتوانن لەم گۆڕەپانەدا‬ ‫کاراکتەرەک���ی باش بن‪ ،‬ی���ان دەبێ ئەو ئەرکە‬ ‫بەکەس���انیتر بس���پێرین؟ وات���ا کەس���انێک کە‬ ‫لەکلت���وری ئین���کاری ناوخ���ۆ بەدوورب���ن و‬ ‫لەکلتوری پاراس���تنی کەرامەت و سەربەرزیی‬ ‫تاکی کورد نزیک بن‪.‬‬ ‫رەوتی زاڵ تاکو ئەمڕۆ‬ ‫ئ���ەوەی لەپانتای���ی سیاس���ی کوردس���تاندا‬ ‫تائەم���ڕۆ زاڵ���ە‪ ،‬ملمالنێک���ی تون���دی هێ���زە‬ ‫کوردس���تانییەکانە لەس���ەر ئ���ەوەی چ���ۆن‬ ‫بتوان���ن یەکت���ر ئین���کار بک���ەن‪ .‬ئ���ەم ئین���کارە‬ ‫بەرهەم���ی دوو فاکت���ەری س���ەرەکی ب���ووە‪.‬‬ ‫یەکیان بۆن و بەرامەیەک بوو کە س���ەردەمی‬ ‫ش���ەڕی س���ارد‪ ،‬وەک س���ەردەمی پێکدادان���ی‬ ‫ئایدۆلۆژیی���ەکان بەخۆیەوەبین���ی‪ .‬هەروەه���ا‬ ‫بەرهەمی پێنەگەیش���تنی کۆمەڵ���گا و مانەوەی‬ ‫لەچوارچێوەی کلتوری دەرەبەگایەتیدایە‪ .‬ئەم‬ ‫دوو ه���ۆکارە وایکردووە سیاس���ەتی کوردی‬ ‫لێوانلێ���و ب���ێ لەئینکاریك���ردن و س���ڕێنەوەی‬ ‫ئەوانیت���ر‪ .‬بۆی���ە کاراکت���ەری کارام���ە و باش‬ ‫لەپانتایی سیاس���ی کوردس���تان ئەو کەس���ەیە‬ ‫بتوانێ ئەویتر ئینکار بکات‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬نابێت رای گشتی كوردستان نوێنەرەكانی لە دەروازەی پاڵەوانەكانی ملمالنێكانی ناوخۆدا هەڵبژێرێت‬

‫ئەگەر بۆ چرکە س���اتێک چ���او لەپاڵەوانانی‬ ‫ئەم���ڕۆی سیاس���ەتی ک���وردی بک���ەن‪ ،‬بریتین‬ ‫لەکۆمەلێک جەنگاوەر کە ش���ەرعییەتی خۆیان‬ ‫لەئین���کارەوە بەدەس���هێناوە‪ .‬وات���ە ئەگ���ەر بۆ‬ ‫چرکەساتێک لەجەنگاوەرانی سیاسەتی کوردی‬ ‫ل���ە بواری حیزب���ی و ناحیزبییەک���ەی بڕوانین‪،‬‬ ‫دەبینین كە بریتی���ن لەکۆمەڵە کاراکتەرێک‪ ،‬کە‬ ‫ئەگەر زمانی زبر و روحیەی ش���والیەبوونیان‬ ‫لێوەربگری‪ ،‬هیچیان بۆ وتن نامێنێ‪.‬‬ ‫پارتە سیاس���ییەکانی ک���ورد لەوکاتەوە ئەم‬ ‫جەنگاوەرانەی���ان هێن���ا پێش���ەوە و کردیان���ن‬ ‫بەدەمڕاس���تی خۆی���ان‪ .‬هەروەه���ا ب���ەرەی‬ ‫دەرەوەی پارت���ەکان کاتێک ویس���تیان خۆیان‬ ‫وەک بێالیان پێش���ان بدەن‪ ،‬زمان و ئەقڵێک کە‬ ‫بۆ ئەم مەبەس���تە بەکارهێنرا‪ ،‬زمانی سڕینەوە‬ ‫و ئینکاربووە‪ .‬بۆیە ئ���ەوەی تائەمڕۆ دەتوانین‬ ‫لەک���ون و قوژبنەکان���ی سیاس���ەتی کوردی���دا‬ ‫ببینی���ەوە‪ ،‬گەڕانێک���ی بەردەوامە ب���ەدوای ئەو‬ ‫شوالیانەیە کە ئینکاری بەرانبەریان بۆ بکات‪.‬‬ ‫الیەن���ی تراژیدیای ئەم جۆرە لەملمالنێ لەو‬ ‫کاتەدای���ە‪ ،‬کە تاک���ی کورد وەک سیاس���ەتوان‬ ‫روودەکات���ە بەغ���دا ی���ان واڵتانی دیك���ە‪ .‬بۆیە‬ ‫ئەقڵی���ەت و رەفتاری جەنگاوەری کوردس���تان‬ ‫دەگوازێتەوە بۆ بەغدا‪ .‬بەغداش وەک کوردستان‬ ‫دەبێتە گۆڕەپانی ش���والییەکان‪ .‬ئەم ش���والیانە‬ ‫لەنێ���وان کوردس���تان و بەغ���دادا لەهاتوچ���ودا‬ ‫دەب���ن‪ ،‬وەک ئەوەی بێنەوە بۆ کوردس���تان و‬ ‫وزەی پێویس���ت وەربگرن بۆ ئ���ەوەی لەبەغدا‬ ‫بەردەوام بن لەجەنگاوەربوونیان دژ بەیەکتر‪.‬‬

‫دەربازبوون لەسەردەمی جەنگاوەران‬ ‫پێم وایە ئێس���تا کاتی ئەوەبێ‪ ،‬کە تاکی کورد‬ ‫لەدەروازەیەکی دیكەوە سەیری نوێنەرانی خۆی‬ ‫لەبەغ���دا بکات‪ .‬واتا دوور لەشاش���ەی تیڤییەکان‬ ‫و دوور لەه���ات و ه���اواری جەن���گاوەران‪ ،‬بی���ر‬ ‫لەکۆمەلێ���ک نوێنەر بۆ بەغدا بکاتەوە‪ ،‬کە خاوەن‬ ‫کلتورێکی ئارام و کوردستانی بن‪ .‬ئەم نوێنەرانە‬ ‫ناب���ێ ل���ەدەروازەی پاڵەوانەکان���ی ملمالنێکان���ی‬ ‫ناوخ���ۆوە هەڵبژێردرێ���ن‪ .‬بۆی���ە هەس���تیاریی و‬ ‫ئازایەتی کۆمەڵگا کاتێک خۆی پێشاندەدا‪ ،‬کە بیر‬ ‫لەوە بکات���ەوە لەنێوان ئەم پاڵێوراوانەدا کێیە کە‬ ‫بەئەقل���ی کوردیی و کەڕامەت���ی مرۆیی خۆیەوە‬ ‫هەنگاو بەرەو بەغدا دەنێت‪.‬‬ ‫ئەوان���ەی ئەم���ڕۆ لەملمالنێ���ی هەڵبژاردندان‪،‬‬ ‫هەوڵ���دەدەن لەئینکاری الیانەکان���ی دیكە خۆیان‬ ‫بک���ەن بەماڵ‪ .‬واتا ئەو دەنگان���ە بەرزن‪ ،‬ئەوانیتر‬ ‫بەهیچ دەزانن‪ .‬بۆیە بۆ چرکە س���اتێک دەبێ بیر‬ ‫ل���ەوە بکەینەوە‪ ،‬ک���ە ئەگەر کەس���ێک بەئینکاری‬ ‫ئەویتر لەکوردس���تان رووبکاتە بەغدا‪ ،‬واتا وەک‬ ‫نوێنەر هەڵبژێدرێت‪ ،‬ئایا ئامادە دەبێ سیاسەت و‬ ‫بەرژەوەن���دی هەرێم‪ ،‬کە حەق وایە لەدەروازەی‬ ‫هەرێمەوە بێت‪ ،‬پەیڕەوی بکات؟‬ ‫ئەزمون���ی ئەم چەن س���اڵە ئەوەم���ان پێدەڵێ‪،‬‬ ‫کە هۆکاری س���ەرەکی لە یەکهەڵوێس���تنەبوونی‬ ‫ک���ورد لەبەغدا ئەو کاراکتەرانە بوون‪ ،‬کە خۆیان‬ ‫بەنوێن���ەری جەنگاوەران���ی کوردس���تان دەزانی‪،‬‬ ‫نەک سیاس���ەتی کوردی یان بەرژەوەندی تاکی‬ ‫کورد‪ .‬بۆیە لەکاتە هەس���تیارەکاندا کورد دەبووە‬ ‫دوو ب���ەرە‪ .‬بەرەی���ەک لەالی بەغ���دا و بەرەیەک‬

‫لەالی هەرێ���م‪ .‬پێدەچێ‌هێندێ کەس پرس���یاری‬ ‫ئ���ەوە بکەن‪ ،‬کە ئ���ەوە حیزبکەکانن جڵەوەی ئەم‬ ‫سیاس���ەتەیان بەدەستەوەیە‪ .‬بەاڵم دەبێ پرسیار‬ ‫بکەی���ن‪ ،‬ئای���ا لەن���او ئ���ەم حیزبانە دەن���گ بەکێ‬ ‫دراوە؟ ئای���ا دەنگ بەو کەس���ە دراوە کە خاوەن‬ ‫کلتوری جەنگاوەریی و ئەقڵیەتی ش���والیەبوونە‪،‬‬ ‫یان بەکەسانێک کە خاوەن کەسایەتێکی ئارام و‬ ‫کوردس���تانین؟ بۆیە بەهەمان رێژە کە تاکی ناو‬ ‫ئەو حیزبانە تاوانبارن‪ ،‬رای گشتیش تاوانبارە‪ ،‬کە‬ ‫بەدوای ئەقڵ و مرۆڤی کوردستانیدا ناگەڕێ‪.‬‬ ‫لەک���ۆی ئ���ەم باس���ە دەب���ێ ئام���اژە ب���ەوە‬ ‫بک���ەم‪ ،‬ک���ە مێ���ژووی ک���ورد لێوانلێ���وە ل���ەو‬ ‫جەنگاوەرانەی بەردەوام خوازیاری سیاس���ەتی‬ ‫ئین���کار بوون���ە‪ .‬بەاڵم هەر ئەم مێ���ژووە خاوەن‬ ‫وێس���گەکەلێکی کەم���ە ل���ەو کاتانەی ک���ە کورد‬ ‫پش���تی لەجەنگاوەران���ی ملمالنێکان���ی ناوخ���ۆ‬ ‫کردب���ێ لەبەرانب���ەر نەیارەکان���ی‪ .‬لەم���ڕۆدا‬ ‫کوردس���تانیان دەن���گ دەدەن بەنوێنەرانی���ان بۆ‬ ‫ئەوەی پارێ���زگاری لەمافی کورد لەبەغدا بکەن‪.‬‬ ‫بەاڵم دەبێ دووبارە لەخۆمان بپرس���ینەوە‪ ،‬ئایا‬ ‫کەسانێک کە لەئینکاری یەکتر لەناوخۆ دەنگیان‬ ‫بەدەس���هێنابێ‪ ،‬دەتوانن ببن���ە هەوێنی یەکگرتن‬ ‫لەناوخ���ۆ‪ .‬پێموای���ە وەاڵمەک���ەی زۆر س���ادەیە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر کەس���ێک بەه���ۆی ئەقڵییەت���ی ئینکارەوە‬ ‫بچێت���ە بەغدا‪ ،‬ئ���ەم ئەقڵییەتە دەبێتە شوناس���ێک‬ ‫ب���ۆ ئ���ەو‪ ،‬تاکو ب���ەردەوام خ���ۆی ل���ەو رێگەوە‬ ‫بناس���ێتەوە‪ .‬بۆیە تەنها رێگ���ە ماڵئاوایکردنە لەو‬ ‫کەس���انە‪ ،‬تاک���و رەوڕەوەی ملمالنێکان بەرانبەر‬ ‫بەبەغدا گۆڕانیان بەسەردابێ‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪11 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫رەس���وڵ عومەر لەتیف‪ ،‬ناس���راو بە‬ ‫وەستا رەسوڵ‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬ل���ەم دیمانەیەی س���ڤیلدا‪ ،‬باس‬ ‫ل���ە گرفتەكانی ئەم دوایی���ەی پێكهێنانی‬ ‫حكومەت و بەشەپشكی یەكێتی دەكات‪،‬‬ ‫پێش���ی وایە لە الیەن پارتی و گۆڕانەوە‬ ‫غ���ەدر ل���ە یەكێتی ك���راوە و دەش���ڵێت‬ ‫"پارت���ی ش���ەریكێكی لە ئێمە باش���تری‬ ‫دۆزیوەتەوە و لەگەڵی���دا رێككەوتووە"‪.‬‬ ‫هەروەها باسی كۆمەڵێك پرسی تریش‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫سەروەر ساڵەیی‬

‫وه‌ستا ره‌سوڵ ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بۆ سڤیل‪:‬‬

‫پارتی شەریكێكی لە ئێمە باشتری دۆزیوەتەوە‬ ‫ئێستا گۆڕان لە پاشكۆ تێپەڕیوە و بۆتە پاشكۆڵ‬ ‫ئێوە ده‌ڵێن له‌پێكهێنانی حكومه‌تدا‬ ‫غه‌درت���ان لێكراوه‌‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر وایه‌ مافی ئێوه‌‬ ‫الی پارتیە یا گۆڕان؟‬ ‫وه‌ستا رەس���وڵ‪ :‬مافی یه‌كێتی كه‌وتۆته‌‬ ‫الی ئ���ه‌و رێككه‌وتن���ه‌ی گ���ۆڕان و پارت���ی‬ ‫كردوویانه‌‪ ،‬رێككه‌وتنێكه‌ هه‌س���ت ده‌كرێت‬ ‫له‌پش���ت ژووره‌ تاریكه‌كانه‌وه‌ كردوویانه‌‪.‬‬ ‫بۆ نموونه‌ پارتی ش���ه‌ش پۆس���تی سیادیی‬ ‫و گۆڕانی���ش چ���وار پۆس���تی س���یادیی‬ ‫له‌حكوم���ه‌ت به‌ركه‌وت���ووه‌‪ ،‬یه‌كێتیش ته‌نها‬ ‫پۆستێكی سیادیی به‌ركه‌وتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌‬

‫‪ 12‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫به‌ئیس���تیحقاقی هه‌ڵبژاردنیش بێت یه‌كێتی‬ ‫له‌مباره‌ی���ه‌وه‌ خ���ۆی به‌مه‌غ���دور ده‌زانێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ ئێم���ه‌ پێمانوایه له‌الیه‌ن‌ هه‌ردووالیان‬ ‫له‌و مه‌س���ه‌له‌یه ئیجحاف به‌رامبه‌ر یه‌كێتی‬ ‫كراوه‌‪ ،‬یه‌كێتی خۆی به‌مه‌غدوور ده‌زانێت‬ ‫و هه‌ست به‌غوبن ده‌كات له‌و باره‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئێ���وه‌ له‌گ���ه‌ڵ پارت���ی‬ ‫رێككه‌وتنی ستراتیژیتان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه مانای‬ ‫وانیی���ه‌‌ زیاتر پارتی غ���ه‌دری لێكردبێتن و‬ ‫مافی ئێوه‌ كه‌وتبێته‌ الی ئه‌و حزبه‌؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬ئێم���ه‌ له‌مه‌س���ه‌له‌ی‬

‫ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫س���تراتیژیدا‬ ‫رێككه‌وتن���ی‬ ‫له‌س���ه‌رمان ب���وو جێبه‌جێم���ان ك���رد‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌نگم���ان به‌س���ه‌رۆكی هه‌رێم���دا‪ ،‬م���اوه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌یمان دوو س���اڵ درێ���ژ‬ ‫ك���رده‌وه‌‪ ،‬باج���ی گه‌وره‌ش���مان له‌س���ه‌ر‬ ‫ئ���ه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌ دا له‌به‌رده‌م���ی خه‌ڵ���ك و‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌كه‌م���ان‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخ���ه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫براده‌ران���ه‌ له‌ژێ���ر ب���اری رێككه‌وتننامه‌ی‬ ‫س���تراتیژی هاتوونه‌ت���ه‌ ده‌ره‌وه‌ و هی���چ‬ ‫ئیعتبارێكی���ان بۆی نه‌كردووه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌ڕای‬ ‫من ئ���ه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌ هی���چ بنه‌مایه‌كی‬


‫سياسەت‬

‫یاس���ایی و ئه‌خالقی له‌نێوان ئێمه‌و پارتیدا‬ ‫نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم پێش���تر به‌ش���ێك‬ ‫داوای‬ ‫یه‌كێت���ی‬ ‫له‌س���ه‌ركردایه‌تی‬ ‫هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی ئه‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌یان‬ ‫ده‌ك���رد‪ ،‬پێتوانیی���ه‌ ئه‌م���ه‌ ه���ۆكاری‬ ‫ره‌چاونه‌كردن���ی رێككه‌وتننامه‌ك���ه‌ بێ���ت‬ ‫له‌الیه‌ن پارتییه‌وه‌؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬نه‌خێ���ر‪ ،‬م���ن پێموایه‌‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی پارت���ی خ���ۆی تموح���ی‬ ‫پۆس���ته‌ س���یادییه‌كانی هه‌بوو‪ ،‬به‌كورتی و‬ ‫كرمانجی گ���ه‌ڕاوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ش���ه‌ریكێكی‬ ‫ت���ازه‌ی دۆزیوه‌ت���ه‌وه‌ و پێده‌چێ���ت له‌ئێمه‌‬ ‫باش���تر رێككه‌وتنی له‌گه‌ڵ���دا كردبێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫رێككه‌وتنه‌ك���ه‌ی ئێم���ه‌ی ب���ه‌و رێككه‌وتن���ه‌‬ ‫گۆڕیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ���ی رێككه‌وتن���ی پارت���ی_‬ ‫گ���ۆڕان وه‌زاره‌ت���ی پێش���مه‌رگه‌ دراوه‌‬ ‫به‌گ���ۆڕان‪ ،‬پێتوای���ه‌ وه‌زیرێكی گ���ۆڕان لە‬ ‫چارەس���ەركردنی كێش���ەكانی ن���او ئ���ەو‬ ‫وەزارەتە سەركەوتوو بێت؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬من نازان���م‪ ،‬له‌خۆیان‬ ‫بپرس���ن بۆچ���ی خۆیان ل���ه‌و كێش���ه‌یه‌وه‌‬ ‫ئااڵندووه‌ و ئه‌و وه‌زاره‌ته‌یان وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫‪%90‬ی هێزی پێش���مه‌رگه‌ یان یه‌كێتییه‌ یان‬ ‫پارت���ی‪ ،‬بێگومان ئه‌و هێزان���ه‌ وه‌الئیان بۆ‬ ‫ئ���ه‌و دوو حزبه‌ زیات���ر هه‌ی���ه‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی وه‌الئی���ان ب���ۆ وه‌زیرێك���ی گۆڕان‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ نه‌ك كێشه‌كانیان پێ چاره‌سه‌ر‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬به‌ڵك���و به‌ڕای من دوو مه‌س���ه‌له‌ی‬ ‫زۆر گرن���گ دێنه‌ پێش���ه‌وه‪ ‌،‬یه‌كیان ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كێشه‌كان زۆر قوڵتر ده‌بنه‌وه‌ له‌مه‌سه‌له‌ی‬ ‫دابه‌شكردنی پۆسته‌كان‪ ،‬ئه‌وه‌ فه‌رمانده‌ییه‌‬ ‫و پۆس���تی مه‌ده‌نی نییه‌ و جیاوازییان زۆر‬ ‫زۆره‌‌‪ ،‬دووه‌میان ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كە هه‌ستده‌كرێت‬ ‫یه‌كڕی���زی نیش���تیمانی ده‌رئه‌نجام���ی ئه‌م‬ ‫مه‌س���ه‌النه‌ بكه‌وێت���ه‌ ژێ���ر پرس���یاره‌وه‪‌،‬‬ ‫له‌به‌رئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌وه‌ هێ���زی پێش���مه‌رگه‌ی‬ ‫كوردس���تانه‌ ئه‌گ���ه‌ر یاخ���ی ب���وو یاخ���ود‬ ‫ئیلتیزامه‌كان���ی جێبه‌جێ نه‌كرد چه‌كوچۆڵی‬ ‫به‌ده‌س���ته‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ش���تێكی خراپ���ه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هێش���تا كات م���اوه‌ تاكو په‌ل���ه‌ بكه‌ن و به‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌دا بچنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌گوترێ���ت یه‌كێت���ی ب���ه‌و‬ ‫پۆس���تانه‌ رازییه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم خەریكە مانۆڕ بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان ئه‌نجام ده‌دات‪ ،‬ئه‌م قس���ه‌یه‌‬ ‫تاچه‌ند راسته‌؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬ئ���ه‌م مه‌س���ه‌له‌یه‌ ب���ۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردن نیی���ه‪ ،‬ئێمه‌ زۆر جددین له‌وه‌ی‬

‫له‌پۆس���ته‌كان مه‌غدور كراوین و هه‌س���ت‬ ‫به‌غوبن ده‌كه‌ین‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ قسه‌مان له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌یه‌و په‌یوه‌ندی به‌هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌رۆكی وه‌فدی دانوستانكاری‬ ‫یه‌كێت���ی س���ووربوونی حزبه‌كه‌ی له‌س���ه‌ر‬ ‫وه‌رگرتن���ی وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ نیش���اندا و‬ ‫پارتیش ده‌ڵێ قسه‌كردن له‌سه‌ر ئه‌و پۆسته‌‬ ‫بڕاوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ مانای وای���ه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫پۆسته‌تان پێنه‌درێت به‌شداری له‌حكومه‌ت‬ ‫ناكه‌ن؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬ئێم���ه‌ كۆبوون���ه‌وه‌ی‬ ‫كۆمیت���ه‌ی س���ه‌ركردایه‌تیمان له‌پێش���ه‌‪ ،‬تا‬ ‫ل���ه‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌ بڕی���ار نه‌ده‌ین‪ ،‬ناتوانم‬ ‫پێ���ت بڵێ���م به‌ش���داری ده‌كه‌ین یاخ���ود نا‪،‬‬ ‫ل���ه‌و كۆبوونه‌وه‌ی���ه‌ بڕی���اری به‌كۆم���ه‌ڵ‬ ‫ده‌ده‌ین و خۆمان له‌و مه‌س���ه‌له‌یه‌ یه‌كالیی‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێتوایه‌ ئ���ه‌و رێككه‌وتنه‌ی گۆڕان‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ پارت���ی كاریگ���ه‌ری بخات���ه‌ س���ه‌ر‬ ‫قاعیده‌ی جه‌ماوه‌ری و ئاس���تی ده‌نگه‌كانی‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬هه‌موو دروشمه‌كه‌ی‬ ‫ئه‌وان له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌بوو‪ ،‬كه‌ ئێمه‌ پاشكۆین‬ ‫و بووینه‌ت���ه‌ پی���اوی پارتی‪ ،‬ئێس���تا ئه‌وان‬ ‫له‌پاش���كۆ تێپه‌ڕیون و بوونه‌ته‌ پاش���كۆڵ‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی من پێموایه‌ قاعیده‌ی جه‌ماوه‌ری‬ ‫گ���ۆڕان قاعیده‌یه‌ك���ی هۆش���یاره‌و له‌هه‌ر‬ ‫هۆش���یاریی خۆی���ان ب���ووه‌ پێش���تر ئ���ه‌و‬ ‫قس���ه‌یه‌یان له‌به‌رامب���ه‌ر ئێم���ه‌ ك���ردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مج���اره‌ هه‌س���ت ده‌ك���ه‌م به‌هه‌س���تكردن‬ ‫به‌مه‌س���ئولیاته‌وه‌ ئ���ه‌و ده‌نگ���ه‌ی ج���اران‬ ‫به‌ده‌س���ت نه‌هێنن���ه‌وه ‌و زیات���ر ده‌ن���گ‬ ‫به‌لیسته‌كه‌ی یه‌كێتی بده‌ن‪.‬‬ ‫ئێوه‌ پێشبینی ده‌كه‌ن له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫په‌رله‌ماندا چه‌ند كورسی به‌ده‌ستبهێنن؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬من پێش���بینی ده‌كه‌م‌‬ ‫ده‌نگه‌كانم���ان زی���اد ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬چونك���ه‌‬ ‫سیس���تەمی هه‌ڵبژاردن���ی ئێس���تا كه‌ ناوی‬ ‫(س���انت لیگۆ)ی���ه‌ كه‌مێ���ك موعه‌قه‌دتره‌ و‬ ‫ناتوانرێت پێش���بینی كورسی بكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ ده‌نگه‌كانم���ان له‌جاران زیاتر‬ ‫ده‌بن‪.‬‬ ‫ف���ازڵ میرانی ده‌ڵێ پۆس���ته‌كانی‬ ‫یه‌كێت���ی له‌حكوم���ه‌ت به‌ق���ه‌د پۆس���ته‌كانی‬ ‫پارتی���ن‪ ،‬بۆچوونتان له‌س���ه‌ر ئه‌م قس���ه‌یه‌‬ ‫چییه‌؟‬ ‫وه‌ستا رەسوڵ‪ :‬چۆن به‌قه‌د پۆسته‌كانی‬ ‫پارتی���ن؟ س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م ه���ی پارتییه‌‪،‬‬ ‫جێگری س���ه‌رۆكی په‌رله‌م���ان هی پارتییه‌‪،‬‬

‫س���ه‌رۆكی حكوم���ه‌ت ه���ی پارتیی���ه‌‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫وه‌زاره‌تی س���امانه‌ سروش���تییه‌كان بڤه‌ی ‌ه‬ ‫و ك���ه‌س ناوێرێت ناوی بهێنێت‪ ،‬وه‌زاره‌تی‬ ‫ش���اره‌وانی‪ ،‬په‌روه‌رده‌‪ ،‬ناوخ���ۆ و ئه‌وه‌ی‬ ‫پێی ده‌گوترێت ئاژانس���ی گشتی پاراستن‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئه‌مان���ه‌ حیس���اب بكه‌ی���ت ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫عه‌قڵیش���ی نه‌بێت تێده‌گات وانییه‌‪ ،‬راس���ته‌‬ ‫به‌ژم���اره‌ وه‌زاره‌تێ���ك زی���اد ب���ه‌ر یه‌كێتی‬ ‫كه‌وت���ووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێمه‌ هێزم���ان هه‌یه‌ له‌و‬ ‫وه‌زاره‌ت���ه‌ ئه‌منییانه‌ خۆم���ان به‌مه‌غدوور‬ ‫ده‌زانی���ن‪ ،‬ئه‌گه‌رن���ا وه‌رگرتن���ی وه‌زاره‌تی‬ ‫خزمه‌تگوزاریم���ان زۆرال گه‌وره‌ت���ر و‬ ‫ش���ه‌ریفتره‌ له‌هه‌ر پۆس���تێكی دیكه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫خزمه‌ت���ی خه‌ڵك ده‌كات‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی كه‌ فازڵ‬ ‫ده‌یڵێ���ت دووره‌ له‌ڕاس���تییه‌وه‌‪ ،‬ف���ازڵ ب���ۆ‬ ‫خۆی سیاسه‌ت ده‌كات‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم مه‌س���عود بارزان���ی ده‌ڵێ‬ ‫یه‌كێتی پۆس���تی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫و جێگ���ری فه‌رمان���ده‌ی گش���تی هێ���زه‌‬

‫وه‌زاره‌تی سامان ‌ه‬ ‫سروشتییه‌كان بڤه‌ی ‌ه‬ ‫و كه‌س ناوێرێت ناوی‬ ‫بهێنێت‬ ‫چه‌كداره‌كانت���ان به‌ده‌س���ته‌وه‌یه‌ و دەتوانن‬ ‫كارایان بكەنەوە؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬م���ن له‌ت���ۆ ده‌پرس���م‬ ‫ب���اره‌گای س���ه‌رۆكایه‌تی هه‌رێ���م له‌كوێیه‌‬ ‫ت���ا ئ���ه‌و پۆس���ته‌ كارا بكه‌ینه‌وه؟ تائێس���تا‬ ‫باره‌گاكه‌یان دانه‌ناوه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫داموده‌زگاكانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به‌نده‌‬ ‫به‌سه‌ری ره‌شه‌وه‌‪ ،‬تا ئه‌و باره‌گایه‌ نه‌یه‌ته‌‬ ‫ن���او هه‌ولێر و له‌ناو پایته‌خت نه‌بێت‪ ،‬چۆن‬ ‫جێگ���ری س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م بچێ���ت له‌وێ‬ ‫ده‌وام بكات؟‬ ‫پێتوانیی���ه‌ حكومه‌ت���ی بنكه‌فراوان‬ ‫ئه‌و باره‌گایه‌ بهێنێته‌وه‌ هه‌ولێر؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬نه‌خێ���ر‪ ،‬ته‌نه���ا‬ ‫هه‌نگاوێكیشی پێنانرێت‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و حكومه‌ت���ه‌ ده‌توانێ���ت‬ ‫س���ه‌ركه‌وتوو بێ���ت له‌چاره‌س���ه‌ركردنی‬ ‫قه‌یرانه‌كانی هه‌رێم؟‬ ‫وه‌ستا رەس���وڵ‪ :‬حكومه‌تی بنكه‌فراوان‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪13 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫به‌مه‌رجێ���ك س���ه‌ركه‌وتوو ده‌بێ���ت‪ ،‬ك���ه‌‬ ‫یه‌كڕیزی نیشتیمانی بپارێزێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وە‬ ‫له‌ئێس���تاوه‌‪ ،‬له‌دابه‌ش���كردنی پۆسته‌كانه‌وه‌‬ ‫ئه‌و یه‌كڕیزییه خراوەتە ژێر پرس���یاره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ زۆر پێداگریم���ان له‌س���ه‌ر حكومه‌تی‬ ‫بنكه‌ف���راوان ك���رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب���ه‌و مه‌رج���ه‌ی‬ ‫یه‌كڕی���زی نیش���تیمانی بپارێزێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ت���ا هێش���تا كارنام���ه‌ی حكومه‌ته‌ك���ه‌‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ن���راوه‪ ‌،‬ئ���ه‌و یه‌كڕیزیی���ه‌ پێش���ێڵ‬ ‫ده‌كرێ���ت و رێككه‌وتننام���ه‌ی ژێربه‌ژێ���ر‬ ‫ئاش���كرا ده‌بێ���ت و چه‌ندین به‌ندی س���ه‌یر‬ ‫ل���ه‌و رێككه‌وتن���ه‌ی نێوان گ���ۆڕان و پارتی‬ ‫به‌دیده‌كرێ���ت‪ ،‬بۆی���ه‌ ئ���ه‌و حكومه‌ت���ه‌ نه‌ك‬ ‫سه‌ركه‌وتوو نابێت‪ ،‬به‌ڵكو له‌وانه‌یه‌ ته‌مه‌نی‬ ‫له‌س���اڵێك زیات���ر نه‌بێت‪ ،‬ئ���ه‌و حكومه‌ته‌ی‬ ‫ئێس���تا حكومه‌تی بنكه‌ف���راوان نییه‪ ‌،‬به‌ڵكو‬ ‫حكومه‌تی شه‌ریكی فراوانه‌‪.‬‬ ‫پێتوای���ه‌ گه‌ڕان���ه‌وه‌ی عوس���مان‬ ‫بانیمارانی و جه‌نگی ساڵه‌یی بۆ ناو یه‌كێتی‬ ‫ببێت���ه‌ هۆی ئ���ه‌وه‌ی س���ه‌ركرده‌ی دیكه‌ی‬ ‫گۆڕان په‌یوه‌ندی به‌یه‌كێتییه‌وه‌ بكه‌ن؟‬ ‫رەس���وڵ‪:‬‬ ‫وه‌س���تا‬ ‫به‌نیس���به‌ت‬ ‫س���ه‌ركرده‌كانیانه‌وه‌ هیچ زانیارییه‌كم نییه‪‌،‬‬

‫رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی‬ ‫هیچ بنه‌مایه‌كی یاسایی‬ ‫و ئه‌خالقی نه‌ماوه‬ ‫ب���ه‌اڵم بینیت���ان‪ ،‬ك���ه‌ رۆژی پێنجش���ه‌مم ‌ه‬ ‫پڕاوپ���ڕی هۆڵ���ی ن���ه‌ورۆز‪ ،‬چه‌ن���د ك���ه‌س‬ ‫له‌هۆڵه‌كه‌ دانیش���تبوون‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش به‌پێوه‌‬ ‫وه‌س���تابوون‪ ،‬زۆرب���ه‌ی ئه‌وان���ه‌ كادی���ری‬ ‫گ���ۆڕان ب���وون و به‌شێكیش���یان له‌ن���او‬ ‫پارتییه‌وه‌ هاتبوونه‌ ناو یه‌كێتی‪.‬‬ ‫هه‌ڵكه‌ندن���ی خه‌نده‌قه‌كه‌ی س���ه‌ر‬ ‫س���نووری رۆژئ���اوای كوردس���تان چۆن‬ ‫لێكده‌ده‌یته‌وه‌؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬م���ن پێموای���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫مێژوو بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی ‪1514‬ی شه‌ڕی‬ ‫چاڵدێران‪ ،‬هێشتا زۆر زۆر له‌مه‌ بچووكتر‬ ‫ب���ووه‌‪ ،‬ئ���ه‌م خه‌نده‌ق���ه‌ تابڵێ���ی خیانه‌تێكی‬ ‫گه‌وره‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ كوردستان پارچه‌ پارچه‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم وه‌زی���ری پێش���مه‌رگه‌‬ ‫ك���ه‌ یه‌كێتیی���ه‌ ئ���اگاداری هه‌ڵكه‌ندن���ی ئه‌و‬

‫‪ 14‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫خه‌نده‌قه‌یه‌؟‬ ‫وه‌ستا رەسوڵ‪ :‬حه‌قیقه‌تێك هه‌یه‌ ئه‌ویش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌دێگه‌ڵ���ه‌ به‌والوه‌ یه‌كێتی نه‌ك‬ ‫ده‌س���ه‌اڵتی هه‌ڵكه‌ندن���ی خه‌نده‌ق���ی نییه‌ و‬ ‫وه‌زیره‌ك���ه‌ی قس���ه‌ی ن���اڕوات‪ ،‬ئه‌س���ڵه‌ن‬ ‫ناتوان���ن ش���ۆڤڵێك خۆڵیش له‌ش���وێنێكه‌وه‌‬ ‫بگوازن���ه‌وه‌ ش���وێنێكی دیكه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ راس���ت‬ ‫نییه‌و راسته‌وخۆ پارتی ده‌یكات‪.‬‬ ‫ده‌گوترێ���ت یه‌كێت���ی ل���ه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌دا پش���تی به‌په‌كه‌ك���ه‌ و قه‌ندیل‬ ‫به‌س���تووه‌‪ ،‬ئه‌م كاره‌تان بۆ دژایه‌تیكردنی‬ ‫پارتییه‌ كه‌ ناكۆكی له‌گه‌ڵ په‌یه‌ده‌و په‌كه‌كه‌‬ ‫هه‌ی���ه‌ یاخود ب���ۆ به‌رزكردن���ه‌وه‌ی كێرڤی‬ ‫جه‌ماوه‌ری خۆتانە؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬خۆت ده‌زانی���ت ئێمه‌‬ ‫له‌قه‌ندیل���ه‌وه‌ به‌غدام���ان هه‌ژان���دووه‌‪،‬‬ ‫قه‌ندیل هه‌میش���ه‌ ش���اخێكه‌ شۆڕشگێڕانی‬ ‫كوردی له‌خۆگرت���ووه‪ ،‬په‌كه‌كه‌ش حزبێكی‬ ‫شۆڕش���گێڕه و رێ���ز له‌ئی���راده‌ی ده‌گرین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئێم���ه‌ ب���ۆ به‌رزكردن���ه‌وه‌ی كێرڤی‬ ‫جه‌م���اوه‌ری خۆم���ان له‌هه‌ڵبژاردن���دا ته‌نها‬ ‫و ته‌نها پش���تمان به‌خۆم���ان و جه‌ماوه‌رو‬ ‫كادیره‌كانمان به‌ستووه‌‪ ،‬ئاشكرایه‌‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫له‌باشووری كورستان پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و حزبه‌ش له‌هه‌ڵبژاردنی پێش���وو‬ ‫هه‌ش���ت ه���ه‌زار ده‌نگ���ی هێنا‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و‬ ‫هه‌ش���ت ه���ه‌زار ده‌نگه‌ش���مان پێب���ده‌ن‬ ‫كاریگه‌رییه‌كه‌ی به‌و ش���ێوه‌یه‌ نابێت‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێم���ه‌ پش���تمان به‌خۆم���ان و جه‌م���اوه‌ری‬ ‫خۆم���ان و كه‌س���وكاری ش���ه‌هیده‌كانمان‬ ‫به‌س���تووه‌‪ ،‬سیاسه‌تی دروس���تی ئه‌مجاره‌‬ ‫رێككه‌وتن���ی ژێربه‌ژێرم���ان له‌گه‌ڵ الیه‌نێك‬ ‫نه‌ك���ردووه‌ دژی الیه‌نێك���ی دیك���ه و‬ ‫به‌سیاس���ه‌تی چه‌پكه‌ گوڵه‌كه‌ی مام جه‌الل‬ ‫به‌شداریمان كردووه‌‪.‬‬ ‫ئێس���تا ناكۆكییه‌كی توند له‌نێوان‬ ‫ئێ���وه‌ و گ���ۆڕان له‌كه‌ر‌ك���وك و س���لێمانی‬ ‫به‌دیده‌كرێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و ناكۆكیی���ه‌ دوای‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانیش كاریگه‌ری سلبی به‌سه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ن���دی نێ���وان الیه‌نه‌ سیاس���ییه‌كانه‌وه‌‬ ‫نابێت؟‬ ‫وه‌ستا رەس���وڵ‪ :‬ئه‌و ناكۆكییانه‌ ئێجگار‬ ‫ق���وڵ نین‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ل���ه‌م رۆژانه‌دا‬ ‫رێكخه‌ری گشتی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان هاتۆته‌‬ ‫كه‌رك���وك و بێ هیچ هۆكارێك دابه‌زیوه‌ته‌‬ ‫س���ه‌ر د‪ .‬نه‌جمه‌ددی���ن كه‌ری���م‪ ،‬ك���ه‌ ه���ه‌م‬ ‫پارێزگارێكی سه‌ركه‌وتووه‌ و هه‌م ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیشه‌‪ ،‬بێگومان ئه‌مه‌‬ ‫ش���ه‌قامی ئێم���ه‌ی وروژان���د و خه‌ڵكێكیش‬

‫لە دێگەڵە بەوالوە‬ ‫یەكێتی دەسەاڵتی‬ ‫گواستنەوەی شۆڤڵێك‬ ‫خۆڵیشی نیە‬ ‫ه���ه‌ن ناچاربوون وه‌اڵم���ی بده‌نه‌وه‌‪ ،‬گه‌رنا‬ ‫ناكۆكییه‌كان هێن���ده‌ توند نین و خۆتانیش‬ ‫ده‌زان���ن‪ ،‬ك���ه ‌ئێس���تا كات���ی بانگه‌ش���ه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ه‌ و ئ���ه‌و ج���ۆره‌ ركابه‌ریی���ه‌ش‬ ‫له‌نێوان الیه‌نه‌كان روو ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫ش���تی بنه‌ڕه‌تی هیچ ش���تێك بوونی نییه‌و‬ ‫ئینشاڵاڵ هیچ شتێكیش روونادات‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئاس���ۆ عه‌ل���ی س���ه‌رۆكی‬ ‫لیس���تی یه‌كێتی بۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێ���زگای س���لێمانی هه‌ڤ���اڵ ئه‌بوبه‌ك���ری‬ ‫س���ه‌رۆكی لیس���تی گۆڕانی به‌به‌عسیبوون‬ ‫تۆمه‌تب���ار ك���رد‪ ،‬ئه‌م���ه‌ مان���ای قوڵ���ی‬ ‫ناكۆكییه‌كان نییه‌؟‬ ‫وه‌س���تا رەسوڵ‪ :‬ئه‌و تۆمه‌تباری نه‌كرد‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌ڵگه‌كانی خسته‌ روو‪ ،‬ئه‌مه‌ مێژووه‌و‬ ‫ناشاردرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ نموونه‌ پارێزگاری ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌ی موسڵ به‌وێنه‌ ته‌قدیری هه‌ڤاڵ‬ ‫ئه‌بوبه‌كری كرد‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئاس���ۆ نیش���انیدا‬ ‫نوس���ینی خ���ودی هه‌ڤ���اڵ ب���وو‪ ،‬ئای���ا ئه‌و‬ ‫وه‌اڵمێك���ی هه‌بوو بڵێت ئه‌وه‌ نوس���ینی من‬ ‫نییه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ئه‌مه‌ مێژووه‌ و كاتێكیش‬ ‫مێ���ژوو قس���ه‌ی ك���رد ت���ۆ چ���ی ده‌ڵێیت؟‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ مه‌سه‌له‌ توند‬ ‫ده‌ب���ێ خوای ده‌كرد ه���ه‌ر توند بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫حه‌ق وانییه‌ له‌س���ه‌ر ئ���ه‌وە توند بێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫رووداو ب���ووه‌و روویداوە‪ ،‬خۆزگه‌ هه‌ڤاڵ‬ ‫ئه‌بوبه‌كر وانه‌بووایه‌ و شیعری بۆ سه‌ددام‬ ‫حوسێن نه‌نوسیبیایه‌‪.‬‬ ‫ئای���ا ته‌نه���ا نوس���ین به‌س���ه‌ ب���ۆ‬ ‫به‌عسیبوون؟‬ ‫وه‌س���تا رەس���وڵ‪ :‬به‌ڵێ ئه‌رێ وه‌اڵ كاكه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر خه‌ڵك مه‌یلی به‌عسیبوونی نه‌بووبێت‬ ‫و ئ���ه‌و الیه‌ن���ه‌ی خۆش���نه‌وێت به‌هی���چ‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ك ش���یعری بۆ ناڵێت و به‌شانیدا‬ ‫هه‌ڵن���ادات‪ ،‬وه‌ره‌ ئێس���تا م���ن تفه‌نگه‌ك���ه‌ت‬ ‫له‌س���ه‌ر س���ه‌رم دانێ و پێم بڵێ به‌ش���انی‬ ‫الیه‌نێكدا بڵێ‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئه‌و الیه‌نه‌ كوردیش‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم وه‌ك یه‌كێتی خۆش���منه‌وێت‪،‬‬ ‫ناتوانم وشه‌یه‌كیشی بۆ بڵێم‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬تا ئێستاش دیموكراسی راستەقینە كە دیموكراسی زۆرینەیە‪ ،‬ناكرێت لە عێراقدا پیادە بكرێت‬

‫جفرەكانی ئەمجارەی عێراق‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ‪ 30‬نیسان و‬ ‫بژارەی دیموكراسی تەوافقی یاخود دیموكراسی زۆرینە‬ ‫بەشی سیاسەت‬

‫رۆژی ‪ 30‬ئ���ەم مانگ���ە س���ێیەمین ئەزمونی‬ ‫دیموكراس���ی عێراق���ی دەس���پێدەكات‪ ،‬كە تێیدا‬ ‫‪ 18‬ملی���ۆن هاواڵتی ماف���ی دەنگدانیان هەیە و‬ ‫نوێنەرانی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ماوەی چوار‬ ‫س���اڵی ئایندە هەڵدەبژێرن‪ .‬ئەمەش لەكاتێكدایە‬ ‫ك���ە تائێس���تاش دیموكراس���ی راس���تەقینە كە‬ ‫هەم���ان دیموكراس���ی زۆرینەی���ە ناك���رێ و‬ ‫ناش���ێ لەعێراق پیادەبكرێت‪ ،‬چونكە ئەم واڵتە‬ ‫بەدەس���ت كۆمەڵێك گرفت و كێشەی سیاسی‪،‬‬ ‫ن���ەژادی و مەزهەبیی���ەوە دەناڵێنێ���ت‪ .‬بەپێ���ی‬ ‫دەس���توری عێ���راق سیس���تەمی بەڕێوەبردنی‬ ‫واڵت پەرلەمانیی���ە‪ ،‬ك���ە دوای هەڵبژاردن���ی‬ ‫ئەندامان���ی ئەنجومەنی نوێن���ەران‪ ،‬گەورەترین‬ ‫فراكسیۆنی پەرلەمانی لەالیەن سەركۆمارەوە‬ ‫بۆ پێكەوەنانی حكومەت بانگهێشتدەكرێت‪.‬‬

‫لەم���اوەی دوو خولی راب���ردوودا ئەزمونی‬ ‫دیموكراس���یەتی عێراقیی س���ەركەوتنێكی وای‬ ‫بەخ���ۆوە نەبینی���وە‪ ،‬چونك���ە چیدەكرێت ئەوە‬ ‫پێكهاتەی���ەك لەس���ێ پێكهات���ە س���ەرەكییەكە‬ ‫لەرێگ���ەی بەكارهێنان���ی میكانیزم���ی هێ���زەوە‬ ‫جومگەكانی دەس���ەاڵت دەخاتەدەس���ت خۆی‪.‬‬ ‫ئەم���ەش دەبێتەهۆی ئەوەی ی���ەك یاخود دوو‬ ‫پێكهاتەكەی دیكە پش���تگوێبخرێن‪ ،‬لەمەشیاندا‬ ‫دەرگا بەڕووی قەی���ران و تەنگژەی بەردەوام‬ ‫لەم واڵتەدا دەكرێتەوە‪ .‬لەعێراق لەبەر پێكهاتی‬ ‫ش���كێنۆكی ناچونیەكی نەژادی و تایفییەوە‪ ،‬كە‬ ‫پێكهات���ی فرەجۆری سیاسیش���ی لێكەوتۆتەوە‪،‬‬ ‫ناك���رێ "دیموكراس���ی زۆرین���ە" پیادەبكرێ���ت‪،‬‬ ‫چونك���ە ئەم���ە كێش���ەی لێدەكەوێت���ەوە و‬ ‫زۆرینەی���ش ك���ە بێگوم���ان پێكهات���ی ش���یعەی‬ ‫واڵت���ە‪ ،‬لەبەرئەوەی ‪%60‬ی دانیش���توانی واڵت‬ ‫پێكدەهێن���ن‪ ،‬ئ���ەوە بەش���ێوەی ئۆتۆماتیك���ی‬

‫دەسەاڵت یەكالییدەكاتەوە‪ .‬بۆیە بۆ چارەكردنی‬ ‫ئەم نەگبەتیە ئەوە كەڵك لەجۆری "دیموكراسی‬ ‫تەوافقی" وەردەگیرێت‪ .‬دیموكراس���ی تەوافقی‬ ‫دەس���تەواژەیەكە ب���ۆ یەكەمج���ار لەعێ���راق‬ ‫ج���ەالل تاڵەبان���ی س���ەركۆمار بەكاریهێناوە و‬ ‫لەفەرهەنگی سیاسی ئەم واڵتەدا جێگیربووە‪.‬‬ ‫دیموكراس���ی تەوافق���ی یان دیموكراس���ی‬ ‫زۆرینە!‬ ‫لەسیس���تەمە دیموكراتیەكان���دا گەورەترین‬ ‫فراكس���یۆنی پەرلەمان���ی بەتاق���ی تەنها یاخود‬ ‫لەرێگەی پێكەوەنانی ئیتیالف لەگەڵ فراكسیۆنە‬ ‫پەرلەمانییەكانی دیك���ەدا كۆدەبنەوە و پێكەوە‬ ‫حكومەت���ی ن���وێ پێكدەهێن���ن‪ .‬بەپێچەوان���ەی‬ ‫ئەمەوە لەشێوەی دیموكراسی تەوافقی عێراقدا‪،‬‬ ‫ئ���ەوە تەنها ژمارەی كورس���ییەكانی پەرلەمان‬ ‫س���ەرۆكوەزیرانی ئاین���دە دیارین���اكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫فراكس���یۆنی س���ەركەوتوو بەپێی هەلومەرجی‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪15 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫قەومی‪ ،‬مەزهەبی و سیاسی واڵت هەوڵدەدات‬ ‫هەموو گروپە سیاسی‪ ،‬ئەتنی و مەزهەبییەكان‬ ‫لەپێكهاتی حكومەتی نوێدا بەش���داربكات‪ .‬واتە‬ ‫بەپێ���ی ئەم رێس���ایە كە دەس���تووریش نییە و‬ ‫تەنها بۆتە عورفێكی پەرلەمانی لەعێراق‪ ،‬ئەوە‬ ‫هەم���وو الیەنەكان لەبراوە و نەبراوە هەریەكە‬ ‫و بەگوێرەی قەبارەی خۆی كەرتێك لە "كێكی‬ ‫دەسەاڵت"یان بەردەكەوێت‪.‬‬ ‫ئەم���ە لەكاتێكدا لەخولی یەك���ەم و دووەمدا‬ ‫هەمیش���ە ش���یعەكان ب���راوەی ب���ێ ئەم�ل�ا و‬ ‫ئەوالی هەڵبژاردنەكان بون‪ ،‬بەاڵم نەیانتوانیوە‬ ‫بەتەنه���ا خۆیان حكومەتی زۆرینە پێكەوەبنێن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەخول���ی دووەمدا لیس���تی عێراقییە‬ ‫كە لیستێكی بەزۆری س���وننەیە پلەی یەكەمی‬ ‫دەسخس���تووە‪ ،‬بەاڵم لەبەرئەوەی دوو لیستی‬ ‫س���ەرەكی ش���یعە ئیتیالفی���ان ك���ردووە‪ ،‬ئەوە‬ ‫توانیویان���ە زۆرینەیەك���ی بێڕكاب���ەر پێكبهێنن‬ ‫و بەمەی���ش یەكەمبوونی لیس���تی عێراقییەیان‬ ‫تێكداوە‪ .‬دیس���ان بەمەشەوە ئەم الیەنە شیعانە‬ ‫نەیانتوانی���وە بەتەنها خۆیان حكومەتی زۆرینە‬ ‫پێكەوەبنێن و بەناچاری الیەنەكانی دیكەشیان‬ ‫لەپرۆس���ەی حوكمداری بەش���داركردوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەوەی بەك���ردەوە پیادەك���راوە‪ ،‬س���ەپاندنی‬ ‫جۆرێك لەحكومەتی زۆرینە لەقاڵبی حكومەتی‬ ‫بنكەفراوان���دا ب���ووە‪ .‬بەمەش راس���تییەكەی و‬ ‫بەكردەوە بەزەبری هێز دیموكراس���ی زۆرینە‬ ‫بەزۆرەملێ بەسەر عێراقییەكاندا سەپێندراوە!‬ ‫لەهەڵبژاردن���ی راب���ردوودا زۆری و بۆری‬ ‫گروپ���ە سیاس���ییەكانی خ���اوەن كورس���ی‬ ‫پەرلەمانی لەبچوك���ەوە بۆ گەورە بوو بەهۆی‬ ‫ئەوەی مالیكی نالەبارتری���ن كابینەی مێژووی‬ ‫عێراق پێكەوەبنێت‪ .‬بۆیە ناچاربو بۆ رازیكردنی‬ ‫هەمووالیەن���ەكان كابینەیەك بە ‪ 42‬وەزیرەوە‬ ‫پێكبهێنێت و بەپەرلەمانی بناس���ینێت‪ .‬تەنانەت‬ ‫بەك���ردەوە لەبەرئ���ەوەی تەوافقی راس���تەقینە‬ ‫لەنێ���وان ه���ەردوو لیس���تی دەوڵەت���ی قانون و‬ ‫لیس���تی عێراقییەدا نەهاتەكایەوە‪ ،‬ئەوە پۆستی‬ ‫دوو وەزارەتی بەرگ���ری و ناوخۆ بەوەكالەت‬ ‫و لەراستیەكەیش���دا لەالیەن خودی مالیكییەوە‬ ‫بەڕێوەب���ران‪ .‬بۆی���ە ‪ 42‬وەزارەت ب���ۆ واڵتێكی‬ ‫‪ 35‬ملیۆن كەسی وەكو عێراق وەكو پینەیەكی‬ ‫ناجۆر دەنوێنێ���ت‪ ،‬چونكە واڵتێكی وەكو چین‪،‬‬ ‫كە یەك میلیار و ‪ 300‬ملیۆن كەس���ە‪ ،‬تەنها ‪23‬‬ ‫وەزیر و وەزارەتی هەیە!‬ ‫بەك���ردەوەش دەركەوت���ووە‪ ،‬ك���ە ئەزمونی‬ ‫دیموكراس���ی لەعێ���راق ناس���ەركەوتوو و‬ ‫شكێنۆكە‪ ،‬چونكە خۆی كولتوری دیموكراسی‬ ‫ل���ەم واڵتەدا ریش���ەی دانەكوتاوە و هەمیش���ە‬ ‫زەمینە و بەستێنی كۆمەاڵیەتی و كێشمەكێشە‬ ‫سیاس���یەكان زەمین���ەی دروس���تبوونی‬ ‫ئاوتۆریت���اری و نەزم���ی س���وڵتەوی و بگ���رە‬

‫‪ 16‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ش���مولیش دەس���ەپێنێت‪ .‬ئێس���تا ل���ەكات و‬ ‫هەڵومەرجێك���دا خول���ی س���ێیەمی هەڵبژاردن���ە‬ ‫گشتی و پەرلەمانییەكانی عێراق بەڕێوەدەچێت‪،‬‬ ‫كە هەم ئەزمەی دیموكراس���ی توافقی شكستی‬ ‫هێن���اوە و ه���ەم ئالیەت���ی دیموكراس���یەتی‬ ‫زۆرینەی���ش ل���ەم واڵتە جێینابێت���ەوە‪ .‬كەوابوو‬ ‫چەم���ك و زاراوە باوەكان���ی فەلس���ەفە و‬ ‫كۆمەڵناس���ی سیاسی و زانس���تە سیاسییەكان‬ ‫ب���ۆ هەلومەرجی عێ���راق ناكامڵن و پێویس���تی‬ ‫بەداتاش���ین و داهێنان���ی چەندی���ن زاراوە و‬ ‫چەمكی نوێ هەیە‪ ،‬كە رەوش���ی باوی سیاسی‬ ‫ئەم واڵتە بخوینێتەوە‪.‬‬ ‫خول���ی س���ێیەم و ئەگ���ەری نادیارەكانی‬ ‫ئایندەی سیاسی عێراق‬ ‫خولی سێیەمی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی‬ ‫عێراق لەكاتێكدا بەڕێوەدەچێت‪ ،‬كە جیاوازییەكی‬ ‫سەیری لەگەڵ خولی پێشوو هەیە‪ .‬یەكەم خولی‬ ‫هەڵبژاردنە گش���تییەكانی عێراق لەدیسەمبەری‬ ‫‪ 2005‬لەچوارچێ���وەی سیس���تەمی لیس���تی‬ ‫داخ���راو و ت���اك بازنەیی بەڕێوەچ���وو و تێیدا‬ ‫‪ 275‬پەرلەمانت���ار رۆیش���تنە پەرلەمانەوە‪ .‬لەو‬ ‫هەڵبژاردنەدا زۆربەی گروپە شیعەكان لەقاڵبی‬ ‫ئیتیالفێكی گش���تگیر بەن���اوی "ئیتیالفی عێراقی‬ ‫یەكگرت���وو" لەژێ���ر رێنماییەكان���ی ئایەتوڵ�ڵ�ا‬ ‫سیس���تانی یەكیانگ���رت‪ .‬ئەم ئیتالف���ە كە چوار‬ ‫گروپ���ی س���ەرەكی حیزبی دەعوە‪ ،‬مەجلیس���ی‬ ‫بااڵی ئیسالمی‪ ،‬رەوتی سەدر و حیزبی فەزیلە‬ ‫و ژمارەیەك كەس���ایەتی دیكەی لەخۆدەگرت‪،‬‬ ‫توان���ی ‪ 128‬كورس���ی لەك���ۆی ‪ 275‬كورس���ی‬ ‫ئەنجومەن���ی نوێنەران بەدەس���تبهێنن‪ .‬هەردوو‬ ‫حیزبە س���ەرەكییە كوردییەكەیش‪ ،‬واتە پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تان و یەكێتی نیش���تمانی‬ ‫كوردس���تانیش لەگ���ەڵ چەن���د گروپێك���ی دیكە‬ ‫توانیان ‪ 53‬كورس���ی و یەكگرتووی ئیس�ل�امی‬ ‫كوردستانیش ‪ 5‬كورسی بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی س���وننەكان ئەوكات بەزۆری‬ ‫هەڵبژاردنەكانی���ان بایك���ۆت كردب���وو‪ ،‬بەرەی‬ ‫تەوافق���ی عێ���راق كە لەچەند گروپێكی س���وننە‬ ‫بەتایب���ەت لەحیزب���ی ئیس�ل�امی و تەجەموعی‬ ‫گەل���ی عێراق پێكهاتبو‪ 44 ،‬كورس���ی و بەرەی‬ ‫گوتاری نیشتمانیش بەرێبەرێتی ساڵح موتڵەگ‬ ‫‪ 11‬كورسی دەسخست‪ .‬لیستی عێراقییەی ئەیاد‬ ‫عەالویش تەنها ‪ 24‬كورس���ی بەدەستهێنا‪ .‬ئەمە‬ ‫لەكاتێكدا لە خولی دوەمدا ‪ 165‬گروپی سیاسی‬ ‫لەقاڵبی ‪ 12‬ئیتیالفی گەورەدا لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫‪ 3/7‬س���اڵی ‪2010‬دا بەش���داریان ك���رد و تێیدا‬ ‫لیس���تی عێراقی���ەی ع���ەالوی توان���ی زۆرینەی‬ ‫رێژەیی‪ ،‬واتە ‪ 91‬كورسی لەكۆی ‪ 325‬كورسی‬ ‫پەرلەمانی عێراق بەدەستبخات‪ .‬دوای عێراقیە‬ ‫لیس���تی ئیتیالفی دەوڵەتی قان���ون توانی پلەی‬ ‫دووەم دەس���بخات ك���ە ‪ 89‬كورس���ی بوو‪ .‬ئەم‬

‫ئییتالفە لەگ���ەڵ ئەوەی یەكێك لە دوو ئیتیالفە‬ ‫ش���یعییەكان ب���وو‪ ،‬ب���ەاڵم بەهۆی بەش���داری‬ ‫گروپ���ی س���وننەكانی وەك���و ب���ەرەی رزگاری‬ ‫نەتەوەیی ئەنبار هەوڵیدا خۆی وەكو ئیتیالفێكی‬ ‫سەروومەزهەبی و سەرووقەومی پیشانبدات‪.‬‬ ‫س���ێیەم ئیتیالفی براوەیش ئیتیالفی نیش���تمانی‬ ‫عێ���راق ب���وو‪ ،‬ك���ە گروپ���ە ش���یعەكانی وەك‬ ‫ئەنجومەنی بااڵی شۆڕش���ی ئیسالمی‪ ،‬رەوتی‬ ‫س���ەدر‪ ،‬حیزب���ی فەزیل���ە و بزاڤی چاكس���ازی‬ ‫ئیبراهیم جەعفەری لەخۆدەگرت و ‪ 70‬كورسی‬ ‫پەرلەمانی بردبۆوە‪ .‬هاوپەیمانی كوردستانیش‬ ‫ك���ە لەپارت���ی‪ ،‬یەكێتی و چەن���د گروپێكی دیكە‬ ‫پێكهاتبوو توانی بە ‪ 43‬كورس���ی پلەی چوارەم‬ ‫بەدەس���تبهێنێت‪ .‬لیس���تی گۆڕانیش ‪ 8‬كورسی‪،‬‬ ‫یەكگرتوی ئیس�ل�امی چوار كورسی و كۆمەڵی‬ ‫ئیس�ل�امیش ‪ 2‬كورس���یان بەدەستخس���ت‪ ،‬ك���ە‬ ‫تێكڕا ‪ 57‬كورسی دەكات‪.‬‬ ‫س���ێیەم خول���ی هەڵبژاردن���ەكان لەهەم���وو‬ ‫روویەكەوە لەگەڵ دوو خولی پێشوو جیاوازە‪.‬‬ ‫ئەمج���ارە ئیتیالفەكان���ی پێش���وو هیچیان وەك‬ ‫خۆیان نەماون و تێكڕا لەبەریەك هەڵوەشاون‪.‬‬ ‫بۆ نمونە ئیتیالفی ش���یعەكان بەس���ەر چەندین‬ ‫ئیتیالفی جۆربەجۆردا دابەش���بووە‪ .‬ئەمانەیش‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬بەهۆی پەرتەوازەبوونی كوتلەكانی هەڵبژاردنی پێشوو‪ ،‬جفرەكانی ئەمجارەی هەڵبژاردن نارۆشنن‬

‫بریتین ل���ە‪ .1 :‬ئیتیالفی دەوڵەتی قانونی نوری‬ ‫مالیكی ‪ .2‬ئیتیالفی مواتن بەسەرۆكایەتی عەمار‬ ‫حەكی���م ‪ .3‬ئیتیالف���ی ئەحرار بەس���ەرۆكایەتی‬ ‫موقتەدا س���ەدر (هەرچەند خۆی لەسیاس���ەت‬ ‫كێشاوەتەوە!) ئەم سیانە گرنكترین لیستەكانی‬ ‫ناوماڵی ش���یعەی عێراقن‪ ،‬كە لەگەڵ ئەم س���ێ‬ ‫ئیتیالف���ە چەندین گروپی دیكەیش بەش���ێوەی‬ ‫سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەكانی ئەم خولە‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫هەروەها ناوماڵی سوننەیش لێكباڵوبۆتەوە‬ ‫و لیس���تی عێراقییەی پێش���وو بەسەر چەندین‬ ‫ئیتیالفی جیاوازدا دابەش���بووە‪ .‬لەناو ئەمانەدا‬ ‫تەنها دوو لیست گرنگن و خاوەن قەبارەیەكی‬ ‫بەرچ���اون‪ .‬ئ���ەم دوو لیس���تەیش بریتین لە‪.1 :‬‬ ‫ئیتیالفی موتەحیدون بەس���ەرۆكایەتی ئوسامە‬ ‫نوجێفی ‪ .2‬ئیتیالفی عێراقییە بەس���ەرۆكایەتی‬ ‫ئەی���اد ع���ەالوی‪ .‬ئەمە لەكاتێكدای���ە كە ناوماڵی‬ ‫كوردی���ش پەرتوباڵو بووە و ئەمجارە ئیتیالفە‬ ‫كوردیەكەی هاویەیمانی كوردس���تانی نەماوە‬ ‫و لەبەریەكهەڵوەش���اوە و چەندی���ن لیس���تی‬ ‫جۆربەجۆر بەناوی لیس���تی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬لیس���تی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان‪،‬‬ ‫لیس���تی یەكێتی نیش���تمانی كوردستان‪ ،‬لیستی‬

‫یەكگرتووی ئیس�ل�امی كوردس���تان و لیس���تی‬ ‫كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی كوردس���تان بەش���داری‬ ‫هەڵبژاردنەكان دەكات‪ .‬تەنها لەدیالە لیس���تێكی‬ ‫هاوبەش���ی ك���وردی دروس���تبووە‪ .‬هەروەه���ا‬ ‫چەپەكان���ی كوردس���تان ئەمج���ارە ئیتیالفێكی‬ ‫ئینیتخابی���ان بەن���اوی "لیس���تی هاوپەیمان���ی‬ ‫نیش���تمانی كوردس���تان" پێكەوەن���اوە‪ ،‬ك���ە‬ ‫تێی���دا حیزب���ی ش���یوعی كوردس���تان‪ ،‬حیزبی‬ ‫سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان و حیزبی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستان بەشداربوون‪.‬‬ ‫هێش���تا نازان���رێ بەرۆش���نی جفرەكان���ی‬ ‫ئەمج���ارەی هەڵبژاردنەكان���ی عێ���راق چ���ۆن‬ ‫دەخوێندرێت���ەوە‪ ،‬ب���ەاڵم ئ���ەوەی ل���ەم خول���ە‬ ‫دەخوێندرێت���ەوە بریتی���ە لەوەی كەوا لیس���تە‬ ‫گەورەكان���ی پێش���وو بەس���ەر چەن���د لیس���تی‬ ‫بچوكتردا دابەش���بوون‪ .‬واتە لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫ئەمج���ارەدا عێراق "پرۆس���ەی ئاتۆمیزەبوونی‬ ‫هێ���زەكان" بەخۆی���ەوە دەبینێ���ت‪ .‬وات���ە رێ���ك‬ ‫بەپێچەوانەی هەڵبژاردنەكانی پێش���ووەوە‪ ،‬كە‬ ‫پرۆس���ەی یەكپارچەبوونی هێزەكانی بەخۆوە‬ ‫دەبین���ی‪ .‬ئ���ەم تایبەتمەندیی���ەش كاریگ���ەری‬ ‫یەكالكەرەوەی خۆی لەس���ەر كۆی پرۆس���ەی‬ ‫هەڵبژاردنەكان و ئەنجامەكانیش���ی دەردەخات‪.‬‬

‫لەهەڵبژاردنی رابردوودا‬ ‫زۆری و بۆری گروپە‬ ‫سیاسییە خاوەن‬ ‫كورسییەكانی پەرلەمان‬ ‫بووە هۆی ئەوەی‬ ‫مالیكی نالەبارترین‬ ‫كابینەی مێژووی عێراق‬ ‫پێكەوەبنێت‬ ‫بەتایب���ەت لەمەیاندا‪ :‬كورد پاژنەی ئەخیلی ئەم‬ ‫خولەن‪ ،‬چونكە یەك لیس���تی هاوبەش���یان نییە‬ ‫و لەناوخۆیان���دا ی���ەك هاوپەیمانی سیاس���یان‬ ‫پێكەوەنەن���اوە‪ .‬رەنگ���ە ئەمەی���ان پەیوەن���دی‬ ‫بەگوت���اری س���ەربەخۆیی و جیابوون���ەوە‬ ‫لەعێراق���ەوە هەبێت‪ ،‬بەاڵم دۆڕاندنی گۆڕەپانی‬ ‫عێراق قورس لەسەر كورد دەكەوێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪17 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫نوسەر و رۆژنامەنووسی عێراقی سەرمەد تائی بۆ سڤیل‪:‬‬

‫مالیكی زۆر لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوو‬ ‫دەترسێت و كۆنتڕۆڵی خۆی لەدەستداوە‬ ‫نوسەر و رۆژنامەنوسی‬ ‫عەرەب سەرمەد تائی‪ ،‬یەكێكە لەو‬ ‫كەسایەتییانەی لەماوەی رابردوودا‬ ‫لەالیەن نوری مالیكی سەرۆك‬ ‫وەزیرانی عێراقەوە سكااڵی یاسایی‬ ‫لەسەر تۆماركراوە‪ ،‬ئەو لەم دیمانەیەی‬ ‫گۆڤاری سڤیلدا باس لەچەند پرسێكی‬ ‫تایبەت بەپڕۆسەی سیاسی عێراق‬ ‫دەكات‪ ،‬دووپاتیشیدەكاتەوە كە ئامادە‬ ‫نییە بچێتە بەردەم دادگا‪.‬‬ ‫بەشی دووەم و كۆتایی‬ ‫سەروەر ساڵەیی‬ ‫كەواتە دەتوانین بڵێین بانگەشەكردن‬ ‫بۆ هەمواركردنەوە یاخود هەڵوەش���اندنەوەی‬ ‫دەستوور تەنها درۆیەكە؟‬ ‫سەرمەد تائی‪ :‬هەمواركردنەوەی دەستوور‬ ‫كارێكی س���ەختە‪ ،‬تەنها بەبوون���ی تەوافوقێكی‬ ‫گەورە ئەنجامدەدرێت‪ ،‬هاوش���ێوەی تەوافوقی‬ ‫س���اڵی ‪ 2005‬ك���ە لەژێر چاودێری و فش���اری‬ ‫زۆری ئەمری���كا هاتەئاراوە‪ .‬ئ���ەو تەوافوقەش‬ ‫كارێك���ی ئەس���تەمە‪ ،‬ئەو كەسانەش���ی باس���ی‬ ‫هەڵوەش���اندنەوەی دەس���توور دەكەن‪ ،‬تائێستا‬ ‫نەیانتوانی���وە قەناع���ەت بەجەم���اوەر بهێن���ن‬ ‫بەو كێش���ەیەی لەدەس���تووردا هەی���ە و رێگە‬ ‫بەهەڵوەشاندنەوەی دەدا‪ .‬هەموومان تێبینیمان‬ ‫لەسەر دەستوور هەیە‪ ،‬بەاڵم كاتێك نیشانەی‬ ‫زەڕبی بەس���ەردا دەهێنیت‪ ،‬دەتەوێ چ ش���تێك‬ ‫بەجەماوەری س���وننە بڵێی���ت؟ دەتەوێت پێیان‬ ‫بڵێیت ئێوە بەهۆی دەس���توورەوە دەسەاڵتتان‬ ‫لەدەس���تدا؟ یان فیدڕاڵی لەبەرژەوەندی ئێوەدا‬ ‫نیی���ە؟ ئەم���ڕۆ بەش���ێكی زۆری جەم���اوەری‬ ‫س���وننە قەناعەت���ی بەچارەس���ەری فیدڕاڵ���ی‬

‫‪ 18‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫سياسەت‬

‫لەعێ���راق هێن���اوە‪ ،‬ئێس���تا جەماوەر س���ەیری‬ ‫ئەزموونی هەرێمی كوردس���تان و سیس���تەمی‬ ‫المەركەزییەت دەكەن‪ ،‬كە لەدەستووردا هاتووە‬ ‫و لەقازانجەكان���ی ئ���ەو سیس���تەمە تێ���دەگات‪.‬‬ ‫ئێس���تا خەڵكی بەس���ڕە داوای فیدڕاڵی دەكەن‪،‬‬ ‫وەك چ���ۆن كورد و خەڵكانێكی زۆر لەنەینەوا‬ ‫و ئەنبار و سەاڵحەددین داوایدەكەن‪.‬‬ ‫دەتوانی���ن ئ���ەوە لەقس���ەكانت‬ ‫بخوێنین���ەوە‪ ،‬كە ش���ێوازی حوكمڕانی ئێس���تا‬ ‫لەبەغدا رێگەخۆشكەرە بۆ جیابوونەوە؟‬ ‫س���ەرمەد تائی‪ :‬ئەگەر حوكمڕانی بەهەمان‬ ‫شێواز بەردەوام بێت كە نوری مالیكی بڕوای‬ ‫پێیەت���ی‪ ،‬بێگومان ئەوكات جیابوونەوە لەئارادا‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬نەك تەنه���ا جیابوون���ەوەی تائیفی و‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬بەڵكو لەناو خودی تائیفەی شیعەش‬ ‫جیابوونەوەو پەرەتەوازەبوون دێتەئاراوە‪.‬‬ ‫پێش���بینی دەكەیت مالیكی بۆ جاری‬ ‫سێیەم ببێتەوە سەرۆك وەزیران؟‬ ‫س���ەرمەد تائ���ی‪ :‬ئەگ���ەر عێ���راق لەم���اوەی‬ ‫‪ 11‬س���اڵی راب���ردوودا ش���تێكی لەسیاس���ەت‬ ‫بەرهەمهێنابێت و شێوازی كاركردنی نوخبەی‬ ‫سیاس���ی پێگەیشتبێت و سوودمان لەوانەكانی‬ ‫رابردووم���ان لەس���ەفقە ناوخۆیی���ەكان و‬ ‫كاریگەریی���ە دەرەكیی���ەكان وەرگرتبێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫نوری مالیكی لەدەسەاڵت نامێنێت‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا مالیك���ی دەس���تیكردووە‬ ‫بەبەكارهێنانی كارتەكانی فشار بۆ بوونەوەی‬ ‫بەس���ەرۆك وەزی���ران‪ ،‬پێتوانیی���ە ئ���ەو كارتی‬ ‫فشارانەی سەركەوتووبن؟‬ ‫س���ەرمەد تائی‪ :‬كێش���ەی س���ەرەكی نوری‬ ‫مالیك���ی ئەوەی���ە‪ ،‬ك���ە ئێس���تا بۆت���ە الیەنێكی‬ ‫پڕۆس���ەیەكی‬ ‫لەه���ەر‬ ‫باوەڕپێنەك���راو‬ ‫یەكالكردن���ەوە و ه���ەر رێككەوتنێك���دا‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو لەماوەی هەش���ت س���اڵی راب���ردوودا كار‬ ‫لەس���ەر پێش���ێلكردنی رێككەوتن���ەكان دەكات‪،‬‬ ‫ئەو رێككەوتننامەی هەولێری س���اڵی ‪2010‬ی‬ ‫ئیمزاك���رد‪ ،‬كە پالنی رزگارك���ردن بوو و زۆر‬ ‫خاڵ���ی باش���ی لەخۆدەگ���رت ب���ۆ باش���كردنی‬ ‫بارودۆخ���ی عێراق‪ ،‬بەاڵم دوات���ر بڕگە بەبڕگە‬ ‫پێشێلیكرد‪ ،‬هەروەها رێككەوتنەكانی دوای ئەو‬ ‫رێككەوتنەش���ی پێشێلكرد‪ ،‬بەمجۆرە بووە ئەو‬ ‫گفتوگۆكەرەی نەیتوانی بەباشی گفتوگۆ بكات‬ ‫و رێ���زی لەزەماناتەكان نەگرت‪ ،‬ن���ە زەماناتە‬ ‫ناوخۆیی���ەكان‪ ،‬ن���ە زەمانات���ە دەرەكیی���ەكان‪،‬‬ ‫ب���ووە بارگرانیی���ەك تەنان���ەت بۆ ئ���ەو الیەنە‬ ‫دەرەكییانەی پش���تگیریی حكومەتەكەیان كرد‪،‬‬ ‫وەك ئێران و ئەمریكا و زۆر لەهاوڕێكانی‪.‬‬ ‫كوتل���ەی س���ەدر تائێس���تا چەندی���ن‬ ‫كەس���ایەتی عیلمانیی���ان لەس���ەر لیس���تەكەیان‬ ‫كاندی���د كردووە‪ ،‬ئەمە هەوڵێ���ك نییە بۆ زیاتر‬ ‫پێشخس���تنی الیەن���ی نیش���تیمانپەروەری ئەو‬ ‫كوتلەیە؟‬

‫س���ەرمەد تائ���ی‪ :‬پێویس���تە ئەوەم���ان بی���ر‬ ‫نەچێ���ت‪ ،‬ك���ە كوتل���ەی س���ەدری ن���ەك تەنها‬ ‫كەس���انی عیلمانییان كاندیدكردووە‪ ،‬بەڵكو لەم‬ ‫چەند س���اڵەی دواییدا كۆمەڵێك گۆڕانكارییان‬ ‫لەهەیكەل���ی ناوخ���ۆی كوتلەك���ە ئەنجام���دا و‬ ‫كۆمەڵێك روخس���اری نایابیان هێنایە پێشەوە‪،‬‬ ‫ئەو كەس���انە لە ئاڕاستە ئاینییەكە بوون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەزموون و لێهاتووییان هەبوو و هەڵوێس���تی‬ ‫بوێرانەیان دەنواند‪ ،‬كەس���انی ئەكادیمیبوون و‬ ‫توانییان س���ەرنجی الیەنەكانی دیكە بۆ خۆیان‬ ‫رابكێشن‪.‬‬ ‫دەبینرێ���ت حزب���ە كوردیی���ەكان‬ ‫كەس���انێكیان ب���ۆ هەڵبژاردن���ی پەرلەم���ان‬ ‫كاندیدكردووە‪ ،‬ك���ە كەمترین ناوبانگیان هەیە‪،‬‬ ‫پێتوانییە ئەمە هەنگاوێكی س���ەرەتایی بێت بۆ‬ ‫دووركەوتنەوە و جیابوونەوە لەبەغدا؟‬ ‫س���ەرمەد تائ���ی‪ :‬م���ن ب���ەدووری دەزان���م‬ ‫جیابوون���ەوە رووب���دات‪ ،‬یاخ���ود نیازێ���ك بۆ‬ ‫جیابوون���ەوە لەئارادابێ���ت‪ ،‬ئەگەر چاكس���ازی‬ ‫سیاسی سەركەوتن بەدەستبهێنێت‪ ،‬بڕوام وایە‬ ‫چاكسازی سیاسی دەرفەتێكی گەورەی لەپێشە‬ ‫بۆ س���ەركەوتن‪ ،‬چونكە كورد چەند پێویس���تی‬ ‫بەو چاكسازییەیە الیەنەكانی دیكەش بەهەمان‬ ‫ش���ێوە‪ ،‬ئەگەر ئەو چاكسازییەیە سەركەوتوو‬ ‫ب���وو زەمانەت دەداتە س���ەرجەم عێراقییەكان‪،‬‬ ‫ك���ە لەچوارچێ���وەی عێ���راق بمێنن���ەوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫سیاس���ەتە نەفامكارییەكان���ی دەس���ەاڵتدارانی‬ ‫بەغ���دا نەب���ن كۆڵەگەكان���ی یەكگرتووی���ی‬ ‫زیات���رن لەكۆڵەگەكان���ی جیابوون���ەوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫سیاس���ەتەكانیش ب���ەم ش���ێوەیەی ئێس���تا‬ ‫بەردەوام بن بەداخەوە‪ ،‬نەك تەنها كوردەكان‬ ‫جیادەبن���ەوە‪ ،‬بەڵك���و هەندێ���ك الیەنی دیكەش‬ ‫جیادەبەنەوە‪.‬‬ ‫ت���ۆ ماوەیەك���ی زۆرە كاری‬ ‫رۆژنامەوانی دەكەیت و ماوەیەكیشە لەهەولێر‬ ‫نیش���تەجێی‪ ،‬واقیع���ی رۆژنامەگ���ەری كوردی‬ ‫چۆن دەخوێنیتەوە؟‬ ‫س���ەرمەد تائ���ی‪ :‬بەداخ���ەوە م���ن فارس���ی‬ ‫دەزان���م‪ ،‬فارس���یش لەكوردیی���ەوە نزیك���ە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوە رێگ���ەی بۆ خ���ۆش نەك���ردووم‬ ‫بەشێوەیەكی باش���تر لەزمانی كوردی تێبگەم‪،‬‬ ‫من رۆژنامەنوس���ە كوردە دیارەكان دەناسم‪،‬‬ ‫پێموایە ئ���ەوان كارێكی گەورە لەكوردس���تان‬ ‫دەكەن‪ ،‬نەك تەنها لەڕووی پێشخستنی پیشەی‬ ‫رۆژنامەگەریی���ەوە‪ ،‬بەڵك���و جاروب���ار بەهۆی‬ ‫پەرتەوازەیی���ە سیاس���ییەكانەوە رووبەڕووی‬ ‫مەترس���ی دەبن���ەوە و بەش���ێوەیەكی ئازایانە‬ ‫مامەڵ���ە لەگ���ەڵ ئ���ەو مەترس���ییانە دەك���ەن‪،‬‬ ‫هەندێكیش���یانم بینی���وە ك���ە گفتوگۆیەكی بوێر‬ ‫لەگ���ەڵ سیاس���ەتمەدارەكان بەڕێوەدەب���ەن و‬ ‫هێزە سیاس���ییەكان ناچاردەكەن بەشێوەیەكی‬ ‫زیات���ر رێ���ز لەرۆژنامەگەری بگ���رن‪ ،‬كارێكی‬

‫گەورە و زەحمەتیان لەپێش���ە‪ ،‬وەك چۆن ئێمە‬ ‫لەبەش���ە عەرەبییەك���ەی عێ���راق رووبەڕووی‬ ‫دەبین���ەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوان زیاتر چانس���یان هەیە‬ ‫بەژینگەیەك���ی ئارامتر و س���ەقامگیرتر‪ ،‬ئەمانە‬ ‫ه���ۆكارن بۆ ئ���ەوەی رۆژنامەگ���ەری كوردی‬ ‫زیاتر پێشبكەوێت‪.‬‬ ‫لـــــــەب���ارەی پڕۆگرام���ی (س���تودیو‬ ‫التاس���عة)ی كەناڵ���ی بەغدادیی���ەوە‪ ،‬هەندێ���ك‬ ‫پێیانوای���ە لەئەگ���ەری روخانی دەس���ەاڵتەكەی‬ ‫مالیك���ی‪ ،‬ئ���ەو بەرنامەی���ە یەكێ���ك دەبێ���ت‬ ‫لەهۆكارەكانی روخانی؟‬ ‫س���ەرمەد تائ���ی‪( :‬س���تودیو التاس���عة)‬ ‫نموونەیەكی هاوكاری نایابی نێوان نەیارەكانی‬ ‫مالیكی و رۆژنامەگەرییە‪ ،‬ئەو پڕۆگرامە یەكێكە‬ ‫ل���ەو پڕۆگرامە كەمانەی بەرگەی فش���ارەكانی‬ ‫نوری مالیكییان گرتووە و پاشەكشەی نەكرد‪،‬‬ ‫س���ەرەڕای ئەو تێبینیانەی لەس���ەر بەرنامەكە‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم رێژەیەكی بەرچاوی بینەری هەیە‬ ‫و رێی بۆ نەیارانی مالیكی خۆشكرد گرنگترین‬ ‫قس���ەكانیان بكەن‪ ،‬هەروەها نەیارانی مالیكیش‬ ‫زۆر زانی���اری و راس���تی گرنگیان پێشكەش���ی‬ ‫پڕۆگرامەكە كردووە‪ ،‬بێگومان شوێن پەنجەی‬ ‫دیارە لەسیاسەتی عێراقی و نەیارانی پەیڕەوی‬ ‫نوری مالیكی‪.‬‬ ‫لەماوەی رابردوودا تۆ لەو پڕۆگرامە‬ ‫دەركەوتی���ت‪ ،‬دوای پڕۆگرامەك���ەش گوت���ت‬ ‫ك���ە تووش���ی گێچەڵی سیاس���ی هاتوویت‪ ،‬ئەو‬ ‫گێچەڵە سیاسییە چی بوو؟‬ ‫س���ەرمەد تائی‪ :‬بەدرێژایی سااڵنی رابردوو‬ ‫گێچەڵی زۆرم پێك���راوە‪ ،‬بەاڵم دواجار مالیكی‬ ‫سكااڵی دژی چەند كەسێك تۆماركرد بەهۆی‬ ‫دەركەوتنیان لەراگەیاندنەكانەوە‪ ،‬ئەو سكااڵیە‬ ‫سەرەتا لەدادگای باڵوكردنەوە تۆماركرا‪ ،‬دواتر‬ ‫بەش���ێوەیەكی س���ەیر و خێرا ب���وو بەفەرمانی‬ ‫دەس���تگیركردن‪ ،‬ئێم���ەش هیچ تەفس���یرێكمان‬ ‫بۆ ئەو كارە نەدۆزیی���ەوە‪ ،‬جگەلەوەی مالیكی‬ ‫زۆر لەهەڵبژاردنەكان���ی داهات���وو دەترس���ێت‬ ‫و كۆنتڕۆڵ���ی خۆی لەدەس���تداوە و لەكارێكی‬ ‫نادروستدا تێوە دەگلێت‪.‬‬ ‫نی���ازت وایە خۆت رادەس���تی دادگا‬ ‫بكەیت؟‬ ‫سەرمەد تائی‪ :‬نەخێر‪ ،‬ناڕۆمە دادگا‪.‬‬ ‫جگ���ە لەت���ۆ زۆر كەس���ایەتی دیكەی‬ ‫نەی���اری مالیك���ی لەهەرێم داڵ���دەدراون‪ ،‬ئەمە‬ ‫چۆن لێكدەدەیتەوە؟‬ ‫سەرمەد تائی‪ :‬پێموایە هەولێر لەبارودۆخی‬ ‫زۆر لەچاالكوان���ان و رۆژنامەنوس���ان و‬ ‫سیاس���ەتمەداران تێدەگات و س���ەركەوتووش‬ ‫ب���ووە ل���ەوەی ببێت���ە پردێك لەنێ���وان هەموو‬ ‫الیەن���ەكان و هەمووان بەب���ێ تەحەفوز رووی‬ ‫تێبك���ەن‪ ،‬ئەم���ەش خەس���ڵەتێكی ئیجابیی���ە بۆ‬ ‫هەولێر‪ ،‬هیوادارین بەغداش بەو شێوەیە بێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪19 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫ۆڤە‬ ‫شر‬

‫لە نێوان پشێوی و‬ ‫سەقامگیریدا‬ ‫تەنیا شۆڕشێكی كۆمەاڵیەتی و فەرهەنگی هەمەالیەن‬ ‫و گشتگیر دەتوانێت كۆمەڵگەی كوردی بۆ قۆناغێك‬ ‫بگوزاێتەوە‪ ،‬كە تیایدا سەقامگیری فەراهەم ببێت‬

‫عەتا قەرەداخی‬

‫هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت‬

‫‪ 20‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫م���رۆڤ ب���ە سروش���تی ئەفریدەبوونی كەمتر‬ ‫س���ەقامگیری دەروون���ی بەخۆی���ەوە دەبینێ���ت‪.‬‬ ‫سەقامگیری دەروونی بەرهەم و دەرهاوێشتەی‬ ‫دڵنیایی تەواو و گەیش���تن بەحاڵەتی یەقینە‪ .‬هەر‬ ‫ئەمەش وایكردووە مرۆڤی بڕوا پتە و بەئایین و‬ ‫بەو چارەنووسەی لەئایینەكاندا باسكراوە‪ ،‬زیاتر‬ ‫هەس���ت بەدڵنیای���ی ب���كات و دوور لەگوم���ان و‬ ‫راڕای���ی و دڵەڕاوكێ بژی‪ ،‬چونكە ئەو بەپێی ئەو‬ ‫بڕوایەی هەیەتی دەزانێت بەرەو كوێ دەڕوات و‬ ‫چارەنووسی بەكوێ دەگات‪ .‬هەربۆیە ئەم جۆرە‬ ‫مرۆڤە نەك هەر لەبوونی خۆی و لەهەڵسوكەوت‬ ‫و رەفتاركردندا جۆرێ���ك لەجێگیریی پێوەدیارە‪،‬‬ ‫بەڵك���و ئاس���ۆیەكی روونیش���ی هەیە ب���ۆ ئایندە‪،‬‬ ‫ئەگەر گومان و ترسێكیشی هەبێت لەبەرئەوەیە‬ ‫دەترس���ێت ئەرك���ە ئایینەیەكانی وەكو پێویس���ت‬ ‫جێبەج���ێ نەكردبێت‪ ،‬ئەوەش دەش���ێ وایلێبكات‬ ‫بەجۆرێ���ك لەگومان���ەوە س���ەیری خ���ۆی بكات‬ ‫و بترس���ێت ل���ەوەی ئ���ەو پلە بااڵی���ەی پێ رەوا‬ ‫نەبینرێت‪ ،‬كە لەرۆحی ب���ااڵدا كە رۆحی ئیالهیە‬ ‫بتوێت���ەوە‪ .‬ئەم���ەش بەرزترین پلەی تەس���ەوفە‪.‬‬ ‫مرۆڤ���ە دڵنیاكان ی���ان ئەوان���ەی دەگەنە قۆناغی‬ ‫یەقی���ن‪ ،‬ئەوانەن لەنێوان ئ���ەوان و رۆحی بااڵدا‬ ‫هی���چ دیوارێك نەماوە‪ .‬ل���ەرووی كۆمەاڵیەتیەوە‬ ‫ئەگەر كۆی مرۆڤەكان بگەنە ئەو ئاستەی یەقین‪،‬‬ ‫ئەوا مانای وایە كۆمەڵگەیەك پێكدێت كە دڵنیایی‬ ‫باڵی بەس���ەردا كێش���ابێت‪ .‬ئەوەش ئەو قۆناغەی‬ ‫ژیان���ی كۆمەاڵیەتی���ە كە بەقۆناغی س���ەقامگیری‬ ‫ناودەبرێت‪ ،‬ئ���ەو قۆناغ���ەش بەقۆناغی عیمرانی‬ ‫هەمەالی���ەن ن���او دەبرێت‪ ،‬كە مەبەس���ت لەوەش‬

‫بیناكردنە وەكو پڕۆژەیەكی گش���تگری مرۆیی و‬ ‫نامرۆیی‪.‬‬ ‫ئەگەر بۆ تاكی بڕوادار گەیش���تن بەدڵنیایی و‬ ‫یەقین س���ەقامگیری دەروونی بەرهەم بهێنێت و‬ ‫ئەوەش ئ���ەو بارە بێت كە تاكەكەس���ی جێگیری‬ ‫تێدا بەرجەس���تە ببێت‪ ،‬ئەوا بەگوێرەی كۆمەڵگە‬ ‫گەیش���تن بەدەوڵ���ەت و بەدەس���تهێنانی ئ���ەو‬ ‫دامەزراوانەی توانای پاراس���تنی كۆی ئەندامانی‬ ‫كۆمەڵگەی���ان هەی���ە‪ ،‬لەه���ەر مەترس���یەك و‬ ‫بەرپرس���یارێتی خۆیان لەدابینكردنی ژیانێكی پڕ‬ ‫لەدڵنیای���ی بۆ كۆی كۆمەڵگ���ە جێبەجێبكەن‪ ،‬ئەوە‬ ‫ئەو بارەیە ك���ە تیایدا ترس لەئایندە دەڕەوێتەوە‬ ‫و ئ���ەو پش���ێوییە كۆمەاڵیەتی���ەی دەبێت���ە فەزای‬ ‫گش���تی ژیانی كۆمەاڵیەتی كۆتای���ی دێت‪ .‬كەواتە‬ ‫لێ���رەوە دەتوانین بڵێین س���ەقامگیری كۆمەڵگە و‬ ‫سەقامگیری كۆمەاڵیەتی لەئەنجامی رەوینەوەی‬ ‫مەترس���یەكانی ئاین���دە و دڵنیاب���وون لەئایندە و‬ ‫گەیشتن بەجۆرێك لەیەقین‪ ،‬كە یەقینی مانەوە و‬ ‫پاراس���تنە‪ ،‬بەرهەم دێت‪ .‬لەهەر كۆمەڵگەیەكیشدا‬ ‫ئاین���دە تاریك و لەبەردەم تەمومژ و مەترس���یدا‬ ‫بێت‪ ،‬نە سەقامگیری تاكەكەس و نە سەقامگیری‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی فەراه���ەم ناب���ن‪ .‬هەرب���ەو پێی���ەش‬ ‫زەمین���ەی بنیادن���ان و عیم���ران بەهەم���وو‬ ‫رەهەندەكانی���ەوە زەمینەیەكی ش���لۆق و ناتەواو‬ ‫دەبێت‪ .‬كەواتە لێرەدا دەپرس���ین ئایا كۆمەڵگەی‬ ‫ك���وردی بەتایبەت���ی لەباش���ووری كوردس���تاندا‬ ‫لەبارێك���ی س���ەقامگیردایە؟ دڵنیایی لەئایندە بۆتە‬ ‫فەزای���ەك كە ك���ۆی تاكەكانی كۆمەڵگە هەس���تی‬ ‫پێبك���ەن؟ ئای���ا تاكو ئێس���تا ئ���ەو دامەزراوانەی‬


‫سياسەت‬

‫دڵنیای���ی لەبوون و مانەوە و پاراس���تن فەراهەم‬ ‫دەك���ەن دام���ەزراون و ه���ەن؟ ئەگ���ەر ئ���ەو‬ ‫دامەزراوان���ە نی���ن‪ ،‬ئەی پێویس���تە چ���ی بكرێت؟‬ ‫ئایا پش���ێوییە دەروون���ی و كۆمەاڵیەتیەكانی نێو‬ ‫كۆمەڵگ���ەی كوردی لەس���ەر ئاس���تی تاكەكەس‬ ‫و كۆمەڵگ���ەش بەرهەم و دەرهاوێش���تەی چین؟‬ ‫ئایا ژیانی حیزبایەتی و سیاس���ی لەو رووەوە چ‬ ‫رۆڵێكی بینیووە و دەبینێت؟ ئایا دەش���ێ لەوەها‬ ‫بارێكدا هێمنی و لەوێشەوە سەقامگیری دروست‬ ‫ببێت؟ كە دیارە مەبەستمان لەو سەقامگیرییە كە‬ ‫بەش���ێوەیەكی سروشتی تاك و كۆمەڵگە خۆیان‬ ‫پێ���ی بگەن‪ ،‬نەك ئ���ەو س���ەقامگیرییەی هێز یان‬ ‫دەسەاڵت بیسەپێنێت؟‬ ‫بێگومان لەرووی كۆمەڵناسیەوە سەقامگیری‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی تەنی���ا لەكاتێك���دا دروس���ت دەبێت‪،‬‬ ‫ك���ە رۆحی گش���تی كۆمەڵگە لەب���اری وروژاندن‬ ‫و هەڵچوون���ی بەردەوام���ەوە بگوازرێت���ەوە ب���ۆ‬ ‫بارێك���ی هێم���ن‪ ،‬ئەوی���ش تەنی���ا لەبڵندب���وون و‬ ‫گەیش���تن بەدوا ئاس���تی خۆیدا جێبەجێ دەبێت‪،‬‬ ‫كە پێ���ی دەگوترێت بڵندبوونی رۆحی گش���تی و‬ ‫گەیش���تنی بەئاستی گوزارش���ت لەخۆكردنی‪ ،‬كە‬ ‫ئەوی���ش تەنیا لەدروس���تكردنی دەوڵەتدا دەبێت‪.‬‬ ‫بەهەرحاڵ ناس���ەقامگیری ناوخ���ۆی كۆمەڵگەی‬ ‫كوردس���تان لەدوو رووەوە سەرچاوە دەگرێت‪.‬‬ ‫یەكەم مان���ەوەی كۆمەڵگەی ك���وردی لەقۆناغی‬ ‫هەرزەكاری كۆمەڵگەدا‪ .‬مەبەس���ت لەم قسەیەش‬ ‫ئەوەی���ە‪ ،‬ئ���ەم كۆمەڵگەی���ە هەتا ئێس���تا لەرووی‬ ‫پەرەس���ەندنی كۆمەاڵیەتیی���ەوە نەگەیش���تۆتە‬ ‫ئاس���تی بەرهەمهێنانی دەوڵەت‪ ،‬چونكە گەیشتن‬ ‫بەئاس���تی بەرهەمهێنانی دەوڵەت و بەكردەوەش‬ ‫دروستكردنی ئەو دامەزراوەیە لەسەر زەمینەی‬ ‫واقیع بریتیە لەقۆناغی كامڵبوون یان پێگەیشتنی‬ ‫كۆمەڵگ���ە‪ .‬ل���ەم رووەوە تاكو ئێس���تا كۆمەڵگەی‬ ‫كوردی لەقۆناغی پێش پێگەیشتندایە‪ ،‬كە قۆناغی‬ ‫هەرزەكاری كۆمەڵگەیە‪ .‬دیارە هەرچۆن قۆناغی‬ ‫ه���ەرزەكاری بەگوێ���رەی تاكەك���ەس قۆناغێكی‬ ‫ناجێگیرو پڕ لە جوڵە و پشێوییە‪ ،‬بەهەمان شێوە‬ ‫قۆناغ���ی ه���ەرزەكاری كۆمەڵگ���ەش قۆناغێك���ی‬ ‫ناجێگی���رو پ���ڕ لەهەڵبەزودابەز و پش���ێوییە‪ ،‬كە‬ ‫هۆكارەكەش���ی جگەل���ە پاڵن���ەرە ناوەكی���ەكان‪،‬‬ ‫نادڵنیایی و گومان و ترسە لەئایندە‪ .‬ئەمە بێجگە‬ ‫لەرۆح���ی وروژاوی گش���تی كۆمەڵگە كە ئەویش‬ ‫تەنی���ا لەبڵندبوون و گەیش���تن بەئاس���تی رەهای‬ ‫گوزارش���تكردن لەخۆی دەنیشێتەوە و دەكەوێتە‬ ‫بارێكی ئارامەوە‪ ،‬كە وەكو پێش���تر ئاماژەمان بۆ‬ ‫كرد ئەویش قۆناغی بەرهەمهێنانی دەوڵەتە‪.‬‬ ‫دووەم ه���ۆكاری پش���ێوی ب���ەردەوام‬ ‫لەكۆمەڵگ���ەی كوردی���دا پش���ێوی پەیوەس���ت‬ ‫بەقەیرانی تاكەكەسە‪ ،‬كە مەبەست لەم قسەیەش‬ ‫پێنەگەیش���تنی تاكەكەس���ی خ���اوەن شووناس���ە‬ ‫لەس���ەر ئاس���تی گش���تی‪ .‬لەكاتێكدا كە تاكەكەس‬ ‫نەبووبێتە كەس���ێتیەكی تەواوی لەس���ەر پێی خۆ‬

‫راوەس���تاو‪ ،‬كە هەم���وو بڕیارێك���ی خۆی‪ ،‬خۆی‬ ‫بیدات بەجۆرێك خۆی خاوەنی راستەقینەی خۆی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬ئەوا ئەوی تاكەكەس ب���ەردەوام لەبارێكی‬ ‫دەروون���ی و كۆمەاڵیەت���ی ناجێگی���ردا و لەیاری‬ ‫و پەتپەتێنێك���ی بەردەوامدا دەبێت‪ ،‬هەمیش���ەش‬ ‫لەالی���ەك ب���ەكار دەهێنرێ���ت‪ ،‬لەالیەك���ی ت���رەوە‬ ‫الوازی بنی���ادی كەس���ێتیەكەی دەبێتە فەزایەكی‬ ‫گشتی‪ ،‬ئەوەش لەدوو رووەوە كاریگەری نەرێنی‬ ‫دەبێ���ت‪ .‬یەكەمیان بەئاس���انی بەكاردەهێنرێت و‬ ‫ملی پێكەچ دەكرێت‪ ،‬ئەوەش دەبێتە زەمینەیەكی‬ ‫ب���اش ب���ۆ بااڵدەس���تبوونی نوخبەیەك���ی دی���ار‬ ‫بەس���ەر كۆمەڵگەدا‪ ،‬كە دەشێ نوخبەی سیاسی‬ ‫ی���ان ئابووریی یان ئایینی و رۆش���نبیری بێت و‬ ‫كۆی كۆمەڵگەش بەئ���ارەزووی خۆیان بجوڵێنن‬ ‫و بەكاری بهێنن‪ .‬لەئاس���تی دووەمدا تاكەكەسی‬ ‫پش���ێو و الوازو ناجێگیر هەمیش���ە ئامادەباش���ی‬ ‫هەی���ە ب���ۆ هەڵچوون و دروس���تكردنی پش���ێوی‬ ‫فراوانتر‪ ،‬كە دەش���ێ ببێتە پش���ێوی كۆمەاڵیەتی‬ ‫و سیاس���ی و تەنان���ەت كەلتووری���ش‪ .‬هەمیش���ە‬ ‫لەم جۆرە كۆمەڵگەیانەدا كە تاكەكەس���ی خاوەن‬ ‫شووناس پێنەگەیشتووە‪ ،‬كۆمەڵگە لەبری ئەوەی‬ ‫لەس���ەر بنەم���ای چینایەتی دابەش ببێ���ت‪ ،‬زیاتر‬ ‫لەس���ەر بنەمای پەیوەستبوون بەدامەزراوەكانی‬ ‫پێش ئەو دامەزراوانەوە دابەش دەبێت‪ ،‬كە پێیان‬ ‫دەگوترێ���ت دامەزراوەی كۆم���ەڵ‪ ،‬یان نەتەوە و‬ ‫نیشتیمان یان گەل‪ ،‬بەڵكو دابەشبوونەكان لەسەر‬ ‫بنەم���ای دەس���تە و گورپی خێڵ و عەش���یرەت و‬ ‫مەزهەب و تەریقەت و حیزب و دەستە و گروپ‬ ‫و ناوچە دەبێت‪ .‬كە هەریەكە لەم دامەزراوانەش‬ ‫زیاتر وەكو دامەزراوەی پێش كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫س���ەیر دەكرێن‪ ،‬هەر لەسروش���تی پێكهاتنیانەوە‬ ‫هەڵگ���ری رۆح و بنەم���ای یەكت���ر قبوڵنەكردن���ن‪،‬‬ ‫چونكە بەدیواری ئەس���توور خۆی���ان لەوانی تر‬ ‫جیادەكەن���ەوە و برەو ب���ەو بنەمایانە دەدەن‪ ،‬كە‬ ‫خودی ئەم پێكهاتانەی لێبەرهەم دێت‪ ،‬كە ئەویش‬ ‫بریتیە لەپەیوەندییەكانی خوێن و دەمار و عەقڵ‬ ‫و ئایدیۆلۆجیای تەسك و داخراوی حیزبایەتی و‬ ‫مەزهەبی و ناوچەگەری‪ ،‬كە ئەمانەش بەردەوام‬ ‫لەسەر ژێیە گرژەكانی سایكۆلۆجیای تاك و كۆ‬ ‫كاردەك���ەن‪ ،‬ئەو ج���ۆرە كاركردن���ەش بەردەوام‬ ‫بەرهەمهێنی گرژی و پشێوییە لەناو كۆمەڵگەدا‪.‬‬ ‫ئێس���تا بەئاش���كرا كۆمەڵگ���ەی ك���وردی ل���ەم‬ ‫ب���ارەدا دەژی‪ .‬لەالیەك نەگەیش���تووەتە ئاس���تی‬ ‫بەرهەمهێنان���ی دەوڵ���ەت ت���ا ت���رس لەئاین���دە و‬ ‫گومان و دڵەڕاوكێ لەس���ەر ئاستی تاكەكەس و‬ ‫كۆمەاڵیەتیش بەرەو الوازبوون بچێت‪ .‬لەالیەكی‬ ‫تریش���ەوە ئەگەر بەچاوی رەخن���ەوەو بەوردی‬ ‫س���ەیری كۆمەڵگ���ەی كوردی بكەیت‪ ،‬بەئاش���كرا‬ ‫هەس���ت دەكەین و دەش���بینیت چ دابەشبوونێكی‬ ‫ئاس���ۆیی لەسەر ئاستی ئەو دامەزراوە لۆكاڵیانە‬ ‫هەی���ە و چۆن ئ���ەو دابەش���بوونانە بەربەس���تن‬ ‫لەب���ەردەم یەكێت���ی و یەكبوون���ی نەتەوایەت���ی‬

‫ئێستا كۆمەڵگەی‬ ‫كوردی لەبارگرژی‬ ‫دایە‪ ،‬لەالیەك‬ ‫نەگەیشتۆتە ئاستی‬ ‫بەرهەمهێنانی دەوڵەت‬ ‫تا دڵنیا بێت‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫تریشەوە دابەشبوونێكی‬ ‫ئاسۆیی لەدامەزراوە‬ ‫لۆكاڵیەكان هەیە و بۆتە‬ ‫بەربەست لەبەردەم‬ ‫یەكێتی نەتەوایەتی و‬ ‫نیشتیمانیدا‬ ‫و نیش���تیمانیدا و چ���ۆن ل���ەرووی نەس���تی‬ ‫كۆمەاڵیەتی���ەوە كۆمەڵگە بەپێی ئ���ەو دامەزراوە‬ ‫لۆكاڵیان���ە دابەش���بووە و ب���ەچ ش���ێوەیەكیش‬ ‫ئەو دابەش���بوونە ب���ەردەوام مایەی پش���ێویی و‬ ‫ئاڵۆزی كۆمەاڵیەتیە‪ .‬هەربۆیە بەم بارە شلۆق و‬ ‫ناجێگیرەی لە كوردستاندا هەیە‪ ،‬ئایندە بەردەوام‬ ‫لەبەردەم گوماندایە‪ ،‬چونكە بەم بكەرە لۆكاڵی و‬ ‫دابەشبووانەوە‪ ،‬كە بەردەوام تاكەكانی كۆمەڵگە‬ ‫بەو ئاڕاس���تەیە پەروەردە دەكەن‪ ،‬كە ئاس���ۆیی‬ ‫بینینی���ان تەنی���ا س���نووری بازن���ەی دام���ەزراوە‬ ‫لۆكاڵیەكەی خۆیان بڕبكات‪ ،‬هەڵهێنانی هەنگاوی‬ ‫ب���ەرەو ئایندەیەكی س���ەقامگیر كارێكی ئاس���ان‬ ‫نیی���ە‪ .‬بۆیە م���ن وای بۆدەچم تەنیا شۆڕش���ێكی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی و فەرهەنگی هەمەالیەن و گش���تگر‬ ‫دەتوانێ���ت كۆمەڵگ���ەی ك���وردی بگوازێـ���ەوە بۆ‬ ‫قۆناغێ���ك كە تیایدا س���ەقامگیری فەراهەم ببێت‪،‬‬ ‫ئەویش بەهەڵوەشاندنەوەی كۆی ئەو دامەزراوە‬ ‫لۆكاڵیانەی ئێستا هەن و بە بەرهەمهێنانی عەقڵێك‬ ‫كە كۆمەڵگ���ە وەكو یەكەیەكی یەكگرتوو س���ەیر‬ ‫بكات و زەمین���ەی پ���ەروەردەی دیموكراتیانەی‬ ‫نەتەوەی���ی و نیش���تیمانی بس���ازێنێت و ژێی���ە‬ ‫گرژەكان���ی پەروەردەی كۆمەاڵیەتی و سیاس���ی‬ ‫ئێس���تا خاوبكاتەوە‪ ،‬بەوەش ئ���ەو فەزا بارگاوی‬ ‫كراوە بەرق و كینە و س���ڕینەوەی یەكتر كۆتایی‬ ‫پێبهێنێت و لەش���وێنیدا فەزایەكی هێمن دروست‬ ‫بكات‪ ،‬كە تیایدا نمونەی بااڵ نەتەوە و نیش���تیمان‬ ‫و ئ���ازادی و س���ەربەخۆیی بێ���ت‪ ،‬بەجۆرێك كە‬ ‫بوون و كەرامەتی هەموو تاكێك تیایدا پارێزراو‬ ‫بێت‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪21 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫دكتۆر مستەفا زەڵمی‪:‬‬

‫دوو جار مارە بە جاشم كردووە‬ ‫لە داخی هەندێك مەالی سلێمانی ریشم تاشی و جبە و‬ ‫عەمامەم فڕێدا تائێستا‬ ‫كە بووم بە ئیمام لە سوپای عێراقی‪ ،‬عەبدولسەالم عارف فەرماندەی‬ ‫فەوج و عەبدولكەریم قاسمیش فەرماندەی لیواكەمان بوون‬ ‫‪ 22‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫سياسەت‬

‫عەبدولكەریم قاسم‬ ‫كەسێكی پاك و‬ ‫دڵفرەوان بوو‬ ‫مەریوان عومەر‬ ‫بەشی دووەم و كۆتایی‬

‫زەڵم����ی دێت����ە سەرباس����ی هەڵەیەكی تری‬ ‫ژیانی‪ ،‬كە ئەویش مارەبەجاش����ە و دەنوس����ێ‬ ‫"لەژیانم����دا هەڵەی زۆرم ك����ردووە‪ ،‬هەندێكی‬ ‫بەه����ۆی ئ����ەوەوە بووە‪ ،‬ك����ە دوای یەكێكی تر‬ ‫كەوت����ووم و وامزانی����وە ق����ەت هەڵ����ە ن����اكات‪.‬‬ ‫ب����ەم جۆرە دووجار مارە بەجاش����م كردووە‪،‬‬ ‫یەكەمیان س����اڵی ‪ 1946‬لەدێی زەڵم بوو‪ ،‬ژنی‬ ‫ش����وانی الدێكەم لەفەقێیەكی خ����ۆم مارەكرد‪،‬‬ ‫ئینجا كە خەڵكەكە زانین بە فەقێكەیان دەگوت‬ ‫(جاش)‪ ،‬ئەویش دێكەی جێهێشت‪ .‬دووەمیشیان‬ ‫ساڵی ‪ 1947‬بوو لەسەرسیان‪ .‬ئەمەش بەهۆی‬ ‫نەزانینمەوە بوو‪ ،‬كە نەمدەزانی سێ تەاڵقەكە‬ ‫بەیەكجار تەاڵقێكی پێدەكەوێت"‪.‬‬ ‫هەروەه����ا لەب����ارەی تێگەیش����تنی هەڵ����ەی‬ ‫ئەوكات����ی خ����ۆی ب����ۆ خوێندن����ی قوتابخان����ە‬ ‫دەگێڕێت����ەوە "رۆژێ����ك لەگەڵ مامۆس����تا مەال‬ ‫عەبدولكەریمی مودەریس و مامۆس����تا ش����ێخ‬ ‫ن����وری ش����ێخ بابا عەل����ی چوین����ە ماڵی حاجی‬ ‫مەال عینایەت‪ .‬لەوێ مەال عینایەت لەمامۆستا‬ ‫عەبدولكەریم����ی پرس����ی‪ :‬رات چی����ە بەرامبەر‬ ‫خوێندن����ی مەكت����ەب؟ منی����ش پێش مامۆس����تا‬ ‫كەوت����م و گوت����م‪ :‬ئەوەی منداڵ����ی خۆی بخاتە‬ ‫مەكت����ەب كاف����ر دەبێت‪ .‬دوای چەندین س����اڵ‪،‬‬ ‫كاتێك لەساڵی ‪ 1962‬قوتابی قۆناغی دووەمی‬ ‫كۆلیژی قانون بووم لەزانكۆی بەغدا‪ ،‬رۆژێك‬ ‫كوڕێكی گەنج بەپێكەنینەوە هاتەالم و وتی‪ :‬من‬ ‫كوڕی حاجی عینایەتم‪ ،‬باوكم زۆر س����ەالمت‬ ‫لێ����دەكات و من����ی راس����پاردووە پێ����ت بڵێم تۆ‬ ‫دووج����ار كافریت‪ ،‬خۆت و منداڵەكانیش����ت لە‬ ‫مەكتەبن!"‬ ‫پاش����ان چیرۆك����ی بڕیاردانی ریشتاش����ینی‬ ‫خ����ۆی‪ ،‬لەداخ����ی رەفت����اری هەڵ����ەی هەندێك‬ ‫م����ەالی ئەوكات����ی س����لێمانیەوە دەگێڕێت����ەوە‬ ‫"لەم����اوەی ژیان����ی فەقێیەت����ی و مەالیەتیم����دا‬ ‫ریش����م نەدەتاش����ی‪ ،‬ب����ەاڵم بەه����ۆی رەفتاری‬ ‫ئ����ەو مامۆس����تایانەی بازرگانیان ب����ە ئاینەوە‬ ‫دەك����رد‪ ،‬لەژێ����ر مێ����زەر و جبەدا بەریش����ەوە‬ ‫وایان لەخەڵەك����ە كردبوو باوەڕی����ان پێبكەن‪.‬‬ ‫بەوهۆیەوە گوتم وەعد بێت هەرچی نیشانەی‬

‫مەالیەت����ی هەی����ە لەخۆم����ی دووربخەمەوە و‬ ‫ریشم بتاشم"‪.‬‬ ‫لەباس����ی بیرەوەرییەك����ی تری����دا لەگ����ەڵ‬ ‫پیرەمێ����ردی ش����اعیر لەس����لێمانی زەڵم����ی‬ ‫نوس����یویەتی "ت����ا ئەم����رم خەفەت����ی ئ����ەوەم‬ ‫لەبیرناچێ����ت‪ ،‬س����اڵی ‪ 1954‬پیرەمێ����ردی‬ ‫ش����اعیر من و چ����وار مەالی تری بانگهێش����ت‬ ‫ك����رد بۆ بەش����داریكردن لەئاهەنگی نەورۆز و‬ ‫ئاگركردنەوەدا‪ ،‬بەاڵم لەترسی تاوانباركردنمان‬ ‫بەئاگرپەرست و كافر نەمانوێرا بچین"‪.‬‬ ‫بەه����ۆی بارودۆخێك����ی ناخ����ۆش و‬ ‫دژایەتیكردن����ی زەڵم����ی لەالی����ەن هەندێ����ك‬ ‫مامۆس����تای ئاین����ی لەس����لێمانی‪ ،‬دواج����ار‬ ‫بڕی����اردەدات ل����ەو كەش����وهەوایەی ئەوكات����ی‬ ‫دووركەوێتەوە‪ ،‬بەجۆرێك وەك خۆی دەڵێت‬ ‫"ب����ەوە مەرج����ەی دوورم نەخات����ەوە لەئاین"‪.‬‬ ‫ب����ەم ش����ێوەیە زەڵمی دەچێت����ە تاقیكردنەوەی‬ ‫وەرگرتن����ی ئیمامی س����ەربازیی و دەردەچێت‬ ‫و لەفەوج����ی ‪3‬ی لی����وای ‪19‬ی س����وپای‬ ‫عێراق����ی لەجەلەوال دەبێت����ە ئیمام‪ ،‬وەك خۆی‬ ‫دەگێڕێتەوە "عەبدولسەالم عارف فەرماندەی‬ ‫ف����ەوج و عەبدولكەریم قاس����میش فەرماندەی‬ ‫لیواكە بوون"‪.‬‬ ‫زەڵمی ساتەكانی سەرەتای پەیوەندیكردنی‬ ‫بەب����ارەگای فەوجەكەی����ەوە دەگێڕێت����ەوە و‬ ‫دەنوس����ێ "موق����ەدەم روك����ن‪ ،‬عەبدولس����ەالم‬ ‫عارف‪ ،‬ئامیری فەوجەكە بەگەرمی پێشوازی‬ ‫لێكردم و خێوەتێكیان بۆ هەڵدام‪ .‬منیش س����ەر‬ ‫رووتكردنم ب����ەالوە جوان نەبوو‪ ،‬بۆیە بەجبە‬ ‫و مێ����زەرەوە دائەنیش����تم‪ ،‬نان����م دەخ����وارد و‬ ‫تەحیەش����م بۆ ئامیر نەدەكرد‪ .‬بەهۆی ئەوەوە‬ ‫عەبدولس����ەالم عارف بە نوری رەشید كوڕی‬ ‫ش����ێخ رەش����یدی عەبابەیلێ����ی گوتب����وو‪ ،‬ك����ە‬ ‫ئەفسەربوو و دڵس����ۆزێكی خۆشەویستی من‬ ‫بوو‪ ،‬ئیمام فێری نانخواردن بكە‪ .‬رەش����یدیش‬ ‫بەمن����ی گ����وت ئەگ����ەر ئامی����ر دانیش����تبوو‪،‬‬ ‫وەك ئەفس����ەرەكانی ت����ر تەحیە بك����ە‪ .‬جبە و‬ ‫مێزەرەكەشت هەڵواسە ئینجا نان بخۆ"‪.‬‬ ‫زەڵمی یادەوەرییەكی تری لەسوپادا لەگەڵ‬ ‫ئەفس����ەرێكی ع����ەرەب دەگێڕێت����ەوە‪ ،‬كە ناوی‬ ‫(صدی����ق مس����تەفا) ب����ووە‪ ،‬پلەی موق����ەدەم و‬ ‫یاریدەدەری عەبدولسەالم عارف بووە‪ .‬دوای‬ ‫ئەوەی لەسەر ئاوی سیروان چەند خانوویەك‬ ‫بۆ ئەفسەران تەرخان دەكرێت‪ ،‬عەبدولسەالم‬ ‫عارف ب����ە زەڵمی دەڵێت ماڵەكەی بگوزاێتەوە‬ ‫یەكێك لەو خانوانە‪ ،‬پاشان ئەو صدیق مستەفا‬ ‫ناوە خانووی بۆ نامێنێتەوە و گێچەڵ بە زەڵمی‬ ‫دەكات تا خانوەكەی بۆ چۆڵ بكات‪ ،‬الی ئامیر‬ ‫لیواكەیان (نازم تەبەقچەلی) شكاتی لێدەكات‪.‬‬ ‫تەبەقچەلی بەدوای زەڵمیدا دەنێرێت و داوای‬

‫لێ����دەكات خانووەك����ە چ����ۆڵ بكات با توش����ی‬ ‫تەنگوچەڵەمە نەبێ����ت‪ ،‬زەڵمیش لەوەاڵمدا پێی‬ ‫دەڵێ "من لەتەنگوچەڵەمە راهاتووم و ناترسم‪،‬‬ ‫لەسوپا دەچمە دەرەوە بەاڵم ئەم خانوە چۆڵ‬ ‫ناكەم"‪ .‬بەهۆی ئەوەوە زەڵمی س����كااڵی خۆی‬ ‫دەگەیەنێت����ە الی ئامی����ر فیرقەكەی����ان (نەجیب‬ ‫رەبیعی)‪ ،‬كە دوای شۆڕش����ی ‪14‬ی تەمموزی‬ ‫‪ 1958‬بووە س����ەرۆكی ئەنجومەنی س����یادەی‬ ‫عێ����راق‪ .‬ئەویش تەلەفۆن ب����ۆ نازم تەبەقچەلی‬ ‫دەكات و پێیدەڵێت واز لەزەڵمی بهێنێت‪.‬‬ ‫زەڵم����ی لەكات����ی كێش����ەی تەس����وەیكردنی‬ ‫باخەكانی زەڵمدا‪ ،‬لەگەڵ ش����ێخەكانی ئەوێ و‬ ‫معاونی تەسویە دەبێتە كێشەی‪ ،‬ئەوان كە بە‬ ‫بەڵگەی یاس����ایی و شەرعی دەرەقەتی نایەن‪،‬‬ ‫دەچن الی موتەس����ەڕیفی ئەوكاتی س����لێمانی‬ ‫(عوم����ەر عەلی) تۆمەتی كۆمۆنیس����تبوونی بۆ‬ ‫هەڵدەبەس����تن‪ .‬بەهۆی ئەوەوە لەئیستخباراتی‬ ‫عەس����كەریەوە لەبەغداوە نوس����راوێكی نهێنی‬ ‫دێتە لیواك����ەی زەڵمی‪ ،‬ت����ا زانیاریان لەبارەی‬ ‫زەڵمی����ەوە پێبدەن و چاودێ����ری بكەن‪ .‬زەڵمی‬ ‫تەواوك����ەری چیرۆكەك����ەی ب����ەم ش����ێوەیە‬

‫نوری سەعید پیاوێكی‬ ‫نیشتیمانپەروەر بوو‬ ‫دەگێڕێتەوە "ك����ە گەڕامەوە بۆ جەلەوال‪ ،‬فازڵ‬ ‫محەمەد عەلی بریكاری عەبدوس����ەالم عارف‬ ‫بردمی����ە ژوورەكەی ئامر‪ ،‬وتی نوس����راوێكی‬ ‫نهێنیت لەس����ەرهاتووە‪ .‬چ����ۆن پاكانەی خۆت‬ ‫دەنوس����ی‪ ،‬تا من بیكەم بە كتابی رەس����می و‬ ‫بەنهێن����ی بینێرم ب����ۆ ئامر لی����وا عەبدولكەریم‬ ‫قاس����م؟ وتم هیچ نانوس����م‪ ،‬تۆ خۆت بەنهێنی‬ ‫وەاڵمەكە بنوس����ەوە و پێشانی منیشی مەدە‪،‬‬ ‫بەاڵم چۆن من دەناسی و راستی چۆنە‪ ،‬ئاوها‬ ‫بینوسە"‪.‬‬ ‫دوای وەاڵمەك����ە بەدەس����ت ئام����ر لی����وا‬ ‫دەگاتەوە‪ ،‬رۆژێكیان بۆ پش����كنینی فەوجەكان‬ ‫عەبدولكەریم قاس����م روودەكاتە ئەو فەوجەی‬ ‫زەڵم����ی تێی����دا ئیمام ب����ووە‪ ،‬ب����ەدوای زەڵمیدا‬ ‫دەنێرێ����ت‪ ،‬وەك خۆی دەیگێڕێتەوە "چووم بۆ‬ ‫الی عەبدولكەری����م قاس����م‪ ،‬زۆر رێزی گرتم‪،‬‬ ‫وتی لەگەڵ ش����ێخەكان چۆنی؟ وتم لە سایەی‬ ‫خ����واوە باش دەبم‪ .‬وت����ی تا من لەم لیوایە بم‪،‬‬ ‫رێگەنادەم كەس زیانت پێبگەیەنێت"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی ئ����ەم هەڵوێس����تەی عەبدولكەریم‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪23 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫عەبدولسەالم عارف‬ ‫هەرچەندە نوێژ و‬ ‫رۆژی دەكرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەگەزپەرستیی و‬ ‫شۆڤێنیەتیەكەی لە سنوور‬ ‫تێپەڕیبوو‬ ‫ئەحمەد حەسەن بەكر‬ ‫بە سەدەها جار لە پشت‬ ‫منەوە نوێژی كردووە‬ ‫كێشەیەكم هەبوو چووم‬ ‫بۆ الی عەبدولكەریم‬ ‫قاسم‪ ،‬زۆر رێزی گرتم‪،‬‬ ‫وتی تا من لەم لیوایە‬ ‫بم رێگەنادەم كەس‬ ‫زیانت پێبگەیەنێت‬ ‫لە قاهیرە لە ماوەی دوو‬ ‫ساڵدا دوو دكتۆرام نوسی‬

‫لەماوەی ژیانی زانكۆمدا‬ ‫وەك مامۆستا كتێبی‬ ‫كەسم بە قوتابیان‬ ‫نەگوتۆتەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫خۆم كتێبێكم لەو بابەتە‬ ‫داناوە‬ ‫‪ 24‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫قاس����مەوە زەڵم����ی زیات����ر دەڵێ "ئەو راس����تی‬ ‫لەگ����ەڵ ك����ردم‪ ،‬چونك����ە دوای كوژران����ی‪ ،‬من‬ ‫گوزرامەوە بۆ تەوجیه مەعنەوی لەوەزارەتی‬ ‫بەرگ����ری‪ ،‬رۆژێ����ك ئەفس����ەرێك ئیزب����ارەی‬ ‫شەخس����ی خۆمی نیش����اندام‪ ،‬ئەو نوسراوەی‬ ‫عەبدولكەریم قاسمیش����ی تێدابوو‪ ،‬خوێندمەوە‬ ‫زۆر س����ەرم س����وڕما‪ ،‬چونك����ە پاكانەیەك����ی‬ ‫دڵسۆزانەی بۆ نوسیبووم"‪.‬‬ ‫زەڵم����ی هەر لەگێڕان����ەوەی یادەوەریەكانی‬ ‫رۆژان����ی ئیمامەتی����دا لەس����وپای عێراق����ی‪،‬‬ ‫بەس����ەرهاتێكی پێكەنینئامێ����ز دەگێڕێت����ەوە‪،‬‬ ‫كە لەس����اڵی ‪ 1957‬كتێبێكی نوس����یوە بەناوی‬ ‫(اح����كام الهم����زة) بێ س����ەرچاوە و بێ ئەوەی‬ ‫ك����ەس پێیبزانێت‪ .‬دوای ئەوە رۆژێك كە كاتی‬ ‫نانخ����واردن پێك����ەوە دانیش����توون رادیۆی����ان‬ ‫كردۆت����ەوە و باس����ی ل����ەوە ك����ردووە یەكێتی‬ ‫س����ۆڤیەت كەش����تی ئاس����مانی تاقیدەكات����ەوە‪.‬‬ ‫لەوكاتەش عەبدولس����ەالم عارف بەتەوسەوە‬ ‫دەڵێ‪ :‬خەڵك رۆیشتنە ئاسمان كەچی ئێمە تازە‬ ‫لەهەمزەین! زەڵمی بەم قس����ەیە پەست دەبێت‬ ‫و كەوچكەكە بەتوندی بەقاپەكەدا دەكێشێت و‬ ‫پێی دەڵێ "من لەس����ەر هەمزە شتێكم نوسی‪،‬‬ ‫ئ����ەی ت����ۆ چیت ك����رد؟" ئینج����ا عەبدولس����ەالم‬ ‫عارف داوای لێبووردنی لێدەكات و پێی دەڵێ‬ ‫كە مەبەستی لەو نیە و ئاگاداری ئەو كتێبەش‬ ‫نیە‪ ،‬كە ئەو باسی دەكات‪.‬‬ ‫لەسەروبەندی پالنی شۆڕشی ‪14‬ی تەمموز‬ ‫و كوش����تنی مەلیك‪ ،‬زەڵمی لەرۆژێكی هەینیدا‬ ‫وتارێك����ی توند دەدات و هێرش دەكاتە س����ەر‬ ‫ئەفس����ەرەكان‪ ،‬ك����ە تەنیا بی����ر لەبەرژەوەندی‬ ‫خۆیان دەكەنەوە‪ .‬پاشان عەبدولسەالم عارف‬ ‫بەدوای����دا دەنێرێ����ت‪ ،‬زەڵمی لەوە دەترس����ێت‬ ‫لەس����ەر وتارەكە لێپرس����ینەوەی لەگەڵ بكات‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم بابەتەك����ە ش����تێكی ت����ر ب����وو‪ .‬زەڵم����ی‬ ‫دەگێڕێت����ەوە "كە چوومە ناو خێمەكە‪ ،‬مێزێكی‬ ‫لەبەردەم����دا ب����وو‪ ،‬قورئانێك����ی لەس����ەربوو‪.‬‬ ‫وت����ی چونكە متمان����ەم پێتە س����وێندت نادەم‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم لەمڕۆوە وادابنێ ئەندامێكی ئەفس����ەرە‬ ‫ئازادیخوازەكانی����ت‪ .‬منی����ش گوت����م ش����انازیی‬ ‫ب����ەوەوە دەك����ەم‪ ،‬بەاڵم ئامانج����ی ئێوە چیە و‬ ‫ئەركی م����ن چیە؟ گوت����ی ئامانجم����ان ئەوەیە‬ ‫رژێم����ی پاش����ایەتی ب����ۆ كۆم����اری بگۆڕین و‬ ‫حكومەتێكی ئیسالمی پێكبهێنین‪ ،‬كە جیاوازی‬ ‫لەنێوان كورد و عەرەبدا نەبێت‪ .‬تۆش چونكە‬ ‫جب����ە و عەمام����ەت لەبەردایە‪ ،‬ك����ەس گومانت‬ ‫لێن����اكات‪ ،‬دەبێ ئەو نوس����راوە نهێنیانەی دێن‬ ‫تۆ بەسەر ئەفسەرە ئازادیخوازەكاندا دابەشی‬ ‫بكەیت!"‬ ‫لەبەشێكی یادەوەریەكانیدا زەڵمی ستایشی‬ ‫س����ەخاوەت و دڵفراوانی عەبدولكەریم قاس����م‬

‫دەكات‪ ،‬كاتێ����ك لیواكەی����ان رەوان����ەی ئەردن‬ ‫ك����راوە‪ ،‬لەبەر مەترس����ی هێرش����ی ئیس����رائیل‬ ‫بۆ س����ەر ئ����ەردەن‪ ،‬رۆژێك پیاوێك لەش����اری‬ ‫(س����فرت)ەوە دێتەالی عەبدولكەریم قاس����م و‬ ‫دەڵ����ێ من عێراقی����م و داوای یارمەتی دەكات‪،‬‬ ‫ئەوی����ش بانگ����ی زابت����ی رەوات����ب دەكات و‬ ‫دەڵێ بڕۆ قاس����ەكە چەن����دەی تێدایە بیدە بەو‬ ‫پی����اوە و دوات����ر لەموچەكەی م����ن بیگێڕەوە‪.‬‬ ‫قاس����ەكە تەنی����ا ‪ 80‬دین����ار و ‪ 600‬فلس����ی تێدا‬ ‫دەبێت دەیدات����ە پیاوەكەو پێی دەڵێ گەر ‪800‬‬ ‫دیناری����ش تێدابای����ە‪ ،‬هەمووی����م دەدا ب����ە ت����ۆ‪.‬‬ ‫زەڵم����ی زیاتر لەوە دەنوس����ێت "عەبدولكەریم‬ ‫قاس����م ئ����ەو ماوەیەی ئام����ر لیوا ب����وو‪ ،‬ژن و‬ ‫منداڵ����ی نەب����وو‪ ،‬ل����ە موچەكەی تەنیا بەش����ی‬ ‫نانخواردن����ی لێجیادەك����رەوە و ئەوی تری بۆ‬ ‫دروس����تكردنی باچخە و ناشتنی دارودرەخت‬ ‫لەناو س����ەربازگەكەدا خەرج دەكرد‪ .‬كاتێكیش‬ ‫ش����ەهیدكرا خان����ووی نەب����وو‪ ،‬لەبەتاوی����ن‬ ‫لەخانووی خوش����كەكەیدا دەژی����ا‪ ،‬كە لەنزیك‬ ‫كۆشكی سپی بوو‪ .‬دوای خۆشی هیچ شتێكی‬ ‫بەجێنەهێشت لەپارە و پول و زەوی"‪.‬‬ ‫زەڵم����ی بەهەمان ش����ێوە ستایش����ی "نوری‬ ‫س����ەعید"ی س����ەرۆك وەزیران����ی ئەوكات����ی‬ ‫عێراقی����ش دەكات و دەنوس����ێ "بەپێچەوانەی‬ ‫ئەوەی بەخزمەتكاری ئینگلیز ناوی دەركردبوو‪،‬‬ ‫ن����وری س����ەعید پیاوێك����ی نیش����تیمانپەروەر‬ ‫بوو‪ ،‬ب����ەاڵم كەس نەبوو ل����ەو رۆژانەدا دژی‬ ‫ئینگلی����ز بوەس����تێت‪ ،‬ئەگ����ەر خزمەتكاری����ش‬ ‫بووبێ����ت‪ ،‬ئەوا لە بەرژەوەن����دی عێراق بووە"‪.‬‬ ‫لەب����ارەی رەچەڵەك����ی ئەو پیاوەش����ەوە دەڵێ‬ ‫"هەندێك دەڵێن نوری سەعید كوردی خەڵكی‬ ‫توركیا بووە‪ ،‬بەاڵم خوش����كەزاكەی‪ ،‬كە ناوی‬ ‫موقەدەم س����ەاڵح بوو‪ ،‬وتی خاڵم كوردی الی‬ ‫مەندەلیە"‪.‬‬ ‫بەاڵم لەبارەی عەبدولس����ەالمەوە ش����تێكی‬ ‫جی����اواز دەڵێ����ت و دەنوس����ێت "هەرچەن����دە‬ ‫عەبدولس����ەالم نوێ����ژ و رۆژی دەك����رد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەگەزپەرستیی و شۆڤێنیەتیەكەی لە سنوور‬ ‫تێپەڕیبوو"‪.‬‬ ‫لەكات����ی یەكگرتنی هاش����می لەنێوان عێراق‬ ‫و ئەردەن����دا‪ ،‬لی����وای ‪ 19‬ئاهەن����گ دەگێ����ڕێ‪.‬‬ ‫نازم تەبەقچەلی بەتەلەفۆن بە عەبدولس����ەالم‬ ‫ع����ارف دەڵێت ئیمام مس����تەفا (زەڵمی) لەكاتی‬ ‫هەڵواس����ینی ئ����ااڵی یەكگرتنەك����ەدا وتارێ����ك‬ ‫بخوێنێتەوە‪ ،‬كاتێكیش عەبدولسەالم بە زەڵمی‬ ‫دەڵ����ێ‪ ،‬بەدەنگێكی بەرز رەتیدەكاتەوە و دەڵێ‬ ‫"بەخوا ئەگەر دەرمكەن لەسوپای هیچ وتارێك‬ ‫ن����ادەم"‪ .‬عەبدولس����ەالم بەدوای����دا دەنێرێت����ە‬ ‫ژوورەكەی‪ ،‬پێی دەڵێ "بۆ ئەو قسەیەت كرد؟‬ ‫نازانی لەناو ئەفس����ەرەكاندا جاسوس هەیە و‬


‫سياسەت‬

‫بەشوێنی خۆی دەگەیەنێت؟"‪ .‬بەاڵم زەڵمی هەر‬ ‫سووردەبێت لەسەر ئەوەی وتار نەخوێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمە كێش����ەی بۆ زەڵمی دروستدەكرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یاری����دەدەری عەبدولس����ەالم كە ن����اوی "فازڵ‬ ‫محەم����ەد عەلی" بووە‪ ،‬دەچێت����ە الی ئامر لیوا‬ ‫و پێ����ی دەڵێ دەب����ێ كۆنترین ئیمام ئەو وتارە‬ ‫بخوێنێتەوە‪ .‬بەمەش زەڵمی لەم تەنگوچەڵەمەیە‬ ‫رزگار دەكات‪ .‬لەباری ئەم هەڵوێستەش����یەوە‬ ‫زەڵم����ی نوس����یویەتی "عەبدولس����ەالم وایزانی‬ ‫ئەم هەڵوێس����تەم لەبەرئەوەیە ك����ە پەیوەندیم‬ ‫بەئەفس����ەرە ئازادیخوازەكان����ەوە هەی����ە‪ ،‬م����ن‬ ‫داخم لەوەبوو‪ ،‬ئااڵی عێراق نیشانەی كوردی‬ ‫تێداب����وو‪ ،‬كە ئەس����تێرەیەك بوو‪ ،‬ب����ەاڵم لەئااڵ‬ ‫تازەكە ئەوەیان الدابوو"‪.‬‬ ‫بەرێك����ەوت زەڵمی لەكاتی بوونی بەئیمامی‬ ‫سوپا كەوتبووە ئەو لیوایەی ئەفسەرە پلەبەرزە‬ ‫ئازادیخوازەكانی تێدابوو‪ ،‬ئەوانەی شۆڕش����ی‬ ‫‪14‬ی تەمم����وزی ‪1958‬یان ئەنجامدا و رژێمی‬ ‫پاشایەتیان رووخاند و كۆمارییان دامەرزاند‪.‬‬ ‫زەڵمی نوس����ویەتی "دوای بەشداریكردنم لەم‬ ‫شۆڕشە هەس����تم دەكرد بەشداریم لە غەزای‬ ‫(ب����ەدر) دژ بە بتپەرس����تەكان ك����ردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە ئەم هەستەم ‪ 24‬كاتژمێر بەردەوام‬ ‫نەبوو‪ ،‬بەهۆی رەفتارە هەڵەكانی دواترەوە"‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە زەڵم����ی لەگەڵ عەبدولس����ەالم‬ ‫عارف����دا پەیوەن����دی توندیان هەب����ووە‪ ،‬كاتێك‬ ‫پێكەوە لەیەك فەوج بوونە‪ ،‬بەاڵم زەڵمی باس‬ ‫لە بێوەفاییەكەی دەكات و دەڵێ "ساڵی ‪1963‬‬ ‫بە تۆمەتی پارتیبوون گیرام‪ ،‬هەواڵیان گەیاندە‬ ‫عەبدولسەالم عارف كە بووە سەرۆك كۆمار‪،‬‬ ‫پێیانگوتبوو مس����تەفا گیراوە‪ ،‬كە ئیمامی تۆیە‬ ‫و شەش ساڵ لەگەڵت بووە‪ ،‬ئەویش وتبووی‪:‬‬ ‫ش����ایەنی ئەوەی����ە‪ ،‬چونك����ە رێگ����ەی چەوت����ی‬ ‫بارزانیەكانی گرتووە"‪.‬‬ ‫ه����ەر لەوس����اڵەدا زەڵمی جارێك����ی تر بەو‬ ‫تۆمەت����ەوە دەس����تگیر دەكرێت و ئەش����كەنجە‬ ‫دەدرێ����ت‪ ،‬وەك خۆی دەیگێڕێتەوە "لەژووری‬ ‫ئەش����كەنجەدان خس����تمیانە ژێردەس����تی‬ ‫تاوانب����اری گ����ەورە (ن����ازم گ����وزار) ه����ەزار‬ ‫لەعن����ەت ل����ە گیان����ی پیس����ی بێ����ت‪ .‬لەوكاتەدا‬ ‫تاهی����ر یەحیا‪ ،‬كە رەئیس ئەركان جەیش بوو‪،‬‬ ‫لەگ����ەڵ ئەحمەد حەس����ەن بەكر‪ ،‬كە س����ەرۆك‬ ‫وەزیران بوو‪ ،‬هاتنەژوورەوە‪ ،‬هەردووكیشان‬ ‫ب����اش منیان دەناس����ی‪ .‬یەحیا لەجەلەوال س����ێ‬ ‫س����اڵ دراوس����ێمان ب����وو‪ ،‬ئەحم����ەد حەس����ەن‬ ‫بەكری����ش كاتێك ئامر فەوج بوو‪ ،‬بەس����ەدەها‬ ‫جار لە پش����تی منەوە نوێژی كردووە‪ .‬بەنازم‬ ‫گوزاریان گوت ئەش����كەنجەی م����ەدەن‪ ،‬بەپێی‬ ‫قان����ون گوناهی چیە س����زای بدەن‪ .‬ئینجا نازم‬ ‫گ����وزار لەدواتردا پێیدەگوت����م‪ :‬وادیارە هەموو‬

‫‪ ‬سەرۆكی حكومەت و د‪ .‬زەڵمی لە مەراسیمێكی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان‬

‫پیاوە گەورەكان دەتناس����ن‪ ،‬دی����ارە مرۆڤێكی‬ ‫زۆر تاوانباریت!!!"‬ ‫لەكۆتاییدا زەڵمی چیرۆكی ژیانی ئەكادیمی‬ ‫و خوێندن����ی دوو دكتۆراك����ەی لەمیس����ر‬ ‫دەگێڕێت����ەوە "ماوەی دوو س����اڵ لە ژوورێكی‬ ‫تاری����ك و بۆگەنی باڵەخانەیەك����ی زۆر كۆنی‬ ‫گەڕەكێك����ی دواكەوت����ووی پی����س و پۆخڵ����ی‬ ‫قاهیرەدا ژیام و توانیم دوو دكتۆرا لەشەریعە‬ ‫و قانوندا ل����ەو ماوەیەدا بنوس����م"‪ .‬هەرچەندە‬ ‫زەڵمی بۆی نەڕەخس����ا گفتوگۆی دكتۆراكەی‬ ‫یاسای بكات‪ ،‬تا ساڵی ‪ 2004‬لە بەغدا كردی‪.‬‬ ‫لەقاهیرەش����دا زەڵم����ی ئاش����نایەتی لەگ����ەڵ‬ ‫هەریەكە لەمام جەالل و د‪ .‬فوئاد مەعس����ومدا‬ ‫پەی����دا دەكات‪ ،‬جگ����ە ل����ەو قوتابی����ە كوردانەی‬ ‫ئەوكات ل����ەوێ لەگەڵیدا بوونە و خوێندویانە‪،‬‬ ‫وەك د‪ .‬كامل بەصیر و د‪ .‬ئەكرەم جاف‪.‬‬ ‫دواتر زەڵمی دەگەڕێتەوە عێراق و لەزانكۆی‬

‫بەغدا و زانكۆی س����ەدامدا وانەدەڵێتەوە‪ .‬باس‬ ‫ل����ەو رێ����ز و تەقدیرگرتن����ە زۆرەی هەم����وو‬ ‫الیەن����ە ئەكادیم����ی و حكومی����ەكان دەكات‪ ،‬كە‬ ‫بۆ ئەویان نیش����انداوە‪ .‬نوسیویەتی "پێنج جار‬ ‫س����ەرۆك كۆماری عێراق دیاری بۆ ناردووم‪.‬‬ ‫بڕیارێكیش����ی بۆ دەركرم‪ ،‬كە هەت����ا لە ژیاندا‬ ‫بم خانەنش����ین نەكرێم‪ ،‬ئەمە ب����ۆ من رێزێكی‬ ‫گ����ەورە بوو‪ ،‬چونك����ە یەكەم مامۆس����تا بووم‬ ‫لەزانكۆكان����ی عێراق كە تا مردن خانەنش����ین‬ ‫نەكرێم"‪.‬‬ ‫زەڵم����ی لەم����اوەی مامۆس����تایەتیدا‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئاس����تی بەرزی زانس����ت و رەفتاری شیاوی‪،‬‬ ‫لەالیەن قوتابیان و مامۆستاكانیشەوە جێگای‬ ‫رێز و خۆشەویستی بووە‪ .‬ئەو دەڵێ "لەماوەی‬ ‫ژیانی زانكۆمدا وەك مامۆس����تا كتێبی كەسم‬ ‫ب����ە قوتابیان نەگوتۆتەوە‪ ،‬بەڵكو خۆم كتێبێكم‬ ‫لەو بابەتە داناوە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪25 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫گێڕانەوە‬

‫بۆ‬ ‫لەبیرنەكردن‬

‫محەمەد حەسەن باجەلوری‬

‫محەمەد مەال قادر‬ ‫‪ 26‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫لە بی���رەوەری ئەمج���ارەدا‪ ،‬بۆخوێنەرانی‬ ‫س���ڤیل باس لە یەكێكی تر لە شێرەپیاوەكانی‬ ‫كوردس���تان و دەڤەری ده���ۆك دەكەین‪ ،‬كە‬ ‫ئەوی���ش پێش���مەرگەی قارەم���ان "محەم���ەد‬ ‫حەسەن باجەلوری"یە‪.‬‬ ‫ئ���ەو كەڵەپیاوە لە س���اڵی ‪ 1932‬لە گوندی‬ ‫باجەلوری نزیك شاری دهۆك لەدایكبووە‪ ،‬لە‬ ‫رۆژگارێكدا كە میللەتی كورد تەپەسەربووە‪.‬‬ ‫گون���دی كۆنی بابەجەل���وری بەر بەنداوی‬ ‫ده���ۆك كەوت���ووە‪ .‬كات���ی خۆی ئ���ەو گوندە‬ ‫ش���ەهیدی زۆری داوە و مێرخاس���ی زۆری‬ ‫لە شۆڕش���ەكانی كورد‪ ،‬بەتایبەت شۆڕش���ی‬ ‫ئەیلول تێدا هەڵكەوتووە‪.‬‬ ‫كاك محەم���ەد حەس���ەن كەس���ێكی زۆر‬ ‫ه���ەژی و زی���رەك ب���ووە‪ ،‬ل���ە س���اڵی ‪1958‬‬ ‫پەیوەن���دی بە پارتی���ەوە كردووە‪ .‬لە س���اڵی‬ ‫‪ 1959‬بۆتە ئەندامی پارتی و چاالكانە خەباتی‬ ‫ك���ردووە‪ .‬لە س���اڵی ‪1961‬یش كە شۆڕش���ی‬ ‫ئەیلول دەستپێدەكات‪ ،‬دەبێتە پێشمەرگەیەكی‬ ‫مێرخاس و عەگید‪.‬‬ ‫ل���ە یەكێك ل���ە قارەمانیەتیەكانیدا‪ ،‬لە گەلی‬ ‫دهۆك حەوت رۆژان شەڕیان لەگەڵ دوژمن‬ ‫ك���رد‪ ،‬ئ���ەوان ك���ە ژمارەیان چل ك���ەس بوو‬ ‫مانەوە‪ .‬خەڵكانی تریش ریزەكانی شۆڕشیان‬ ‫جێهێش���ت‪ .‬بەاڵم محەمەد حەسەنی قارەمان‬ ‫ب���ەردەوام ب���وو ل���ە خەب���ات و ش���ۆڕش لە‬ ‫دەڤەری دۆسكی‪ ،‬دوای ئەوەی بارزانی نەمر‬ ‫هات���ە ناوچەكان���ی بادین���ان و ل���ەوێ ئاگری‬ ‫شۆڕش���ی خۆش���كرد و جۆش���یدا‪ ،‬محەم���ەد‬ ‫حەس���ەن هەڤاڵەكان���ی ت���ری پێش���مەرگەی‬ ‫پەیوەندی���ان ب���ە بارزانیەوە ك���رد و هێزێكی‬ ‫پت���ەو و مەزنیان پێكهێنا‪ .‬توانیان لە ش���ەڕی‬ ‫گەل���ی زاویتە‪ ،‬لە س���اڵی ‪ ،1961‬ك���ە بارزانی‬ ‫نەمر خۆی سەركردایەتی دەكرد‪ ،‬گەورەترین‬ ‫سەركەوتن بەدەست بهێنن‪.‬‬ ‫هەمیش���ەزیندوو كاك محەمەد باجەلوری‬ ‫لە دەڤەری بارزان و ناوچەكانی باڵەكایەتی‪،‬‬ ‫بەش���داری لە گەلێك چاالكی پێشمەرگایەتیدا‬ ‫كردووە‪ ،‬تەنانەت لە ناوچەكانی برادۆستیش‪.‬‬ ‫هەروەه���ا ل���ە ژیان���ی پێش���مەرگایەتیدا ل���ە‬ ‫ناوچ���ەی مەنگوڕایەتی و قەاڵدێ و پێنجوێن‬ ‫و چوارت���ا و ت���ەواوی ناوچەكان���ی ت���ری‬ ‫كوردس���تان خەبات و تێكۆشانی ئەنجامداوە‬ ‫و ئازایەتییەكەی بەرچاو بووە‪.‬‬ ‫كاك محەمەد حەس���ەن بەشداری خولێكی‬ ‫س���ەربازی لەس���ەر چەك���ی ق���ورس و گران‬ ‫كردب���وو‪ ،‬كرابووش ب���ە فەرماندەی هێزێكی‬ ‫گورزوەش���ێن (الق���وة الضارب���ة)‪ ،‬ئەمەش لە‬ ‫ساڵی ‪ 1967‬بوو‪ ،‬كە زۆر چاالكی سەربازی‬ ‫ئەنجامدا‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫هەروەه���ا ل���ە س���اڵی ‪ 1974‬ك���ە ش���ەڕ‬ ‫دەستیپێكردەوە‪ ،‬بووە فەرماندەی بەتالیۆنی‬ ‫‪4‬ی هێزی گورزوەش���ێن‪ .‬كاتێكیش شۆڕشی‬ ‫ئەیلول هەرەس���یهێنا‪ ،‬كاك محەمەد حەسەن‬ ‫لەگ���ەڵ خێزانی خ���ۆی ئاوارەی ئێ���ران بوو‪.‬‬ ‫من خۆم لە س���اڵی ‪ 1975-1974‬ئاشنایەتیم‬ ‫لەگەڵی���دا پەیداك���رد‪ .‬یەكێكی���ش ب���وو ل���ەو‬ ‫قارەمانان���ەی لە كۆبوون���ەوەی ‪،1974/3/13‬‬ ‫ك���ە كۆبوونەوەیەك���ی بەرف���رەوان ب���وو‬ ‫بەسەرپەرش���تی من و ئەس���عەد خۆشەوی‪،‬‬ ‫لەكاتی نسكۆی شۆڕش‪ ،‬ئامادەیی بەرخودان‬ ‫و بەرەنگاربوونەوەی نیشاندا‪.‬‬ ‫كاتێكی����ش بڕی����اری ئەوەدرا‪ ،‬كە دەس����ت‬ ‫ل����ە ش����ۆڕش هەڵبگی����رێ و ب����ەرەو ئێ����ران‬ ‫بڕۆی����ن‪ ،‬م����ن ك����ە بەرپرس����ی لق����ی‪ 1‬ب����ووم‬ ‫ل����ە بادین����ان‪ ،‬لەگ����ەڵ نەجمەدی����ن یوس����فی‬ ‫ئەندام����ی كارگێ����ڕی لقی‪ ،1‬پێك����ەوە چووینە‬ ‫الی خوالێخۆش����بوو ئەس����عەد خۆش����ەوی‬ ‫فەرماندەی لەش����كری‪ 1‬لە بارەگاكەی خۆی‬ ‫ل����ە زێ����وە‪ .‬ل����ە گەڕانەوەماندا تووش����ی كاك‬ ‫محەمەد حەسەن بووین‪ ،‬دەچووە الی كاك‬ ‫ئەس����عەد‪ .‬ل����ە ئێمەی پرس����ی لەب����ارەی ئەو‬ ‫بارودۆخ����ەی هاتۆتەپێش����ەوە چ بڕیارێكتان‬ ‫دا؟ وتم����ان بەداخەوە س����ەركردایەتی پارتی‬ ‫بڕیاریداوە دەس����ت لە ش����ۆڕش هەڵگرین و‬ ‫بەرەو ئێران بڕۆین‪ ،‬یان ئەوەی حەزدەكات‬ ‫بگەڕێت����ەوە عێ����راق‪ .‬كاك محەمەد ویس����تی‬ ‫خۆی بكوژێ و كالش����ینكۆفەكەی راكێش����ا‪،‬‬ ‫من و كاك نەجمەدین گرتمان و چەكەكەمان‬ ‫لێوەرگرت‪ ،‬بردمانە الی كاك ئەسعەد بۆمان‬ ‫باس����كرد‪ ،‬ئینجا ئێمە بەرەو ب����ارەگای لقی‪1‬‬ ‫گەڕاینەوە‪.‬‬ ‫لەكات���ی ئاوارەبوونمان���دا بۆ ئێ���ران‪ ،‬كاك‬ ‫محەم���ەد حەس���ەن و كۆمەڵێ���ك خێزان���ی‬ ‫تر ل���ە شەهرس���تانی (تەبەس) لە ئوس���تانی‬ ‫خوراسان (مەش���هەد) داندرابوون‪ .‬ئەوەبوو‬ ‫لە ساڵی ‪ 1978‬بوومەلەرزەیەكی زۆر مەزن‬ ‫لەوشارەیدا و نزیكەی ‪ 27‬هەزار كەسی تێدا‬ ‫كوژرا و چۆڵكرا و كەسی وای تێدا نەمابوو‪.‬‬ ‫رۆژێك ل���ەو رۆژان���ە كاك ئیدریس بارزانی‬ ‫جوانەمەرگ لەدوای من و حەس���ۆ میرخانی‬ ‫دۆڵەمەڕی نارد‪ ،‬كە بچینە شاری مەشهەد و‬ ‫لەوێ بەدواداچ���وون بۆ ئەم خێزانانە بكەین‬ ‫و بزانی���ن چی���ان بەس���ەرهاتووە؟ ئەوكات���ە‬ ‫ب���وو ك���ە شۆڕش���ی ئێ���ران ل���ە چڵەپۆپ���ەی‬ ‫هەڵچوونیدابوو‪.‬‬ ‫ئێمەش بە فڕۆكە لە تارانەوە بەڕێكەوتین بۆ‬ ‫مەشهەد‪ ،‬لەوێ چووینە ماڵی خوالێخۆشبوو‬ ‫محەمەد رەحیم (جوجەڵە) كە كۆنە كادیرێكی‬ ‫چاالك���ی پارتی بوو و ماڵەكەی لە مەش���هەد‬

‫‪ ‬محەمەد حەسەن باجەلوری ئەو قارەمانەی لەداخی شۆڕشی ئەیلول ویستی كۆتایی به ژیانی خۆی بهێنێت‬

‫ب���وو‪ .‬كاك حەس���ۆ میرخانیش پێش���تر ماڵی‬ ‫لە مەش���هەد بوو‪ ،‬لەگەڵ ئ���ەو پیاوە ببوو بە‬ ‫برادەر و دۆست‪ .‬لەوێ الی ئەو پیاوە میوان‬ ‫بووین‪ ،‬بەیەكەوە بەدواداچوونمان بۆ كوردە‬ ‫پەنابەرەكان���ی مەش���هەد ك���رد‪ ،‬چەن���د رۆژ‬ ‫ماینەوە‪ ،‬لەدواییدا كەس���ێكی ناس���یاوی كاك‬ ‫محەمەد حەسەنمان دۆزیەوە‪ ،‬لەرێی ئەوەوە‬ ‫كاك محەمەدمان پەیداكرد‪ ،‬بۆی باس���كردین‬ ‫ك���ە دوو س���ێ رۆژ ب���ەر ل���ە بوومەلەرزەكە‬ ‫بەقاچ���اغ و بێ رەزامەن���دی حكومەتی ئێران‬ ‫تەبەسیان جێهێشتووە‪ .‬كە هەواڵی سەالمەتی‬ ‫ئەوانمان زانی‪ ،‬بووە خۆشی و شادی‪ .‬پاشان‬

‫س���ەردانی هەندێك لە ماڵە ئاوارەكانمان كرد‬ ‫و دوات���ر گەڕاینەوە كەرەج‪ .‬بەراس���تی ئەمە‬ ‫وەك موعجیزە وابوو‪.‬‬ ‫جا كاك محەمەد دوای ئەوەی شۆڕش���ی‬ ‫ئیس�ل�امی ئێ���ران س���ەركەوت‪ ،‬بەخێزان���ەوە‬ ‫گەڕای���ەوە و لە ئۆردوگای زێوە نیش���تەجێ‬ ‫ب���وو‪ ،‬جارێكی تر بووەوە پێش���مەرگە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە لە رۆژی ‪ 1983/11/26‬لەش���اری‬ ‫شنۆ بە دەستێكی چەپەڵ شەهید كرا‪.‬‬ ‫دروود لە گیانی پاكی هەموو ش���ەهیدانی‬ ‫كورد و كوردس���تان و سەروەریان بارزانی‬ ‫نەمر‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪27 2014/4/26‬‬


‫سياسەت‬

‫هەولێر دوبەی نییە!!!‬

‫د‪ .‬سەربەست نەبی‬

‫‪ 28‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ئێس����تا یەكێك لەو دەس����تەواژانەی بەش����ێوەیەكی فراوان لەالیەن راگەیاندن����ی كوردییەوە بۆ‬ ‫ش����انازیكردن بەپایتەخت����ی هەرێم بەكاردەهێنرێن‪ ،‬ناوهێنانی ئەو ش����ارەیە ب����ە "دوبەی دووەم"‪،‬‬ ‫بەجۆرێ����ك ئ����ەو دەس����تەواژەیە لەراگەیاندنی عەرەبیش����دا بۆتە دەس����تەواژەیەكی ب����او لەكاتی‬ ‫قسەكردن لەسەر ئەزموونی هەرێمی كوردستان‪ ،‬وەك چۆن بڵێی رایگشتی عەرەبی لەشارەكانی‬ ‫وەك قاهی����رە‪ ،‬بەیروت و ریبات هیچ خەمێكیان نییە جگەلەوەی بزانن ئایا كورد گەیش����توونەتە‬ ‫ئاس����تی پێش����كەوتنی ئەو نموونە عەرەبییە گەش����ەی‪ ،‬كە تا چارەكە سەدەیەك بەر لەئێستا جگە‬ ‫لەنموونەی خێوەتی بەدوەكان هیچی دیكە نەبوو!!‬ ‫لەراستیدا ئەو شوبهاندنە یاخود هیواخواستن بۆ پێشكەوتن و لێكچوون نەزانییەكی گەورەیە‬ ‫و كەمكردنەوەی پێگەی هەولێر و مێژوو و دێرینیی شارەكەیە‪ ،‬هەستێكی قوڵی خۆبەكەمزانینی‬ ‫لەهۆش����یاریدا تێدایە‪ ،‬كە پێیوایە س����ەروەت تەنها پێوەری پێشكەوتنی كۆمەاڵیەتی و رۆشنبیری‬ ‫و گەشەس����ەندنە‪ .‬ئ����ەوان ب����ە چ مانایەك دوبەی بەنموونەی بااڵی هەولێ����ر دەزانن؟ چ پاڵنەرێك‬ ‫هانیدان یەكێك لە(شارە خوێ)یە فشەڵ و الوازەكان‪ ،‬كە عەبدولڕەحمان مونیفی رۆماننوس ئەو‬ ‫نازناوەی لێنا‪ ،‬بكەن بە پرادیگمێك بۆ پێشكەوتنی شارە كوردستانییەكان؟‬ ‫بەڵێ بەدڵنیاییەوە دوبەی یەكێكە لەناوەندەكانی كۆبوونەوەی پارە و سەروەت لەسەر ئاستی‬ ‫جیهان‪ ،‬بەاڵم لەهەمان كاتدا یەكێكە لەناوەندەكانی تەمبەڵی كۆمەاڵیەتی لەس����ەر ئاس����تی جیهان‪،‬‬ ‫ئەو ش����ارەیە كە دانیش����تووانە رەسەنەكەی كەمتر لەنیوەی دانیش����تووانی ئێستای پێكدەهێنن و‬ ‫لەس����ەر ئەزم����وون و كاری كۆچبەرانی واڵتەكە دەژی����ن‪ ،‬كە زۆرینەی كۆمەڵگەك����ە پێكدەهێنن‪،‬‬ ‫جگەلە كۆمەڵگەی كۆیلە كۆنەكانی وەك ئەس����ینا و رۆما‪ ،‬دیاردەی لەو ش����ێوەیە لەمێژوودا نییە‪.‬‬ ‫كۆیلەكانی ئەس����ینا ‪%80‬ی دانیشتووانەكەیان پێكدەهێنا‪ ،‬لەكاتێكدا كە چینی ئازادەكان رێژەكەی‬ ‫دیكەی كۆمەڵگەكەیان پێكدەهێنا و لەسەر هەوڵ و ماندووبوونی چینی كۆیلەكان لە ژیانێكی پڕ‬ ‫ل����ە عەیش و نۆش و كەشوفش����دا دەژیان‪ ،‬ئایا ئەوە ئ����ەو نموونە بااڵیەیە كە بۆ ئایندەی هەولێر‬ ‫هیوای پێ دەخوازین؟‬ ‫لەالیەكی دیكەوە دوبەی لەسەردەمێكی نزیكدا بەویستێكی كۆڵۆنیاڵی تێپەڕ پێكهات و بەرهەمی‬ ‫س����ەقامگیری و كۆبوونەوەیەكی مێژووی����ی نەبوون‪ ،‬تەنانەت بەراوردك����ردن لەنێوان هەولێری‬ ‫دێرین لەمێژووی مرۆڤایەتی و دوبەی ستەمە‪ ،‬لەكاتێكیشدا كە ئەستەمە لەالپەڕەكانی مێژوودا‬ ‫ش����ایەتحاڵێك لەبارەی شارێكی كتوپڕەوە ببینییت‪ ،‬كە ناوی دوبەیە‪ ،‬جگە لەچەند خێوەتگەیەكی‬ ‫ئەو بەدوە كۆچەریانەی بەس����ەر خۆڵەكەیدا تێپەڕیون‪ .‬الپەڕەكانی مێژوو پڕن لەباس����ی رۆڵ و‬ ‫پێگەی هەولێر‪ ،‬ئەو هەولێرەی پێش هەزاران س����اڵ دروستبوو و بەئیرادە و قوربانی رۆڵەكانی‬ ‫بەردەوامبوو و لەس����ەر ش����انۆی ژیان بەخۆڕاگری لەبەرامبەر دوژمنان و ستەمكارانی مایەوە‪.‬‬ ‫ئیهانەیە كە بەشارێك بەراوردی بكەیت‪ ،‬یاخود شارێك بەپێشەنگی بزانیت كە كۆمەڵێك چەتەی‬ ‫ئیس����تیعماری بونیادیان ن����اوە و كۆمەڵێك كۆچبەری بەدوی بیابانەكان تێیدا نیش����تەجێبوون و‬ ‫كۆمەڵێك كۆچبەری ناوچە جیاجیاكانی گۆی زەوی نۆژەنیان كردەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئایا دوبەی لەڕووی رۆش����نبیریی و كۆمەاڵیەتییەوە زیاتر ئیلهامبەخش����ە‪ ،‬تاكو بیكەینە‬ ‫نموونەیەك بۆ ژیان و گەشەسەندن؟ رووادوو و ئامارەكان ئاماژە بەوە دەدەن‪ ،‬كە ئەو شارە‬ ‫یەكێكە لەو پایتەختانەی كەمترین بەش����دارییان لەداهێنانی رۆش����نبیریی لەس����ەر ئاس����تی جیهان‬ ‫كردووە و یەكێك نییە لەو پایتەختە پێش����كەوتووانە بەبەراورد بەپایتەختە عەرەبییەكانی دیكە‪،‬‬ ‫كە كەمترن لەو ش����ارە‪ ،‬ژماەی ئەو ناوە گەش����اوانە چەندن كە لەبوارەكانی ئەدەب و هونەر و‬ ‫فیكردا داهێنانیان كردووە‪ ،‬كە بكرێت بڵێین خەڵكی دوبەین؟‬ ‫پێوانەكردن و بەراوردكردن زۆرجار هێمان بۆ هۆش����یارییەك پڕ لەمەبەس����تی كۆمەاڵیەتی و‬ ‫رۆشنبیری و تەنانەت سیاسیش‪ ،‬هەروەها بەشێكی زۆری ناكۆكییەكانیش شێوەی ناكۆكی لەسەر‬ ‫نموونەكان بەخۆیانەوە دەگرن‪ ،‬بەاڵم كە دوبەی بەپێوەرێك بۆ پێش����كەوتن و گەشەس����ەندمان‬ ‫وەربگرین‪ ،‬ئەوە مایەی نائومێدی و ئازارە‪ ،‬واز لەو هەوڵە بهێنن‪ ،‬چونكە هەولێر تەنها هەولێرە‬ ‫و پێویستی بەهیچ زیادەیەكی دیكە نییە‪ ،‬ئەوە بەتەنها بەسە‪ ،‬گەرمییەكەی و خەڵك و مێژوو و‬ ‫قوربانیدانی رۆڵەكانی بەسە‪ ،‬هەر بەوەش پێش سەرجەم شارەكانی جیهان دەكەوێت‪.‬‬


‫نــــاوخــــــــــۆ‬

‫لە یادی ‪ 116‬ساڵەی ڕۆژنامەگەری كوردیدا‬ ‫لە هەرێمی كوردستان ‪ 300‬كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن‪،‬‬ ‫زیاتر لە ‪ 750‬رۆژنامە و گۆڤار و ‪ 7600‬رۆژنامەنوس هەن‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪29 2014/4/26‬‬


‫جاگوار‬

‫‪XE‬‬

‫ناوێكی نوێی ئۆتۆمبێلی ساڵۆنی وەرزشییە‬

‫ئەم������ڕۆ جاگوار دووپاتی كردەوە كە هەڵدەس������تێ ب������ە بەرهەمهێنانی‬ ‫ئۆتۆمبێلی ساڵۆنی وەرزشیی قەبارە مامناوەند و تەواو نوێ كە هەڵگری‬ ‫ناوی ‪ XE‬یە‪.‬‬ ‫ئەمەش لەالیەن دكتۆر رالف سبیس سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای‬ ‫جاگوار الند رۆڤەر لە لێدوانێكیدا لە پیش������انگای جنێڤ بۆ ئۆتۆمبێل‬ ‫دووپاتكرایەوە و رایگەیاند‪" :‬پێش چەند هەفتەیەك رامانگەیاند كە سەنتەرە‬ ‫تایبەتمەندەكەمان بە دروس������تكردنی بزوێنەر خێزانێكی نوێ لە بزوێنەری‬ ‫دی������زل و بەنزینی نایاب بە چوار پس������تۆنەوە بەرهەم دەهێنێت كە خاوەنی‬ ‫كێشێكی س������ووكە لەگەڵ ئیحتیكاكی كەمتر و كەمبوونەوەی قەبارەی‬ ‫دەرهاوێش������تەكەی‪ .‬یەكەم كۆمەڵە لە بزوێنەری ‪ Ingenium‬لە ئۆتۆمبێلی‬ ‫س������البۆنی وەرزش������یی قەبارە مامناوەند و تەواو ن������وێ بەكاردەهێنین كە‬ ‫ناوی جاگوار ‪– XE‬یە‪ ،‬لە ماوەی داهاتوو لە مس������اڵەدا بەش������ێوەیەكی‬ ‫بەرهەمهێنراو ئاشكرا دەكرێت"‪.‬‬ ‫‪ XE‬یەك������ەم بەرهەمە كە لە پەیك������ەری ئەلەمنیۆمی پێش������كەوتوو‬ ‫دروستكرابێت كە لە ئۆتۆمبێلی ‪ C-X17‬لە ساڵی ‪ 2013‬نمایشكرا‪ .‬لەسەر‬ ‫ئاس������تی جیهانیش لە ساڵی ‪ 2015‬وەك یەكەم ئۆتۆمبێل بە تاك پەیكەر‬ ‫لە ئەلەمنیۆم لەو جۆرە دەخرێتە بازاڕەوە‪ .‬ئەم جۆرە ئۆتۆمبێلە س������ەرجەم‬ ‫تایبەتمەندییەكانی ئەلەمنیۆم پێش������كەش ب������ە كڕیاران دەكات كە بریتین‬ ‫لە كێش������ی سووك و پتەویی كە هاوش������ێوەی نیە‪ ،‬هەروەها ئەدای بەرز و‬ ‫توانای‪ ،‬لە هەمان كاتدا بزوێنرە نوێیەكە لەگەڵ پەیكەری ئەلەمنیۆمەكە‬ ‫بەشێوەیەكی نموونەیی تەواوكەری یەكترن‪.‬‬ ‫ئەو هێزەی ك������ە بزوێنەرەكە بەرهەمی دەهێنێت بریتییە لە كۆمەڵێكی‬ ‫ف������راوان لە لێهاتووی������ی و توانای بەرز بۆ بەدیهێنان������ی ئەدایەكی بەهێز‬ ‫و دابینكردنی تازەترین داهێنان لە تەكنۆلۆجیای توانای س������ەرفكردنی‬ ‫سووتەمەنی بێ سازشكردن لەسەر ئەدای لێخوڕین‪.‬‬ ‫بە بەكارهێنانی بونیەی بزوێنەری نەرمونیانی رەها لە مێژووی "جاگوار‬ ‫الند رۆڤەر"‪ ،‬سەرباری دیزاینی پێشكەوتوو كە گونجاوە لەگەڵ پێكهاتەی‬ ‫‪ 30‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫درێژی و پانیی سیستمەی پاڵنەری دواوە و پاڵنەری چوارینی‪ ،‬بزوێنرە‬ ‫نوێیەكە تایبەتمەندە بە توانایی و ئەدای تایبەت لەگەڵ توانای لەس������ەر‬ ‫گەیشتن بە ئەوپەڕی خێرایی لەسەرووی ‪ 300‬كیلۆمەتر لە كاتژمێرێكدا‬ ‫(‪ 186‬میل لە س������ەعاتێكدا)‪ ،‬هەروەها دەركردنی دەرهاوێش������تەی دووەم‬ ‫ئۆكسیدی كاربۆن كە لە ‪ 100‬گرام بۆ هەر كیلۆمەترێك تێپەڕ ناكات‪.‬‬ ‫لەالیەن خۆیەوە (كیڤن س������تراید) بەڕێوەبەری پرۆگرامی ئۆتۆمبێلی‬ ‫‪ XE‬لە جاگوار‪ ،‬رایگەیاند‪ ":‬پرۆس������ەی پێشخس������تنی ئەندازەیی تایبەت‬ ‫بە ئۆتۆمبێلی ‪ XE‬جەختی لەس������ەر بەرهەمهێنانی پێشكەوتووترین و بە‬ ‫تواناترین ئۆتۆمبێلی س������اڵۆنی وەرزشی لە جۆرەكەی و پێشكەشكردنی‬ ‫بە كڕیارانی كردەوە‪ ،‬ئێمە بە پەرۆشین بەرامبەر ئەو پێشكەوتنەی كە تا‬ ‫ئێستا بە دەستمان هێناوە و لە هەوڵداین بۆ نمایشكردنی ئەوەی بەدەستمان‬ ‫هێناوە لە ماوەیەكی نزیكدا"‪.‬‬ ‫(ئی������ان كال������ۆم) بەڕێوەب������ەری دیزای������ن ل������ە جاگ������وار لەوبارەیەوە‬ ‫رایگەیاند‪":‬جاگ������وار ‪ XE‬ی ن������وێ بریتییە ل������ە وێنەیەكی هاوچەرخی‬ ‫جاگوار‪ ،‬قەب������ارەی بچووكترە‪ ،‬بەاڵم تایبەتمەندە بە ش������ێوازێكی بوێر و‬ ‫ناوازە‪ .‬كڕیارانمان لە ئۆتۆمبێلی جاگواری قەبارە مامناوەند پێش������بینیی‬ ‫ئ������ەوە دەكەن كە پراكتیك������ی و تایبەتمەند بێت لە هەم������ان كاتدا‪ ،‬ئێمە‬ ‫هەرگیز لە یادی ناكەین كە ئێمە ئۆتۆمبێلێك دیزاین دەكەین كە هەڵگری‬ ‫هێمای جاگوار‪-‬ە‪ ،‬كە وامان لێدەكات ش������ێوەیەكی ناوازەی بۆ زیاد بكەین‬ ‫لەگەڵ سووربوون لەسەر تایبەتمەندیی لێخوڕینی ناوازە و تایبەتمەندیی‬ ‫پراكتیكی بۆ بەكارهێنانە بازرگانییەكان و كەس������ییەكان‪ .‬ئێمە دڵنیاین لە‬ ‫سەركەوتنمان لە بەدیهێنانی ئەو مەرجانە لەگەڵ جاگوار ‪."XE‬‬ ‫ئام������اژە بەوە دەكرێ كە ناوی جاگوار ‪ XE‬وەك مەنتیقێكی زنجیرەیی‬ ‫دێت لە پاڵ ئۆتۆمبێلی س������اڵۆنی ‪ XF‬و ‪ XJ‬ل������ە هەمان كۆمەڵە دێت‪.‬‬ ‫س������ەرجەم تایبەتمەندییەكان و وردەكارییەكانی تر سەبارەت بە پێكهاتەی‬ ‫‪ XE‬لە كاتێكی داهاتوو لە مس������اڵدا ‪ 2014‬رادەگەیەنرێت‪ .‬لەسەر ئاستی‬ ‫جیهانیش لە ناوەڕاستی ساڵی ‪ 2015‬دەخرێتە بازاڕەوە‪.‬‬


‫الند رۆڤەر پەردە لەسەر ئۆتۆمبێلی نمونەیی "دیسكەڤەری ڤیجین" الدەدات‬ ‫تێڕوانینێك������ی نوێ و لەخۆبردوو بۆ نەوەیەكی نوێی ئۆتۆمبێلی دیس������كەڤەری‪:‬‬ ‫زیرەكتر و زیاتر بەرچاوتر و سەرنجڕاكێشتر و بە تواناتر‬ ‫چاوپیاخشانێكی گشتی‬ ‫پ������ەردە الدان لەس������ەر ئۆتۆمبێلی نمونەیی������ی "دیس������كەڤەری ڤیجین" پێش‬ ‫دەستپێكردنی چاالكییەكانی پیشانگای نیویۆرك بۆ ئۆتۆمبێلی ‪.2014‬‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێلە بەش������دار دەبێت لە دەرخس������تنی زمانی دیزاینی هاوچەرخ بۆ‬ ‫خێزانی ئۆتۆمبێلەكانی دیسكەڤەریی دواڕۆژ‪.‬‬ ‫تەكنۆلۆجیای توێژینەوەیی پێش������ەنگ لە "جاگ������وار الند رۆڤەر"‪ ،‬بە جامی‬ ‫زیرەك و الیتی پێشەوەی لێزەریی زیرەك و كۆنترۆلكردن لە دوورەوە‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێلە تێڕوانینێك س������ەبارەت بە ئایندەی سیستەمی وەرگر بۆ دۆخی‬ ‫رێگاوب������ان لەگەڵ تایبەتمەندیی كۆنتڕۆلكردنی لێخوڕی������ن لە دوورەوە و رووپێویی‬ ‫لێزەری بۆ دۆخی رێگاكە پێشكەش دەكات‪ ،‬سەرباری شاشەیەكی نمایشی شەفاف‬ ‫لەسەر جامی پێشەوە‪.‬‬ ‫چەندین ئاس������تی بەرز لە فرەیی بەكارهێنان و سیستەمی كوشنی داهێنراو كە‬ ‫توانای نوش������تانەوە و راكێش������انی هەیە و دیاریكراوە بۆ حەوت كەس و ستێجێكیش‬ ‫كەتوانای نوشتناوەی هەیە و كوشنێكی درێژیش‪.‬‬ ‫كورتەیەك‬ ‫(هەولێ������ر)‪( ،‬عیراق)‪15 ،‬ی نیس������انی ‪ :2014‬ئەمڕۆ الند رۆڤەر لە ش������اری‬ ‫نیویۆرك پەردەی لەس������ەر ئۆتۆمبێلە نمونەیییەكەی "دیسكەڤەری ڤیجین" الدا‪ .‬ئەو‬ ‫ئۆتۆمبێلە وەك تێڕوانینە بۆ خێزانی ئۆتۆمبێلەكانی دیس������كەڤەری‪-‬ی داهاتوو لە‬ ‫الن������د رۆڤەر‪ ،‬كە واش بڕیارە مۆدێلی یەكەمی لە س������اڵی ‪ 2015‬بكەوێتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێلە نمونەیییە لە پێشخس������تنێكی پێش������ەنگ بۆ تەكنۆلۆجیای بینینی‬ ‫یارمەتیدەر بۆ ش������وفێر‪ ،‬كامێرا جێگیركراوەكانی كۆمەڵەی پێشەوەی ئۆتۆمبێلەكە‬ ‫هەڵدەس������تێ بە وێنەگرتنی زانیارییەكان و ناردنی بۆ شاشەی نمایشكردنی پێشەوە‬ ‫لەسەر ئاستی س������ەر‪ ،‬بۆ فەراهەمكردنی بینینی جۆر و چۆنیەتیی ئەو رێگەیەی‬ ‫كە دێتە بەردەم ئۆتۆمبێلەكە‪ ،‬كە وەك ئەوە دیارە لە رێگەی س������ەقفی ئۆتۆمبێلەكە‬ ‫و ناو بۆنیتەوە بێت‪.‬‬ ‫ئەو تەكنۆلۆجیایەش كە داهێنەرانی ناویان ناوە س������ەقفی ش������ەفافی ئۆتۆمبێل‪،‬‬ ‫رۆلی تەكنۆلۆجیای پێش������كەوتوو لە برەودان ب������ە تواناكانی الند رۆڤەر دەخاتە روو‬

‫كە هاوتای نیە‪.‬‬ ‫ئ������ەو تەكنۆلۆجیا نوێیە لە كاتی لێخوڕیندا لە پێچكردنەوە س������ەختەكاندا یاخود‬ ‫مناوەرەكردن لە رووبەرە تەسكەكاندا بواری بینینی پەرەپێدراو بۆ جۆر و چۆنیەتیی‬ ‫ئەو رێگەیەی كە دێتە بەردەم ئۆتۆمبێلەكە و گۆش������ە و دۆخی تایەكانی پێش������ەوە‬ ‫فەراهەم دەكات‪.‬‬ ‫لە لێدوانێكی������دا لەوبارەیەوە دكت������ۆر "ۆولف گانگ" بەڕێوەب������ەری جێبەجێكار‬ ‫ب������ۆ توێژین������ەوە و تەكنۆلۆجیا لە "جاگوار الند رۆڤەر" وت������ی‪" :‬پێمان وایە ئەو ‪25‬‬ ‫س������اڵەی داهاتوو زۆر وروژێنەرتر و دینامیكیتر دەبێت لە پیشەسازیی ئۆتۆمبێل و‬ ‫بەرەوپێش������چوونی گەورە لە بوارەكانی داهێنانی ژینگەیی و سەالمەتی و تواناكان‬ ‫دەبینین‪ ،‬لەگەڵ پێشكەوتنی توانای ئۆتۆمبێلەكانمان و پەرەپێدانی تایبەتمەندییەكانی‬ ‫لێخوڕینی سەربەخۆ تیایدا لە رێگا سەختەكاندا‪ ،‬بێگومانین كە ئەمە بەردەوامبوونی‬ ‫لێخوڕین بە تەواوی متمانەوە لە هەموو جۆرە رێگاكان بۆ شوفێر دەڕەخسێنێت‪ .‬ئێمە‬ ‫كاردەكەین لەس������ەر پێشخستنی تەكنۆلۆجیای نوێ لە نێویشیاندا سەقفی شەفافی‬ ‫ئۆتۆمبێل ب������ۆ فەراهەمكردنی بواری بینینێكی پەرەپێدراو كە یارمەتیی ش������وفێر‬ ‫دەدات بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەموو جۆرە رێگایەك لە رێگا زۆر سەختەكان بەرەو‬ ‫رێڕەوە تەسكەكان بۆ دۆخی ئۆتۆمبێلەكان لە شوێنە شارستانییەكان"‪.‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی نموونەیی "دیس������كەڤەری ڤیجین" تیش������ك دەخاتە س������ەر توێژینەوە‬ ‫پێش������كەوتووەكانی "جاگوار الند رۆڤەر" و لە پیش������انگای نێودەوڵەتیی نیویۆرك بۆ‬ ‫ئۆتۆمبێل لە رێكەوتی ‪16‬ی نیس������انی ‪ 2014‬پەردەی لەس������ەر الدرا‪ .‬ئۆتۆمبێلی‬ ‫نموونەی������ی بریتییە لە تێڕوانینی دیزاینی نوێ������ی الند رۆڤەر بۆ خێزانی داهاتوو لە‬ ‫ئۆتۆمبێلی پاڵنەری چوارینیی نایاب كە لەس������ەر بنەمای س������ەرەكیی هێمای الند‬ ‫رۆڤەر بنیادن������راوە كە خۆی لەو دیزاینە سەرنجڕاكێش������ەدا دەبینێتەوە‪ ،‬هەروەها ئەو‬ ‫توانایانەی كە هاوتای نیە‪ ،‬لەگەڵ فرەیی بەكارهێناندا‪ .‬لە ش������ەقامەكانی ش������ارەوە‬ ‫بەرەو ش������وێنە خۆاڵوی و س������ەختەكان‪ ،‬تەكنۆلۆجیا یارمەتیدەرەكانی شوفێر لە الند‬ ‫رۆڤەر ئەزموونی لێخوڕینێكی س������ەالمەتتر و زیرەكتر و بەچێژتر فەراهەم دەكات لە‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانی پاڵنەری چوارینیی داهاتوودا‪.‬‬ ‫دەتوانیی لەس������ەر ماڵپەڕی الند رۆڤەر لە فەیس بووك و تویتەر و ئینس������تاگرام‬ ‫ئاگاداری هەواڵە بە چێژەكان بیت‪ .‬هەروەك دەتوانی بەشداربیت لە گفتوگۆكردن بە‬ ‫بەكارهێنانی ‪.ReadyToDiscover#‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪31 2014/4/26‬‬


‫كۆمپانیای فۆرد نوێترین بەرهەمەكانی لە هەولێر نمایش دەكه‌ن‬ ‫له‌به‌ر بوونی س������ه‌قامگیری و ئاسایش������ی كوردستان زۆر له‌ كۆمپانیا‬ ‫گه‌وره‌كان������ی جیهان له‌ بواره‌ جیاجیاكاندا‪ ،‬ب������ه‌رده‌وام به‌رهه‌م و كااڵكانی‬ ‫خۆیان له‌ هه‌ولێر نمایش ده‌كه‌ن و سه‌رمایه‌كانیان ده‌خه‌نه‌ كار‪ ،‬له‌م باره‌یه‌و‌ه‬ ‫لە ‪ ، 2014/4/10‬كۆمپانیای فۆرد چەندین جۆری ئۆتۆمبێلی خۆی بە‬ ‫ئامادەبوونی ژمارەیەك لە رۆژنامەنووسانی كەناڵە جیاجیاكانی هەرێمی‬ ‫كوردس������تان و عیراق و چەندین ئاژان������س و دەزگای هەواڵی عەرەبی و‬ ‫بیانی نمایشكرد ‪.‬‬ ‫لەو نمایشەدا كە لە باخچە و گۆڕەپانی ریستۆرانتی تارین بەڕێوەچوو‪،‬‬ ‫چەندین نمایش������ی هاتوو چۆی ئ������ەو ئۆتۆمبێلە لە الیەن ش������ۆفێرانی‬ ‫شارەزای كۆمپانیا و خودی ئامادەبوانەوە پێشكەشكران ‪ ،‬كە بریتی بوون‬ ‫لە نمایش������ی مەترس������یداری ئەم ئۆتۆمبێالنە بۆ تاقیكردنەوەی خێرایی‬ ‫ئ������ەم ئۆتۆمبێالنە و چۆنیەتی جوواڵنەوە و الربوونەوەیان لە س������ەختترین‬ ‫ڕێ������گاكان و چەندین كەس لە ئامادەبووان بەش������داریان تیادا كرد و بووە‬ ‫مایەی خۆشحاڵیان ‪.‬‬ ‫هەر لە میانەی ئەو چاالكیانەشدا ‪ ،‬كۆمپانیای فۆرد لە ماوەی دوو‬ ‫رۆژدا واتا لە ‪ 2014/4/10-9‬دا میوانداری چەندین رۆژنامەنووسی بۆ‬ ‫خوانی ئێوارە و نیوەڕۆ كرد و لە نزیكەوە بەرپرس������انی ئەم كۆمپانیایە لە‬ ‫عی������راق و لە هەرێم لەگەڵ رۆژنامەنووس������اندا لە كارلێكدابوون بۆ دانی‬ ‫‪ 32‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫نوێترین و تازەترین زانیاری لە بارەی پێشكەوتنی ئەو بەرهەمانەی كە لە‬ ‫كۆمپانیای فۆردەوە بۆ بازاڕەكانی جیهان دابەزیون بە تایبەتی ئەوانەی‬ ‫كە بە دۆس������تی ژینگە ناسراون و بازاڕەكانی كوردستان پێویستی زۆریان‬ ‫پێیەوە هەیە بۆ ئەوەی ژینگەكەی بپارێزن كە بەهۆی چەندین هۆكارەوە‬ ‫لە رابردوودا تووش������ی گرفتی زۆر ببوو لە رووی نەبوونی ژینگەیەكی‬ ‫تەندروست كە كۆمپانیای فۆرد توانیویەتی چارەسەریان بكات ‪.‬‬ ‫لەو نمایشەی ئەم كۆمپانیایەدا چەندین جۆری ئۆتۆمبێلی تایبەت بە‬ ‫فۆرد نمایشكران وەكو ئیكسپلۆر و كرۆسۆڤەر و فۆرد فیوژین و چەندین‬ ‫تۆتۆمبێل و كامیۆنی وەرزشی لە بەرهەمەكانی ئەم كۆمپانیایە ‪.‬‬ ‫وەك ئاشكراش������ە تا ئێس������تا كۆمپانیای فۆرد پێشەنگه له پەرەپێدانی‬ ‫تەكنەلۆژیای نوێ له بواری سەالمەتی ملیۆنەها كەس بەکارھێنەرانی‬ ‫ئۆتۆمبێلەکانیدا‪ ،‬كه دەبێته هۆی یارمەتیدانی ئۆتۆمبێل له دووركەوتنهوه‬ ‫له بەریەككەوتن و پارێزگاری كردن له کۆنترۆڵكردنی ئۆتۆمبێل‪.‬‬ ‫فۆرد چەندین پۆلینی ئەمریكی بەدەس������تهێناوە بۆ س������ەالمەتی زیاتر‬ ‫له هەر جۆری دیكەی ئۆتۆمبێل‪ ،‬و له ماوەی ش������ەش ساڵی رابردوو له‬ ‫تاقیكردنەوهكانی پهیمانگای بیمەی س������ەالمەتی لەسەر رێگا خێراكان‬ ‫‪ IIHS‬و چەن������د پۆلینێكی پێنج ئەس������تێره له بەڕێوەبەرایەتی نیش������تمانی‬ ‫ئەمریكی بەدەستهێناوە‪.‬‬


‫"جەنەراڵ ئەلیكتریك" و"ئارامكۆی سعودی دەستپێشخەری" تەحەدای‬ ‫پێشكەوتنی جیهانی بۆ پاشەكەوتكردنی وزەی خاوێن بۆ خاوێنكردنی‬ ‫ئاوی دەریا دەخاتە ڕوو"‬ ‫دەستپێش������خەری داهێنانی ژینگەیی ‪ ecomagination‬لە الیەن‬ ‫كۆمپانیای "جەنەرال ئەلیكتریك"‪ ،‬بەهاوكاری لەگەڵ س������ەنتەری‬ ‫ئارامكۆی سعودی بۆ پێشەنگی كار "واعد"‪ ،‬تەحەدای پێشكەوتن‬ ‫و داهێنانی كراوەی راگەیاند كە ئامانج لێی پێشخستن و داهێنانی‬ ‫چارەسەری تازەیە بۆ پاش������ەكەوتكردنی وزە لەبارەی خاوێنكردنی‬ ‫ئ������اوی دەریا ‪ .‬هەر براوەیەكی ئەم پێش������بركێیەش ‪ 50‬هەزار دۆالر‬ ‫دەباتەوە لەگەڵ ئەگەری جێبەجێكردنی باش������ترین چارەسەریەكانە‬ ‫لە ئایندەدا ‪.‬‬ ‫وەك زانراویش������ە تەكنەلۆژیای خاوێنكردنی ئاوی بەكارهێندراو‬ ‫ئێستا داهاتێكی زۆر و وزەیەكی زۆر بەكاردێنێت كە رەنگە بگاتە‬ ‫زیاتر لە ‪ %70‬ی بەهای خاوێنكردن و پرۆس������ەكەش لەسەر ئاستی‬ ‫جیهاندا زیاتر لە ‪ 75,2‬تیراوات ‪ /‬كاتژمێر كارەبا لە ماوەی ساڵێكدا‬ ‫بەكار دێنێت كە رەنگە ببێتە س������ەرچاوەیەك بۆ رووناككردنەوەی ‪7‬‬ ‫ملیۆن ماڵ بەهۆی وزەی كارەباوە‪.‬‬ ‫ب������ەم بۆنەیەوە نەبیل خوێت������ر بەڕێوەبەری پ������رۆژە تایبەتەكانی‬ ‫س������ەنتەری ئارامكۆی س������عودی ب������ۆ پێش������كەنگی كار گوتی‪:‬‬ ‫بێگومان دۆزینەوەی شێوازێكی باشتر بۆ خاوێنكردنی ئاوی دەریا‬ ‫گۆڕانكاری ریش������ەیی دێنێتەدی و دەبێتە سەرچاوەیەكی گرنگ‬ ‫و كارا بۆ هەوڵەكانمان لەبارەی بونیادنانەوەی ئایندەیەكی گەش������تر‬ ‫بۆ بواری وزە لە جیهان ‪ .‬و لەو كاتەی كە ئاوی خاوێن رووی لە‬ ‫كەمیە بۆیە ژمارەیەكی زۆری واڵتان پش������ت بە خاوێنكردنی ئاو‬ ‫دەبەس������تێت بۆ دابینكردنی ئاوی خاوێن ‪ .‬و بە پش������ت بەستن بەو‬ ‫تەكنەلۆژیایەی ئێس������تا لە ئارادان ‪ ،‬پشت بەستن بە خاوێنكردنی‬ ‫ئ������او دەبێتە ه������ۆی بەكارهێنانی زۆری س������ەرچاوەی وزە ‪ .‬بۆیە‬ ‫ه������اوكاری و هەماهەنگی لە نێوان " جەنەراڵ ئەلیكتریك و واعد"‬ ‫تەنها لە چوارچێوەی چارەس������ەری تازەدا نابێت بۆ كەمكردنەوەی‬ ‫بەهای خاوێنكردنی ئاو ‪ ،‬بەڵكو لە بارەی وەبەرهێنان و هێنانەدی‬ ‫تەكنەلۆژیای تازە و كەرتی تازە دەبێت لە عەرەبستانی سعودی‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە دی������ب فرۆدل‪،‬بەڕێوەبەری كارگێ������ڕی جیهانی بۆ‬ ‫دەستپێشخەری داهێنانی ‪ ecomagination‬لە "جەنەرال ئەلیكتریك"‬ ‫گوت������ی‪ " :‬دەستپێش������خەری داهێنان������ی ژینگەیی ل������ە ‌جەنەرال‬ ‫ئەلیكتریك‘ ئاماژەی بەوەدا ‪ ،‬كارەكەیان دەبێتە هۆی پەلەكردن لە‬

‫پێشخس������تنی چارەسەری بەردەوام بۆ دەزگاكانی خاوێنكردنی ئاو ‪ .‬و‬ ‫هیوادارین ئەم تەحەدای������ە ببێتە هۆكارێك بۆ هاندانی زانا و ئەندازیار‬ ‫و پێش������ەنگانی كار و داهێنەران لە هەموو جیهان بۆ سوود وەرگرتن لە‬ ‫داهێنان و بەهرە و ئەركەكانیان لەبارەی رۆلگێڕان بۆ جێبەجێكردنی ئەو‬ ‫ئامانجانەی ئەنجامی باشتر بۆ كڕیاران دێنێتەدی‪.‬‬ ‫ئ������ەم داهێنانە كە لە خۆی������دا تەحەدایە دەبێتە ه������ۆی دۆزینەوەی‬ ‫چارەسەری تازە بۆ كەمكردنەوەی نرخی خاوێنكردن و كەمكردنەوەی‬ ‫باڵوەی ئەو مادە زەرەربەخشانەی كە لە ئاوەكەدا دەردەچن و دۆزینەوەی‬ ‫س������ەرچاوەی زیاتر ب������ۆ خاوێنكردنەوە و بەكارهێنان������ی مادەی تازە ‪.‬‬ ‫هەروەها پێویس������تە ئەو چارەسەریانەی كە پێشكەش دەكرێن تازە بن و‬ ‫كاریگەری������ان هەبێت لە كاتی جێبەجێكردن و لە هەموو جیهاندا كاری‬ ‫پێ بكرێت‪.‬‬ ‫ئەم دەستپێش������خەریە لەالی������ەن دەزگای گش������تی خاوێنكردنەوە و‬ ‫ش������یرینكردن و پااڵوتنی ئاوی س������وێرەوە پاڵپش������تی لێكرا كە خاوەنی‬ ‫‪%25‬ی ك������رداری پااڵوتنی ئاوە لە جیهان ‪ .‬هەروەها د‪.‬عەبدولڕەحمان‬ ‫ئ������ال ئیبراهیم پارێزگاری دەزگاكە ئام������اژەی بەوەدا ‪ ،‬بیرۆكەی ئەم‬ ‫پێش������بركێیە جیهانیە كراوەیە بۆ داهێنان لەگەڵ ئامانجی ئەم دەزگایە‬ ‫دەگونجێت بۆ دابەزاندنی نرخی خاوێنكردنەوە و پااڵوتنی ئاو ‪.‬‬ ‫هەركەسێك ئارەزووی بەشداریكردنی لەم پێشبركێیەدا هەبێت دەتوانێ‬ ‫داواكەی خۆی لەم لینكەدا پێشكەش بكات‪www.ninesights.com/ :‬‬ ‫‪ ،community/ecomagination‬دواكاتی������ش بۆ وەرگرتنی داواكنیش‬ ‫‪ 16‬ی تەمم������وزی ‪ 2014‬یە و لە نۆڤەمب������ەری ‪ 2014‬ئەنجامەكان‬ ‫رادەگەیندرێت‪.‬‬ ‫ئەم تەحەدایەش پێجەمین كاری لەمجۆرەیە كە لەالیەن دەستپێشخەری‬ ‫داهێنانی ژینگەیی ‪ ecomagination‬ی������ەوە رابگەیەندرێت لەوەتەی‬ ‫دامەزراندنی لە س������اڵی ‪ ،2005‬لە یەكەمین دوو پێش������بركێدا جەخت‬ ‫لەس������ەر تۆڕە زیرەكەكان كرای������ەوە‪ .‬كە تیایدا "جەن������ەرال ئەلیكتریك"‬ ‫دەس������تكەوتێكی زۆری لە بواری داهێنان������دا هێنایەدی كە دوایینیان‬ ‫بەكارهێنانی تەكنەلۆژیای چاپەمەنی سێ الیەن ‪ 3D‬بۆ پێشخستنی‬ ‫ماتۆڕی ‪ GE‬بۆ فڕۆكە لەگەڵ دوو پێشبركێ و تەحەدای دیكەش لە‬ ‫بارەی بەهێزكردنی ئەدای ئامێری تایبەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشی‬ ‫شێرپەنجەی مەمك و دەستنیشانكردنی نەخۆشی هێدمەی دەماغ ‪.‬‬ ‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪33 2014/4/26‬‬


‫كاردەكەم لە پێناو‬ ‫ئەنجومەنێك���ی كارا‪ ،‬كە تەعبیر لە حەز و خەونەكانی جەماوەر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫گەیاندن���ی خزمەتگ���وزاری تەندروس���تی و پەروەردەی���ی ب���ۆ‬ ‫گوندنشیەكان و دروستكردنی یاریگا بۆ الوەكانیان‪.‬‬ ‫رەخساندنی دەرفەت بۆ الوان و گەنجان و پشتگیرییكردنی هەوڵ‬ ‫و تواناكانیان‪.‬‬ ‫خزمەتكردنی گەڕەكە هەژارنشینەكانی پایتەخت‪.‬‬ ‫ئەوانەی خێزان پێكدەهێنن‪ ،‬بەالنیك���ەم یەكێكیان بە فەرمانبەر‬ ‫دابمەزرێن‪.‬‬ ‫پاراستنی شوێنەوارە دێرینەكانی شارەكەم‪.‬‬ ‫یانە وەرزشیەكان بە س���یتەم بكرێن و بە بێ جیاوازی یارمەتی‬ ‫بدرێن‪.‬‬ ‫كەرتی كشتوكاڵ بایەخی پێبدرێت‪ ،‬رێگا بۆ جوتیاران خۆشبكرێت‬ ‫تا بگەڕێنەوە گوندەكانیان‪.‬‬ ‫لەناو ئەنجومەنی پارێزگادا‪ ،‬چەندین ژمارەی تەلەفۆنی تایبەت‬ ‫بۆ سكااڵی هاوواڵتیان تەرخان بكرێت‪.‬‬ ‫پێشینەی هاوسەرگیریی و خانووبەرە زیادبكرێت‪.‬‬ ‫بایەخی تایبەت بە ژینگە بدرێت‪ ،‬رووبەری سەوزایی و پارك و‬ ‫باخچە زیاد بكرێت‪.‬‬ ‫دابینكردنی كارەبای بەردەوام و ئاوی خاوێن‪.‬‬ ‫بەردەوام یەكەی نیش���تەجێبوون بۆ كەمدەرامەتان و كرێش���یان‬ ‫دروست بكرێت‪.‬‬ ‫هەوڵدان بۆ جێگیركردنی نرخی خۆراك لە بازاڕدا‪.‬‬

‫‪ 34‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬

‫لیستی ‪77‬‬

‫بەرەو ئەنجومەنیكی كارا‬ ‫كاندیدی ژماره‬

‫قەرەچوغ أحمد حمدامین دزەیی‬ ‫كاندید بۆ ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر‬ ‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪35 2014/4/26‬‬


‫ناوخۆ‬

‫لە یادی ‪ 116‬ساڵەی‬ ‫ڕۆژنامەگەری كوردیدا‬ ‫لە هەرێمی كوردستان ‪ 300‬كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن‪ ،‬زیاتر‬ ‫لە ‪ 750‬رۆژنامە و گۆڤار و ‪ 7600‬رۆژنامەنوس هەن‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫بەپێ����ی ئاماری ه����ەر یەكە لەس����ەندیكای‬ ‫رۆژنامەنوس����انی كوردس����تان و وەزارەتی‬ ‫رۆش����نبیریی‪ ،‬هەرێمی كوردس����تان خاوەنی‬ ‫زیاتر لە ‪ 1000‬كەناڵ و دەزگای راگەیاندنە‪،‬‬ ‫لەو رێژەیە ‪ 300‬كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن‬ ‫و ‪ 750‬رۆژنام����ە و گۆڤ����ارە‪ ،‬هاوكات بەپێی‬ ‫دوایین ئاماری س����ەندیكای رۆژنامەنوسان‪،‬‬ ‫‪ 7600‬رۆژنامەن����وس ل����ەو س����ەندیكایە‬ ‫ئەندامن‪.‬‬ ‫ئامارەكان‬ ‫هەڵگ����ورد جوندیان����ی‪ ،‬بەڕێوب����ەری‌‬ ‫راگەیاندنی‌ وەزارەتی‌ رۆشنبیریی‌‪ ،‬ئاماژەی‬ ‫ب����ەوەدا‪ ،‬تائێس����تا ‪ 273‬كەناڵ����ی رادی����ۆ و‬ ‫تەلەفزی����ۆن و كەناڵ����ی ئاس����مانی ه����ەن‪ ،‬كە‬ ‫مۆڵەتی وەزارەتیان هەی����ە‪ ،‬لەبەرئەوەی بۆ‬ ‫دوو س����اڵ دەچێت مۆڵەتپێدانیش وەستاوە‪،‬‬ ‫‪ 27‬مۆڵ����ەت پێدان����ی كاتییان ب����ەدەزگای تر‬ ‫بەخشیوە‪ .‬راش����یگەیاند بەهۆی وەستاندنی‬ ‫رێنماییەكانەوە هەتا ئێستا مۆڵەتی رەسمی‬ ‫نادرێت‪.‬‬ ‫بەڕێوەب����ەری راگەیاندن����ی وەزراەت����ی‬ ‫رۆشنبیری گوتیشی "تەواوی ئەو كەنااڵنەش‬ ‫ل����ەكاردان و هەركامێكیان كارن����ەكات ئێمە‬ ‫فریكوێنس����ەكە لەكەناڵەكە وەردەگرینەوە و‬ ‫دەیدەینە دەزگایەكی تر‪ .‬هەفتەی رابردووش‬ ‫فریكوێنسمان لەدوو كەناڵ وەرگرتۆتەوە"‪.‬‬

‫‪ 36‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ه����اوكات س����ەندیكای رۆژنامەنوس����ان‬ ‫رایدەگەیەنێ����ت مۆڵەت����ی ‪ 750‬رۆژنام����ە و‬ ‫گۆڤ����ار الی ئ����ەوان تۆمارك����راوە و ‪7600‬‬ ‫ئەندامی رۆژنامەنوسیشیان هەیە‪.‬‬ ‫لەوب����ارەوە ئەن����وەر حس����ێن‪ ،‬ئەندام����ی‬ ‫ئەنجومەن����ی س����ەندیكای رۆژنامەنوس����انی‬ ‫كوردس����تان رایگەیان����د "‪ 700‬رۆژنام����ەو‬ ‫گۆڤار مۆڵەتی باڵوكردنەوەیان لەسەندیكای‬ ‫رۆژنامەنوس����ان هەی����ە‪ ،‬بەپێ����ی دوایی����ن‬ ‫ئام����اری س����ەندیكای رۆژنامەنوس����انیش‪،‬‬ ‫‪ 7600‬ئەندام����ی هەیە لەهەموو ش����ارەكانی‬ ‫كوردس����تان‪ .‬جگە ل����ەو رۆژنامەنوس����انەی‬ ‫ناویان تۆمارنەكردووە و ئەندامی سەندیكا‬ ‫نین"‪.‬‬ ‫ئاشكراش����یكرد لەماوەكان����ی رابردوودا‪،‬‬ ‫بەتایب����ەت لەس����اڵی ‪ 2012‬دا‪ ،‬نزیك����ەی ‪50‬‬ ‫كەناڵی راگەیاندن وەس����تان و هەتا ئێستاش‬ ‫مۆڵەتەكانی����ان نەس����ڕاوەتەوە‪ ،‬هەندێك����ی‬ ‫تریش����یان تەنه����ا دوو ژمارە یان س����یانیان‬ ‫دەركردووە و وەستاون‪.‬‬ ‫الی خۆش����ییەوە‪ ،‬د‪.‬ش����ێركۆ مەنگ����وڕی‪،‬‬ ‫مامۆس����تای بەش����ی راگەیاندن ل����ە زانكۆی‬ ‫س����لێمانی و س����ەرۆكی لیس����تی یەكێت����ی‬ ‫نیش����تیمانی كوردس����تان ب����ۆ پەرلەمان����ی‬ ‫عێ����راق‪ ،‬پێیوای����ە ئ����ەو ئاماران����ە دەقیق نین‪،‬‬ ‫ب����ەو هۆكارەی ك����ە هەریەكە لەس����ەندیكای‬ ‫رۆژنامەنوس����ان و وەزارەتی رۆش����نبیریی‬ ‫و رێكخ����راوە ناحكومیی����ەكان و دەزگای‬

‫ئاماریش ئاماری پێچەوانەیان الیە‪.‬‬ ‫بەدواداچوون‬ ‫لەبەرئ����ەوەی یاس����ای رۆژنامەگ����ەری‬ ‫رێگەی بەهەركەس����ێك داوە بەبێ پێویستی‬ ‫مۆڵەت رۆژنام����ە یان گۆڤار دەربكات‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەشێك لەرۆژنامەنوس����ان بەدواداچوون و‬ ‫داخستنی بەش����ێك لەكەناڵەكان بە سانسۆر‬ ‫و نایاسایی ناودەبەن‪.‬‬ ‫هەڵگ����ورد جوندیان����ی‪ ،‬باس����ی لەوەك����رد‬ ‫ل����ە ئێس����تادا س����ەرقاڵی كڕینی سیس����تمێكی‬ ‫مۆنیتەری����ن لەواڵت����ی پۆڵەن����دا و ئەمس����اڵ‬ ‫بودجەی����ان بۆ دابی����ن كردووە‪ ،‬ب����ۆ ئەوەی‬ ‫راس����تەوخۆ بزان����ن كام ل����ەو كەنااڵن����ە كار‬ ‫دەكات یان كار ناكات‪.‬‬ ‫جوندیان����ی گوتیش����ی "ئێم����ە رێنماییم����ان‬ ‫هەی����ە و كۆمەڵێك مەرجی تێدایە‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫رێنماییەكانی پێش����تر زۆر س����ادەبوون‪ ،‬هی‬ ‫ئەوكات����ە بوون‪ ،‬كە لەهەرێمی كوردس����تاندا‬ ‫‪ 30‬تەلەفزی����ۆن و رادی����ۆ هەب����وون‪ .‬ئێس����تا‬ ‫لەرێنماییەكانمان����دا دوو مەرجی س����ەرەكی‬


‫ناوخۆ‬

‫"ژمارەی ئەو‬ ‫باڵوكراوانەی باشن و‬ ‫حەقی مۆڵەتیان هەیە‬ ‫لەپەنجەی دەست تێپەڕ‬ ‫ناكەن"‬

‫‪ ‬هیچ فلتەر و چاوێرییەك نییە بۆ پێدانی مۆڵەت بە باڵوكراوەكان‬

‫هەیە‪ ،‬یەكەمیان كوالێتی پەخش و دووەمیان‬ ‫كوالێتی راگەیاندنە لەرووی ناوەڕۆك و ئەو‬ ‫پڕۆگرام و بەرنامانەی پەخشی دەكەن"‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەن����وەر حس����ێن‪ ،‬تەئكی����د ل����ەوە‬ ‫دەكات����ەوە ن����ەك ه����ەر چاودێ����ری كوالێتی‬ ‫لەس����ەر ئەو باڵوكراوانە نییە‪ ،‬بەڵكو رایوایە‬ ‫ژمارەی ئەو باڵوكراوانەی باش����ن و حەقی‬ ‫مۆڵەتی����ان هەی����ە لەپەنج����ەی دەس����ت تێپەڕ‬ ‫ناكەن و دەڵێ����ت "هیچ فلتەر و چاودێرییەك‬ ‫نیی����ە بۆ مۆڵ����ەت پێ����دان‪ .‬ژمارەیەكی زۆری‬ ‫ئ����ەو رۆژنامەنوس����انە و ئ����ەو باڵوكراوانە‪،‬‬ ‫نەباڵوك����راوەن‪ ،‬نەرۆژنامەنوس����ن و هی����چ‬ ‫مەرجێك����ی ئ����ەو بوارەیان تێدا نیی����ە‪ .‬دوای‬ ‫باڵوكردن����ەوەش هی����چ ج����ۆرە فلت����ەر و‬ ‫چاودێرییەك لەس����ەر ئەو باڵوكراوانە نییە‪،‬‬ ‫ئاخۆ چەندە پابەندن بەجێبەجێكردنی یاسای‬ ‫رۆژنامەگەری و ئیتیكی رۆژنامەوانی"‪.‬‬ ‫یەكێ����ك‬ ‫مەنگ����وڕی‪،‬‬ ‫بەب����ڕوای‬ ‫لەدەس����تكەوتەكانی رۆژنامەن����وس ئ����ەو‬ ‫یاس����ایەی رۆژنامەگەریی����ە ك����ە دەڵێ����ت‬

‫رۆژنامەنوس پێویستی بەوەرگرتنی مۆڵەت‬ ‫نییە‪ ،‬تەنها ژمارەی باوەڕپێكراو وەردەگرێت‬ ‫لەسەندیكا‪.‬‬ ‫مامۆس����تاكەی زانكۆ ئاماژەی بەوەش����دا‪،‬‬ ‫بەش����ێكی بەرچ����او ل����ەو رۆژنام����ە و‬ ‫باڵوكراوان����ەی لەس����ەندیكا تۆمارك����راون‪،‬‬ ‫ئێس����تا نەم����اون و بەدواداچوونیش بۆ ئەو‬ ‫ب����وارە نیی����ە و وت����ی "ل����ە س����اڵی ‪1992‬ەوە‬ ‫ه����ەر رۆژنام����ە و گۆڤارێ����ك ك����ە ژم����ارەی‬ ‫باوەڕپێك����راوی وەرگرتبێ����ت‪ ،‬ئەژماركراوە‪،‬‬ ‫ئەگ����ەر دەریش����نەچووبێت نەس����ڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم ئەگەر راپرس����ییەك بكەی����ت دەبینین‬ ‫ئەو ژمارەیەمان دەس����ت ناكەوێت" گوتیشی‬ ‫"یاس����ای رۆژنامەگ����ەری ئ����ەو رێگەی����ەی‬ ‫بەهەم����وو كەس����ێك داوە رۆژنام����ە و‬ ‫باڵوكراوە دەربكات‪ ،‬بۆیە دەبێتە سانسۆر و‬ ‫نایاس����ایی ئەگەر دابخرێن و لێپێشینەوەیان‬ ‫لەگەڵ بكرێت‪ ،‬ب����ەاڵم دەكرێت ئەو رۆژنامە‬ ‫و رۆژنامەنوس����انە خۆیان هەڵسەنگاندن بۆ‬ ‫باڵوكراوەكانی����ان بكەن‪ ،‬ی����ان دواجار بچنە‬

‫بازاڕاوە و خوێنەر بڕیار دەدات كامانە لەو‬ ‫باڵوكراونە بمێننەوە‪".‬‬ ‫حیزب بەرپرسە‬ ‫رۆژنامەنوس����ێك رایدەگەیەنێ����ت‪ ،‬حیزب‬ ‫لەهەرێم����ی كوردس����تاندا ل����ەو ئاماران����ە‬ ‫بەرپرس����ە ك����ە س����ەبارەت بەباڵوك����راوە و‬ ‫كەناڵەكان����ی راگەیان����دن و رۆژنامەنوس����ان‬ ‫هەیە‪ .‬شوان ئەحمەد‪ ،‬رۆژنامەنوس‪ ،‬جەختی‬ ‫لەوەك����ردەوە‪ ،‬ئەگەر حی����زب واز لەمەیدانی‬ ‫رۆژنامەگەری بهێنێت و بەیاسا رێكبخرێت‬ ‫و كەرتی تایبەت لەبوارەكەدا كار بكات‪ ،‬ئەوا‬ ‫كام رۆژنامە و باڵوكراوە توانای پێشبڕكێی‬ ‫هەبێت ئەوەیان دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو گوتی "حیزب لەو ئامارەی س����ەندیكا‬ ‫و وەزارەتی رۆش����نبیری بەرپرس����ە‪ ،‬ئەوانە‬ ‫بەپارە و موڵكی گشتی دەردەچن‪".‬‬ ‫س����ەبارەت بەژمارەی رۆژنامەنوسانیش‪،‬‬ ‫ش����وان گوت����ی "بەدڵنیاییەوە ئەگ����ەر كەناڵی‬ ‫ناش����ەرعیت هەبێ����ت‪ ،‬رۆژنامەنوس����ی‬ ‫ناش����ەرعیش دەبێ����ت‪ .‬چونك����ە ئ����ەو ژمارە‬ ‫زۆرە كەناڵ����ەی حی����زب دایناوە‪ ،‬پێویس����تی‬ ‫ب����ەو ژم����ارە رۆژنامەنوسەش����ە‪ ".‬بەبڕوای‬ ‫ئەو رۆژنامەنوس����ە ئەو حاڵەتە تاراددەیەك‬ ‫ناتەندروستە‪ ،‬بەاڵم هەرگیز لەگەڵ داخستنی‬ ‫ئەو رۆژنامە و باڵوكراوانەش����دا نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك دەڵێ����ت ئەگەر حیزب دەس����تبەرداری‬ ‫ئ����ەو پانتاییە ببێت‪ ،‬ئەوا زۆر لەو باڵوكراوە‬ ‫و دەزگایانە دادەخرێن‪.‬‬ ‫‪ 116‬س����اڵ پێ����ش ئێس����تا‪ ،‬رۆژنام����ەی‬ ‫"كوردس����تان"‪ ،‬وەك یەكەمی����ن رۆژنام����ەی‬ ‫كوردی لەالیەن بنەماڵەی بەدرخانییەكانەوە‬ ‫دەرچوو‪ .‬دوای سەدەیەك‪ ،‬ئێستا كوردستان‬ ‫خاوەنی زیاتر لە ‪ 1000‬باڵوكراوە و دەزگای‬ ‫راگەیاندن����ە‪ .‬لەتەنه����ا بنەماڵەیەكی نوس����ەر‬ ‫و رۆژنامەنوسیش����ەوە‪ ،‬ئێس����تا هەرێم����ی‬ ‫كوردستان خاوەنی ‪ 7600‬رۆژنامەنوسە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪37 2014/4/26‬‬


‫ناوخۆ‬

‫‪ ‬رەخنەی زۆر لە نرخ و سیستەم و پرۆگرامی قوتابخانه ئەهلییەكان دەگیرێت‬

‫قوتابخانە ئەهلیەكان‬ ‫لەنێوان بازرگانیبوون و پەروەردەییبووندا‬ ‫سەرپەرشتیارێكی پەروەردەیی‪:‬‬ ‫قوتابخانە ئەهلیەكان بەهۆی چاولێكەرییەوە سیمایەكی بازرگانییان وەرگرتووە‬ ‫چرۆ حوسێن‬

‫لەپ����اڵ قوتابخانە حكومیی����ەكان بەدەیان‬ ‫قوتابخان����ە و ناوەن����دی خوێندن����ی ئەهل����ی‬ ‫لەش����ارەكانی هەرێم����ی كوردس����تان‬ ‫كراونەت����ەوە‪ ،‬چەن����د س����اڵێكە بەلێش����او‬ ‫خوێن����دكار وەردەگ����رن‪ .‬ب����ەاڵم بەش����ێك‬ ‫لەهاواڵتی����ان ئ����ەو قوتابخان����ە ئەهلییان����ە‬ ‫بەناوەندی بازرگانیكردن ناودەبەن و پێیان‬ ‫وای����ە ل����ەدەرەوەی چوارچێ����وەی خزمەتی‬ ‫پەروەردەیین‪.‬‬ ‫"دوو س����اڵ كوڕەكەم ناردە قوتابخانەی‬

‫‪ 38‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ئەهل����ی ب����ەاڵم دوات����ر پەش����یمان بوومەوە‪،‬‬ ‫ئێستا ناردوومەتە قوتابخانەیەكی ئاسایی"‪.‬‬ ‫ئەمە وتەی مامۆستا ئەبو بەكر مەالیە‪ .‬ئەو‬ ‫گران����ی نرخی خوێندن و خراپ����ی مامەڵەی‬ ‫بەرپرس����انی قوتابخانەك����ە بەه����ۆكاری‬ ‫گواستنەوەی خوێندنی كوڕەكەی دەزانێت‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر بۆ س����ڤیل گوتی "بۆ ساڵی یەكەم‬ ‫دوو ملێون و س����اڵی دووەمیش سێ ملیۆن‬ ‫و نی����و دین����ارم داوە‪ ،‬جگەل����ەوەش س����ێتی‬ ‫جلوبەرگ����ی قوتابخانەك����ە و كرێ����ی پاس و‬ ‫خواردن����ی ن����او حان����وت زۆرگ����ران بوون‪،‬‬ ‫جگەلەوەش ب����ەردەوام دەیانگوت گەر زوو‬

‫پارە ن����ەدەم‪ ،‬كوڕەك����ەم دەردەك����ەن‪ .‬ئەمە‬ ‫س����ەرباری گرنگین����ەدان بەهەندێ����ك وانەی‬ ‫وەك كوردی و عەرەبی"‪.‬‬ ‫نزیكەی بیست ساڵ بەر لەئێستا یەكەمین‬ ‫قوتابخانەی ئەهلی لەكوردس����تان كرایەوە‪،‬‬ ‫ئێس����تاش كێرڤەك����ەی ب����ۆ چەن����د ئەوەن����دە‬ ‫زیادیك����ردووە و كێبڕكێ����ی بەهێ����ز لەنێوان‬ ‫قوتابخانەكان����دا پەیداب����ووە‪ ،‬س����ەرەڕای‬ ‫ئەوەی ماوەی س����اڵێك بەسەر دەرچوونی‬ ‫یاس����ای قوتابخانە ئەهلییەكان����دا تێپەڕیوە‪،‬‬ ‫بەش����ێك لەش����ارەزایان و پسپۆڕانی بواری‬ ‫پەروەردە پێیانوایە پاشاگەردانییەكی تەواو‬


‫ناوخۆ‬

‫بەخوێندنی ئەهلییەوە دیارە‪.‬‬ ‫لەكوردس����تاندا قوتابخان����ە ئەهلیی����ەكان‬ ‫دابەشی س����ەر دوو بەش بوون‪ ،‬بەشێكیان‬ ‫بەپێ����ی سیس����تەم و پڕۆگرام����ی وەزارەت����ی‬ ‫پ����ەروەردە كاردەكەن‪ ،‬بەش����ەكەی دیكەش‬ ‫پڕۆگ����رام و سیس����تەمێكی نێودەوڵەت����ی‬ ‫پەیڕەودەكەن‪.‬‬ ‫دانا محمد بەڕێوەبەری بەشی قوتابخانە‬ ‫ناحكومیی����ەكان لەوەزارەت����ی پ����ەروەردە‬ ‫پێیوای����ە زۆربوون����ی رێ����ژەی قوتابخانەكان‬ ‫كێبڕكێی نێوانیانی زیادك����ردووە‪ ،‬ئەو دەڵێ‬ ‫"بەپێی رێنماییەكانمان رەچاوی تایبەتمەندی‬ ‫قوتابخانەكان كراوە‪ .‬ئەگەر قوتابخانەیەكیش‬ ‫نرخێك����ی ت����ازە بهێنێ����ت ب����ەو مەرج����ەی لە‬ ‫‪ %15‬لە نرخەكەی س����ااڵنی پێش����ووی زیاتر‬ ‫نەبێ����ت‪ ،‬ئ����ەوە رەزامەندی لەس����ەردەدرێت‪.‬‬ ‫وتنەوەی وانەی عەرەبی و ئاین و كوردیش‬ ‫ب����ە بەش����ە وانەیەك����ی كەمتر و پاراس����تنی‬ ‫سەروەرییەكانی كوردستان وەك وتنەوەی‬ ‫س����رودی ئ����ەی رەقی����ب و بەرزكردنەوەی‬ ‫ئااڵی كوردس����تان‪...‬هتد لەسەریان كراوەتە‬ ‫م����ەرج"‪ .‬بەپێ����ی وت����ەی ناوب����راو "‪%90‬ی‬ ‫قوتابخانە ئەهلییەكان سیستەم و پڕۆگرامی‬ ‫خوێندنی����ان وەك����و قوتابخانە ئاس����اییەكانە‪،‬‬ ‫ئەوانی دیكەش كە دەمێننەوە نێودەوڵەتین"‪.‬‬ ‫بەپێی رێنماییەكانی وەزارەتی پەروەردە‬ ‫پێویستە هەر یەكە لەبەڕێوەبەری قوتابخانە‬

‫ئەهلیی����ەكان و مامۆس����تا بیانییەكان����ی‬ ‫قوتابخان����ەكان هەڵگ����ری بڕوانام����ەی‬ ‫بەكالۆریۆس بن‪ ،‬هاوكات وەزارەتی ناوبراو‬ ‫لیژنەیەك����ی تایبەت����ی ب����ۆ بەدواداچوون����ی‬ ‫كارەكان����ی ئ����ەو قوتابخانان����ە پێكهێناوە‪ ،‬كە‬ ‫سااڵنە س����ێ جار س����ەردانی قوتابخانەكان‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫دانا نایش����ارێتەوە كە "هەموو ئەو یاس����ا‬ ‫و رێنماییان����ەی دەردەچ����ن وەك پێویس����ت‬ ‫ل����ە قوتابخانەكاندا جێبەج����ێ نەكراون‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەرێگ����ەی لێژن����ەوە س����ێ ج����ار س����ەردانی‬ ‫قوتابخان����ەكان دەكەی����ن و لەمیان����ەی‬ ‫سەردانەكانیشدا تائێس����تا حەوت قوتابخانە‬ ‫بەه����ۆی س����ەرپێچپیكردنەوە داخ����راون و‬ ‫زۆرتری����ن س����ەرپێچییەكانیش لەبڕوانامەی‬ ‫مامۆستاكاندا بەدیدەكرێن"‪.‬‬ ‫ئامارێكی بەشی قوتابخانە ناحكومییەكان‬ ‫پ����ەروەردە‬ ‫وەزارەت����ی‬ ‫لەپاش����كۆی‬ ‫دەریدەخ����ات‪ ،‬زیات����ر ل����ە ‪ 120‬قوتابخان����ەی‬ ‫ئەهلی لەكوردس����تاندا هەن‪ .‬سەرچاوەیەكی‬ ‫نزی����ك لەیەكێ����ك لەقوتابخان����ە ئەهلییەكان‪،‬‬ ‫ك����ە نەیویس����ت ن����اوی ئاش����كرابكرێت‪،‬‬ ‫دووپاتیك����ردەوە‪ ،‬كە زۆربەی قوتابخانەكان‬ ‫سەرپێچی یاسا كارپێكراوەكان دەكەن‪ ،‬ئەو‬ ‫س����ەرچاوەیە گوتی "قوتابخان����ە ئەهلییەكان‬ ‫بۆ ئەوەی لەباج����ی درامەت رزگاریان بێت‪،‬‬ ‫ئەگەر ژمارەی قوتابییەكانیان ‪ 700‬بێت‪ ،‬بە‬ ‫‪ 300‬قوتاب����ی تۆم����اری دەكەن‪ ،‬مامۆس����تای‬ ‫پس����پۆڕیش وانە ناڵێنەوە‪ .‬هەروەها بەهۆی‬ ‫گرفتی كەمی موچەوە زوو زوو مامۆستاكان‬ ‫دەگۆڕدرێن"‪.‬‬ ‫بەپێ����ی وت����ەی س����ەرچاوەكەی س����ڤیل‬ ‫زۆرتری����ن س����كااڵ لەس����ەر قوتابخان����ەی‬ ‫ش����وەیفاتی نێودەوڵەتیی����ە‪ ،‬ك����ە س����ەر‬ ‫بەكۆمپانیای سابیس����ی لوبنانییە و لەس����اڵی‬ ‫‪ 1886‬یەكەمی����ن قوتابخان����ەی لەلوبن����ان‬ ‫كردۆت����ەوە‪ .‬ئێس����تا زیات����ر لەهەش����تا لق����ی‬ ‫لەواڵتان����ی رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت هەیە و‬ ‫ماوەی حەوت س����اڵە لەهەرێمی كوردستان‬ ‫كاردەكات‪ ،‬تەنها لەهەرێمیش زیاتر لەس����ێ‬ ‫هەزار قوتابی هەیە‪.‬‬ ‫فەره����اد یاب����ە بەڕێوەب����ەری پەیوەندییە‬ ‫گش����تییەكان و بەدواداچ����وون لەكۆمپانیای‬ ‫قوتابخانەی����ە‪،‬‬ ‫ئ����ەو‬ ‫بەڕێوەبردن����ی‬ ‫هەم����وو ئ����ەو قس����انە رەتدەكات����ەوە‪ ،‬ك����ە‬ ‫ل����ەدژی قوتابخانەكەی����ان دەكرێ����ت‪ ،‬ئ����ەو‬ ‫دووپاتیدەكاتەوە لەتەمەنی چوار س����اڵییەوە‬ ‫قوتاب����ی وەردەگرن و دەڵ����ێ "ئەگەر داوای‬ ‫تەنه����ا حەفت����ا و پێن����چ قوتاب����ی بكەی����ن ب����ۆ‬

‫قۆناغی یەكێك لەس����اڵەكان‪ ،‬زیاتر لە هەزار‬ ‫و پێنج س����ەد قوتابی ف����ۆرم پڕ دەكەنەوە و‬ ‫كێبڕكێیەكی بەهێز دروس����ت دەبێت‪ .‬ئەگەر‬ ‫قوتابخانەكەمان خراپ بووایە‪ ،‬بەو شێوەیە‬ ‫كێبڕكێیان لەسەر نەدەكرد"‪ .‬ناوبراو گوتیشی‬ ‫"ئێم����ە مۆڵەتم����ان لەوەزارەت����ی پ����ەروەردە‬ ‫وەرگرت����ووە‪ ،‬ك����ە كۆمەڵێ����ك مەرجم����ان بۆ‬ ‫دی����اری دەكەن و دەب����ێ جێبەجێیان بكەین‪،‬‬ ‫ئەگەر ئەو مەرجانەش جێبەجێ نەكەین‪ ،‬ئەوا‬ ‫مافی نوێكردنەوەی مۆڵەتمان پێنادرێت"‪.‬‬ ‫فەره����اد پێیوانیی����ە هەم����وو قوتابخان����ە‬ ‫ئەهلیی����ەكان بەمەبەس����تی بازرگانیك����ردن‬ ‫دامەزراب����ن‪ ،‬لەب����ارەی نرخ����ی خوێن����دن‬ ‫لەقوتابخانەكەش����یان دەڵ����ێ "نرخەكانم����ان‬ ‫لەس����ەر كۆمەڵێ����ك بنەماو رێنمای����ی تایبەت‬ ‫دیاریك����ردووە و كاتێكی����ش قوتابی����ان‬ ‫بەش����ێوەیەكی تەندروس����ت پ����ەروەردەو‬ ‫فێرنەكرێ����ن‪ ،‬ئەوكاتە س����یمایەكی بازرگانی‬ ‫وەردەگرێت"‪.‬‬ ‫لەالیەك����ی دیكەوە بەبۆچوونی د‪.‬یوس����ف‬ ‫عوس����مان سەرپەرش����تیاری پەروەردەی����ی‪،‬‬ ‫زۆربوونی قوتابخانەكان لەماوەیەكی كەمدا‬ ‫بۆتە ه����ۆی دروس����تبوونی قەیران����ی كەمی‬ ‫مامۆس����تای پس����پۆڕ بۆیە وەك خۆی دەڵێ‬ ‫"ئ����ەو قوتابخانانە پش����ت بەو مامۆس����تایانە‬ ‫دەبەس����تن‪ ،‬ك����ە ئەزمونی����ان كەم����ە و ت����ازە‬ ‫دەرچوون‪ ،‬ئەمەش هۆكارێكی شكستهێنانی‬ ‫قوتابییەكان����ە ل����ەرووی دەروون����ی و‬ ‫پەروەردەیی����ەوە"‪ .‬ئ����ەو سەرپەرش����تیارە‬ ‫الوازی لەبەدواچوون بۆ بەسەركردنەوەی‬ ‫قوتابخان����ە ئەهلیەكان بەه����ۆكاری یەكەمی‬ ‫س����ەرپێچیكردنی قوتابخان����ەكان دەزانێ����ت‪،‬‬ ‫یوس����ف دەڵ����ێ "هەندێكج����ار بینیومانە ئەو‬ ‫قوتابیان����ەی لەقوتابخان����ە ئەهلییەكان����ن‬ ‫مامۆس����تای تایبەتیان بۆ گی����راوە‪ ،‬كە ئەمە‬ ‫خ����ۆی زۆرجار شكس����تی ئ����ەو قوتابخانانە‬ ‫دەردەخات"‪.‬‬ ‫د‪ .‬یوس����ف نایش����ارێتەوە كەلەس����ەرەتادا‬ ‫قوتابخانە ئەهلییەكان لەئاستێكی زۆرباشدا‬ ‫ب����وون‪ ،‬ب����ەاڵم دووپاتیش����یدەكاتەوە "دواتر‬ ‫بەه����ۆی چاولێك����ەری ئ����ەو قوتابخانان����ە‬ ‫س����یمایەكی بازرگانیی����ان وەرگ����رت زیات����ر‬ ‫لەسیمای پەروەردەیی‪ ،‬چونكە ئەو الیەنانەی‬ ‫تەمویل����ی قوتابخان����ەكان دەك����ەن‪ ،‬تەنه����ا‬ ‫دەوڵەمەندن و لەوانەیە بڕوانامەیان نەبێت‪،‬‬ ‫بۆیە پێویس����تە حكومەت بەدواداچوونەكانی‬ ‫ووردت����ر و چڕتر بۆ ئ����ەو قوتابخانانە بكات‬ ‫و دڵنیابێت����ەوە لەرەچاوكردن����ی یاس����ا و‬ ‫مەرجەكانی وەزارەتی پەروەردە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪39 2014/4/26‬‬


‫ناوخۆ‬

‫ناوزڕاندن لە چوارچێوەی رەخنەی رۆژنامەوانیدا‬ ‫"ناوزڕاندن ل���ە چوارچێوەی رەخنەی‬ ‫توێژینەوەیەك���ی‬ ‫رۆژنامەوانی���دا"‪،‬‬ ‫بەراوردكاری���ی یاس���اییە‪ ،‬ك���ە (مەریوان‬ ‫عوم���ەر) نوس���یویەتی‪ .‬ناوەن���دی چاپی‬ ‫میس���ری "المرك���ز القوم���ي لالص���دارات‬ ‫القانونی���ة" لەدووتوێ���ی ‪ 413‬الپەڕەدا‬ ‫بەچاپی گەیاندووە و لە‬

‫‪ 40‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫پێش���انگای نێودەوڵەتی كتێب لە هەولێر‬ ‫خرایەڕوو‪.‬‬ ‫ت���ەوەری س���ەرەكی توێژینەوەك���ە‪،‬‬ ‫جیاكردنەوەی سنووری نێوان ناوزڕاندن‬ ‫و رەخن���ەی رۆژنامەوانیە‪ ،‬دەرخس���تنی‬ ‫ئ���ەو تاڵە باریكەیە‪ ،‬كە لە نێوانیاندا هەیە‪.‬‬ ‫ه���ەر رەخنەی���ەك تا كوێ لە س���نووری‬ ‫رێپێ���دراوی رەخنەدا دەمێنێتەوە و كەی‬ ‫و لە كوێ و بۆچیش سنووری رەخنەی‬ ‫رێپێ���دراو دەبەزێنێ���ت و دەبێت���ە تاوانی‬ ‫ناوزڕاندن؟‬ ‫توێژینەوەك���ە بەس���ەر‬ ‫س���ێ بەش���ی‬

‫س���ەرەكیدا دابەش���كراوە‪ ،‬ل���ە بەش���ی‬ ‫یەكەم���دا پێناس���ەی "ماف���ی رەخنەگرتن"‬ ‫و سروش���تە یاس���اییەكەی و پاش���انیش‬ ‫"مافی رەخنەی رۆژنامەوانی" بەپێی ئەو‬ ‫بەڵگە یاساییانەی لە دۆكیومێنتە یاساییە‬ ‫نێودەوڵەتیەكان و دەستوور و یاساكانی‬ ‫تری ناوخۆشدا هاتوون‪ ،‬خراوەتەڕوو‪.‬‬ ‫بەش���ی دووەم ب���اس ل���ە مەرجەكانی‬ ‫رەخن���ەی تەندروس���ت و رێپێ���دراو ل���ە‬ ‫یاسای عێراقی و یاسا بەراوردكراوەكاندا‬ ‫دەكات‪ ،‬یاس���اكانی (س���وید‪ ،‬نەمس���ا‪،‬‬ ‫فەرەنس���ا‪ ،‬نیوزلەندا‪ ،‬میس���ر) پاشانیش‬ ‫حاڵەتەكان���ی س���نووربەزاندنی رەخنەی‬ ‫رۆژنامەوانی لە رەخنەی رێپێدراوەوە بۆ‬ ‫رەخنەی ناوزڕێنەر و رایەڵەكانی تاوانی‬ ‫ناوزڕاندن���ی بەوردەكاری���ی ت���ەواوەوە‬ ‫تێداخراوەتەڕوو‪.‬‬ ‫بەش���ی سێیەمیش���ی تەرخانكراوە بۆ‬ ‫ئ���ەو رێوش���وێنە یاس���اییانەی بەه���ۆی‬ ‫تایبەتمەن���دی تاوانەك���ەوە‪ ،‬ب���ۆ تاوان���ە‬ ‫رۆژنامەوانی���ەكان تەرخانك���راون‪ ،‬ل���ە‬ ‫نێوانیش���یاندا رەخن���ەی ناوزڕێن���ەر‪.‬‬ ‫هەروەك تێیدا باس لە پێویستیی بوونی‬ ‫دادگای تایب���ەت بە رۆژنامەنووس���ان و‬ ‫دادوەری شارەزا و تایبەتمەند لە بواری‬ ‫تاوانەكان���ی رۆژنامەوان���ی ل���ە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا كراوە‪.‬‬ ‫ئ���ەم توێژینەوەیە ل���ە بنچینەدا نامەی‬ ‫ماس���تەر ب���ووە و س���اڵی راب���ردوو ل���ە‬ ‫كۆلێ���ژی یاس���ا و رامی���اری زانك���ۆی‬ ‫سەاڵحەدین تاوتوێ كراوە و پلەی نایابی‬ ‫بەدەس���ت هێناوە‪ .‬هەوڵێكی زانستیانەیە‬ ‫ب���ۆ دیاریكردن���ی س���نووری ناڕۆش���نی‬ ‫نێ���وان رەخن���ەی رۆژنامەوانی و تاوانی‬ ‫ناوزڕان���دن و لەیەكترجیاكردنەوەی���ان‪،‬‬ ‫بۆیە گرنگی زۆری بۆ رۆژنامەنووس���ان‬ ‫و بەرچاوڕوونی���ان بەرامب���ەر ب���ە مافی‬ ‫رەخنەگرتنی���ان و تاوان���ی ناوزڕان���دن و‬ ‫هەڵوێستی یاسا لەوبارەوە هەیە‪.‬‬


‫كۆمەاڵیەتی‬

‫بەڕێوەبەری ماڵی خەندە بۆ كچانی‬ ‫بێسەرپەرشت حەوت كچی بەشووداوە و‬ ‫حەوت زاوای هەیە‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪41 2014/4/26‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫چاودێری كۆمەاڵیەتی‪:‬‬

‫خانەكانی چاودێری‬ ‫مندااڵن چەند پێشكەوتوو‬ ‫بن جێگەی خێزانەكان‬ ‫پرناكەنەوە‬

‫‪ ‬دیمەنێكی خانەی چاوێری مندااڵن لە هەولێر‬

‫بەڕێوەبەری ماڵی خەندە بۆ كچانی‬ ‫بێسەرپەرشت حەوت كچی بەشووداوە و‬ ‫حەوت زاوای هەیە‬ ‫چرۆ حوسێن‬

‫لەزۆرب���ەی واڵتان���ی جیه���ان دام���ەزراوە‬ ‫دایبەتەكان���ی چاودێری كۆمەاڵیەتی بایەخێكی‬ ‫زۆری���ان پێدەدرێت و هەوڵی دروس���تكردنی‬ ‫زۆرتری���ن و پێش���كەوتووترین دام���ەزاروەی‬ ‫ل���ەو ج���ۆرە دەدرێت‪ ،‬ك���ە لەگ���ەڵ هەلومەرج‬ ‫و پێویس���تییەكانی كۆمەڵگ���ە بگونجێ���ت‪.‬‬ ‫دام���ەزراوەی چاودێریی كۆمەاڵیەتی هەرێمی‬ ‫كوردس���تانیش لەخانەكان���ی نەوجەوان���ان و‬ ‫ماڵ���ی خەندە ب���ۆ چاودێ���ری كردن���ی كچانی‬

‫‪ 42‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫بێسەرپەرش���ت و دەزگا هاوش���ێوەكانی و‬ ‫پ���ڕۆژەی هێڵی فریاكەوتن���ی منداڵ بەخۆڕایی‬ ‫پێكدێ���ت‪ .‬بەڕێوەب���ەری فەرمانگەی چاودێری‬ ‫كۆمەاڵیەتیش ئاماژە بەوە دەدات‪ ،‬كە گرنگیدان‬ ‫بەپرس���ە كۆمەاڵیەتیی���ەكان لەئەولەویەت���ی‬ ‫كارەكانی حكومەتی هەرێم نییە‪.‬‬ ‫گەرچ���ی پێش���تر دامەزراوەكانی چاودێری‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی هەبوون���ە‪ ،‬ب���ەاڵم دوای س���اڵی‬ ‫‪ 2009‬خان���ەی چاودێری من���دااڵن لەبینایەكی‬ ‫نوێدا دەستی بەكاركرد‪ ،‬كە بەدیزاینێكی نوێ‬ ‫و س���ەردەمییانە بونیاتنراوە و لەس���ێ خانوو‬

‫پێكدێ���ت‪ .‬ه���ەر خانوویەكی���ش س���ێ نهۆم���ە‪،‬‬ ‫ئ���ەو خانەی���ە ه���ەر یەك���ە لەكچ���ان و كوڕان‬ ‫لەخۆدەگرێ���ت و مندااڵنی���ش بەپێ���ی تەم���ەن‬ ‫بەس���ەر خانووەكان���دا دابەش���كراون‪ ،‬ئەم���ە‬ ‫جگەل���ەوەی كچ���ان و ك���وڕان لەن���او خانەكە‬ ‫لەیەكتر جیاكراونەتەوە‪.‬‬ ‫زەیتۆ تۆفیق بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫چاودێ���ری كۆمەاڵیەتی لەمبارەوە دەڵێت "بەو‬ ‫پێیەی بەش���ێك لەو مندااڵنەی دەنێردرێنە ئەو‬ ‫كۆمەڵگایە خوشك و بران‪ ،‬واتا لەیەك خێزانن‪،‬‬ ‫ئەم���ە بووە هۆی ئەوەی بۆ یەكەمجار خانەی‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫كچان و كوڕان لەیەك كۆمەڵگەدا كۆكرایەوە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم هەریەكەی���ان ل���ە بین���ای خۆیەت���ی و‬ ‫تایبەتمەندی و فەرمانبەر و چاودێری تایبەت‬ ‫بەخۆیان هەیە‪ ،‬ئەمەش بۆ ئەوەبوو خوش���ك‬ ‫و براكان لەیەكتر دانەبڕێن"‪.‬‬ ‫بەپێ���ی دات���اكان ئ���ەو كۆمەڵگەی���ە نزیكەی‬ ‫شەس���ت منداڵ لەخۆدەگرێت‪ ،‬كە ‪ 30‬منداڵیان‬ ‫لەرەگ���ەزی نێ���رن و ژمارەك���ەی دیك���ەش‬ ‫لەرەگەزی مێن‪.‬‬ ‫ماڵ���ی خەن���دە ئ���ەو ناوەی���ە ك���ە لەخانەی‬ ‫بەخێوكردن���ی كچان���ی بێسەرپەرش���ت‬ ‫ن���راوە‪ ،‬ه���ۆكاری ناولێنانەكەش���ی بۆ كچێك‬ ‫دەگەڕێت���ەوە‪ ،‬كە ب���اوك و دایكی ئەنفالكراون‬ ‫و دواتر هێنراوەتە ئەو خانەیە‪ .‬هەر یەكێكیش‬ ‫ل���ەو كچان���ەی ل���ەو خانەی���ەن‪ ،‬چیرۆكێك���ی‬ ‫خەمناك لەپش���ت مانەوەیانە ل���ەو ماڵەدا‪ .‬ئایە‬ ‫كچێكی بزێوی تەمەن ‪ 8‬س���اڵە‪ ،‬ماوەی شەش‬ ‫س���اڵ و نیوە لەو خانەیە دەژیت‪ ،‬ئەو بەهۆی‬ ‫لەدەس���تدانی باوك و دایكییەوە رووی لەوێ‬ ‫ك���ردووە و بەپێی وت���ەی ش���ایەتحاڵەكانیش‬ ‫تەنه���ا مامێكی هەیە‪ ،‬ئەوی���ش بەهۆی خراپی‬ ‫بارودۆخ���ی دارایی���ەوە توان���ای بەخێوكردنی‬ ‫ئەو كچ���ەی نییە‪ .‬بەڕێوەبەری ماڵی خەندەش‬ ‫ئام���اژە ب���ەوە دەدات‪ ،‬ك���ە ئای���ە دووچ���اری‬ ‫نەخۆش���ییەك بۆت���ەوە‪ ،‬ك���ە زۆر جوڵەكردنە‪،‬‬ ‫ب���ەو هۆیەوەش نەیتوانیوە بچێت���ە قوتابخانە‪.‬‬

‫هەرچەن���دە ئەو كچ���ە ماڵی خ���ۆی نەدیوە و‬ ‫تەنها لەزاری هاوڕێكانییەوە گوێبیس���تی باس‬ ‫و خواسی ماڵەوە بووە‪ ،‬بەاڵم هەمیشە خەون‬ ‫بەوەوە دەبینێت كە بچێتەوە ماڵەوە‪.‬‬ ‫جیا لەبەڕێوەبەر‪ ،‬ماڵ���ی خەندە ژمارەیەك‬ ‫فەرمانبەری هەیە‪ ،‬كە دوای بینینی ژمارەیەك‬ ‫خول���ی راهێن���ان ئەرك���ی چاودێریكردن���ی‬ ‫مندااڵنیان پێبەخشراوە‪ ،‬كە لەشەو و رۆژێكدا‬ ‫‪ 24‬كاتژمێ���ر كاردەك���ەن‪ .‬بەڕێوەب���ەری ئ���ەو‬ ‫ماڵەش بەپێویس���تی دەزانێت زوو زوو خولی‬ ‫راهێنانی پەروەردەیی بۆ مندااڵن بكرێتەوە‪.‬‬ ‫لەو خانەیەدا لەمنداڵی تەمەن ‪ 3‬س���اڵ تاكو‬ ‫‪ 22‬ساڵ دەژین‪ ،‬تا ئەو كاتەی پێویستیان پێی‬ ‫بێ���ت لەخانەك���ە دەمێننەوە‪ ،‬ئ���ەوان لەتەمەنی‬ ‫یاس���ایی خۆی���ان دەنێردرێن���ە قوتابخان���ە و‬ ‫بەئۆتۆمبێلی���ش دەگوازرێن���ەوە قوتابخان���ە‬ ‫دوورەكانی���ان‪ ،‬حكوم���ەت س���ااڵنە دووج���ار‬ ‫جلوبەرگی���ان ب���ۆ دەكڕێت‪ ،‬بەپێ���ی جیاوازی‬ ‫تەمەنیش���یان مووچەی���ان ب���ۆ دابینك���راوە‪.‬‬ ‫جیالەوەی چێش���تڵینەریان هەیە‪ ،‬خانووەكانی‬ ‫خانەك���ەش هاوش���ێوەی خانووی ئاس���ایین‪،‬‬ ‫لەهاوین���دا خولی درووم���ان‪ ،‬مەلەوانی‪ ،‬كاری‬ ‫دەستی و زۆر خولی دیكەیان بۆ دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫ك���ەژاڵ عەبدولجەب���ار بەڕێوەب���ەری ماڵی‬ ‫خەندە بۆ چاودێری كچانی بێسەرپەرشت باس‬ ‫لەوەدەكات‪ ،‬كە لەخانەكەیاندا رێزێكی زۆر لەو‬

‫مندااڵنە دەگیرێت‪ ،‬بەاڵم بۆ پاراساتنی خاوێنی‬ ‫جلوبەرگەكانی���ان و گرنگی���دان بەخوێندنی���ان‬ ‫لەالی���ەن توێ���ژەر و فەرمانبەران���ی خانەكەوە‬ ‫لێپیچینەوەیان لەگ���ەڵ دەكرێت‪ .‬وەك ناوبراو‬ ‫ئاماژەی پێدەدات سااڵنە بەشێك لەو كچانەی‬ ‫لەماڵی خەندەن لەزانكۆی باش وەردەگیرێن‪.‬‬ ‫ئەو بەدەم باسكردنی چیرۆكی ئەو مندااڵنە‬ ‫فرمێس���ك لەچاوەكانی دەهاتە خوارەوە‪ ،‬بەو‬ ‫پێی���ەی م���اوەی چ���واردە س���اڵە ل���ەو خانەیە‬ ‫كاردەكات و خۆشەویستییەكی زۆری بۆ ئەو‬ ‫مندااڵنە هەی���ە و بەكچی خۆی ناویان دەبات‪.‬‬ ‫تا ئێستاش حەوت كچی بەشوو داوە و وەك‬ ‫خ���ۆی دەڵێ حەوت زاوای هەیە‪ ،‬كە بەردەوام‬ ‫س���ەردانی دەكەن و هاتوچۆی یەكتر دەكەن‪.‬‬ ‫بەش���ێكی زۆر لەو كچانە لەدەرەوە كوڕەكان‬ ‫دەناس���ن و دوات���ر هاوس���ەرگیرییان لەگ���ەڵ‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫كەژاڵ هۆكاری هاتنی بەشێك لەو مندااڵنە‬ ‫ب���ۆ خانەكەی���ان ب���ۆ كەمتەرخەم���ی دای���ك و‬ ‫ب���اوك و خێزانەكانی���ان دەگێڕێتەوە و دەڵێت‬ ‫"بەش���ێكی زۆری هۆكاری هاتنی ئەو مندااڵنە‬ ‫ب���ۆ ئ���ەم خانەی���ە ه���ەژاری و ناڕۆش���نبیریی‬ ‫خانەوادەكانی���ان ب���ووە‪ ،‬ئ���ەو دای���ك باوكانە‬ ‫كاتێ���ك بڕیاری جیابوونەوە دەدەن‪ ،‬تەنها بیر‬ ‫لەخۆیان دەكەنەوە و منداڵەكانیان پش���تگوێ‬ ‫دەخەن"‪.‬‬ ‫گەرچی زەیتۆ تۆفیق جەخت لەوەدەكاتەوە‪،‬‬ ‫ك���ە حكوم���ەت خزمەت���ی باش���ی پێشكەش���ی‬ ‫ئ���ەو مندااڵنە ك���ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم پێیوایە كاری‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی لەگۆڕان���كاری و پێش���كەوتنی‬ ‫بەردەوامدای���ە‪ ،‬بۆی���ە بەپێویس���تی دەزانێ���ت‬ ‫حكوم���ەت بەدوای پ���ڕۆژەی نوێ���دا بگەڕێت‪.‬‬ ‫دەش���ڵێت "ئێم���ە پڕۆژەیەكم���ان پێشكەش���ی‬ ‫ئەنجومەن���ی وەزی���ران كردووە‪ ،‬ب���ەو پێیەی‬ ‫ئەو خانانە هەرچەندە پێش���كەوتوو بن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جێگەی خێ���زان بۆ ئەو مندااڵن���ە پڕناكاتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە بڕیامان���داوە خێزانی جێگرەوەی خزمان‬ ‫بۆ ئەو مندااڵنە دابنێین‪ ،‬بەش���ێك لەمنداڵەكان‬ ‫بدرێن ب���ەو خێزانانەی پێویس���تیان بەمنداڵە‪،‬‬ ‫یان بدرێن بەكەس���وكارەكانیان‪ ،‬لەئێستاش���دا‬ ‫ئێمە خەرج���ی ئەو مندااڵنە دەگرینە ئەس���تۆ‪،‬‬ ‫ئەو كارەش دەبێتە هۆی گێڕانەوەی بەش���ێك‬ ‫لەخەرجییەكان بۆ حكومەت"‪.‬‬ ‫بەڕێوەب���ەری بەڕێوەبەرایەت���ی چاودێری‬ ‫كۆمەاڵیەتی گوتیش���ی "نزیكەی دوو ساڵە ئەو‬ ‫پڕۆژەی���ە لەئەنجومەنی وەزیرانە و تائێس���تا‬ ‫ئیم���زای لەس���ەرنەكراوە‪ ،‬ئێمە ئ���ەو كارەمان‬ ‫بەهاوكاری رێكخراوێك ك���ردووە‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫حكومەت گرنگیدان بەبابەتە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫لە بەرایی كارەكانیدا نییە‪".‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪43 2014/4/26‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫تائێستاش لەهەندێك گوند و‬ ‫ناوچە بەخێوكردنی ماكەر‬ ‫عەیبەیەكی گەورەیە‬ ‫"الی هەندێك‬ ‫خەڵك ماكەریش‬ ‫بە ناموسی بنەماڵە‬ ‫حسێبە!!!"‬

‫"لەهەندێك شوێن‬ ‫شەرمە ئافرەت لەگەڵ‬ ‫نێرەكەرێكدا بەڕێدا‬ ‫بڕوات!!"‬

‫‪ 44‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫زۆزك تاهیر‬

‫لەدەڤ����ەری خۆش����ناوەتی و ئ����ەو‬ ‫گوندان����ەی دەكەون����ە دەربەن����دی‬ ‫گۆمەس����پان‪ ،‬ب����ە دەگم����ەن ماك����ەری‬ ‫(گوێدرێ����ژی م����ێ) ل����ێ دەبیندرێتەوە‪،‬‬ ‫هۆكارەكەش����ی ب����ۆ كلت����وری ئ����ەو‬ ‫ناوچەی����ە دەگەڕێندرێت����ەوە‪ ،‬ك����ە هەر‬ ‫لەس����ەرەتاوە نەیانب����ووە‪ ،‬هەندێك����ش‬ ‫هۆكارەك����ەی ب����ۆ ئ����ەوە دەگەڕێننەوە‪،‬‬ ‫ك����ە بوونی ماكەر ش����ەرمێك بووە لەو‬ ‫ناوچەیە و بەچاوێكی نزم سەیركراوە‪،‬‬ ‫هەندێكجاریش دەس����تدرێژی سێكسی‬ ‫كراوەتەس����ەر‪ .‬كەچ����ی كەس����ێكی تری‬ ‫ئ����ەو ناوچەیە پێی وای����ە ماكەر هەموو‬ ‫كارێك����ی پێناك����رێ‬ ‫و ب����ێ هێ����زە بۆیە‬ ‫خەڵكەكە نیانە‪.‬‬ ‫رێ��ب��ی��ن تاهیر‪،‬‬ ‫خ���ەڵ���ك���ی گ���ون���دی‬ ‫س��وس��ێ��ی دەربەندی‬ ‫گ����ۆم����ەس����پ����ان����ە‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫ل���ەم���ن���داڵ���ی���ی���ەوە لەشار‬ ‫گەورەبووە‪ ،‬لەبارەی ئەوەی‬ ‫ل��ەدەڤ��ەرەك��ەی��ان م��اك��ەر بەخێو‬ ‫ناكرێت‪ ،‬تەنیا نێرەكەر دەبیندرێت‪،‬‬ ‫ئاماژە ب��ەوە دەك��ات‪ ،‬كە یەكەم جار‬ ‫چ��ۆت��ەوە ن��او گ��ون��دەك��ەی��ان ماكەری‬ ‫ن��ەب��ی��ن��ی��وە‪ ،‬ب��ۆی��ە الی س��ەی��رب��ووە و‬ ‫پرسیاری ك��ردووە لەهاوتەمەنەكانی‪،‬‬ ‫ه��ەم��وو ب��ەرووی��دا پێكەنیون‪ .‬رێبین‬ ‫گ��وت��ی "ئ���ەم���ەم ب����ەالوە زۆر سەیر‬ ‫ب��وو‪ ،‬لەباوكمم پرسی‪ ،‬ئەویش هەر‬ ‫بە پێكەنینەوە جوابی دام��ەوە‪ ،‬گوتی‬ ‫ك��وڕم ك��وا الی ئێمە ماكەر هەیە؟!"‪.‬‬ ‫رێبین وتیشی "دوات��ر بۆم دەركەوت‪،‬‬ ‫ك��ە ل��ەب��ەر عەیبەیانە‪ ،‬ش��ەرم دەكەن‬ ‫ماكەریان هەبێت و نێرەكەری خەڵكی‬ ‫دیكە بچێتە الی‪ ،‬چونكە ئەویش هەر‬ ‫بەناموسی بنەماڵە حسێب بوو!!"‪.‬‬ ‫رێبی����ن پێ����ی وای����ە‪ ،‬جێگای ش����ەرمە‬ ‫بەم ش����ێوەیە س����ەیری ئ����اژەڵ بكرێت‪،‬‬ ‫دەشپرس����ێت "باش����ە ئەگەر ئاژەڵی مێ‬ ‫شەڕەفە‪ ،‬بۆچی مریشك و مانگا بەخێو‬ ‫دەكەن؟!" ئەو لەوبارەیەوە رووداوێكی‬ ‫خۆش دەگێرێتەوە "لەیەكێك لەو گوندانە‬

‫پیاوێك پارەی نێرەكەری نەبووە‪ ،‬دەچێت‬ ‫بەنهێن����ی ماكەرێ����ك دەك����رێ‪ ،‬بەنهێنی����ش‬ ‫ل����ە نێوەڕۆیەكی هاوی����ن دەیباتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نێرەكەرەكانی گوند بەبۆن هەست دەكەن‬ ‫ماكەرێ����ك نزی����ك كەوتۆتەوە‪ ،‬دەس����ت بە‬ ‫زەڕەزەڕ دەك����ەن‪ ،‬پیاوەكان����ی گوندەك����ە‬ ‫كۆدەبن����ەوە كەس����ێكی گوندەك����ە دەزانێت‬ ‫مەس����ەلەكە چیە‪ ،‬بە قۆشمەوە دەڵێ‪ :‬ئەوە‬ ‫ماڵی فاڵنە ماكەریان هێناوە‪ ،‬دەیانەوێت لە‬ ‫گوند مەلهە دروست بكەن!!!!"‬ ‫تەحس����ین عەبدوڵ��ڵ�ا حوس����ین پیاوێكی‬ ‫تەم����ەن ‪ 61‬س����اڵە‪ ،‬دانیش����تووی گون����دی‬ ‫سماقوڵی س����ەروچاوەی هەمان دەڤەرە و‬ ‫رەزی ترێی هەیە‪ .‬تەحسین بە پێچەوانەوە‬ ‫پێیوانی����ە ئەم����ە پەیوەن����دی بەرەگ����ەزی‬ ‫گوێدرێ����ژەوە بێ����ت‪ ،‬بەڵكو ه����ۆكار ئەوەیە‬ ‫ئاژەڵە مێیەكە هەم����وو كارێك ناكات‪ .‬ئەو‬ ‫دەڵێ����ت "لەبەرئ����ەوەی ش����وێنەكە چیایە و‬ ‫خەڵكەكەش ئیش����ی چیادەكەن‪ ،‬ش����ەقرە و‬ ‫دار و چیلكە دەهێنن‪ ،‬ماكەر ئەو ئیش����انەی‬ ‫پێناكرێ‪ ،‬بارەكەی سەختە و ماندوو دەبێت‪،‬‬ ‫بۆی����ە خەڵكەكەش ماكەری����ان رانەدەگرت‪،‬‬ ‫ئەگەرنا نە عەیبە و نە شەرمە"‪.‬‬ ‫وەك ئەو پیاوە بەتەمەنە ئاماژەی پێدەدا‪،‬‬ ‫لەس����اڵی ‪ 1995‬رێكخ����راوی منداڵپارێ����زی‬ ‫بەریتان����ی كەری بەس����ەر وەرزێرانی ئەو‬ ‫ناوچەی����ە دابەش ك����رد‪ ،‬چونك����ە "ئەوكات‬ ‫ك����ەر نەماب����وو‪ ،‬لەجیاتی ئیس����عافیش هەر‬ ‫ك����ەر بەكاردەهات‪ ،‬رێگەكان ت����ەواو نەبو‪،‬‬ ‫لەوكات����ە بەش����ێك لەخەڵكەك����ە ماكەریان‬ ‫بەردەكەوێ����ت‪ ،‬تەنی����ا ئ����ەو س����اڵە دوو تا‬ ‫س����ێ ماكەر ئەو گوندەی����ان بینی‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەشێك هەر زوو فرۆش����تیان و لەكۆڵیان‬ ‫ك����ردەوە‪ .‬ئ����ەوەی لێدەرچێ����ت‪ ،‬لەوەت����ەی‬ ‫هەین ل����ە بابوباپیرانانەوە ماكەر نەهاتۆتە‬ ‫ئەو مەنتیقەیە"‪.‬‬ ‫س���ەاڵح بەك���ر‪ ،‬ئەوی���ش لەدەڤ���ەری‬ ‫خۆش���ناوەتی ئاژەڵداری دەكات و رەزی‬ ‫ت���رێ و باخ���ی هەن���اری هەی���ە‪ ،‬ئەوی���ش‬ ‫دەڵێ���ت كە لەباوك و باپیرانیانەوە عادەت‬ ‫نەب���ووە ماك���ەر بەخێ���و بكرێت‪ .‬س���ەاڵح‬ ‫وتی "عەیب بوو‪ ،‬ب���ەس نازانم لەبەرچی؟‬ ‫هێستری مێیان رادەگرت‪ ،‬بەاڵم ماكەریان‬ ‫رانەدەگرت‪ .‬دەس���تدرێژیش ه���ەر دەكرا‪،‬‬ ‫هێس���تریش دەس���تدرێژی دەكرایە سەر‪،‬‬ ‫ئێ كابرا جاحێر بوو‪ ،‬چ بكا‪ ،‬بەس ئێس���تا‬

‫وانیی���ە‪ ،‬ئێس���تا خەڵ���ك و گەن���ج وەك‬ ‫ج���اران نیی���ە‪ ،‬ماك���ەر هەش���بێ خۆی‬ ‫تێناگەیەن���ن‪ ،‬ئەو نەریت���ە رۆیی"‪ .‬وەك‬ ‫باس دەكات خۆی لەمنداڵییەوە ماكەری‬ ‫نەبینیبوو‪ ،‬لەساڵی ‪ 1983‬بۆ یەكەمجار‬ ‫كە پێش���مەرگە بووە‪ ،‬ل���ەالی دەڤەری‬ ‫سیدەكان ماكەر دەبینێ‪ ،‬زۆر سەیری‬ ‫پێ���دێ‪ ،‬كە پرس���یار دەكات‪ ،‬پێی دەڵێن‬ ‫ئێ���رە باڵەكایەتیی���ەوە ئاس���اییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خۆش���ناوەتی نەیب���ووە‪ .‬بەاڵم س���ەاڵح‬ ‫ب���اس لە نەریتێكی س���ەیری تر دەكات‬ ‫و دەڵ���ێ " لەهەندێك ناوچەش ش���ەرم‬ ‫بووە ئافرەت لەگ���ەڵ نێرەكەر بڕوات‪.‬‬ ‫لە ‪ 1974‬پێش���مەرگە ب���ووم لەگوندی‬ ‫كان���ی دەربەن���د لەماڵێك ب���ووم‪ ،‬ژنی‬ ‫خانەخوێكە دەگەڕا و دەسوڕا دەیگوت‬ ‫كەرێك نییە بچم ئەو باراش���ە لەس���ەر‬ ‫خەرمانەك���ە بێنم���ەوە‪ ،‬نێرەكەرێكیش‬ ‫لەوێ بوو‪ ،‬گوتم ئەوە ئەدی كەر نییە‪،‬‬ ‫گوت���ی ئەیەڕۆ چ���ۆن دەب���ێ نێرەكەر‬ ‫بب���ەم‪ .‬ناچار ئەمن چووم باراش���ەكەم‬ ‫بۆ هێنایەوە"‪.‬‬ ‫د‪ .‬محەمەد شوانی‪ ،‬مامۆستا لەبەشی‬ ‫كۆمەڵناس���ی زانك���ۆی س���ەاڵحەدین‪،‬‬ ‫بابەت���ی ئ���ەم ج���ۆرە مامەڵەی���ە لەگەڵ‬ ‫ئاژەڵە مێی���ەكان لەكۆمەڵگ���ەی چیایی‬ ‫و ش���اخاوی و ش���وانكاری‪ ،‬بەالیەن���ە‬ ‫سێكس���ییەكەوە دەبەس���تێتەوە‪ .‬ئ���ەو‬ ‫دەڵێ "پی���او لەقۆناغ���ی دەرەبەگایەتی‬ ‫بەنێرایەتییەكەی دەناسرێت‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫بەیەكێك���ی ئ���ازا دەڵێن نێرەك���ەر‪ ،‬یان‬ ‫بەران‪ ،‬بۆیە بەوالیەنەوە دەیبەستنەوە‬ ‫و لەكۆمەڵگ���ەی ش���وانكارەییدا ئاژەڵی‬ ‫مێین���ەش ب���ە ن���زم س���ەیر دەك���رێ‪،‬‬ ‫ئافرەتی���ش بەوە وەس���ف دەكرێ‪ ،‬كە‬ ‫پێگەیەك���ی نزمت���ر و الوازی هەی���ە‪،‬‬ ‫چونك���ە ب���ەو كارە بەس���تراوەتەوە‪،‬‬ ‫كە ئەو بەخش���ێنەری چێ���ژە بۆ بكەر‪،‬‬ ‫ئەمەش هەمیشە لەكۆمەڵگەی كوردی‬ ‫مای���ەی نەنگ���ی ب���ووە‪ .‬بۆی���ە مێینەش‬ ‫هەمیش���ە پێگ���ەی كەمت���ری هەب���ووە‪،‬‬ ‫پیاویش بەوە ناس���راو بووە‪ ،‬كە تووند‬ ‫بێ���ت و لەقس���ەی خ���ۆی نەیەتەخوار‪،‬‬ ‫پی���اوی ژنان���ە خۆشەویس���ت نیی���ە‪،‬‬ ‫ئەمەش س���یمای كۆمەڵگەی خێڵەكییە‪،‬‬ ‫بۆیە ژنیش خۆشەویست نییە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪45 2014/4/26‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫"لەگەڵ ئەوەی‬ ‫م����ێ����ردەك����ەم����م‬ ‫خ����ۆش����دەوێ����ت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم هەركاتێك‬ ‫ل����ەگ����ەڵ ئ���ەو‬

‫"خەریكە‬ ‫كچەمامێكی‬ ‫مێردەكەم‬ ‫ژیانم‬ ‫تێكدەدات"‬ ‫بەهرە حەمەڕەش‬

‫‪ 46‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫ك����چ����ە‬ ‫دەی�����ب�����ی�����ن�����م‪،‬‬ ‫ح���ەزدەك���ەم یەكسەر‬ ‫ب��ەج��ێ��ب��ێ��ڵ��م‪ ،‬چ��ون��ك��ە بەناوی‬ ‫خزمایەتی بێتامیان كردووە"‪ .‬ئەوە قسەی‬ ‫ژاك��اوە‪ ،‬ژنێكی گەنجە‪ ،‬كە وەك خۆی‬ ‫دەگێڕێتەوە لەو رۆژەوە هاوسەرگیری‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬خزمێكی هاوسەرەكەی بۆتە‬ ‫كێشەی نێوانیان‪.‬‬ ‫ژاكاو تەمەن���ی ‪ 26‬س���اڵە‪ ،‬دەرچ���وی‬ ‫زانك���ۆی س���ەاڵحەددیەن بەش���ی زمانی‬ ‫كوردییە‪ ،‬ماوەی سێ ساڵە هاوسەرگیری‬ ‫كردووە و دایكی منداڵێكە‪ .‬ئەو سەرەتای‬ ‫ناس���ینی خ���ۆی و هاوس���ەرەكەی ب���ۆ‬ ‫رۆژان���ی زانك���ۆ دەگەڕێنێت���ەوە‪ ،‬ك���ە‬ ‫بەیەك���ەوە قوتاب���ی ب���وون‪ ،‬م���اوەی‬ ‫س���اڵێك پەیوەندیی���ان هەب���ووە و‬ ‫دوای دەرچوونیان هاوسەرگیرییان‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫بەپێی قسەكانی ژاكاو‪ ،‬هاوسەرەكەی‬ ‫پەیوەندییەكی ناسروشتی لەگەڵ كچێكی‬ ‫ئامۆزای���دا هەیە‪ ،‬كە ژیانی ئەوی تێكداوە‬ ‫و هەمیشە بیری لێدەكاتەوە‪ ،‬كە ئایا ئەو‬ ‫لەس���ەر هەڵەیە و غیرەی زی���اد دەكات‪،‬‬ ‫ی���ان پەیوەندییەكەی ئ���ەوان گوماناوییە‪.‬‬ ‫ژاكاو دەڵ���ێ "ل���ەو ساڵەش���دا ك���ە م���ن‬ ‫پەیوەندیم لەگەڵ هاوسەرەكەمدا هەبوو‪،‬‬ ‫یەكدووجار ئەو كچەی ئامۆزای لەگەڵی‬ ‫هات���ە كۆلێژ و بەیەكتری ناس���اندین‪ ،‬من‬ ‫زۆر بەالمەوە ئاس���ایی بوو‪ ،‬بەاڵم دوای‬ ‫هاوسەرگیری هەستدەكەم پەیوەندییەكە‬ ‫ناسروش���تییە‪ ،‬چونك���ە ب���ۆ نموون���ە من‬

‫دانیش���توم ئ���ەو هاوس���ەرەكەم لەگ���ەڵ‬ ‫خ���ۆی دەباتە ب���ازاڕ‪ ،‬ئەگ���ەر بمانەوێت‬ ‫پیاس���ەی پاركێ���ك بكەین‪ ،‬ئەوا خۆش���ی‬ ‫لەماڵمان نەبێت‪ ،‬هاوسەرەكەم پەیوەندی‬ ‫پێ���وەدەكات و ئەوی���ش دێ���ت‪ ،‬تەنان���ەت‬ ‫لەهەموو سەفەرێكیش لەگەڵماندایە‪ ،‬تەنیا‬ ‫بۆ خەوتن من و هاوسەرەكەم بەتەنیاین‪،‬‬ ‫چونكە دراوسێمانن"‪.‬‬ ‫ئەو ژنە نایش���ارێتەوە‪ ،‬كە‬ ‫تائێس���تا چەندجارێك لەگەڵ‬ ‫مێردەك���ەی بەوهۆی���ەوە بۆتە‬ ‫ش���ەڕ و دەمەقاڵێیان‪ ،‬هەروەها‬ ‫س���كااڵی الی ماڵ���ی باوكیش���ی‬ ‫لەس���ەر ئ���ەو بابەت���ە ك���ردووە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم هەمووی���ان پێیانگوت���ووە ك���ە‬ ‫"پێویس���ت ناكات دڵپیس���ی لەمێردەكەت‬ ‫بك���ەی‪ ،‬ئەو كچ���ە خزمیەتی و ئاس���اییە‬ ‫پەیوەن���دی خۆشەویس���تی خزمایەت���ی‬ ‫لەنێوانیان���دا هەبێت‪ .‬دیس���ان من بەتەنیا‬ ‫خ���ۆم و خەیاڵەكان���م دەمێنین���ەوە‪ ،‬ك���ە‬ ‫ئایا م���ن چیبك���ە؟ زۆرج���ار هەوڵدەدەم‬ ‫قەناعەت بەخۆم بهێنم‪ ،‬كە پەیوەندییەكە‬ ‫ئاس���اییە‪ ،‬بەاڵم كاتێك س���وعبەت و زۆر‬ ‫هاتوچۆكردن و نامەی مۆبایلیان دەبینم‪،‬‬ ‫دڵ و مێشكم پڕدەبێت لەگومان"‪.‬‬ ‫ئەو ژنە ئەوەش دەخاتەڕوو‪ ،‬كە ئەو بۆ‬ ‫ئەم بابەتە جارێك پەیوەندی بەبنكەیەكی‬ ‫بەرەنگاربوون���ەوەی توندوتی���ژی دژی‬ ‫ئافرەت���ان ك���ردووە "رۆژێ���ك پەیوەندیم‬ ‫بەوان���ەوە ك���رد‪ ،‬بەڕێوەبەرەكە پێیگوتم‪:‬‬ ‫هەوڵبدە راس���تی بارودۆخەكە تێبگەی و‬ ‫ناكرێ���ت بەبێ بەڵگەی تەواو ئەم تۆمەتە‬ ‫باس���بكەی‪ ،‬چونك���ە دواتر ه���ەم نێوانت‬ ‫لەگەڵ مێردەكەت تێكدەچێت‪ ،‬هەم ئەگەر‬ ‫مێردەكەت بیەوێ توشی سزای یاسایی‬ ‫دەب���ی‪ ،‬ئەگەری���ش دەت���ەوێ دەتوانی���ن‬ ‫تەلەفۆنی بۆبكەین و لێرە دانیشتنتان بۆ‬ ‫ئەنجام بدەین‪ .‬بەاڵم من لەبەر مێردەكەم‬ ‫نەوێرام بەوە رازی بم"‪.‬‬ ‫ژاكاو ئێستا كە لەگومان و دوودڵییەكی‬ ‫زۆردا دەژی���ت پێیوای���ە ك���ە "پێویس���ت‬ ‫ب���وو ه���ەر لەس���ەرەتاوە س���نورێكم بۆ‬ ‫پەیوەندییەكان���ی دانابا‪ ،‬م���ن پێموانەبوو‬ ‫بگات���ە ئەو راددەیەی بێ من بڕۆنە بازاڕ‬ ‫و پ���ارك‪ ،‬یان ئەو كاتانەی لەماڵیش���مان‬ ‫نەبوو‪ ،‬مێردەكەم لەجیاتی ئەوەی گرنگی‬ ‫بەمن و كچەكەم بدات‪ ،‬لەگەڵ ئەودا نامە‬ ‫دەگۆڕێت���ەوە‪ ،‬یان تەلەفۆن دەكات‪ ،‬بەبێ‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫كاتێك كێشەی یاساییت هەیە و‬ ‫باری داراییت خراپە‬

‫*بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪47 2014/4/26‬‬

‫ژیلەمۆ عەبدولقادر‬

‫ئافرەتێ���ك س���ەردانی بەڕێوەبەرایەت���ی بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫توندوتی���ژی دژب���ە ئافرەتانی كرد و گوت���ی "مێردەكەم و دایك‬ ‫و خوش���كەكەی لێیاندام‪ ،‬س���كااڵم لەس���ەریان تۆماركرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یەك رۆژیش دەستگیر نەكران‪ .‬دوای ئەوە یەكسەر مێردەكەم‬ ‫تەلەفۆن���ی بۆكردم و گوتی‪ ،‬چونكە داوات لەس���ەر من و دایك‬ ‫و خوش���كەكەم تۆماركردووە‪ ،‬تازە تەاڵقت دەدەم و نایەیتەوە‬ ‫ماڵ���ی من‪ .‬هەفتەیەكی پێنەچ���وو تەبلیغێكم‬ ‫بۆهات���ە ماڵ���ی بابم‪ ،‬كەوا من ل���ەدەرەوەی‬ ‫دادگا تەاڵق���دراوم و مێردەك���ەم پارێزەری‬ ‫گرتووە‪ ،‬بێئەوەی من ئاگاداری هیچ شتێك‬ ‫بم"‪.‬‬ ‫ژنەكە لەسەر سكااڵكەی خۆی بەردەوام‬ ‫ب���وو و گوت���ی "ئێس���تا م���ن هەس���تدەكەم‬ ‫دەس���ەاڵتی مێردەكەم���م نیی���ە و ناتوان���م‬ ‫بەرامب���ەری بوەس���تم و ماف���ی خۆم���ی‬ ‫لێوەرگ���رم‪ ،‬ناش���توانم پارێ���زەر بگ���رم‪،‬‬ ‫لەبەرئ���ەوەی ماڵ���ی باوكم ب���اری داراییان‬ ‫خراپە"‪.‬‬ ‫ئێم���ە پێم���ان راگەیاند‪ ،‬ئەو داوای���ەی ل���ەدادگای توندوتیژی‬ ‫خێزان���ی تۆم���ارت ك���ردووە‪ ،‬كە تێی���دا مێردەكەت و خوش���كی‬ ‫مێردەك���ەت و دایكی ئازادكران‪ ،‬كاتێك لێكۆڵینەوەكە تەواوبێت‪،‬‬ ‫رەوان���ەی دادگای تایبەتمەن���د دەكرێ���ت ب���ۆ دادگاییكردنی���ان‪،‬‬ ‫ئەگەر تاوانەكەیان بەس���ەردا بچەس���پێ‪ ،‬ئەوا بە پێبژاردن یان‬ ‫حەپسكردن سزادەدرێن‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ە تەاڵقدانەكەش���ت‪ ،‬پێویس���تە ل���ەدادگای باری‬ ‫كەس���ی داوای ماف���ی خۆت بك���ەی‪ .‬ب���ۆ یارمەتیدانت ل���ەدادگا‬ ‫دەتوانی س���وود ل���ە پڕۆژەی هاوكاری یاس���ایی وەربگری‪ ،‬كە‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بەئافرەتان‪،‬‬ ‫لەگەڵ سەندیكای پارێزەرانی كوردستان لقی هەولێر بەهاوكاری‬ ‫رێكخ���راوی یوئێن دی پی و رێكخراوی تواناس���ازی ئافرەتان‪،‬‬ ‫گرێبەستی بۆ ئافرەتانی كەم دەرامەت كردووە‪.‬‬ ‫دواتر ئەم ئافرەتەمان رەوانەی ئەو پڕۆژە خۆبەخش���ە كرد‪،‬‬ ‫تا لەرێگای پارێزەرەوە مافەكانی بۆ وەربگیرێت‪.‬‬

‫*‬

‫لەبەرچاوگرتنی هەس���ت و نەستی من"‪.‬‬ ‫بۆیە ئەو ژنە داوایكرد لەرێگای دواندنی‬ ‫كەسی پسپۆڕەوە رێنمایی بكرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو لەگومان و دڵەڕاوكێدا دەژیت‪.‬‬ ‫هەت���او ئەحمەد توێژەری كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ە كێش���ەكەی ژاكاو وت���ی‬ ‫"راس���تە زۆرج���ار پەیوەن���دی كەس���انی‬ ‫دەوروبەر دەبنە هۆی تێكدانی پەیوەندی‬ ‫ژن و مێ���رد‪ ،‬بەاڵم پێویس���تە هەردووال‬ ‫ل���ەوە هوش���یاربن و رێگەن���ەدەن هی���چ‬ ‫شتێك كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكەی‬ ‫ئ���ەوان هەبێ���ت‪ ،‬چونك���ە ژن و مێ���رد‬ ‫نزیكترین كەسی یەكترن"‪ .‬لەهەمان كاتدا‬ ‫بەپێویس���تیزانی پیاوان ل���ەوە ئاگاداربن‪،‬‬ ‫پەیوەن���دی گومان���اوی دروس���ت نەكەن‬ ‫و هەوڵب���دەن ئەگ���ەر گومانێكی���ش الی‬ ‫ژنەكانیان هەبوو نەیهێڵن‪ ،‬بەوەی بۆیان‬ ‫روونبكەنەوە‪ ،‬كە پەیوەندییەكە ئاسایە‪.‬‬ ‫ئ���ەو توێ���ژەرە پەیوەندییەك���ەی‬ ‫ژاكاوی بەنموون���ە هێنای���ەوە گوت���ی‬ ‫"پێویس���تە مێردەك���ەی ژاكاو بۆ ژاكاوی‬ ‫روونبكاتەوە‪ ،‬كە ئەو هیچ پەیوەندییەكی‬ ‫ناسروشتی لەگەڵ كەسدا نییە‪ ،‬بۆنموونە‬ ‫ب���ا كاتێ���ك تەلەفۆنی لەگ���ەڵ ئامۆزاكەی‬ ‫كرد‪ ،‬نەڕواتە دەرەوە و الی خێزانەكەی‬ ‫قس���ەبكات‪ ،‬یاخ���ود نامەكان���ی ئ���ەو و‬ ‫خۆش���ی پیش���انبدات‪ ،‬قەت تەلەفۆنەكەی‬ ‫نەش���ارێتەوە"‪ .‬ئامۆژگاریش���ی بۆ ژاكاو‬ ‫ئەوەی���ە ك���ە "هەڵب���دات ئاس���ایی رەفتار‬ ‫ب���كات و گوش���اری دەروون���ی بۆ خۆی‬ ‫دروس���ت نەكات‪ ،‬راس���تی پەیوەندییەكە‬ ‫تێب���گات‪ ،‬بۆنموون���ە دەتوانێ ناڕاس���تەو‬ ‫خۆ قس���ە لەگەڵ كچ���ەدا بكات‪ ،‬هەروەها‬ ‫بەراش���كاوی بەمێردەك���ەی بڵێ���ت ئ���ەو‬ ‫بەو نزیكیی���ە لەئامۆزاكەی بێ���زارە‪ ،‬یان‬ ‫داوای روونكردنەوەی لێبكات‪ ،‬ئەو كاتە‬ ‫دەتوان���ێ لەراس���تی بابەتەكە تێبگات‪ ،‬كە‬ ‫ئایا لەراستیدا پەیوەندییەكی ناسروشتی‬ ‫هەی���ە یان ئەو كەوتۆت���ە گومان"‪ .‬هەتاو‬ ‫روونیش���یكردەوە‪ ،‬ك���ە پێویس���تە ژاكاو‬ ‫بەهەم���وو جۆرێ���ك خ���ۆی ل���ە بڕیاری‬ ‫بەپەل���ە و هەڵەش���ەیی بپارێزێ���ت و‬ ‫بەئارامی مامەڵە لەگ���ەڵ بارودۆخەكەدا‬ ‫ب���كات‪ ،‬چونكە چۆن ئەگ���ەری هەبوونی‬ ‫پەیوەندییەكی نائاس���ایی هەیە‪ ،‬ئەگەری‬ ‫ئ���ەوەش هەیە‪ ،‬تەنی���ا گومانی خۆی بێت‬ ‫و مێردەك���ەی تەنیا پەیوەندی خزمایەتی‬ ‫هەبێت‪.‬‬

‫دۆسیەكانی توندوتیژی‬


‫كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی‪ /‬ئا‪ :‬ساڵحی مام عەلی‬

‫چۆن خۆت لە ملئیشە و‬ ‫پشتئێشەی كاكردن دەپارێزی؟‬ ‫زۆر ل���ەو فەرمانبەران���ەی ب���ەردەوام لەپش���ت مێ���ز و‬ ‫كۆمپیوت���ەرەوە كاردەك���ەن‪ ،‬بەهۆی دانیش���تنی بەردەوامیان‬ ‫توشی ئازاری مل و پشت دەبن‪ .‬بۆ چارەسەری ئەو حاڵەتەش‬ ‫پسپۆرەكانی بواری پزیشكی ئامۆژگاری ئەو كەسانە دەكەن‪،‬‬ ‫ئەم هەنگاوانەی پێڕەو بكەن‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئوتوموبێلەكەی���ان ل���ە ش���وێنێكی دوور ل���ە ش���وێنی‬ ‫كاركردن رابگرن و بەپێ بڕۆنە س���ەركار‪ ،‬خۆ ئەگەر شوێنی‬ ‫كاركردنیش���یان تەنیا ماوەی ‪ 10‬تا ‪ 20‬خولەك بەپێڕۆیش���تن‬ ‫دووربوو‪ ،‬باشتر وایە بەپێ بچنە سەركار‪.‬‬ ‫‪ .2‬قادرمە لە جیاتی مەسعەد بەكار بهێنن‪ ،‬چونكە سەركەوتنی‬ ‫قادرمە وادەكات ماس���ولكەكانت بجوڵێن‪ ،‬س���ەربارەی ئەوەی‬ ‫چەوریەكان دەسوتێنی‪.‬‬ ‫‪ .3‬ل���ەدوای هەر كاتژمێرێك دانیش���تن پێویس���تە ‪ 5‬خولەك‬ ‫پیاسە بكەن‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئەو كورسیەی لەسەری دادەنیشی كاریگەری زۆری‬ ‫ئازاری پشت و مل‪ ،‬باشتر وایە‬ ‫ه��ەی��ە بۆدروستكردنی‬ ‫ج��ۆرێ��ك لەكورسی‬ ‫بەكار بهێنیت كە‬ ‫پ��ێ��ی دەوترێت‬ ‫ك��������ورس��������ی‬ ‫م��ەت��ات��ی‪ ،‬كە‬ ‫كو ر سیە كی‬ ‫خرە وەك تۆپ‬ ‫و لە مادەیەكی‬ ‫الستیكی مەتات‬ ‫دروستكراوە‪.‬‬

‫‪ 48‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫گەشبینی نەخۆشی دڵ كەم دەكاتەوە‬ ‫بەپێی لیكۆڵینەوەیەك كە لەویالیەتی "میش���گان"ی ئەمریكی‬ ‫لەسەر كۆمەڵێك ژن و پیاو بۆ ماوەی چوارساڵ ئەنجامدراوە‪،‬‬ ‫دەركەوتوە كە گەشبینی دەبێتە هۆی باشكردنی تەندروستی‬ ‫دڵ و ل���ە نەخۆش���یەكان و سس���تبوون دتپارێزێت‪ .‬هەروەها‬ ‫پسپۆران بۆیان دەركەوتوە‪ ،‬ئەو كەسانەی لەژیاندا گەشبینن‬ ‫توشبوونیان بە نەخۆشیەكانی دڵ و سستبوونی دڵ بەرێژەی‬ ‫‪ %73‬كەمبۆتەوە بەراورد بەو كەسانەی بە بێئومێدی دەژین و‬ ‫بەرامبەر ژیان رەشبینن‪ .‬جگەلەوانەش گەشبینی بەشێوەیەكی‬ ‫گشتی بۆتەندروستی گشتی مرۆڤ سوودبەخشە‪.‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫فەیسبووك كچان دڵتەنگ دەكات‬ ‫پس���پۆران لە لێكۆڵینەوەیەكدا لە ئەمریكا بۆیان دەركەوتووە‪ ،‬تۆڕی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی فەیس���بووك دەبێت���ە ه���ۆی دڵتەنگی بۆ كچان و توش���ی‬ ‫بەدخۆراكی���ان دەكات‪ .‬ل���ە لێكۆڵین���ەوەدەدا دەركەوت���ووە‪%80 ،‬ی ئەو‬ ‫كچانەی بۆ زیاتر لەكاتژمێرێك فەیسبووك بەكاردێنن‪ ،‬توشی دڵتەنگی‬ ‫دەبن‪ ،‬چونكە لەو ماوەیەدا و لەكاتی گەڕان بەناو الپەڕاكاندا چاویان بە‬ ‫شێوەی كچانی تر و ستایلی تازە و جۆراو جۆر دەكەوێ‪ ،‬لەهەمانكاتدا‬ ‫لەگەڵ خۆیان بەراوردی دەكەن و رەخنە لەخۆیان و ش���ێوەی خۆیان‬ ‫دەگرن‪ ،‬بەمەش توشی دڵتەنگی و دڵەڕاوكێ دەبن و نانیان بۆناخورێت‪.‬‬ ‫پسپۆران دەشڵێن چەندەی كچان زیاتر لەفەیسبووك بمێنەوە‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫زیاتر ئەگەری توشبوونیان بەو حاڵەتە هەیە‪.‬‬

‫لەجێچوون یان داكەالنی پێی‬ ‫مندااڵن (خەلع) چیە؟‬ ‫لەجێچوون (داك���ەالن) وات��ە الچوونی س��ەری جومگەی‬ ‫ران لەشوێنی خۆی و هاتنەدەروەی لەحەوز‪ ،‬كە ناسراوە‬ ‫بە (خلع ال��والدي)‪ .‬ئەمەش زۆر جار لەكاتی لە دایكبوونی‬ ‫منداڵەكە بەهۆی هەندێك كێشەوە روودەدات‪.‬‬ ‫هۆیەكانی تری داكەالن بریتین لە ناجێگیری و توندنەبوونی‬ ‫ماسولكەكانی ناوچەی ران و حەوزە‪ ،‬یاخود باری منداڵەكە‬ ‫لەناو رەحمی دایكیدا‪ ،‬هەندێك جاریش بەكارهێنانی النكە‪،‬‬ ‫یان هۆكاری بۆماوەیی رۆڵ دەبینن‪.‬‬ ‫خەلع لە ‪ 3‬مانگی یەكەم لەشێوزی دانانی پێ یان لەكاتی‬ ‫رۆیشتن دەردەك��ەوێ��ت‪ ،‬دایكان هەستی پێناكەن‪ ،‬چونكە‬ ‫ئ���ازاری نیە‪ .‬خەلع دەبێتە ه��ۆی شەلبوونی منداڵەكە و‬ ‫ئەگەر چارە نەكرێت ئەوا منداڵەكە بەشەلی دەمێنێتەوە و‬ ‫بەگەورەیی زۆر زەحمەتە چارەی بكرێت‪ .‬بەاڵم ئەگەر زوو‬ ‫هەستی پێبكرێت‪ ،‬ئەوا دەتوانرێت چارەسەر بكرێت‪ .‬بۆیە‬ ‫پێویستە منداڵەكەتان لەپاش لەدایكبوون پیشانی پزیشكی‬ ‫پسپۆر بدەن‪ ،‬بۆدڵنیابوون لەتوشنەبوون بەم حاڵەتە‪.‬‬

‫مەهێڵن مێردەكانتان برسی بن‪،‬‬ ‫شەڕ روونادات‬ ‫بەپێ����ی توژینەوەیەك لەئەمریكا كە لە لەس����ەر ‪ 107‬ژن و مێرد‬ ‫بۆ م����اوەی ‪ 21‬رۆژ ئەنجامدراوە‪ ،‬دەركەوتووە برس����یەتی دەبێتە‬ ‫هۆی هەڵچوونی باری دەروونی و توڕەیی‪ ،‬بەمەش كێشە لەنێوان‬ ‫ژن و مێردەكاندا دروس����ت دەبێت‪ .‬پسپۆران هۆی ئەم حاڵەتەیان‬ ‫بۆ برس����یەتی و كەمبوونی رێژەی گلوكۆز یان ش����ەكر لەلەش����دا‬ ‫گێڕاوەتەوە‪ ،‬كە مێش����ك ناتوانێت وەك پێویست كارەكانی بكات و‬ ‫دوات����ر دەبێتە هۆی توڕەبوون و هەڵچوون‪ .‬هەروەها ئامۆژگاری‬ ‫ئەو ئافرەتانە دەكەن‪ ،‬كە دەیانەوێت باسی كێشەیەك بكەن لەگەڵ‬ ‫پیاوەكانیان‪ ،‬كە پەیوەستە بەژیانیانەوە‪ ،‬پێشتر نانیان بدەنێ‪ ،‬ئینجا‬ ‫لەگەڵیان قس����ە بكەن‪ ،‬تا بەهۆی برسیەتیەوە هەڵچوون و توڕەیی‬ ‫و پاشانیش شەڕ لە نێوانیان روونەدات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪49 2014/4/26‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫هۆشیاریی تەندروستیی‬

‫هەفتانە د‪.‬ع لەپزێڕین دەینوسێت‬

‫گرنگیی و سوودەكانی‬ ‫پشكنینی مەمك‬ ‫لەجیهان����ی پێش����كەوتوودا‪ ،‬ماوەی پەنجا س����اڵ‬ ‫دەبێت پشكنینی مەمك بۆ ئافرەتان بۆتە بەرنامە‪،‬‬ ‫بۆ مەبەستی لێكۆڵینەوە لەنەخۆشیەكانی مەمك‪.‬‬ ‫تاكو زووتریش دەستنیش����ان بكرێت و رێگری‬ ‫لەدەردی كوشندەی شێرپەنجە بكرێت‪.‬‬ ‫مەمك����ی ئاف����رەت ل����ەو كات����ەوە‪ ،‬كە ك����چ خۆی‬ ‫دەناس����ێت‪ ،‬واتە لەتەمەنی ‪ 13‬س����اڵیدا قەبارەی‬ ‫خ����ۆی وەردەگرێ����ت‪ .‬ئەم����ەش بەس����ێ قۆن����اغ‪.‬‬ ‫چونكە بەگشتی پێویس����تی بەچوار قۆناغ هەیە‬ ‫تاك����و مەم����ك پێ����دەگات و ئام����ادە دەبێ����ت بۆ‬ ‫شیردان‪ ،‬كاتێك ئافرەتەكە منداڵی پەیدا دەبێت‪.‬‬ ‫گ����ەر منداڵبوونەك����ەی ب����ەر لە ‪ 18‬س����اڵی بێت‪،‬‬ ‫مەمك����ی بچووك دەبێت و گۆپكەكەی بەباش����ی‬ ‫دروست نەبووە‪ .‬هەروەها پێكهاتەی ناوەوەی‪،‬‬ ‫كە چەوری و دەمارەكانی خوێن و لیمفاویەكان‬ ‫و چەن����د غودەیەك����ە ش����یر دروس����ت دەكات‪،‬‬ ‫لەتەمەنی ‪ 18‬ساڵیدا تەواو دەبێت‪.‬‬ ‫بۆریەكانی شیرگواستنەوە بۆ جۆگەلەی دوایی‪،‬‬ ‫ژمارەی����ان ‪ 18-15‬جۆگەی����ە و ش����یریان پێ����دا‬ ‫دێتەدەرەوە‪ .‬ئەو كارگەیە‪ ،‬كە ش����یر دروس����ت‬ ‫دەكات‪ ،‬لەژێر كۆنتڕۆڵی مێش����ك دایە (غودەی‬ ‫نخام����ی)‪ ،‬كە مادەی پرۆالكتین و سنتوس����ینۆن‬ ‫دروس����ت دەكات‪ ،‬بەه����اوكاری مژین����ی مەمك‬ ‫لەالیەن كۆرپەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرهاتوو دایكەكە شیر لەمەمكیدا ئامادەبوو‪،‬‬ ‫لەمانگی نۆیەمی دووگیانیدا‪ ،‬بەاڵم مەمكی نەدایە‬ ‫منداڵەك����ە‪ ،‬لەخۆی����ەوە مەم����ك ش����یری لێنایەتە‬ ‫دەرەوە‪ .‬بەڵك����و لەن����او خانەكان����ی كۆدەبێتەوە‪،‬‬ ‫بەش����ێوەیەك ی����ان گرێی لێ پەی����دا دەبێت‪ ،‬یان‬ ‫هەودەكات‪ .‬ئینجا ئافرەتەكە توش����ی نەخۆش����ی‬ ‫مەمك دەبێت‪.‬‬ ‫ئ����ەو ئافرەتان����ەی بەرێكوپێكی مەم����ك دەدەنە‬ ‫منداڵەكانیان‪ ،‬زۆر كەم توشی نەخۆشی مەمك‬ ‫دەبن‪ ،‬واتە شیردان بەمنداڵ رێگری لەنەخۆشی‬ ‫ش����ێرپەنجەی مەمك دەكات‪ .‬ئەو بیرۆكەیە هی‬

‫‪ 50‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫م����ن نیە‪ ،‬بەڵكو لەواڵت����ی بەریتانیا و ئەمریكا و‬ ‫ئەوروپا پشكنینی لەسەركراوە‪.‬‬ ‫نەخۆشیەكانی مەمكی ئافرەتان‪:‬‬ ‫مەم����ك لەدەمار و خوێن و چەوری پێكهاتووە‪،‬‬ ‫لەگ����ەڵ غ����ودەی دروس����تكردنی ش����یر‪ ،‬چەن����د‬ ‫ش����ریتێك ئەمان����ە بەیەك����ەوە دەبەس����تنەوە‪.‬‬ ‫لەژێر گ����ۆی مەمكدا چەن����د جۆگەلەیەك هەیە‪،‬‬ ‫دی����واری ئەو جۆگەالنە خان����ەی تایبەتی تێدایە‪،‬‬ ‫لەگ����ەڵ س����وڕی مانگان����ە زیاد و ك����ەم دەكات‪،‬‬ ‫لەژێ����ر كاریگ����ەری هۆڕمۆن����ی تیس����ترۆجین و‬ ‫پڕۆجیس����ترۆن‪ .‬لەبەرئ����ەوەی هەم����وو مانگێك‬ ‫لەژێ����ر كاریگ����ەری دروس����تبوونی هێلكۆك����ە‬ ‫هۆڕمۆنەك����ە زیاد و ك����ەم دەكات‪ .‬وەك گوڵێك‬ ‫ئاوی لەژێر بێت‪ ،‬ئەو خانانە گەشە دەكەن‪ .‬ئینجا‬ ‫دەبێتە هۆی گرژبوون‪ ،‬هەندێك جاریش ئازاری‬ ‫لێپەیدا دەبێت‪ ،‬لەبەرئەوەی كیسۆكەی بچووك‬ ‫دروس����ت دەبێ����ت‪ ،‬ئاوێك����ی س����افی تێدایە پڕە‬ ‫لەهۆرمۆن‪ .‬لەكاتی سوڕی مانگانە شیدەبێتەوە‬ ‫و قەبارەی بچووك دەبێتەوە و مەمكەكە ئارام‬ ‫دەبێتەوە‪ .‬لەو كاتەدا ئەگەر بەدەس����ت پشكنینی‬ ‫ب����ۆ بكرێ����ت‪ ،‬هەس����تی پێدەكرێ����ت‪ ،‬ك����ە تووند‬ ‫و بەئ����ازارە‪ .‬بۆی����ە ئامۆژگاری����م ب����ۆ ئافرەتان‬ ‫ئەوەی����ە‪ ،‬ك����ە ل����ەو حاڵەت����ەدا لەدەس����تێوەردان‬ ‫دووربكەونەوە‪ ،‬ئەگینا جاروبار ئازاری دەبێت‬ ‫و خوێنی تێدەزێت‪ .‬لەژێر ئەو شوێنە هەست بە‬ ‫گرێیەك دەكرێت‪ ،‬كە خوێنی تێدا كۆبۆتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫م����اوەی ‪ 3-2‬هەفتە بزر دەبێت‪ ،‬ئەگەر گرێیەكە‬ ‫بچ����ووك نەب����ۆوە‪ ،‬یان بزر نەب����وو‪ ،‬دەبێت ئەو‬ ‫ئافرەتە س����ەردانی پزیش����ك بكات و پش����كنینی‬ ‫مەمك ئەنجام بدات‪.‬‬ ‫چەند گرێیەكی دیكە هەن لەدەمارە تووندەكاندا‬ ‫دروس����ت دەب����ن‪ ،‬لەژێ����ر دەس����تدا زۆر رەق‬ ‫دەردەكەون و ون دەبن‪ .‬چەندانێك لەو گرێیانە‬ ‫لەن����او مەمك����دا ه����ەن‪ ،‬ئینج����ا ئەگ����ەر كیس����ەی‬ ‫هۆرمۆنی كەوتە الی����ەوە‪ ،‬ئەوا مەمكەكە تووند‬

‫دەب����ێ و گرێ����ی زۆری تێدا دەبێ����ت‪ .‬ئەمە تەنها‬ ‫پێویس����تی بەس����ۆنار هەیە‪ .‬لەدوای تەمەنی ‪35‬‬ ‫ساڵیدا پش����كنینی تیشكی بۆ دەكرێت‪ ،‬پێویستی‬ ‫بەنەشتەرگەریی نیە‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر گ����ۆی مەمكی چڵكی لێهات����ەدەر‪ ،‬یاخود‬ ‫خوێن����ی لێه����ات‪ ،‬ئ����ەوكات دی����ارە خانەكان����ی‬ ‫جۆگەل����ەی ش����یر توش����ی نەخۆش����یەك بوونە‪.‬‬ ‫لێرەدا پێویس����تە ئەو خانانە پشكنینی تیشكییان‬ ‫ب����ۆ بكرێت‪ .‬زۆرج����ار هەوكردنە‪ ،‬ب����ەاڵم ئەگەر‬ ‫خانەی ش����ێرپەنجەی تێدابوو‪ ،‬ئ����ەوكات دەبێت‬ ‫چارەسەری تایبەتی بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫شێرپەنجەی مەمك‬ ‫ئەگەر دەستمان بەگرێیەك كەوت‪ ،‬لەهەر الیەكی‬ ‫مەم����ك بێت‪ ،‬كیس����ەش نەبوو‪ ،‬ئەوە لەتیش����كی‬ ‫مەمكی����دا نیش����انەیەكی س����پی دەردەكەوێ����ت‪،‬‬ ‫لەو ش����وێنەدا ب����ەدەرزی بەقەب����ارەی گرێیەكە‬ ‫چەن����د خانەیەك����ی لێدەردەهێنرێ����ت‪ ،‬وات����ە‬ ‫پێویس����تە گرێیەكە دەربهێندرێت‪ ،‬لەگەڵ ‪2‬س����م‬ ‫لەدەوروبەرەكەی لەچەورییەكان‪ ،‬بۆ پشكنینی‬ ‫میكرۆس����كۆبی‪ .‬ئینجا نزیكەی ‪ 24-20‬سالیدی‬ ‫لێدەكەن و تەماشای دەكەن‪ ،‬ئەگەر شێرپەنجە‬ ‫ب����وو‪ ،‬بەگوێ����رەی ج����ۆری ش����ێرپەنجەكە و‬ ‫پش����كنینە هۆرمۆنیەكان ئەو چارەسەرانەی بۆ‬ ‫دەستنیشان دەكرێت‪:‬‬ ‫‪ .1‬بڕینی ئەوالیەی مەمكەكە‪ ،‬كە گرێی هەبووە‪.‬‬ ‫ئینجا دانانی مەمكی پالستیكی لەژێر پێستەكە‪،‬‬ ‫تاكو كارنەكاتە سەر دەروونی ئافرەتەكە‪.‬‬ ‫‪ .2‬بڕین����ی گرێیەكە و پێدانی دەرمانی كیمیاوی‪.‬‬ ‫هەرچەن����دە ئ����ەم دەرمانە كێش����ەی زۆرە‪ ،‬لەو‬ ‫ماوەیەدا نەخۆش����ەكە بێزار دەبێت‪ ،‬چونكە كار‬ ‫دەكاتە س����ەر هەموو خانەكانی لەش����ی مرۆڤ‬ ‫و بێهێز و بێتاقەتی دەكات‪ .‬چارەسەرەكەش����ی‬ ‫چەن����د مانگێك دەخایەنێت‪ ،‬پێویس����تە بەردەوام‬ ‫لەپزیشكی خۆی و لەتاقیگە نزیك بێت‪.‬‬ ‫چارەس����ەری ش����ێرپەنجەی مەمك پێشكەوتنی‬ ‫زۆری بەخۆی����ەوە بینی����وە‪ ،‬ئەگ����ەر لەقۆناغ����ە‬ ‫س����ەرەتاییەكان دەستینش����ان بكرێ����ت‪ ،‬ئ����ەوا‬ ‫چارەسەر دەكرێت و ژنەكە دەگەڕێتەوە ژیانی‬ ‫سروشتی خۆی‪.‬‬ ‫ج����ا لەبەرئ����ەوەی ه����ەردوو مەمكەك����ە‬ ‫بەدەمارەكانی خوێن و لیمفاوییەكان بەیەكەوە‬ ‫بەس����تراونەتەوە‪ ،‬پێویس����تە مەمكە ساغەكەش‬ ‫پش����كنینی بۆ بكرێ����ت‪ ،‬تاكو زوو دەستنیش����ان‬ ‫بكرێت‪ ،‬گەر هەر گۆڕانكارییەكی تێداڕووبدات‪،‬‬ ‫چارەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫تیش����كی وەرگرتنی مەمك لەدوای ‪ 35‬س����اڵیدا‬ ‫پێویس����تە‪ ،‬تەنان����ەت ئەگەر ئافرەت هەس����تی بە‬ ‫نەخۆش����یش نەكردبێت‪ ،‬ئینجا ‪ 3‬س����اڵ جارێك‬ ‫تاكو تەمەنی ‪ 60‬س����اڵی‪ .‬خۆپاراستن باشترە لە‬ ‫چارەسەركردن‪ ..‬شیر بدەن بە منداڵەكانتان‪.‬‬


‫هـــونـــەری‬

‫حزبەكان بۆ دەنگ كۆكردنەوە‬ ‫هونەرمەندان دەخەنە لیستەكانیانەوە‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪51 2014/4/26‬‬


‫هونەری‬

‫بارودۆخی سیاسی زوو دەگۆڕێت‪،‬‬ ‫من چاوەڕوانی پێشهاتی گەورەترم بۆ كوردستان‬ ‫لەدڵەوە حەزدەكەم بەدیداری جەماوەری خۆم‬ ‫لە كوردستان شاد ببم‬ ‫ئاینی ئیسالم رێگەی بەدووژنی داوە‪،‬‬ ‫لەسەر ئەو بنەمایە ژنی دووەمم هێنا‬

‫دارمیندرا‬

‫ئەكتەری گەورە و ئەندامی پەرلەمانی هندستان‪:‬‬

‫من باش شارەزای بارودۆخی كوردم و‬ ‫دەزانم لەسەر خاكەكەیان نەگبەتی‬ ‫زۆریان بەسەرهاتووە‬ ‫‪ 52‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫هونەری‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪53 2014/4/26‬‬


‫هونەری‬

‫(دارم س����ینگ دی����ۆل) كە لەهندس����تان بە‬ ‫دارمیندرا و لە كوردستانیش بەدارەمەندەر‬ ‫ناس����راوە‪ ،‬ئەكتەرێك����ی ن����اوداری هندیی����ە‪،‬‬ ‫لەرێ����گای فیلمە رۆمانس����یەكانی لەس����ااڵنی‬ ‫‪ 1980‬سەرنجی زۆربەی ئەوكاتی گەنجانی‬ ‫كوردستان و بەتایبەتی شاری هەولێری بۆ‬ ‫خۆی راكێشابوو‪ ،‬وەك بەشێكیان لەئێستادا‬ ‫باس����ی لێ����وە دەك����ەن ی����ادگاری خۆش����یان‬ ‫لەگ����ەڵ فیلمەكانی ئەو ئەكتەرە هەیە‪ ،‬كاتێك‬ ‫لەس����ینەماكانی ئەوكاتی هەولێ����ر فیلمەكانی‬ ‫پەخش����دەكرا‪ .‬بۆ زیاتر ئاش����نبوون بەژیانی‬ ‫ئ����ەو هونەرمەن����دە جیهانی����ە‪ ،‬ك����ە خاوەن����ی‬ ‫خەاڵتی س����ەركەوتنی تاهەتای����ە لە بۆلیوود‪،‬‬ ‫گفتوگۆیەك����ی چڕوپرم����ان لەگ����ەڵ ك����رد‪،‬‬ ‫كەس����ێكی تا بلێی رووح س����ووكە و بەقسە‬ ‫خۆش����ەكانی ئێمەی گەڕاندەوە بۆ سااڵنێكی‬ ‫پێش لەدایكبوونمان‪.‬‬ ‫تەیار عادل گۆران ــ مۆمبای‬

‫س���اڵی ‪ 1975‬هیما مالین كچە ش���ۆخ‬ ‫و ش���ەنگی بۆلیوود بوو‪ ،‬ت���ۆ خێزانداربووی و‬ ‫منداڵیش���ت هەبوو‪ ،‬چۆن بوو هیما مالین شوی‬ ‫پێكردی؟‬ ‫دارمین���درا‪( :‬بەپێكەنینەوە) ئ���ی منیش كوڕە‬ ‫ش���ۆخ و ش���ەنگ بووم‪ ،‬بۆ من چ عەیبم هەیە!!!‬ ‫ئێمە كاتێك خەریكی وێنەگرتنی فیلمی (شۆلەی)‬ ‫بووین‪ ،‬خۆشەویستی لەنێوانمان درووستبوو‪،‬‬ ‫لەنێو فیلمەكەش هەر خۆشمدەویست‪ ،‬بەاڵم ئەو‬ ‫شووی پێنەدەكردم‪ ،‬لەكۆتاییدا رازیبوو‪ ،‬منیش‬ ‫هەم لە فیلم و هەمیش لەژیانم سەركەوتم‪.‬‬ ‫لەفیلم���ی ش���ۆلەی تۆ رۆل���ی ڤیرۆ و‬ ‫هیم���ا مالین رۆلی بەس���ەنتی دەبینێ���ت‪ ،‬كاتێك‬ ‫رەف���زت پێ���دەدات ت���ۆ دەچیتە س���ەر تانكەری‬ ‫ئاوی گوندەكە و دەتەوێت خۆت بكوژی‪ ،‬دواتر‬ ‫ئەمیتاب واس���تەت بۆ دەكات‪ .‬دوور لە تەمسیل‬ ‫هیما مالین تۆی رەفزنەكردەوە كاتێك تەقدیمت‬ ‫ك���رد و ئەمیتاب واس���تەی بۆ نەك���ردی تا پێت‬ ‫رازیبوو؟‬ ‫دارمیندرا‪ :‬ئەوە تەمسیل بوو‪ ،‬بەسەنتی خۆی‬ ‫حەزی لەمن بوو و دەشیزانی من خۆم ناكوژم‬ ‫ب���ۆی و لەئاخیرەكەی پێ���م رازیبوو ئەمیتابیش‬ ‫چ���ووە خوازبێنی ب���ۆم‪ .‬لەژیانی راستیش���مان‬ ‫بەسەنتی هەر منی خۆشویست و پێم رازیبوو‪،‬‬ ‫ئاوەها بوومە پاڵەوانی چیرۆك ‪.‬‬ ‫لەبڕگ���ەی كۆتایی فیلمی ش���ۆلەی تۆ‬ ‫لەبەر بەس���ەنتی خۆت دەدەیتە دەس���تی جەبار‬ ‫س���ینگ و پیاوەكان���ی‪ ،‬ل���ەوێ جەب���ار س���ینگ‬ ‫دەیەوێ���ت دەس���تت ببرێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم بەس���ەنتی‬ ‫بەس���ەر شووش���ە دان���س دەكات‪ ،‬تا دەس���تت‬

‫‪ 54‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫‪ ‬پەیامنێری سڤیل و دارمیندرا‬

‫نەبڕن‪ ،‬ئەوە نیشانەی خۆشەویستی راستەقینە‬ ‫و قوربانیدانە‪ ،‬ئێوە لە ژیانیش���تان لەگەڵ یەكتر‬ ‫ئاوا بوونە؟‬ ‫دارمین���درا‪ :‬كاتێ���ك دوو ك���ەس بڕی���اری‬ ‫هاوس���ەرگیری لەگەڵ یەكت���ری دەدەن‪ ،‬دەبێت‬ ‫هەموو خۆش���ی و نەخۆش���یەكانیان بەیەكەوە‬ ‫بێ���ت و قوربانی بۆ یەكتری بدەن‪ ،‬پەیامی ئێمە‬ ‫ل���ەو فیلمە دی���ارە‪ ،‬كە ئێمە پەیامم���ان بەخەڵك‬ ‫دابێ‪ ،‬دەبێت خۆش���ان لەئاست پەیامی خۆمان‬ ‫بین‪ ،‬تاكو ئێستا بەبەڵگەوە دەڵێم هەردووكمان‬ ‫لەژیان���ی خۆماندا قوربانی زۆرمان بۆ یەكتری‬ ‫داوە‪ ،‬دەتوان���م بڵێ���م مێردێكی ب���اش بوومە بۆ‬ ‫هیم���ا مالینی‪ ،‬ئەویش ژنێكی زۆر باش بووە بۆ‬ ‫من و زۆریش پشتیوانم بووە‪.‬‬ ‫لە ئاینی هندۆس���ی هیچ پیاوێك بۆی‬ ‫نیە دوو ژن بهێنێت‪ ،‬تۆش لەسەر ئەو باوەڕەی‪،‬‬ ‫چۆن بوو كردت بەدوو ژن؟‬ ‫دارمین���درا‪ :‬ئ���ێ دوو ژن���ی لەئاینی ئیس�ل�ام‬ ‫رێ���گای پێ���دراوە‪ ،‬منیش لەس���ەر ئ���ەو رێگایە‬ ‫بەڕێوەچووم���ە‪ ،‬م���ن لەگەڵ هاوس���ەرەكانم و‬ ‫منداڵەكانم بەخۆشی ژیاوم و كێشەمان نەبووە‬ ‫لەو رووەوە‪.‬‬ ‫ت���ۆ و ئەمیت���اب هەریەك���ە چەندی���ن‬ ‫خانووتان هەیە‪ ،‬دوو ماڵتان هەیە‪ ،‬لەمۆمبای و‬ ‫جیرانی یەكترن و بەیەكەوە چەند فیلمێكیشتان‬ ‫هەیە‪ ،‬لەئێستادا نێوانتان چۆنە؟‬ ‫دارمیندرا‪ :‬ئەمیتاب هاوڕێی خۆشەویس���تمە‬ ‫چ لەس���ەردەمی گەنجی���م و چ لەس���ەردەمی‬ ‫ئێس���تاش‪ ،‬ئ���ەو رۆڵ���ی بەرچ���اوی هەب���ووە‬ ‫لەپێشخس���تنی س���ینەمای بۆلی���وود‪ ،‬ئەمیت���اب‬

‫ناوێكی درەوش���اوەیە لەهەم���وو جیهان و من‬ ‫هەمیش���ە رێزی تایبەتم بۆی هەی���ە‪ ،‬نەك هەر‬ ‫من‪ ،‬گەلی هندس���تان هەمووی ئەمیتابی خۆش‬ ‫دەوێت‪.‬‬ ‫تۆ جگەلە هونەر لەبواری سیاس���یش‬ ‫كاردەك���ەی‪ ،‬چۆن دەتوانی لەو دوو بوارە رۆڵ‬ ‫ببینی؟‬ ‫دارمین���درا‪ :‬ماڵی من پرە لەهونەر‪ ،‬بەخۆم و‬ ‫ژنەك���ەم و كوڕەكان���م و كچەكەمەوە‪ .‬بەخۆمم‬ ‫گوت ب���ا تۆزی���ك لەسیاس���ەتیش كاربكەم خۆ‬ ‫دنیا كاول نابێت‪ ،‬پاش���ان من خزم و كەس���ێكی‬ ‫زۆرم لە پەنجاب هەیە‪ ،‬داوایان لێكردم پێشیان‬ ‫بكەوم و خزمەتیان بك���ەم‪ ،‬بۆیە چوومە ئەوێ‬ ‫و خ���ۆم هەڵب���ژارد و دەنگم هێنا‪ .‬م���ن ئەندامی‬ ‫حزب���م و ئەندام���ی پەرلەمانیش���م‪ ،‬ب���ۆ ماوەی‬ ‫چەندین س���اڵە‪ ،‬ئەمس���اڵ خولی پەرلەمانتاریم‬ ‫تەواو دەبێت‪ ،‬س���ەیری بارودۆخی خۆم دەكەم‬ ‫لەبواری سیاس���ی‪ ،‬لەپاڵ ئ���ەوەش وردە وردە‬ ‫كاری هونەری خۆم دەكەم‪.‬‬ ‫بیس���توومە دەڵێن ه���ەر پەنجابییەك‬ ‫بێت���ە مۆمبای خ���ۆی بەناوی تۆ هەڵدەكێش���ی‬ ‫و هەم���وو تۆ بەس���احێبی خۆیان دەزانن تۆش‬ ‫یارمەتی���ان دەدەی لەهەم���وو روویەك���ەوە و‬ ‫جیاوازی لەنێوان هیندیەكان دەكەی؟‬ ‫دارمین���درا‪ :‬من هی���چ جیاوازیی���ەك لەنێوان‬ ‫هی���چ ك���ەس و الیەنێك ناكەم و رێ���ز لەهەموو‬ ‫كەس���ێك دەگ���رم‪ ،‬ه���ەر رۆژیك ه���ەر الیەنێك‬ ‫كاری بكەوێتە الم و لەتوانام داهەبێت یارمەتی‬ ‫بدەم‪ ،‬یارمەتیم داوە‪ .‬پەنجابیەكان كەس���وكاری‬ ‫من���ن و پەنجاب ناوچەی من���ە‪ ،‬منیش نوێنەری‬


‫هونەری‬

‫ئەمیتاب لە گەنجیەتی‬ ‫و لەئێستاشدا هاوڕێیەكی‬ ‫خۆشەویستمە‬ ‫ماڵەكەم پڕە لە هونەر‪،‬‬ ‫خۆم و ژنەكەم و كچەكەم‬ ‫و كوڕەكانم كاری هونەری‬ ‫دەكەین‬ ‫خزم و كەسوكارم‬ ‫داوایانلێكردم‬ ‫پێشیانبكەوم و خزمەتیان‬ ‫بكەم‪ ،‬بۆیە چوومە ناو‬ ‫كاری سیاسیەوە‬

‫(دارم س����ینگ دی����ۆل) لەس����اڵی ل����ە ‪8‬ی دیس����ێمبەری ‪ 1935‬لەوالیەتی پەنجاب‬ ‫راجس����تان لەدایكب����ووە‪ .‬كاتێ����ك دارمیندرا بچ����ووك دەبێت‪ ،‬باوك����ی بەڕێوەبەری‬ ‫قوتابخان����ەی گوندەكەیان دەبێت و پش����تگیری لێدەكات لەخوێن����دن‪ ،‬تاكو قۆناغی‬ ‫زانكۆ بەكۆتادێنێت‪ .‬ساڵی ‪ 1960‬لەتەمەنی ‪ 25‬ساڵی روو لەشاری مۆمبای دەكات‬ ‫بۆ مەبەس����تی كاركردن لەبواری س����ینەما‪ ،‬پاش ماندووبوون و هەوڵدانێكی زۆر‬ ‫لەفیلمی (دل بهی تێرا همبی تێری) بەش����دار دەبێت‪ .‬دوای ئەوە چەند رۆڵێكی تر‬ ‫وەردەگرێت‪ .‬لەس����ااڵنی ‪ 60‬بەش����داری چەندین فیلمی كرد‪ ،‬بەاڵم وەكو پێویس����ت‬ ‫نەناسرا‪.‬‬ ‫س����اڵی ‪ 1971‬خەڵك وردە وردە ناسیان‪ ،‬كاتێك لەساڵی ‪ 1975‬لەگەل ئەكتەری‬ ‫گ����ەوەر و شاهەنش����ای بۆلی����وود ئەمیت����اب باچچان لەفیلمی ش����ۆلەی (ش����وعلە)‬ ‫بەش����داریكرد‪ ،‬لەوێ بە تەواوەتی ناس����را‪ .‬دارمیندرا دوو ژنی هەیە‪ ،‬جگە لەخۆی‪،‬‬ ‫ژن����ی دووەم����ی (هیما مالی����ن) و هەر دوو كوڕەكەی بەناوەكانی (س����ۆنی دیۆل و‬ ‫بۆبی دیۆل) كە مندالی ژنی یەكەمەكەین‪ ،‬لەگەڵ كچێكی بەناوی (ئیش����ا دیۆل) كە‬ ‫كچی ژنی دووەمیەتی لەس����ینەما كاردەكەن‪ .‬دارمیندرا س����اڵی ‪ 2004‬بەپشتیوانی‬ ‫خەڵكی ناوچەكەی خۆی لەپەنجاب هەڵبژارد و بووە ئەندامی پەرلەمانی هندستان‪.‬‬ ‫جگە لەكاری هونەری كاری سیاسیش دەكات و ئەندامی حیزبی بهاراتیا جاناتایە‬ ‫و ماوەی چەندین خولە بەپشتیوانی خەڵكی والیەتەكەی دەنگی زیاد دەهێنێت و تا‬ ‫لە ‪ 2014/4/24‬هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫ئەم خولەی ئێستاش كە بڕیارە‬ ‫هەر پەرلەمانتارە‪.‬‬ ‫لەمۆمبای بەڕێوە بچێتەوە‪،‬‬

‫ئەوان���م لەپەرلەم���ان و لە نێ���و حیزبیش‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەبێت خزمەتیان بك���ەم و خۆم بەخزمەتكاری‬ ‫هەموویان دەزانم‪.‬‬ ‫بەحوكمی ئەوەی سیاس���ەتمەداریت‬ ‫چی لەبارەی كوردەوە دەزانیت؟‬ ‫دارمین���درا‪ :‬من باش ش���ارەزایی بارودۆخی‬ ‫ك���وردم و دەزان���م نەگبەت���ی زۆریان لەس���ەر‬ ‫خاكەكەیان بەسەر هاتووە‪ ،‬كە ناوی كوردستانە‪،‬‬ ‫وەك ئەوەی گەلی هندستان بەسەریهات لەژێر‬ ‫دەس���تی داگیركەر‪ ،‬گەلی كوردی���ش بە هەمان‬ ‫شێوە‪ .‬بەاڵم دەبێت هەموو الیەك ئەوە تێبگەن‬ ‫كە سیاس���ەت ی���ەك رێ���رەوی راس���تی نییە و‬ ‫بارودۆخی سیاس���ی زوو ب���ەزووی دەگۆڕێت‪،‬‬ ‫ك���ێ دەیگوت ك���ورد ئازاد دەب���ن؟ كێ دەیگوت‬ ‫ت���ەواوی هندس���تان ئ���ازاد دەكرێ���ت؟ ئەوان���ە‬ ‫هەمووی پێشهاتن و من چاوەروانی پیشهاتەی‬ ‫گەورەترم بۆ كوردستان‪.‬‬ ‫تۆ جەماوەرێكی باشت لەكوردستان‬ ‫هەی���ە‪ ،‬بەتایبەت���ی جیلە كۆن���ەكان لێرەوە چیت‬ ‫هەیە پێیان بڵێی؟‬ ‫دارمین���درا‪ :‬س�ڵ�او رێزی���ان ب���ۆ دەنێ���رم و‬ ‫خۆشەویستیم بۆ هەموویان هەیە‪ ،‬لێرەوە پێیان‬ ‫دەڵێ���م دارمیندرا خزمەت���كاری جەماوەرەكەی‬ ‫خۆیتی و خۆشحاڵم كە لەشوێنێكی وای جیهان‬ ‫خەڵكی وا بەڕێز بناس���م‪ .‬بەپێی كات و دەرفەت‬ ‫لەدڵەوە حەزدەكەم لەنزیكەوە پێیان ئاشنا ببم‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪55 2014/4/26‬‬


‫هونەری‬

‫حزبەكان بۆ دەنگ‬ ‫كۆكردنەوە هونەرمەندان‬ ‫دەخەنە لیستەكانیانەوە‬ ‫‪ ‬ئاڤان جەمال‬

‫ئەحمەد تاریق‬

‫جەالل پەرێشان‪ :‬هەموو كۆاڵنی خۆمان دەنگم دەدەنێ‬ ‫ئاڤان جەمال‪ :‬پارێزگا جیاوازە لەپەرلەمان و پێویستی‬ ‫بە بڕوانامەی بەرز و پسپۆڕی نییە‬ ‫رەبیع هەزال‪ :‬هونەرمەند حزبی نەبێت‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫پەیامی هونەری خۆی بگەیەنێت‬ ‫ئیسماعیل ئاكۆیی‪ :‬خەڵك بڕوایان بە سیاسییەكان‬ ‫نەماوە بۆیە ئێمە خۆمان هەڵدەبژیرین‬ ‫عومەر مامە‪ :‬لەوانەیە راست بێت بۆ دەنگ‬ ‫كۆكردنەوە بەكارمان بهێنن‬ ‫‪ 56‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫لیس���تی كاندیدان���ی حزب���ە سیاس���ییەكان‬ ‫پ���ڕن لەرۆژنامەن���وس و م���ەال و كەس���انی‬ ‫ت���ری كۆمەاڵیەت���ی و بەناوبان���گ بەتایبەتیش‬ ‫هونەرمەندان‪ ،‬هەرچەندە ئەوان رەتیدەكەنەوە‪،‬‬ ‫ك���ە حزب���ەكان ئەوان ب���ۆ دەن���گ كۆكردنەوە‬ ‫بەكاربهێن���ن‪ ،‬ب���ەاڵم هەن���دێ ك���ەس رایانوایە‬ ‫حزبەكان دەنگیان پێكۆدەكەنەوە‪.‬‬ ‫ئیس���ماعیل ئاكۆیی هونەرمەندێكی میللییە‪،‬‬ ‫س���ااڵنێكە لەب���واری گۆرانیگوتن���دا خزم���ەت‬ ‫دەكات‪ .‬ئێس���تا كاندی���دی لیس���تی گۆڕان���ە‬ ‫ب���ۆ ئەنجومەن���ی پارێ���زگای هەولێ���ر‪ .‬ئ���ەو‬ ‫خۆكاندیدكردن���ی لەس���ەر لیس���تی حزبێك���ی‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬زۆر بەئاسایی دەزانێت و پێی وایە‬ ‫خەڵك باوەڕیان بە سیاس���یەكان نەماوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوان خۆیان هەڵبژاردووە‪ .‬ئیس���ماعیل دەڵێ‬ ‫"زۆربەی سیاسەتمەدارەكان ئەوەندە بەڵێنیان‬ ‫بەخەڵ���ك داوە و جێبەجێی���ان نەك���ردووە‪،‬‬ ‫دەترسێن تێكەڵی خەڵك بن‪ ،‬بەاڵم هونەرمەند‬ ‫خ���ودی خەڵ���ك دروس���تیدەكات و ئەوی���ش‬ ‫لەموعاناتەكانی خەڵك تێدەگات و هەر خەڵك‬ ‫بوون منیان لەئیس���ماعیلەوە كردە ئیسماعیل‬ ‫ئاكۆیی"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەئەگەری سەركەوتنی ئیسماعیل‬ ‫ئاكۆیی پێیوایە كە "سەركەوتوو دەبم‪ ،‬چونكە‬ ‫خەڵ���ك باوەش���م بۆدەكەن���ەوە و پش���تگیریم‬ ‫دەكەن‪ ،‬منیش دەمەوێ خزمەتی هەولێر بكەم‪،‬‬ ‫من بۆ خاتری پێداویس���تییەكانی ئەو خەڵكانە‬


‫هونەری‬

‫‪ ‬جەالل پەرێشان‬

‫‪ ‬عومەر مامە‬

‫خۆم كاندید كردووە كە موعاناتیان هەیە"‪.‬‬ ‫عومەر مامە پیشەی ئەكتەرە و لەدراماكانی‬ ‫تەلەفزیۆن���ی یەكگرت���وودا زۆر رۆڵی بینیوە‪،‬‬ ‫ئێس���تا كاندیدی لیستی یەكگرتوی ئیسالمییە‪.‬‬ ‫رای ئ���ەو هونەرمەن���دە پێچەوان���ەی رای‬ ‫زۆربەی هونەرمەندانە كە دەڵێت‪ ،‬هورنەمەند‬ ‫موڵك���ی میللەت���ە و نابێ���ت پەیوەن���دی بەهیچ‬ ‫حزبێكی سیاس���ییەوە هەبێ���ت‪ .‬عومەر پێیوایە‬ ‫"دەس���تەواژەی هونەرمەند ناب���ێ حزبی بێت‪،‬‬ ‫دەس���تەواژەیەكی راس���ت نییە‪ ،‬چونكە هونەر‬ ‫خۆی سیاسەتە‪ ،‬هەموو مرۆڤێكیش بەتایبەت‬ ‫هونەرمەند هەڵوێستێكی سیاسی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر بتەوێ بەس���ەر حزبێكدا ساغ نەبیتەوە‬ ‫و مەبەست خزمەت بێت‪ ،‬ئەوا ناتوانی‪ ،‬چونكە‬ ‫واقیعی سیاس���ی ئەمڕۆی كوردستان‪ ،‬ئەوەیە‬ ‫ك���ە ل���ەدەرەوەی ح���زب ناتوان���ی سیاس���ەت‬ ‫بكەی"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت ب���ەو رای���ەی دەڵێ���ن حزبەكان‬ ‫ئەوان ب���ۆ دەن���گ كۆكردن���ەوە بەكاردەهێنن‬ ‫گوت���ی "لەوانەش���ە ئ���ەو قس���ەیە راس���ت بێت‬ ‫حزبەكان ئێمەی هونەرمەند بەكاربێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ن���ەك لەهەم���وو حاڵەتێك‪ ،‬چونك���ە جاران كە‬ ‫هەڵبژاردن بەلیستی داخراو بوو‪ ،‬خەڵك ناچار‬ ‫بوو دەن���گ بداتە كەس���ێك‪ ،‬ك���ە هەڵبژاردەی‬ ‫خۆشی نەبوایە‪ ،‬بەاڵم ئێستا دۆخەكە جیاوازە‬ ‫و پێش���بینی دەك���ەم لەپێنج س���اڵی داهاتوودا‬ ‫ببێت���ە لیس���تی ك���راوە"‪ .‬عومەر مام���ە پێیوایە‬ ‫كە دەردەچێت و دەنگی پێویس���ت بەدەس���ت‬ ‫دێنێت‪.‬‬

‫‪ ‬رەبیع هەزال‬

‫رەبیع هەزال س���وڵتان‪ ،‬هونەرمەندێكی ترە‬ ‫كە لەس���ەر لیس���تی یەكگرتووی ئیسالمی بۆ‬ ‫پەرلەمان���ی عێراق خۆی هەڵبژاردووە‪ .‬رەبیع‪،‬‬ ‫ئەكت���ەری درامای���ە و دەڵێ���ت "پێش���تر كاری‬ ‫خێرخوازیش���م كردووە‪ ،‬م���ن خزمەتكردن بە‬ ‫عیب���ادەت دەزان���م‪ ،‬بۆیە خۆم هەڵب���ژاردووە‪،‬‬ ‫تابواری خزمەتكردنم زیاتربێت"‪.‬‬ ‫بەرای ئەو كاندیدەی یەكگرتووی ئیسالمی‬ ‫"ئەگەر هونەرمەند حزبی نەبێت ئەوا ناتوانێت‬ ‫پەیام���ی س���ەرەكی خۆی ك���ە هونەرەكەیەتی‬ ‫بگەیەنێ���ت‪ ،‬چونك���ە هیچ حزبێ���ك كەناڵ یان‬ ‫شاش���ەی تەلەفزی���ۆن نادات���ە هونەرمەن���دی‬ ‫س���ەربەخۆ‪ .‬هەروەه���ا هونەرمەند هەس���تی‬ ‫ناس���كە و زیات���ر هەس���ت بەئێ���ش و ئازاری‬ ‫خەڵ���ك دەكات"‪ .‬ئ���ەو ئەكت���ەرە ئەوەش���ی‬ ‫ئاش���كراكرد‪ ،‬كە یەكگرتووی ئیسالمی خۆی‬ ‫داوایلێك���ردووە كاندیدی لیس���تەكەیان بێت و‬ ‫ئەوەش بەشانازی دەزانێت‪ .‬لەبارەی ئەگەری‬ ‫دەرچوون و دەرنەچوونیشەوە‪ ،‬رەبیع لەهیچ‬ ‫كامیان دڵنی���ا نییە "نازانم چەن���د دەنگ دێنم‪،‬‬ ‫چونك���ە وەك یاری تۆپی پێی���ە‪ ،‬تۆپ خڕە و‬ ‫سندوقی دەنگدانیش ش���اراوەیە‪ ،‬بەاڵم دڵنیام‬ ‫خەڵك خۆشیان دەوێم و دەنگم دەدەنێ"‪.‬‬ ‫ج���ەالل پەرێش���ان هونەرمەن���د و‬ ‫راگەیاندنكارێك���ی ناس���راوە‪ ،‬هەروەه���ا‬ ‫وەرزش���وانە‪ ،‬كاندی���دی پارت���ی دیموكرات���ی‬ ‫كوردستانە بۆ ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر‪،‬‬ ‫ئ���ەو دەڵێ���ت "بۆی���ە خ���ۆم هەڵب���ژاردووە تا‬ ‫خزمەت���ی خەڵ���ك بكەم و كار بۆ نەهێش���تنی‬

‫‪ ‬ئیسماعیل ئاكۆیی‬

‫موعاناتی هونەرمەند و وەرزشوانان بكەم"‪.‬‬ ‫لەبارەتی ئەگ���ەری دەرچوونییەوە جەالل‬ ‫پەرێشان پشتی بەخەڵكی كۆاڵنەكەی خۆیانەوە‬ ‫ئەستورە و گوتی "نامەوێت ببێتە وەسفكردنی‬ ‫كۆاڵنەكەی خۆمان‪ ،‬بەاڵم هەموویان بەڵێنیان‬ ‫داوە دەنگ بەمن ب���دەن‪ ،‬خەڵكی كوردەواری‬ ‫خۆشمان كە بەڵێنیاندا جێبەجێی دەكەن‪ ،‬بۆیە‬ ‫منی���ش بەڵێنێك���ی كوردەوارییانەیان پێدەدەم‪،‬‬ ‫كە خزمەتیان بكەم"‪.‬‬ ‫جەالل ئەوەش���ی گوت‪ ،‬ك���ە ئەگەر دەریش‬ ‫بچێت واز لەوەرزش ناهێنێت‪ ،‬چونكە "ماسی‬ ‫لەئاو دەربهێنرێت دەخنكێ"‪.‬‬ ‫هونەرمەن���د ئاڤان جەمال‪ ،‬كاندیدە لەس���ەر‬ ‫لیس���تی یەكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان ب���ۆ‬ ‫ئەنجومەن���ی پارێ���زگا‪ .‬ئاڤ���ان جەم���ال دەڵێت‬ ‫"هونەرمەندی���ش وەك هەر مرۆڤێكی تر بۆی‬ ‫هەی���ە كارێكی تربكات‪ ،‬هەت���ا كاری ئیداریش‪،‬‬ ‫پارێ���زگاش ش���وێنی خزمەتگوزاریی���ە و‬ ‫پێویستی بەبڕوانامەی بەرز و پسپۆڕی نییە‪،‬‬ ‫وەك پەرلەم���ان نییە‪ ،‬هەموو خەڵك دەتوانێت‬ ‫خزمەتی تێدابكات‪ ،‬هەتا هەندێ پەرلەمانتاریش‬ ‫ئەو پسپۆڕێتییەیان نییە كە پێویستە"‪.‬‬ ‫ئ���ەو هونەرمەن���دە رێ���ژەی ئەگ���ەری‬ ‫س���ەركەوتنی خ���ۆی ب���ەزۆر دەزانێت چونكە‬ ‫"تائێس���تا تەنی���ا لەرێگ���ەی هونەرەكەم���ەوە‬ ‫خزمەت���م كردووە‪ ،‬ئێس���تا دەم���ەوێ لەبواری‬ ‫تریش���دا خزم���ەت بك���ەم‪ ،‬ئێم���ە جی���اوازی‬ ‫بیروڕام���ان هەی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم پێویس���تە هەم���وو‬ ‫الیەنەكان رێز لەیەكتر بگرین"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪57 2014/4/26‬‬


‫هونەری‬

‫ساالر مەحمود‪:‬‬ ‫پەیوەندیم لەگەڵ كەمال‬ ‫محەمەد الواز نەبووە‬ ‫داوای خۆشەویستی‬ ‫زۆری لێكراوە‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫رۆژین حەسەن خانمە ئەكتەری بواری فیلم‬ ‫و دراما پێیوایە لەئێستادا خۆشەویستی الی‬ ‫زۆر خەڵك بۆتە حەز و بەرژەوەندی مادی‪.‬‬ ‫ئەوەش ناشارێتەوە كە خۆشەویستی كردووە‬ ‫و دەشڵێ "هەموو كەسێك خۆشەویستی‬ ‫دەكات‪ ،‬بۆیە ئەوە شتێكی ئاساییە منیش‬ ‫وەكو هەموو مرۆڤێكی ئاسایی لەژیانی خۆمدا‬ ‫كەسێكم خۆشویستوە‪ ،‬بەاڵم زۆر داوای‬ ‫خۆشەویستیم لێكراوە و قبوڵم نەكردووە"‪.‬‬

‫‪ 58‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫هاوڕێیەت���ی هونەرمەندان س���االر مەحم���ود و كەمال محەمەد بۆ‬ ‫زۆربەی ئاش���نایانی هونەری كوردی ئاش���كرایە‪ ،‬بەاڵم ماوەیەكە‬ ‫ئ���ەوان بەكەم���ی پێك���ەوە دەردەك���ەون‪ .‬ب���ەو هۆی���ەوە دەنگۆی‬ ‫الوازبوونی پەیوەندییەكەیان باڵوبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم هونەرمەند ساالر‬ ‫مەحمود رەتیدەكاتەوە پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێ دێرینەكەی الواز‬ ‫بووبێت‪.‬‬ ‫ئ���ەو هونەرمەندە لەدیمانەیەكی تایبەتی س���ڤیل ك���ە لەژمارەكانی‬ ‫داهاتوودا باڵو دەكرێتەوە‪ ،‬دووپاتیدەكاتەوە كە "من و كاك كەمال‬ ‫محەمەد ئێس���تاش هەر هاورێین و هیچ ناخۆش���ییەك لەنێوانماندا‬ ‫نیی���ە‪ ،‬تەنها ئەوەندەیە كە هەر كەس���ەمان بۆ خۆمان كاردەكەین‪،‬‬ ‫ئەگەرنا ئێستاش هاورێیەتیمان خۆشە"‪.‬‬


‫هونەری‬

‫كامەران عومەر‬ ‫دەڵێت "تۆ پێبكەنە"‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫هونەرمەن���د كامەران عومەر م���ژدەی باڵوكردنەوەی بەرهەمێكی‬ ‫نوێ بە هەوادارانی دەدات‪ ،‬كە خۆی لەكلیپێكدا دەبینێتەوە بەناوی‬ ‫(تۆ پێبكەنە)‪.‬‬ ‫ئ���ەو هونەرمەندە لەالپەڕەی تایبەتی خ���ۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی‬ ‫فەیس���بووك ئ���ەو هەواڵ���ەی بەهەواداران���ی داوە و رایگەیاندووە‬ ‫"هۆن���راوەی ئ���ەو گۆرانییە لەنوس���ینی بەرزان ق���ادرە و لەالیەن‬ ‫هونەرمەن���د عەتا ئەحم���ەدەوە ئاوازی بۆ دانراوە‪ ،‬دلێر حوس���ێن‬ ‫كاری دابەشكردنی میوزیكی بۆ كردووە‪ ،‬پەنا بەخوا بەجوانترین‬ ‫شێوە پێشكەشی هەوادارانی دەنگی خۆمی دەكەم"‪.‬‬

‫فرمێسك مستەفا‪ :‬كەسایەتی من‬ ‫وەكو پیرە دارێكی رەگپتەوە‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫خانمە ئەكتەری شانۆكار فرمێسك مستەفا جەخت لەوەدەكاتەوە‪،‬‬ ‫ك���ە بەش���ەونخونی و هەوڵی تاكەكەس���ی خۆی پێگەیش���تووە و‬ ‫كەس���ایەتی خۆش���ی بەدارێك دەش���وبهێنێت‪ ،‬كەڕەگ���ی لەقواڵیی‬ ‫زەویدا داكوتیوە‪.‬‬ ‫گەرچی ئەو پێی خۆش نییە باس���ی كەسایەتی خۆی بكات و ئەو‬ ‫باس���ەی بۆ دەوروبەرەكەی جێهێش���تووە‪ ،‬ب���ەاڵم لەلێدوانێكی بۆ‬ ‫س���ڤیل گوتی "كەسایەتی من كەسایەتییەكی س���ادەیە‪ ،‬وەك پیرە‬ ‫دارێك���ە ڕەگی پتەوی ل���ە زەویدایە و چەند ه���ەوڵ بدەن بەتەور‬ ‫بیبڕن���ەوە‪ ،‬ئ���ەو لەژێرەوە نەمام���ی دیكەی لێدەبێتەوە و س���ەوز‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬چونكە رەگەكانی بەش���ەونخونی و هەوڵی تاكەكەس���ی‬ ‫خۆی بووە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪59 2014/4/26‬‬


‫"شاكیرە‬ ‫خائین و قێزەونە"‬ ‫خانمە گۆرانیبێژی كۆڵۆمبی "ش���اكیرا"‬ ‫دۆس���تی یاریزانی یانەی بەرشەلۆنەی‬ ‫ئیس���پانی "جی���رارد پیك���ێ" ل���ە چ���اوی‬ ‫ئیس���پانیەكانەوە ب���ە كەس���ێكی خائی���ن‬ ‫و قێ���زەون وەس���ف دەكرێ���ت‪ ،‬ئەم���ەش‬ ‫بەه���ۆی ئەوەی ل���ە ئەلبووم���ە تازەكەیدا‬ ‫گۆرانیەكی تۆمارك���ردووە‪ ،‬تێیدا باس لە‬ ‫س���ەربەخۆبوونی هەرێم���ی كەتەلۆنی���ای‬ ‫ئیس���پانی ك���ردووە و گۆرانیەكەش���ی‬ ‫ب���ە زمان���ی كەتەلۆنی گوت���ووە‪ .‬ئەمەش‬ ‫ئیس���پانیەكانی زۆر توڕەك���ردووە و‬ ‫وایكردووە شاكیرە بە كەسێكی خائین و‬ ‫قێزەوەن وەسف بكەن‪.‬‬

‫‪ 60‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫شنۆ محەمەد‪:‬‬ ‫چەند جارێك لەبەر شیعر نوسین‬ ‫چێشتەكەم سووتاوە‬ ‫سڤیل‪ :‬ئەحمەد تاریق‬ ‫خانمە شاعیر شنۆ محەمەد لەساڵی ‪ 1980‬لەسلیمانی لەدایكبووە‪ .‬لە تەمەنی‬ ‫‪ 2‬س���اڵیدا بەرەو ئێران كۆچیان كردووە و لەشاری سنە و مەریوان ژیاوە‪.‬‬ ‫لەساڵی ‪ 2010‬كتێبی "جیژوان"ی چاپكردووە و ناوی كچەكەی لێناوە‪ ،‬وەك‬ ‫خ���ۆی دەڵ���ێ "لەبەر ئەوە زۆر الم ئازیزە و زۆریش خوشەویس���تە"‪ .‬ش���نۆ‬ ‫محمەد لەبارەی شیعرنووسینەوە بۆ سڤیل دەڵێ "چەند جارێك كە خەریكی‬ ‫دروس���تكردنی خواردن بووم���ە‪ ،‬لەوكاتە ئیلهامم بۆ هاتووە و ویس���توومە‬ ‫بینوسمەوە‪ ،‬یەكسەر وازم لە چێشتەكە هێناوە و بەخێرایی شیعرم نوسیوە‪،‬‬ ‫كە هاتومەتەوە بینیومە چێشتەكەم سوتاوە"‪.‬‬

‫مەی حەریری‬ ‫بە عەبدولفەتاح سیسی‬ ‫سەرسامە‬ ‫رەشیدە جۆنز‪:‬‬ ‫دەبێ ژنان وەبەرهێنان لە ئەقڵیاندا‬ ‫بكەن نەك جوانیان‬ ‫خانمە ئەكتەری ئەمریكی رەشید جۆنز‪ ،‬پێی وایە ئەقڵ زۆر لە‬ ‫رووخس���ار گرنگترە‪ ،‬هەرئەمەش نهێنی سەركەوتنی رەشیدە‬ ‫خۆیەتی لە كاری نواندندا‪ .‬رەشیدە چیرۆكی وێنەدار بۆ مندااڵن‬ ‫دەنوس���ێت و سیناریۆش دەنوسێت‪ ،‬س���ەرەڕای گۆرانیگوتنی‬ ‫ناوەن���اوەی‪ .‬هەربۆیەش رەش���یدە ئام���ۆژگاری ژنان دەكات‪،‬‬ ‫ك���ە وەبەرهێنان ل���ە ئەقڵیاندا بكەن‪ ،‬نەك ل���ە جوانیان‪ ،‬چونكە‬ ‫رووخسار و جوانی شتێكی كاتیە و لەگەڵ دەركەوتنی یەكەم‬ ‫نیشانەی پیریی نامێنێت‪ ،‬بەاڵم ئەقڵ و بەهرە و داهێنان لەگەڵ‬ ‫بەتەمەنداچووندا گەورەتر وبەنرختر دەبن‪.‬‬

‫ل���ە دیمانەیەك���ی بەرنام���ەی‬ ‫"برایك" خانم���ە گۆرانیبێژی‬ ‫لوبنان���ی م���ەی حەری���ری‪،‬‬ ‫جی���اواز ل���ە زۆرین���ەی‬ ‫هونەرمەن���دان‪ ،‬ك���ە قس���ە لە‬ ‫سیاس���یەتدا ناكەن‪ ،‬دەمی لە‬ ‫سیاس���ەت وەردا و گوت���ی‪،‬‬ ‫ك���ە زۆر ب���ە كەس���ایەتی‬ ‫سیس���ی‪،‬‬ ‫عەبدولفەت���اح‬ ‫پاڵێ���وراوی س���ەرۆكایەتی‬ ‫میس���ر سەرس���امە‪ .‬م���ەی‬ ‫وتیشی‪ ،‬كە ئەو بۆیە سیسی‬ ‫خۆشدەوێت‪ ،‬چونكە جەمال‬ ‫عەبدولناسڕی بیردەخاتەوە‪.‬‬ ‫ه���ەروەك وتیش���ی كە الدان‬ ‫و دادگاییكردن���ی موب���ارەك‬ ‫كارێكی هەڵەبوو‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪61 2014/4/26‬‬


‫پشــووی سڤیـل‬

‫گا ‪5/20–4/21‬‬

‫كاوڕ ‪4/20-3/21‬‬

‫هەوڵ بدە پاشەكەوت لە دەرامەتتاندا‬ ‫ب��ك��ەن‪ .‬دەس��ك��ەوت��ەك��ان��ت��ان ب���ەردەوام‬ ‫دەب���ن‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەم ش��ێ��وەی��ەی ئێستا‬ ‫نامێنێتەوە‪ .‬گ���ەڕان و پەیوەندیەكانتان زۆر‬ ‫دەبێت و دیداری كەسانێك دەكەن‪ ،‬كە گرنگن بۆ‬ ‫ژیانتان‪ .‬ئەركەكانتان فەرامۆش مەكەن و پشتتان‬ ‫لێیان ساردمەكەنەوە‪.‬‬

‫دووانە ‪6/20-5/21‬‬

‫الیەنی سۆزدارییتان بە شێكی زۆر‬ ‫ل��ە بیركردنەوەتان داگیردەكات‪.‬‬ ‫دەس���ت ب��ە ئ��ەن��ج��ام��دان��ی كارێكی‬ ‫نوێ دەكەن‪ .‬هەموو ئەو كارانەی ئەنجامیان‬ ‫دەدەن‪ ،‬بۆ دەستكەوتنی زان��ی��اری زۆرتر‪،‬‬ ‫سەركەوتنتان مسۆگەر دەكات‪.‬‬

‫تەرازوو ‪10/20-9/21‬‬

‫ئەگەری بەدیهێنانی ئاواتەكانتان‬ ‫بەهێز دەب��ێ��ت و چ��ەن��د هەوڵێكی‬ ‫دیكەی بۆ دەدەن‪ .‬گرنگی زیاتر‬ ‫بە رێكخستن دەدەن‪ ،‬وەك لە ئەنجامدانی‬ ‫كارەكان‪ ،‬بەاڵم هەوڵێكی تەواو دەدەن تاكو‬ ‫سەركەوتنی گەورەتر بەدەست بهێنن‪.‬‬

‫دووپشك ‪11/20-10/21‬‬

‫ئەنجامی گرنگ بەدەست دەهێنن‪.‬‬ ‫دەستپێشخەری بكەن تا كارەكان‬ ‫لەژێر كۆنتڕۆڵی خۆتاندایە‪ .‬هەوڵ‬ ‫ب��دەن دەرفەتەكان كۆنتڕۆڵ بكەن‪ ،‬چونكە‬ ‫كاتێكی باشە بۆ پێداچوونەوە و سوككردنی‬ ‫كارە كەڵەكەبووەكانی رابردوو‪.‬‬

‫كەوان ‪12/20-11/21‬‬

‫ب���ێ���دەن���گ���ی���ت���ان گ����وم����ان����ی الی‬ ‫بەرامبەرەكەتان دروستكردووە‪.‬‬ ‫خۆشەویستیی چواردەورتان زیاد‬ ‫دەكات‪ .‬گرنگی بە رێكپۆشی و رووخسارتان‬ ‫ب����دەن‪ .‬پ��ل��ە و پ��ای��ەت��ان ب��ەرزدەب��ێ��ت��ەوە و‬ ‫پەیوەندیتان ل��ەگ��ەڵ كەسانێكی گرنگ بۆ‬ ‫دروست دەبێت‪.‬‬

‫ه��ەوڵ دەدەن چەند كارێكی نوێ‬ ‫ئ��ەن��ج��ام ب����دەن و سەركەوتنی‬ ‫گەورەشی تێدا بەدەست دەهێنن‪.‬‬ ‫گ��رن��گ��ی زی��ات��ر ب��ە ت��ەن��دروس��ت��ی��ت��ان ب���دەن‪.‬‬ ‫كاتێكی باشە بۆ خوێندنەوە و تێگەیشتن لەو‬ ‫بابەتانەی پێویستە فێریان ببن‪ .‬رێكەوتنی‬ ‫كەسانێك دەكەن‪ ،‬كە لەگەڵتان هاوڕان‪.‬‬

‫وشەی نادیار‬

‫وشەی یەكتربڕ‬

‫وشەی نادیار لە (‪ )8‬پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە‪.‬‬ ‫سڤیل‬ ‫ت‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ئـ‬

‫ی‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫سڤیل‬

‫و‬ ‫ج‬ ‫پ‬ ‫چ‬ ‫ه‬

‫ۆ‬ ‫ئـ‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫ج‬

‫ئـ‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫م‬

‫ه‬ ‫و‬ ‫ێ‬ ‫ه‬ ‫ڤ‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ئـ‬ ‫ڵ‬ ‫و‬

‫ك‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ێ‬

‫ر‬ ‫ش‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ك‬ ‫ت‬ ‫و‬

‫ه‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ن‬

‫ا‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ه‬

‫ن‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫ن‬

‫و‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ۆ‬

‫سڤیل‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ز‬

‫ه‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫سڤیل‬

‫بۆ ئەوەی مرۆڤەكان باشتر بناسنەوە‪ ،‬تەنها ئەوەندە بەسە یەكجار بە‬ ‫پێچەوانەی ئارەزووەكانیانەوە بجووڵێنەوە‪.‬‬ ‫تێبینی‪( :‬هـ) و (ە) بە یەك پیت دەژمێردرێن‪.‬‬

‫سێگۆشە‬ ‫ئ���ای���ا دەزان���������ی چەند‬ ‫س��ێ��گ��ۆش��ە ل���ە شكڵەدا‬ ‫هەیە؟‬

‫‪ 62‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫سڤیل‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫‪10‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ستوونی‪:‬‬ ‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪ .1‬ژمارەیەكە ‪ -‬دوو پیت لە (سیم) ‪ .1 -‬ئەندامێكی لەشە ‪ -‬دوو پیت لە (پەح) ‪-‬‬ ‫ئاوە بەناوبانگەكەی مەككە‪.‬‬ ‫پیتی لەیەكچوو‪.‬‬ ‫‪ .2‬خانمەكەی زاوا ‪ -‬پیتی لەیەكچوو‪.‬‬ ‫‪ .2‬مامز (پ) ‪ -‬نیوەی (رەنج)‪.‬‬ ‫‪ .3‬یانەیەكی ت��ۆپ��ی پێی بەناوبانگی ‪ .3‬دڵ و قودسی كوردستانە ‪ -‬نیوەی (پرسە)‪.‬‬ ‫‪( .4‬سوپاس) بە فەرەنسی (پ) ‪( -‬پەنجەرە) بە عەرەبی‪.‬‬ ‫ئیسپانییە‪.‬‬ ‫‪ .5‬خواردەمەنییە لە جۆری دەغڵ ‪( -‬جوان) بە ئینگلیزی‪.‬‬ ‫‪ .4‬پلكێ ‪ -‬عیشوە‪.‬‬ ‫‪ .5‬ف��ەرم��ان��ڕەوای��ەت��ی ‪ -‬س��ێ پ��ی��ت لە ‪ .6‬بەناوبانگترین زیندان لە ئەمریكا كە لە‬ ‫ساڵی ‪1963‬دا داخرا‪.‬‬ ‫(كارت)‪.‬‬ ‫‪ .6‬ن��ی��وەی (ك��وك��و) ‪ -‬ناحیەیەكە لە ‪ .7‬نیشانەی نەخۆشییەكە‪.‬‬ ‫‪ .8‬خانمە شاعیر و رۆماننووسی ئینگلیزی‪،‬‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫لە بەرهەمەكانی (جەین ئێر)‪.‬‬ ‫‪ .7‬گزنگ (پ)‪.‬‬ ‫‪ .8‬نیوەی (ماما) ‪ -‬سێ پیت لە (بورج)‪ .9 .‬ئەو ماددەیەی بۆ بێهۆشكردنی مرۆڤ‬ ‫‪ .9‬شۆڕشگێڕێكی مەكسیكی بەناوبانگە‪ .‬پێش نەشتەرگەرییەكان بەكاردێت‪.‬‬ ‫‪ .10‬پیتی لەیەكچوو‪.‬‬ ‫‪ .10‬وێنەكە‪.‬‬ ‫تێبینی‪( :‬پ) = پێچەوانە‪( .‬ت) = تێكەاڵو‪.‬‬ ‫(ه) و (هـ) بە یەك پیت دەژمێردرێن‪.‬‬


‫پشــووی سڤیـل‬

‫قرژاڵ ‪7/20-6/21‬‬

‫بەرپرسیاریەتیتان لەم هەفتەیەدا‬ ‫زی���ادەك���ات‪ .‬دەت��وان��ن ئ��ەو كارانە‬ ‫ب��پ��ارێ��زن‪ ،‬ك��ە چەند هەنگاوێكتان‬ ‫بۆ هەڵێناوە و بەگەڕیان بخەنەوە‪ .‬گرنگی‬ ‫بە هاوبەش و هاوكارەكانتان بدەن‪ ،‬رەنگە‬ ‫بیانەوێت بابەتێكی گرنگتان ال باس بكەن‪.‬‬

‫گیسك ‪1/20–12/21‬‬

‫گۆزە ‪2/20 –1/21‬‬

‫هەوڵەكانتان بەگەڕبخەن‪ .‬باشترین‬ ‫كاتە بۆ دەسكەوتە داراییەكانتان‪.‬‬ ‫لە كارە تازەكانتاندا سەردەكەون‪،‬‬ ‫بەاڵم بەشێوەیەكی باشتر خۆتان بگونجێنن‪،‬‬ ‫چونكە هاوڕێكانتان هەوڵ دەدەن هاوكاریتان‬ ‫بكەن‪.‬‬

‫نەهەنگ ‪3/20-2/21‬‬

‫ماوەی بێزارییەكانتان كۆتایی دێت‪.‬‬ ‫تیشكی هەتاو لە ئەستێرەكەتانەوە‬ ‫گەشبینی و توانای جەستەییتان زیاد‬ ‫دەكات‪ .‬دەتوانن الپەڕەیەكی نوێ لە ژیانتاندا‬ ‫هەڵدەنەوە و دەست بە جێبەجێكردنی ئەو‬ ‫بەرنامانە بكەن‪ ،‬كە ماوەیەكی زۆرە بیری‬ ‫لێدەكەنەوە‪.‬‬

‫تەنها ‪ 10‬جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن‪ .‬كامانەن؟‬

‫وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو‬ ‫وشەی یەكتربڕ‬ ‫سڤیل‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫‪10‬‬

‫‪1‬‬

‫ه‬

‫ه‬

‫ر‬

‫ا‬

‫و‬

‫ه‬

‫ۆ‬

‫ر‬

‫ی‬

‫ا‬

‫د‬

‫ه‬

‫ی‬

‫ی‬

‫ی‬

‫س‬

‫ت‬

‫ن‬

‫ۆ‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ی‬

‫ب‬

‫‪2‬‬

‫ك‬

‫ش‬

‫‪3‬‬

‫ۆ‬

‫ی‬

‫ك‬

‫‪4‬‬

‫ن‬

‫ك‬

‫ه‬

‫‪5‬‬

‫ج‬

‫ل‬

‫و‬

‫ج‬

‫‪6‬‬

‫ه‬

‫‪7‬‬

‫ل‬

‫‪8‬‬

‫ق‬

‫ه‬

‫‪9‬‬

‫ا‬

‫ه‬

‫‪10‬‬

‫ق‬

‫ه‬

‫ه‬ ‫ا‬

‫د‬ ‫ز‬

‫و‬

‫ك‬

‫ت‬

‫ی‬

‫ا‬

‫ا‬

‫ن‬

‫ڕ‬ ‫پ‬

‫ێ‬

‫ا‬ ‫م‬ ‫ه‬

‫ك‬

‫ۆ‬

‫ر‬

‫ز‬

‫ب‬

‫د‬

‫ه‬

‫ی‬ ‫ل‬

‫ك‬

‫وشەی نادیار‪:‬‬ ‫بالۆرە‬ ‫سێ تۆپ‬ ‫تۆپی ژمارە (‪ )4‬دێنیتە سەر تۆپی‬ ‫ژمارە (‪)2‬‬

‫ئا‪ :‬رۆڤار رواندزی‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪63 2014/4/26‬‬

‫ئا‪ :‬جەالل هیرانی‬

‫ب��ی��ر ل��ە ئ��ەن��ج��ام��دان��ی سەفەرێك‬ ‫دەك����ەن����ەوە‪ ،‬ب���ۆ هەندێكیشتان‬ ‫بەكتوپڕی رێكدەكەوێت‪ ،‬پێشنیاری‬ ‫ك��ارێ��ك��ت��ان ب���ۆ دەك���رێ���ت ب���ە هاوبەشی‪.‬‬ ‫پەیوەندیتان لەگەڵ بەرپرسەكانتان بەهێز‬ ‫دەب��ێ��ت‪ .‬كاتێكی ل��ەب��ارە ب��ۆ دەس��ك��ەوت و‬ ‫دەرامەت‪.‬‬

‫شێر ‪8/20-7/21‬‬

‫رەنگە نەتوانن بە باشی شتەكان بۆ‬ ‫بەرامبەرەكانتان دەرببڕن‪ .‬كاتێكی‬ ‫باشە بۆ رێكخستن و بەرنامەڕێژی‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ ئەنجامدانی كاری قورس باش نیە‪.‬‬ ‫دەرفەتە باشەكان كۆنتڕۆڵ بكە‪ .‬ئەگەر لە‬ ‫شتێكی راب���ردوودا سەركەوتوو نەبوویت‪،‬‬ ‫هەمان دەرفەتتان بۆ دووبارە دەبێتەوە‪.‬‬

‫فەریك ‪9/20-8/21‬‬

‫ب��ی��رك��ردن��ەوەك��ان��ت��ان راس�����ت و‬ ‫دروس���ت���ن‪ .‬ئ���ەم دۆخ���ە گونجاوە‬ ‫بۆ چ��ارەس��ەری كێشەكانتان‪ .‬هەموو ئەو‬ ‫بڕیارانەتان كە بۆ باشتركردنی كارەكەتان‬ ‫دەیدەن‪ ،‬هەنگاوی تازەن و تێیدا سەركەوتوو‬ ‫دەب��ن‪ .‬ئ��اگ��ادارب��ن هەندێك ك��ات عینادیتان‬ ‫هەنگاوە رێكخراوەكانتان تێكدەدات‪.‬‬


‫هاوێنە‬

‫مه‌حموود زامدار له‌و‬ ‫ه‌سفی هاشم سه‌راج‬ ‫د‬ ‫ه‌نووس���ێ "زناركه‌كا‬ ‫له‌الی ئه‌م شاعیر نی ش���یعری ره‌س���ه‌ن‬ ‫ه‌ رۆ‬ ‫قووڵ���ه‌وه‌ له‌تافه‌ت شنبیره‌ ل ‌هكانیلكه‌ی ‌هكی‬ ‫���اف‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫دا‪،‬‬ ‫پ���ڕۆژه‌ی تاق���ه‌‬ ‫چامه‌ی���ه‌ك له‌الی���دا‬ ‫ژیا‬ ‫ن���‬ ‫ه‬ ‫‌وه‌ و م���ه‌رگ و‬ ‫م���‬ ‫ه‌رگ و ژیان���ه‌وه‌ی‬ ‫سه‌مه‌نده‌رئاس���ایه‌"‪،‬‬ ‫زام‬ ‫���د‬ ‫ار‬ ‫ب‬ ‫���ۆ‬ ‫س���ه‌راج د‬ ‫ه‌ش���ڵێ "به‌گه‌رمه‌تای‬ ‫مه‌‬ ‫س���ئوولییه‌تێكی س��� ‌ه‬ ‫خت‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫ه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫و‬ ‫ش���‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ج‬ ‫���وان ده‌كا‪،‬‬ ‫به‌وریای���ی ده‌دوێ‪،‬‬ ‫ك���‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ش���‬ ‫دو‬ ‫ێ د ‌هزان‬ ‫���ی چ���ۆن ده‌په‌یڤ���ێ و‬ ‫چیده‌ڵێ"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د گۆران‬

‫هاشم سه‌راج‪:‬‬

‫لە دەرەوەی عیشق‬ ‫شیعر نانوسرێت‬ ‫‪ 64‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫زۆرب���ه‌ی‬ ‫نووس���ه‌ر ‌ه‬ ‫رۆ‬ ‫ژهه‌اڵتیی��� ‌هكان‪ ،‬كاریگ‬ ‫‌ر‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ه اوك به‌س���ه‌ر‬ ‫ژ‬ ‫ی���‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ره‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫م���ه‌ ئه‌ده‌‬ ‫بیی ‌هكانیانه‌وه‌ دیاره‌‪،‬‬ ‫ب‬ ‫���ۆ‬ ‫ن‬ ‫مو‬ ‫ون‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌ن‬ ‫او كورد‬ ‫(ش���ێرزاد حه‌س���ه‌ن‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫او‬ ‫ك���‬ ‫ی)‬ ‫ئ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ی كاریگه‬ ‫‌ری ب���اوك الی ئێو ‌ه‬ ‫چۆن بووه‌؟‬ ‫هاش���م‬ ‫س���‬ ‫ه‌راج‪:‬‬ ‫س���ه‌باره‌ت به‌دنی���ای‬ ‫ش���یعر و‬ ‫ن‬ ‫وو‬ ‫س‬ ‫���ین‪ ،‬م‬ ‫���ن ه���ه‌ر به‌رێككه‌وت‬ ‫تووش���ب‬ ‫وو‬ ‫م‪،‬‬ ‫ل ‌هب���اره‌‬ ‫ی باوكیش���م ‌هوه‬ ‫هه‌ندێج‬ ‫ار‬ ‫با‬ ‫س‬ ‫���ی شیعر‬ ‫ی ده‌كرد ‌و جۆرێك‬ ‫له‌حه‌ز‬ ‫كر‬ ‫دن‬ ‫بۆ‬ ‫ش���یعر‬ ‫ی هه‌ب���وو‪ ،‬زۆرجار‬ ‫له‌به‬ ‫‌رخۆی���ه‌وه‌ هه‌ن���دێ‬ ‫ش���تی ده‌گووته‌وه‪،‬‬ ‫ه���‬ ‫ه‌ر له‌دوكانەك ‌ەش���ی‪،‬‬ ‫ك��� ‌ه ئێم��� ‌ه دوكان���ی‬ ‫زی‬ ‫ند‬ ‫رو‬ ‫وم‬ ‫ان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫بوو‪ ،‬حه‬ ‫‌بیب میرانی ش���اعیر‬ ‫ز‬ ‫ۆر‬ ‫ب���‬ ‫راد‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ی‬ ‫باوك���م‬ ‫ب���وو‪ ،‬ده‌هاته‌ الی و‬ ‫ه ‌ه‬ ‫رجاره‌ و دیوانێكی ش‬ ‫���یعری یان كتێبێكی‬ ‫بۆ‬ ‫باوكم ده‌هێنا و منی‬ ‫ش د ‌همخوێندنه‌وه‪ .‬جا‬ ‫له‌‬ ‫وان‬ ‫ه‬ ‫‌ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ێر‬ ‫ه‬ ‫‌و‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫حاڵه‌ته‌‬ ‫كە ده‌ستپێبكا‪ ،‬و ‌هكو‬ ‫كار‬ ‫یگه‌ری باوكم بۆ س���‬ ‫ه‌ ‌رمن و ناساندنێكی‬ ‫زۆر سه‌ره‌تا‬ ‫یی بۆ دنیای شیعر‪.‬‬ ‫چ���ۆن و ‌هس���‬ ‫فی گه‌ڕه‌ك���ی خانه‌قا‬ ‫ده‬ ‫‌ك���ەی كه‌ ژیان���ی من‬ ‫داڵ���ی و هه‌رزه‌كاری ‌‬ ‫ت‬ ‫له‌وێ بووه‌؟‬ ‫هاش���م س���ه‌راج‪ :‬خان‬ ‫ه‌قا گه‌ڕ ‌هكێكی میللی‬ ‫ب���و‬ ‫و‪ ،‬ئه‌وكاته‌ پێكهاته‌یه‬ ‫‌ك���ی غه‌ریب بوو و‬ ‫كۆم‬ ‫ه‌ڵ���ێ نه‌ته‌وه‌ی لێ د‬ ‫‌هژی���ا‪ ،‬جگ ‌ه له‌كورد‬ ‫ماڵ���‬ ‫ه‌ عه‌ج���ه‌م و ع���ه‌ره‌‬ ‫ب و توركمانیش���ی‬ ‫لێب‬ ‫���وو‪ .‬ئێم���ه‌ش ل���ه‌وێ‬ ‫هه‌ب���وون بووی���ن‪،‬‬ ‫ی ‌هكد‬ ‫وو خانوومان هه‌بو‬ ‫و‪ ،‬جگه‌ له‌و خانوو ‌ه‬ ‫س‬ ‫پیی ‌هی كه‌ تێیدا ده‌ژیای‬ ‫ن‪ .‬حاڵه‌تێكی خۆشی‬ ‫ك‬ ‫ۆم‬ ‫ه‌اڵیه‌ت���ی هه‌ب���وو و‬ ‫ئ���ه‌و حاڵه‌تان��� ‌هش‬ ‫ل‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ش‬ ‫���یعر ‌هكانمدا ره‌نگی‬ ‫داوه‌ته‌وه‌‌‪ ،‬به‌تایب ‌هتی‬ ‫ل‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫شی‬ ‫عری "دووك ‌هڵ"‪ ،‬و ‌ه‬ ‫سفی خانوو ‌ه زه‌رد‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫پیی ‌هكان‪ ،‬مرۆڤ ‌هكانی‬ ‫ئه‌وێ و تاڕاده‌ی ‌هك‬ ‫خانه‌ق���ا هاتۆت��� ‌ه ن���او‬ ‫دنی���ای ش���یعرم‪ .‬هه‌ر‬ ‫ب ‌ه‬ ‫رێكك ‌هوتی���ش له‌س��� ‌ه‬ ‫رد ‌همی ه���ه‌رزه‌كاری‬ ‫‌و‬ ‫ێ‬ ‫له تووشی جۆ‬ ‫رێك له‌عیشق هاتم‪‌.‬‬


‫هاوێنە‬

‫ه‌موو شاعیرانی كالسیكی كوردی‬ ‫ه‬ ‫و مزگه‌وت��� ‌هكان پێگه‌یش���توونه‌؟‬ ‫له‌حوج���ره‌‬ ‫یگ��� ‌هری ئاین به‌تایبه‌ت ته‌س���ه‌وف‬ ‫ئێ���وه‌ كار‬ ‫شیعری ش���اعیرانی كوردەوە چۆن‬ ‫بەسەر‬ ‫ده‌بینن؟‬ ‫ه‌راج‪ :‬من تاوه‌كو ئێستا دووجار‬ ‫هاشم س‬ ‫كالس���یكی كوردی���م خوێندۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫ش���یعری‬ ‫‌ك���ه‌م به‌ش���ێوه‌ی س���ه‌رپێی بوو‪،‬‬ ‫ج���اری یه‬ ‫���ژم لێو ‌هرگرتووه‌‪ .‬ج���اری دووه‌م‬ ‫ب���ه‌اڵم چێ‬ ‫كان به‌قووڵی كالسیكم خوێنده‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌ش���تا‬ ‫وێس���تگه‌كانی ناڵی و مس���ته‌فا به‌گ‬ ‫زیاتر له‌‬ ‫ر ‌هزای تاڵه‌بان���ی و مه‌ول��� ‌هوی‪،‬‬ ‫و ش���ێخ‬ ‫‌ه سۆرانییه‌كه‌ش���ی‪ ،‬وه‌س���تام و‬ ‫به‌فه‌ره ‌هنگ���‬ ‫ێ���ژ لێبینی‪ ،‬بێگومان كاریگ ‌هری ئاین‬ ‫زۆرم چ‬ ‫‌وانه‌ ه ‌هبووه‌‪ ،‬به‌تایب���ه‌ت له‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫ل ‌هس���ه‌ر ئه‬ ‫و سۆفیزمه‌كه‌ی‪ ،‬به‌اڵم به‌نیسبه‌ت‬ ‫ئیستاتیكی‬ ‫م���ن هه‌م���وو كتێب���ه‌ ئاینیی��� ‌هكان‬ ‫خۆم���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئینجل و قورئان)م خوێندۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫(ته‌ورات و‬ ‫‌تێكست ‌هكانیشم ر ‌هنگی داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌زۆر له‬ ‫ئ���ه‌ی كاریگه‌ری ته‌ریقه‌تی قادری‬ ‫دی له‌سه‌ر شاعیرانی كورد چۆن‬ ‫و نه‌قشبه‌ن‬ ‫ده‌بینی؟‬ ‫ه‌راج‪ :‬بێگومان ئه‌و دوو ته‌ریقه‌ت ‌ه‬ ‫هاشم س‬ ‫یان لێوه‌كراوه‌ له‌الیه‌ن شاعیرانه‌و ‌ه‬ ‫زۆر باس‬ ‫كاریگه‌ریان ه ‌هبووه‌‪ ،‬له‌وانه‌ شێخ‬ ‫و زۆریش‬ ‫س���ت ‌ه ك ‌هس���ێكی س���ه‌ر به‌س���ۆفیزم‬ ‫ره‌زا‪ ،‬را‬ ‫ت���ی ق���ادری ب���ووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌و‬ ‫و ته‌ریق ‌ه‬ ‫ه‌ریب ‌ه و ش���یعره‌كانی داشۆرین ‌ه‬ ‫دنیایه‌كی غ‬ ‫ده‌الالتی غه‌ریب و قووڵه‪ .‬به‌اڵم‬ ‫و ه ‌هڵگ���ری‬ ‫ندیی ‌هكان ئ��� ‌هوان هێمنت���رن و زیاتر‬ ‫نه‌قش���به‌‬ ‫دڵ���ه‌وه‌ كارده‌ك���ه‌ن‪ ،‬له‌م ‌هش���یان‬ ‫ل ‌هرێ���گای‬ ‫ش���اعیرمان هه‌ی��� ‌ه ك ‌ه س���ه‌ر به‌و‬ ‫كۆم ‌هڵ���ێ‬ ‫هه‌ر له‌ناو ش���اعیرانی كالس���یكی‬ ‫رێب���ازه‌ن‪،‬‬ ‫ێب���ازی دیك���ه‌ی س���ۆفیگه‌ریش‬ ‫ك���ورد‪ ،‬ر‬ ‫ه‌كو م ‌هوالنا خالید نه‌قش���به‌ندی‪.‬‬ ‫ده‌بینرێ‪ ،‬و‬ ‫���اعیرانی كالسیك ئه‌و سۆفیزم ‌ه‬ ‫بۆیە الی ش‬ ‫ێك���ه‌ڵ به‌جوان ش���وناس ك���راو ‌ه و‬ ‫زیات���ر ت‬ ‫وای خۆشه‌ویس���تی‪ ،‬خود‪ ،‬خودا‪،‬‬ ‫گه‌ڕان ‌ه به‌د‬ ‫وای جۆرێ���ك له‌ئارامی و هێمنی‬ ‫گ���ه‌ڕان به‌د‬ ‫ۆڤ‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش الی ش���اعیر به‌زمان‬ ‫ب���ۆ م���ر‬ ‫لێو ‌ه ده‌كرێت‪ .‬بەاڵم جێگای داخ ‌ه‬ ‫گوزارشتی‬ ‫‌كو ئێس���تا وه‌ك ع���ه‌ره‌ب و فارس‬ ‫ئێمه‌ تاوه‬ ‫‌مانتوانیو ‌ه كار له‌س���ه‌ر تێكس���ت ‌ه‬ ‫و تورك‪ ،‬نه‬ ‫ێرین ‌هكان بكه‌ی���ن‪ ،‬كه‌ پڕن له‌دنیای‬ ‫ك���ۆن و د‬ ‫یفی و ئاماژه‌ و حاڵه‌تی سۆفیزم‪.‬‬ ‫مه‌عر‬ ‫‌هش���یعر و چی���رۆك و رۆم���ان‪،‬‬ ‫ل‬ ‫ه‌قێك���ی وام���ان هه‌بێ���ت له‌ن���او‬ ‫پێتوای���ه‌ د‬ ‫ش���ایانی وه‌رگێڕان بێت ب���ۆ زمان ‌ه‬ ‫ك���ورددا‬ ‫جیهانییه‌كان؟‬ ‫س���ه‌راج‪ :‬ئه‌گ���ه‌ر باس ل ‌هئاس���تی‬ ‫هاش���م‬ ‫ه‌ین‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی قووڵی‬ ‫جیهانی بك‬

‫به‌داهێنان���ه‌و ‌ه هه‌ی���ه‌‪ .‬ئێس���تا م���ن رۆمانێكم‬ ‫له‌به‌رده‌س���تای ‌ه و خ ‌هریك���ی خوێندنه‌وه‌ی���م‬ ‫(میرنام���ه‌) تێكس���تێكی زۆرجوان���ه‌ و كاری‬ ‫له‌ن���او كه‌لتووری كوردی ك���ردووه‌‪ .‬پێموایه‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر ئ���ه‌و ده‌ق��� ‌ه وه‌ربگێڕدرێت��� ‌ه س���ه‌ر‬ ‫زمانه‌كان���ی ئینگلی���زی و فه‌ر ‌هنس���ی‪ ،‬زۆر‬ ‫به‌گه‌رم���ی له‌الی���ه‌ن خوێنه‌ره‌كانیان���ه‌و ‌ه‬ ‫پێشوازی لێبكرێت‪ .‬له‌هۆنراوه‌ش چ له‌ئێستا‬ ‫و چ له‌رابردوودا ره‌نگ ‌ه ده‌قی زۆر جوانمان‬ ‫هه‌بێ���ت‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر ئێس���تا چ���ۆن كار له‌س���ه‌ر‬ ‫ده‌قه‌كان���ی (ئیبن عه‌ره‌ب���ی) ده‌كرێت‪ ،‬ئاواش‬ ‫كار له‌س���ه‌ر ده‌قه‌كانی (م���ه‌الی جه‌زیری و‬ ‫ناڵ���ی و م ‌هح���وی) بكرێ���ت و وه‌ربگێڕدرێن ‌ه‬ ‫سه‌ر زمانه‌كانی دیكه‌‪ ،‬زۆر ب ‌هئاسایی ده‌بینم‬ ‫ئه‌گه‌ر ل���ه‌الی خوێنه‌ران���ی میلله‌تان���ی دیك ‌ه‬ ‫به‌گه‌رمی پێش���وازییان لێبكرێ���ت و چێژیان‬ ‫لێوه‌ربگیرێت‪.‬‬ ‫عیش���ق الی ت���ۆ چیی���ه‌؟ چ كاتێك‬ ‫هه‌ست به‌عیشق ده‌كه‌ی؟‬ ‫هاش���م س���ه‌راج‪ :‬م���ن باوه‌ڕناك���ه‌م هی���چ‬ ‫ش���اعیرێك له‌ده‌ره‌وه‌ی عیش���قه‌و ‌ه تێكس���ت‬ ‫بنووس���ێ‪ ،‬عیش���ق حاڵه‌تێك���ی جه‌مال���ی و‬ ‫ئیس���تاتیكیی ‌ه و ه���ه‌ر مرۆڤێ���ك له‌ن���او دڵ‬ ‫و ده‌روون���ی خ���ۆی كۆمه‌ڵ���ێ حاڵه‌ت���ی‬ ‫عیش���قی تێدا هه‌ی���ه‪ ،‬یان به‌هۆی عیش���قه‌و ‌ه‬ ‫ده‌خوێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌س عیش���قی مه‌عش���وق‪،‬‬ ‫بێگومان س���ه‌رچاوه‌یه‌كی به‌هێزه‌ له‌كرده‌ی‬ ‫نووسینیش���دا‪ .‬ش���یعریش خ���ۆی به‌ش���ێك ‌ه‬ ‫ل ‌هزم���ان و ئیش���ی تێداده‌كه‌ی���ت‪ ،‬عیش���ق و‬ ‫ئیستاتیكاش جوڵێنه‌ری ئه‌و زمانه‌یه‪.‬‬ ‫ئێ���وه‌ باوه‌ڕتان به‌ئه‌ده‌ب���ی مێین ‌ه‬ ‫هه‌یه‌؟ واتا ده‌كرێ هه‌ست و سۆزی ئه‌ده‌بی‬ ‫دابه‌ش بكرێ؟‬ ‫هاش���م س���ه‌راج‪ :‬م���ن هی���چ جیاوازییه‌ك‬ ‫نابین���م‪ ،‬چونك ‌ه دواجار ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ده‌مێنێته‌و ‌ه‬ ‫ده‌ق و داهێنان���ه‌‪ .‬ب���ا نموون��� ‌ه ب ‌ه (س���اڤۆ)ی‬ ‫ش���اعیر بهێنینه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ژنە ش���اعیرێكی زۆر‬ ‫كۆن���ه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك ش���تی نووس���یو ‌ه له‌ئیتیك‬ ‫و مۆڕاڵه‌كانی ئه‌وس���ا و ئێس���تاش الیداوه‪.‬‬ ‫باس له‌هه‌ن���دێ حاڵه‌تی پانپانۆك���ێ ده‌كات‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئافره‌ت چێ���ژی لێوه‌رگرتووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫تێكس���ته‌ ‌‬ ‫ی س���اڤۆ نووس���یویەتی‪ ،‬له‌وانه‌ی��� ‌ه‬ ‫وه‌ك چ���ۆن مێین��� ‌ه چێ���ژی لێوه‌رد ‌هگ���رێ‪،‬‬ ‫نێرینه‌ش ئاوا چێژی لێ ببینێ‪ ،‬ئه‌مه‌ ده‌چێت ‌ه‬ ‫چوارچێ���وه‌ی داهێنان���ه‌وه‌‪ ،‬بۆی���ه‌ پێموای��� ‌ه‬ ‫داهێنان ئه‌م��� ‌ه كۆده‌كاته‌وه‌‪ ،‬من ناتوانم بڵێم‬ ‫ئه‌ده‌بی نێرین ‌ه یاخود ئه‌ده‌بی مێینه‌‪.‬‬ ‫ده‌قێك���ی جوان���ت بینی���وه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫مێینه‌یه‌كی كورده‌و ‌ه نوسرابێت؟‬ ‫هاش���م س���ه‌راج‪ :‬بۆن���ا؟ ك���ه‌ژاڵ ئه‌حمه‌د‪،‬‬ ‫نه‌زه‌ند به‌گیخانی‪ ،‬ئه‌وان ‌ه تێكس���تی جوانیان‬

‫نووسیوه‌‪.‬‬ ‫بۆچی وه‌ك چ���ۆن به‌رده‌وامیتان‬ ‫ئه‌زموون���ی‬ ‫ئ���اواش‬ ‫به‌ش���یعردا‪،‬‬ ‫چیرۆكنووسیتان په‌ره‌ پێنه‌دا؟‬ ‫س���ه‌راج‪ :‬من له‌ژیانی خۆمدا یه‌ك‬ ‫هاش���م‬ ‫نووسیوه‌‪ ،‬ئه‌ویش به‌رێككه‌وت بوو‪،‬‬ ‫چیرۆكم‬ ‫‌ش له‌س���ه‌ر چایخانه‌ی مه‌چكۆیه‌‪،‬‬ ‫چیرۆكه‌كه‬ ‫نۆڤڵێتێكی بچووكیشم به‌هاوب ‌هشی‬ ‫هه‌روه‌ها‬ ‫‌لی حه‌مه‌خان به‌ناونیشانی (تاریكی‬ ‫له‌گه‌ڵ عه‬ ‫سی‪ ،‬ئه‌ویش وه‌ك چۆن ل ‌هكاروان‬ ‫خۆر) نوو‬ ‫‌ش���ێك باڵوبۆوه‌‪ ،‬تاوه‌كو ئێس���تا‬ ‫به‌چ ‌هن���د به‬ ‫ۆت��� ‌ه كتێب‪ .‬من زیات���ر ل ‌هدوو خانه‬ ‫نه‌مانكرد‬ ‫‌دۆزم���ه‌وه‌‪ ،‬یه‌كه‌م ش���یعر‪ ،‬دووه‌م‬ ‫خ���ۆم ده‬ ‫ه‌ی كتێ���ب‪ ،‬ئی���دی هه‌س���تده‌كه‌م‬ ‫خوێندن���ه‌و‬ ‫ش���ی ك���ه‌ بم ‌هوێت به‌رۆم���ان بیڵێم‪،‬‬ ‫ئه‌و شت ‌ه‬ ‫‌شیعر ب ‌هزمانێكی چڕ و كورتبڕی‬ ‫ده‌توانم به‬ ‫���تی لێبك���ه‌م و له‌ناو سیس���ته‌مێكی‬ ‫گوزارش‬ ‫نیی ئه‌و شتانه‌ بڵێم كه‌ پێمبكرێ‪‌.‬‬ ‫زما‬ ‫ئەدیب���ی ك���ورد توانیویەت���ی‬ ‫انی گەلەكەی بەدونیا بناسێنێت‪،‬‬ ‫نەهامەتیەك‬ ‫ك���ورد لەمب���ارەوە كه‌مته‌رخه‌م و‬ ‫ئه‌دیبان���ی‬ ‫ده‌سته‌وه‌ستان نین؟‬ ‫س���ه‌راج‪ :‬ئه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر‬ ‫هاش���م‬ ‫ش���اعیر‪ ،‬ئیشیش كراوه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ه ‌هستی‬ ‫‌ی به‌سه‌ر كورددا هاتووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كاره‌ساتانه‬ ‫‌و قووڵیی ‌ه كاری له‌سه‌ر نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫راس���ت ‌ه به‬ ‫له‌داهاتوودا له‌ناو كورددا ئه‌دیب‬ ‫له‌وانه‌ش��� ‌ه‬ ‫ری وا ه ‌هڵك��� ‌هوێ بتوان���ێ ب���ه‌و‬ ‫و نووس���ه‌‬ ‫ب���كات‪ ،‬ك��� ‌ه ش���ایان به‌گه‌ور ‌هی���ی‬ ‫هێ���زه‌ كار‬ ‫كاره‌ساته‌كان بێت‪.‬‬ ‫ئاف���ره‌ت و س���ێكس الی ت���ۆ چی‬ ‫كاریگ���ه‌ری ئه‌م دووان ‌ه ل ‌هس���ه‌ر‬ ‫ده‌گه‌ین���ێ؟‬ ‫و خوڵقاندنی ده‌قی جوان چییه‌؟‬ ‫ئه‌فراندن‬ ‫سه‌راج‪ :‬ئافره‌ت جه‌مال و جوانیی ‌ه‬ ‫هاش���م‬ ‫و نه‌ت��� ‌هوێ ته‌واوك��� ‌هری تۆی���ه‬ ‫و بت��� ‌هوێ‬ ‫ت���ۆ له‌دای���ك ده‌بێ���ت و وه‌كو تۆش‬ ‫و وه‌ك‬ ‫‌اڵم من وا هه‌‌س���تده‌كه‌م له‌دنیای‬ ‫ده‌مرێت‪ ،‬به‬ ‫رۆمان���ی ك���وردی‪ ،‬مامه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫چی���رۆك و‬ ‫���االری له‌گه‌ڵ ئافره‌تدا كراوه‌‪ .‬وا‬ ‫زۆر باوكس‬ ‫ه‌ی ك ‌ه كابرا تین���وو ‌ه و ده‌یه‌وێت‬ ‫هه‌س���تده‌ك‬ ‫‌ك داگیربكات‪ ،‬له‌و داگیركردنه‌ش‬ ‫جه‌س���ته‌یه‬ ‫دات��� ‌ه خ���ۆی و ‌هك���و سێكس���ێكی‬ ‫هه‌قه‌ك��� ‌ه ب‬ ‫ن���ه‌وه‌ك ئیرۆتی���ك‪ ،‬چونك��� ‌ه‬ ‫و ‌هحش���یان ‌ه‬ ‫گه‌مه‌ی جه‌س���ته‌یه‌‪ ،‬تۆ چۆن چێژ‬ ‫ئیرۆتی���ك‬ ‫ئه‌و وه‌رده‌گری‪ ،‬ده‌بێت ئه‌ویش‬ ‫له‌جه‌سته‌ی‬ ‫له‌جه‌س���ته‌ی تۆ وه‌ربگ���رێ‪ .‬ئه‌و‬ ‫ئ���اوا چێ���ژ‬ ‫ن���ی باوكس���االریی ‌ه له‌ن���او ئه‌د ‌هب���ی‬ ‫هه‌ژموو‬ ‫‌یه‌‪ .‬ب���ەالی منەوە ئاف���ره‌ت زیاتر‬ ‫ئێم���ه‌دا هه‬ ‫و جوانیی���ه‌‪ ،‬جاری���وا هەب���ووە‬ ‫ئیس���تاتیك‬ ‫‌ی ئافره‌تێك تێكس���تێكی الی من‬ ‫زه‌رده‌خه‌نه‬ ‫دروستكردووه‌‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪65 2014/4/26‬‬


‫هاوێنە‬

‫سه‌فه‌ری بێ کۆتایی جادووگه‌ری وش ‌ه‬ ‫بۆ ده‌ربازبوون له‌ ته‌نیایی‬ ‫ناسر مورادی‬

‫گابریێل خۆزه‌ گارس���یا مارکیز له‌س���اڵی‬ ‫‪ 1927‬له‌باک���ووری کۆلۆمبی���ا لەش���اری‬ ‫ئاركات���اكا لەدایكبووە‪ .‬خۆی له‌یه‌که‌م کتێبی‬ ‫بیره‌وه‌ریه‌کانی���دا ده‌نووس���ێ "س���ه‌رده‌می‬ ‫منداڵیی‪ ،‬س���ه‌رچاوه‌ و ئیلهامبه‌خش���ی کۆی‬ ‫نوس���راو‌ و چیرۆکه‌کان���م ب���ووه"‌‪ .‬له‌ژێ���ر‬ ‫کاریگ���ه‌ری باپیری که‌ مرۆڤێکی ئازادیخواز‬ ‫ب���ووه‌ و له‌ه���ه‌ر دوو ش���ه‌ڕی ناوخۆی���ی‬ ‫کۆلۆمبی���ادا به‌ش���داری کردب���وو‪ ،‬رێچکه‌ی‬ ‫سیاسی ده‌گرێته‌ به‌ر‪.‬‬ ‫مارکیز که‌ به‌ ته‌واوه‌تی له‌ژێر کاریگەر‌ی‬ ‫ه���زری (ویلی���ام فالکنێر) گه‌وره‌ نوس���ه‌ری‬ ‫ئه‌مریکایی���دا ب���وو‪ ،‬یه‌ک���ه‌م کتێب���ی خ���ۆی‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی ‪ 23‬س���اڵیدا ب���ه‌ چاپگه‌یان���د‪ ،‬ک���ه‌‬ ‫له‌الیه‌ن ره‌خنه‌گرانه‌وه‌ پێشوازی لێکرا‪ .‬ساڵی‬ ‫‪ 1954‬وه‌ک هه‌واڵنێری (ئێل ئیس���پیکتادۆر)‬ ‫چ���ووه‌ رۆم و س���اڵی ‪ 1955‬دوای داخرانی‬ ‫رۆژنامه‌ک���ه‌ی رووی له‌پاری���س ک���رد‪.‬‬ ‫له‌س���ه‌فه‌رێکی کورتی بۆ کۆلۆمبیا‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫‪ 1958‬له‌ گه‌ڵ ده‌زگیرانه‌که‌ی (مێرسێدێسبار‬ ‫کاپاردۆی) ته‌مه‌ن ‪ 13‬ساڵه‌ ژیانی هاوبه‌شی‬ ‫ب���ۆ ماوه‌ نیو س���ه‌ده‌ پێکهێن���ا‪ .‬زۆربه‌ی ئه‌م‬ ‫س���ااڵنه‌ی له‌مه‌کسیک به‌ س���ه‌ربرد‪ ،‬له‌نێوان‬ ‫س���اڵه‌کانی ‪ 1955‬بۆ ‪ 1961‬سه‌ردانی چه‌ند‬ ‫واڵتی بلۆکی رۆژهه‌اڵت و ئه‌وروپایی کرد و‬ ‫ساڵی ‪ 1961‬مه‌کسیکی بۆ ژیان هه‌ڵبژارد‪.‬‬ ‫له‌س���اڵه‌کانی‪ 1965-1967-‬ده‌س���تی دایه‌‬ ‫نوس���ینی رۆمانی "سه‌د س���اڵ ته‌نیایی"‪ .‬ئه‌م‬ ‫رۆمان���ه‌ی له‌ بۆینێ���س ئایرێس چاپکرا و به‌‬ ‫بۆچوونی زۆربه‌ی ره‌خنه‌گران و شاره‌زایان‪،‬‬ ‫بەش���اکاری مارکیز دێته‌ ئه‌ژم���ار‪ .‬هه‌ر ئه‌م‬ ‫رۆمان���ه‌ مارکیزی ک���رده‌ ب���راوه‌ی خه‌اڵتی‬ ‫نۆبڵی ئه‌ده‌بیات له‌س���اڵی ‪ .1982‬سه‌د ساڵ‬ ‫ته‌نیای���ی له‌ ‪ 30‬س���اڵی یه‌که‌می دوای چاپی‪،‬‬ ‫له‌سه‌راس���ه‌ری جیهان زیاتر ل���ه‌ ‪ 30‬ملیۆن‬ ‫دانه‌ی لێفرۆشرا و وه‌رگێڕدراوه‌ته‌ سه‌ر ‪30‬‬ ‫زمان‪ .‬له‌س���ه‌ره‌تاکانی ده‌یه‌ی ‪ 80‬گه‌ڕایه‌وه‌‬ ‫کولۆمبیا‪ ،‬به‌اڵم لەژێر هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌ره‌تشی‬ ‫ئه‌م واڵته‌‪ ،‬هاوڕێ له‌ گه‌ڵ هاوس���ه‌ر و دوو‬

‫‪ 66‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫منداڵه‌ک���ه‌ی گه‌ڕای���ه‌وه مه‌کس���یک‪ .‬مارکی���ز ل ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 1990‬وه‌ک پیاوی ساڵی ئەمریکای التین‬ ‫هه‌ڵبژی���ردرا و س���اڵی ‪ 2000‬له‌الیه‌ن خه‌ڵکه‌وه‌‬ ‫داوای لێکرا‌ به‌رپرسیاریەتی سه‌رۆک کۆماریی‬ ‫ئه‌م واڵته‌ بگرێتە ئەس���تۆ‪ ،‬ب���ه‌اڵم نه‌چووه‌ ژێر‬ ‫باری ئه‌م داخوازیانه‌‪.‬‬ ‫ساڵه‌کانی کۆتایی ژیانی‬ ‫به‌ره‌ب���ه‌ره‌ توان���ا و حەوس���ەڵەی نوس���ینی‬ ‫له‌ده‌س���تدا‪ ،‬نووس���ینی کتێب���ی "بی���ره‌وه‌ری‬ ‫له‌شفرۆشه‌ خه‌مناکه‌کانی من"‪ 10‬ساڵی خایاند‪،‬‬ ‫ل���ه‌ كانوونی دووەمی ‪ 2006‬رایگه‌یاند که‌ ئیتر‬ ‫ح���ه‌زی نووس���ینی نه‌م���اوه‌‪ .‬میرات���ی مارکیز‬ ‫کۆمه‌ڵێک کتێبی داس���تانی و غه‌یره‌ داستانییه‌‪،‬‬ ‫ک���ه‌ له‌رێ���گای پێكەوەگرێدان���ی ئه‌فس���انه‌ و‬ ‫مێ���ژووه‌وە هه‌موو ش���تێکی مومکی���ن ده‌خاته‌‬ ‫به‌رچ���او‪ .‬کاتی خۆی بنیاتی نۆب���ڵ‪ ،‬مارکیزی‬ ‫وه‌ک"جادووگ���ه‌ری وشه‌"وه‌س���ف کردب���وو‪.‬‬ ‫کۆی به‌رهه‌مه‌کانی به‌ ش���ێوازیک نووس���ران‪،‬‬ ‫ک���ه‌ ته‌نی���ا ده‌ک���رێ له‌گ���ه‌ڵ کەرنه‌ڤاڵه‌کان���ی‬ ‫ئەمری���کای باش���ووری ب���ه‌راوه‌رد بکرێ���ن‪.‬‬ ‫به‌ه���ۆی ده‌وڵه‌مه‌ن���دی ده‌ق و گواس���تنه‌وه‌ی‬ ‫ئەندێش���ەی نووسه‌ر بۆ خوێنه‌ر‪،‬به‌رهه‌مه‌کانی‬ ‫س���تایش ده‌کرێن‪ .‬زۆر جاریش مه‌ترسی باڵی‬ ‫به‌س���ه‌ر ژی���ان و به‌رهه‌مه‌کانیدا کێش���اوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نموون���ه‌ کاتێك کتێبی "س���ه‌فه‌ری ش���اراوه‌ی‬ ‫میگێڵ لیتین بۆ ش���یلی"ی نووس���ی‪ ،‬حکومه‌تی‬ ‫دیکتاتۆری���ی جەن���ەڕاڵ پینۆش���ه‌ ‪ 15‬ه���ه‌زار‬ ‫دان���ه‌ی ل���ێ س���ووتاند‪ .‬له‌مه‌جالی سیاس���ه‌تدا‬ ‫ژیان���ی مارکی���ز گەلێ���ک ه���ه‌وراز و نش���ێوی‬ ‫به‌خۆوه‌ بینیوه‌‪ ،‬له‌دۆس���تایه‌تی بیل کلینتۆن و‬ ‫فرانسوا میترانه‌وه‌ بگره‌ تاده‌گاته‌ نوێنه‌رایی و‬ ‫داکۆکیكردن له‌حکومه‌تی ڤیدل کاسترۆ‪.‬‬ ‫مارکیز ئێستاش له‌ لووتکه‌ی رۆماندایه‬ ‫پاۆل���ۆ کۆیل���ۆ‪ ،‬گ���ه‌وره‌ نووس���ه‌ر به‌رازیلی‬ ‫ده‌رباره‌ی سه‌فه‌ری هه‌تا هه‌تایی مارکیز ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫مارکیز به‌هۆی به‌رهه‌مه‌کانیه‌وه‌ دیواری نێوان‬ ‫واقعی���ه‌ت و خه‌یاڵی رووخان���د و رێچکه‌یه‌کی‬ ‫نوێ���ی خس���ته‌روو ب���ۆ به‌ره‌یه‌ک���ی ن���وێ ل���ه‌‬ ‫نووس���ه‌رانی ئه‌مریکای التین‪ .‬پیتەر ئه‌نگۆله‌ند‬ ‫بەرپرسی دائیمی کومیته‌ی نۆبڵ‪ ،‬دوای مه‌رگی‬ ‫ماركی���ز رایگه‌یان���دووه‌ ک���ه‌ هون���ه‌ری مارکیز‬

‫له‌نێوماندا هه‌تا هه‌تاییه‌"‪ .‬ئەو له‌و نووسه‌رانه‌‬ ‫بوو که‌ سێبه‌ری ده‌خست و ئه‌م سێبه‌ره‌ش‬ ‫دوای مه‌رگ���ی ک���ورت نابێته‌وه‌‪ ‌.‬س���ه‌رۆک‬ ‫کۆم���اری کۆڵۆمبی���اش له‌تویتره‌که‌ی خۆیدا‬ ‫هێناویه‌ت���ی "ه���ه‌زار س���اڵ ته‌نیای���ی و خه‌م‬ ‫له‌پێن���اوی مه‌رگی گه‌وره‌تری���ن کۆلۆمبیایی‬ ‫به‌درێژایی مێژوو"‪.‬‬ ‫مارکی���ز ب���ه‌ وش���ه‌ س���یحر و ج���ادووی‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬تێکه‌ڵکێش���ێک له‌حه‌قیقه‌ت و جادوو‪،‬‬ ‫پیاوێ���ک که‌ له‌ئاس���مانه‌وه‌ له‌جیات���ی باران‪،‬‬ ‫گوڵ���ی زه‌ردی ده‌باران���د و ژن���ه‌ جوانه‌کانی‬ ‫به‌ مه‌الفه‌وه‌ ده‌نارد بۆ ئاس���مان‪ .‬پیاوێک که‌‬ ‫له‌و په‌ڕی ناخۆشیه‌کانیدا چیرۆکی خۆشیی‬ ‫ده‌خوڵقان���د و ل���ه‌رووداوی تاڵ���ی م���رۆڤ‬ ‫رفان���دن‪ ،‬داس���تانێکی سەرس���وڕهێنەری‬ ‫ده‌ئافران���د‪ .‬مارکی���ز ته‌نی���ا ناوێ���ک نیی���ه‌‪،‬‬ ‫مرۆڤێک���ه‌ پڕاوپ���ڕ له‌ستایش���ی ئ���ازادی‪ ،‬به‌‬ ‫راده‌ی گه‌وره‌یی خۆی خاكەڕا بوو‪ .‬هه‌موو‬ ‫راس���تیه‌کانی ژیان���ی خ���ۆی و س���ه‌رده‌می‬ ‫خۆی گێڕاوه‌ت���ه‌وه‌ و داهێنه‌رێکی ریالیزمی‬ ‫جادویی بوو‪ .‬کاریگه‌ری ریالیزمی جادویی‬ ‫و به‌تایبه‌ت ئه‌و قورساییه‌ی مارکیز هه‌یبوو‪،‬‬ ‫وایانک���رد ک���ه‌ ش���ێوازێکی نوێ له‌نوس���ین‬ ‫پیشانی نووس���ه‌رانی جیهانی سێهه‌م بدات‪،‬‬ ‫تا به‌و هۆیه‌وه‌ بتوانن ته‌کنیکه‌کانی نوس���ین‬ ‫له‌رۆژئ���اوا وه‌ربگ���رن و نه‌ری���ت و خولیا و‬ ‫ئاره‌زوه‌کانی خۆیان بگێڕنه‌وه‪.‬‬ ‫گابری���ل گارس���یا مارکی���ز رۆژی پێن���ج‬ ‫ش���ه‌ممه‌‪ ،‬له‌رێکه‌وت���ی ‪ 17‬نیس���انی ‪2014‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن���ی ‪ 87‬س���اڵی له‌مه‌کس���یکۆ س���یتی‬ ‫س���ه‌فه‌ری ب���ێ کۆتایی ده‌س���تپێکرد‪ .‬رۆژێ‬ ‫دوات���ر له‌مه‌کس���یکۆ س���یتی ته‌رمه‌ک���ه‌ی‬ ‫س���ووتێندرا و به‌ش���ێک له‌خۆڵه‌مێش���ه‌که‌ی‬ ‫نێردرایه‌وه‌ بۆ زێده‌که‌ی له‌کۆلۆمبیا‪.‬‬ ‫مارکی���ز مل���ی رێ���گای ئ���ه‌م س���ه‌فه‌ر‬ ‫دوورودرێ���ژه‌ی گرت���ه‌ ب���ه‌ر‪ ،‬وات���ه‌ رۆمان‬ ‫نووس���ێک مرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وی وه‌ک میرات‬ ‫به‌جێیهێش���ت‪ ،‬نه‌مری���ی رۆمان���ه‌کان و‬ ‫هه‌تاهه‌تاییبوون���ی س���حر و ج���ادووی‬ ‫وش���ه‌کانیه‌تی‪ ،‬ک���ه‌ بیر و زه‌ین���ی نەوەكانی‬ ‫داهاتووش داگیر ده‌کات‪.‬‬


‫هاوێنە‬

‫ژمار ‌ه ‪228‬‬

‫‪67 2014/4/26‬‬


‫شەموان‬

‫مەهزەلەی هەڵبژاردنەكانی عێراق‬

‫عێراق دەروازەی گۆڕانكارییەكی فەوزاییە لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‬ ‫حوسێن حافز‬

‫چیت����ر ناتوانرێ����ت نكوڵ����ی ل����ەوە بكرێ����ت‪،‬‬ ‫بریتی����ن‬ ‫عێ����راق‬ ‫هەڵبژاردنەكان����ی‬ ‫ك����ە‬ ‫لەدووبارەبوونەوەیەك����ی فزوڵ����ی جیهانی����ی ب����ۆ‬ ‫میكانیزمەكان����ی دیموكراتی����ەت‪ ،‬ك����ە دەبن����ە ه����ۆی‬ ‫دەركەوتن����ی ئەنجامگەلێك����ی ئەرێن����ی لەواڵت����ە‬ ‫دیموكراس����ییەكاندا‪ .‬بەاڵم لەواڵتە دواكەوتووەكان‬ ‫و بەتایبەت����ی لەعێراق و لەس����ەر ئاس����تی تەوافوقە‬ ‫سیاس����ییەكانی ئەو واڵتە‪ ،‬ئەنجامگەلێكی نەرێنییان‬ ‫لێدەكەوێتەوە‪ .‬س����ەرئەنجام ئەنجام����ە كۆتاییەكانی‬ ‫پێكهێنان����ی حكومەتە یەك ل����ەدوای یەكەكانی پاش‬ ‫س����اڵی ‪ 2005‬بەحكومەتی ئێستاشەوە بریتی بوون‬ ‫لەحكومەتگەلێ����ك‪ ،‬كە وەاڵم����دەرەوەی كارتێكەری‬ ‫دەرەكی‪ ،‬بەتایبەتی ئێران و ویالیەتە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئەمری����كا بوون‪ ،‬ب����ێ تێڕوانین لەپێداویس����تییەكانی‬ ‫ناوخۆی عێراق‪ ،‬ك����ە ئەو حكومەتانەی بەرهەمهێنا‪.‬‬ ‫ئەمەش راس����تییەكە پێویستە بەس����ادەیی ئاماژەی‬ ‫پێبدرێت لەس����ەر ئاس����تی خراپ����ی حزمەتگوزارییە‬ ‫كۆمەاڵیەتیی����ەكان و ئاسایش����ی گش����تی واڵت و‬ ‫باڵوبوون����ەوەی فەوزا لەهەموو ش����تێكدا‪ ،‬لەس����ەر‬ ‫ئ����ەو بنەمایەی س����ەرۆك وەزیرانی چین (ش����و ئان‬ ‫الی) وەك خاڵی دەس����تپێك دەستنیشانیكرد‪ ،‬كاتێك‬ ‫لەبارەی داهاتووی جیه����ان لەپاش جەنگی جیهانی‬ ‫دووەم پرس����یاری لێكراو ل����ە وەاڵمدا گوتی "جیهان‬ ‫لەهەم����وو ش����تێكدا بەرەو ف����ەوزا هەن����گاو دەنێت"‪،‬‬ ‫لەئێستاش����دا عێ����راق واڵت����ی فەوزای����ە لەهەم����وو‬ ‫ش����تێكدا‪ ،‬هەروەها دەروازەی گۆڕانكاری فەوزاییە‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گەورەدا‪.‬‬ ‫دەكرێ����ت لەم����ڕۆدا نەخش����ەی سیاس����ی‬ ‫هەڵبژاردنەكان����ی عێ����راق لەس����ێ گۆش����ەوە‬ ‫بخوێنرێتەوە‪:‬‬ ‫یەكەمیان‪ :‬ئەو ریزبەندییەی لەسەر تائیفەگەری‬ ‫و نەتەوەگ����ەری بونیادن����راوە‪ ،‬لێرەش����دا ئاماژە بە‬ ‫لیستە شیعییە ناس����راوەكان دەدەین‪ ،‬كە بریتین لە‬ ‫دەوڵەت����ی قانون‪ ،‬ئەح����رار و و مواتن و ئەو قەوارە‬ ‫و الیەنان����ەی لەچوار دەوریان كۆبوونەتەوە‪ ،‬دواتر‬ ‫ئاماژە بەلیس����تە بچووك����ەكان و هاوش����ێوەكانیان‬ ‫دەدەی����ن‪ ،‬ك����ە دەچن����ە خان����ەی س����وودوەرگرتن‬ ‫لەسیس����تمی هەڵبژاردنەكان����ی (س����انت لیگ����ۆ)ی‬ ‫هەموارك����راو‪ ،‬بەمەبەس����تی یارمەتیدان����ی ق����ەوارە‬ ‫گەورەكان ب����ەو ئەنجامە زیادانەی كە پێویس����تیان‬ ‫پێیەتی بۆ بردنەوەی كورسی پەرلەمانی زیاتر‪.‬‬ ‫دواتر ئاماژە بەلیس����تە كوردییەكان دەدەین‪ ،‬كە‬

‫‪ 68‬ژمار ‌ه ‪2014/4/26 228‬‬

‫بریتین لە هەردوو حزبی سەرەكی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردس����تان و یەكێت����ی نیش����تیمانی كوردس����تان‪،‬‬ ‫ك����ە لەگ����ەڵ الیەنەكانی تر توانای راكێش����انی كۆی‬ ‫پێكهات����ەی كوردیان هەیە بۆ بەهێزكردنی ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكان‪.‬‬ ‫دوات����ر ئام����اژە ب����ە ب����ەو لیس����تانە دەدەی����ن كە‬ ‫نوێنەرایەت����ی تائیف����ەی س����وننە دەك����ەن و ب����ەدەر‬ ‫لەلیس����تەكانی دیك����ە پەرتەوازەب����وون بەه����ۆی‬ ‫سروش����تی س����ەركردە خراپەكانی ئ����ەو تائیفەیە و‬ ‫خراپ����ی بارودۆخی ئەمن����ی ئ����ەو پارێزگایانەی كە‬ ‫زۆرینەی دانیش����تووانەكانیان سوننە مەزهەبن‪ ،‬كە‬ ‫دەكرێ����ت ئەمەش كاریگەری بخاتە س����ەر ئەنجامی‬ ‫كۆتایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكان‪.‬‬ ‫گۆشەی دووەم‪ ،‬بریتییە لەساختەكاری‪ ،‬كە لەم‬ ‫چوارچێوەی����ەدا باس����ی كڕینی كارت����ی ئەلیكترۆنی‬ ‫دەنگ����دان دەكرێ����ت و مەرجەعییەت����ە ئاینییەكان و‬ ‫حكومەتی����ش ئاماژەی����ان بەبوون����ی ئاڕاس����تەیەك‬ ‫داوە الی هەندێ����ك لەكوتل����ەكان ب����ۆ كڕینی دەنگی‬ ‫دەنگدەران‪.‬‬ ‫گۆش����ەی س����ێیەمیش بریتییە لەتوان����ای بكەری‬ ‫دەرەكی كە خۆی لەئێران و ویالیەتە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئەمریكا دەبینێتەوە لەسەر كاریگەری خستنە سەر‬ ‫ئەنجام����ی كۆتایی هەڵبژاردن����ەكان‪ ،‬ئێران دەیەوێت‬ ‫بەردەوام����ی بەمۆرك����ی ئاین����ی ش����یعە لەعێ����راق‬ ‫ب����دات و ویالیەت����ە یەكگرتووەكانی����ش دەیەوێ����ت‬ ‫زۆرترین رێ����ژەی بەدەنگەوەچوونی بەرژەوەندییە‬ ‫ئەمریكییەكان لەعێراق بەدەستبهێنێت‪.‬‬ ‫ل����ەم چوارچێوەی����ەدا ئێم����ە باس����ی كەوتنە پێش‬ ‫ئەنجامەكان����ی هەڵبژاردنەوە ناكەی����ن‪ ،‬بەاڵم دەڵێین‬ ‫بەڕاستی سەیرە‪ ،‬كە كلتوری دەستگرتن بەدەسەاڵتی‬ ‫سیاس����ی لەعێ����راق هەرگی����ز ویس����تی عێراقییەكان‬ ‫نیی����ە‪ ،‬بەبەڵگ����ەی ئ����ەوەی ك����ە خوالێخۆش����بوو‬ ‫(عەبدولموحسین س����ەعدون)ی سەرۆك وەزیرانی‬ ‫عێ����راق لەس����ااڵنی س����ییەكانی س����ەدەی راب����ردوو‬ ‫لەنامەیەكیدا بۆ كوڕەكەی باس����ی ئەوەی كردبوو‪،‬‬ ‫ك����ە بەهۆی ئ����ەوەی نەیتوانی����وە لەو س����ەردەمەدا‬ ‫لەبەدەنگەوەچوون����ی داخوازییەكان����ی جەم����اوەر‬ ‫لەعێراق����دا‪ ،‬گۆڕانكاری لەپەیڕەوی حكومەتدا بكات‪،‬‬ ‫بۆیە پەنای بۆ خۆكوشتن بردووە‪.‬‬ ‫بەهەم����ان ش����ێوە بی����رەوەری عێراق����ی زۆر‬ ‫هەڵوێس����تی س����ەركردەكانی عێ����راق پاراس����تووە‪،‬‬ ‫وەك س����ەركردەی كۆچك����ردوو عەبدولكەری����م‬

‫قاس����م‪ ،‬كە ئەو كاتەی لەبینای رادیۆ و تەلەفزیۆندا‬ ‫ك����وژرا پس����ولەیەكی ق����ەرز لەگیرفان����ی چاكەت����ە‬ ‫س����ەربازییەكەیدا دۆزرایەوە‪ ،‬كە قەرزی دوورینی‬ ‫چاكەتەك����ەی بوو لەالی����ەن بەرگدوورێكەوە بەبڕی‬ ‫س����ێ دینار‪ .‬مێژووی عێراقی پڕە ل����ەو نموونانەی‬ ‫بەڵگ����ەن بۆ خۆنەویس����تی الی كەس����ایەتی عێراقی‪،‬‬ ‫كەوایە ئەم ش����ەڕكردنە لەسەر دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫لەئێستادا بۆچی؟‬ ‫بەگەڕانەوە بۆ دەستپێكی بابەتەكە‪ ،‬ئێستا سەیرە‬ ‫بەتێڕوانی����ن لەقەبارەی بانگەش����ەی هەڵبژاردنەكان‬ ‫هی����چ بانگەش����ەیەكی هاوش����ێوە لەواڵتان����ی دیك����ە‬ ‫نابینی����ن‪ ،‬ش����ەقام و كۆاڵنەكان����ی بەغ����دا و پارێزگا‬ ‫عێراقیی����ەكان پڕب����وون لەوێنەی هەندێ����ك تاوانبار‬ ‫و بك����وژ و خاوەن����ی مێ����ژووی پ����ڕ لەش����ورەیی و‬ ‫ئیغراكەر و ئەو كەس����انەی لەساڵی ‪2005‬ەوە تاكو‬ ‫ئێستا حكومەتە یەك لەدوای یەكەكان چاوپۆشییان‬ ‫لێك����ردوون‪ ،‬بەوپ����ەڕی ریس����واییەوە وێن����ەی ئەو‬ ‫كەسانە بەرزدەكرێنەوە‪ ،‬كە تاوانباری قێزەونترین‬ ‫تاوانەكان����ن‪ ،‬تاك����و جارێكی دیك����ە هەڵبژێردرێنەوە‬ ‫و پۆس����تگەلێكی بنەڕەت����ی لەه����ەردوو دەس����ەاڵتی‬ ‫یاسادانان و جێبەجێكردن داگیربكەن‪.‬‬ ‫ئەوە برینێكی گەورەی����ە لەویژدانی عێراقیدا‪ ،‬كە‬ ‫تائێستا كارەس����اتی مرۆیی هاوشێوەی لەمێژووی‬ ‫درێ����ژی خ����ۆی نەبینی����وە‪ ،‬ك����ە دەگەڕێتەوە س����ەر‬ ‫س����ەرەتاكانی شارس����تانییەتی مرۆڤایەتی لەبابل و‬ ‫ئاشور و ئەكەد و سۆمەر‪.‬‬ ‫ئەوەش كارەس����اتە گەورەكەی دیموكراسییەتی‬ ‫ئەمریكیی����ە‪ ،‬ئەوەی بۆ ئەو كەس����انە حەاڵڵكردووە‪،‬‬ ‫ك����ە گوم����ان لەنیش����تیمانپەروەری و راس����تگۆییان‬ ‫دەكرێ����ت تاك����و لەپێش����كەوتووترین ناوچ����ەی‬ ‫جیه����ان (شارس����تانییەتی وادی رافیدەین) لەس����ەر‬ ‫پۆستگەلێكی سیادی دابنیشن‪.‬‬ ‫لێرەوە پێویستە ئاماژە بەوە بدەین‪ ،‬كە مەهزەلەی‬ ‫هەڵبژاردنەكان����ی لەعێ����راق دەبێت����ە هۆی گەیش����تن‬ ‫ب����ەو ئاس����تە نزمانەی كە عێراقیان ب����ەرەو كەناری‬ ‫دابەش����بوونی نەتەوەی����ی و تائیفی ب����رد‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئام����اژە ب����ەو بنەمایەی ئی����رادەی ئەمری����كا بكەین‪،‬‬ ‫كە باس����ی لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس����تی نوێ دەكات‪،‬‬ ‫وەك مەغزای����ەك ب����ۆ ئەنجام����ی دابەش����كارییەكان‬ ‫لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گەورەدا‪.‬‬ ‫لە (الخلیج االماراتیة) وەرگیراوە‬ ‫و‪ /‬سەروەر ساڵەیی‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.