ساڵی پێنجهم
روماڵكردنێكی بێالیەنانە
شەممە 2014/4/26
ژماره 228
خاوەن ئیمتیاز :ژیروان نوری
عومەر سەرنووسەر :مەریوان
بەڕێوەبەری هونەری :لوقمان رەشیدی
بەڕێوەبەری كارگێڕی :بەهرە حەمەڕەش
دەستەی نووسەران :پێشەوا محەمەد
رزگار رەزا چوچانی
هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی
civilmagzaine
نرخ ( )1500دینار
Tel: 0750 460 7290
سەروەر ساڵەیی
ژمارەی ریكالم07506515797 :
www.civilnews.org
چاپ :چاپخانەی رۆكسانا 07504675264
ژمار ه 228
1 2014/4/26
سياسەت
یەكێتی و گۆڕان لەسەر "پێشمەرگە" شەڕیانە راوێژ كامەران
پاش ئ���ەوەی بزوتنەوەی گ���ۆڕان پێداگری لەس���ەر وەزارەت���ی ناوخ���ۆ ك���رد و دواتریش ئ���ەو وەزارەت���ەی نەدرای���ە ،ئ���ەو بزوتنەوەیە ئێس���تا بەپێ���ی رێكەوتنێ���ك لەگ���ەڵ پارتی���دا، وەزارەتی پێش���مەرگە وەردەگرێت .پێدانی ئەم وەزارەت���ەش ب���ە گ���ۆڕان ترس���ی الی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دروستكردووە. وەزارەتی پێش���مەرگە لەئێستادا یەكێكە لەو وەزارەتان���ەی زۆرترین كێش���ەی تێدایە ،وەك كێش���ەی نەبوون���ی بودج���ە و كەم���ی موچەی پێش���مەرگە و یەكنەخس���تنی هێزی پێشمەرگە و دابەش���بوونیان بەس���ەر پارت���ی و یەكێتیدا، هەروەها كەمی ئامێر و پێداویس���تی سەربازی و مەش���قی س���ەربازی .ئێس���تا بزوتن���ەوەی گۆڕان بەنیازە ش���ان بخاتەبەر و ئەو كێش���انە چارەسەر بكات. بەوت���ەی جەبار ی���اوەر ئەمینداری گش���تی هێ���زی پێش���مەرگەی كوردس���تان لەئێس���تادا ژمارەی هێزی پێش���مەرگە دەگاتە 120هەزار ك���ەس ،جگەل���ە 40هەزار پێش���مەرگەی دیكە، ك���ە هێزی ی���ەدەگ و 40هەزار پێش���مەرگەی خانەنش���ین ،كۆی گش���تی دەگات���ە 200هەزار كەس .جەبار یاوەر وتی "هەرێمی كوردس���تان بەنیازە 22لیوای پێش���مەرگە دابمەزرێنێت ،كە 20یان پیادە و دوو لیوای پش���تیوانی پێكدێت و ئێس���تا 13یان تەواوبوون ،بەگشتی لیواكان 160هەزار پێشمەرگە لەخۆ دەگرن". بەاڵم ی���اوەر هۆكاری دواكەوتنی یەكگرتنی ئ���ەم هێزەی بۆ نەبوونی بودجەی پێویس���ت و سەربازگە و پێداویستی تەواوەتی گەڕاندەوە، كە چەندساڵێك دەبێت بڕیاری یەكخستنەوەی دراوە .ناوبراو لەبارەی پێدانی هێزی پێشمەرگە
2ژمار ه 2014/4/26 228
بەبزوتن���ەوەی گ���ۆڕان ب���ۆ جێبەجێكردنی ئەم ئەرك���ە قورس���ە تەنها ئەوەن���دەی وت كە "من تەنها لەراگەیاندنەكانەوە ئەوەم بیس���تووە ،كە وەزارەتەك���ە دەدرێت���ە بزوتن���ەوەی گۆڕان و ئ���اگاداری ئ���ەوە نیم ،ئەوەش پرس���ێكە دەبێت الیەن���ە براوەكانی هەڵبژاردن لەكاتی پێكهێنانی حكومەتدا یەكالی بكەنەوە". لەگەڵ ئەوەی یەكێتی ترسێكی زۆری هەیە لەپێدانی وەزارەتی پێش���مەرگە بەگۆڕان ،بەاڵم بزوتنەوەی گۆڕان لەخۆیان دڵنیان ،كە دەتوانن بەس���ەر هەم���وو ئ���ەو كێش���انەدا زاڵبب���ن ،كە لەكاتی وەرگرتنی ئەو وەزارەتەدا دێتە رێیان. جگەل���ەوەی ئاماژەش ب���ەوە دەكەن ،كە ئەوان وەزارەتەكەیان بەتەواوی وەرگرتووە و دەبێت هەم���وو ئەو هێزانەی س���ەر ب���ەو وەزارەتەن، بكرێن���ە هێزێك���ی نیش���تمانی .م���ام رۆس���تەم گەورە هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەی بەس���ڤیل وت ،كە گ���ەر ئەوە نەكرێت و هەموو هێزەكان نەیەنە ژێر باری یەكخس���تنەوە ،ئەوا وەزارەتەك���ە دەدەنەوە بەیەكێتی و پارتی .ئەو هەڵس���وڕاوەی گۆڕان وتیشی "ئێمە پێشمەرگە دەكەیەنە هێزێكی نیش���تمانی و وادەكەین ئەو هێ���زە جێگ���ەی متمان���ەی خەڵك بێت ،ترس���ی یەكێتیش لەپێدانی ئ���ەو وەزارەتە بۆ لەجێگای خۆیدای���ە ،چونكە یەكێتی لەنێو ئەو وەزارەتەدا هێن���دەی غەدر لەخەڵك ك���ردووە و ناحەقی و ناعەدالەتی���ان ك���ردوە ،وادەزانن گ���ەر ئێمەش بێینە س���ەرحوكم وەك ئ���ەوان دەكەین ،بەاڵم بە پێچەوان���ەوە ئێمە هێزەكە الی خەڵك هێندە خۆشەویست دەكەین كە پێشمەرگە هەیمەنەی جارانی بۆ بگەڕێتەوە و خەڵك بیپەرستێت". پەرلەمانتارێك���ی یەكێتی���ش هەم���وو ئ���ەو بانگەش���انەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ چاكسازی و یەكخستنەوە لەنێو وەزارەتی پێشمەرگەدا بە
"ناڕاست" ناودەبات .گۆران ئازاد پەرلەمانتاری یەكێتی بەس���ڤیلی وت "پێش���تر ك���ە وەزارەتی پێش���مەرگە الی یەكێت���ی ب���وو ،بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان دەیان���وت نابێ���ت پیاوێكی س���ەربازی وەزیری پێشمەرگە بێت ،بەاڵم ئێستا بۆخۆیان سەرجەم وەزیرەكانیان بە سیڤی دیاریكردوە، جگە لەوەزارەتی پێش���مەرگە ،كە موس���تەفای س���ەید قادریان بۆ دان���اوە و بۆخۆی پیاوێكی س���ەربازیە ،گ���ەر ئ���ەوان دەیانویس���ت ئ���ەم هێ���زە بكەن بەنیش���تمانی ،نەدەبوو كەس���ێكی س���ەربازی بۆ ئەم پۆس���تە دابنێن كە پێش���تر بۆخۆی بەشێك بووە لەملمالنێكانی نێو هێزی پێشمەرگە و جێگری فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەی یەكێتی بووە". گ���ۆران ئازاد وتیش���ی "ل���ە نێ���و وەزارەتی پێشمەرگەش���تدا ئ���ەو بەش���ەی پارت���ی هێزی سوور دەبێت ،چونكە زۆرینەی فەرماندەكانی پارت���ی بەهی���چ جۆرێ���ك هێز و دەس���ەاڵت و فەرمان لەموس���تەفای س���ەید قادر وەربگرن، لەن���او یەكێتی���ش بەهەم���ان ش���ێوە ژمارەیەك
سياسەت
مام رۆستەم: ترسی یەكێتی لەپێدانی وەزارەتی پێشمەرگە بەگۆڕان لە جێگای خۆیدایە
مستەفا سەید قادر: هێزی پێشمەرگە یەكدەخەینەوە و چاكسازیی ریشەیی لە وەزارەتدا دەكەین
وەزیرەكەی گۆڕان دەتوانێت كێشە كەڵەكەبووەكانی ئەم وەزارەتە چارەسەر بكات؟
فەرمان���دەی س���ەربازی ه���ەن ،گ���ەر یەكێتیش وەك ح���زب داواب���كات فەرم���ان ل���ەو وەزیرە وەربگ���رن ،ئ���ەوا ئ���ەو فەرماندە س���ەربازیانە بۆخۆیان ئامادەنین ئەوە بكەن .ئێس���تاش ئێمە دەزانین كە هێزی پێشمەرگە تەنها بەناو یەكی گرتۆتەوە ،ئەگەرنا موچەی هێزەكان و تەنانەت سەعاتی واجبگرتنیشیان لەیەكتر جیاوازە ،ئەم دۆخەش بەگۆڕان چارەسەر ناكرێت". ئ���ەم پەرلەمانت���ارەی یەكێت���ی پێش���ی وایە ئامانج���ی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان لەوەرگرتن���ی وەزارەت���ی پێش���مەرگە تەنه���ا ئەوەی���ە ،ك���ە دەیەوێت هێزە س���ەربازییەكان لەگەڵ یەكێتی لەتب���كات ،ئ���ەو وت���ی "گ���ۆڕان لەرێگ���ەی ئەم وەزارەت���ەوە دەیەوێت دەس���تبگرێت بەس���ەر هێ���زی س���ەربازیدا ،تا ل���ەڕووی سیاس���یەوە پێگەی خۆی بەهێ���ز بكات ،ئەوەش خزمەتێكی گەورە بەپارتی دەكات ،چونكە راس���تە ئێس���تا یەكێتی كورس���ی كەمكردوە لەپەرلەمان ،بەاڵم لەرووی سەربازیەوە هاوشانی پارتیە ،كەچی گۆڕان ئێس���تا دەیەوێت ئ���ەو هێزەش لەتبكات،
ئێم���ەش مەترس���یەكانمان بەخەڵ���ك وتووە و پێداگریش لەسەر وەرگرتنی وەزارەتی ناوخۆ دەكەین". بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان بۆ پۆس���تی وەزارەتی پێش���مەرگە مس���تەفای س���ەید ق���ادری كاندید كردووە ،كانیدەكەی گۆڕان بۆ ئەو پۆستە ئەو قسانەی گۆران ئازاد رەتدەكاتەوە ،كە بەشێكی زۆر لەهێزەكانی پارتی و یەكێتی فەرمان لەەو وەرنەگرن وەك وەزیری پێشمەرگە .مستەفای س���ەید قادر بەسڤیلی وت "ئێمە داوامانكردووە ئ���ەم حكومەت���ە حكومەت���ی دامازراوەیی بێت و چاكس���ازی ب���كات ،ئێم���ەش تەنه���ا یاس���ای وەزارەت���ی پێش���مەرگە و یاس���ای كۆمەڵ���ە و رێكخ���راوە سیاس���یەكان لەنێ���و وەزارەت���ی پێشمەرگەدا جێبەجێدەكەین ،بۆ ئەو الیەنانەی دەیانەوێت هێزی س���ەربازی خۆیان هەبێت و نەیەنە ژێر فەرمانی وەزارەتی پێشمەرگەوە". مس���تەفای س���ەید ق���ادر لەبارەی كێش���ەی بودج���ەی پێش���مەرگەوە ،ك���ە تائێس���تا بەچارەسەرنەكراوی ماوەتەوە ،وتی"بودجەی
گۆران ئازاد: فەرماندەكانی پێشمەرگە فەرمان لە مستەفای سەید قادر وەرناگرن و ئەم دۆخەش بەگۆڕان چارەسەر ناكرێت پێش���مەرگە بەپێی بودج���ەی حكومەت دیاری دەكرێ���ت ،چونك���ە بودجە ل���ەالی حكومەتە و لەپەرلەمانیشەوە یاسای بۆ دەردەكرێت". ل���ە ب���ارەی چۆنیەت���ی بەڕێوەبردن���ی وەزارەتەكەش���ەوە مس���تەفای س���ەید ق���ادر وتی "چاكس���ازیی ریش���ەیی ل���ەو وەزارەتەدا ئەنجامدەدەی���ن و تەزكی���ەی حزب���ی بۆ بوون بەپێش���مەرگە ناهێڵ���ن ،یەكەكان���ی پێش���مەرگە یەكدەخەین���ەوە و گوزەرانی پێش���مەرگەكانی كوردس���تانیش باش دەكەن .جگەلەوەی بەهیچ جۆرێ���ك س���زای سیاس���یی لەن���او وەزارەتی پێش���مەرگەدا نامێنێ���ت ،تەنیا س���زای یاس���ایی پیادەكرێ���ت ب���ۆ ئ���ەو كەس���انەی كارەكانی���ان بەباشیی ئەنجام نادەن".
ژمار ه 228
3 2014/4/26
سياسەت
شاندی دانوستانی گۆڕان بۆ پێكهێنانی حكومەت
هۆكارەكەی رێككەوتنییەتی لەگەڵ پارتی
"گۆڕان لەم هەڵبژاردنەدا دەنگەكانی بەشێوەیەكی بەرچاو كەم دەكات" پێشەوا محەمەد
4ژمار ه 2014/4/26 228
سياسەت
وەك كادران���ی یەكێت���ی نیش���تیمانی كوردس���تان و چاودێرانی سیاس���یی باس���ی لێوەدەك���ەن ،ل���ەم هەڵبژاردن���ەدا بزوتنەوەی گۆڕان دەنگەكانی بەشێوەیەكی بەرچاو كەم دەكات ،هۆكارەكەشی بۆ ڕێككەوتنی گۆڕان لەگەڵ پارتی دەگەڕێننەوە ،بەاڵم بزوتنەوەی گ���ۆڕان ڕایدەگەیەنێت ئەو قس���انە بۆ گۆڕان تازەنی���ن و هەم���وو هەڵبژاردنێ���ك وای���ان پێوتراوە ،بەاڵم ئەنجامەكە شتێكی تر بووە. 17ی نیسان ،لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی دوایین كۆبوونەوەی وەفدی دانوستاندنكاری پێكهێنانی حكومەت ،ه���ەردوو الیەنی پارتی دیموكراتی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان، ب���ە س���ەرۆكایەتی فازڵ میران���ی و عومەری س���ەید عەل���ی ،رایانگەیان���د ،رێككەوتنیان بۆ پێكهێنان���ی حكومەت واژۆك���ردووە .ئەمەش كاردان���ەوەی ج���ددی ب���ەدوای خۆی���دا هێنا، لەن���او بزوتنەوەك���ە چەن���دان كادری پلەدار و دامەزرێن���ەری بزوتنەوەك���ە وازیانهێن���ا، لەئاستی شەقامی گشتیشدا ناڕەزایی لەسەر ئەو رێككەوتنە هەیە. بێگ���ەرد دڵش���اد ،ئەندامی س���ەركردایەتی یەكێتی نیش���تیمانی كوردس���تان ،بە س���ڤیلی راگەیان���د ،بەش���ێكی زۆری ئەو جەماوەرەی لەیەكێت���ی كش���ابوونەوە ،هۆكارەك���ەی رێككەوتننامەی ستراتیژی بوو لەگەڵ پارتی، بۆیە ئێس���تا هەمان ئ���ەو جەماوەرە لەگۆڕان توڕەبوون و لەم هەڵبژاردنەدا دەنگەكانیان بۆ یەكێتی دەبێت .ئەو گوتی "جەماوەری گۆڕان س���ەرتاپای جەم���اوەری یەكێتین ،دوای دوو هەڵبژاردن ئێس���تا بۆیان دەرك���ەوت ئەوەی گۆڕان دەیوت و بانگەش���ەی ب���ۆ دەكرد ،بۆ دوو ش���ت بوو ،یەكەم گەیش���تن بەم پلەیەی دەس���ەاڵت ،ك���ە ئێس���تا پارتی پێیبەخش���یوە، دووەمی���ش پیالنگێ���ڕی دژی یەكێت���ی و بچوككردن���ەوەی بوو" .هەربۆیەش���ە پێیوایە "ئی���دی جەماوەرەكە تێیگەیش گۆڕان هەموو دەنگەكان���ی ب���ۆ پچڕینی بەش���ی دەس���ەاڵتی خۆی بووە ،نەك چاكس���ازی ب���ۆ هاواڵتیان، ئەنجامەكەشی لەم هەڵبژاردنەدا دەبینینەوە، كە چەند دەنگەكانیان دێتە خوارەوە". ه���اوكات ،ئازاد تۆفی���ق ،ئەندامی مەكتەبی راگەیاندن���ی یەكێتی ،روونیك���ردەوە ،ئەوەی ل���ەم چەند رۆژانەدا دەیبیس���تین س���ەبارەت بەنیگەرانییەكانی خەڵك لەبزوتنەوەی گۆڕان، بەڵگ���ەن ب���ۆ كەمبوون���ەوەی دەنگەكانی���ان. ئ���ەو گوت���ی "لەناوخۆیاندا چەن���دان كادریان وازیانهێن���اوە و چەن���د سەركردەیەكیش���یان پەیوەندی���ان بەیەكێتییەوە ك���ردووە ،ئەمەش هۆكارە ب���ۆ كەمبوون���ەوەی جەماوەریان و
دەنگدەری���ان" .ئازاد تۆفیق وتیش���ی "گۆڕان دژی خواس���تی دەنگدەرەكانی وەس���تایەوە، بەتایبەتی���ش ك���ە دەنگەكان���ی بەدژایەت���ی رێككەوتننام���ەی س���تراتیژی ئێم���ە و پارتی كۆك���ردەوە ،كە ئێس���تا تارادەیەكی زۆر ئەو رێككەوتننامەی���ەی ئێمە كاڵبۆت���ەوە ،بۆیەش دڵنیام لەوەی لەم هەڵبژاردنەدا دەنگدەرەكانی سزای دەدەن". ئازاد ئاماژەی بەس���ەركردەیەكی گۆڕاندا، ك���ە گەڕاوەت���ەوە ناو یەكێت���ی و گوتی "كاك عوسمان بانیمارانی لەناو مەكتەبی سیاسیی یەكێتی ئەوەی ئاش���كراكرد ،رێككەوتننامەی نێوان گۆڕان و پارتی زۆر لەرێككەوتننامەی یەكێت���ی و پارت���ی قوڵت���ر و فراوانت���رە، ب���ەاڵم ه���ەر ئەوەندەی���ان خس���تۆتە بەردەم راگەیاندنەكان". ب���ەاڵم بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان ئ���ەوە رەتدەكات���ەوە ئ���ەوەی لەنێ���وان ئ���ەوان و پارتی���دا باڵوكرای���ەوە رێككەوت���ن بێ���ت و دەنگ���ۆی كەمبوون���ەوەی جەماوەریش���یان رەتدەكەنەوە. كاردۆ محەم���ەد ،س���ەرۆكی پێش���ووی فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان، ئام���اژەی ب���ەوەدا ،ئەوەی لەنێ���وان ئەوان و پارتی روویداوە یاداش���تێكی لێكتێگەیش���تنە ب���ۆ پەیوەس���تبوون بەپێكهێنانی حكومەتێكی نیش���تیمانی نەوەك رێككەوتننامە ،دەش���ڵێت "هی���چ هەڵبژاردنێ���ك نیی���ە نەوترێ���ت گۆڕان دەنگەكان���ی كەم���دەكات ،ب���ەاڵم دوات���ر پێچەوانەك���ەی راس���ت دەردەچێت" .محەمەد ئەوەش���ی گ���وت "جەم���اوەری گ���ۆڕان لەو چەواش���ەكارییانە تێگەیشتووە و هەمیشەش لەس���ەر س���ندوقەكانی دەنگدان وەاڵمی ئەو چەواشەكاریانەیان داوەتەوە". بزوتنەوەی گ���ۆڕان لەدوایین هەڵبژاردنی پەرلەمان���ی كوردس���تاندا لە 9/21ـی س���اڵی پ���اردا ،توان���ی 24كورس���ی پەرلەمان���ی كوردس���تان ببات���ەوە و ل���ەدوای پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان ب���ە 38كورس���ی، پل���ەی دووەم هێ���زی هەرێم���ی كوردس���تان بەدەس���تبهێنێت ،ه���اوكات ب���ە مەبەس���تی پێكهێنان���ی حكومەتی���ش ،لە 17ـی نیس���اندا، لەگەڵ پارتیدا رێككەوتنێكیان راگەیاند. بەب���ڕوای چاودێرانی سیاس���ییش ،گۆڕان ل���ەم ئانوس���اتەی هەڵبژاردن���ەدا ،گورزێك���ی كوش���ندەی لەخۆی���دا بەه���ۆی رێككەوتن���ی لەگەڵ پارتیدا. د.ش���ۆڕش حەس���ەن ،مامۆس���تای زانكۆ و چاودێ���ری سیاس���یی ،روونیك���ردەوە "دەنگدەرەكانی گۆڕان ئەگەر س���ەیر بكەین،
كاردۆ محەمەد: هیچ هەڵبژاردنێك نییە نەڵێن دەنگی گۆڕان كەم دەكاتە بەاڵم دواتر پێچەوانەكەی دەردەچێت
زۆرینەیان لەسنووری پارێزگای سلێمانیدان، خەڵكی ئەو پارێزگایەش هاوسۆزیان لەگەڵ پارتی���دا نیی���ە ،بۆیە گ���ۆڕان ب���ەم هەنگاوەی گورزێك لەپێگەی خۆی دەدات". هاوڕای كادرەكانی یەكێتی ،ئەو چاودێرە سیاس���ییە ئاماژەی بۆ ئ���ەوە كرد ،كە گۆڕان بەدژایەتییەك���ی بەردەوام���ی رێككەوتننامەی ستراتیژی ،دەنگێكی زۆری كۆكردەوە ،بەاڵم وەك ئەو دەڵێت ،ئێس���تا خۆشی رێككەوتنی لەگەڵ ئەنجامداوە و بەدڵنیاییەوە كاریگەریی لەسەر كەمبوونەوەی دەنگەكانی دەبێت. وەك د .یەحیا ئەحمەد ،مامۆس���تای زانكۆ و چاودێ���ری سیاس���ییش رایدەگەیەنێ���ت، جیابوون���ەوەی س���ەركردەكانی گ���ۆڕان لەئێس���تادا و كێشە ناوخۆییە كۆنەكانیشیان، ل���ەم هەڵبژاردن���ەدا كاردەكات���ە س���ەر كەمبوونەوەی دەنگەكانیان .گوتیشی "گۆڕان هەمیش���ە ئەوەی دەوت ،پێویس���تە حكومەت و دام���ودەزگاكان ب���ەدەر ل���ە رێككەوتن���ی ژوورە تاریك���ەكان بەڕێوەبچ���ن و ئەنج���ام بدرێ���ن ،بەاڵم بینیمان خۆی���ان ئەوەیان كرد، بۆیە خەڵكی گۆڕانخواز و ش���اری س���لێمانی بەتایبەت���ی نیگەرانییەك���ی زۆری���ان ل���ەو رێككەوتن���ە پێ���وە دی���ارە" .د .یەحیا جەختی ل���ەوەش ك���ردەوە ،ئەگەر هەڵب���ژاردن چەند مانگێ���ك دوای پێكهێنانی حكوم���ەت ئەنجام بدرایە ،ئەوا بەدڵنیاییەوە گۆڕان زیاتر لەوەی چاوەڕوانكراوە ،دەنگەكانی كەمی دەكرد. دوای چ���وار س���اڵی ئۆپۆزس���یۆن بوون، ئێس���تا بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان بەرێككەوتنێكی لەگ���ەڵ پارت���ی ،چۆت���ە كابینەی هەش���تەمی حكومەت���ی هەرێم���ی كوردس���تانەوە ،ئاخ���ۆ وەك چاودێران���ی سیاس���یی و كادران���ی یەكێت���ی ئام���اژەی پێ���دەدەن بەه���ۆی ئ���ەو رێككەوتننامەی���ەوە ،گ���ۆڕان دەنگەكانی كەم دەكات؟ وەاڵمی ئەم پرس���یارە لەهەفتەكانی داهاتوودا وەردەگرینەوە.
ژمار ه 228
5 2014/4/26
سياسەت
سەنگەر گۆڕین سەرهەڵدەداتەوە فەرید ئەسەسەرد :گەر پارتی هەوڵی راكێشانی كادیرانی یەكێتی دابێت، ئەمە پێشێلكردنی رێكەوتننامەی ستراتیژییە عوسمان بانیمارانی :باوەڕم وایە لەنێو یەكێتیدا دەتوانرێت زیاتر چاكسازی بكرێت پسپۆڕێكی سیاسی :پارە و پۆست هۆكاری سەرەكی ئەو دیاردەیەن راوێژ كامەران
هەرچەن���دە بەدرێژای���ی مێ���ژووی كاری سیاسی لە كوردستان ،هاتوچۆی بەرپرسانی نێوان حزبەكان و چوونی بەرپرسی حزبێك بۆ ناو حزبێكی دیكە دیاردەیەكی باو بووە ،بەاڵم لەچەند ساڵی رابردودا ئەم دیاردەیە زۆر كەم ببوویەوە ،وەك كارێكی نەخوازراویش تەماشا دەكرا ،ه���ەر گۆڕانكاریەكی���ش هەبوایە ،زیاتر لەنێ���وان ئەندامەكان���ی خ���وارەوەی حزبەكاندا دەب���وو ،ن���ەك بەرپرس���انی س���ەرەوە .ب���ەاڵم جیاواز لەهەڵبژاردنەكانی پێشوو ،لەهەڵبژاردنی ئەمج���ارەدا دیاردەی (س���ەنگەر گۆڕین) لەنێو الیەن���ە سیاس���یەكان و بەتایبەتیش (یەكێتی و بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان و پارت���ی) بەرێژەیەكی بەرچاو سەری هەڵداوەتەوە. دەسپێكی دیاری رۆشتن و سەنگەرگۆڕینی بەرپرس���ان لەس���ەرەتادا لەالی���ەن ع���ارف روش���دیی ئەندامی س���ەركردایەتی یەكێتییەوە ب���وو .ع���ارف روش���دی پێش���تر لەكۆنگ���رەی چوارەم���ی حزبەك���ەی دەنگ���ی پێویس���تی ب���ۆ چوون���ە س���ەركردایەتی بەدەس���تنەهێنا ،دواتر ب���ە دامەزراندن برایە س���ەركردایەتی .بەاڵم لە سەروبەندی هەڵبژاردنی ئەمجارەدا بەیەكجاری چووە ناو پارتییەوە و ماڵەكەش���ی گواستەوە بۆ ش���اری دهۆك ،ئۆتۆمبێل و پاس���ەوانەكانی
6ژمار ه 2014/4/26 228
خۆشی رادەستی یەكێتی كردوە. جگ����ە لەع����ارف روش����دی ،س����ەنگەر گۆڕین لەنێ����و بەرپرس����انی یەكێتی����دا ب����ەردەوام بوو، ئەم����ەش پاش ئەوەی ش����ێخ محێدی����ن مزوری جێگری لێپرس����راوی مەڵبەندی موسڵی یەكێتی چ����ووە ناو پارتی����ەوە ،هەردوو بەرپرس����ەكەی یەكێتیش ژمارەیەك كادیری����ان لەگەڵ خۆیاندا بردووە بۆ ناو پارتی. بەاڵم چوونی ئەندامان و بەرپرسانی یەكێتی هەر هێندە نەبووە ،بەتایبەت لەكاتێكدا كە چەند بەرپرس و كاندیدێكی دیكەی ئەو حزبە چونیان بۆ نێو پارت����ی راگەیاند ،كە ئەوانیش هەر یەك لەزێرەڤان عەبدولكەریم گولی ،كاندیدی یەكێتی ل����ە زاخ����ۆ ،هەم����زە خال����د هەمزان����ی ،كاندیدی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ،س����ائب حیكمەت نەجمان ،كاندیدی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لەسەر لیستی یەكێتی ،دەستیان لەكاركێشایەوە و پەیوەندییان بەریزەكانی پارتیەوە كرد. ل����ە بەرامبەر ئەوەش����دا بەش����دار حەس����ەن چاوش����ین ،كادی����ری پێش����كەوتووی پارت����ی دیموكرات����ی كوردس����تان و بەرپرس����ی لیژنەی ناوچ����ە ،لەب����ارەگای مەكتەبی سیاس����ی پارتی، دەس����تی لەئەندامێت����ی پارت����ی كێش����ایەوە. هەرچەن����دە ناوبراو رایگەیاند تائێس����تا نەچۆتە نێ����و هیچ پارتێكی سیاس����یەوە ،بەاڵم بەش����ێك لەمیدیاكان����ی یەكێتی ئەوەیان راگەیاند ،كە ئەو
كادیرەی پارتی هاتۆتە ناو یەكێتیەوە. س����ەنگەر گۆڕین����ی كادیرەكان����ی یەكێت����ی و پارت����ی بەب����ێ كێش����ە تێپ����ەڕ نەب����وو ،بەتایبەت پاش ئەوەی عەلی مس����تەفا ،جێگری بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی لەبادینان رایگەیاند ،كە پارتی ئەندامەكان����ی یەكێت����ی ئیغ����را دەكات بۆ ئەوەی بچن����ە ن����او ئەو پارت����ەوە ،ئ����ەوەش پێچەوانەی رێكەوتنی ستراتیژیە ،بەاڵم لەبەرامبەردا پارتی لەرێگ����ەی ماڵپەری فەرم����ی خۆیانەوە ئەوەیان راگەیاند كە "ئێمە دەس����ت لەكاروباری یەكێتی وەرنادەی����ن ،خەڵك����ی ئەوانیش ئ����ازادن لەكوێ كاری سیاس����ی دەكەن ،هەریەكەش لەجەعفەر ئیمنك����ی و كەمال كەركوكی كە سەرپەرش����تیی هەڵمەت����ی هەڵبژاردنی لیس����تەكانی پارتیمان بۆ پەرلەمان����ی عێراق و ئەنجومەن����ی پارێزگاكانی كوردستان لەدەڤەری دهۆك و موسڵ دەكەن، بەرپرس����ن نین لەوەی كادرەكانی یەكێتی چۆن و ل����ە كوێ درێ����ژە ب����ەكاری سیاس����ی خۆیان دەدەن". بەاڵم لە رێكەوتنی س����تراتیژی نێوان یەكێتی و پارتی����دا بەروون����ی ئام����اژە ب����ەوە دراوە ،كە دەبێ����ت رێكەوتننامەكە ببێتە ه����ۆی (رێگەگرتن لەهەلپەرس����تان و س����ەنگەرگۆڕە بێ بنەماكان) بەم پێیەش هاتن و چوونی ئەم بەرپرس����انە و پێدانی پۆست پێیان لەالیەنی بەرامبەرەوە ،دژە بە رێكەوتننامەی ستراتیژی .فەرید ئەسەسەرد
سياسەت
ل����ەو بارەی����ەوە بە س����ڤیلی وت "ئەگ����ەر پارتی كارێكی لەو شێوەیەی كردبێت و هەوڵی ئەوەی دابێ����ت ئەندامانی یەكێتی بخاتە ریزی خۆیەوە، ئەم����ە پێش����ێلكاری رێكەوتنام����ەی س����تراتیژیە، چونكە تائێس����تا رێكەوتنەك����ە بەردەوامە ،هیچ الیەنێ����ك نەیوت����وە ب����ەو رێكەوتنامەی����ە پابەند نابین". ب���ەاڵم پرۆس���ەی س���ەنگەر گۆڕی���ن لەنێ���و پارتەكاندا تەنها لەنێو یەكێتی و پارتیدا بەردەوام نەب���وو ،بەڵك���و ئ���ەو پرۆس���ەیە بزووتن���ەوەی گۆڕانیش���ی گرت���ەوە .بەتایب���ەت لەكاتێك���دا كە دوو هەڵس���وڕاوی دیاری ئەو بزووتنەوەیە ،كە بریتیبوون لە هەریەكە لەعوسمان بانیمارانی و شێخ جەنگی ساڵەیی ،ئەندامی جڤاتی نیشتمانیی بزووتن���ەوەی گ���ۆڕان ،چون���ە نێ���و یەكێتیەوە. عوس���مان بانیمارانی ل���ە لێدوانێكیدا بۆ س���ڤیل رەتیكردەوە ئەو لەبەر پۆست و پارە چوبێتەوە ن���او یەكێت���ی و رایگەیان���د "ئێس���تا بزوتنەوەی گ���ۆڕان لەگ���ەڵ پارتی دیموكراتی كوردس���تاندا بۆ پێكهێنانی حكومەت رێككەوتووە و س���ەقفی گۆڕانكاریەكانیان كۆتای پێهاتووە ،بۆیە باوەڕم وایە كە لەنێو یەكێتی نیش���تمانی كوردستانەوە دەتوانرێ���ت زیاتر چاكس���ازی لە كوردس���تاندا بكرێت". بەوت���ەی د .كام���ەران مەنت���ك مامۆس���تای سیاس���ەت لەزانك���ۆی س���ەاڵحەیدن ،ه���ۆكاری س���ەنگەرگۆڕینی بەرپرسانی سیاسی لەئێستادا زیاتر بەه���ۆی بەرژەوەندی���ە تایبەتیەكانەوەیە، نەك بیروباوەڕی سیاسی ،مەنتك بەسڤیلی وت "لەم قۆناغەی ئێستادا بەشێكی زۆری كادیرانی حزب���ی ب���ەدوای بەرژەوەندی���ە تایبەتیەكان���ی خۆیان���ەوەن ،جا ئ���ەو بەرژەوەنیانە ماددی بن یاخود پۆس���ت و پلەو پای���ە بێت ،هەربۆیە كامە حزب بتوانێت بەرژەوەندیە تایبەتیەكانی خۆیان بۆ بەدی بهێنێت ،ئەوا دەچنەوە ناو ئەو حزبانە، ئەگەرنا لەرووی سیاسیەوە شتێكی ئاساییە تۆ ب���اوەڕت بەكاركردن لەنێ���و حزبێكدا نامێنێت و كێش���ەی سیاس���یت لەگەڵیاندا دەبێت ،كە بچیت لەپارتێكی دیكەدا درێژەی بە خەباتی سیاس���ی خ���ۆت بدەی���ت ،بەاڵم ب���ەو مەرج���ەی هۆكاری ئ���ەو ئاڵوگ���ۆڕە لەس���ەر بنەم���ای بەرژەوەندیە تایبەتیەكان نەبێت" د .كام���ەران مەنت���ك وتیش���ی "ئ���ەو دۆخەی ئێس���تا لەهەڵبژاردنی ئەمجارەدا دەیبینن ،زیاتر وەك پڕوپاگەندەیەك���ی هەڵبژاردن���ە ،ك���ە تێیدا پارت���ە سیاس���یەكان هەل���ی ئ���ەوە دەقۆزنەوە، ك���ە كۆمەڵێك بەرپ���رس هەن لەنێ���و حزبەكانی خۆیان���دا كێش���ەی پل���ەو پایەیان هەی���ە ،یاخود هەس���ت بەشكس���تدەكەن ،بۆی���ە دەیانهێننە الی خۆی���ان و وەك پڕوپاگەندەیەكی هەڵبژاردنیش بەكاری دەهێنن".
عارف روشدی لە یەكێتییەوە سەنگەری گواستەوە ناو پارتی
عوسمان بانیمارانی لەكاتی مەراسیمی گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی
ژمار ه 228
7 2014/4/26
سياسەت
پارێزگای كەركوك لەكاتی سەردانیكردنی خەندەقەكەی دەوری شاری كەركوك
خەندەقەكەی كەركوك ئەمنیەتی دەوروبەری شارەكە دەكاتە قوربانی ئەمنیەتی ناوشار رۆژنامەنوسێك :ئیدارەی كەركوك لەڕێی خەندەقێكەوە ئەمنیەتی ناوشار دەپارێزێ و دەوروبەری كەركوكیش وەك مەڕێكی بێدەسەاڵت دەخاتە بەردەمی گورگ سەروەر ساڵەیی س���ەرەتای هەفتەی پێش���ووتر قەزای دوبزی س���ەر بەپارێ���زگای كەرك���وك ئاڵۆزی���ی ئەمن���ی بەخۆیەوە بینی و بەو هۆیەوە بینای قائیمقامییەت و دادگاو چەن���د فەرمانگەیەكی دیكەی ش���ارەكە لەالی���ەن هاوواڵتیان���ی ناڕازی قەزاك���ەوە گڕیان تێب���ەردرا ،بەش���ێك لەچاودێران���ی سیاس���یش پێیانوای���ە ئەو ئاڵۆزییانە بۆ مەرامی سیاس���ی و بانگەشەی هەڵبژاردن قۆستراونەتەوە. س���ەرەتای ئاڵۆزییەكان���ی رۆژی یەكش���ەممە رێكەوت���ی 13ی ئ���ەم مانگ���ەی ئ���ەو قەزای���ە بەتەقینەوەی���ەك دەس���تی پێك���رد ،ك���ە لەخاڵ���ی پشكنینی نێوان قەزاكە و ناوەندی شاری كەركوك
8ژمار ه 2014/4/26 228
ئەنجام���درا و ژمارەی���ەك كارمەن���دی ئەمن���ی بازگەكە بوون���ە قوربان���ی ،دوای تەقینەوەكەش ژمارەی���ەك هاواڵت���ی قەزاك���ە خۆپیش���اندانێكی ناڕەزاییان رێكخس���ت و هێرش���یان كردە س���ەر چەند بینایەكی حكومی ش���ارۆچكەكە و ئاگریان تێب���ەردان ،ب���ە دادگا و ماڵ���ی دادوەریش���ەوە. دواتر وەفدێكی ئەمن���ی لەپارێزگای كەركوكەوە گەیش���تە قەزاكە و نوێنەری خۆپیش���اندەرانیش لەیاداش���تێكی 12خاڵیدا داخوازییەكانیان خستە بەردەم بەرپرس���انی پارێزگاكە ،كە گرنگترینیان گۆڕینی بەرپرسانی ئەمنی قەزاكە و ئەنجامدانی گۆڕان���كاری لەپۆس���تە ئیدارییەكان ب���وو ،دواتر هەواڵی لەس���ەر كار البردن���ی هەریەكە لەعەقید بێس���تون قەفاری بەڕێوەبەری بنكەی پۆلیس���ی
دوب���ز و موقەدەم ئیبراهیم پ���ۆڕێ بەڕێوەبەری پۆلیسی نەهێشتنی تیرۆر لەقەزاكە باڵوكرایەوە. ئاڵۆزبوون���ی بارودۆخی ئەمن���ی قەزای دوبز لەكاتێكدای���ە لیژنەی ئەمنی كەركوك ،كە لەالیەن نەجمەددین كەریمی پارێزگارەوە س���ەرۆكایەتی دەكرێ���ت ،لەرێی هەڵكەندن���ی خەندەقێكی ئەمنی بەدەوروبەری ناوەندی شاردا هەوڵی پاراستنی باردۆخ���ی ئەمن���ی ش���ارەكە دەدات ،ئێس���تاش ئ���ەو خەندەق���ە لەقۆناغ���ی تەواوبووندایە ،بەاڵم ئ���ەو هەن���گاوەی پارێزگاك���ە بەبڕوای بەش���ێك لەهاواڵتیان و چاودێران دەبێتە هۆی ئاڵۆزبوونی باروۆدخی ئەمنی قەزا و ناحیەكانی دەوروبەری كەرك���وك ،لەبەرامبەر باش���تربوونی بارودۆخی ناوەندی پارێزگاكە.
سياسەت
محەم���ەد رەزا خوێندكاری قۆناغی چوارەمی زانكۆیە و دانیش���تووی كەركوكە ،پێیوایە دۆخی تایبەت���ی ش���ارەكە و ملمالن���ێ سیاس���ییەكان و بوون���ی ژمارەی���ەك دام���ودەزگای ئەمن���ی جۆراوجۆر و نەبوون���ی هەماهەنگی لەنێوانیاندا و كەمئەزموون���ی پۆلیس���ی ش���ارەكە ،بەش���ێكن لەهۆكارەكان���ی خراپبوون���ی بارودۆخ���ی ئەمنی شاری كەركوك و دەوروبەری. هێ���زە ئەمنیی���ەكان ،كارەكت���ەری ملمالن���ێ سیاسییەكانن گەرچ���ی ل���ەدوای س���اڵی 2003ەوە هێ���زە ئەمنییەكان���ی پارێ���زگای كەرك���وك لەس���ەر بنەم���ای دابەش���كاری حیزب���ی و دابەش���كاری نەتەوەیی پێكهاتن و بەرپرسەكانیش���یان لەالیەن حیزبەكان���ەوە دیاریك���ران ،ب���ەاڵم لەچەند مانگی راب���ردوو و ل���ەدوای هێرش���ەكەی 4ی كانون���ی یەكەم���ی س���اڵی راب���ردوو ب���ۆ س���ەر دەزگای هەواڵگ���ری ش���ارەكە ،ناكۆكیی���ە حزبییەكان���ی نێ���وان بەرپرس���ە ئەمنییەكان���ی ش���ارەكە زیاتر زەقبوونەوە. ه���اوكار محەم���ەد ،دەرچ���ووی زانك���ۆ دەڵێ "ملمالنێ���ی حزبی لەن���او دەزگا ئەمنییەكان هەیە، تەنها هاواڵتیانیش باجەكەی دەدەن ،چونكە شار بۆتە مەیدانێك بۆ دەرخستنی پاڵەوانێتی هەندێك كەس ،گرن���گ نییە قوربانیی���ەكان چەندن ،بەڵكو ئەوە گرنگە كێ پاڵەوانە" .هەرچی محەمەد رەزایە پێ���ی وایە "زۆربەی بەرپرس���ە ئەمنیی���ە بااڵكان لەالیەن پارتی و یەكێتییەوە دانراون و كەس���انی نەش���ارەزا و كەمئەزموونن ،ناتوانن پارێزگاری لەبەڕێوەبەرایەتییەكانی خۆیان بكەن". ئ���ەو ناكۆكییە حزبییانەی نێوان بەرپرس���انی ئەمنی كەركوك و دەوروبەری دوای ئاڵۆزییەكانی قەزای دوبز بەڕوونی هەستیان پێدەكرا ،چونكە دوای رووداوەك���ە چەن���د ئۆرگانێك���ی یەكێت���ی پارتیی���ان بەبەرپرس���یاری بارودۆخ���ی قەزاك���ە زان���ی ،بەو پێی���ەی زۆربەی بەرپرس���انی ئەمنی و ئیداری قەزاكە س���ەر بەو حزبەن ،وەك چۆن پێش���تر و لەكاتی هێرش���ەكەی س���ەر ب���ارەگای دەزگای هەواڵگ���ری كەرك���وك و كۆنتڕۆڵكردنی جەواهی���ر مۆڵ لەالی���ەن تیرۆریس���تانەوە ،چەند بەرپرس���ێكی ئەمن���ی و حزبی پارت���ی رەخنەیان لەئی���دارە و لیژن���ەی ئەمن���ی پارێزگاكە گرت ،كە لەالی���ەن یەكێتیی���ەوە بەڕێوەدەبرێ���ن ،لەچۆنێتی مامەڵەكردن لەگەڵ رووداوەكە. الی خۆیەوە بێس���تون قەف���اری بەڕێوەبەری پێش���ووی بنكەی پۆلیس���ی دووبز رەتیدەكاتەوە پێش���تر زانیارییان لەبارەی ئەنجامدانی كردەوە تیرۆریستییەكەی هەفتەی رابردوو پێگەیشتبێت، دووپاتیش���یدەكاتەوە بارودۆخ���ی ئەمن���ی ئ���ەو ش���ارۆچكەیە كراوەت���ە قوربان���ی ملمالن���ێ حزبیی���ەكان .ئ���ەو ك���ە تاك���و رۆژی تەقینەوەكە
بەڕێوەبەری پۆلیس���ی ئەو شارۆچكەیە بووە و دوای تەقینەوەكەش هەواڵی لەس���ەركار البردنی باڵوب���ۆوە ،رەتیدەكاتەوە لەس���ەر كار البرابێت، ئام���اژەش ب���ەوە دەدات ،ك���ە لەم���اوەی دوو مانگ���ی رابردوودا 11جار داوای گواس���تنەوەی پێشكەشی بەرپرسانی ئەمنی پارێزگاكە كردووە، بەاڵم داواكەی قبوڵ نەكراوە .لەمبارەیەوە دەڵێ "دوو مانگە داوا لەبەرپرس���انی س���ەرووی خۆم دەكەم واز لەدوبز بهێنم ،بەاڵم بە ئەمڕۆناسبەی رایانگرت���م و رۆژی تەقینەوەك���ەش ك���ە بینی���م جەماوەر ناڕازی و توڕەن ،خۆم چوومە ماڵەوە و گوت���م بەرپرس���یارێتییەك هەڵناگ���رم كە دوو كەس لێی رازی بێت و دوو كەس���ی دیكە رازی نەب���ن .ئ���ەم كارە بەم���ن ناكرێ���ت و یاس���اش وا جێبەجێ ناكرێت بۆیە خواحافیزیم كرد". بەڕێوەبەری پۆلیس���ی قەزا و ناحیەكان ئەوە پشتڕاس���ت دەكاتەوە ،كە پێش���تر عەقید بێستون قەف���اری داوایكردووە لەدوب���زەوە بگوازرێتەوە ش���وێنێكی دیك���ە و ه���ۆكاری قبوڵنەكردن���ی داواكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە ،كە "دەسەاڵتی گواس���تنەوەی ئەفس���ەرانی پۆلیس لەس���ەرووی پلەی موقەدەمەوە لەبەڕێوەبەری گشتی پۆلیسی كەرك���وك س���ەندراوەتەوە و لیژن���ەی ئەمن���ی پارێزگاش پێی باش���بوو گۆڕانكارییەكان بخرێنە دوای هەڵبژاردن". الی خۆی���ەوە نوس���ەر و رۆژنامەنوس رابەر رەش���ید رەتیدەكات���ەوە ئ���ەوەی لەش���ارچكەی دوب���ز رووی���دا تەنها ئ���ەو قەزای���ەی گرتبێتەوە، بەڵك���و ت���ەواوی ق���ەزاو ناحیەكان���ی دەوربەری كەركوك���ی گرتۆت���ەوە .دووپاتیش���یدەكاتەوە "ل���ەم كات���ەدا تاوانباركردن���ی الیەنێ���ك دەچێت���ە چوارچێ���وەی هەڵبژاردن���ەوە و هی���چ بنەمایەكی نییە ،م���ن وای نابین���م بااڵدەس���تی تاكە حزبێك ه���ۆكاری تەقین���ەوەكان بێت ،بەڕای من ئێس���تا ئیدارەی كەركوك دەیەوێت لەڕێی خەندەقێكەوە بارودۆخ���ی ناوەندی ش���ار بپارێزێت و ش���ار و چارۆچكەكان���ی دەوروب���ەری وەك مەڕێك���ی بێدەس���ەاڵت بخات���ە بەردەم���ی گ���ورگ ،ئەگەرنا س���ەرجەم ق���ەزاو ناحی���ەكان ل���ەدەرەوەی ئەو خەندەقەن كە دروستكراوە و ئەو شارۆچكانەش لەالی���ەن پۆلیس و ئاسایش���ەوە دەپارێزرێن ،كە تەنها چەكی دەستیان كاڵشینكۆفە و كەرەستەی پێشكەوتوویان لەبەردەست نییە". الی خۆی���ەوە عەمی���د س���ەرحەد ق���ادر بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزاو ناحیەكانی كەركوك رایگەیاند ،لێكۆڵینەوەكان بەردەوامن و هەریەكە لەهێزەكان���ی پۆلی���س و نەهێش���تینی تی���رۆر و دەزگای هەواڵگ���ری و هەواڵگ���ری فرقەی 12ی سوپای عێراق و هەردوو بنكەی ئاسایشی پارتی و یەكێت���ی لەدوبز بەش���دارن لەلێكۆڵینەوەكاندا، ئەو دەشڵێت "لەتەقینەوەكەی هەفتەی رابردوودا هیچ كەس���ێك كەمتەرخەم نەب���ووە ،چونكە ئەو
بەڕێوەبەری پێشووی بنكەی پۆلیس دوبز:
11جار داوای گواستنەوەم كرد بەاڵم داواكەم قبوڵ نەكرا ئۆتۆمبێلەی تەقیوەتەوە لەكاتی پشكنینی لەالیەن كارمەندانی بازگەك���ەوە تەقیوەتەوە و نەهاتۆتە ناو دوبزەوە" .ئەو بەرپرسەی پۆلیسی كەركوك ب���ەدووری نازانێ���ت هەڵكەندن���ی خەندەقەك���ە رۆڵ���ی هەبووبێ���ت لەتێكچوون���ی بارودۆخ���ی ق���ەزا و ناحیەكان���ی دەوروب���ەری كەرك���وك، چونك���ە وەك خ���ۆی دەڵێ "ئ���ەو خەندەقە رۆڵی بینیوە لەباش���بوونی بارودۆخی ئەمنی ناوش���ار، جگەل���ەوەش ئێم���ە چ���ۆن هەوڵ���ی راوەدونان و دەستگیركردنی تیرۆریس���تان دەدەین ،ئەوانیش هەوڵی جێبەجێكردنی پالنەكانیان دەدەن". سەرحەد باس لەوە دەكات ،كە لەهەموو قەزاو ناحیەكاندا هێ���زی ئەمنی هەیە ،بەاڵم ئەو هێزانە پێویستیان بەكەرەستەی پێشكەوتوو و زانیاریی هەوڵگ���ری ورد هەی���ە ،بەپێویستیش���ی دەزانێت ئامێری س���ۆنار بۆ ئاشكراكردنی تەقەمەنییەكان و زانیاری هەواڵگ���ری ورد بەبازگە و خاڵەكانی پشكنینی قەزا و ناحیەكان بدرێت. لەبارەی كاریگەری ناكۆكییە حزبییەكانیشەوە بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزاو ناحیەكان دەڵێت "من ناڵێم مونافەسەی حزبی نییە ،بەاڵم ئەو مونافەسەیە لەن���او دەزگا ئەمنییەكاندا بەهێ���ز نییە ،بەتایبەت لەئاس���تی س���ەركردایەتی هێزە ئەمنییەكان ،هەر ناكۆكییەكیش هەبووبێت ،خۆمان چارەس���ەرمان كردووە" .هاوكات تۆمەتباركردنی تەنها الیەنێك و بەبەرپرس���یاركردنی لەتەقینەوەكانی هەفتەی رابردوو بەبانگەش���ەی هەڵب���ژاردن ناودەبات و دەڵێ���ت "ئێم���ەی ك���ورد لەالیەن تیرۆریس���تان و خەڵكی شۆڤێنییەوە جیاوازی لەنێوانمان ناكرێت، ئەگەر بۆیان بكرێت 50كورد بەتەنها فیشەكێك دەك���وژن ،بەاڵم ئێم���ە وا كەوتووینەت���ە وێزەی یەكتر". لەئێستاش���دا هێ���زە ئەمنییەكان���ی كەرك���وك س���ەرقاڵی لێكۆڵین���ەوەن ل���ەو وێنان���ەی دوای تەقینەوەك���ە رێكخ���راوی تیرۆریس���تی داع���ش لەس���ەر ماڵپ���ەڕی فەرمی خ���ۆی باڵویكردنەوە، كە س���اتی تەقینەوەكە نیش���ان دەدەن ،گومانیش دەكرێت ئەو وێنانە لەبارەگای هێزێكی سەربازی س���وپای عێراق���ەوە گیرابن ،كە لەنزیك ش���وێنی تەقینەوەكەیە ،فەرماندەی ئەو هێزە و ئەفس���ەرە بااڵكانیشی كوردن.
ژمار ه 228
9 2014/4/26
سياسەت
جەنگاوەرانی ملمالنێکانی ناخۆ رەوانەی بەغدا مەکەن
حیسام دەسپیش
پاڵەوانانی ئەمڕۆی سیاسەتی کوردی کۆمەڵێک جەنگاوەرن، کە شەرعییەتی خۆیان لەئینکاریكردنی ئەوانی دیكەوە بەدەستهێناوە
10ژمار ه 2014/4/26 228
ش���ەقامەکان دیس���ان لێوانلێ���ون لەئ���ااڵ و دروش���می پاڵێ���وراو و پارت���ە سیاس���ییەکان. هەموو ئەمانە ب���ۆ ئەوەیە هەنگاوێکی دیكە لە بەدامەرزاوەیبوونی هەرێمی کوردستان نزیک ببینەوە .دوو هەڵبژاردن لەکاتێکی دیاریکراودا بەڕێوەدەچێ .یەکێکیان بۆ هەرێم و ئەویتریان ب���ۆ بەغدای���ە .دی���ارە ئ���ەوەی هەرێ���م خاوەن تایبەتمەن���دی خۆیەتی ،بەتایب���ەت کە گەمەکە دێتە ئاستی بچووکەوە ،واتا پارێزگاکان .بەاڵم لەبەرانب���ەردا هەڵبژاردن���ی پەرلەمان���ی بەغدا هەیە ،کە راستەخۆ پەیوەستە بەتەماح و پرسە نەتەوەییەکانەوە .لێرەدا کورد و ناسنامەکەیە بڕی���اردەدات ،تاک���و بەرژەوەندییە بچوکەکان. بۆی���ە رای گش���تی و پارت���ە سیاس���ییەکانی بەرپرسیارن کە کێ رەوانەی بەغدا دەکەن. پێ���م وای���ە لەئێس���تادا پارتە سیاس���ییەکان پاڵێوراوان���ی خۆیان دەسنیش���انکردووە ،ئیتر کات نەم���اوە بۆ ئەوەی بە دەسنیش���انکردنی پالێوراوەکاندا بچنەوە .بەاڵم لەبەرانبەردا رای گشتی کاتێکی زۆر هەستیاری لەبەردەستدایە. کاتێ���ک ک���ە ئەگ���ەر ب���ە بەرپرس���یاریەتیەوە مامەڵ���ەی لەگەڵ بکرێت ،دەتوانێ راس���تەوخۆ کاریگ���ەری هەب���ێ لەس���ەر ئەوەی ک���ێ بچتە پەرلەمانی بەغدا .جا ماوەتەوە کە ئایا خەڵکی کوردس���تان بەمەنتقی ملمالنێ سیاس���ییەکانی ناوخ���ۆوە چاو لەو کەس���انە دەكەن ،کە بڕیار وای���ە بەرەو بەغدا بڕون ،یان لە س���ۆنگەیەکی دیكەوە سەیری بابەتەکە دەکەن. پێدەچ���ێ پرس���یاری ئ���ەوەی بێتەئ���اراوە، کە ب���ۆ جەنگاوەرانم بەکارهێناوە .سیاس���ەت لەکوردس���تان وەک ب���ەرەی ش���ەڕ دەمێن���ێ. گەمەیەک کە هاوکێش���ەکانی لەس���ەر س���فر و س���ەد دارێ���ژراوە .بۆیە س���ەرکەوتن بەمانای مان���ەوە و نەم���ای الیان���ی بەرانب���ەرە .ئ���ەو کاراکتەرانەی لەم گەمەدا بەشدارن بەردەوام ب���ەدوای بەرەیەک���دا دەگەڕێ���ن ،ک���ە توان���ای خۆیان لەم جەنگاوەرییەدا پیش���ان بدەن .بۆیە جەنگاوەربوون دەبێتە بەش���ێک لەئەقلییەت و منتالیتەی ئەم تاکانە .ئەم جەنگاوەرانە دەتوانن
ش���والیەیەکی باش بن لەگەمە سیاس���ییەکانی هەرێم ،چونکە شوالیەبوون بۆتە کلتورێک بۆ ئ���ەوەی بتوانی ببی بەسیاس���ی و کاراکتەری سیاس���ی .بەاڵم کاتێ���ک بیر ل���ەوە دەکەمەوە، کە ئ���ەم ش���والیانە (جەنگاوەران���ە) کە تەمەن و مێژووی���ەک لەجەنگاوەریان لەکوردس���تان هەب���ووە و ئێس���تا روو دەکەنە بەغدا ،لەوێش هاوبیر و هاوکارەکانی خۆیان وەک شوالیەی نەی���ار دێتە بەرچاو .بۆیە رەگی ملیان راس���ت دەبێت���ەوە و حەماس���ەت دەیانگ���رێ ،ئیت���ر لەبیریان دەچێت���ەوە كە لەگۆڕەپان���ی بەغدادا دەبێ هەموویان لە بەرەیەکدابن. لێرەوەیە کە گریمانەی سەرەتای ئەم باسە روون دەبێتەوە .گریمانەیەک کە باوەڕی وایە بەغ���دا جێ���گای ملمالنێ���ی هێ���زە کوردییەکان نیە ،بەڵک���و مەیدانی هاودەنگی ئەوانە .جا ئەم هاودەنگییە بەکێ دەک���رێ؟ ئایا جەنگاوەرانی ملمالنێ ناوخۆییەکان دەتوانن لەم گۆڕەپانەدا کاراکتەرەک���ی باش بن ،ی���ان دەبێ ئەو ئەرکە بەکەس���انیتر بس���پێرین؟ وات���ا کەس���انێک کە لەکلت���وری ئین���کاری ناوخ���ۆ بەدوورب���ن و لەکلتوری پاراس���تنی کەرامەت و سەربەرزیی تاکی کورد نزیک بن. رەوتی زاڵ تاکو ئەمڕۆ ئ���ەوەی لەپانتای���ی سیاس���ی کوردس���تاندا تائەم���ڕۆ زاڵ���ە ،ملمالنێک���ی تون���دی هێ���زە کوردس���تانییەکانە لەس���ەر ئ���ەوەی چ���ۆن بتوان���ن یەکت���ر ئین���کار بک���ەن .ئ���ەم ئین���کارە بەرهەم���ی دوو فاکت���ەری س���ەرەکی ب���ووە. یەکیان بۆن و بەرامەیەک بوو کە س���ەردەمی ش���ەڕی س���ارد ،وەک س���ەردەمی پێکدادان���ی ئایدۆلۆژیی���ەکان بەخۆیەوەبین���ی .هەروەه���ا بەرهەمی پێنەگەیش���تنی کۆمەڵ���گا و مانەوەی لەچوارچێوەی کلتوری دەرەبەگایەتیدایە .ئەم دوو ه���ۆکارە وایکردووە سیاس���ەتی کوردی لێوانلێ���و ب���ێ لەئینکاریك���ردن و س���ڕێنەوەی ئەوانیت���ر .بۆی���ە کاراکت���ەری کارام���ە و باش لەپانتایی سیاس���ی کوردس���تان ئەو کەس���ەیە بتوانێ ئەویتر ئینکار بکات.
سياسەت
نابێت رای گشتی كوردستان نوێنەرەكانی لە دەروازەی پاڵەوانەكانی ملمالنێكانی ناوخۆدا هەڵبژێرێت
ئەگەر بۆ چرکە س���اتێک چ���او لەپاڵەوانانی ئەم���ڕۆی سیاس���ەتی ک���وردی بک���ەن ،بریتین لەکۆمەلێک جەنگاوەر کە ش���ەرعییەتی خۆیان لەئین���کارەوە بەدەس���هێناوە .وات���ە ئەگ���ەر بۆ چرکەساتێک لەجەنگاوەرانی سیاسەتی کوردی ل���ە بواری حیزب���ی و ناحیزبییەک���ەی بڕوانین، دەبینین كە بریتی���ن لەکۆمەڵە کاراکتەرێک ،کە ئەگەر زمانی زبر و روحیەی ش���والیەبوونیان لێوەربگری ،هیچیان بۆ وتن نامێنێ. پارتە سیاس���ییەکانی ک���ورد لەوکاتەوە ئەم جەنگاوەرانەی���ان هێن���ا پێش���ەوە و کردیان���ن بەدەمڕاس���تی خۆی���ان .هەروەه���ا ب���ەرەی دەرەوەی پارت���ەکان کاتێک ویس���تیان خۆیان وەک بێالیان پێش���ان بدەن ،زمان و ئەقڵێک کە بۆ ئەم مەبەس���تە بەکارهێنرا ،زمانی سڕینەوە و ئینکاربووە .بۆیە ئ���ەوەی تائەمڕۆ دەتوانین لەک���ون و قوژبنەکان���ی سیاس���ەتی کوردی���دا ببینی���ەوە ،گەڕانێک���ی بەردەوامە ب���ەدوای ئەو شوالیانەیە کە ئینکاری بەرانبەریان بۆ بکات. الیەن���ی تراژیدیای ئەم جۆرە لەملمالنێ لەو کاتەدای���ە ،کە تاک���ی کورد وەک سیاس���ەتوان روودەکات���ە بەغ���دا ی���ان واڵتانی دیك���ە .بۆیە ئەقڵی���ەت و رەفتاری جەنگاوەری کوردس���تان دەگوازێتەوە بۆ بەغدا .بەغداش وەک کوردستان دەبێتە گۆڕەپانی ش���والییەکان .ئەم ش���والیانە لەنێ���وان کوردس���تان و بەغ���دادا لەهاتوچ���ودا دەب���ن ،وەک ئەوەی بێنەوە بۆ کوردس���تان و وزەی پێویس���ت وەربگرن بۆ ئ���ەوەی لەبەغدا بەردەوام بن لەجەنگاوەربوونیان دژ بەیەکتر.
دەربازبوون لەسەردەمی جەنگاوەران پێم وایە ئێس���تا کاتی ئەوەبێ ،کە تاکی کورد لەدەروازەیەکی دیكەوە سەیری نوێنەرانی خۆی لەبەغ���دا بکات .واتا دوور لەشاش���ەی تیڤییەکان و دوور لەه���ات و ه���اواری جەن���گاوەران ،بی���ر لەکۆمەلێ���ک نوێنەر بۆ بەغدا بکاتەوە ،کە خاوەن کلتورێکی ئارام و کوردستانی بن .ئەم نوێنەرانە ناب���ێ ل���ەدەروازەی پاڵەوانەکان���ی ملمالنێکان���ی ناوخ���ۆوە هەڵبژێردرێ���ن .بۆی���ە هەس���تیاریی و ئازایەتی کۆمەڵگا کاتێک خۆی پێشاندەدا ،کە بیر لەوە بکات���ەوە لەنێوان ئەم پاڵێوراوانەدا کێیە کە بەئەقل���ی کوردیی و کەڕامەت���ی مرۆیی خۆیەوە هەنگاو بەرەو بەغدا دەنێت. ئەوان���ەی ئەم���ڕۆ لەملمالنێ���ی هەڵبژاردندان، هەوڵ���دەدەن لەئینکاری الیانەکان���ی دیكە خۆیان بک���ەن بەماڵ .واتا ئەو دەنگان���ە بەرزن ،ئەوانیتر بەهیچ دەزانن .بۆیە بۆ چرکە س���اتێک دەبێ بیر ل���ەوە بکەینەوە ،ک���ە ئەگەر کەس���ێک بەئینکاری ئەویتر لەکوردس���تان رووبکاتە بەغدا ،واتا وەک نوێنەر هەڵبژێدرێت ،ئایا ئامادە دەبێ سیاسەت و بەرژەوەن���دی هەرێم ،کە حەق وایە لەدەروازەی هەرێمەوە بێت ،پەیڕەوی بکات؟ ئەزمون���ی ئەم چەن س���اڵە ئەوەم���ان پێدەڵێ، کە هۆکاری س���ەرەکی لە یەکهەڵوێس���تنەبوونی ک���ورد لەبەغدا ئەو کاراکتەرانە بوون ،کە خۆیان بەنوێن���ەری جەنگاوەران���ی کوردس���تان دەزانی، نەک سیاس���ەتی کوردی یان بەرژەوەندی تاکی کورد .بۆیە لەکاتە هەس���تیارەکاندا کورد دەبووە دوو ب���ەرە .بەرەی���ەک لەالی بەغ���دا و بەرەیەک
لەالی هەرێ���م .پێدەچێهێندێ کەس پرس���یاری ئ���ەوە بکەن ،کە ئ���ەوە حیزبکەکانن جڵەوەی ئەم سیاس���ەتەیان بەدەستەوەیە .بەاڵم دەبێ پرسیار بکەی���ن ،ئای���ا لەن���او ئ���ەم حیزبانە دەن���گ بەکێ دراوە؟ ئای���ا دەنگ بەو کەس���ە دراوە کە خاوەن کلتوری جەنگاوەریی و ئەقڵیەتی ش���والیەبوونە، یان بەکەسانێک کە خاوەن کەسایەتێکی ئارام و کوردس���تانین؟ بۆیە بەهەمان رێژە کە تاکی ناو ئەو حیزبانە تاوانبارن ،رای گشتیش تاوانبارە ،کە بەدوای ئەقڵ و مرۆڤی کوردستانیدا ناگەڕێ. لەک���ۆی ئ���ەم باس���ە دەب���ێ ئام���اژە ب���ەوە بک���ەم ،ک���ە مێ���ژووی ک���ورد لێوانلێ���وە ل���ەو جەنگاوەرانەی بەردەوام خوازیاری سیاس���ەتی ئین���کار بوون���ە .بەاڵم هەر ئەم مێ���ژووە خاوەن وێس���گەکەلێکی کەم���ە ل���ەو کاتانەی ک���ە کورد پش���تی لەجەنگاوەران���ی ملمالنێکان���ی ناوخ���ۆ کردب���ێ لەبەرانب���ەر نەیارەکان���ی .لەم���ڕۆدا کوردس���تانیان دەن���گ دەدەن بەنوێنەرانی���ان بۆ ئەوەی پارێ���زگاری لەمافی کورد لەبەغدا بکەن. بەاڵم دەبێ دووبارە لەخۆمان بپرس���ینەوە ،ئایا کەسانێک کە لەئینکاری یەکتر لەناوخۆ دەنگیان بەدەس���هێنابێ ،دەتوانن ببن���ە هەوێنی یەکگرتن لەناوخ���ۆ .پێموای���ە وەاڵمەک���ەی زۆر س���ادەیە. ئەگ���ەر کەس���ێک بەه���ۆی ئەقڵییەت���ی ئینکارەوە بچێت���ە بەغدا ،ئ���ەم ئەقڵییەتە دەبێتە شوناس���ێک ب���ۆ ئ���ەو ،تاکو ب���ەردەوام خ���ۆی ل���ەو رێگەوە بناس���ێتەوە .بۆیە تەنها رێگ���ە ماڵئاوایکردنە لەو کەس���انە ،تاک���و رەوڕەوەی ملمالنێکان بەرانبەر بەبەغدا گۆڕانیان بەسەردابێ.
ژمار ه 228
11 2014/4/26
سياسەت
رەس���وڵ عومەر لەتیف ،ناس���راو بە وەستا رەسوڵ ،ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی ،ل���ەم دیمانەیەی س���ڤیلدا ،باس ل���ە گرفتەكانی ئەم دوایی���ەی پێكهێنانی حكومەت و بەشەپشكی یەكێتی دەكات، پێش���ی وایە لە الیەن پارتی و گۆڕانەوە غ���ەدر ل���ە یەكێتی ك���راوە و دەش���ڵێت "پارت���ی ش���ەریكێكی لە ئێمە باش���تری دۆزیوەتەوە و لەگەڵی���دا رێككەوتووە". هەروەها باسی كۆمەڵێك پرسی تریش دەكات. سەروەر ساڵەیی
وهستا رهسوڵ ئهندامی سهركردایهتی یهكێتی بۆ سڤیل:
پارتی شەریكێكی لە ئێمە باشتری دۆزیوەتەوە ئێستا گۆڕان لە پاشكۆ تێپەڕیوە و بۆتە پاشكۆڵ ئێوە دهڵێن لهپێكهێنانی حكومهتدا غهدرت���ان لێكراوه ،ئهگ���هر وایه مافی ئێوه الی پارتیە یا گۆڕان؟ وهستا رەس���وڵ :مافی یهكێتی كهوتۆته الی ئ���هو رێككهوتن���هی گ���ۆڕان و پارت���ی كردوویانه ،رێككهوتنێكه ههس���ت دهكرێت لهپش���ت ژووره تاریكهكانهوه كردوویانه. بۆ نموونه پارتی ش���هش پۆس���تی سیادیی و گۆڕانی���ش چ���وار پۆس���تی س���یادیی لهحكوم���هت بهركهوت���ووه ،یهكێتیش تهنها پۆستێكی سیادیی بهركهوتووه .ئهگهر ئهمه
12ژمار ه 2014/4/26 228
بهئیس���تیحقاقی ههڵبژاردنیش بێت یهكێتی لهمبارهی���هوه خ���ۆی بهمهغ���دور دهزانێت، بۆیه ئێم���ه پێمانوایه لهالیهن ههردووالیان لهو مهس���هلهیه ئیجحاف بهرامبهر یهكێتی كراوه ،یهكێتی خۆی بهمهغدوور دهزانێت و ههست بهغوبن دهكات لهو بارهیهوه. ب���هاڵم ئێ���وه لهگ���هڵ پارت���ی رێككهوتنی ستراتیژیتان ههیه ،ئهم ه مانای وانیی���ه زیاتر پارتی غ���هدری لێكردبێتن و مافی ئێوه كهوتبێته الی ئهو حزبه؟ وهس���تا رەس���وڵ :ئێم���ه لهمهس���هلهی
ئ���هوهی س���تراتیژیدا رێككهوتن���ی لهس���هرمان ب���وو جێبهجێم���ان ك���رد ،ئێم ه دهنگم���ان بهس���هرۆكی ههرێم���دا ،م���اوهی س���هرۆكایهتییهكهیمان دوو س���اڵ درێ���ژ ك���ردهوه ،باج���ی گهورهش���مان لهس���هر ئ���هم مهس���هلهیه دا لهبهردهم���ی خهڵ���ك و جهماوهرهكهم���ان ،ب���هاڵم بهداخ���هوه ئهو برادهران���ه لهژێ���ر ب���اری رێككهوتننامهی س���تراتیژی هاتوونهت���ه دهرهوه و هی���چ ئیعتبارێكی���ان بۆی نهكردووه ،بۆیه بهڕای من ئ���هو رێككهوتننامهیه هی���چ بنهمایهكی
سياسەت
یاس���ایی و ئهخالقی لهنێوان ئێمهو پارتیدا نهماوه. ب���هاڵم پێش���تر بهش���ێك داوای یهكێت���ی لهس���هركردایهتی ههڵوهش���اندنهوهی ئهو رێككهوتننامهیهیان دهك���رد ،پێتوانیی���ه ئهم���ه ه���ۆكاری رهچاونهكردن���ی رێككهوتننامهك���ه بێ���ت لهالیهن پارتییهوه؟ وهس���تا رەس���وڵ :نهخێ���ر ،م���ن پێموایه لهبهرئ���هوهی پارت���ی خ���ۆی تموح���ی پۆس���ته س���یادییهكانی ههبوو ،بهكورتی و كرمانجی گ���هڕاوه بۆ ئهوهی ش���هریكێكی ت���ازهی دۆزیوهت���هوه و پێدهچێ���ت لهئێمه باش���تر رێككهوتنی لهگهڵ���دا كردبێت ،بۆیه رێككهوتنهك���هی ئێم���هی ب���هو رێككهوتن���ه گۆڕیوهتهوه. بهپێ���ی رێككهوتن���ی پارت���ی_ گ���ۆڕان وهزارهت���ی پێش���مهرگه دراوه بهگ���ۆڕان ،پێتوای���ه وهزیرێكی گ���ۆڕان لە چارەس���ەركردنی كێش���ەكانی ن���او ئ���ەو وەزارەتە سەركەوتوو بێت؟ وهس���تا رەس���وڵ :من نازان���م ،لهخۆیان بپرس���ن بۆچ���ی خۆیان ل���هو كێش���هیهوه ئااڵندووه و ئهو وهزارهتهیان وهرگرتووه، %90ی هێزی پێش���مهرگه یان یهكێتییه یان پارت���ی ،بێگومان ئهو هێزان���ه وهالئیان بۆ ئ���هو دوو حزبه زیات���ر ههی���ه لهبهرامبهر ئ���هوهی وهالئی���ان ب���ۆ وهزیرێك���ی گۆڕان بێت ،ئهمه نهك كێشهكانیان پێ چارهسهر نابێ���ت ،بهڵك���و بهڕای من دوو مهس���هلهی زۆر گرن���گ دێنه پێش���هوه ،یهكیان ئهوهیه كێشهكان زۆر قوڵتر دهبنهوه لهمهسهلهی دابهشكردنی پۆستهكان ،ئهوه فهرماندهییه و پۆس���تی مهدهنی نییه و جیاوازییان زۆر زۆره ،دووهمیان ئهوهیه ،كە ههستدهكرێت یهكڕی���زی نیش���تیمانی دهرئهنجام���ی ئهم مهس���هالنه بكهوێت���ه ژێ���ر پرس���یارهوه، لهبهرئ���هوهی ئ���هوه هێ���زی پێش���مهرگهی كوردس���تانه ئهگ���هر یاخ���ی ب���وو یاخ���ود ئیلتیزامهكان���ی جێبهجێ نهكرد چهكوچۆڵی بهدهس���ته ،ئهمهش ش���تێكی خراپ���ه ،بۆیه هێش���تا كات م���اوه تاكو پهل���ه بكهن و بهم مهسهلهیهدا بچنهوه. دهگوترێ���ت یهكێت���ی ب���هو پۆس���تانه رازییه ،ب���هاڵم خەریكە مانۆڕ بۆ ههڵبژاردنهكان ئهنجام دهدات ،ئهم قس���هیه تاچهند راسته؟ وهس���تا رەس���وڵ :ئ���هم مهس���هلهیه ب���ۆ ههڵبژاردن نیی���ه ،ئێمه زۆر جددین لهوهی
لهپۆس���تهكان مهغدور كراوین و ههس���ت بهغوبن دهكهین ،بۆیه ئێمه قسهمان لهسهر ئهمهیهو پهیوهندی بهههڵبژاردنهوه نییه. س���هرۆكی وهفدی دانوستانكاری یهكێت���ی س���ووربوونی حزبهكهی لهس���هر وهرگرتن���ی وهزارهت���ی ناوخۆ نیش���اندا و پارتیش دهڵێ قسهكردن لهسهر ئهو پۆسته بڕاوهت���هوه ،ئهم���ه مانای وای���ه ئهگهر ئهو پۆستهتان پێنهدرێت بهشداری لهحكومهت ناكهن؟ وهس���تا رەس���وڵ :ئێم���ه كۆبوون���هوهی كۆمیت���هی س���هركردایهتیمان لهپێش���ه ،تا ل���هو كۆبوونهوهیه بڕی���ار نهدهین ،ناتوانم پێ���ت بڵێ���م بهش���داری دهكهین یاخ���ود نا، ل���هو كۆبوونهوهی���ه بڕی���اری بهكۆم���هڵ دهدهین و خۆمان لهو مهس���هلهیه یهكالیی دهكهینهوه. پێتوایه ئ���هو رێككهوتنهی گۆڕان لهگ���هڵ پارت���ی كاریگ���هری بخات���ه س���هر قاعیدهی جهماوهری و ئاس���تی دهنگهكانی ئهو بزوتنهوهیه؟ وهس���تا رەس���وڵ :ههموو دروشمهكهی ئهوان لهس���هر ئهوهبوو ،كه ئێمه پاشكۆین و بووینهت���ه پی���اوی پارتی ،ئێس���تا ئهوان لهپاش���كۆ تێپهڕیون و بوونهته پاش���كۆڵ، بهڕاستی من پێموایه قاعیدهی جهماوهری گ���ۆڕان قاعیدهیهك���ی هۆش���یارهو لهههر هۆش���یاریی خۆی���ان ب���ووه پێش���تر ئ���هو قس���هیهیان لهبهرامب���هر ئێم���ه ك���ردووه، ئهمج���اره ههس���ت دهك���هم بهههس���تكردن بهمهس���ئولیاتهوه ئ���هو دهنگ���هی ج���اران بهدهس���ت نههێنن���هوه و زیات���ر دهن���گ بهلیستهكهی یهكێتی بدهن. ئێوه پێشبینی دهكهن لهههڵبژاردنی پهرلهماندا چهند كورسی بهدهستبهێنن؟ وهس���تا رەس���وڵ :من پێش���بینی دهكهم دهنگهكانم���ان زی���اد دهك���هن ،چونك���ه سیس���تەمی ههڵبژاردن���ی ئێس���تا كه ناوی (س���انت لیگۆ)ی���ه كهمێ���ك موعهقهدتره و ناتوانرێت پێش���بینی كورسی بكهین ،بهاڵم بهدڵنیاییهوه دهنگهكانم���ان لهجاران زیاتر دهبن. ف���ازڵ میرانی دهڵێ پۆس���تهكانی یهكێت���ی لهحكوم���هت بهق���هد پۆس���تهكانی پارتی���ن ،بۆچوونتان لهس���هر ئهم قس���هیه چییه؟ وهستا رەسوڵ :چۆن بهقهد پۆستهكانی پارتی���ن؟ س���هرۆكی ههرێ���م ه���ی پارتییه، جێگری س���هرۆكی پهرلهم���ان هی پارتییه،
س���هرۆكی حكوم���هت ه���ی پارتیی���ه ،ئهوه وهزارهتی س���امانه سروش���تییهكان بڤهی ه و ك���هس ناوێرێت ناوی بهێنێت ،وهزارهتی ش���ارهوانی ،پهروهرده ،ناوخ���ۆ و ئهوهی پێی دهگوترێت ئاژانس���ی گشتی پاراستن، ئهگ���هر ئهمان���ه حیس���اب بكهی���ت ئ���هوهی عهقڵیش���ی نهبێت تێدهگات وانییه ،راس���ته بهژم���اره وهزارهتێ���ك زی���اد ب���هر یهكێتی كهوت���ووه ،ب���هاڵم ئێمه هێزم���ان ههیه لهو وهزارهت���ه ئهمنییانه خۆم���ان بهمهغدوور دهزانی���ن ،ئهگهرن���ا وهرگرتن���ی وهزارهتی خزمهتگوزاریم���ان زۆرال گهورهت���ر و ش���هریفتره لهههر پۆس���تێكی دیكه ،چونكه خزمهت���ی خهڵك دهكات ،ئ���هوهی كه فازڵ دهیڵێ���ت دووره لهڕاس���تییهوه ،ف���ازڵ ب���ۆ خۆی سیاسهت دهكات. ب���هاڵم مهس���عود بارزان���ی دهڵێ یهكێتی پۆس���تی جێگری سهرۆكی ههرێم و جێگ���ری فهرمان���دهی گش���تی هێ���زه
وهزارهتی سامان ه سروشتییهكان بڤهی ه و كهس ناوێرێت ناوی بهێنێت چهكدارهكانت���ان بهدهس���تهوهیه و دەتوانن كارایان بكەنەوە؟ وهس���تا رەس���وڵ :م���ن لهت���ۆ دهپرس���م ب���ارهگای س���هرۆكایهتی ههرێ���م لهكوێیه ت���ا ئ���هو پۆس���ته كارا بكهینهوه؟ تائێس���تا بارهگاكهیان دانهناوه ،لهبهرئهوه مهسهلهی دامودهزگاكانی سهرۆكایهتی ههرێم بهنده بهسهری رهشهوه ،تا ئهو بارهگایه نهیهته ن���او ههولێر و لهناو پایتهخت نهبێت ،چۆن جێگ���ری س���هرۆكی ههرێ���م بچێ���ت لهوێ دهوام بكات؟ پێتوانیی���ه حكومهت���ی بنكهفراوان ئهو بارهگایه بهێنێتهوه ههولێر؟ وهس���تا رەس���وڵ :نهخێ���ر ،تهنه���ا ههنگاوێكیشی پێنانرێت. ئ���هو حكومهت���ه دهتوانێ���ت س���هركهوتوو بێ���ت لهچارهس���هركردنی قهیرانهكانی ههرێم؟ وهستا رەس���وڵ :حكومهتی بنكهفراوان
ژمار ه 228
13 2014/4/26
سياسەت
بهمهرجێ���ك س���هركهوتوو دهبێ���ت ،ك���ه یهكڕیزی نیشتیمانی بپارێزێت ،بهاڵم ئهوە لهئێس���تاوه ،لهدابهش���كردنی پۆستهكانهوه ئهو یهكڕیزییه خراوەتە ژێر پرس���یارهوه، ئێم���ه زۆر پێداگریم���ان لهس���هر حكومهتی بنكهف���راوان ك���رد ،ب���هاڵم ب���هو مهرج���هی یهكڕی���زی نیش���تیمانی بپارێزێ���ت ،ب���هاڵم ئهوهت���ا هێش���تا كارنام���هی حكومهتهك���ه رانهگهیهن���راوه ،ئ���هو یهكڕیزیی���ه پێش���ێڵ دهكرێ���ت و رێككهوتننام���هی ژێربهژێ���ر ئاش���كرا دهبێ���ت و چهندین بهندی س���هیر ل���هو رێككهوتن���هی نێوان گ���ۆڕان و پارتی بهدیدهكرێ���ت ،بۆی���ه ئ���هو حكومهت���ه نهك سهركهوتوو نابێت ،بهڵكو لهوانهیه تهمهنی لهس���اڵێك زیات���ر نهبێت ،ئ���هو حكومهتهی ئێس���تا حكومهتی بنكهف���راوان نییه ،بهڵكو حكومهتی شهریكی فراوانه. پێتوای���ه گهڕان���هوهی عوس���مان بانیمارانی و جهنگی ساڵهیی بۆ ناو یهكێتی ببێت���ه هۆی ئ���هوهی س���هركردهی دیكهی گۆڕان پهیوهندی بهیهكێتییهوه بكهن؟ رەس���وڵ: وهس���تا بهنیس���بهت س���هركردهكانیانهوه هیچ زانیارییهكم نییه،
رێككهوتننامهی ستراتیژی هیچ بنهمایهكی یاسایی و ئهخالقی نهماوه ب���هاڵم بینیت���ان ،ك���ه رۆژی پێنجش���همم ه پڕاوپ���ڕی هۆڵ���ی ن���هورۆز ،چهن���د ك���هس لههۆڵهكه دانیش���تبوون ،ئهوهندهش بهپێوه وهس���تابوون ،زۆرب���هی ئهوان���ه كادی���ری گ���ۆڕان ب���وون و بهشێكیش���یان لهن���او پارتییهوه هاتبوونه ناو یهكێتی. ههڵكهندن���ی خهندهقهكهی س���هر س���نووری رۆژئ���اوای كوردس���تان چۆن لێكدهدهیتهوه؟ وهس���تا رەس���وڵ :م���ن پێموای���ه ئهگهر مێژوو بگهڕێتهوه بۆ ساڵی 1514ی شهڕی چاڵدێران ،هێشتا زۆر زۆر لهمه بچووكتر ب���ووه ،ئ���هم خهندهق���ه تابڵێ���ی خیانهتێكی گهورهیه ،چونكه كوردستان پارچه پارچه دهكات. ب���هاڵم وهزی���ری پێش���مهرگه ك���ه یهكێتیی���ه ئ���اگاداری ههڵكهندن���ی ئهو
14ژمار ه 2014/4/26 228
خهندهقهیه؟ وهستا رەسوڵ :حهقیقهتێك ههیه ئهویش ئهوهیه كه لهدێگهڵ���ه بهوالوه یهكێتی نهك دهس���هاڵتی ههڵكهندن���ی خهندهق���ی نییه و وهزیرهك���هی قس���هی ن���اڕوات ،ئهس���ڵهن ناتوان���ن ش���ۆڤڵێك خۆڵیش لهش���وێنێكهوه بگوازن���هوه ش���وێنێكی دیكه ،ئهوه راس���ت نییهو راستهوخۆ پارتی دهیكات. دهگوترێ���ت یهكێت���ی ل���هم ههڵبژاردن���هدا پش���تی بهپهكهك���ه و قهندیل بهس���تووه ،ئهم كارهتان بۆ دژایهتیكردنی پارتییه كه ناكۆكی لهگهڵ پهیهدهو پهكهكه ههی���ه یاخود ب���ۆ بهرزكردن���هوهی كێرڤی جهماوهری خۆتانە؟ وهس���تا رەس���وڵ :خۆت دهزانی���ت ئێمه لهقهندیل���هوه بهغدام���ان ههژان���دووه، قهندیل ههمیش���ه ش���اخێكه شۆڕشگێڕانی كوردی لهخۆگرت���ووه ،پهكهكهش حزبێكی شۆڕش���گێڕه و رێ���ز لهئی���رادهی دهگرین، ب���هاڵم ئێم���ه ب���ۆ بهرزكردن���هوهی كێرڤی جهم���اوهری خۆم���ان لهههڵبژاردن���دا تهنها و تهنها پش���تمان بهخۆم���ان و جهماوهرو كادیرهكانمان بهستووه ،ئاشكرایه پهكهكه لهباشووری كورستان پارتی چارهسهری ههیه ،ئهو حزبهش لهههڵبژاردنی پێش���وو ههش���ت ه���هزار دهنگ���ی هێنا ،ئهگ���هر ئهو ههش���ت ه���هزار دهنگهش���مان پێب���دهن كاریگهرییهكهی بهو ش���ێوهیه نابێت ،بۆیه ئێم���ه پش���تمان بهخۆم���ان و جهم���اوهری خۆم���ان و كهس���وكاری ش���ههیدهكانمان بهس���تووه ،سیاسهتی دروس���تی ئهمجاره رێككهوتن���ی ژێربهژێرم���ان لهگهڵ الیهنێك نهك���ردووه دژی الیهنێك���ی دیك���ه و بهسیاس���هتی چهپكه گوڵهكهی مام جهالل بهشداریمان كردووه. ئێس���تا ناكۆكییهكی توند لهنێوان ئێ���وه و گ���ۆڕان لهكهرك���وك و س���لێمانی بهدیدهكرێ���ت ،ئ���هو ناكۆكیی���ه دوای ههڵبژاردنهكانیش كاریگهری سلبی بهسهر پهیوهن���دی نێ���وان الیهنه سیاس���ییهكانهوه نابێت؟ وهستا رەس���وڵ :ئهو ناكۆكییانه ئێجگار ق���وڵ نین ،ب���هاڵم بهداخهوه ل���هم رۆژانهدا رێكخهری گشتی بزوتنهوهی گۆڕان هاتۆته كهرك���وك و بێ هیچ هۆكارێك دابهزیوهته س���هر د .نهجمهددی���ن كهری���م ،ك���ه ه���هم پارێزگارێكی سهركهوتووه و ههم ئهندامی مهكتهبی سیاسی یهكێتیشه ،بێگومان ئهمه ش���هقامی ئێم���هی وروژان���د و خهڵكێكیش
لە دێگەڵە بەوالوە یەكێتی دەسەاڵتی گواستنەوەی شۆڤڵێك خۆڵیشی نیە ه���هن ناچاربوون وهاڵم���ی بدهنهوه ،گهرنا ناكۆكییهكان هێن���ده توند نین و خۆتانیش دهزان���ن ،ك���ه ئێس���تا كات���ی بانگهش���هی ههڵبژاردن���ه و ئ���هو ج���ۆره ركابهریی���هش لهنێوان الیهنهكان روو دهدات ،بهاڵم وهك ش���تی بنهڕهتی هیچ ش���تێك بوونی نییهو ئینشاڵاڵ هیچ شتێكیش روونادات. ب���هاڵم ئاس���ۆ عهل���ی س���هرۆكی لیس���تی یهكێتی بۆ ههڵبژاردنی ئهنجومهنی پارێ���زگای س���لێمانی ههڤ���اڵ ئهبوبهك���ری س���هرۆكی لیس���تی گۆڕانی بهبهعسیبوون تۆمهتب���ار ك���رد ،ئهم���ه مان���ای قوڵ���ی ناكۆكییهكان نییه؟ وهس���تا رەسوڵ :ئهو تۆمهتباری نهكرد، بهڵكو بهڵگهكانی خسته روو ،ئهمه مێژووهو ناشاردرێتهوه ،بۆ نموونه پارێزگاری ئهو سهردهمهی موسڵ بهوێنه تهقدیری ههڤاڵ ئهبوبهكری كرد ،ئهوهی ئاس���ۆ نیش���انیدا نوس���ینی خ���ودی ههڤ���اڵ ب���وو ،ئای���ا ئهو وهاڵمێك���ی ههبوو بڵێت ئهوه نوس���ینی من نییه ،لهبهرئ���هوه ئهمه مێژووه و كاتێكیش مێ���ژوو قس���هی ك���رد ت���ۆ چ���ی دهڵێیت؟، بهڕاستی ئهگهر لهسهر ئهوه مهسهله توند دهب���ێ خوای دهكرد ه���هر توند بێت ،بهاڵم حهق وانییه لهس���هر ئ���هوە توند بێت ،ئهوه رووداو ب���ووهو روویداوە ،خۆزگه ههڤاڵ ئهبوبهكر وانهبووایه و شیعری بۆ سهددام حوسێن نهنوسیبیایه. ئای���ا تهنه���ا نوس���ین بهس���ه ب���ۆ بهعسیبوون؟ وهس���تا رەس���وڵ :بهڵێ ئهرێ وهاڵ كاكه ئهگهر خهڵك مهیلی بهعسیبوونی نهبووبێت و ئ���هو الیهن���هی خۆش���نهوێت بههی���چ ش���ێوهیهك ش���یعری بۆ ناڵێت و بهشانیدا ههڵن���ادات ،وهره ئێس���تا م���ن تفهنگهك���هت لهس���هر س���هرم دانێ و پێم بڵێ بهش���انی الیهنێكدا بڵێ ،ئهگ���هر ئهو الیهنه كوردیش بێ���ت ،ب���هاڵم وهك یهكێتی خۆش���منهوێت، ناتوانم وشهیهكیشی بۆ بڵێم.
سياسەت
تا ئێستاش دیموكراسی راستەقینە كە دیموكراسی زۆرینەیە ،ناكرێت لە عێراقدا پیادە بكرێت
جفرەكانی ئەمجارەی عێراق هەڵبژاردنەكانی 30نیسان و بژارەی دیموكراسی تەوافقی یاخود دیموكراسی زۆرینە بەشی سیاسەت
رۆژی 30ئ���ەم مانگ���ە س���ێیەمین ئەزمونی دیموكراس���ی عێراق���ی دەس���پێدەكات ،كە تێیدا 18ملی���ۆن هاواڵتی ماف���ی دەنگدانیان هەیە و نوێنەرانی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ماوەی چوار س���اڵی ئایندە هەڵدەبژێرن .ئەمەش لەكاتێكدایە ك���ە تائێس���تاش دیموكراس���ی راس���تەقینە كە هەم���ان دیموكراس���ی زۆرینەی���ە ناك���رێ و ناش���ێ لەعێراق پیادەبكرێت ،چونكە ئەم واڵتە بەدەس���ت كۆمەڵێك گرفت و كێشەی سیاسی، ن���ەژادی و مەزهەبیی���ەوە دەناڵێنێ���ت .بەپێ���ی دەس���توری عێ���راق سیس���تەمی بەڕێوەبردنی واڵت پەرلەمانیی���ە ،ك���ە دوای هەڵبژاردن���ی ئەندامان���ی ئەنجومەنی نوێن���ەران ،گەورەترین فراكسیۆنی پەرلەمانی لەالیەن سەركۆمارەوە بۆ پێكەوەنانی حكومەت بانگهێشتدەكرێت.
لەم���اوەی دوو خولی راب���ردوودا ئەزمونی دیموكراس���یەتی عێراقیی س���ەركەوتنێكی وای بەخ���ۆوە نەبینی���وە ،چونك���ە چیدەكرێت ئەوە پێكهاتەی���ەك لەس���ێ پێكهات���ە س���ەرەكییەكە لەرێگ���ەی بەكارهێنان���ی میكانیزم���ی هێ���زەوە جومگەكانی دەس���ەاڵت دەخاتەدەس���ت خۆی. ئەم���ەش دەبێتەهۆی ئەوەی ی���ەك یاخود دوو پێكهاتەكەی دیكە پش���تگوێبخرێن ،لەمەشیاندا دەرگا بەڕووی قەی���ران و تەنگژەی بەردەوام لەم واڵتەدا دەكرێتەوە .لەعێراق لەبەر پێكهاتی ش���كێنۆكی ناچونیەكی نەژادی و تایفییەوە ،كە پێكهات���ی فرەجۆری سیاسیش���ی لێكەوتۆتەوە، ناك���رێ "دیموكراس���ی زۆرین���ە" پیادەبكرێ���ت، چونك���ە ئەم���ە كێش���ەی لێدەكەوێت���ەوە و زۆرینەی���ش ك���ە بێگوم���ان پێكهات���ی ش���یعەی واڵت���ە ،لەبەرئەوەی %60ی دانیش���توانی واڵت پێكدەهێن���ن ،ئ���ەوە بەش���ێوەی ئۆتۆماتیك���ی
دەسەاڵت یەكالییدەكاتەوە .بۆیە بۆ چارەكردنی ئەم نەگبەتیە ئەوە كەڵك لەجۆری "دیموكراسی تەوافقی" وەردەگیرێت .دیموكراس���ی تەوافقی دەس���تەواژەیەكە ب���ۆ یەكەمج���ار لەعێ���راق ج���ەالل تاڵەبان���ی س���ەركۆمار بەكاریهێناوە و لەفەرهەنگی سیاسی ئەم واڵتەدا جێگیربووە. دیموكراس���ی تەوافق���ی یان دیموكراس���ی زۆرینە! لەسیس���تەمە دیموكراتیەكان���دا گەورەترین فراكس���یۆنی پەرلەمان���ی بەتاق���ی تەنها یاخود لەرێگەی پێكەوەنانی ئیتیالف لەگەڵ فراكسیۆنە پەرلەمانییەكانی دیك���ەدا كۆدەبنەوە و پێكەوە حكومەت���ی ن���وێ پێكدەهێن���ن .بەپێچەوان���ەی ئەمەوە لەشێوەی دیموكراسی تەوافقی عێراقدا، ئ���ەوە تەنها ژمارەی كورس���ییەكانی پەرلەمان س���ەرۆكوەزیرانی ئاین���دە دیارین���اكات ،بەڵكو فراكس���یۆنی س���ەركەوتوو بەپێی هەلومەرجی
ژمار ه 228
15 2014/4/26
سياسەت
قەومی ،مەزهەبی و سیاسی واڵت هەوڵدەدات هەموو گروپە سیاسی ،ئەتنی و مەزهەبییەكان لەپێكهاتی حكومەتی نوێدا بەش���داربكات .واتە بەپێ���ی ئەم رێس���ایە كە دەس���تووریش نییە و تەنها بۆتە عورفێكی پەرلەمانی لەعێراق ،ئەوە هەم���وو الیەنەكان لەبراوە و نەبراوە هەریەكە و بەگوێرەی قەبارەی خۆی كەرتێك لە "كێكی دەسەاڵت"یان بەردەكەوێت. ئەم���ە لەكاتێكدا لەخولی یەك���ەم و دووەمدا هەمیش���ە ش���یعەكان ب���راوەی ب���ێ ئەم�ل�ا و ئەوالی هەڵبژاردنەكان بون ،بەاڵم نەیانتوانیوە بەتەنه���ا خۆیان حكومەتی زۆرینە پێكەوەبنێن. هەروەه���ا لەخول���ی دووەمدا لیس���تی عێراقییە كە لیستێكی بەزۆری س���وننەیە پلەی یەكەمی دەسخس���تووە ،بەاڵم لەبەرئەوەی دوو لیستی س���ەرەكی ش���یعە ئیتیالفی���ان ك���ردووە ،ئەوە توانیویان���ە زۆرینەیەك���ی بێڕكاب���ەر پێكبهێنن و بەمەی���ش یەكەمبوونی لیس���تی عێراقییەیان تێكداوە .دیس���ان بەمەشەوە ئەم الیەنە شیعانە نەیانتوانی���وە بەتەنها خۆیان حكومەتی زۆرینە پێكەوەبنێن و بەناچاری الیەنەكانی دیكەشیان لەپرۆس���ەی حوكمداری بەش���داركردوە ،بەاڵم ئ���ەوەی بەك���ردەوە پیادەك���راوە ،س���ەپاندنی جۆرێك لەحكومەتی زۆرینە لەقاڵبی حكومەتی بنكەفراوان���دا ب���ووە .بەمەش راس���تییەكەی و بەكردەوە بەزەبری هێز دیموكراس���ی زۆرینە بەزۆرەملێ بەسەر عێراقییەكاندا سەپێندراوە! لەهەڵبژاردن���ی راب���ردوودا زۆری و بۆری گروپ���ە سیاس���ییەكانی خ���اوەن كورس���ی پەرلەمانی لەبچوك���ەوە بۆ گەورە بوو بەهۆی ئەوەی مالیكی نالەبارتری���ن كابینەی مێژووی عێراق پێكەوەبنێت .بۆیە ناچاربو بۆ رازیكردنی هەمووالیەن���ەكان كابینەیەك بە 42وەزیرەوە پێكبهێنێت و بەپەرلەمانی بناس���ینێت .تەنانەت بەك���ردەوە لەبەرئ���ەوەی تەوافقی راس���تەقینە لەنێ���وان ه���ەردوو لیس���تی دەوڵەت���ی قانون و لیس���تی عێراقییەدا نەهاتەكایەوە ،ئەوە پۆستی دوو وەزارەتی بەرگ���ری و ناوخۆ بەوەكالەت و لەراستیەكەیش���دا لەالیەن خودی مالیكییەوە بەڕێوەب���ران .بۆی���ە 42وەزارەت ب���ۆ واڵتێكی 35ملیۆن كەسی وەكو عێراق وەكو پینەیەكی ناجۆر دەنوێنێ���ت ،چونكە واڵتێكی وەكو چین، كە یەك میلیار و 300ملیۆن كەس���ە ،تەنها 23 وەزیر و وەزارەتی هەیە! بەك���ردەوەش دەركەوت���ووە ،ك���ە ئەزمونی دیموكراس���ی لەعێ���راق ناس���ەركەوتوو و شكێنۆكە ،چونكە خۆی كولتوری دیموكراسی ل���ەم واڵتەدا ریش���ەی دانەكوتاوە و هەمیش���ە زەمینە و بەستێنی كۆمەاڵیەتی و كێشمەكێشە سیاس���یەكان زەمین���ەی دروس���تبوونی ئاوتۆریت���اری و نەزم���ی س���وڵتەوی و بگ���رە
16ژمار ه 2014/4/26 228
ش���مولیش دەس���ەپێنێت .ئێس���تا ل���ەكات و هەڵومەرجێك���دا خول���ی س���ێیەمی هەڵبژاردن���ە گشتی و پەرلەمانییەكانی عێراق بەڕێوەدەچێت، كە هەم ئەزمەی دیموكراس���ی توافقی شكستی هێن���اوە و ه���ەم ئالیەت���ی دیموكراس���یەتی زۆرینەی���ش ل���ەم واڵتە جێینابێت���ەوە .كەوابوو چەم���ك و زاراوە باوەكان���ی فەلس���ەفە و كۆمەڵناس���ی سیاسی و زانس���تە سیاسییەكان ب���ۆ هەلومەرجی عێ���راق ناكامڵن و پێویس���تی بەداتاش���ین و داهێنان���ی چەندی���ن زاراوە و چەمكی نوێ هەیە ،كە رەوش���ی باوی سیاسی ئەم واڵتە بخوینێتەوە. خول���ی س���ێیەم و ئەگ���ەری نادیارەكانی ئایندەی سیاسی عێراق خولی سێیەمی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی عێراق لەكاتێكدا بەڕێوەدەچێت ،كە جیاوازییەكی سەیری لەگەڵ خولی پێشوو هەیە .یەكەم خولی هەڵبژاردنە گش���تییەكانی عێراق لەدیسەمبەری 2005لەچوارچێ���وەی سیس���تەمی لیس���تی داخ���راو و ت���اك بازنەیی بەڕێوەچ���وو و تێیدا 275پەرلەمانت���ار رۆیش���تنە پەرلەمانەوە .لەو هەڵبژاردنەدا زۆربەی گروپە شیعەكان لەقاڵبی ئیتیالفێكی گش���تگیر بەن���اوی "ئیتیالفی عێراقی یەكگرت���وو" لەژێ���ر رێنماییەكان���ی ئایەتوڵ�ڵ�ا سیس���تانی یەكیانگ���رت .ئەم ئیتالف���ە كە چوار گروپ���ی س���ەرەكی حیزبی دەعوە ،مەجلیس���ی بااڵی ئیسالمی ،رەوتی سەدر و حیزبی فەزیلە و ژمارەیەك كەس���ایەتی دیكەی لەخۆدەگرت، توان���ی 128كورس���ی لەك���ۆی 275كورس���ی ئەنجومەن���ی نوێنەران بەدەس���تبهێنن .هەردوو حیزبە س���ەرەكییە كوردییەكەیش ،واتە پارتی دیموكرات���ی كوردس���تان و یەكێتی نیش���تمانی كوردس���تانیش لەگ���ەڵ چەن���د گروپێك���ی دیكە توانیان 53كورس���ی و یەكگرتووی ئیس�ل�امی كوردستانیش 5كورسی بەدەستهێنا. لەگەڵ ئەوەی س���وننەكان ئەوكات بەزۆری هەڵبژاردنەكانی���ان بایك���ۆت كردب���وو ،بەرەی تەوافق���ی عێ���راق كە لەچەند گروپێكی س���وننە بەتایب���ەت لەحیزب���ی ئیس�ل�امی و تەجەموعی گەل���ی عێراق پێكهاتبو 44 ،كورس���ی و بەرەی گوتاری نیشتمانیش بەرێبەرێتی ساڵح موتڵەگ 11كورسی دەسخست .لیستی عێراقییەی ئەیاد عەالویش تەنها 24كورس���ی بەدەستهێنا .ئەمە لەكاتێكدا لە خولی دوەمدا 165گروپی سیاسی لەقاڵبی 12ئیتیالفی گەورەدا لەهەڵبژاردنەكانی 3/7س���اڵی 2010دا بەش���داریان ك���رد و تێیدا لیس���تی عێراقی���ەی ع���ەالوی توان���ی زۆرینەی رێژەیی ،واتە 91كورسی لەكۆی 325كورسی پەرلەمانی عێراق بەدەستبخات .دوای عێراقیە لیس���تی ئیتیالفی دەوڵەتی قان���ون توانی پلەی دووەم دەس���بخات ك���ە 89كورس���ی بوو .ئەم
ئییتالفە لەگ���ەڵ ئەوەی یەكێك لە دوو ئیتیالفە ش���یعییەكان ب���وو ،ب���ەاڵم بەهۆی بەش���داری گروپ���ی س���وننەكانی وەك���و ب���ەرەی رزگاری نەتەوەیی ئەنبار هەوڵیدا خۆی وەكو ئیتیالفێكی سەروومەزهەبی و سەرووقەومی پیشانبدات. س���ێیەم ئیتیالفی براوەیش ئیتیالفی نیش���تمانی عێ���راق ب���وو ،ك���ە گروپ���ە ش���یعەكانی وەك ئەنجومەنی بااڵی شۆڕش���ی ئیسالمی ،رەوتی س���ەدر ،حیزب���ی فەزیل���ە و بزاڤی چاكس���ازی ئیبراهیم جەعفەری لەخۆدەگرت و 70كورسی پەرلەمانی بردبۆوە .هاوپەیمانی كوردستانیش ك���ە لەپارت���ی ،یەكێتی و چەن���د گروپێكی دیكە پێكهاتبوو توانی بە 43كورس���ی پلەی چوارەم بەدەس���تبهێنێت .لیس���تی گۆڕانیش 8كورسی، یەكگرتوی ئیس�ل�امی چوار كورسی و كۆمەڵی ئیس�ل�امیش 2كورس���یان بەدەستخس���ت ،ك���ە تێكڕا 57كورسی دەكات. س���ێیەم خول���ی هەڵبژاردن���ەكان لەهەم���وو روویەكەوە لەگەڵ دوو خولی پێشوو جیاوازە. ئەمج���ارە ئیتیالفەكان���ی پێش���وو هیچیان وەك خۆیان نەماون و تێكڕا لەبەریەك هەڵوەشاون. بۆ نمونە ئیتیالفی ش���یعەكان بەس���ەر چەندین ئیتیالفی جۆربەجۆردا دابەش���بووە .ئەمانەیش
سياسەت
بەهۆی پەرتەوازەبوونی كوتلەكانی هەڵبژاردنی پێشوو ،جفرەكانی ئەمجارەی هەڵبژاردن نارۆشنن
بریتین ل���ە .1 :ئیتیالفی دەوڵەتی قانونی نوری مالیكی .2ئیتیالفی مواتن بەسەرۆكایەتی عەمار حەكی���م .3ئیتیالف���ی ئەحرار بەس���ەرۆكایەتی موقتەدا س���ەدر (هەرچەند خۆی لەسیاس���ەت كێشاوەتەوە!) ئەم سیانە گرنكترین لیستەكانی ناوماڵی ش���یعەی عێراقن ،كە لەگەڵ ئەم س���ێ ئیتیالف���ە چەندین گروپی دیكەیش بەش���ێوەی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەكانی ئەم خولە دەكەن. هەروەها ناوماڵی سوننەیش لێكباڵوبۆتەوە و لیس���تی عێراقییەی پێش���وو بەسەر چەندین ئیتیالفی جیاوازدا دابەش���بووە .لەناو ئەمانەدا تەنها دوو لیست گرنگن و خاوەن قەبارەیەكی بەرچ���اون .ئ���ەم دوو لیس���تەیش بریتین لە.1 : ئیتیالفی موتەحیدون بەس���ەرۆكایەتی ئوسامە نوجێفی .2ئیتیالفی عێراقییە بەس���ەرۆكایەتی ئەی���اد ع���ەالوی .ئەمە لەكاتێكدای���ە كە ناوماڵی كوردی���ش پەرتوباڵو بووە و ئەمجارە ئیتیالفە كوردیەكەی هاویەیمانی كوردس���تانی نەماوە و لەبەریەكهەڵوەش���اوە و چەندی���ن لیس���تی جۆربەجۆر بەناوی لیس���تی پارتی دیموكراتی كوردس���تان ،لیس���تی بزوتن���ەوەی گ���ۆڕان، لیس���تی یەكێتی نیش���تمانی كوردستان ،لیستی
یەكگرتووی ئیس�ل�امی كوردس���تان و لیس���تی كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی كوردس���تان بەش���داری هەڵبژاردنەكان دەكات .تەنها لەدیالە لیس���تێكی هاوبەش���ی ك���وردی دروس���تبووە .هەروەه���ا چەپەكان���ی كوردس���تان ئەمج���ارە ئیتیالفێكی ئینیتخابی���ان بەن���اوی "لیس���تی هاوپەیمان���ی نیش���تمانی كوردس���تان" پێكەوەن���اوە ،ك���ە تێی���دا حیزب���ی ش���یوعی كوردس���تان ،حیزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان و حیزبی زەحمەتكێشانی كوردستان بەشداربوون. هێش���تا نازان���رێ بەرۆش���نی جفرەكان���ی ئەمج���ارەی هەڵبژاردنەكان���ی عێ���راق چ���ۆن دەخوێندرێت���ەوە ،ب���ەاڵم ئ���ەوەی ل���ەم خول���ە دەخوێندرێت���ەوە بریتی���ە لەوەی كەوا لیس���تە گەورەكان���ی پێش���وو بەس���ەر چەن���د لیس���تی بچوكتردا دابەش���بوون .واتە لەهەڵبژاردنەكانی ئەمج���ارەدا عێراق "پرۆس���ەی ئاتۆمیزەبوونی هێ���زەكان" بەخۆی���ەوە دەبینێ���ت .وات���ە رێ���ك بەپێچەوانەی هەڵبژاردنەكانی پێش���ووەوە ،كە پرۆس���ەی یەكپارچەبوونی هێزەكانی بەخۆوە دەبین���ی .ئ���ەم تایبەتمەندیی���ەش كاریگ���ەری یەكالكەرەوەی خۆی لەس���ەر كۆی پرۆس���ەی هەڵبژاردنەكان و ئەنجامەكانیش���ی دەردەخات.
لەهەڵبژاردنی رابردوودا زۆری و بۆری گروپە سیاسییە خاوەن كورسییەكانی پەرلەمان بووە هۆی ئەوەی مالیكی نالەبارترین كابینەی مێژووی عێراق پێكەوەبنێت بەتایب���ەت لەمەیاندا :كورد پاژنەی ئەخیلی ئەم خولەن ،چونكە یەك لیس���تی هاوبەش���یان نییە و لەناوخۆیان���دا ی���ەك هاوپەیمانی سیاس���یان پێكەوەنەن���اوە .رەنگ���ە ئەمەی���ان پەیوەن���دی بەگوت���اری س���ەربەخۆیی و جیابوون���ەوە لەعێراق���ەوە هەبێت ،بەاڵم دۆڕاندنی گۆڕەپانی عێراق قورس لەسەر كورد دەكەوێت.
ژمار ه 228
17 2014/4/26
سياسەت
نوسەر و رۆژنامەنووسی عێراقی سەرمەد تائی بۆ سڤیل:
مالیكی زۆر لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوو دەترسێت و كۆنتڕۆڵی خۆی لەدەستداوە نوسەر و رۆژنامەنوسی عەرەب سەرمەد تائی ،یەكێكە لەو كەسایەتییانەی لەماوەی رابردوودا لەالیەن نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراقەوە سكااڵی یاسایی لەسەر تۆماركراوە ،ئەو لەم دیمانەیەی گۆڤاری سڤیلدا باس لەچەند پرسێكی تایبەت بەپڕۆسەی سیاسی عێراق دەكات ،دووپاتیشیدەكاتەوە كە ئامادە نییە بچێتە بەردەم دادگا. بەشی دووەم و كۆتایی سەروەر ساڵەیی كەواتە دەتوانین بڵێین بانگەشەكردن بۆ هەمواركردنەوە یاخود هەڵوەش���اندنەوەی دەستوور تەنها درۆیەكە؟ سەرمەد تائی :هەمواركردنەوەی دەستوور كارێكی س���ەختە ،تەنها بەبوون���ی تەوافوقێكی گەورە ئەنجامدەدرێت ،هاوش���ێوەی تەوافوقی س���اڵی 2005ك���ە لەژێر چاودێری و فش���اری زۆری ئەمری���كا هاتەئاراوە .ئ���ەو تەوافوقەش كارێك���ی ئەس���تەمە ،ئەو كەسانەش���ی باس���ی هەڵوەش���اندنەوەی دەس���توور دەكەن ،تائێستا نەیانتوانی���وە قەناع���ەت بەجەم���اوەر بهێن���ن بەو كێش���ەیەی لەدەس���تووردا هەی���ە و رێگە بەهەڵوەشاندنەوەی دەدا .هەموومان تێبینیمان لەسەر دەستوور هەیە ،بەاڵم كاتێك نیشانەی زەڕبی بەس���ەردا دەهێنیت ،دەتەوێ چ ش���تێك بەجەماوەری س���وننە بڵێی���ت؟ دەتەوێت پێیان بڵێیت ئێوە بەهۆی دەس���توورەوە دەسەاڵتتان لەدەس���تدا؟ یان فیدڕاڵی لەبەرژەوەندی ئێوەدا نیی���ە؟ ئەم���ڕۆ بەش���ێكی زۆری جەم���اوەری س���وننە قەناعەت���ی بەچارەس���ەری فیدڕاڵ���ی
18ژمار ه 2014/4/26 228
سياسەت
لەعێ���راق هێن���اوە ،ئێس���تا جەماوەر س���ەیری ئەزموونی هەرێمی كوردس���تان و سیس���تەمی المەركەزییەت دەكەن ،كە لەدەستووردا هاتووە و لەقازانجەكان���ی ئ���ەو سیس���تەمە تێ���دەگات. ئێس���تا خەڵكی بەس���ڕە داوای فیدڕاڵی دەكەن، وەك چ���ۆن كورد و خەڵكانێكی زۆر لەنەینەوا و ئەنبار و سەاڵحەددین داوایدەكەن. دەتوانی���ن ئ���ەوە لەقس���ەكانت بخوێنین���ەوە ،كە ش���ێوازی حوكمڕانی ئێس���تا لەبەغدا رێگەخۆشكەرە بۆ جیابوونەوە؟ س���ەرمەد تائی :ئەگەر حوكمڕانی بەهەمان شێواز بەردەوام بێت كە نوری مالیكی بڕوای پێیەت���ی ،بێگومان ئەوكات جیابوونەوە لەئارادا دەبێ���ت ،نەك تەنه���ا جیابوون���ەوەی تائیفی و نەتەوەیی ،بەڵكو لەناو خودی تائیفەی شیعەش جیابوونەوەو پەرەتەوازەبوون دێتەئاراوە. پێش���بینی دەكەیت مالیكی بۆ جاری سێیەم ببێتەوە سەرۆك وەزیران؟ س���ەرمەد تائ���ی :ئەگ���ەر عێ���راق لەم���اوەی 11س���اڵی راب���ردوودا ش���تێكی لەسیاس���ەت بەرهەمهێنابێت و شێوازی كاركردنی نوخبەی سیاس���ی پێگەیشتبێت و سوودمان لەوانەكانی رابردووم���ان لەس���ەفقە ناوخۆیی���ەكان و كاریگەریی���ە دەرەكیی���ەكان وەرگرتبێت ،ئەوە نوری مالیكی لەدەسەاڵت نامێنێت. لەئێس���تادا مالیك���ی دەس���تیكردووە بەبەكارهێنانی كارتەكانی فشار بۆ بوونەوەی بەس���ەرۆك وەزی���ران ،پێتوانیی���ە ئ���ەو كارتی فشارانەی سەركەوتووبن؟ س���ەرمەد تائی :كێش���ەی س���ەرەكی نوری مالیك���ی ئەوەی���ە ،ك���ە ئێس���تا بۆت���ە الیەنێكی پڕۆس���ەیەكی لەه���ەر باوەڕپێنەك���راو یەكالكردن���ەوە و ه���ەر رێككەوتنێك���دا ،چونكە ئەو لەماوەی هەش���ت س���اڵی راب���ردوودا كار لەس���ەر پێش���ێلكردنی رێككەوتن���ەكان دەكات، ئەو رێككەوتننامەی هەولێری س���اڵی 2010ی ئیمزاك���رد ،كە پالنی رزگارك���ردن بوو و زۆر خاڵ���ی باش���ی لەخۆدەگ���رت ب���ۆ باش���كردنی بارودۆخ���ی عێراق ،بەاڵم دوات���ر بڕگە بەبڕگە پێشێلیكرد ،هەروەها رێككەوتنەكانی دوای ئەو رێككەوتنەش���ی پێشێلكرد ،بەمجۆرە بووە ئەو گفتوگۆكەرەی نەیتوانی بەباشی گفتوگۆ بكات و رێ���زی لەزەماناتەكان نەگرت ،ن���ە زەماناتە ناوخۆیی���ەكان ،ن���ە زەمانات���ە دەرەكیی���ەكان، ب���ووە بارگرانیی���ەك تەنان���ەت بۆ ئ���ەو الیەنە دەرەكییانەی پش���تگیریی حكومەتەكەیان كرد، وەك ئێران و ئەمریكا و زۆر لەهاوڕێكانی. كوتل���ەی س���ەدر تائێس���تا چەندی���ن كەس���ایەتی عیلمانیی���ان لەس���ەر لیس���تەكەیان كاندی���د كردووە ،ئەمە هەوڵێ���ك نییە بۆ زیاتر پێشخس���تنی الیەن���ی نیش���تیمانپەروەری ئەو كوتلەیە؟
س���ەرمەد تائ���ی :پێویس���تە ئەوەم���ان بی���ر نەچێ���ت ،ك���ە كوتل���ەی س���ەدری ن���ەك تەنها كەس���انی عیلمانییان كاندیدكردووە ،بەڵكو لەم چەند س���اڵەی دواییدا كۆمەڵێك گۆڕانكارییان لەهەیكەل���ی ناوخ���ۆی كوتلەك���ە ئەنجام���دا و كۆمەڵێك روخس���اری نایابیان هێنایە پێشەوە، ئەو كەس���انە لە ئاڕاستە ئاینییەكە بوون ،بەاڵم ئەزموون و لێهاتووییان هەبوو و هەڵوێس���تی بوێرانەیان دەنواند ،كەس���انی ئەكادیمیبوون و توانییان س���ەرنجی الیەنەكانی دیكە بۆ خۆیان رابكێشن. دەبینرێ���ت حزب���ە كوردیی���ەكان كەس���انێكیان ب���ۆ هەڵبژاردن���ی پەرلەم���ان كاندیدكردووە ،ك���ە كەمترین ناوبانگیان هەیە، پێتوانییە ئەمە هەنگاوێكی س���ەرەتایی بێت بۆ دووركەوتنەوە و جیابوونەوە لەبەغدا؟ س���ەرمەد تائ���ی :م���ن ب���ەدووری دەزان���م جیابوون���ەوە رووب���دات ،یاخ���ود نیازێ���ك بۆ جیابوون���ەوە لەئارادابێ���ت ،ئەگەر چاكس���ازی سیاسی سەركەوتن بەدەستبهێنێت ،بڕوام وایە چاكسازی سیاسی دەرفەتێكی گەورەی لەپێشە بۆ س���ەركەوتن ،چونكە كورد چەند پێویس���تی بەو چاكسازییەیە الیەنەكانی دیكەش بەهەمان ش���ێوە ،ئەگەر ئەو چاكسازییەیە سەركەوتوو ب���وو زەمانەت دەداتە س���ەرجەم عێراقییەكان، ك���ە لەچوارچێ���وەی عێ���راق بمێنن���ەوە .ئەگەر سیاس���ەتە نەفامكارییەكان���ی دەس���ەاڵتدارانی بەغ���دا نەب���ن كۆڵەگەكان���ی یەكگرتووی���ی زیات���رن لەكۆڵەگەكان���ی جیابوون���ەوە .ئەگەر سیاس���ەتەكانیش ب���ەم ش���ێوەیەی ئێس���تا بەردەوام بن بەداخەوە ،نەك تەنها كوردەكان جیادەبن���ەوە ،بەڵك���و هەندێ���ك الیەنی دیكەش جیادەبەنەوە. ت���ۆ ماوەیەك���ی زۆرە كاری رۆژنامەوانی دەكەیت و ماوەیەكیشە لەهەولێر نیش���تەجێی ،واقیع���ی رۆژنامەگ���ەری كوردی چۆن دەخوێنیتەوە؟ س���ەرمەد تائ���ی :بەداخ���ەوە م���ن فارس���ی دەزان���م ،فارس���یش لەكوردیی���ەوە نزیك���ە، ب���ەاڵم ئ���ەوە رێگ���ەی بۆ خ���ۆش نەك���ردووم بەشێوەیەكی باش���تر لەزمانی كوردی تێبگەم، من رۆژنامەنوس���ە كوردە دیارەكان دەناسم، پێموایە ئ���ەوان كارێكی گەورە لەكوردس���تان دەكەن ،نەك تەنها لەڕووی پێشخستنی پیشەی رۆژنامەگەریی���ەوە ،بەڵك���و جاروب���ار بەهۆی پەرتەوازەیی���ە سیاس���ییەكانەوە رووبەڕووی مەترس���ی دەبن���ەوە و بەش���ێوەیەكی ئازایانە مامەڵ���ە لەگ���ەڵ ئ���ەو مەترس���ییانە دەك���ەن، هەندێكیش���یانم بینی���وە ك���ە گفتوگۆیەكی بوێر لەگ���ەڵ سیاس���ەتمەدارەكان بەڕێوەدەب���ەن و هێزە سیاس���ییەكان ناچاردەكەن بەشێوەیەكی زیات���ر رێ���ز لەرۆژنامەگەری بگ���رن ،كارێكی
گەورە و زەحمەتیان لەپێش���ە ،وەك چۆن ئێمە لەبەش���ە عەرەبییەك���ەی عێ���راق رووبەڕووی دەبین���ەوە ،بەاڵم ئەوان زیاتر چانس���یان هەیە بەژینگەیەك���ی ئارامتر و س���ەقامگیرتر ،ئەمانە ه���ۆكارن بۆ ئ���ەوەی رۆژنامەگ���ەری كوردی زیاتر پێشبكەوێت. لـــــــەب���ارەی پڕۆگرام���ی (س���تودیو التاس���عة)ی كەناڵ���ی بەغدادیی���ەوە ،هەندێ���ك پێیانوای���ە لەئەگ���ەری روخانی دەس���ەاڵتەكەی مالیك���ی ،ئ���ەو بەرنامەی���ە یەكێ���ك دەبێ���ت لەهۆكارەكانی روخانی؟ س���ەرمەد تائ���ی( :س���تودیو التاس���عة) نموونەیەكی هاوكاری نایابی نێوان نەیارەكانی مالیكی و رۆژنامەگەرییە ،ئەو پڕۆگرامە یەكێكە ل���ەو پڕۆگرامە كەمانەی بەرگەی فش���ارەكانی نوری مالیكییان گرتووە و پاشەكشەی نەكرد، س���ەرەڕای ئەو تێبینیانەی لەس���ەر بەرنامەكە هەیە ،بەاڵم رێژەیەكی بەرچاوی بینەری هەیە و رێی بۆ نەیارانی مالیكی خۆشكرد گرنگترین قس���ەكانیان بكەن ،هەروەها نەیارانی مالیكیش زۆر زانی���اری و راس���تی گرنگیان پێشكەش���ی پڕۆگرامەكە كردووە ،بێگومان شوێن پەنجەی دیارە لەسیاسەتی عێراقی و نەیارانی پەیڕەوی نوری مالیكی. لەماوەی رابردوودا تۆ لەو پڕۆگرامە دەركەوتی���ت ،دوای پڕۆگرامەك���ەش گوت���ت ك���ە تووش���ی گێچەڵی سیاس���ی هاتوویت ،ئەو گێچەڵە سیاسییە چی بوو؟ س���ەرمەد تائی :بەدرێژایی سااڵنی رابردوو گێچەڵی زۆرم پێك���راوە ،بەاڵم دواجار مالیكی سكااڵی دژی چەند كەسێك تۆماركرد بەهۆی دەركەوتنیان لەراگەیاندنەكانەوە ،ئەو سكااڵیە سەرەتا لەدادگای باڵوكردنەوە تۆماركرا ،دواتر بەش���ێوەیەكی س���ەیر و خێرا ب���وو بەفەرمانی دەس���تگیركردن ،ئێم���ەش هیچ تەفس���یرێكمان بۆ ئەو كارە نەدۆزیی���ەوە ،جگەلەوەی مالیكی زۆر لەهەڵبژاردنەكان���ی داهات���وو دەترس���ێت و كۆنتڕۆڵ���ی خۆی لەدەس���تداوە و لەكارێكی نادروستدا تێوە دەگلێت. نی���ازت وایە خۆت رادەس���تی دادگا بكەیت؟ سەرمەد تائی :نەخێر ،ناڕۆمە دادگا. جگ���ە لەت���ۆ زۆر كەس���ایەتی دیكەی نەی���اری مالیك���ی لەهەرێم داڵ���دەدراون ،ئەمە چۆن لێكدەدەیتەوە؟ سەرمەد تائی :پێموایە هەولێر لەبارودۆخی زۆر لەچاالكوان���ان و رۆژنامەنوس���ان و سیاس���ەتمەداران تێدەگات و س���ەركەوتووش ب���ووە ل���ەوەی ببێت���ە پردێك لەنێ���وان هەموو الیەن���ەكان و هەمووان بەب���ێ تەحەفوز رووی تێبك���ەن ،ئەم���ەش خەس���ڵەتێكی ئیجابیی���ە بۆ هەولێر ،هیوادارین بەغداش بەو شێوەیە بێت.
ژمار ه 228
19 2014/4/26
سياسەت
ۆڤە شر
لە نێوان پشێوی و سەقامگیریدا تەنیا شۆڕشێكی كۆمەاڵیەتی و فەرهەنگی هەمەالیەن و گشتگیر دەتوانێت كۆمەڵگەی كوردی بۆ قۆناغێك بگوزاێتەوە ،كە تیایدا سەقامگیری فەراهەم ببێت
عەتا قەرەداخی
هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت
20ژمار ه 2014/4/26 228
م���رۆڤ ب���ە سروش���تی ئەفریدەبوونی كەمتر س���ەقامگیری دەروون���ی بەخۆی���ەوە دەبینێ���ت. سەقامگیری دەروونی بەرهەم و دەرهاوێشتەی دڵنیایی تەواو و گەیش���تن بەحاڵەتی یەقینە .هەر ئەمەش وایكردووە مرۆڤی بڕوا پتە و بەئایین و بەو چارەنووسەی لەئایینەكاندا باسكراوە ،زیاتر هەس���ت بەدڵنیای���ی ب���كات و دوور لەگوم���ان و راڕای���ی و دڵەڕاوكێ بژی ،چونكە ئەو بەپێی ئەو بڕوایەی هەیەتی دەزانێت بەرەو كوێ دەڕوات و چارەنووسی بەكوێ دەگات .هەربۆیە ئەم جۆرە مرۆڤە نەك هەر لەبوونی خۆی و لەهەڵسوكەوت و رەفتاركردندا جۆرێ���ك لەجێگیریی پێوەدیارە، بەڵك���و ئاس���ۆیەكی روونیش���ی هەیە ب���ۆ ئایندە، ئەگەر گومان و ترسێكیشی هەبێت لەبەرئەوەیە دەترس���ێت ئەرك���ە ئایینەیەكانی وەكو پێویس���ت جێبەج���ێ نەكردبێت ،ئەوەش دەش���ێ وایلێبكات بەجۆرێ���ك لەگومان���ەوە س���ەیری خ���ۆی بكات و بترس���ێت ل���ەوەی ئ���ەو پلە بااڵی���ەی پێ رەوا نەبینرێت ،كە لەرۆحی ب���ااڵدا كە رۆحی ئیالهیە بتوێت���ەوە .ئەم���ەش بەرزترین پلەی تەس���ەوفە. مرۆڤ���ە دڵنیاكان ی���ان ئەوان���ەی دەگەنە قۆناغی یەقی���ن ،ئەوانەن لەنێوان ئ���ەوان و رۆحی بااڵدا هی���چ دیوارێك نەماوە .ل���ەرووی كۆمەاڵیەتیەوە ئەگەر كۆی مرۆڤەكان بگەنە ئەو ئاستەی یەقین، ئەوا مانای وایە كۆمەڵگەیەك پێكدێت كە دڵنیایی باڵی بەس���ەردا كێش���ابێت .ئەوەش ئەو قۆناغەی ژیان���ی كۆمەاڵیەتی���ە كە بەقۆناغی س���ەقامگیری ناودەبرێت ،ئ���ەو قۆناغ���ەش بەقۆناغی عیمرانی هەمەالی���ەن ن���او دەبرێت ،كە مەبەس���ت لەوەش
بیناكردنە وەكو پڕۆژەیەكی گش���تگری مرۆیی و نامرۆیی. ئەگەر بۆ تاكی بڕوادار گەیش���تن بەدڵنیایی و یەقین س���ەقامگیری دەروونی بەرهەم بهێنێت و ئەوەش ئ���ەو بارە بێت كە تاكەكەس���ی جێگیری تێدا بەرجەس���تە ببێت ،ئەوا بەگوێرەی كۆمەڵگە گەیش���تن بەدەوڵ���ەت و بەدەس���تهێنانی ئ���ەو دامەزراوانەی توانای پاراس���تنی كۆی ئەندامانی كۆمەڵگەی���ان هەی���ە ،لەه���ەر مەترس���یەك و بەرپرس���یارێتی خۆیان لەدابینكردنی ژیانێكی پڕ لەدڵنیای���ی بۆ كۆی كۆمەڵگ���ە جێبەجێبكەن ،ئەوە ئەو بارەیە ك���ە تیایدا ترس لەئایندە دەڕەوێتەوە و ئ���ەو پش���ێوییە كۆمەاڵیەتی���ەی دەبێت���ە فەزای گش���تی ژیانی كۆمەاڵیەتی كۆتای���ی دێت .كەواتە لێ���رەوە دەتوانین بڵێین س���ەقامگیری كۆمەڵگە و سەقامگیری كۆمەاڵیەتی لەئەنجامی رەوینەوەی مەترس���یەكانی ئاین���دە و دڵنیاب���وون لەئایندە و گەیشتن بەجۆرێك لەیەقین ،كە یەقینی مانەوە و پاراس���تنە ،بەرهەم دێت .لەهەر كۆمەڵگەیەكیشدا ئاین���دە تاریك و لەبەردەم تەمومژ و مەترس���یدا بێت ،نە سەقامگیری تاكەكەس و نە سەقامگیری كۆمەاڵیەت���ی فەراه���ەم ناب���ن .هەرب���ەو پێی���ەش زەمین���ەی بنیادن���ان و عیم���ران بەهەم���وو رەهەندەكانی���ەوە زەمینەیەكی ش���لۆق و ناتەواو دەبێت .كەواتە لێرەدا دەپرس���ین ئایا كۆمەڵگەی ك���وردی بەتایبەت���ی لەباش���ووری كوردس���تاندا لەبارێك���ی س���ەقامگیردایە؟ دڵنیایی لەئایندە بۆتە فەزای���ەك كە ك���ۆی تاكەكانی كۆمەڵگە هەس���تی پێبك���ەن؟ ئای���ا تاكو ئێس���تا ئ���ەو دامەزراوانەی
سياسەت
دڵنیای���ی لەبوون و مانەوە و پاراس���تن فەراهەم دەك���ەن دام���ەزراون و ه���ەن؟ ئەگ���ەر ئ���ەو دامەزراوان���ە نی���ن ،ئەی پێویس���تە چ���ی بكرێت؟ ئایا پش���ێوییە دەروون���ی و كۆمەاڵیەتیەكانی نێو كۆمەڵگ���ەی كوردی لەس���ەر ئاس���تی تاكەكەس و كۆمەڵگ���ەش بەرهەم و دەرهاوێش���تەی چین؟ ئایا ژیانی حیزبایەتی و سیاس���ی لەو رووەوە چ رۆڵێكی بینیووە و دەبینێت؟ ئایا دەش���ێ لەوەها بارێكدا هێمنی و لەوێشەوە سەقامگیری دروست ببێت؟ كە دیارە مەبەستمان لەو سەقامگیرییە كە بەش���ێوەیەكی سروشتی تاك و كۆمەڵگە خۆیان پێ���ی بگەن ،نەك ئ���ەو س���ەقامگیرییەی هێز یان دەسەاڵت بیسەپێنێت؟ بێگومان لەرووی كۆمەڵناسیەوە سەقامگیری كۆمەاڵیەت���ی تەنی���ا لەكاتێك���دا دروس���ت دەبێت، ك���ە رۆحی گش���تی كۆمەڵگە لەب���اری وروژاندن و هەڵچوون���ی بەردەوام���ەوە بگوازرێت���ەوە ب���ۆ بارێك���ی هێم���ن ،ئەوی���ش تەنی���ا لەبڵندب���وون و گەیش���تن بەدوا ئاس���تی خۆیدا جێبەجێ دەبێت، كە پێ���ی دەگوترێت بڵندبوونی رۆحی گش���تی و گەیش���تنی بەئاستی گوزارش���ت لەخۆكردنی ،كە ئەوی���ش تەنیا لەدروس���تكردنی دەوڵەتدا دەبێت. بەهەرحاڵ ناس���ەقامگیری ناوخ���ۆی كۆمەڵگەی كوردس���تان لەدوو رووەوە سەرچاوە دەگرێت. یەكەم مان���ەوەی كۆمەڵگەی ك���وردی لەقۆناغی هەرزەكاری كۆمەڵگەدا .مەبەس���ت لەم قسەیەش ئەوەی���ە ،ئ���ەم كۆمەڵگەی���ە هەتا ئێس���تا لەرووی پەرەس���ەندنی كۆمەاڵیەتیی���ەوە نەگەیش���تۆتە ئاس���تی بەرهەمهێنانی دەوڵەت ،چونكە گەیشتن بەئاس���تی بەرهەمهێنانی دەوڵەت و بەكردەوەش دروستكردنی ئەو دامەزراوەیە لەسەر زەمینەی واقیع بریتیە لەقۆناغی كامڵبوون یان پێگەیشتنی كۆمەڵگ���ە .ل���ەم رووەوە تاكو ئێس���تا كۆمەڵگەی كوردی لەقۆناغی پێش پێگەیشتندایە ،كە قۆناغی هەرزەكاری كۆمەڵگەیە .دیارە هەرچۆن قۆناغی ه���ەرزەكاری بەگوێ���رەی تاكەك���ەس قۆناغێكی ناجێگیرو پڕ لە جوڵە و پشێوییە ،بەهەمان شێوە قۆناغ���ی ه���ەرزەكاری كۆمەڵگ���ەش قۆناغێك���ی ناجێگی���رو پ���ڕ لەهەڵبەزودابەز و پش���ێوییە ،كە هۆكارەكەش���ی جگەل���ە پاڵن���ەرە ناوەكی���ەكان، نادڵنیایی و گومان و ترسە لەئایندە .ئەمە بێجگە لەرۆح���ی وروژاوی گش���تی كۆمەڵگە كە ئەویش تەنی���ا لەبڵندبوون و گەیش���تن بەئاس���تی رەهای گوزارش���تكردن لەخۆی دەنیشێتەوە و دەكەوێتە بارێكی ئارامەوە ،كە وەكو پێش���تر ئاماژەمان بۆ كرد ئەویش قۆناغی بەرهەمهێنانی دەوڵەتە. دووەم ه���ۆكاری پش���ێوی ب���ەردەوام لەكۆمەڵگ���ەی كوردی���دا پش���ێوی پەیوەس���ت بەقەیرانی تاكەكەسە ،كە مەبەست لەم قسەیەش پێنەگەیش���تنی تاكەكەس���ی خ���اوەن شووناس���ە لەس���ەر ئاس���تی گش���تی .لەكاتێكدا كە تاكەكەس نەبووبێتە كەس���ێتیەكی تەواوی لەس���ەر پێی خۆ
راوەس���تاو ،كە هەم���وو بڕیارێك���ی خۆی ،خۆی بیدات بەجۆرێك خۆی خاوەنی راستەقینەی خۆی بێ���ت ،ئەوا ئەوی تاكەكەس ب���ەردەوام لەبارێكی دەروون���ی و كۆمەاڵیەت���ی ناجێگی���ردا و لەیاری و پەتپەتێنێك���ی بەردەوامدا دەبێت ،هەمیش���ەش لەالی���ەك ب���ەكار دەهێنرێ���ت ،لەالیەك���ی ت���رەوە الوازی بنی���ادی كەس���ێتیەكەی دەبێتە فەزایەكی گشتی ،ئەوەش لەدوو رووەوە كاریگەری نەرێنی دەبێ���ت .یەكەمیان بەئاس���انی بەكاردەهێنرێت و ملی پێكەچ دەكرێت ،ئەوەش دەبێتە زەمینەیەكی ب���اش ب���ۆ بااڵدەس���تبوونی نوخبەیەك���ی دی���ار بەس���ەر كۆمەڵگەدا ،كە دەشێ نوخبەی سیاسی ی���ان ئابووریی یان ئایینی و رۆش���نبیری بێت و كۆی كۆمەڵگەش بەئ���ارەزووی خۆیان بجوڵێنن و بەكاری بهێنن .لەئاس���تی دووەمدا تاكەكەسی پش���ێو و الوازو ناجێگیر هەمیش���ە ئامادەباش���ی هەی���ە ب���ۆ هەڵچوون و دروس���تكردنی پش���ێوی فراوانتر ،كە دەش���ێ ببێتە پش���ێوی كۆمەاڵیەتی و سیاس���ی و تەنان���ەت كەلتووری���ش .هەمیش���ە لەم جۆرە كۆمەڵگەیانەدا كە تاكەكەس���ی خاوەن شووناس پێنەگەیشتووە ،كۆمەڵگە لەبری ئەوەی لەس���ەر بنەم���ای چینایەتی دابەش ببێ���ت ،زیاتر لەس���ەر بنەمای پەیوەستبوون بەدامەزراوەكانی پێش ئەو دامەزراوانەوە دابەش دەبێت ،كە پێیان دەگوترێ���ت دامەزراوەی كۆم���ەڵ ،یان نەتەوە و نیشتیمان یان گەل ،بەڵكو دابەشبوونەكان لەسەر بنەم���ای دەس���تە و گورپی خێڵ و عەش���یرەت و مەزهەب و تەریقەت و حیزب و دەستە و گروپ و ناوچە دەبێت .كە هەریەكە لەم دامەزراوانەش زیاتر وەكو دامەزراوەی پێش كۆمەڵگەی مەدەنی س���ەیر دەكرێن ،هەر لەسروش���تی پێكهاتنیانەوە هەڵگ���ری رۆح و بنەم���ای یەكت���ر قبوڵنەكردن���ن، چونكە بەدیواری ئەس���توور خۆی���ان لەوانی تر جیادەكەن���ەوە و برەو ب���ەو بنەمایانە دەدەن ،كە خودی ئەم پێكهاتانەی لێبەرهەم دێت ،كە ئەویش بریتیە لەپەیوەندییەكانی خوێن و دەمار و عەقڵ و ئایدیۆلۆجیای تەسك و داخراوی حیزبایەتی و مەزهەبی و ناوچەگەری ،كە ئەمانەش بەردەوام لەسەر ژێیە گرژەكانی سایكۆلۆجیای تاك و كۆ كاردەك���ەن ،ئەو ج���ۆرە كاركردن���ەش بەردەوام بەرهەمهێنی گرژی و پشێوییە لەناو كۆمەڵگەدا. ئێس���تا بەئاش���كرا كۆمەڵگ���ەی ك���وردی ل���ەم ب���ارەدا دەژی .لەالیەك نەگەیش���تووەتە ئاس���تی بەرهەمهێنان���ی دەوڵ���ەت ت���ا ت���رس لەئاین���دە و گومان و دڵەڕاوكێ لەس���ەر ئاستی تاكەكەس و كۆمەاڵیەتیش بەرەو الوازبوون بچێت .لەالیەكی تریش���ەوە ئەگەر بەچاوی رەخن���ەوەو بەوردی س���ەیری كۆمەڵگ���ەی كوردی بكەیت ،بەئاش���كرا هەس���ت دەكەین و دەش���بینیت چ دابەشبوونێكی ئاس���ۆیی لەسەر ئاستی ئەو دامەزراوە لۆكاڵیانە هەی���ە و چۆن ئ���ەو دابەش���بوونانە بەربەس���تن لەب���ەردەم یەكێت���ی و یەكبوون���ی نەتەوایەت���ی
ئێستا كۆمەڵگەی كوردی لەبارگرژی دایە ،لەالیەك نەگەیشتۆتە ئاستی بەرهەمهێنانی دەوڵەت تا دڵنیا بێت ،لەالیەكی تریشەوە دابەشبوونێكی ئاسۆیی لەدامەزراوە لۆكاڵیەكان هەیە و بۆتە بەربەست لەبەردەم یەكێتی نەتەوایەتی و نیشتیمانیدا و نیش���تیمانیدا و چ���ۆن ل���ەرووی نەس���تی كۆمەاڵیەتی���ەوە كۆمەڵگە بەپێی ئ���ەو دامەزراوە لۆكاڵیان���ە دابەش���بووە و ب���ەچ ش���ێوەیەكیش ئەو دابەش���بوونە ب���ەردەوام مایەی پش���ێویی و ئاڵۆزی كۆمەاڵیەتیە .هەربۆیە بەم بارە شلۆق و ناجێگیرەی لە كوردستاندا هەیە ،ئایندە بەردەوام لەبەردەم گوماندایە ،چونكە بەم بكەرە لۆكاڵی و دابەشبووانەوە ،كە بەردەوام تاكەكانی كۆمەڵگە بەو ئاڕاس���تەیە پەروەردە دەكەن ،كە ئاس���ۆیی بینینی���ان تەنی���ا س���نووری بازن���ەی دام���ەزراوە لۆكاڵیەكەی خۆیان بڕبكات ،هەڵهێنانی هەنگاوی ب���ەرەو ئایندەیەكی س���ەقامگیر كارێكی ئاس���ان نیی���ە .بۆیە م���ن وای بۆدەچم تەنیا شۆڕش���ێكی كۆمەاڵیەت���ی و فەرهەنگی هەمەالیەن و گش���تگر دەتوانێ���ت كۆمەڵگ���ەی ك���وردی بگوازێـ���ەوە بۆ قۆناغێ���ك كە تیایدا س���ەقامگیری فەراهەم ببێت، ئەویش بەهەڵوەشاندنەوەی كۆی ئەو دامەزراوە لۆكاڵیانەی ئێستا هەن و بە بەرهەمهێنانی عەقڵێك كە كۆمەڵگ���ە وەكو یەكەیەكی یەكگرتوو س���ەیر بكات و زەمین���ەی پ���ەروەردەی دیموكراتیانەی نەتەوەی���ی و نیش���تیمانی بس���ازێنێت و ژێی���ە گرژەكان���ی پەروەردەی كۆمەاڵیەتی و سیاس���ی ئێس���تا خاوبكاتەوە ،بەوەش ئ���ەو فەزا بارگاوی كراوە بەرق و كینە و س���ڕینەوەی یەكتر كۆتایی پێبهێنێت و لەش���وێنیدا فەزایەكی هێمن دروست بكات ،كە تیایدا نمونەی بااڵ نەتەوە و نیش���تیمان و ئ���ازادی و س���ەربەخۆیی بێ���ت ،بەجۆرێك كە بوون و كەرامەتی هەموو تاكێك تیایدا پارێزراو بێت.
ژمار ه 228
21 2014/4/26
سياسەت
دكتۆر مستەفا زەڵمی:
دوو جار مارە بە جاشم كردووە لە داخی هەندێك مەالی سلێمانی ریشم تاشی و جبە و عەمامەم فڕێدا تائێستا كە بووم بە ئیمام لە سوپای عێراقی ،عەبدولسەالم عارف فەرماندەی فەوج و عەبدولكەریم قاسمیش فەرماندەی لیواكەمان بوون 22ژمار ه 2014/4/26 228
سياسەت
عەبدولكەریم قاسم كەسێكی پاك و دڵفرەوان بوو مەریوان عومەر بەشی دووەم و كۆتایی
زەڵم����ی دێت����ە سەرباس����ی هەڵەیەكی تری ژیانی ،كە ئەویش مارەبەجاش����ە و دەنوس����ێ "لەژیانم����دا هەڵەی زۆرم ك����ردووە ،هەندێكی بەه����ۆی ئ����ەوەوە بووە ،ك����ە دوای یەكێكی تر كەوت����ووم و وامزانی����وە ق����ەت هەڵ����ە ن����اكات. ب����ەم جۆرە دووجار مارە بەجاش����م كردووە، یەكەمیان س����اڵی 1946لەدێی زەڵم بوو ،ژنی ش����وانی الدێكەم لەفەقێیەكی خ����ۆم مارەكرد، ئینجا كە خەڵكەكە زانین بە فەقێكەیان دەگوت (جاش) ،ئەویش دێكەی جێهێشت .دووەمیشیان ساڵی 1947بوو لەسەرسیان .ئەمەش بەهۆی نەزانینمەوە بوو ،كە نەمدەزانی سێ تەاڵقەكە بەیەكجار تەاڵقێكی پێدەكەوێت". هەروەه����ا لەب����ارەی تێگەیش����تنی هەڵ����ەی ئەوكات����ی خ����ۆی ب����ۆ خوێندن����ی قوتابخان����ە دەگێڕێت����ەوە "رۆژێ����ك لەگەڵ مامۆس����تا مەال عەبدولكەریمی مودەریس و مامۆس����تا ش����ێخ ن����وری ش����ێخ بابا عەل����ی چوین����ە ماڵی حاجی مەال عینایەت .لەوێ مەال عینایەت لەمامۆستا عەبدولكەریم����ی پرس����ی :رات چی����ە بەرامبەر خوێندن����ی مەكت����ەب؟ منی����ش پێش مامۆس����تا كەوت����م و گوت����م :ئەوەی منداڵ����ی خۆی بخاتە مەكت����ەب كاف����ر دەبێت .دوای چەندین س����اڵ، كاتێك لەساڵی 1962قوتابی قۆناغی دووەمی كۆلیژی قانون بووم لەزانكۆی بەغدا ،رۆژێك كوڕێكی گەنج بەپێكەنینەوە هاتەالم و وتی :من كوڕی حاجی عینایەتم ،باوكم زۆر س����ەالمت لێ����دەكات و من����ی راس����پاردووە پێ����ت بڵێم تۆ دووج����ار كافریت ،خۆت و منداڵەكانیش����ت لە مەكتەبن!" پاش����ان چیرۆك����ی بڕیاردانی ریشتاش����ینی خ����ۆی ،لەداخ����ی رەفت����اری هەڵ����ەی هەندێك م����ەالی ئەوكات����ی س����لێمانیەوە دەگێڕێت����ەوە "لەم����اوەی ژیان����ی فەقێیەت����ی و مەالیەتیم����دا ریش����م نەدەتاش����ی ،ب����ەاڵم بەه����ۆی رەفتاری ئ����ەو مامۆس����تایانەی بازرگانیان ب����ە ئاینەوە دەك����رد ،لەژێ����ر مێ����زەر و جبەدا بەریش����ەوە وایان لەخەڵەك����ە كردبوو باوەڕی����ان پێبكەن. بەوهۆیەوە گوتم وەعد بێت هەرچی نیشانەی
مەالیەت����ی هەی����ە لەخۆم����ی دووربخەمەوە و ریشم بتاشم". لەباس����ی بیرەوەرییەك����ی تری����دا لەگ����ەڵ پیرەمێ����ردی ش����اعیر لەس����لێمانی زەڵم����ی نوس����یویەتی "ت����ا ئەم����رم خەفەت����ی ئ����ەوەم لەبیرناچێ����ت ،س����اڵی 1954پیرەمێ����ردی ش����اعیر من و چ����وار مەالی تری بانگهێش����ت ك����رد بۆ بەش����داریكردن لەئاهەنگی نەورۆز و ئاگركردنەوەدا ،بەاڵم لەترسی تاوانباركردنمان بەئاگرپەرست و كافر نەمانوێرا بچین". بەه����ۆی بارودۆخێك����ی ناخ����ۆش و دژایەتیكردن����ی زەڵم����ی لەالی����ەن هەندێ����ك مامۆس����تای ئاین����ی لەس����لێمانی ،دواج����ار بڕی����اردەدات ل����ەو كەش����وهەوایەی ئەوكات����ی دووركەوێتەوە ،بەجۆرێك وەك خۆی دەڵێت "ب����ەوە مەرج����ەی دوورم نەخات����ەوە لەئاین". ب����ەم ش����ێوەیە زەڵمی دەچێت����ە تاقیكردنەوەی وەرگرتن����ی ئیمامی س����ەربازیی و دەردەچێت و لەفەوج����ی 3ی لی����وای 19ی س����وپای عێراق����ی لەجەلەوال دەبێت����ە ئیمام ،وەك خۆی دەگێڕێتەوە "عەبدولسەالم عارف فەرماندەی ف����ەوج و عەبدولكەریم قاس����میش فەرماندەی لیواكە بوون". زەڵمی ساتەكانی سەرەتای پەیوەندیكردنی بەب����ارەگای فەوجەكەی����ەوە دەگێڕێت����ەوە و دەنوس����ێ "موق����ەدەم روك����ن ،عەبدولس����ەالم عارف ،ئامیری فەوجەكە بەگەرمی پێشوازی لێكردم و خێوەتێكیان بۆ هەڵدام .منیش س����ەر رووتكردنم ب����ەالوە جوان نەبوو ،بۆیە بەجبە و مێ����زەرەوە دائەنیش����تم ،نان����م دەخ����وارد و تەحیەش����م بۆ ئامیر نەدەكرد .بەهۆی ئەوەوە عەبدولس����ەالم عارف بە نوری رەشید كوڕی ش����ێخ رەش����یدی عەبابەیلێ����ی گوتب����وو ،ك����ە ئەفسەربوو و دڵس����ۆزێكی خۆشەویستی من بوو ،ئیمام فێری نانخواردن بكە .رەش����یدیش بەمن����ی گ����وت ئەگ����ەر ئامی����ر دانیش����تبوو، وەك ئەفس����ەرەكانی ت����ر تەحیە بك����ە .جبە و مێزەرەكەشت هەڵواسە ئینجا نان بخۆ". زەڵمی یادەوەرییەكی تری لەسوپادا لەگەڵ ئەفس����ەرێكی ع����ەرەب دەگێڕێت����ەوە ،كە ناوی (صدی����ق مس����تەفا) ب����ووە ،پلەی موق����ەدەم و یاریدەدەری عەبدولسەالم عارف بووە .دوای ئەوەی لەسەر ئاوی سیروان چەند خانوویەك بۆ ئەفسەران تەرخان دەكرێت ،عەبدولسەالم عارف ب����ە زەڵمی دەڵێت ماڵەكەی بگوزاێتەوە یەكێك لەو خانوانە ،پاشان ئەو صدیق مستەفا ناوە خانووی بۆ نامێنێتەوە و گێچەڵ بە زەڵمی دەكات تا خانوەكەی بۆ چۆڵ بكات ،الی ئامیر لیواكەیان (نازم تەبەقچەلی) شكاتی لێدەكات. تەبەقچەلی بەدوای زەڵمیدا دەنێرێت و داوای
لێ����دەكات خانووەك����ە چ����ۆڵ بكات با توش����ی تەنگوچەڵەمە نەبێ����ت ،زەڵمیش لەوەاڵمدا پێی دەڵێ "من لەتەنگوچەڵەمە راهاتووم و ناترسم، لەسوپا دەچمە دەرەوە بەاڵم ئەم خانوە چۆڵ ناكەم" .بەهۆی ئەوەوە زەڵمی س����كااڵی خۆی دەگەیەنێت����ە الی ئامی����ر فیرقەكەی����ان (نەجیب رەبیعی) ،كە دوای شۆڕش����ی 14ی تەمموزی 1958بووە س����ەرۆكی ئەنجومەنی س����یادەی عێ����راق .ئەویش تەلەفۆن ب����ۆ نازم تەبەقچەلی دەكات و پێیدەڵێت واز لەزەڵمی بهێنێت. زەڵم����ی لەكات����ی كێش����ەی تەس����وەیكردنی باخەكانی زەڵمدا ،لەگەڵ ش����ێخەكانی ئەوێ و معاونی تەسویە دەبێتە كێشەی ،ئەوان كە بە بەڵگەی یاس����ایی و شەرعی دەرەقەتی نایەن، دەچن الی موتەس����ەڕیفی ئەوكاتی س����لێمانی (عوم����ەر عەلی) تۆمەتی كۆمۆنیس����تبوونی بۆ هەڵدەبەس����تن .بەهۆی ئەوەوە لەئیستخباراتی عەس����كەریەوە لەبەغداوە نوس����راوێكی نهێنی دێتە لیواك����ەی زەڵمی ،ت����ا زانیاریان لەبارەی زەڵمی����ەوە پێبدەن و چاودێ����ری بكەن .زەڵمی تەواوك����ەری چیرۆكەك����ەی ب����ەم ش����ێوەیە
نوری سەعید پیاوێكی نیشتیمانپەروەر بوو دەگێڕێتەوە "ك����ە گەڕامەوە بۆ جەلەوال ،فازڵ محەمەد عەلی بریكاری عەبدوس����ەالم عارف بردمی����ە ژوورەكەی ئامر ،وتی نوس����راوێكی نهێنیت لەس����ەرهاتووە .چ����ۆن پاكانەی خۆت دەنوس����ی ،تا من بیكەم بە كتابی رەس����می و بەنهێن����ی بینێرم ب����ۆ ئامر لی����وا عەبدولكەریم قاس����م؟ وتم هیچ نانوس����م ،تۆ خۆت بەنهێنی وەاڵمەكە بنوس����ەوە و پێشانی منیشی مەدە، بەاڵم چۆن من دەناسی و راستی چۆنە ،ئاوها بینوسە". دوای وەاڵمەك����ە بەدەس����ت ئام����ر لی����وا دەگاتەوە ،رۆژێكیان بۆ پش����كنینی فەوجەكان عەبدولكەریم قاس����م روودەكاتە ئەو فەوجەی زەڵم����ی تێی����دا ئیمام ب����ووە ،ب����ەدوای زەڵمیدا دەنێرێ����ت ،وەك خۆی دەیگێڕێتەوە "چووم بۆ الی عەبدولكەری����م قاس����م ،زۆر رێزی گرتم، وتی لەگەڵ ش����ێخەكان چۆنی؟ وتم لە سایەی خ����واوە باش دەبم .وت����ی تا من لەم لیوایە بم، رێگەنادەم كەس زیانت پێبگەیەنێت". لەب����ارەی ئ����ەم هەڵوێس����تەی عەبدولكەریم
ژمار ه 228
23 2014/4/26
سياسەت
عەبدولسەالم عارف هەرچەندە نوێژ و رۆژی دەكرد ،بەاڵم رەگەزپەرستیی و شۆڤێنیەتیەكەی لە سنوور تێپەڕیبوو ئەحمەد حەسەن بەكر بە سەدەها جار لە پشت منەوە نوێژی كردووە كێشەیەكم هەبوو چووم بۆ الی عەبدولكەریم قاسم ،زۆر رێزی گرتم، وتی تا من لەم لیوایە بم رێگەنادەم كەس زیانت پێبگەیەنێت لە قاهیرە لە ماوەی دوو ساڵدا دوو دكتۆرام نوسی
لەماوەی ژیانی زانكۆمدا وەك مامۆستا كتێبی كەسم بە قوتابیان نەگوتۆتەوە ،بەڵكو خۆم كتێبێكم لەو بابەتە داناوە 24ژمار ه 2014/4/26 228
قاس����مەوە زەڵم����ی زیات����ر دەڵێ "ئەو راس����تی لەگ����ەڵ ك����ردم ،چونك����ە دوای كوژران����ی ،من گوزرامەوە بۆ تەوجیه مەعنەوی لەوەزارەتی بەرگ����ری ،رۆژێ����ك ئەفس����ەرێك ئیزب����ارەی شەخس����ی خۆمی نیش����اندام ،ئەو نوسراوەی عەبدولكەریم قاسمیش����ی تێدابوو ،خوێندمەوە زۆر س����ەرم س����وڕما ،چونك����ە پاكانەیەك����ی دڵسۆزانەی بۆ نوسیبووم". زەڵم����ی هەر لەگێڕان����ەوەی یادەوەریەكانی رۆژان����ی ئیمامەتی����دا لەس����وپای عێراق����ی، بەس����ەرهاتێكی پێكەنینئامێ����ز دەگێڕێت����ەوە، كە لەس����اڵی 1957كتێبێكی نوس����یوە بەناوی (اح����كام الهم����زة) بێ س����ەرچاوە و بێ ئەوەی ك����ەس پێیبزانێت .دوای ئەوە رۆژێك كە كاتی نانخ����واردن پێك����ەوە دانیش����توون رادیۆی����ان كردۆت����ەوە و باس����ی ل����ەوە ك����ردووە یەكێتی س����ۆڤیەت كەش����تی ئاس����مانی تاقیدەكات����ەوە. لەوكاتەش عەبدولس����ەالم عارف بەتەوسەوە دەڵێ :خەڵك رۆیشتنە ئاسمان كەچی ئێمە تازە لەهەمزەین! زەڵمی بەم قس����ەیە پەست دەبێت و كەوچكەكە بەتوندی بەقاپەكەدا دەكێشێت و پێی دەڵێ "من لەس����ەر هەمزە شتێكم نوسی، ئ����ەی ت����ۆ چیت ك����رد؟" ئینج����ا عەبدولس����ەالم عارف داوای لێبووردنی لێدەكات و پێی دەڵێ كە مەبەستی لەو نیە و ئاگاداری ئەو كتێبەش نیە ،كە ئەو باسی دەكات. لەسەروبەندی پالنی شۆڕشی 14ی تەمموز و كوش����تنی مەلیك ،زەڵمی لەرۆژێكی هەینیدا وتارێك����ی توند دەدات و هێرش دەكاتە س����ەر ئەفس����ەرەكان ،ك����ە تەنیا بی����ر لەبەرژەوەندی خۆیان دەكەنەوە .پاشان عەبدولسەالم عارف بەدوای����دا دەنێرێ����ت ،زەڵمی لەوە دەترس����ێت لەس����ەر وتارەكە لێپرس����ینەوەی لەگەڵ بكات، ب����ەاڵم بابەتەك����ە ش����تێكی ت����ر ب����وو .زەڵم����ی دەگێڕێت����ەوە "كە چوومە ناو خێمەكە ،مێزێكی لەبەردەم����دا ب����وو ،قورئانێك����ی لەس����ەربوو. وت����ی چونكە متمان����ەم پێتە س����وێندت نادەم، ب����ەاڵم لەمڕۆوە وادابنێ ئەندامێكی ئەفس����ەرە ئازادیخوازەكانی����ت .منی����ش گوت����م ش����انازیی ب����ەوەوە دەك����ەم ،بەاڵم ئامانج����ی ئێوە چیە و ئەركی م����ن چیە؟ گوت����ی ئامانجم����ان ئەوەیە رژێم����ی پاش����ایەتی ب����ۆ كۆم����اری بگۆڕین و حكومەتێكی ئیسالمی پێكبهێنین ،كە جیاوازی لەنێوان كورد و عەرەبدا نەبێت .تۆش چونكە جب����ە و عەمام����ەت لەبەردایە ،ك����ەس گومانت لێن����اكات ،دەبێ ئەو نوس����راوە نهێنیانەی دێن تۆ بەسەر ئەفسەرە ئازادیخوازەكاندا دابەشی بكەیت!" لەبەشێكی یادەوەریەكانیدا زەڵمی ستایشی س����ەخاوەت و دڵفراوانی عەبدولكەریم قاس����م
دەكات ،كاتێ����ك لیواكەی����ان رەوان����ەی ئەردن ك����راوە ،لەبەر مەترس����ی هێرش����ی ئیس����رائیل بۆ س����ەر ئ����ەردەن ،رۆژێك پیاوێك لەش����اری (س����فرت)ەوە دێتەالی عەبدولكەریم قاس����م و دەڵ����ێ من عێراقی����م و داوای یارمەتی دەكات، ئەوی����ش بانگ����ی زابت����ی رەوات����ب دەكات و دەڵێ بڕۆ قاس����ەكە چەن����دەی تێدایە بیدە بەو پی����اوە و دوات����ر لەموچەكەی م����ن بیگێڕەوە. قاس����ەكە تەنی����ا 80دین����ار و 600فلس����ی تێدا دەبێت دەیدات����ە پیاوەكەو پێی دەڵێ گەر 800 دیناری����ش تێدابای����ە ،هەمووی����م دەدا ب����ە ت����ۆ. زەڵم����ی زیاتر لەوە دەنوس����ێت "عەبدولكەریم قاس����م ئ����ەو ماوەیەی ئام����ر لیوا ب����وو ،ژن و منداڵ����ی نەب����وو ،ل����ە موچەكەی تەنیا بەش����ی نانخواردن����ی لێجیادەك����رەوە و ئەوی تری بۆ دروس����تكردنی باچخە و ناشتنی دارودرەخت لەناو س����ەربازگەكەدا خەرج دەكرد .كاتێكیش ش����ەهیدكرا خان����ووی نەب����وو ،لەبەتاوی����ن لەخانووی خوش����كەكەیدا دەژی����ا ،كە لەنزیك كۆشكی سپی بوو .دوای خۆشی هیچ شتێكی بەجێنەهێشت لەپارە و پول و زەوی". زەڵم����ی بەهەمان ش����ێوە ستایش����ی "نوری س����ەعید"ی س����ەرۆك وەزیران����ی ئەوكات����ی عێراقی����ش دەكات و دەنوس����ێ "بەپێچەوانەی ئەوەی بەخزمەتكاری ئینگلیز ناوی دەركردبوو، ن����وری س����ەعید پیاوێك����ی نیش����تیمانپەروەر بوو ،ب����ەاڵم كەس نەبوو ل����ەو رۆژانەدا دژی ئینگلی����ز بوەس����تێت ،ئەگ����ەر خزمەتكاری����ش بووبێ����ت ،ئەوا لە بەرژەوەن����دی عێراق بووە". لەب����ارەی رەچەڵەك����ی ئەو پیاوەش����ەوە دەڵێ "هەندێك دەڵێن نوری سەعید كوردی خەڵكی توركیا بووە ،بەاڵم خوش����كەزاكەی ،كە ناوی موقەدەم س����ەاڵح بوو ،وتی خاڵم كوردی الی مەندەلیە". بەاڵم لەبارەی عەبدولس����ەالمەوە ش����تێكی جی����اواز دەڵێ����ت و دەنوس����ێت "هەرچەن����دە عەبدولس����ەالم نوێ����ژ و رۆژی دەك����رد ،بەاڵم رەگەزپەرستیی و شۆڤێنیەتیەكەی لە سنوور تێپەڕیبوو". لەكات����ی یەكگرتنی هاش����می لەنێوان عێراق و ئەردەن����دا ،لی����وای 19ئاهەن����گ دەگێ����ڕێ. نازم تەبەقچەلی بەتەلەفۆن بە عەبدولس����ەالم ع����ارف دەڵێت ئیمام مس����تەفا (زەڵمی) لەكاتی هەڵواس����ینی ئ����ااڵی یەكگرتنەك����ەدا وتارێ����ك بخوێنێتەوە ،كاتێكیش عەبدولسەالم بە زەڵمی دەڵ����ێ ،بەدەنگێكی بەرز رەتیدەكاتەوە و دەڵێ "بەخوا ئەگەر دەرمكەن لەسوپای هیچ وتارێك ن����ادەم" .عەبدولس����ەالم بەدوای����دا دەنێرێت����ە ژوورەكەی ،پێی دەڵێ "بۆ ئەو قسەیەت كرد؟ نازانی لەناو ئەفس����ەرەكاندا جاسوس هەیە و
سياسەت
بەشوێنی خۆی دەگەیەنێت؟" .بەاڵم زەڵمی هەر سووردەبێت لەسەر ئەوەی وتار نەخوێنێتەوە. ئەمە كێش����ەی بۆ زەڵمی دروستدەكرد ،بەاڵم یاری����دەدەری عەبدولس����ەالم كە ن����اوی "فازڵ محەم����ەد عەلی" بووە ،دەچێت����ە الی ئامر لیوا و پێ����ی دەڵێ دەب����ێ كۆنترین ئیمام ئەو وتارە بخوێنێتەوە .بەمەش زەڵمی لەم تەنگوچەڵەمەیە رزگار دەكات .لەباری ئەم هەڵوێستەش����یەوە زەڵم����ی نوس����یویەتی "عەبدولس����ەالم وایزانی ئەم هەڵوێس����تەم لەبەرئەوەیە ك����ە پەیوەندیم بەئەفس����ەرە ئازادیخوازەكان����ەوە هەی����ە ،م����ن داخم لەوەبوو ،ئااڵی عێراق نیشانەی كوردی تێداب����وو ،كە ئەس����تێرەیەك بوو ،ب����ەاڵم لەئااڵ تازەكە ئەوەیان الدابوو". بەرێك����ەوت زەڵمی لەكاتی بوونی بەئیمامی سوپا كەوتبووە ئەو لیوایەی ئەفسەرە پلەبەرزە ئازادیخوازەكانی تێدابوو ،ئەوانەی شۆڕش����ی 14ی تەمم����وزی 1958یان ئەنجامدا و رژێمی پاشایەتیان رووخاند و كۆمارییان دامەرزاند. زەڵمی نوس����ویەتی "دوای بەشداریكردنم لەم شۆڕشە هەس����تم دەكرد بەشداریم لە غەزای (ب����ەدر) دژ بە بتپەرس����تەكان ك����ردووە ،بەاڵم بەداخەوە ئەم هەستەم 24كاتژمێر بەردەوام نەبوو ،بەهۆی رەفتارە هەڵەكانی دواترەوە". هەرچەن����دە زەڵم����ی لەگەڵ عەبدولس����ەالم عارف����دا پەیوەن����دی توندیان هەب����ووە ،كاتێك پێكەوە لەیەك فەوج بوونە ،بەاڵم زەڵمی باس لە بێوەفاییەكەی دەكات و دەڵێ "ساڵی 1963 بە تۆمەتی پارتیبوون گیرام ،هەواڵیان گەیاندە عەبدولسەالم عارف كە بووە سەرۆك كۆمار، پێیانگوتبوو مس����تەفا گیراوە ،كە ئیمامی تۆیە و شەش ساڵ لەگەڵت بووە ،ئەویش وتبووی: ش����ایەنی ئەوەی����ە ،چونك����ە رێگ����ەی چەوت����ی بارزانیەكانی گرتووە". ه����ەر لەوس����اڵەدا زەڵمی جارێك����ی تر بەو تۆمەت����ەوە دەس����تگیر دەكرێت و ئەش����كەنجە دەدرێ����ت ،وەك خۆی دەیگێڕێتەوە "لەژووری ئەش����كەنجەدان خس����تمیانە ژێردەس����تی تاوانب����اری گ����ەورە (ن����ازم گ����وزار) ه����ەزار لەعن����ەت ل����ە گیان����ی پیس����ی بێ����ت .لەوكاتەدا تاهی����ر یەحیا ،كە رەئیس ئەركان جەیش بوو، لەگ����ەڵ ئەحمەد حەس����ەن بەكر ،كە س����ەرۆك وەزیران بوو ،هاتنەژوورەوە ،هەردووكیشان ب����اش منیان دەناس����ی .یەحیا لەجەلەوال س����ێ س����اڵ دراوس����ێمان ب����وو ،ئەحم����ەد حەس����ەن بەكری����ش كاتێك ئامر فەوج بوو ،بەس����ەدەها جار لە پش����تی منەوە نوێژی كردووە .بەنازم گوزاریان گوت ئەش����كەنجەی م����ەدەن ،بەپێی قان����ون گوناهی چیە س����زای بدەن .ئینجا نازم گ����وزار لەدواتردا پێیدەگوت����م :وادیارە هەموو
سەرۆكی حكومەت و د .زەڵمی لە مەراسیمێكی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان
پیاوە گەورەكان دەتناس����ن ،دی����ارە مرۆڤێكی زۆر تاوانباریت!!!" لەكۆتاییدا زەڵمی چیرۆكی ژیانی ئەكادیمی و خوێندن����ی دوو دكتۆراك����ەی لەمیس����ر دەگێڕێت����ەوە "ماوەی دوو س����اڵ لە ژوورێكی تاری����ك و بۆگەنی باڵەخانەیەك����ی زۆر كۆنی گەڕەكێك����ی دواكەوت����ووی پی����س و پۆخڵ����ی قاهیرەدا ژیام و توانیم دوو دكتۆرا لەشەریعە و قانوندا ل����ەو ماوەیەدا بنوس����م" .هەرچەندە زەڵمی بۆی نەڕەخس����ا گفتوگۆی دكتۆراكەی یاسای بكات ،تا ساڵی 2004لە بەغدا كردی. لەقاهیرەش����دا زەڵم����ی ئاش����نایەتی لەگ����ەڵ هەریەكە لەمام جەالل و د .فوئاد مەعس����ومدا پەی����دا دەكات ،جگ����ە ل����ەو قوتابی����ە كوردانەی ئەوكات ل����ەوێ لەگەڵیدا بوونە و خوێندویانە، وەك د .كامل بەصیر و د .ئەكرەم جاف. دواتر زەڵمی دەگەڕێتەوە عێراق و لەزانكۆی
بەغدا و زانكۆی س����ەدامدا وانەدەڵێتەوە .باس ل����ەو رێ����ز و تەقدیرگرتن����ە زۆرەی هەم����وو الیەن����ە ئەكادیم����ی و حكومی����ەكان دەكات ،كە بۆ ئەویان نیش����انداوە .نوسیویەتی "پێنج جار س����ەرۆك كۆماری عێراق دیاری بۆ ناردووم. بڕیارێكیش����ی بۆ دەركرم ،كە هەت����ا لە ژیاندا بم خانەنش����ین نەكرێم ،ئەمە ب����ۆ من رێزێكی گ����ەورە بوو ،چونك����ە یەكەم مامۆس����تا بووم لەزانكۆكان����ی عێراق كە تا مردن خانەنش����ین نەكرێم". زەڵم����ی لەم����اوەی مامۆس����تایەتیدا ،بەهۆی ئاس����تی بەرزی زانس����ت و رەفتاری شیاوی، لەالیەن قوتابیان و مامۆستاكانیشەوە جێگای رێز و خۆشەویستی بووە .ئەو دەڵێ "لەماوەی ژیانی زانكۆمدا وەك مامۆس����تا كتێبی كەسم ب����ە قوتابیان نەگوتۆتەوە ،بەڵكو خۆم كتێبێكم لەو بابەتە داناوە".
ژمار ه 228
25 2014/4/26
سياسەت
گێڕانەوە
بۆ لەبیرنەكردن
محەمەد حەسەن باجەلوری
محەمەد مەال قادر 26ژمار ه 2014/4/26 228
لە بی���رەوەری ئەمج���ارەدا ،بۆخوێنەرانی س���ڤیل باس لە یەكێكی تر لە شێرەپیاوەكانی كوردس���تان و دەڤەری ده���ۆك دەكەین ،كە ئەوی���ش پێش���مەرگەی قارەم���ان "محەم���ەد حەسەن باجەلوری"یە. ئ���ەو كەڵەپیاوە لە س���اڵی 1932لە گوندی باجەلوری نزیك شاری دهۆك لەدایكبووە ،لە رۆژگارێكدا كە میللەتی كورد تەپەسەربووە. گون���دی كۆنی بابەجەل���وری بەر بەنداوی ده���ۆك كەوت���ووە .كات���ی خۆی ئ���ەو گوندە ش���ەهیدی زۆری داوە و مێرخاس���ی زۆری لە شۆڕش���ەكانی كورد ،بەتایبەت شۆڕش���ی ئەیلول تێدا هەڵكەوتووە. كاك محەم���ەد حەس���ەن كەس���ێكی زۆر ه���ەژی و زی���رەك ب���ووە ،ل���ە س���اڵی 1958 پەیوەن���دی بە پارتی���ەوە كردووە .لە س���اڵی 1959بۆتە ئەندامی پارتی و چاالكانە خەباتی ك���ردووە .لە س���اڵی 1961یش كە شۆڕش���ی ئەیلول دەستپێدەكات ،دەبێتە پێشمەرگەیەكی مێرخاس و عەگید. ل���ە یەكێك ل���ە قارەمانیەتیەكانیدا ،لە گەلی دهۆك حەوت رۆژان شەڕیان لەگەڵ دوژمن ك���رد ،ئ���ەوان ك���ە ژمارەیان چل ك���ەس بوو مانەوە .خەڵكانی تریش ریزەكانی شۆڕشیان جێهێش���ت .بەاڵم محەمەد حەسەنی قارەمان ب���ەردەوام ب���وو ل���ە خەب���ات و ش���ۆڕش لە دەڤەری دۆسكی ،دوای ئەوەی بارزانی نەمر هات���ە ناوچەكان���ی بادین���ان و ل���ەوێ ئاگری شۆڕش���ی خۆش���كرد و جۆش���یدا ،محەم���ەد حەس���ەن هەڤاڵەكان���ی ت���ری پێش���مەرگەی پەیوەندی���ان ب���ە بارزانیەوە ك���رد و هێزێكی پت���ەو و مەزنیان پێكهێنا .توانیان لە ش���ەڕی گەل���ی زاویتە ،لە س���اڵی ،1961ك���ە بارزانی نەمر خۆی سەركردایەتی دەكرد ،گەورەترین سەركەوتن بەدەست بهێنن. هەمیش���ەزیندوو كاك محەمەد باجەلوری لە دەڤەری بارزان و ناوچەكانی باڵەكایەتی، بەش���داری لە گەلێك چاالكی پێشمەرگایەتیدا كردووە ،تەنانەت لە ناوچەكانی برادۆستیش. هەروەه���ا ل���ە ژیان���ی پێش���مەرگایەتیدا ل���ە ناوچ���ەی مەنگوڕایەتی و قەاڵدێ و پێنجوێن و چوارت���ا و ت���ەواوی ناوچەكان���ی ت���ری كوردس���تان خەبات و تێكۆشانی ئەنجامداوە و ئازایەتییەكەی بەرچاو بووە. كاك محەمەد حەس���ەن بەشداری خولێكی س���ەربازی لەس���ەر چەك���ی ق���ورس و گران كردب���وو ،كرابووش ب���ە فەرماندەی هێزێكی گورزوەش���ێن (الق���وة الضارب���ة) ،ئەمەش لە ساڵی 1967بوو ،كە زۆر چاالكی سەربازی ئەنجامدا.
سياسەت
هەروەه���ا ل���ە س���اڵی 1974ك���ە ش���ەڕ دەستیپێكردەوە ،بووە فەرماندەی بەتالیۆنی 4ی هێزی گورزوەش���ێن .كاتێكیش شۆڕشی ئەیلول هەرەس���یهێنا ،كاك محەمەد حەسەن لەگ���ەڵ خێزانی خ���ۆی ئاوارەی ئێ���ران بوو. من خۆم لە س���اڵی 1975-1974ئاشنایەتیم لەگەڵی���دا پەیداك���رد .یەكێكی���ش ب���وو ل���ەو قارەمانان���ەی لە كۆبوون���ەوەی ،1974/3/13 ك���ە كۆبوونەوەیەك���ی بەرف���رەوان ب���وو بەسەرپەرش���تی من و ئەس���عەد خۆشەوی، لەكاتی نسكۆی شۆڕش ،ئامادەیی بەرخودان و بەرەنگاربوونەوەی نیشاندا. كاتێكی����ش بڕی����اری ئەوەدرا ،كە دەس����ت ل����ە ش����ۆڕش هەڵبگی����رێ و ب����ەرەو ئێ����ران بڕۆی����ن ،م����ن ك����ە بەرپرس����ی لق����ی 1ب����ووم ل����ە بادین����ان ،لەگ����ەڵ نەجمەدی����ن یوس����فی ئەندام����ی كارگێ����ڕی لقی ،1پێك����ەوە چووینە الی خوالێخۆش����بوو ئەس����عەد خۆش����ەوی فەرماندەی لەش����كری 1لە بارەگاكەی خۆی ل����ە زێ����وە .ل����ە گەڕانەوەماندا تووش����ی كاك محەمەد حەسەن بووین ،دەچووە الی كاك ئەس����عەد .ل����ە ئێمەی پرس����ی لەب����ارەی ئەو بارودۆخ����ەی هاتۆتەپێش����ەوە چ بڕیارێكتان دا؟ وتم����ان بەداخەوە س����ەركردایەتی پارتی بڕیاریداوە دەس����ت لە ش����ۆڕش هەڵگرین و بەرەو ئێران بڕۆین ،یان ئەوەی حەزدەكات بگەڕێت����ەوە عێ����راق .كاك محەمەد ویس����تی خۆی بكوژێ و كالش����ینكۆفەكەی راكێش����ا، من و كاك نەجمەدین گرتمان و چەكەكەمان لێوەرگرت ،بردمانە الی كاك ئەسعەد بۆمان باس����كرد ،ئینجا ئێمە بەرەو ب����ارەگای لقی1 گەڕاینەوە. لەكات���ی ئاوارەبوونمان���دا بۆ ئێ���ران ،كاك محەم���ەد حەس���ەن و كۆمەڵێ���ك خێزان���ی تر ل���ە شەهرس���تانی (تەبەس) لە ئوس���تانی خوراسان (مەش���هەد) داندرابوون .ئەوەبوو لە ساڵی 1978بوومەلەرزەیەكی زۆر مەزن لەوشارەیدا و نزیكەی 27هەزار كەسی تێدا كوژرا و چۆڵكرا و كەسی وای تێدا نەمابوو. رۆژێك ل���ەو رۆژان���ە كاك ئیدریس بارزانی جوانەمەرگ لەدوای من و حەس���ۆ میرخانی دۆڵەمەڕی نارد ،كە بچینە شاری مەشهەد و لەوێ بەدواداچ���وون بۆ ئەم خێزانانە بكەین و بزانی���ن چی���ان بەس���ەرهاتووە؟ ئەوكات���ە ب���وو ك���ە شۆڕش���ی ئێ���ران ل���ە چڵەپۆپ���ەی هەڵچوونیدابوو. ئێمەش بە فڕۆكە لە تارانەوە بەڕێكەوتین بۆ مەشهەد ،لەوێ چووینە ماڵی خوالێخۆشبوو محەمەد رەحیم (جوجەڵە) كە كۆنە كادیرێكی چاالك���ی پارتی بوو و ماڵەكەی لە مەش���هەد
محەمەد حەسەن باجەلوری ئەو قارەمانەی لەداخی شۆڕشی ئەیلول ویستی كۆتایی به ژیانی خۆی بهێنێت
ب���وو .كاك حەس���ۆ میرخانیش پێش���تر ماڵی لە مەش���هەد بوو ،لەگەڵ ئ���ەو پیاوە ببوو بە برادەر و دۆست .لەوێ الی ئەو پیاوە میوان بووین ،بەیەكەوە بەدواداچوونمان بۆ كوردە پەنابەرەكان���ی مەش���هەد ك���رد ،چەن���د رۆژ ماینەوە ،لەدواییدا كەس���ێكی ناس���یاوی كاك محەمەد حەسەنمان دۆزیەوە ،لەرێی ئەوەوە كاك محەمەدمان پەیداكرد ،بۆی باس���كردین ك���ە دوو س���ێ رۆژ ب���ەر ل���ە بوومەلەرزەكە بەقاچ���اغ و بێ رەزامەن���دی حكومەتی ئێران تەبەسیان جێهێشتووە .كە هەواڵی سەالمەتی ئەوانمان زانی ،بووە خۆشی و شادی .پاشان
س���ەردانی هەندێك لە ماڵە ئاوارەكانمان كرد و دوات���ر گەڕاینەوە كەرەج .بەراس���تی ئەمە وەك موعجیزە وابوو. جا كاك محەمەد دوای ئەوەی شۆڕش���ی ئیس�ل�امی ئێ���ران س���ەركەوت ،بەخێزان���ەوە گەڕای���ەوە و لە ئۆردوگای زێوە نیش���تەجێ ب���وو ،جارێكی تر بووەوە پێش���مەرگە ،بەاڵم بەداخەوە لە رۆژی 1983/11/26لەش���اری شنۆ بە دەستێكی چەپەڵ شەهید كرا. دروود لە گیانی پاكی هەموو ش���ەهیدانی كورد و كوردس���تان و سەروەریان بارزانی نەمر.
ژمار ه 228
27 2014/4/26
سياسەت
هەولێر دوبەی نییە!!!
د .سەربەست نەبی
28ژمار ه 2014/4/26 228
ئێس����تا یەكێك لەو دەس����تەواژانەی بەش����ێوەیەكی فراوان لەالیەن راگەیاندن����ی كوردییەوە بۆ ش����انازیكردن بەپایتەخت����ی هەرێم بەكاردەهێنرێن ،ناوهێنانی ئەو ش����ارەیە ب����ە "دوبەی دووەم"، بەجۆرێ����ك ئ����ەو دەس����تەواژەیە لەراگەیاندنی عەرەبیش����دا بۆتە دەس����تەواژەیەكی ب����او لەكاتی قسەكردن لەسەر ئەزموونی هەرێمی كوردستان ،وەك چۆن بڵێی رایگشتی عەرەبی لەشارەكانی وەك قاهی����رە ،بەیروت و ریبات هیچ خەمێكیان نییە جگەلەوەی بزانن ئایا كورد گەیش����توونەتە ئاس����تی پێش����كەوتنی ئەو نموونە عەرەبییە گەش����ەی ،كە تا چارەكە سەدەیەك بەر لەئێستا جگە لەنموونەی خێوەتی بەدوەكان هیچی دیكە نەبوو!! لەراستیدا ئەو شوبهاندنە یاخود هیواخواستن بۆ پێشكەوتن و لێكچوون نەزانییەكی گەورەیە و كەمكردنەوەی پێگەی هەولێر و مێژوو و دێرینیی شارەكەیە ،هەستێكی قوڵی خۆبەكەمزانینی لەهۆش����یاریدا تێدایە ،كە پێیوایە س����ەروەت تەنها پێوەری پێشكەوتنی كۆمەاڵیەتی و رۆشنبیری و گەشەس����ەندنە .ئ����ەوان ب����ە چ مانایەك دوبەی بەنموونەی بااڵی هەولێ����ر دەزانن؟ چ پاڵنەرێك هانیدان یەكێك لە(شارە خوێ)یە فشەڵ و الوازەكان ،كە عەبدولڕەحمان مونیفی رۆماننوس ئەو نازناوەی لێنا ،بكەن بە پرادیگمێك بۆ پێشكەوتنی شارە كوردستانییەكان؟ بەڵێ بەدڵنیاییەوە دوبەی یەكێكە لەناوەندەكانی كۆبوونەوەی پارە و سەروەت لەسەر ئاستی جیهان ،بەاڵم لەهەمان كاتدا یەكێكە لەناوەندەكانی تەمبەڵی كۆمەاڵیەتی لەس����ەر ئاس����تی جیهان، ئەو ش����ارەیە كە دانیش����تووانە رەسەنەكەی كەمتر لەنیوەی دانیش����تووانی ئێستای پێكدەهێنن و لەس����ەر ئەزم����وون و كاری كۆچبەرانی واڵتەكە دەژی����ن ،كە زۆرینەی كۆمەڵگەك����ە پێكدەهێنن، جگەلە كۆمەڵگەی كۆیلە كۆنەكانی وەك ئەس����ینا و رۆما ،دیاردەی لەو ش����ێوەیە لەمێژوودا نییە. كۆیلەكانی ئەس����ینا %80ی دانیشتووانەكەیان پێكدەهێنا ،لەكاتێكدا كە چینی ئازادەكان رێژەكەی دیكەی كۆمەڵگەكەیان پێكدەهێنا و لەسەر هەوڵ و ماندووبوونی چینی كۆیلەكان لە ژیانێكی پڕ ل����ە عەیش و نۆش و كەشوفش����دا دەژیان ،ئایا ئەوە ئ����ەو نموونە بااڵیەیە كە بۆ ئایندەی هەولێر هیوای پێ دەخوازین؟ لەالیەكی دیكەوە دوبەی لەسەردەمێكی نزیكدا بەویستێكی كۆڵۆنیاڵی تێپەڕ پێكهات و بەرهەمی س����ەقامگیری و كۆبوونەوەیەكی مێژووی����ی نەبوون ،تەنانەت بەراوردك����ردن لەنێوان هەولێری دێرین لەمێژووی مرۆڤایەتی و دوبەی ستەمە ،لەكاتێكیشدا كە ئەستەمە لەالپەڕەكانی مێژوودا ش����ایەتحاڵێك لەبارەی شارێكی كتوپڕەوە ببینییت ،كە ناوی دوبەیە ،جگە لەچەند خێوەتگەیەكی ئەو بەدوە كۆچەریانەی بەس����ەر خۆڵەكەیدا تێپەڕیون .الپەڕەكانی مێژوو پڕن لەباس����ی رۆڵ و پێگەی هەولێر ،ئەو هەولێرەی پێش هەزاران س����اڵ دروستبوو و بەئیرادە و قوربانی رۆڵەكانی بەردەوامبوو و لەس����ەر ش����انۆی ژیان بەخۆڕاگری لەبەرامبەر دوژمنان و ستەمكارانی مایەوە. ئیهانەیە كە بەشارێك بەراوردی بكەیت ،یاخود شارێك بەپێشەنگی بزانیت كە كۆمەڵێك چەتەی ئیس����تیعماری بونیادیان ن����اوە و كۆمەڵێك كۆچبەری بەدوی بیابانەكان تێیدا نیش����تەجێبوون و كۆمەڵێك كۆچبەری ناوچە جیاجیاكانی گۆی زەوی نۆژەنیان كردەوە. بەاڵم ئایا دوبەی لەڕووی رۆش����نبیریی و كۆمەاڵیەتییەوە زیاتر ئیلهامبەخش����ە ،تاكو بیكەینە نموونەیەك بۆ ژیان و گەشەسەندن؟ رووادوو و ئامارەكان ئاماژە بەوە دەدەن ،كە ئەو شارە یەكێكە لەو پایتەختانەی كەمترین بەش����دارییان لەداهێنانی رۆش����نبیریی لەس����ەر ئاس����تی جیهان كردووە و یەكێك نییە لەو پایتەختە پێش����كەوتووانە بەبەراورد بەپایتەختە عەرەبییەكانی دیكە، كە كەمترن لەو ش����ارە ،ژماەی ئەو ناوە گەش����اوانە چەندن كە لەبوارەكانی ئەدەب و هونەر و فیكردا داهێنانیان كردووە ،كە بكرێت بڵێین خەڵكی دوبەین؟ پێوانەكردن و بەراوردكردن زۆرجار هێمان بۆ هۆش����یارییەك پڕ لەمەبەس����تی كۆمەاڵیەتی و رۆشنبیری و تەنانەت سیاسیش ،هەروەها بەشێكی زۆری ناكۆكییەكانیش شێوەی ناكۆكی لەسەر نموونەكان بەخۆیانەوە دەگرن ،بەاڵم كە دوبەی بەپێوەرێك بۆ پێش����كەوتن و گەشەس����ەندمان وەربگرین ،ئەوە مایەی نائومێدی و ئازارە ،واز لەو هەوڵە بهێنن ،چونكە هەولێر تەنها هەولێرە و پێویستی بەهیچ زیادەیەكی دیكە نییە ،ئەوە بەتەنها بەسە ،گەرمییەكەی و خەڵك و مێژوو و قوربانیدانی رۆڵەكانی بەسە ،هەر بەوەش پێش سەرجەم شارەكانی جیهان دەكەوێت.
نــــاوخــــــــــۆ
لە یادی 116ساڵەی ڕۆژنامەگەری كوردیدا لە هەرێمی كوردستان 300كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن، زیاتر لە 750رۆژنامە و گۆڤار و 7600رۆژنامەنوس هەن
ژمار ه 228
29 2014/4/26
جاگوار
XE
ناوێكی نوێی ئۆتۆمبێلی ساڵۆنی وەرزشییە
ئەم������ڕۆ جاگوار دووپاتی كردەوە كە هەڵدەس������تێ ب������ە بەرهەمهێنانی ئۆتۆمبێلی ساڵۆنی وەرزشیی قەبارە مامناوەند و تەواو نوێ كە هەڵگری ناوی XEیە. ئەمەش لەالیەن دكتۆر رالف سبیس سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای جاگوار الند رۆڤەر لە لێدوانێكیدا لە پیش������انگای جنێڤ بۆ ئۆتۆمبێل دووپاتكرایەوە و رایگەیاند" :پێش چەند هەفتەیەك رامانگەیاند كە سەنتەرە تایبەتمەندەكەمان بە دروس������تكردنی بزوێنەر خێزانێكی نوێ لە بزوێنەری دی������زل و بەنزینی نایاب بە چوار پس������تۆنەوە بەرهەم دەهێنێت كە خاوەنی كێشێكی س������ووكە لەگەڵ ئیحتیكاكی كەمتر و كەمبوونەوەی قەبارەی دەرهاوێش������تەكەی .یەكەم كۆمەڵە لە بزوێنەری Ingeniumلە ئۆتۆمبێلی س������البۆنی وەرزش������یی قەبارە مامناوەند و تەواو ن������وێ بەكاردەهێنین كە ناوی جاگوار – XEیە ،لە ماوەی داهاتوو لە مس������اڵەدا بەش������ێوەیەكی بەرهەمهێنراو ئاشكرا دەكرێت". XEیەك������ەم بەرهەمە كە لە پەیك������ەری ئەلەمنیۆمی پێش������كەوتوو دروستكرابێت كە لە ئۆتۆمبێلی C-X17لە ساڵی 2013نمایشكرا .لەسەر ئاس������تی جیهانیش لە ساڵی 2015وەك یەكەم ئۆتۆمبێل بە تاك پەیكەر لە ئەلەمنیۆم لەو جۆرە دەخرێتە بازاڕەوە .ئەم جۆرە ئۆتۆمبێلە س������ەرجەم تایبەتمەندییەكانی ئەلەمنیۆم پێش������كەش ب������ە كڕیاران دەكات كە بریتین لە كێش������ی سووك و پتەویی كە هاوش������ێوەی نیە ،هەروەها ئەدای بەرز و توانای ،لە هەمان كاتدا بزوێنرە نوێیەكە لەگەڵ پەیكەری ئەلەمنیۆمەكە بەشێوەیەكی نموونەیی تەواوكەری یەكترن. ئەو هێزەی ك������ە بزوێنەرەكە بەرهەمی دەهێنێت بریتییە لە كۆمەڵێكی ف������راوان لە لێهاتووی������ی و توانای بەرز بۆ بەدیهێنان������ی ئەدایەكی بەهێز و دابینكردنی تازەترین داهێنان لە تەكنۆلۆجیای توانای س������ەرفكردنی سووتەمەنی بێ سازشكردن لەسەر ئەدای لێخوڕین. بە بەكارهێنانی بونیەی بزوێنەری نەرمونیانی رەها لە مێژووی "جاگوار الند رۆڤەر" ،سەرباری دیزاینی پێشكەوتوو كە گونجاوە لەگەڵ پێكهاتەی 30ژمار ه 2014/4/26 228
درێژی و پانیی سیستمەی پاڵنەری دواوە و پاڵنەری چوارینی ،بزوێنرە نوێیەكە تایبەتمەندە بە توانایی و ئەدای تایبەت لەگەڵ توانای لەس������ەر گەیشتن بە ئەوپەڕی خێرایی لەسەرووی 300كیلۆمەتر لە كاتژمێرێكدا ( 186میل لە س������ەعاتێكدا) ،هەروەها دەركردنی دەرهاوێش������تەی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن كە لە 100گرام بۆ هەر كیلۆمەترێك تێپەڕ ناكات. لەالیەن خۆیەوە (كیڤن س������تراید) بەڕێوەبەری پرۆگرامی ئۆتۆمبێلی XEلە جاگوار ،رایگەیاند ":پرۆس������ەی پێشخس������تنی ئەندازەیی تایبەت بە ئۆتۆمبێلی XEجەختی لەس������ەر بەرهەمهێنانی پێشكەوتووترین و بە تواناترین ئۆتۆمبێلی س������اڵۆنی وەرزشی لە جۆرەكەی و پێشكەشكردنی بە كڕیارانی كردەوە ،ئێمە بە پەرۆشین بەرامبەر ئەو پێشكەوتنەی كە تا ئێستا بە دەستمان هێناوە و لە هەوڵداین بۆ نمایشكردنی ئەوەی بەدەستمان هێناوە لە ماوەیەكی نزیكدا". (ئی������ان كال������ۆم) بەڕێوەب������ەری دیزای������ن ل������ە جاگ������وار لەوبارەیەوە رایگەیاند":جاگ������وار XEی ن������وێ بریتییە ل������ە وێنەیەكی هاوچەرخی جاگوار ،قەب������ارەی بچووكترە ،بەاڵم تایبەتمەندە بە ش������ێوازێكی بوێر و ناوازە .كڕیارانمان لە ئۆتۆمبێلی جاگواری قەبارە مامناوەند پێش������بینیی ئ������ەوە دەكەن كە پراكتیك������ی و تایبەتمەند بێت لە هەم������ان كاتدا ،ئێمە هەرگیز لە یادی ناكەین كە ئێمە ئۆتۆمبێلێك دیزاین دەكەین كە هەڵگری هێمای جاگوار-ە ،كە وامان لێدەكات ش������ێوەیەكی ناوازەی بۆ زیاد بكەین لەگەڵ سووربوون لەسەر تایبەتمەندیی لێخوڕینی ناوازە و تایبەتمەندیی پراكتیكی بۆ بەكارهێنانە بازرگانییەكان و كەس������ییەكان .ئێمە دڵنیاین لە سەركەوتنمان لە بەدیهێنانی ئەو مەرجانە لەگەڵ جاگوار ."XE ئام������اژە بەوە دەكرێ كە ناوی جاگوار XEوەك مەنتیقێكی زنجیرەیی دێت لە پاڵ ئۆتۆمبێلی س������اڵۆنی XFو XJل������ە هەمان كۆمەڵە دێت. س������ەرجەم تایبەتمەندییەكان و وردەكارییەكانی تر سەبارەت بە پێكهاتەی XEلە كاتێكی داهاتوو لە مس������اڵدا 2014رادەگەیەنرێت .لەسەر ئاستی جیهانیش لە ناوەڕاستی ساڵی 2015دەخرێتە بازاڕەوە.
الند رۆڤەر پەردە لەسەر ئۆتۆمبێلی نمونەیی "دیسكەڤەری ڤیجین" الدەدات تێڕوانینێك������ی نوێ و لەخۆبردوو بۆ نەوەیەكی نوێی ئۆتۆمبێلی دیس������كەڤەری: زیرەكتر و زیاتر بەرچاوتر و سەرنجڕاكێشتر و بە تواناتر چاوپیاخشانێكی گشتی پ������ەردە الدان لەس������ەر ئۆتۆمبێلی نمونەیی������ی "دیس������كەڤەری ڤیجین" پێش دەستپێكردنی چاالكییەكانی پیشانگای نیویۆرك بۆ ئۆتۆمبێلی .2014 ئەو ئۆتۆمبێلە بەش������دار دەبێت لە دەرخس������تنی زمانی دیزاینی هاوچەرخ بۆ خێزانی ئۆتۆمبێلەكانی دیسكەڤەریی دواڕۆژ. تەكنۆلۆجیای توێژینەوەیی پێش������ەنگ لە "جاگ������وار الند رۆڤەر" ،بە جامی زیرەك و الیتی پێشەوەی لێزەریی زیرەك و كۆنترۆلكردن لە دوورەوە ئەو ئۆتۆمبێلە تێڕوانینێك س������ەبارەت بە ئایندەی سیستەمی وەرگر بۆ دۆخی رێگاوب������ان لەگەڵ تایبەتمەندیی كۆنتڕۆلكردنی لێخوڕی������ن لە دوورەوە و رووپێویی لێزەری بۆ دۆخی رێگاكە پێشكەش دەكات ،سەرباری شاشەیەكی نمایشی شەفاف لەسەر جامی پێشەوە. چەندین ئاس������تی بەرز لە فرەیی بەكارهێنان و سیستەمی كوشنی داهێنراو كە توانای نوش������تانەوە و راكێش������انی هەیە و دیاریكراوە بۆ حەوت كەس و ستێجێكیش كەتوانای نوشتناوەی هەیە و كوشنێكی درێژیش. كورتەیەك (هەولێ������ر)( ،عیراق)15 ،ی نیس������انی :2014ئەمڕۆ الند رۆڤەر لە ش������اری نیویۆرك پەردەی لەس������ەر ئۆتۆمبێلە نمونەیییەكەی "دیسكەڤەری ڤیجین" الدا .ئەو ئۆتۆمبێلە وەك تێڕوانینە بۆ خێزانی ئۆتۆمبێلەكانی دیس������كەڤەری-ی داهاتوو لە الن������د رۆڤەر ،كە واش بڕیارە مۆدێلی یەكەمی لە س������اڵی 2015بكەوێتە بازاڕەوە. ئەو ئۆتۆمبێلە نمونەیییە لە پێشخس������تنێكی پێش������ەنگ بۆ تەكنۆلۆجیای بینینی یارمەتیدەر بۆ ش������وفێر ،كامێرا جێگیركراوەكانی كۆمەڵەی پێشەوەی ئۆتۆمبێلەكە هەڵدەس������تێ بە وێنەگرتنی زانیارییەكان و ناردنی بۆ شاشەی نمایشكردنی پێشەوە لەسەر ئاستی س������ەر ،بۆ فەراهەمكردنی بینینی جۆر و چۆنیەتیی ئەو رێگەیەی كە دێتە بەردەم ئۆتۆمبێلەكە ،كە وەك ئەوە دیارە لە رێگەی س������ەقفی ئۆتۆمبێلەكە و ناو بۆنیتەوە بێت. ئەو تەكنۆلۆجیایەش كە داهێنەرانی ناویان ناوە س������ەقفی ش������ەفافی ئۆتۆمبێل، رۆلی تەكنۆلۆجیای پێش������كەوتوو لە برەودان ب������ە تواناكانی الند رۆڤەر دەخاتە روو
كە هاوتای نیە. ئ������ەو تەكنۆلۆجیا نوێیە لە كاتی لێخوڕیندا لە پێچكردنەوە س������ەختەكاندا یاخود مناوەرەكردن لە رووبەرە تەسكەكاندا بواری بینینی پەرەپێدراو بۆ جۆر و چۆنیەتیی ئەو رێگەیەی كە دێتە بەردەم ئۆتۆمبێلەكە و گۆش������ە و دۆخی تایەكانی پێش������ەوە فەراهەم دەكات. لە لێدوانێكی������دا لەوبارەیەوە دكت������ۆر "ۆولف گانگ" بەڕێوەب������ەری جێبەجێكار ب������ۆ توێژین������ەوە و تەكنۆلۆجیا لە "جاگوار الند رۆڤەر" وت������ی" :پێمان وایە ئەو 25 س������اڵەی داهاتوو زۆر وروژێنەرتر و دینامیكیتر دەبێت لە پیشەسازیی ئۆتۆمبێل و بەرەوپێش������چوونی گەورە لە بوارەكانی داهێنانی ژینگەیی و سەالمەتی و تواناكان دەبینین ،لەگەڵ پێشكەوتنی توانای ئۆتۆمبێلەكانمان و پەرەپێدانی تایبەتمەندییەكانی لێخوڕینی سەربەخۆ تیایدا لە رێگا سەختەكاندا ،بێگومانین كە ئەمە بەردەوامبوونی لێخوڕین بە تەواوی متمانەوە لە هەموو جۆرە رێگاكان بۆ شوفێر دەڕەخسێنێت .ئێمە كاردەكەین لەس������ەر پێشخستنی تەكنۆلۆجیای نوێ لە نێویشیاندا سەقفی شەفافی ئۆتۆمبێل ب������ۆ فەراهەمكردنی بواری بینینێكی پەرەپێدراو كە یارمەتیی ش������وفێر دەدات بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەموو جۆرە رێگایەك لە رێگا زۆر سەختەكان بەرەو رێڕەوە تەسكەكان بۆ دۆخی ئۆتۆمبێلەكان لە شوێنە شارستانییەكان". ئۆتۆمبێلی نموونەیی "دیس������كەڤەری ڤیجین" تیش������ك دەخاتە س������ەر توێژینەوە پێش������كەوتووەكانی "جاگوار الند رۆڤەر" و لە پیش������انگای نێودەوڵەتیی نیویۆرك بۆ ئۆتۆمبێل لە رێكەوتی 16ی نیس������انی 2014پەردەی لەس������ەر الدرا .ئۆتۆمبێلی نموونەی������ی بریتییە لە تێڕوانینی دیزاینی نوێ������ی الند رۆڤەر بۆ خێزانی داهاتوو لە ئۆتۆمبێلی پاڵنەری چوارینیی نایاب كە لەس������ەر بنەمای س������ەرەكیی هێمای الند رۆڤەر بنیادن������راوە كە خۆی لەو دیزاینە سەرنجڕاكێش������ەدا دەبینێتەوە ،هەروەها ئەو توانایانەی كە هاوتای نیە ،لەگەڵ فرەیی بەكارهێناندا .لە ش������ەقامەكانی ش������ارەوە بەرەو ش������وێنە خۆاڵوی و س������ەختەكان ،تەكنۆلۆجیا یارمەتیدەرەكانی شوفێر لە الند رۆڤەر ئەزموونی لێخوڕینێكی س������ەالمەتتر و زیرەكتر و بەچێژتر فەراهەم دەكات لە ئۆتۆمبێلەكانی پاڵنەری چوارینیی داهاتوودا. دەتوانیی لەس������ەر ماڵپەڕی الند رۆڤەر لە فەیس بووك و تویتەر و ئینس������تاگرام ئاگاداری هەواڵە بە چێژەكان بیت .هەروەك دەتوانی بەشداربیت لە گفتوگۆكردن بە بەكارهێنانی .ReadyToDiscover#
ژمار ه 228
31 2014/4/26
كۆمپانیای فۆرد نوێترین بەرهەمەكانی لە هەولێر نمایش دەكهن لهبهر بوونی س������هقامگیری و ئاسایش������ی كوردستان زۆر له كۆمپانیا گهورهكان������ی جیهان له بواره جیاجیاكاندا ،ب������هردهوام بهرههم و كااڵكانی خۆیان له ههولێر نمایش دهكهن و سهرمایهكانیان دهخهنه كار ،لهم بارهیهوه لە ، 2014/4/10كۆمپانیای فۆرد چەندین جۆری ئۆتۆمبێلی خۆی بە ئامادەبوونی ژمارەیەك لە رۆژنامەنووسانی كەناڵە جیاجیاكانی هەرێمی كوردس������تان و عیراق و چەندین ئاژان������س و دەزگای هەواڵی عەرەبی و بیانی نمایشكرد . لەو نمایشەدا كە لە باخچە و گۆڕەپانی ریستۆرانتی تارین بەڕێوەچوو، چەندین نمایش������ی هاتوو چۆی ئ������ەو ئۆتۆمبێلە لە الیەن ش������ۆفێرانی شارەزای كۆمپانیا و خودی ئامادەبوانەوە پێشكەشكران ،كە بریتی بوون لە نمایش������ی مەترس������یداری ئەم ئۆتۆمبێالنە بۆ تاقیكردنەوەی خێرایی ئ������ەم ئۆتۆمبێالنە و چۆنیەتی جوواڵنەوە و الربوونەوەیان لە س������ەختترین ڕێ������گاكان و چەندین كەس لە ئامادەبووان بەش������داریان تیادا كرد و بووە مایەی خۆشحاڵیان . هەر لە میانەی ئەو چاالكیانەشدا ،كۆمپانیای فۆرد لە ماوەی دوو رۆژدا واتا لە 2014/4/10-9دا میوانداری چەندین رۆژنامەنووسی بۆ خوانی ئێوارە و نیوەڕۆ كرد و لە نزیكەوە بەرپرس������انی ئەم كۆمپانیایە لە عی������راق و لە هەرێم لەگەڵ رۆژنامەنووس������اندا لە كارلێكدابوون بۆ دانی 32ژمار ه 2014/4/26 228
نوێترین و تازەترین زانیاری لە بارەی پێشكەوتنی ئەو بەرهەمانەی كە لە كۆمپانیای فۆردەوە بۆ بازاڕەكانی جیهان دابەزیون بە تایبەتی ئەوانەی كە بە دۆس������تی ژینگە ناسراون و بازاڕەكانی كوردستان پێویستی زۆریان پێیەوە هەیە بۆ ئەوەی ژینگەكەی بپارێزن كە بەهۆی چەندین هۆكارەوە لە رابردوودا تووش������ی گرفتی زۆر ببوو لە رووی نەبوونی ژینگەیەكی تەندروست كە كۆمپانیای فۆرد توانیویەتی چارەسەریان بكات . لەو نمایشەی ئەم كۆمپانیایەدا چەندین جۆری ئۆتۆمبێلی تایبەت بە فۆرد نمایشكران وەكو ئیكسپلۆر و كرۆسۆڤەر و فۆرد فیوژین و چەندین تۆتۆمبێل و كامیۆنی وەرزشی لە بەرهەمەكانی ئەم كۆمپانیایە . وەك ئاشكراش������ە تا ئێس������تا كۆمپانیای فۆرد پێشەنگه له پەرەپێدانی تەكنەلۆژیای نوێ له بواری سەالمەتی ملیۆنەها كەس بەکارھێنەرانی ئۆتۆمبێلەکانیدا ،كه دەبێته هۆی یارمەتیدانی ئۆتۆمبێل له دووركەوتنهوه له بەریەككەوتن و پارێزگاری كردن له کۆنترۆڵكردنی ئۆتۆمبێل. فۆرد چەندین پۆلینی ئەمریكی بەدەس������تهێناوە بۆ س������ەالمەتی زیاتر له هەر جۆری دیكەی ئۆتۆمبێل ،و له ماوەی ش������ەش ساڵی رابردوو له تاقیكردنەوهكانی پهیمانگای بیمەی س������ەالمەتی لەسەر رێگا خێراكان IIHSو چەن������د پۆلینێكی پێنج ئەس������تێره له بەڕێوەبەرایەتی نیش������تمانی ئەمریكی بەدەستهێناوە.
"جەنەراڵ ئەلیكتریك" و"ئارامكۆی سعودی دەستپێشخەری" تەحەدای پێشكەوتنی جیهانی بۆ پاشەكەوتكردنی وزەی خاوێن بۆ خاوێنكردنی ئاوی دەریا دەخاتە ڕوو" دەستپێش������خەری داهێنانی ژینگەیی ecomaginationلە الیەن كۆمپانیای "جەنەرال ئەلیكتریك" ،بەهاوكاری لەگەڵ س������ەنتەری ئارامكۆی سعودی بۆ پێشەنگی كار "واعد" ،تەحەدای پێشكەوتن و داهێنانی كراوەی راگەیاند كە ئامانج لێی پێشخستن و داهێنانی چارەسەری تازەیە بۆ پاش������ەكەوتكردنی وزە لەبارەی خاوێنكردنی ئ������اوی دەریا .هەر براوەیەكی ئەم پێش������بركێیەش 50هەزار دۆالر دەباتەوە لەگەڵ ئەگەری جێبەجێكردنی باش������ترین چارەسەریەكانە لە ئایندەدا . وەك زانراویش������ە تەكنەلۆژیای خاوێنكردنی ئاوی بەكارهێندراو ئێستا داهاتێكی زۆر و وزەیەكی زۆر بەكاردێنێت كە رەنگە بگاتە زیاتر لە %70ی بەهای خاوێنكردن و پرۆس������ەكەش لەسەر ئاستی جیهاندا زیاتر لە 75,2تیراوات /كاتژمێر كارەبا لە ماوەی ساڵێكدا بەكار دێنێت كە رەنگە ببێتە س������ەرچاوەیەك بۆ رووناككردنەوەی 7 ملیۆن ماڵ بەهۆی وزەی كارەباوە. ب������ەم بۆنەیەوە نەبیل خوێت������ر بەڕێوەبەری پ������رۆژە تایبەتەكانی س������ەنتەری ئارامكۆی س������عودی ب������ۆ پێش������كەنگی كار گوتی: بێگومان دۆزینەوەی شێوازێكی باشتر بۆ خاوێنكردنی ئاوی دەریا گۆڕانكاری ریش������ەیی دێنێتەدی و دەبێتە سەرچاوەیەكی گرنگ و كارا بۆ هەوڵەكانمان لەبارەی بونیادنانەوەی ئایندەیەكی گەش������تر بۆ بواری وزە لە جیهان .و لەو كاتەی كە ئاوی خاوێن رووی لە كەمیە بۆیە ژمارەیەكی زۆری واڵتان پش������ت بە خاوێنكردنی ئاو دەبەس������تێت بۆ دابینكردنی ئاوی خاوێن .و بە پش������ت بەستن بەو تەكنەلۆژیایەی ئێس������تا لە ئارادان ،پشت بەستن بە خاوێنكردنی ئ������او دەبێتە ه������ۆی بەكارهێنانی زۆری س������ەرچاوەی وزە .بۆیە ه������اوكاری و هەماهەنگی لە نێوان " جەنەراڵ ئەلیكتریك و واعد" تەنها لە چوارچێوەی چارەس������ەری تازەدا نابێت بۆ كەمكردنەوەی بەهای خاوێنكردنی ئاو ،بەڵكو لە بارەی وەبەرهێنان و هێنانەدی تەكنەلۆژیای تازە و كەرتی تازە دەبێت لە عەرەبستانی سعودی. لەمبارەیەوە دی������ب فرۆدل،بەڕێوەبەری كارگێ������ڕی جیهانی بۆ دەستپێشخەری داهێنانی ecomaginationلە "جەنەرال ئەلیكتریك" گوت������ی " :دەستپێش������خەری داهێنان������ی ژینگەیی ل������ە جەنەرال ئەلیكتریك‘ ئاماژەی بەوەدا ،كارەكەیان دەبێتە هۆی پەلەكردن لە
پێشخس������تنی چارەسەری بەردەوام بۆ دەزگاكانی خاوێنكردنی ئاو .و هیوادارین ئەم تەحەدای������ە ببێتە هۆكارێك بۆ هاندانی زانا و ئەندازیار و پێش������ەنگانی كار و داهێنەران لە هەموو جیهان بۆ سوود وەرگرتن لە داهێنان و بەهرە و ئەركەكانیان لەبارەی رۆلگێڕان بۆ جێبەجێكردنی ئەو ئامانجانەی ئەنجامی باشتر بۆ كڕیاران دێنێتەدی. ئ������ەم داهێنانە كە لە خۆی������دا تەحەدایە دەبێتە ه������ۆی دۆزینەوەی چارەسەری تازە بۆ كەمكردنەوەی نرخی خاوێنكردن و كەمكردنەوەی باڵوەی ئەو مادە زەرەربەخشانەی كە لە ئاوەكەدا دەردەچن و دۆزینەوەی س������ەرچاوەی زیاتر ب������ۆ خاوێنكردنەوە و بەكارهێنان������ی مادەی تازە . هەروەها پێویس������تە ئەو چارەسەریانەی كە پێشكەش دەكرێن تازە بن و كاریگەری������ان هەبێت لە كاتی جێبەجێكردن و لە هەموو جیهاندا كاری پێ بكرێت. ئەم دەستپێش������خەریە لەالی������ەن دەزگای گش������تی خاوێنكردنەوە و ش������یرینكردن و پااڵوتنی ئاوی س������وێرەوە پاڵپش������تی لێكرا كە خاوەنی %25ی ك������رداری پااڵوتنی ئاوە لە جیهان .هەروەها د.عەبدولڕەحمان ئ������ال ئیبراهیم پارێزگاری دەزگاكە ئام������اژەی بەوەدا ،بیرۆكەی ئەم پێش������بركێیە جیهانیە كراوەیە بۆ داهێنان لەگەڵ ئامانجی ئەم دەزگایە دەگونجێت بۆ دابەزاندنی نرخی خاوێنكردنەوە و پااڵوتنی ئاو . هەركەسێك ئارەزووی بەشداریكردنی لەم پێشبركێیەدا هەبێت دەتوانێ داواكەی خۆی لەم لینكەدا پێشكەش بكاتwww.ninesights.com/ : ،community/ecomaginationدواكاتی������ش بۆ وەرگرتنی داواكنیش 16ی تەمم������وزی 2014یە و لە نۆڤەمب������ەری 2014ئەنجامەكان رادەگەیندرێت. ئەم تەحەدایەش پێجەمین كاری لەمجۆرەیە كە لەالیەن دەستپێشخەری داهێنانی ژینگەیی ecomaginationی������ەوە رابگەیەندرێت لەوەتەی دامەزراندنی لە س������اڵی ،2005لە یەكەمین دوو پێش������بركێدا جەخت لەس������ەر تۆڕە زیرەكەكان كرای������ەوە .كە تیایدا "جەن������ەرال ئەلیكتریك" دەس������تكەوتێكی زۆری لە بواری داهێنان������دا هێنایەدی كە دوایینیان بەكارهێنانی تەكنەلۆژیای چاپەمەنی سێ الیەن 3Dبۆ پێشخستنی ماتۆڕی GEبۆ فڕۆكە لەگەڵ دوو پێشبركێ و تەحەدای دیكەش لە بارەی بەهێزكردنی ئەدای ئامێری تایبەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشی شێرپەنجەی مەمك و دەستنیشانكردنی نەخۆشی هێدمەی دەماغ . ژمار ه 228
33 2014/4/26
كاردەكەم لە پێناو ئەنجومەنێك���ی كارا ،كە تەعبیر لە حەز و خەونەكانی جەماوەر بكات. گەیاندن���ی خزمەتگ���وزاری تەندروس���تی و پەروەردەی���ی ب���ۆ گوندنشیەكان و دروستكردنی یاریگا بۆ الوەكانیان. رەخساندنی دەرفەت بۆ الوان و گەنجان و پشتگیرییكردنی هەوڵ و تواناكانیان. خزمەتكردنی گەڕەكە هەژارنشینەكانی پایتەخت. ئەوانەی خێزان پێكدەهێنن ،بەالنیك���ەم یەكێكیان بە فەرمانبەر دابمەزرێن. پاراستنی شوێنەوارە دێرینەكانی شارەكەم. یانە وەرزشیەكان بە س���یتەم بكرێن و بە بێ جیاوازی یارمەتی بدرێن. كەرتی كشتوكاڵ بایەخی پێبدرێت ،رێگا بۆ جوتیاران خۆشبكرێت تا بگەڕێنەوە گوندەكانیان. لەناو ئەنجومەنی پارێزگادا ،چەندین ژمارەی تەلەفۆنی تایبەت بۆ سكااڵی هاوواڵتیان تەرخان بكرێت. پێشینەی هاوسەرگیریی و خانووبەرە زیادبكرێت. بایەخی تایبەت بە ژینگە بدرێت ،رووبەری سەوزایی و پارك و باخچە زیاد بكرێت. دابینكردنی كارەبای بەردەوام و ئاوی خاوێن. بەردەوام یەكەی نیش���تەجێبوون بۆ كەمدەرامەتان و كرێش���یان دروست بكرێت. هەوڵدان بۆ جێگیركردنی نرخی خۆراك لە بازاڕدا.
34ژمار ه 2014/4/26 228
یەكێتی نیشتمانی كوردستان
لیستی 77
بەرەو ئەنجومەنیكی كارا كاندیدی ژماره
قەرەچوغ أحمد حمدامین دزەیی كاندید بۆ ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر ژمار ه 228
35 2014/4/26
ناوخۆ
لە یادی 116ساڵەی ڕۆژنامەگەری كوردیدا لە هەرێمی كوردستان 300كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن ،زیاتر لە 750رۆژنامە و گۆڤار و 7600رۆژنامەنوس هەن
پێشەوا محەمەد
بەپێ����ی ئاماری ه����ەر یەكە لەس����ەندیكای رۆژنامەنوس����انی كوردس����تان و وەزارەتی رۆش����نبیریی ،هەرێمی كوردس����تان خاوەنی زیاتر لە 1000كەناڵ و دەزگای راگەیاندنە، لەو رێژەیە 300كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن و 750رۆژنام����ە و گۆڤ����ارە ،هاوكات بەپێی دوایین ئاماری س����ەندیكای رۆژنامەنوسان، 7600رۆژنامەن����وس ل����ەو س����ەندیكایە ئەندامن. ئامارەكان هەڵگ����ورد جوندیان����ی ،بەڕێوب����ەری راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیریی ،ئاماژەی ب����ەوەدا ،تائێس����تا 273كەناڵ����ی رادی����ۆ و تەلەفزی����ۆن و كەناڵ����ی ئاس����مانی ه����ەن ،كە مۆڵەتی وەزارەتیان هەی����ە ،لەبەرئەوەی بۆ دوو س����اڵ دەچێت مۆڵەتپێدانیش وەستاوە، 27مۆڵ����ەت پێدان����ی كاتییان ب����ەدەزگای تر بەخشیوە .راش����یگەیاند بەهۆی وەستاندنی رێنماییەكانەوە هەتا ئێستا مۆڵەتی رەسمی نادرێت. بەڕێوەب����ەری راگەیاندن����ی وەزراەت����ی رۆشنبیری گوتیشی "تەواوی ئەو كەنااڵنەش ل����ەكاردان و هەركامێكیان كارن����ەكات ئێمە فریكوێنس����ەكە لەكەناڵەكە وەردەگرینەوە و دەیدەینە دەزگایەكی تر .هەفتەی رابردووش فریكوێنسمان لەدوو كەناڵ وەرگرتۆتەوە".
36ژمار ه 2014/4/26 228
ه����اوكات س����ەندیكای رۆژنامەنوس����ان رایدەگەیەنێ����ت مۆڵەت����ی 750رۆژنام����ە و گۆڤ����ار الی ئ����ەوان تۆمارك����راوە و 7600 ئەندامی رۆژنامەنوسیشیان هەیە. لەوب����ارەوە ئەن����وەر حس����ێن ،ئەندام����ی ئەنجومەن����ی س����ەندیكای رۆژنامەنوس����انی كوردس����تان رایگەیان����د " 700رۆژنام����ەو گۆڤار مۆڵەتی باڵوكردنەوەیان لەسەندیكای رۆژنامەنوس����ان هەی����ە ،بەپێ����ی دوایی����ن ئام����اری س����ەندیكای رۆژنامەنوس����انیش، 7600ئەندام����ی هەیە لەهەموو ش����ارەكانی كوردس����تان .جگە ل����ەو رۆژنامەنوس����انەی ناویان تۆمارنەكردووە و ئەندامی سەندیكا نین". ئاشكراش����یكرد لەماوەكان����ی رابردوودا، بەتایب����ەت لەس����اڵی 2012دا ،نزیك����ەی 50 كەناڵی راگەیاندن وەس����تان و هەتا ئێستاش مۆڵەتەكانی����ان نەس����ڕاوەتەوە ،هەندێك����ی تریش����یان تەنه����ا دوو ژمارە یان س����یانیان دەركردووە و وەستاون. الی خۆش����ییەوە ،د.ش����ێركۆ مەنگ����وڕی، مامۆس����تای بەش����ی راگەیاندن ل����ە زانكۆی س����لێمانی و س����ەرۆكی لیس����تی یەكێت����ی نیش����تیمانی كوردس����تان ب����ۆ پەرلەمان����ی عێ����راق ،پێیوای����ە ئ����ەو ئاماران����ە دەقیق نین، ب����ەو هۆكارەی ك����ە هەریەكە لەس����ەندیكای رۆژنامەنوس����ان و وەزارەتی رۆش����نبیریی و رێكخ����راوە ناحكومیی����ەكان و دەزگای
ئاماریش ئاماری پێچەوانەیان الیە. بەدواداچوون لەبەرئ����ەوەی یاس����ای رۆژنامەگ����ەری رێگەی بەهەركەس����ێك داوە بەبێ پێویستی مۆڵەت رۆژنام����ە یان گۆڤار دەربكات ،بۆیە بەشێك لەرۆژنامەنوس����ان بەدواداچوون و داخستنی بەش����ێك لەكەناڵەكان بە سانسۆر و نایاسایی ناودەبەن. هەڵگ����ورد جوندیان����ی ،باس����ی لەوەك����رد ل����ە ئێس����تادا س����ەرقاڵی كڕینی سیس����تمێكی مۆنیتەری����ن لەواڵت����ی پۆڵەن����دا و ئەمس����اڵ بودجەی����ان بۆ دابی����ن كردووە ،ب����ۆ ئەوەی راس����تەوخۆ بزان����ن كام ل����ەو كەنااڵن����ە كار دەكات یان كار ناكات. جوندیان����ی گوتیش����ی "ئێم����ە رێنماییم����ان هەی����ە و كۆمەڵێك مەرجی تێدایە ،بەداخەوە رێنماییەكانی پێش����تر زۆر س����ادەبوون ،هی ئەوكات����ە بوون ،كە لەهەرێمی كوردس����تاندا 30تەلەفزی����ۆن و رادی����ۆ هەب����وون .ئێس����تا لەرێنماییەكانمان����دا دوو مەرجی س����ەرەكی
ناوخۆ
"ژمارەی ئەو باڵوكراوانەی باشن و حەقی مۆڵەتیان هەیە لەپەنجەی دەست تێپەڕ ناكەن"
هیچ فلتەر و چاوێرییەك نییە بۆ پێدانی مۆڵەت بە باڵوكراوەكان
هەیە ،یەكەمیان كوالێتی پەخش و دووەمیان كوالێتی راگەیاندنە لەرووی ناوەڕۆك و ئەو پڕۆگرام و بەرنامانەی پەخشی دەكەن". ب����ەاڵم ئەن����وەر حس����ێن ،تەئكی����د ل����ەوە دەكات����ەوە ن����ەك ه����ەر چاودێ����ری كوالێتی لەس����ەر ئەو باڵوكراوانە نییە ،بەڵكو رایوایە ژمارەی ئەو باڵوكراوانەی باش����ن و حەقی مۆڵەتی����ان هەی����ە لەپەنج����ەی دەس����ت تێپەڕ ناكەن و دەڵێ����ت "هیچ فلتەر و چاودێرییەك نیی����ە بۆ مۆڵ����ەت پێ����دان .ژمارەیەكی زۆری ئ����ەو رۆژنامەنوس����انە و ئ����ەو باڵوكراوانە، نەباڵوك����راوەن ،نەرۆژنامەنوس����ن و هی����چ مەرجێك����ی ئ����ەو بوارەیان تێدا نیی����ە .دوای باڵوكردن����ەوەش هی����چ ج����ۆرە فلت����ەر و چاودێرییەك لەس����ەر ئەو باڵوكراوانە نییە، ئاخۆ چەندە پابەندن بەجێبەجێكردنی یاسای رۆژنامەگەری و ئیتیكی رۆژنامەوانی". یەكێ����ك مەنگ����وڕی، بەب����ڕوای لەدەس����تكەوتەكانی رۆژنامەن����وس ئ����ەو یاس����ایەی رۆژنامەگەریی����ە ك����ە دەڵێ����ت
رۆژنامەنوس پێویستی بەوەرگرتنی مۆڵەت نییە ،تەنها ژمارەی باوەڕپێكراو وەردەگرێت لەسەندیكا. مامۆس����تاكەی زانكۆ ئاماژەی بەوەش����دا، بەش����ێكی بەرچ����او ل����ەو رۆژنام����ە و باڵوكراوان����ەی لەس����ەندیكا تۆمارك����راون، ئێس����تا نەم����اون و بەدواداچوونیش بۆ ئەو ب����وارە نیی����ە و وت����ی "ل����ە س����اڵی 1992ەوە ه����ەر رۆژنام����ە و گۆڤارێ����ك ك����ە ژم����ارەی باوەڕپێك����راوی وەرگرتبێ����ت ،ئەژماركراوە، ئەگ����ەر دەریش����نەچووبێت نەس����ڕاوەتەوە. ب����ەاڵم ئەگەر راپرس����ییەك بكەی����ت دەبینین ئەو ژمارەیەمان دەس����ت ناكەوێت" گوتیشی "یاس����ای رۆژنامەگ����ەری ئ����ەو رێگەی����ەی بەهەم����وو كەس����ێك داوە رۆژنام����ە و باڵوكراوە دەربكات ،بۆیە دەبێتە سانسۆر و نایاس����ایی ئەگەر دابخرێن و لێپێشینەوەیان لەگەڵ بكرێت ،ب����ەاڵم دەكرێت ئەو رۆژنامە و رۆژنامەنوس����انە خۆیان هەڵسەنگاندن بۆ باڵوكراوەكانی����ان بكەن ،ی����ان دواجار بچنە
بازاڕاوە و خوێنەر بڕیار دەدات كامانە لەو باڵوكراونە بمێننەوە". حیزب بەرپرسە رۆژنامەنوس����ێك رایدەگەیەنێ����ت ،حیزب لەهەرێم����ی كوردس����تاندا ل����ەو ئاماران����ە بەرپرس����ە ك����ە س����ەبارەت بەباڵوك����راوە و كەناڵەكان����ی راگەیان����دن و رۆژنامەنوس����ان هەیە .شوان ئەحمەد ،رۆژنامەنوس ،جەختی لەوەك����ردەوە ،ئەگەر حی����زب واز لەمەیدانی رۆژنامەگەری بهێنێت و بەیاسا رێكبخرێت و كەرتی تایبەت لەبوارەكەدا كار بكات ،ئەوا كام رۆژنامە و باڵوكراوە توانای پێشبڕكێی هەبێت ئەوەیان دەمێنێتەوە. ئەو گوتی "حیزب لەو ئامارەی س����ەندیكا و وەزارەتی رۆش����نبیری بەرپرس����ە ،ئەوانە بەپارە و موڵكی گشتی دەردەچن". س����ەبارەت بەژمارەی رۆژنامەنوسانیش، ش����وان گوت����ی "بەدڵنیاییەوە ئەگ����ەر كەناڵی ناش����ەرعیت هەبێ����ت ،رۆژنامەنوس����ی ناش����ەرعیش دەبێ����ت .چونك����ە ئ����ەو ژمارە زۆرە كەناڵ����ەی حی����زب دایناوە ،پێویس����تی ب����ەو ژم����ارە رۆژنامەنوسەش����ە ".بەبڕوای ئەو رۆژنامەنوس����ە ئەو حاڵەتە تاراددەیەك ناتەندروستە ،بەاڵم هەرگیز لەگەڵ داخستنی ئەو رۆژنامە و باڵوكراوانەش����دا نییە ،بەاڵم وەك دەڵێ����ت ئەگەر حیزب دەس����تبەرداری ئ����ەو پانتاییە ببێت ،ئەوا زۆر لەو باڵوكراوە و دەزگایانە دادەخرێن. 116س����اڵ پێ����ش ئێس����تا ،رۆژنام����ەی "كوردس����تان" ،وەك یەكەمی����ن رۆژنام����ەی كوردی لەالیەن بنەماڵەی بەدرخانییەكانەوە دەرچوو .دوای سەدەیەك ،ئێستا كوردستان خاوەنی زیاتر لە 1000باڵوكراوە و دەزگای راگەیاندن����ە .لەتەنه����ا بنەماڵەیەكی نوس����ەر و رۆژنامەنوسیش����ەوە ،ئێس����تا هەرێم����ی كوردستان خاوەنی 7600رۆژنامەنوسە.
ژمار ه 228
37 2014/4/26
ناوخۆ
رەخنەی زۆر لە نرخ و سیستەم و پرۆگرامی قوتابخانه ئەهلییەكان دەگیرێت
قوتابخانە ئەهلیەكان لەنێوان بازرگانیبوون و پەروەردەییبووندا سەرپەرشتیارێكی پەروەردەیی: قوتابخانە ئەهلیەكان بەهۆی چاولێكەرییەوە سیمایەكی بازرگانییان وەرگرتووە چرۆ حوسێن
لەپ����اڵ قوتابخانە حكومیی����ەكان بەدەیان قوتابخان����ە و ناوەن����دی خوێندن����ی ئەهل����ی لەش����ارەكانی هەرێم����ی كوردس����تان كراونەت����ەوە ،چەن����د س����اڵێكە بەلێش����او خوێن����دكار وەردەگ����رن .ب����ەاڵم بەش����ێك لەهاواڵتی����ان ئ����ەو قوتابخان����ە ئەهلییان����ە بەناوەندی بازرگانیكردن ناودەبەن و پێیان وای����ە ل����ەدەرەوەی چوارچێ����وەی خزمەتی پەروەردەیین. "دوو س����اڵ كوڕەكەم ناردە قوتابخانەی
38ژمار ه 2014/4/26 228
ئەهل����ی ب����ەاڵم دوات����ر پەش����یمان بوومەوە، ئێستا ناردوومەتە قوتابخانەیەكی ئاسایی". ئەمە وتەی مامۆستا ئەبو بەكر مەالیە .ئەو گران����ی نرخی خوێندن و خراپ����ی مامەڵەی بەرپرس����انی قوتابخانەك����ە بەه����ۆكاری گواستنەوەی خوێندنی كوڕەكەی دەزانێت. ئەبوبەكر بۆ س����ڤیل گوتی "بۆ ساڵی یەكەم دوو ملێون و س����اڵی دووەمیش سێ ملیۆن و نی����و دین����ارم داوە ،جگەل����ەوەش س����ێتی جلوبەرگ����ی قوتابخانەك����ە و كرێ����ی پاس و خواردن����ی ن����او حان����وت زۆرگ����ران بوون، جگەلەوەش ب����ەردەوام دەیانگوت گەر زوو
پارە ن����ەدەم ،كوڕەك����ەم دەردەك����ەن .ئەمە س����ەرباری گرنگین����ەدان بەهەندێ����ك وانەی وەك كوردی و عەرەبی". نزیكەی بیست ساڵ بەر لەئێستا یەكەمین قوتابخانەی ئەهلی لەكوردس����تان كرایەوە، ئێس����تاش كێرڤەك����ەی ب����ۆ چەن����د ئەوەن����دە زیادیك����ردووە و كێبڕكێ����ی بەهێ����ز لەنێوان قوتابخانەكان����دا پەیداب����ووە ،س����ەرەڕای ئەوەی ماوەی س����اڵێك بەسەر دەرچوونی یاس����ای قوتابخانە ئەهلییەكان����دا تێپەڕیوە، بەش����ێك لەش����ارەزایان و پسپۆڕانی بواری پەروەردە پێیانوایە پاشاگەردانییەكی تەواو
ناوخۆ
بەخوێندنی ئەهلییەوە دیارە. لەكوردس����تاندا قوتابخان����ە ئەهلیی����ەكان دابەشی س����ەر دوو بەش بوون ،بەشێكیان بەپێ����ی سیس����تەم و پڕۆگرام����ی وەزارەت����ی پ����ەروەردە كاردەكەن ،بەش����ەكەی دیكەش پڕۆگ����رام و سیس����تەمێكی نێودەوڵەت����ی پەیڕەودەكەن. دانا محمد بەڕێوەبەری بەشی قوتابخانە ناحكومیی����ەكان لەوەزارەت����ی پ����ەروەردە پێیوای����ە زۆربوون����ی رێ����ژەی قوتابخانەكان كێبڕكێی نێوانیانی زیادك����ردووە ،ئەو دەڵێ "بەپێی رێنماییەكانمان رەچاوی تایبەتمەندی قوتابخانەكان كراوە .ئەگەر قوتابخانەیەكیش نرخێك����ی ت����ازە بهێنێ����ت ب����ەو مەرج����ەی لە %15لە نرخەكەی س����ااڵنی پێش����ووی زیاتر نەبێ����ت ،ئ����ەوە رەزامەندی لەس����ەردەدرێت. وتنەوەی وانەی عەرەبی و ئاین و كوردیش ب����ە بەش����ە وانەیەك����ی كەمتر و پاراس����تنی سەروەرییەكانی كوردستان وەك وتنەوەی س����رودی ئ����ەی رەقی����ب و بەرزكردنەوەی ئااڵی كوردس����تان...هتد لەسەریان كراوەتە م����ەرج" .بەپێ����ی وت����ەی ناوب����راو "%90ی قوتابخانە ئەهلییەكان سیستەم و پڕۆگرامی خوێندنی����ان وەك����و قوتابخانە ئاس����اییەكانە، ئەوانی دیكەش كە دەمێننەوە نێودەوڵەتین". بەپێی رێنماییەكانی وەزارەتی پەروەردە پێویستە هەر یەكە لەبەڕێوەبەری قوتابخانە
ئەهلیی����ەكان و مامۆس����تا بیانییەكان����ی قوتابخان����ەكان هەڵگ����ری بڕوانام����ەی بەكالۆریۆس بن ،هاوكات وەزارەتی ناوبراو لیژنەیەك����ی تایبەت����ی ب����ۆ بەدواداچوون����ی كارەكان����ی ئ����ەو قوتابخانان����ە پێكهێناوە ،كە سااڵنە س����ێ جار س����ەردانی قوتابخانەكان دەكەن. دانا نایش����ارێتەوە كە "هەموو ئەو یاس����ا و رێنماییان����ەی دەردەچ����ن وەك پێویس����ت ل����ە قوتابخانەكاندا جێبەج����ێ نەكراون ،بۆیە لەرێگ����ەی لێژن����ەوە س����ێ ج����ار س����ەردانی قوتابخان����ەكان دەكەی����ن و لەمیان����ەی سەردانەكانیشدا تائێس����تا حەوت قوتابخانە بەه����ۆی س����ەرپێچپیكردنەوە داخ����راون و زۆرتری����ن س����ەرپێچییەكانیش لەبڕوانامەی مامۆستاكاندا بەدیدەكرێن". ئامارێكی بەشی قوتابخانە ناحكومییەكان پ����ەروەردە وەزارەت����ی لەپاش����كۆی دەریدەخ����ات ،زیات����ر ل����ە 120قوتابخان����ەی ئەهلی لەكوردس����تاندا هەن .سەرچاوەیەكی نزی����ك لەیەكێ����ك لەقوتابخان����ە ئەهلییەكان، ك����ە نەیویس����ت ن����اوی ئاش����كرابكرێت، دووپاتیك����ردەوە ،كە زۆربەی قوتابخانەكان سەرپێچی یاسا كارپێكراوەكان دەكەن ،ئەو س����ەرچاوەیە گوتی "قوتابخان����ە ئەهلییەكان بۆ ئەوەی لەباج����ی درامەت رزگاریان بێت، ئەگەر ژمارەی قوتابییەكانیان 700بێت ،بە 300قوتاب����ی تۆم����اری دەكەن ،مامۆس����تای پس����پۆڕیش وانە ناڵێنەوە .هەروەها بەهۆی گرفتی كەمی موچەوە زوو زوو مامۆستاكان دەگۆڕدرێن". بەپێ����ی وت����ەی س����ەرچاوەكەی س����ڤیل زۆرتری����ن س����كااڵ لەس����ەر قوتابخان����ەی ش����وەیفاتی نێودەوڵەتیی����ە ،ك����ە س����ەر بەكۆمپانیای سابیس����ی لوبنانییە و لەس����اڵی 1886یەكەمی����ن قوتابخان����ەی لەلوبن����ان كردۆت����ەوە .ئێس����تا زیات����ر لەهەش����تا لق����ی لەواڵتان����ی رۆژهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت هەیە و ماوەی حەوت س����اڵە لەهەرێمی كوردستان كاردەكات ،تەنها لەهەرێمیش زیاتر لەس����ێ هەزار قوتابی هەیە. فەره����اد یاب����ە بەڕێوەب����ەری پەیوەندییە گش����تییەكان و بەدواداچ����وون لەكۆمپانیای قوتابخانەی����ە، ئ����ەو بەڕێوەبردن����ی هەم����وو ئ����ەو قس����انە رەتدەكات����ەوە ،ك����ە ل����ەدژی قوتابخانەكەی����ان دەكرێ����ت ،ئ����ەو دووپاتیدەكاتەوە لەتەمەنی چوار س����اڵییەوە قوتاب����ی وەردەگرن و دەڵ����ێ "ئەگەر داوای تەنه����ا حەفت����ا و پێن����چ قوتاب����ی بكەی����ن ب����ۆ
قۆناغی یەكێك لەس����اڵەكان ،زیاتر لە هەزار و پێنج س����ەد قوتابی ف����ۆرم پڕ دەكەنەوە و كێبڕكێیەكی بەهێز دروس����ت دەبێت .ئەگەر قوتابخانەكەمان خراپ بووایە ،بەو شێوەیە كێبڕكێیان لەسەر نەدەكرد" .ناوبراو گوتیشی "ئێم����ە مۆڵەتم����ان لەوەزارەت����ی پ����ەروەردە وەرگرت����ووە ،ك����ە كۆمەڵێ����ك مەرجم����ان بۆ دی����اری دەكەن و دەب����ێ جێبەجێیان بكەین، ئەگەر ئەو مەرجانەش جێبەجێ نەكەین ،ئەوا مافی نوێكردنەوەی مۆڵەتمان پێنادرێت". فەره����اد پێیوانیی����ە هەم����وو قوتابخان����ە ئەهلیی����ەكان بەمەبەس����تی بازرگانیك����ردن دامەزراب����ن ،لەب����ارەی نرخ����ی خوێن����دن لەقوتابخانەكەش����یان دەڵ����ێ "نرخەكانم����ان لەس����ەر كۆمەڵێ����ك بنەماو رێنمای����ی تایبەت دیاریك����ردووە و كاتێكی����ش قوتابی����ان بەش����ێوەیەكی تەندروس����ت پ����ەروەردەو فێرنەكرێ����ن ،ئەوكاتە س����یمایەكی بازرگانی وەردەگرێت". لەالیەك����ی دیكەوە بەبۆچوونی د.یوس����ف عوس����مان سەرپەرش����تیاری پەروەردەی����ی، زۆربوونی قوتابخانەكان لەماوەیەكی كەمدا بۆتە ه����ۆی دروس����تبوونی قەیران����ی كەمی مامۆس����تای پس����پۆڕ بۆیە وەك خۆی دەڵێ "ئ����ەو قوتابخانانە پش����ت بەو مامۆس����تایانە دەبەس����تن ،ك����ە ئەزمونی����ان كەم����ە و ت����ازە دەرچوون ،ئەمەش هۆكارێكی شكستهێنانی قوتابییەكان����ە ل����ەرووی دەروون����ی و پەروەردەیی����ەوە" .ئ����ەو سەرپەرش����تیارە الوازی لەبەدواچوون بۆ بەسەركردنەوەی قوتابخان����ە ئەهلیەكان بەه����ۆكاری یەكەمی س����ەرپێچیكردنی قوتابخان����ەكان دەزانێ����ت، یوس����ف دەڵ����ێ "هەندێكج����ار بینیومانە ئەو قوتابیان����ەی لەقوتابخان����ە ئەهلییەكان����ن مامۆس����تای تایبەتیان بۆ گی����راوە ،كە ئەمە خ����ۆی زۆرجار شكس����تی ئ����ەو قوتابخانانە دەردەخات". د .یوس����ف نایش����ارێتەوە كەلەس����ەرەتادا قوتابخانە ئەهلییەكان لەئاستێكی زۆرباشدا ب����وون ،ب����ەاڵم دووپاتیش����یدەكاتەوە "دواتر بەه����ۆی چاولێك����ەری ئ����ەو قوتابخانان����ە س����یمایەكی بازرگانیی����ان وەرگ����رت زیات����ر لەسیمای پەروەردەیی ،چونكە ئەو الیەنانەی تەمویل����ی قوتابخان����ەكان دەك����ەن ،تەنه����ا دەوڵەمەندن و لەوانەیە بڕوانامەیان نەبێت، بۆیە پێویس����تە حكومەت بەدواداچوونەكانی ووردت����ر و چڕتر بۆ ئ����ەو قوتابخانانە بكات و دڵنیابێت����ەوە لەرەچاوكردن����ی یاس����ا و مەرجەكانی وەزارەتی پەروەردە".
ژمار ه 228
39 2014/4/26
ناوخۆ
ناوزڕاندن لە چوارچێوەی رەخنەی رۆژنامەوانیدا "ناوزڕاندن ل���ە چوارچێوەی رەخنەی توێژینەوەیەك���ی رۆژنامەوانی���دا"، بەراوردكاری���ی یاس���اییە ،ك���ە (مەریوان عوم���ەر) نوس���یویەتی .ناوەن���دی چاپی میس���ری "المرك���ز القوم���ي لالص���دارات القانونی���ة" لەدووتوێ���ی 413الپەڕەدا بەچاپی گەیاندووە و لە
40ژمار ه 2014/4/26 228
پێش���انگای نێودەوڵەتی كتێب لە هەولێر خرایەڕوو. ت���ەوەری س���ەرەكی توێژینەوەك���ە، جیاكردنەوەی سنووری نێوان ناوزڕاندن و رەخن���ەی رۆژنامەوانیە ،دەرخس���تنی ئ���ەو تاڵە باریكەیە ،كە لە نێوانیاندا هەیە. ه���ەر رەخنەی���ەك تا كوێ لە س���نووری رێپێ���دراوی رەخنەدا دەمێنێتەوە و كەی و لە كوێ و بۆچیش سنووری رەخنەی رێپێ���دراو دەبەزێنێ���ت و دەبێت���ە تاوانی ناوزڕاندن؟ توێژینەوەك���ە بەس���ەر س���ێ بەش���ی
س���ەرەكیدا دابەش���كراوە ،ل���ە بەش���ی یەكەم���دا پێناس���ەی "ماف���ی رەخنەگرتن" و سروش���تە یاس���اییەكەی و پاش���انیش "مافی رەخنەی رۆژنامەوانی" بەپێی ئەو بەڵگە یاساییانەی لە دۆكیومێنتە یاساییە نێودەوڵەتیەكان و دەستوور و یاساكانی تری ناوخۆشدا هاتوون ،خراوەتەڕوو. بەش���ی دووەم ب���اس ل���ە مەرجەكانی رەخن���ەی تەندروس���ت و رێپێ���دراو ل���ە یاسای عێراقی و یاسا بەراوردكراوەكاندا دەكات ،یاس���اكانی (س���وید ،نەمس���ا، فەرەنس���ا ،نیوزلەندا ،میس���ر) پاشانیش حاڵەتەكان���ی س���نووربەزاندنی رەخنەی رۆژنامەوانی لە رەخنەی رێپێدراوەوە بۆ رەخنەی ناوزڕێنەر و رایەڵەكانی تاوانی ناوزڕاندن���ی بەوردەكاری���ی ت���ەواوەوە تێداخراوەتەڕوو. بەش���ی سێیەمیش���ی تەرخانكراوە بۆ ئ���ەو رێوش���وێنە یاس���اییانەی بەه���ۆی تایبەتمەن���دی تاوانەك���ەوە ،ب���ۆ تاوان���ە رۆژنامەوانی���ەكان تەرخانك���راون ،ل���ە نێوانیش���یاندا رەخن���ەی ناوزڕێن���ەر. هەروەك تێیدا باس لە پێویستیی بوونی دادگای تایب���ەت بە رۆژنامەنووس���ان و دادوەری شارەزا و تایبەتمەند لە بواری تاوانەكان���ی رۆژنامەوان���ی ل���ە هەرێمی كوردستاندا كراوە. ئ���ەم توێژینەوەیە ل���ە بنچینەدا نامەی ماس���تەر ب���ووە و س���اڵی راب���ردوو ل���ە كۆلێ���ژی یاس���ا و رامی���اری زانك���ۆی سەاڵحەدین تاوتوێ كراوە و پلەی نایابی بەدەس���ت هێناوە .هەوڵێكی زانستیانەیە ب���ۆ دیاریكردن���ی س���نووری ناڕۆش���نی نێ���وان رەخن���ەی رۆژنامەوانی و تاوانی ناوزڕان���دن و لەیەكترجیاكردنەوەی���ان، بۆیە گرنگی زۆری بۆ رۆژنامەنووس���ان و بەرچاوڕوونی���ان بەرامب���ەر ب���ە مافی رەخنەگرتنی���ان و تاوان���ی ناوزڕان���دن و هەڵوێستی یاسا لەوبارەوە هەیە.
كۆمەاڵیەتی
بەڕێوەبەری ماڵی خەندە بۆ كچانی بێسەرپەرشت حەوت كچی بەشووداوە و حەوت زاوای هەیە
ژمار ه 228
41 2014/4/26
كـۆمـەاڵیـەتی
بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی چاودێری كۆمەاڵیەتی:
خانەكانی چاودێری مندااڵن چەند پێشكەوتوو بن جێگەی خێزانەكان پرناكەنەوە
دیمەنێكی خانەی چاوێری مندااڵن لە هەولێر
بەڕێوەبەری ماڵی خەندە بۆ كچانی بێسەرپەرشت حەوت كچی بەشووداوە و حەوت زاوای هەیە چرۆ حوسێن
لەزۆرب���ەی واڵتان���ی جیه���ان دام���ەزراوە دایبەتەكان���ی چاودێری كۆمەاڵیەتی بایەخێكی زۆری���ان پێدەدرێت و هەوڵی دروس���تكردنی زۆرتری���ن و پێش���كەوتووترین دام���ەزاروەی ل���ەو ج���ۆرە دەدرێت ،ك���ە لەگ���ەڵ هەلومەرج و پێویس���تییەكانی كۆمەڵگ���ە بگونجێ���ت. دام���ەزراوەی چاودێریی كۆمەاڵیەتی هەرێمی كوردس���تانیش لەخانەكان���ی نەوجەوان���ان و ماڵ���ی خەندە ب���ۆ چاودێ���ری كردن���ی كچانی
42ژمار ه 2014/4/26 228
بێسەرپەرش���ت و دەزگا هاوش���ێوەكانی و پ���ڕۆژەی هێڵی فریاكەوتن���ی منداڵ بەخۆڕایی پێكدێ���ت .بەڕێوەب���ەری فەرمانگەی چاودێری كۆمەاڵیەتیش ئاماژە بەوە دەدات ،كە گرنگیدان بەپرس���ە كۆمەاڵیەتیی���ەكان لەئەولەویەت���ی كارەكانی حكومەتی هەرێم نییە. گەرچ���ی پێش���تر دامەزراوەكانی چاودێری كۆمەاڵیەت���ی هەبوون���ە ،ب���ەاڵم دوای س���اڵی 2009خان���ەی چاودێری من���دااڵن لەبینایەكی نوێدا دەستی بەكاركرد ،كە بەدیزاینێكی نوێ و س���ەردەمییانە بونیاتنراوە و لەس���ێ خانوو
پێكدێ���ت .ه���ەر خانوویەكی���ش س���ێ نهۆم���ە، ئ���ەو خانەی���ە ه���ەر یەك���ە لەكچ���ان و كوڕان لەخۆدەگرێ���ت و مندااڵنی���ش بەپێ���ی تەم���ەن بەس���ەر خانووەكان���دا دابەش���كراون ،ئەم���ە جگەل���ەوەی كچ���ان و ك���وڕان لەن���او خانەكە لەیەكتر جیاكراونەتەوە. زەیتۆ تۆفیق بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی چاودێ���ری كۆمەاڵیەتی لەمبارەوە دەڵێت "بەو پێیەی بەش���ێك لەو مندااڵنەی دەنێردرێنە ئەو كۆمەڵگایە خوشك و بران ،واتا لەیەك خێزانن، ئەم���ە بووە هۆی ئەوەی بۆ یەكەمجار خانەی
كـۆمـەاڵیـەتی
كچان و كوڕان لەیەك كۆمەڵگەدا كۆكرایەوە، ب���ەاڵم هەریەكەی���ان ل���ە بین���ای خۆیەت���ی و تایبەتمەندی و فەرمانبەر و چاودێری تایبەت بەخۆیان هەیە ،ئەمەش بۆ ئەوەبوو خوش���ك و براكان لەیەكتر دانەبڕێن". بەپێ���ی دات���اكان ئ���ەو كۆمەڵگەی���ە نزیكەی شەس���ت منداڵ لەخۆدەگرێت ،كە 30منداڵیان لەرەگ���ەزی نێ���رن و ژمارەك���ەی دیك���ەش لەرەگەزی مێن. ماڵ���ی خەن���دە ئ���ەو ناوەی���ە ك���ە لەخانەی بەخێوكردن���ی كچان���ی بێسەرپەرش���ت ن���راوە ،ه���ۆكاری ناولێنانەكەش���ی بۆ كچێك دەگەڕێت���ەوە ،كە ب���اوك و دایكی ئەنفالكراون و دواتر هێنراوەتە ئەو خانەیە .هەر یەكێكیش ل���ەو كچان���ەی ل���ەو خانەی���ەن ،چیرۆكێك���ی خەمناك لەپش���ت مانەوەیانە ل���ەو ماڵەدا .ئایە كچێكی بزێوی تەمەن 8س���اڵە ،ماوەی شەش س���اڵ و نیوە لەو خانەیە دەژیت ،ئەو بەهۆی لەدەس���تدانی باوك و دایكییەوە رووی لەوێ ك���ردووە و بەپێی وت���ەی ش���ایەتحاڵەكانیش تەنه���ا مامێكی هەیە ،ئەوی���ش بەهۆی خراپی بارودۆخ���ی دارایی���ەوە توان���ای بەخێوكردنی ئەو كچ���ەی نییە .بەڕێوەبەری ماڵی خەندەش ئام���اژە ب���ەوە دەدات ،ك���ە ئای���ە دووچ���اری نەخۆش���ییەك بۆت���ەوە ،ك���ە زۆر جوڵەكردنە، ب���ەو هۆیەوەش نەیتوانیوە بچێت���ە قوتابخانە.
هەرچەن���دە ئەو كچ���ە ماڵی خ���ۆی نەدیوە و تەنها لەزاری هاوڕێكانییەوە گوێبیس���تی باس و خواسی ماڵەوە بووە ،بەاڵم هەمیشە خەون بەوەوە دەبینێت كە بچێتەوە ماڵەوە. جیا لەبەڕێوەبەر ،ماڵ���ی خەندە ژمارەیەك فەرمانبەری هەیە ،كە دوای بینینی ژمارەیەك خول���ی راهێن���ان ئەرك���ی چاودێریكردن���ی مندااڵنیان پێبەخشراوە ،كە لەشەو و رۆژێكدا 24كاتژمێ���ر كاردەك���ەن .بەڕێوەب���ەری ئ���ەو ماڵەش بەپێویس���تی دەزانێت زوو زوو خولی راهێنانی پەروەردەیی بۆ مندااڵن بكرێتەوە. لەو خانەیەدا لەمنداڵی تەمەن 3س���اڵ تاكو 22ساڵ دەژین ،تا ئەو كاتەی پێویستیان پێی بێ���ت لەخانەك���ە دەمێننەوە ،ئ���ەوان لەتەمەنی یاس���ایی خۆی���ان دەنێردرێن���ە قوتابخان���ە و بەئۆتۆمبێلی���ش دەگوازرێن���ەوە قوتابخان���ە دوورەكانی���ان ،حكوم���ەت س���ااڵنە دووج���ار جلوبەرگی���ان ب���ۆ دەكڕێت ،بەپێ���ی جیاوازی تەمەنیش���یان مووچەی���ان ب���ۆ دابینك���راوە. جیالەوەی چێش���تڵینەریان هەیە ،خانووەكانی خانەك���ەش هاوش���ێوەی خانووی ئاس���ایین، لەهاوین���دا خولی درووم���ان ،مەلەوانی ،كاری دەستی و زۆر خولی دیكەیان بۆ دەكرێتەوە. ك���ەژاڵ عەبدولجەب���ار بەڕێوەب���ەری ماڵی خەندە بۆ چاودێری كچانی بێسەرپەرشت باس لەوەدەكات ،كە لەخانەكەیاندا رێزێكی زۆر لەو
مندااڵنە دەگیرێت ،بەاڵم بۆ پاراساتنی خاوێنی جلوبەرگەكانی���ان و گرنگی���دان بەخوێندنی���ان لەالی���ەن توێ���ژەر و فەرمانبەران���ی خانەكەوە لێپیچینەوەیان لەگ���ەڵ دەكرێت .وەك ناوبراو ئاماژەی پێدەدات سااڵنە بەشێك لەو كچانەی لەماڵی خەندەن لەزانكۆی باش وەردەگیرێن. ئەو بەدەم باسكردنی چیرۆكی ئەو مندااڵنە فرمێس���ك لەچاوەكانی دەهاتە خوارەوە ،بەو پێی���ەی م���اوەی چ���واردە س���اڵە ل���ەو خانەیە كاردەكات و خۆشەویستییەكی زۆری بۆ ئەو مندااڵنە هەی���ە و بەكچی خۆی ناویان دەبات. تا ئێستاش حەوت كچی بەشوو داوە و وەك خ���ۆی دەڵێ حەوت زاوای هەیە ،كە بەردەوام س���ەردانی دەكەن و هاتوچۆی یەكتر دەكەن. بەش���ێكی زۆر لەو كچانە لەدەرەوە كوڕەكان دەناس���ن و دوات���ر هاوس���ەرگیرییان لەگ���ەڵ دەكەن. كەژاڵ هۆكاری هاتنی بەشێك لەو مندااڵنە ب���ۆ خانەكەی���ان ب���ۆ كەمتەرخەم���ی دای���ك و ب���اوك و خێزانەكانی���ان دەگێڕێتەوە و دەڵێت "بەش���ێكی زۆری هۆكاری هاتنی ئەو مندااڵنە ب���ۆ ئ���ەم خانەی���ە ه���ەژاری و ناڕۆش���نبیریی خانەوادەكانی���ان ب���ووە ،ئ���ەو دای���ك باوكانە كاتێ���ك بڕیاری جیابوونەوە دەدەن ،تەنها بیر لەخۆیان دەكەنەوە و منداڵەكانیان پش���تگوێ دەخەن". گەرچی زەیتۆ تۆفیق جەخت لەوەدەكاتەوە، ك���ە حكوم���ەت خزمەت���ی باش���ی پێشكەش���ی ئ���ەو مندااڵنە ك���ردووە ،ب���ەاڵم پێیوایە كاری كۆمەاڵیەت���ی لەگۆڕان���كاری و پێش���كەوتنی بەردەوامدای���ە ،بۆی���ە بەپێویس���تی دەزانێ���ت حكوم���ەت بەدوای پ���ڕۆژەی نوێ���دا بگەڕێت. دەش���ڵێت "ئێم���ە پڕۆژەیەكم���ان پێشكەش���ی ئەنجومەن���ی وەزی���ران كردووە ،ب���ەو پێیەی ئەو خانانە هەرچەندە پێش���كەوتوو بن ،بەاڵم جێگەی خێ���زان بۆ ئەو مندااڵن���ە پڕناكاتەوە، بۆیە بڕیامان���داوە خێزانی جێگرەوەی خزمان بۆ ئەو مندااڵنە دابنێین ،بەش���ێك لەمنداڵەكان بدرێن ب���ەو خێزانانەی پێویس���تیان بەمنداڵە، یان بدرێن بەكەس���وكارەكانیان ،لەئێستاش���دا ئێمە خەرج���ی ئەو مندااڵنە دەگرینە ئەس���تۆ، ئەو كارەش دەبێتە هۆی گێڕانەوەی بەش���ێك لەخەرجییەكان بۆ حكومەت". بەڕێوەب���ەری بەڕێوەبەرایەت���ی چاودێری كۆمەاڵیەتی گوتیش���ی "نزیكەی دوو ساڵە ئەو پڕۆژەی���ە لەئەنجومەنی وەزیرانە و تائێس���تا ئیم���زای لەس���ەرنەكراوە ،ئێمە ئ���ەو كارەمان بەهاوكاری رێكخراوێك ك���ردووە ،بەداخەوە حكومەت گرنگیدان بەبابەتە كۆمەاڵیەتییەكان لە بەرایی كارەكانیدا نییە".
ژمار ه 228
43 2014/4/26
كـۆمـەاڵیـەتی
تائێستاش لەهەندێك گوند و ناوچە بەخێوكردنی ماكەر عەیبەیەكی گەورەیە "الی هەندێك خەڵك ماكەریش بە ناموسی بنەماڵە حسێبە!!!"
"لەهەندێك شوێن شەرمە ئافرەت لەگەڵ نێرەكەرێكدا بەڕێدا بڕوات!!"
44ژمار ه 2014/4/26 228
كـۆمـەاڵیـەتی
زۆزك تاهیر
لەدەڤ����ەری خۆش����ناوەتی و ئ����ەو گوندان����ەی دەكەون����ە دەربەن����دی گۆمەس����پان ،ب����ە دەگم����ەن ماك����ەری (گوێدرێ����ژی م����ێ) ل����ێ دەبیندرێتەوە، هۆكارەكەش����ی ب����ۆ كلت����وری ئ����ەو ناوچەی����ە دەگەڕێندرێت����ەوە ،ك����ە هەر لەس����ەرەتاوە نەیانب����ووە ،هەندێك����ش هۆكارەك����ەی ب����ۆ ئ����ەوە دەگەڕێننەوە، ك����ە بوونی ماكەر ش����ەرمێك بووە لەو ناوچەیە و بەچاوێكی نزم سەیركراوە، هەندێكجاریش دەس����تدرێژی سێكسی كراوەتەس����ەر .كەچ����ی كەس����ێكی تری ئ����ەو ناوچەیە پێی وای����ە ماكەر هەموو كارێك����ی پێناك����رێ و ب����ێ هێ����زە بۆیە خەڵكەكە نیانە. رێ��ب��ی��ن تاهیر، خ���ەڵ���ك���ی گ���ون���دی س��وس��ێ��ی دەربەندی گ����ۆم����ەس����پ����ان����ە ،ئ���ەو ل���ەم���ن���داڵ���ی���ی���ەوە لەشار گەورەبووە ،لەبارەی ئەوەی ل��ەدەڤ��ەرەك��ەی��ان م��اك��ەر بەخێو ناكرێت ،تەنیا نێرەكەر دەبیندرێت، ئاماژە ب��ەوە دەك��ات ،كە یەكەم جار چ��ۆت��ەوە ن��او گ��ون��دەك��ەی��ان ماكەری ن��ەب��ی��ن��ی��وە ،ب��ۆی��ە الی س��ەی��رب��ووە و پرسیاری ك��ردووە لەهاوتەمەنەكانی، ه��ەم��وو ب��ەرووی��دا پێكەنیون .رێبین گ��وت��ی "ئ���ەم���ەم ب����ەالوە زۆر سەیر ب��وو ،لەباوكمم پرسی ،ئەویش هەر بە پێكەنینەوە جوابی دام��ەوە ،گوتی ك��وڕم ك��وا الی ئێمە ماكەر هەیە؟!". رێبین وتیشی "دوات��ر بۆم دەركەوت، ك��ە ل��ەب��ەر عەیبەیانە ،ش��ەرم دەكەن ماكەریان هەبێت و نێرەكەری خەڵكی دیكە بچێتە الی ،چونكە ئەویش هەر بەناموسی بنەماڵە حسێب بوو!!". رێبی����ن پێ����ی وای����ە ،جێگای ش����ەرمە بەم ش����ێوەیە س����ەیری ئ����اژەڵ بكرێت، دەشپرس����ێت "باش����ە ئەگەر ئاژەڵی مێ شەڕەفە ،بۆچی مریشك و مانگا بەخێو دەكەن؟!" ئەو لەوبارەیەوە رووداوێكی خۆش دەگێرێتەوە "لەیەكێك لەو گوندانە
پیاوێك پارەی نێرەكەری نەبووە ،دەچێت بەنهێن����ی ماكەرێ����ك دەك����رێ ،بەنهێنی����ش ل����ە نێوەڕۆیەكی هاوی����ن دەیباتەوە ،بەاڵم نێرەكەرەكانی گوند بەبۆن هەست دەكەن ماكەرێ����ك نزی����ك كەوتۆتەوە ،دەس����ت بە زەڕەزەڕ دەك����ەن ،پیاوەكان����ی گوندەك����ە كۆدەبن����ەوە كەس����ێكی گوندەك����ە دەزانێت مەس����ەلەكە چیە ،بە قۆشمەوە دەڵێ :ئەوە ماڵی فاڵنە ماكەریان هێناوە ،دەیانەوێت لە گوند مەلهە دروست بكەن!!!!" تەحس����ین عەبدوڵ��ڵ�ا حوس����ین پیاوێكی تەم����ەن 61س����اڵە ،دانیش����تووی گون����دی سماقوڵی س����ەروچاوەی هەمان دەڤەرە و رەزی ترێی هەیە .تەحسین بە پێچەوانەوە پێیوانی����ە ئەم����ە پەیوەن����دی بەرەگ����ەزی گوێدرێ����ژەوە بێ����ت ،بەڵكو ه����ۆكار ئەوەیە ئاژەڵە مێیەكە هەم����وو كارێك ناكات .ئەو دەڵێ����ت "لەبەرئ����ەوەی ش����وێنەكە چیایە و خەڵكەكەش ئیش����ی چیادەكەن ،ش����ەقرە و دار و چیلكە دەهێنن ،ماكەر ئەو ئیش����انەی پێناكرێ ،بارەكەی سەختە و ماندوو دەبێت، بۆی����ە خەڵكەكەش ماكەری����ان رانەدەگرت، ئەگەرنا نە عەیبە و نە شەرمە". وەك ئەو پیاوە بەتەمەنە ئاماژەی پێدەدا، لەس����اڵی 1995رێكخ����راوی منداڵپارێ����زی بەریتان����ی كەری بەس����ەر وەرزێرانی ئەو ناوچەی����ە دابەش ك����رد ،چونك����ە "ئەوكات ك����ەر نەماب����وو ،لەجیاتی ئیس����عافیش هەر ك����ەر بەكاردەهات ،رێگەكان ت����ەواو نەبو، لەوكات����ە بەش����ێك لەخەڵكەك����ە ماكەریان بەردەكەوێ����ت ،تەنی����ا ئ����ەو س����اڵە دوو تا س����ێ ماكەر ئەو گوندەی����ان بینی ،ئەویش بەشێك هەر زوو فرۆش����تیان و لەكۆڵیان ك����ردەوە .ئ����ەوەی لێدەرچێ����ت ،لەوەت����ەی هەین ل����ە بابوباپیرانانەوە ماكەر نەهاتۆتە ئەو مەنتیقەیە". س���ەاڵح بەك���ر ،ئەوی���ش لەدەڤ���ەری خۆش���ناوەتی ئاژەڵداری دەكات و رەزی ت���رێ و باخ���ی هەن���اری هەی���ە ،ئەوی���ش دەڵێ���ت كە لەباوك و باپیرانیانەوە عادەت نەب���ووە ماك���ەر بەخێ���و بكرێت .س���ەاڵح وتی "عەیب بوو ،ب���ەس نازانم لەبەرچی؟ هێستری مێیان رادەگرت ،بەاڵم ماكەریان رانەدەگرت .دەس���تدرێژیش ه���ەر دەكرا، هێس���تریش دەس���تدرێژی دەكرایە سەر، ئێ كابرا جاحێر بوو ،چ بكا ،بەس ئێس���تا
وانیی���ە ،ئێس���تا خەڵ���ك و گەن���ج وەك ج���اران نیی���ە ،ماك���ەر هەش���بێ خۆی تێناگەیەن���ن ،ئەو نەریت���ە رۆیی" .وەك باس دەكات خۆی لەمنداڵییەوە ماكەری نەبینیبوو ،لەساڵی 1983بۆ یەكەمجار كە پێش���مەرگە بووە ،ل���ەالی دەڤەری سیدەكان ماكەر دەبینێ ،زۆر سەیری پێ���دێ ،كە پرس���یار دەكات ،پێی دەڵێن ئێ���رە باڵەكایەتیی���ەوە ئاس���اییە ،بەاڵم خۆش���ناوەتی نەیب���ووە .بەاڵم س���ەاڵح ب���اس لە نەریتێكی س���ەیری تر دەكات و دەڵ���ێ " لەهەندێك ناوچەش ش���ەرم بووە ئافرەت لەگ���ەڵ نێرەكەر بڕوات. لە 1974پێش���مەرگە ب���ووم لەگوندی كان���ی دەربەن���د لەماڵێك ب���ووم ،ژنی خانەخوێكە دەگەڕا و دەسوڕا دەیگوت كەرێك نییە بچم ئەو باراش���ە لەس���ەر خەرمانەك���ە بێنم���ەوە ،نێرەكەرێكیش لەوێ بوو ،گوتم ئەوە ئەدی كەر نییە، گوت���ی ئەیەڕۆ چ���ۆن دەب���ێ نێرەكەر بب���ەم .ناچار ئەمن چووم باراش���ەكەم بۆ هێنایەوە". د .محەمەد شوانی ،مامۆستا لەبەشی كۆمەڵناس���ی زانك���ۆی س���ەاڵحەدین، بابەت���ی ئ���ەم ج���ۆرە مامەڵەی���ە لەگەڵ ئاژەڵە مێی���ەكان لەكۆمەڵگ���ەی چیایی و ش���اخاوی و ش���وانكاری ،بەالیەن���ە سێكس���ییەكەوە دەبەس���تێتەوە .ئ���ەو دەڵێ "پی���او لەقۆناغ���ی دەرەبەگایەتی بەنێرایەتییەكەی دەناسرێت ،بۆ نمونە بەیەكێك���ی ئ���ازا دەڵێن نێرەك���ەر ،یان بەران ،بۆیە بەوالیەنەوە دەیبەستنەوە و لەكۆمەڵگ���ەی ش���وانكارەییدا ئاژەڵی مێین���ەش ب���ە ن���زم س���ەیر دەك���رێ، ئافرەتی���ش بەوە وەس���ف دەكرێ ،كە پێگەیەك���ی نزمت���ر و الوازی هەی���ە، چونك���ە ب���ەو كارە بەس���تراوەتەوە، كە ئەو بەخش���ێنەری چێ���ژە بۆ بكەر، ئەمەش هەمیشە لەكۆمەڵگەی كوردی مای���ەی نەنگ���ی ب���ووە .بۆی���ە مێینەش هەمیش���ە پێگ���ەی كەمت���ری هەب���ووە، پیاویش بەوە ناس���راو بووە ،كە تووند بێ���ت و لەقس���ەی خ���ۆی نەیەتەخوار، پی���اوی ژنان���ە خۆشەویس���ت نیی���ە، ئەمەش س���یمای كۆمەڵگەی خێڵەكییە، بۆیە ژنیش خۆشەویست نییە".
ژمار ه 228
45 2014/4/26
كـۆمـەاڵیـەتی
"لەگەڵ ئەوەی م����ێ����ردەك����ەم����م خ����ۆش����دەوێ����ت، ب��ەاڵم هەركاتێك ل����ەگ����ەڵ ئ���ەو
"خەریكە كچەمامێكی مێردەكەم ژیانم تێكدەدات" بەهرە حەمەڕەش
46ژمار ه 2014/4/26 228
ك����چ����ە دەی�����ب�����ی�����ن�����م، ح���ەزدەك���ەم یەكسەر ب��ەج��ێ��ب��ێ��ڵ��م ،چ��ون��ك��ە بەناوی خزمایەتی بێتامیان كردووە" .ئەوە قسەی ژاك��اوە ،ژنێكی گەنجە ،كە وەك خۆی دەگێڕێتەوە لەو رۆژەوە هاوسەرگیری ك��ردووە ،خزمێكی هاوسەرەكەی بۆتە كێشەی نێوانیان. ژاكاو تەمەن���ی 26س���اڵە ،دەرچ���وی زانك���ۆی س���ەاڵحەددیەن بەش���ی زمانی كوردییە ،ماوەی سێ ساڵە هاوسەرگیری كردووە و دایكی منداڵێكە .ئەو سەرەتای ناس���ینی خ���ۆی و هاوس���ەرەكەی ب���ۆ رۆژان���ی زانك���ۆ دەگەڕێنێت���ەوە ،ك���ە بەیەك���ەوە قوتاب���ی ب���وون ،م���اوەی س���اڵێك پەیوەندیی���ان هەب���ووە و دوای دەرچوونیان هاوسەرگیرییان كردووە. بەپێی قسەكانی ژاكاو ،هاوسەرەكەی پەیوەندییەكی ناسروشتی لەگەڵ كچێكی ئامۆزای���دا هەیە ،كە ژیانی ئەوی تێكداوە و هەمیشە بیری لێدەكاتەوە ،كە ئایا ئەو لەس���ەر هەڵەیە و غیرەی زی���اد دەكات، ی���ان پەیوەندییەكەی ئ���ەوان گوماناوییە. ژاكاو دەڵ���ێ "ل���ەو ساڵەش���دا ك���ە م���ن پەیوەندیم لەگەڵ هاوسەرەكەمدا هەبوو، یەكدووجار ئەو كچەی ئامۆزای لەگەڵی هات���ە كۆلێژ و بەیەكتری ناس���اندین ،من زۆر بەالمەوە ئاس���ایی بوو ،بەاڵم دوای هاوسەرگیری هەستدەكەم پەیوەندییەكە ناسروش���تییە ،چونك���ە ب���ۆ نموون���ە من
دانیش���توم ئ���ەو هاوس���ەرەكەم لەگ���ەڵ خ���ۆی دەباتە ب���ازاڕ ،ئەگ���ەر بمانەوێت پیاس���ەی پاركێ���ك بكەین ،ئەوا خۆش���ی لەماڵمان نەبێت ،هاوسەرەكەم پەیوەندی پێ���وەدەكات و ئەوی���ش دێ���ت ،تەنان���ەت لەهەموو سەفەرێكیش لەگەڵماندایە ،تەنیا بۆ خەوتن من و هاوسەرەكەم بەتەنیاین، چونكە دراوسێمانن". ئەو ژنە نایش���ارێتەوە ،كە تائێس���تا چەندجارێك لەگەڵ مێردەك���ەی بەوهۆی���ەوە بۆتە ش���ەڕ و دەمەقاڵێیان ،هەروەها س���كااڵی الی ماڵ���ی باوكیش���ی لەس���ەر ئ���ەو بابەت���ە ك���ردووە، ب���ەاڵم هەمووی���ان پێیانگوت���ووە ك���ە "پێویس���ت ناكات دڵپیس���ی لەمێردەكەت بك���ەی ،ئەو كچ���ە خزمیەتی و ئاس���اییە پەیوەن���دی خۆشەویس���تی خزمایەت���ی لەنێوانیان���دا هەبێت .دیس���ان من بەتەنیا خ���ۆم و خەیاڵەكان���م دەمێنین���ەوە ،ك���ە ئایا م���ن چیبك���ە؟ زۆرج���ار هەوڵدەدەم قەناعەت بەخۆم بهێنم ،كە پەیوەندییەكە ئاس���اییە ،بەاڵم كاتێك س���وعبەت و زۆر هاتوچۆكردن و نامەی مۆبایلیان دەبینم، دڵ و مێشكم پڕدەبێت لەگومان". ئەو ژنە ئەوەش دەخاتەڕوو ،كە ئەو بۆ ئەم بابەتە جارێك پەیوەندی بەبنكەیەكی بەرەنگاربوون���ەوەی توندوتی���ژی دژی ئافرەت���ان ك���ردووە "رۆژێ���ك پەیوەندیم بەوان���ەوە ك���رد ،بەڕێوەبەرەكە پێیگوتم: هەوڵبدە راس���تی بارودۆخەكە تێبگەی و ناكرێ���ت بەبێ بەڵگەی تەواو ئەم تۆمەتە باس���بكەی ،چونك���ە دواتر ه���ەم نێوانت لەگەڵ مێردەكەت تێكدەچێت ،هەم ئەگەر مێردەكەت بیەوێ توشی سزای یاسایی دەب���ی ،ئەگەری���ش دەت���ەوێ دەتوانی���ن تەلەفۆنی بۆبكەین و لێرە دانیشتنتان بۆ ئەنجام بدەین .بەاڵم من لەبەر مێردەكەم نەوێرام بەوە رازی بم". ژاكاو ئێستا كە لەگومان و دوودڵییەكی زۆردا دەژی���ت پێیوای���ە ك���ە "پێویس���ت ب���وو ه���ەر لەس���ەرەتاوە س���نورێكم بۆ پەیوەندییەكان���ی دانابا ،م���ن پێموانەبوو بگات���ە ئەو راددەیەی بێ من بڕۆنە بازاڕ و پ���ارك ،یان ئەو كاتانەی لەماڵیش���مان نەبوو ،مێردەكەم لەجیاتی ئەوەی گرنگی بەمن و كچەكەم بدات ،لەگەڵ ئەودا نامە دەگۆڕێت���ەوە ،یان تەلەفۆن دەكات ،بەبێ
كـۆمـەاڵیـەتی
كاتێك كێشەی یاساییت هەیە و باری داراییت خراپە
*بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان
ژمار ه 228
47 2014/4/26
ژیلەمۆ عەبدولقادر
ئافرەتێ���ك س���ەردانی بەڕێوەبەرایەت���ی بەرەنگاربوونەوەی توندوتی���ژی دژب���ە ئافرەتانی كرد و گوت���ی "مێردەكەم و دایك و خوش���كەكەی لێیاندام ،س���كااڵم لەس���ەریان تۆماركرد ،بەاڵم یەك رۆژیش دەستگیر نەكران .دوای ئەوە یەكسەر مێردەكەم تەلەفۆن���ی بۆكردم و گوتی ،چونكە داوات لەس���ەر من و دایك و خوش���كەكەم تۆماركردووە ،تازە تەاڵقت دەدەم و نایەیتەوە ماڵ���ی من .هەفتەیەكی پێنەچ���وو تەبلیغێكم بۆهات���ە ماڵ���ی بابم ،كەوا من ل���ەدەرەوەی دادگا تەاڵق���دراوم و مێردەك���ەم پارێزەری گرتووە ،بێئەوەی من ئاگاداری هیچ شتێك بم". ژنەكە لەسەر سكااڵكەی خۆی بەردەوام ب���وو و گوت���ی "ئێس���تا م���ن هەس���تدەكەم دەس���ەاڵتی مێردەكەم���م نیی���ە و ناتوان���م بەرامب���ەری بوەس���تم و ماف���ی خۆم���ی لێوەرگ���رم ،ناش���توانم پارێ���زەر بگ���رم، لەبەرئ���ەوەی ماڵ���ی باوكم ب���اری داراییان خراپە". ئێم���ە پێم���ان راگەیاند ،ئەو داوای���ەی ل���ەدادگای توندوتیژی خێزان���ی تۆم���ارت ك���ردووە ،كە تێی���دا مێردەكەت و خوش���كی مێردەك���ەت و دایكی ئازادكران ،كاتێك لێكۆڵینەوەكە تەواوبێت، رەوان���ەی دادگای تایبەتمەن���د دەكرێ���ت ب���ۆ دادگاییكردنی���ان، ئەگەر تاوانەكەیان بەس���ەردا بچەس���پێ ،ئەوا بە پێبژاردن یان حەپسكردن سزادەدرێن. س���ەبارەت ب���ە تەاڵقدانەكەش���ت ،پێویس���تە ل���ەدادگای باری كەس���ی داوای ماف���ی خۆت بك���ەی .ب���ۆ یارمەتیدانت ل���ەدادگا دەتوانی س���وود ل���ە پڕۆژەی هاوكاری یاس���ایی وەربگری ،كە بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بەئافرەتان، لەگەڵ سەندیكای پارێزەرانی كوردستان لقی هەولێر بەهاوكاری رێكخ���راوی یوئێن دی پی و رێكخراوی تواناس���ازی ئافرەتان، گرێبەستی بۆ ئافرەتانی كەم دەرامەت كردووە. دواتر ئەم ئافرەتەمان رەوانەی ئەو پڕۆژە خۆبەخش���ە كرد، تا لەرێگای پارێزەرەوە مافەكانی بۆ وەربگیرێت.
*
لەبەرچاوگرتنی هەس���ت و نەستی من". بۆیە ئەو ژنە داوایكرد لەرێگای دواندنی كەسی پسپۆڕەوە رێنمایی بكرێت ،چونكە ئەو لەگومان و دڵەڕاوكێدا دەژیت. هەت���او ئەحمەد توێژەری كۆمەاڵیەتی، س���ەبارەت ب���ە كێش���ەكەی ژاكاو وت���ی "راس���تە زۆرج���ار پەیوەن���دی كەس���انی دەوروبەر دەبنە هۆی تێكدانی پەیوەندی ژن و مێ���رد ،بەاڵم پێویس���تە هەردووال ل���ەوە هوش���یاربن و رێگەن���ەدەن هی���چ شتێك كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكەی ئ���ەوان هەبێ���ت ،چونك���ە ژن و مێ���رد نزیكترین كەسی یەكترن" .لەهەمان كاتدا بەپێویس���تیزانی پیاوان ل���ەوە ئاگاداربن، پەیوەن���دی گومان���اوی دروس���ت نەكەن و هەوڵب���دەن ئەگ���ەر گومانێكی���ش الی ژنەكانیان هەبوو نەیهێڵن ،بەوەی بۆیان روونبكەنەوە ،كە پەیوەندییەكە ئاسایە. ئ���ەو توێ���ژەرە پەیوەندییەك���ەی ژاكاوی بەنموون���ە هێنای���ەوە گوت���ی "پێویس���تە مێردەك���ەی ژاكاو بۆ ژاكاوی روونبكاتەوە ،كە ئەو هیچ پەیوەندییەكی ناسروشتی لەگەڵ كەسدا نییە ،بۆنموونە ب���ا كاتێ���ك تەلەفۆنی لەگ���ەڵ ئامۆزاكەی كرد ،نەڕواتە دەرەوە و الی خێزانەكەی قس���ەبكات ،یاخ���ود نامەكان���ی ئ���ەو و خۆش���ی پیش���انبدات ،قەت تەلەفۆنەكەی نەش���ارێتەوە" .ئامۆژگاریش���ی بۆ ژاكاو ئەوەی���ە ك���ە "هەڵب���دات ئاس���ایی رەفتار ب���كات و گوش���اری دەروون���ی بۆ خۆی دروس���ت نەكات ،راس���تی پەیوەندییەكە تێب���گات ،بۆنموون���ە دەتوانێ ناڕاس���تەو خۆ قس���ە لەگەڵ كچ���ەدا بكات ،هەروەها بەراش���كاوی بەمێردەك���ەی بڵێ���ت ئ���ەو بەو نزیكیی���ە لەئامۆزاكەی بێ���زارە ،یان داوای روونكردنەوەی لێبكات ،ئەو كاتە دەتوان���ێ لەراس���تی بابەتەكە تێبگات ،كە ئایا لەراستیدا پەیوەندییەكی ناسروشتی هەی���ە یان ئەو كەوتۆت���ە گومان" .هەتاو روونیش���یكردەوە ،ك���ە پێویس���تە ژاكاو بەهەم���وو جۆرێ���ك خ���ۆی ل���ە بڕیاری بەپەل���ە و هەڵەش���ەیی بپارێزێ���ت و بەئارامی مامەڵە لەگ���ەڵ بارودۆخەكەدا ب���كات ،چونكە چۆن ئەگ���ەری هەبوونی پەیوەندییەكی نائاس���ایی هەیە ،ئەگەری ئ���ەوەش هەیە ،تەنی���ا گومانی خۆی بێت و مێردەك���ەی تەنیا پەیوەندی خزمایەتی هەبێت.
دۆسیەكانی توندوتیژی
كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی /ئا :ساڵحی مام عەلی
چۆن خۆت لە ملئیشە و پشتئێشەی كاكردن دەپارێزی؟ زۆر ل���ەو فەرمانبەران���ەی ب���ەردەوام لەپش���ت مێ���ز و كۆمپیوت���ەرەوە كاردەك���ەن ،بەهۆی دانیش���تنی بەردەوامیان توشی ئازاری مل و پشت دەبن .بۆ چارەسەری ئەو حاڵەتەش پسپۆرەكانی بواری پزیشكی ئامۆژگاری ئەو كەسانە دەكەن، ئەم هەنگاوانەی پێڕەو بكەن: .1ئوتوموبێلەكەی���ان ل���ە ش���وێنێكی دوور ل���ە ش���وێنی كاركردن رابگرن و بەپێ بڕۆنە س���ەركار ،خۆ ئەگەر شوێنی كاركردنیش���یان تەنیا ماوەی 10تا 20خولەك بەپێڕۆیش���تن دووربوو ،باشتر وایە بەپێ بچنە سەركار. .2قادرمە لە جیاتی مەسعەد بەكار بهێنن ،چونكە سەركەوتنی قادرمە وادەكات ماس���ولكەكانت بجوڵێن ،س���ەربارەی ئەوەی چەوریەكان دەسوتێنی. .3ل���ەدوای هەر كاتژمێرێك دانیش���تن پێویس���تە 5خولەك پیاسە بكەن. .4ئەو كورسیەی لەسەری دادەنیشی كاریگەری زۆری ئازاری پشت و مل ،باشتر وایە ه��ەی��ە بۆدروستكردنی ج��ۆرێ��ك لەكورسی بەكار بهێنیت كە پ��ێ��ی دەوترێت ك��������ورس��������ی م��ەت��ات��ی ،كە كو ر سیە كی خرە وەك تۆپ و لە مادەیەكی الستیكی مەتات دروستكراوە.
48ژمار ه 2014/4/26 228
گەشبینی نەخۆشی دڵ كەم دەكاتەوە بەپێی لیكۆڵینەوەیەك كە لەویالیەتی "میش���گان"ی ئەمریكی لەسەر كۆمەڵێك ژن و پیاو بۆ ماوەی چوارساڵ ئەنجامدراوە، دەركەوتوە كە گەشبینی دەبێتە هۆی باشكردنی تەندروستی دڵ و ل���ە نەخۆش���یەكان و سس���تبوون دتپارێزێت .هەروەها پسپۆران بۆیان دەركەوتوە ،ئەو كەسانەی لەژیاندا گەشبینن توشبوونیان بە نەخۆشیەكانی دڵ و سستبوونی دڵ بەرێژەی %73كەمبۆتەوە بەراورد بەو كەسانەی بە بێئومێدی دەژین و بەرامبەر ژیان رەشبینن .جگەلەوانەش گەشبینی بەشێوەیەكی گشتی بۆتەندروستی گشتی مرۆڤ سوودبەخشە.
كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی
فەیسبووك كچان دڵتەنگ دەكات پس���پۆران لە لێكۆڵینەوەیەكدا لە ئەمریكا بۆیان دەركەوتووە ،تۆڕی كۆمەاڵیەت���ی فەیس���بووك دەبێت���ە ه���ۆی دڵتەنگی بۆ كچان و توش���ی بەدخۆراكی���ان دەكات .ل���ە لێكۆڵین���ەوەدەدا دەركەوت���ووە%80 ،ی ئەو كچانەی بۆ زیاتر لەكاتژمێرێك فەیسبووك بەكاردێنن ،توشی دڵتەنگی دەبن ،چونكە لەو ماوەیەدا و لەكاتی گەڕان بەناو الپەڕاكاندا چاویان بە شێوەی كچانی تر و ستایلی تازە و جۆراو جۆر دەكەوێ ،لەهەمانكاتدا لەگەڵ خۆیان بەراوردی دەكەن و رەخنە لەخۆیان و ش���ێوەی خۆیان دەگرن ،بەمەش توشی دڵتەنگی و دڵەڕاوكێ دەبن و نانیان بۆناخورێت. پسپۆران دەشڵێن چەندەی كچان زیاتر لەفەیسبووك بمێنەوە ،ئەوەندە زیاتر ئەگەری توشبوونیان بەو حاڵەتە هەیە.
لەجێچوون یان داكەالنی پێی مندااڵن (خەلع) چیە؟ لەجێچوون (داك���ەالن) وات��ە الچوونی س��ەری جومگەی ران لەشوێنی خۆی و هاتنەدەروەی لەحەوز ،كە ناسراوە بە (خلع ال��والدي) .ئەمەش زۆر جار لەكاتی لە دایكبوونی منداڵەكە بەهۆی هەندێك كێشەوە روودەدات. هۆیەكانی تری داكەالن بریتین لە ناجێگیری و توندنەبوونی ماسولكەكانی ناوچەی ران و حەوزە ،یاخود باری منداڵەكە لەناو رەحمی دایكیدا ،هەندێك جاریش بەكارهێنانی النكە، یان هۆكاری بۆماوەیی رۆڵ دەبینن. خەلع لە 3مانگی یەكەم لەشێوزی دانانی پێ یان لەكاتی رۆیشتن دەردەك��ەوێ��ت ،دایكان هەستی پێناكەن ،چونكە ئ���ازاری نیە .خەلع دەبێتە ه��ۆی شەلبوونی منداڵەكە و ئەگەر چارە نەكرێت ئەوا منداڵەكە بەشەلی دەمێنێتەوە و بەگەورەیی زۆر زەحمەتە چارەی بكرێت .بەاڵم ئەگەر زوو هەستی پێبكرێت ،ئەوا دەتوانرێت چارەسەر بكرێت .بۆیە پێویستە منداڵەكەتان لەپاش لەدایكبوون پیشانی پزیشكی پسپۆر بدەن ،بۆدڵنیابوون لەتوشنەبوون بەم حاڵەتە.
مەهێڵن مێردەكانتان برسی بن، شەڕ روونادات بەپێ����ی توژینەوەیەك لەئەمریكا كە لە لەس����ەر 107ژن و مێرد بۆ م����اوەی 21رۆژ ئەنجامدراوە ،دەركەوتووە برس����یەتی دەبێتە هۆی هەڵچوونی باری دەروونی و توڕەیی ،بەمەش كێشە لەنێوان ژن و مێردەكاندا دروس����ت دەبێت .پسپۆران هۆی ئەم حاڵەتەیان بۆ برس����یەتی و كەمبوونی رێژەی گلوكۆز یان ش����ەكر لەلەش����دا گێڕاوەتەوە ،كە مێش����ك ناتوانێت وەك پێویست كارەكانی بكات و دوات����ر دەبێتە هۆی توڕەبوون و هەڵچوون .هەروەها ئامۆژگاری ئەو ئافرەتانە دەكەن ،كە دەیانەوێت باسی كێشەیەك بكەن لەگەڵ پیاوەكانیان ،كە پەیوەستە بەژیانیانەوە ،پێشتر نانیان بدەنێ ،ئینجا لەگەڵیان قس����ە بكەن ،تا بەهۆی برسیەتیەوە هەڵچوون و توڕەیی و پاشانیش شەڕ لە نێوانیان روونەدات.
ژمار ه 228
49 2014/4/26
كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی
هۆشیاریی تەندروستیی
هەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت
گرنگیی و سوودەكانی پشكنینی مەمك لەجیهان����ی پێش����كەوتوودا ،ماوەی پەنجا س����اڵ دەبێت پشكنینی مەمك بۆ ئافرەتان بۆتە بەرنامە، بۆ مەبەستی لێكۆڵینەوە لەنەخۆشیەكانی مەمك. تاكو زووتریش دەستنیش����ان بكرێت و رێگری لەدەردی كوشندەی شێرپەنجە بكرێت. مەمك����ی ئاف����رەت ل����ەو كات����ەوە ،كە ك����چ خۆی دەناس����ێت ،واتە لەتەمەنی 13س����اڵیدا قەبارەی خ����ۆی وەردەگرێ����ت .ئەم����ەش بەس����ێ قۆن����اغ. چونكە بەگشتی پێویس����تی بەچوار قۆناغ هەیە تاك����و مەم����ك پێ����دەگات و ئام����ادە دەبێ����ت بۆ شیردان ،كاتێك ئافرەتەكە منداڵی پەیدا دەبێت. گ����ەر منداڵبوونەك����ەی ب����ەر لە 18س����اڵی بێت، مەمك����ی بچووك دەبێت و گۆپكەكەی بەباش����ی دروست نەبووە .هەروەها پێكهاتەی ناوەوەی، كە چەوری و دەمارەكانی خوێن و لیمفاویەكان و چەن����د غودەیەك����ە ش����یر دروس����ت دەكات، لەتەمەنی 18ساڵیدا تەواو دەبێت. بۆریەكانی شیرگواستنەوە بۆ جۆگەلەی دوایی، ژمارەی����ان 18-15جۆگەی����ە و ش����یریان پێ����دا دێتەدەرەوە .ئەو كارگەیە ،كە ش����یر دروس����ت دەكات ،لەژێر كۆنتڕۆڵی مێش����ك دایە (غودەی نخام����ی) ،كە مادەی پرۆالكتین و سنتوس����ینۆن دروس����ت دەكات ،بەه����اوكاری مژین����ی مەمك لەالیەن كۆرپەوە. ئەگەرهاتوو دایكەكە شیر لەمەمكیدا ئامادەبوو، لەمانگی نۆیەمی دووگیانیدا ،بەاڵم مەمكی نەدایە منداڵەك����ە ،لەخۆی����ەوە مەم����ك ش����یری لێنایەتە دەرەوە .بەڵك����و لەن����او خانەكان����ی كۆدەبێتەوە، بەش����ێوەیەك ی����ان گرێی لێ پەی����دا دەبێت ،یان هەودەكات .ئینجا ئافرەتەكە توش����ی نەخۆش����ی مەمك دەبێت. ئ����ەو ئافرەتان����ەی بەرێكوپێكی مەم����ك دەدەنە منداڵەكانیان ،زۆر كەم توشی نەخۆشی مەمك دەبن ،واتە شیردان بەمنداڵ رێگری لەنەخۆشی ش����ێرپەنجەی مەمك دەكات .ئەو بیرۆكەیە هی
50ژمار ه 2014/4/26 228
م����ن نیە ،بەڵكو لەواڵت����ی بەریتانیا و ئەمریكا و ئەوروپا پشكنینی لەسەركراوە. نەخۆشیەكانی مەمكی ئافرەتان: مەم����ك لەدەمار و خوێن و چەوری پێكهاتووە، لەگ����ەڵ غ����ودەی دروس����تكردنی ش����یر ،چەن����د ش����ریتێك ئەمان����ە بەیەك����ەوە دەبەس����تنەوە. لەژێر گ����ۆی مەمكدا چەن����د جۆگەلەیەك هەیە، دی����واری ئەو جۆگەالنە خان����ەی تایبەتی تێدایە، لەگ����ەڵ س����وڕی مانگان����ە زیاد و ك����ەم دەكات، لەژێ����ر كاریگ����ەری هۆڕمۆن����ی تیس����ترۆجین و پڕۆجیس����ترۆن .لەبەرئ����ەوەی هەم����وو مانگێك لەژێ����ر كاریگ����ەری دروس����تبوونی هێلكۆك����ە هۆڕمۆنەك����ە زیاد و ك����ەم دەكات .وەك گوڵێك ئاوی لەژێر بێت ،ئەو خانانە گەشە دەكەن .ئینجا دەبێتە هۆی گرژبوون ،هەندێك جاریش ئازاری لێپەیدا دەبێت ،لەبەرئەوەی كیسۆكەی بچووك دروس����ت دەبێ����ت ،ئاوێك����ی س����افی تێدایە پڕە لەهۆرمۆن .لەكاتی سوڕی مانگانە شیدەبێتەوە و قەبارەی بچووك دەبێتەوە و مەمكەكە ئارام دەبێتەوە .لەو كاتەدا ئەگەر بەدەس����ت پشكنینی ب����ۆ بكرێ����ت ،هەس����تی پێدەكرێ����ت ،ك����ە تووند و بەئ����ازارە .بۆی����ە ئامۆژگاری����م ب����ۆ ئافرەتان ئەوەی����ە ،ك����ە ل����ەو حاڵەت����ەدا لەدەس����تێوەردان دووربكەونەوە ،ئەگینا جاروبار ئازاری دەبێت و خوێنی تێدەزێت .لەژێر ئەو شوێنە هەست بە گرێیەك دەكرێت ،كە خوێنی تێدا كۆبۆتەوە ،بۆ م����اوەی 3-2هەفتە بزر دەبێت ،ئەگەر گرێیەكە بچ����ووك نەب����ۆوە ،یان بزر نەب����وو ،دەبێت ئەو ئافرەتە س����ەردانی پزیش����ك بكات و پش����كنینی مەمك ئەنجام بدات. چەند گرێیەكی دیكە هەن لەدەمارە تووندەكاندا دروس����ت دەب����ن ،لەژێ����ر دەس����تدا زۆر رەق دەردەكەون و ون دەبن .چەندانێك لەو گرێیانە لەن����او مەمك����دا ه����ەن ،ئینج����ا ئەگ����ەر كیس����ەی هۆرمۆنی كەوتە الی����ەوە ،ئەوا مەمكەكە تووند
دەب����ێ و گرێ����ی زۆری تێدا دەبێ����ت .ئەمە تەنها پێویس����تی بەس����ۆنار هەیە .لەدوای تەمەنی 35 ساڵیدا پش����كنینی تیشكی بۆ دەكرێت ،پێویستی بەنەشتەرگەریی نیە. ئەگ����ەر گ����ۆی مەمكی چڵكی لێهات����ەدەر ،یاخود خوێن����ی لێه����ات ،ئ����ەوكات دی����ارە خانەكان����ی جۆگەل����ەی ش����یر توش����ی نەخۆش����یەك بوونە. لێرەدا پێویس����تە ئەو خانانە پشكنینی تیشكییان ب����ۆ بكرێت .زۆرج����ار هەوكردنە ،ب����ەاڵم ئەگەر خانەی ش����ێرپەنجەی تێدابوو ،ئ����ەوكات دەبێت چارەسەری تایبەتی بۆ بكرێت. شێرپەنجەی مەمك ئەگەر دەستمان بەگرێیەك كەوت ،لەهەر الیەكی مەم����ك بێت ،كیس����ەش نەبوو ،ئەوە لەتیش����كی مەمكی����دا نیش����انەیەكی س����پی دەردەكەوێ����ت، لەو ش����وێنەدا ب����ەدەرزی بەقەب����ارەی گرێیەكە چەن����د خانەیەك����ی لێدەردەهێنرێ����ت ،وات����ە پێویس����تە گرێیەكە دەربهێندرێت ،لەگەڵ 2س����م لەدەوروبەرەكەی لەچەورییەكان ،بۆ پشكنینی میكرۆس����كۆبی .ئینجا نزیكەی 24-20سالیدی لێدەكەن و تەماشای دەكەن ،ئەگەر شێرپەنجە ب����وو ،بەگوێ����رەی ج����ۆری ش����ێرپەنجەكە و پش����كنینە هۆرمۆنیەكان ئەو چارەسەرانەی بۆ دەستنیشان دەكرێت: .1بڕینی ئەوالیەی مەمكەكە ،كە گرێی هەبووە. ئینجا دانانی مەمكی پالستیكی لەژێر پێستەكە، تاكو كارنەكاتە سەر دەروونی ئافرەتەكە. .2بڕین����ی گرێیەكە و پێدانی دەرمانی كیمیاوی. هەرچەن����دە ئ����ەم دەرمانە كێش����ەی زۆرە ،لەو ماوەیەدا نەخۆش����ەكە بێزار دەبێت ،چونكە كار دەكاتە س����ەر هەموو خانەكانی لەش����ی مرۆڤ و بێهێز و بێتاقەتی دەكات .چارەسەرەكەش����ی چەن����د مانگێك دەخایەنێت ،پێویس����تە بەردەوام لەپزیشكی خۆی و لەتاقیگە نزیك بێت. چارەس����ەری ش����ێرپەنجەی مەمك پێشكەوتنی زۆری بەخۆی����ەوە بینی����وە ،ئەگ����ەر لەقۆناغ����ە س����ەرەتاییەكان دەستینش����ان بكرێ����ت ،ئ����ەوا چارەسەر دەكرێت و ژنەكە دەگەڕێتەوە ژیانی سروشتی خۆی. ج����ا لەبەرئ����ەوەی ه����ەردوو مەمكەك����ە بەدەمارەكانی خوێن و لیمفاوییەكان بەیەكەوە بەس����تراونەتەوە ،پێویس����تە مەمكە ساغەكەش پش����كنینی بۆ بكرێ����ت ،تاكو زوو دەستنیش����ان بكرێت ،گەر هەر گۆڕانكارییەكی تێداڕووبدات، چارەسەر بكرێت. تیش����كی وەرگرتنی مەمك لەدوای 35س����اڵیدا پێویس����تە ،تەنان����ەت ئەگەر ئافرەت هەس����تی بە نەخۆش����یش نەكردبێت ،ئینجا 3س����اڵ جارێك تاكو تەمەنی 60س����اڵی .خۆپاراستن باشترە لە چارەسەركردن ..شیر بدەن بە منداڵەكانتان.
هـــونـــەری
حزبەكان بۆ دەنگ كۆكردنەوە هونەرمەندان دەخەنە لیستەكانیانەوە
ژمار ه 228
51 2014/4/26
هونەری
بارودۆخی سیاسی زوو دەگۆڕێت، من چاوەڕوانی پێشهاتی گەورەترم بۆ كوردستان لەدڵەوە حەزدەكەم بەدیداری جەماوەری خۆم لە كوردستان شاد ببم ئاینی ئیسالم رێگەی بەدووژنی داوە، لەسەر ئەو بنەمایە ژنی دووەمم هێنا
دارمیندرا
ئەكتەری گەورە و ئەندامی پەرلەمانی هندستان:
من باش شارەزای بارودۆخی كوردم و دەزانم لەسەر خاكەكەیان نەگبەتی زۆریان بەسەرهاتووە 52ژمار ه 2014/4/26 228
هونەری
ژمار ه 228
53 2014/4/26
هونەری
(دارم س����ینگ دی����ۆل) كە لەهندس����تان بە دارمیندرا و لە كوردستانیش بەدارەمەندەر ناس����راوە ،ئەكتەرێك����ی ن����اوداری هندیی����ە، لەرێ����گای فیلمە رۆمانس����یەكانی لەس����ااڵنی 1980سەرنجی زۆربەی ئەوكاتی گەنجانی كوردستان و بەتایبەتی شاری هەولێری بۆ خۆی راكێشابوو ،وەك بەشێكیان لەئێستادا باس����ی لێ����وە دەك����ەن ی����ادگاری خۆش����یان لەگ����ەڵ فیلمەكانی ئەو ئەكتەرە هەیە ،كاتێك لەس����ینەماكانی ئەوكاتی هەولێ����ر فیلمەكانی پەخش����دەكرا .بۆ زیاتر ئاش����نبوون بەژیانی ئ����ەو هونەرمەن����دە جیهانی����ە ،ك����ە خاوەن����ی خەاڵتی س����ەركەوتنی تاهەتای����ە لە بۆلیوود، گفتوگۆیەك����ی چڕوپرم����ان لەگ����ەڵ ك����رد، كەس����ێكی تا بلێی رووح س����ووكە و بەقسە خۆش����ەكانی ئێمەی گەڕاندەوە بۆ سااڵنێكی پێش لەدایكبوونمان. تەیار عادل گۆران ــ مۆمبای
س���اڵی 1975هیما مالین كچە ش���ۆخ و ش���ەنگی بۆلیوود بوو ،ت���ۆ خێزانداربووی و منداڵیش���ت هەبوو ،چۆن بوو هیما مالین شوی پێكردی؟ دارمین���درا( :بەپێكەنینەوە) ئ���ی منیش كوڕە ش���ۆخ و ش���ەنگ بووم ،بۆ من چ عەیبم هەیە!!! ئێمە كاتێك خەریكی وێنەگرتنی فیلمی (شۆلەی) بووین ،خۆشەویستی لەنێوانمان درووستبوو، لەنێو فیلمەكەش هەر خۆشمدەویست ،بەاڵم ئەو شووی پێنەدەكردم ،لەكۆتاییدا رازیبوو ،منیش هەم لە فیلم و هەمیش لەژیانم سەركەوتم. لەفیلم���ی ش���ۆلەی تۆ رۆل���ی ڤیرۆ و هیم���ا مالین رۆلی بەس���ەنتی دەبینێ���ت ،كاتێك رەف���زت پێ���دەدات ت���ۆ دەچیتە س���ەر تانكەری ئاوی گوندەكە و دەتەوێت خۆت بكوژی ،دواتر ئەمیتاب واس���تەت بۆ دەكات .دوور لە تەمسیل هیما مالین تۆی رەفزنەكردەوە كاتێك تەقدیمت ك���رد و ئەمیتاب واس���تەی بۆ نەك���ردی تا پێت رازیبوو؟ دارمیندرا :ئەوە تەمسیل بوو ،بەسەنتی خۆی حەزی لەمن بوو و دەشیزانی من خۆم ناكوژم ب���ۆی و لەئاخیرەكەی پێ���م رازیبوو ئەمیتابیش چ���ووە خوازبێنی ب���ۆم .لەژیانی راستیش���مان بەسەنتی هەر منی خۆشویست و پێم رازیبوو، ئاوەها بوومە پاڵەوانی چیرۆك . لەبڕگ���ەی كۆتایی فیلمی ش���ۆلەی تۆ لەبەر بەس���ەنتی خۆت دەدەیتە دەس���تی جەبار س���ینگ و پیاوەكان���ی ،ل���ەوێ جەب���ار س���ینگ دەیەوێ���ت دەس���تت ببرێ���ت ،ب���ەاڵم بەس���ەنتی بەس���ەر شووش���ە دان���س دەكات ،تا دەس���تت
54ژمار ه 2014/4/26 228
پەیامنێری سڤیل و دارمیندرا
نەبڕن ،ئەوە نیشانەی خۆشەویستی راستەقینە و قوربانیدانە ،ئێوە لە ژیانیش���تان لەگەڵ یەكتر ئاوا بوونە؟ دارمین���درا :كاتێ���ك دوو ك���ەس بڕی���اری هاوس���ەرگیری لەگەڵ یەكت���ری دەدەن ،دەبێت هەموو خۆش���ی و نەخۆش���یەكانیان بەیەكەوە بێ���ت و قوربانی بۆ یەكتری بدەن ،پەیامی ئێمە ل���ەو فیلمە دی���ارە ،كە ئێمە پەیامم���ان بەخەڵك دابێ ،دەبێت خۆش���ان لەئاست پەیامی خۆمان بین ،تاكو ئێستا بەبەڵگەوە دەڵێم هەردووكمان لەژیان���ی خۆماندا قوربانی زۆرمان بۆ یەكتری داوە ،دەتوان���م بڵێ���م مێردێكی ب���اش بوومە بۆ هیم���ا مالینی ،ئەویش ژنێكی زۆر باش بووە بۆ من و زۆریش پشتیوانم بووە. لە ئاینی هندۆس���ی هیچ پیاوێك بۆی نیە دوو ژن بهێنێت ،تۆش لەسەر ئەو باوەڕەی، چۆن بوو كردت بەدوو ژن؟ دارمین���درا :ئ���ێ دوو ژن���ی لەئاینی ئیس�ل�ام رێ���گای پێ���دراوە ،منیش لەس���ەر ئ���ەو رێگایە بەڕێوەچووم���ە ،م���ن لەگەڵ هاوس���ەرەكانم و منداڵەكانم بەخۆشی ژیاوم و كێشەمان نەبووە لەو رووەوە. ت���ۆ و ئەمیت���اب هەریەك���ە چەندی���ن خانووتان هەیە ،دوو ماڵتان هەیە ،لەمۆمبای و جیرانی یەكترن و بەیەكەوە چەند فیلمێكیشتان هەیە ،لەئێستادا نێوانتان چۆنە؟ دارمیندرا :ئەمیتاب هاوڕێی خۆشەویس���تمە چ لەس���ەردەمی گەنجی���م و چ لەس���ەردەمی ئێس���تاش ،ئ���ەو رۆڵ���ی بەرچ���اوی هەب���ووە لەپێشخس���تنی س���ینەمای بۆلی���وود ،ئەمیت���اب
ناوێكی درەوش���اوەیە لەهەم���وو جیهان و من هەمیش���ە رێزی تایبەتم بۆی هەی���ە ،نەك هەر من ،گەلی هندس���تان هەمووی ئەمیتابی خۆش دەوێت. تۆ جگەلە هونەر لەبواری سیاس���یش كاردەك���ەی ،چۆن دەتوانی لەو دوو بوارە رۆڵ ببینی؟ دارمین���درا :ماڵی من پرە لەهونەر ،بەخۆم و ژنەك���ەم و كوڕەكان���م و كچەكەمەوە .بەخۆمم گوت ب���ا تۆزی���ك لەسیاس���ەتیش كاربكەم خۆ دنیا كاول نابێت ،پاش���ان من خزم و كەس���ێكی زۆرم لە پەنجاب هەیە ،داوایان لێكردم پێشیان بكەوم و خزمەتیان بك���ەم ،بۆیە چوومە ئەوێ و خ���ۆم هەڵب���ژارد و دەنگم هێنا .م���ن ئەندامی حزب���م و ئەندام���ی پەرلەمانیش���م ،ب���ۆ ماوەی چەندین س���اڵە ،ئەمس���اڵ خولی پەرلەمانتاریم تەواو دەبێت ،س���ەیری بارودۆخی خۆم دەكەم لەبواری سیاس���ی ،لەپاڵ ئ���ەوەش وردە وردە كاری هونەری خۆم دەكەم. بیس���توومە دەڵێن ه���ەر پەنجابییەك بێت���ە مۆمبای خ���ۆی بەناوی تۆ هەڵدەكێش���ی و هەم���وو تۆ بەس���احێبی خۆیان دەزانن تۆش یارمەتی���ان دەدەی لەهەم���وو روویەك���ەوە و جیاوازی لەنێوان هیندیەكان دەكەی؟ دارمین���درا :من هی���چ جیاوازیی���ەك لەنێوان هی���چ ك���ەس و الیەنێك ناكەم و رێ���ز لەهەموو كەس���ێك دەگ���رم ،ه���ەر رۆژیك ه���ەر الیەنێك كاری بكەوێتە الم و لەتوانام داهەبێت یارمەتی بدەم ،یارمەتیم داوە .پەنجابیەكان كەس���وكاری من���ن و پەنجاب ناوچەی من���ە ،منیش نوێنەری
هونەری
ئەمیتاب لە گەنجیەتی و لەئێستاشدا هاوڕێیەكی خۆشەویستمە ماڵەكەم پڕە لە هونەر، خۆم و ژنەكەم و كچەكەم و كوڕەكانم كاری هونەری دەكەین خزم و كەسوكارم داوایانلێكردم پێشیانبكەوم و خزمەتیان بكەم ،بۆیە چوومە ناو كاری سیاسیەوە
(دارم س����ینگ دی����ۆل) لەس����اڵی ل����ە 8ی دیس����ێمبەری 1935لەوالیەتی پەنجاب راجس����تان لەدایكب����ووە .كاتێ����ك دارمیندرا بچ����ووك دەبێت ،باوك����ی بەڕێوەبەری قوتابخان����ەی گوندەكەیان دەبێت و پش����تگیری لێدەكات لەخوێن����دن ،تاكو قۆناغی زانكۆ بەكۆتادێنێت .ساڵی 1960لەتەمەنی 25ساڵی روو لەشاری مۆمبای دەكات بۆ مەبەس����تی كاركردن لەبواری س����ینەما ،پاش ماندووبوون و هەوڵدانێكی زۆر لەفیلمی (دل بهی تێرا همبی تێری) بەش����دار دەبێت .دوای ئەوە چەند رۆڵێكی تر وەردەگرێت .لەس����ااڵنی 60بەش����داری چەندین فیلمی كرد ،بەاڵم وەكو پێویس����ت نەناسرا. س����اڵی 1971خەڵك وردە وردە ناسیان ،كاتێك لەساڵی 1975لەگەل ئەكتەری گ����ەوەر و شاهەنش����ای بۆلی����وود ئەمیت����اب باچچان لەفیلمی ش����ۆلەی (ش����وعلە) بەش����داریكرد ،لەوێ بە تەواوەتی ناس����را .دارمیندرا دوو ژنی هەیە ،جگە لەخۆی، ژن����ی دووەم����ی (هیما مالی����ن) و هەر دوو كوڕەكەی بەناوەكانی (س����ۆنی دیۆل و بۆبی دیۆل) كە مندالی ژنی یەكەمەكەین ،لەگەڵ كچێكی بەناوی (ئیش����ا دیۆل) كە كچی ژنی دووەمیەتی لەس����ینەما كاردەكەن .دارمیندرا س����اڵی 2004بەپشتیوانی خەڵكی ناوچەكەی خۆی لەپەنجاب هەڵبژارد و بووە ئەندامی پەرلەمانی هندستان. جگە لەكاری هونەری كاری سیاسیش دەكات و ئەندامی حیزبی بهاراتیا جاناتایە و ماوەی چەندین خولە بەپشتیوانی خەڵكی والیەتەكەی دەنگی زیاد دەهێنێت و تا لە 2014/4/24هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەم خولەی ئێستاش كە بڕیارە هەر پەرلەمانتارە. لەمۆمبای بەڕێوە بچێتەوە،
ئەوان���م لەپەرلەم���ان و لە نێ���و حیزبیش ،بۆیە دەبێت خزمەتیان بك���ەم و خۆم بەخزمەتكاری هەموویان دەزانم. بەحوكمی ئەوەی سیاس���ەتمەداریت چی لەبارەی كوردەوە دەزانیت؟ دارمین���درا :من باش ش���ارەزایی بارودۆخی ك���وردم و دەزان���م نەگبەت���ی زۆریان لەس���ەر خاكەكەیان بەسەر هاتووە ،كە ناوی كوردستانە، وەك ئەوەی گەلی هندستان بەسەریهات لەژێر دەس���تی داگیركەر ،گەلی كوردی���ش بە هەمان شێوە .بەاڵم دەبێت هەموو الیەك ئەوە تێبگەن كە سیاس���ەت ی���ەك رێ���رەوی راس���تی نییە و بارودۆخی سیاس���ی زوو ب���ەزووی دەگۆڕێت، ك���ێ دەیگوت ك���ورد ئازاد دەب���ن؟ كێ دەیگوت ت���ەواوی هندس���تان ئ���ازاد دەكرێ���ت؟ ئەوان���ە هەمووی پێشهاتن و من چاوەروانی پیشهاتەی گەورەترم بۆ كوردستان. تۆ جەماوەرێكی باشت لەكوردستان هەی���ە ،بەتایبەت���ی جیلە كۆن���ەكان لێرەوە چیت هەیە پێیان بڵێی؟ دارمین���درا :س�ڵ�او رێزی���ان ب���ۆ دەنێ���رم و خۆشەویستیم بۆ هەموویان هەیە ،لێرەوە پێیان دەڵێ���م دارمیندرا خزمەت���كاری جەماوەرەكەی خۆیتی و خۆشحاڵم كە لەشوێنێكی وای جیهان خەڵكی وا بەڕێز بناس���م .بەپێی كات و دەرفەت لەدڵەوە حەزدەكەم لەنزیكەوە پێیان ئاشنا ببم.
ژمار ه 228
55 2014/4/26
هونەری
حزبەكان بۆ دەنگ كۆكردنەوە هونەرمەندان دەخەنە لیستەكانیانەوە ئاڤان جەمال
ئەحمەد تاریق
جەالل پەرێشان :هەموو كۆاڵنی خۆمان دەنگم دەدەنێ ئاڤان جەمال :پارێزگا جیاوازە لەپەرلەمان و پێویستی بە بڕوانامەی بەرز و پسپۆڕی نییە رەبیع هەزال :هونەرمەند حزبی نەبێت ،ناتوانێت پەیامی هونەری خۆی بگەیەنێت ئیسماعیل ئاكۆیی :خەڵك بڕوایان بە سیاسییەكان نەماوە بۆیە ئێمە خۆمان هەڵدەبژیرین عومەر مامە :لەوانەیە راست بێت بۆ دەنگ كۆكردنەوە بەكارمان بهێنن 56ژمار ه 2014/4/26 228
لیس���تی كاندیدان���ی حزب���ە سیاس���ییەكان پ���ڕن لەرۆژنامەن���وس و م���ەال و كەس���انی ت���ری كۆمەاڵیەت���ی و بەناوبان���گ بەتایبەتیش هونەرمەندان ،هەرچەندە ئەوان رەتیدەكەنەوە، ك���ە حزب���ەكان ئەوان ب���ۆ دەن���گ كۆكردنەوە بەكاربهێن���ن ،ب���ەاڵم هەن���دێ ك���ەس رایانوایە حزبەكان دەنگیان پێكۆدەكەنەوە. ئیس���ماعیل ئاكۆیی هونەرمەندێكی میللییە، س���ااڵنێكە لەب���واری گۆرانیگوتن���دا خزم���ەت دەكات .ئێس���تا كاندی���دی لیس���تی گۆڕان���ە ب���ۆ ئەنجومەن���ی پارێ���زگای هەولێ���ر .ئ���ەو خۆكاندیدكردن���ی لەس���ەر لیس���تی حزبێك���ی سیاس���ی ،زۆر بەئاسایی دەزانێت و پێی وایە خەڵك باوەڕیان بە سیاس���یەكان نەماوە ،بۆیە ئەوان خۆیان هەڵبژاردووە .ئیس���ماعیل دەڵێ "زۆربەی سیاسەتمەدارەكان ئەوەندە بەڵێنیان بەخەڵ���ك داوە و جێبەجێی���ان نەك���ردووە، دەترسێن تێكەڵی خەڵك بن ،بەاڵم هونەرمەند خ���ودی خەڵ���ك دروس���تیدەكات و ئەوی���ش لەموعاناتەكانی خەڵك تێدەگات و هەر خەڵك بوون منیان لەئیس���ماعیلەوە كردە ئیسماعیل ئاكۆیی". سەبارەت بەئەگەری سەركەوتنی ئیسماعیل ئاكۆیی پێیوایە كە "سەركەوتوو دەبم ،چونكە خەڵ���ك باوەش���م بۆدەكەن���ەوە و پش���تگیریم دەكەن ،منیش دەمەوێ خزمەتی هەولێر بكەم، من بۆ خاتری پێداویس���تییەكانی ئەو خەڵكانە
هونەری
جەالل پەرێشان
عومەر مامە
خۆم كاندید كردووە كە موعاناتیان هەیە". عومەر مامە پیشەی ئەكتەرە و لەدراماكانی تەلەفزیۆن���ی یەكگرت���وودا زۆر رۆڵی بینیوە، ئێس���تا كاندیدی لیستی یەكگرتوی ئیسالمییە. رای ئ���ەو هونەرمەن���دە پێچەوان���ەی رای زۆربەی هونەرمەندانە كە دەڵێت ،هورنەمەند موڵك���ی میللەت���ە و نابێ���ت پەیوەن���دی بەهیچ حزبێكی سیاس���ییەوە هەبێ���ت .عومەر پێیوایە "دەس���تەواژەی هونەرمەند ناب���ێ حزبی بێت، دەس���تەواژەیەكی راس���ت نییە ،چونكە هونەر خۆی سیاسەتە ،هەموو مرۆڤێكیش بەتایبەت هونەرمەند هەڵوێستێكی سیاسی هەیە ،بەاڵم ئەگەر بتەوێ بەس���ەر حزبێكدا ساغ نەبیتەوە و مەبەست خزمەت بێت ،ئەوا ناتوانی ،چونكە واقیعی سیاس���ی ئەمڕۆی كوردستان ،ئەوەیە ك���ە ل���ەدەرەوەی ح���زب ناتوان���ی سیاس���ەت بكەی". س���ەبارەت ب���ەو رای���ەی دەڵێ���ن حزبەكان ئەوان ب���ۆ دەن���گ كۆكردن���ەوە بەكاردەهێنن گوت���ی "لەوانەش���ە ئ���ەو قس���ەیە راس���ت بێت حزبەكان ئێمەی هونەرمەند بەكاربێنن ،بەاڵم ن���ەك لەهەم���وو حاڵەتێك ،چونك���ە جاران كە هەڵبژاردن بەلیستی داخراو بوو ،خەڵك ناچار بوو دەن���گ بداتە كەس���ێك ،ك���ە هەڵبژاردەی خۆشی نەبوایە ،بەاڵم ئێستا دۆخەكە جیاوازە و پێش���بینی دەك���ەم لەپێنج س���اڵی داهاتوودا ببێت���ە لیس���تی ك���راوە" .عومەر مام���ە پێیوایە كە دەردەچێت و دەنگی پێویس���ت بەدەس���ت دێنێت.
رەبیع هەزال
رەبیع هەزال س���وڵتان ،هونەرمەندێكی ترە كە لەس���ەر لیس���تی یەكگرتووی ئیسالمی بۆ پەرلەمان���ی عێراق خۆی هەڵبژاردووە .رەبیع، ئەكت���ەری درامای���ە و دەڵێ���ت "پێش���تر كاری خێرخوازیش���م كردووە ،م���ن خزمەتكردن بە عیب���ادەت دەزان���م ،بۆیە خۆم هەڵب���ژاردووە، تابواری خزمەتكردنم زیاتربێت". بەرای ئەو كاندیدەی یەكگرتووی ئیسالمی "ئەگەر هونەرمەند حزبی نەبێت ئەوا ناتوانێت پەیام���ی س���ەرەكی خۆی ك���ە هونەرەكەیەتی بگەیەنێ���ت ،چونك���ە هیچ حزبێ���ك كەناڵ یان شاش���ەی تەلەفزی���ۆن نادات���ە هونەرمەن���دی س���ەربەخۆ .هەروەه���ا هونەرمەند هەس���تی ناس���كە و زیات���ر هەس���ت بەئێ���ش و ئازاری خەڵ���ك دەكات" .ئ���ەو ئەكت���ەرە ئەوەش���ی ئاش���كراكرد ،كە یەكگرتووی ئیسالمی خۆی داوایلێك���ردووە كاندیدی لیس���تەكەیان بێت و ئەوەش بەشانازی دەزانێت .لەبارەی ئەگەری دەرچوون و دەرنەچوونیشەوە ،رەبیع لەهیچ كامیان دڵنی���ا نییە "نازانم چەن���د دەنگ دێنم، چونك���ە وەك یاری تۆپی پێی���ە ،تۆپ خڕە و سندوقی دەنگدانیش ش���اراوەیە ،بەاڵم دڵنیام خەڵك خۆشیان دەوێم و دەنگم دەدەنێ". ج���ەالل پەرێش���ان هونەرمەن���د و راگەیاندنكارێك���ی ناس���راوە ،هەروەه���ا وەرزش���وانە ،كاندی���دی پارت���ی دیموكرات���ی كوردستانە بۆ ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر، ئ���ەو دەڵێ���ت "بۆی���ە خ���ۆم هەڵب���ژاردووە تا خزمەت���ی خەڵ���ك بكەم و كار بۆ نەهێش���تنی
ئیسماعیل ئاكۆیی
موعاناتی هونەرمەند و وەرزشوانان بكەم". لەبارەتی ئەگ���ەری دەرچوونییەوە جەالل پەرێشان پشتی بەخەڵكی كۆاڵنەكەی خۆیانەوە ئەستورە و گوتی "نامەوێت ببێتە وەسفكردنی كۆاڵنەكەی خۆمان ،بەاڵم هەموویان بەڵێنیان داوە دەنگ بەمن ب���دەن ،خەڵكی كوردەواری خۆشمان كە بەڵێنیاندا جێبەجێی دەكەن ،بۆیە منی���ش بەڵێنێك���ی كوردەوارییانەیان پێدەدەم، كە خزمەتیان بكەم". جەالل ئەوەش���ی گوت ،ك���ە ئەگەر دەریش بچێت واز لەوەرزش ناهێنێت ،چونكە "ماسی لەئاو دەربهێنرێت دەخنكێ". هونەرمەن���د ئاڤان جەمال ،كاندیدە لەس���ەر لیس���تی یەكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان ب���ۆ ئەنجومەن���ی پارێ���زگا .ئاڤ���ان جەم���ال دەڵێت "هونەرمەندی���ش وەك هەر مرۆڤێكی تر بۆی هەی���ە كارێكی تربكات ،هەت���ا كاری ئیداریش، پارێ���زگاش ش���وێنی خزمەتگوزاریی���ە و پێویستی بەبڕوانامەی بەرز و پسپۆڕی نییە، وەك پەرلەم���ان نییە ،هەموو خەڵك دەتوانێت خزمەتی تێدابكات ،هەتا هەندێ پەرلەمانتاریش ئەو پسپۆڕێتییەیان نییە كە پێویستە". ئ���ەو هونەرمەن���دە رێ���ژەی ئەگ���ەری س���ەركەوتنی خ���ۆی ب���ەزۆر دەزانێت چونكە "تائێس���تا تەنی���ا لەرێگ���ەی هونەرەكەم���ەوە خزمەت���م كردووە ،ئێس���تا دەم���ەوێ لەبواری تریش���دا خزم���ەت بك���ەم ،ئێم���ە جی���اوازی بیروڕام���ان هەی���ە ،ب���ەاڵم پێویس���تە هەم���وو الیەنەكان رێز لەیەكتر بگرین".
ژمار ه 228
57 2014/4/26
هونەری
ساالر مەحمود: پەیوەندیم لەگەڵ كەمال محەمەد الواز نەبووە داوای خۆشەویستی زۆری لێكراوە سڤیل :ئەحمەد تاریق رۆژین حەسەن خانمە ئەكتەری بواری فیلم و دراما پێیوایە لەئێستادا خۆشەویستی الی زۆر خەڵك بۆتە حەز و بەرژەوەندی مادی. ئەوەش ناشارێتەوە كە خۆشەویستی كردووە و دەشڵێ "هەموو كەسێك خۆشەویستی دەكات ،بۆیە ئەوە شتێكی ئاساییە منیش وەكو هەموو مرۆڤێكی ئاسایی لەژیانی خۆمدا كەسێكم خۆشویستوە ،بەاڵم زۆر داوای خۆشەویستیم لێكراوە و قبوڵم نەكردووە".
58ژمار ه 2014/4/26 228
سڤیل :ئەحمەد تاریق هاوڕێیەت���ی هونەرمەندان س���االر مەحم���ود و كەمال محەمەد بۆ زۆربەی ئاش���نایانی هونەری كوردی ئاش���كرایە ،بەاڵم ماوەیەكە ئ���ەوان بەكەم���ی پێك���ەوە دەردەك���ەون .ب���ەو هۆی���ەوە دەنگۆی الوازبوونی پەیوەندییەكەیان باڵوبۆتەوە ،بەاڵم هونەرمەند ساالر مەحمود رەتیدەكاتەوە پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێ دێرینەكەی الواز بووبێت. ئ���ەو هونەرمەندە لەدیمانەیەكی تایبەتی س���ڤیل ك���ە لەژمارەكانی داهاتوودا باڵو دەكرێتەوە ،دووپاتیدەكاتەوە كە "من و كاك كەمال محەمەد ئێس���تاش هەر هاورێین و هیچ ناخۆش���ییەك لەنێوانماندا نیی���ە ،تەنها ئەوەندەیە كە هەر كەس���ەمان بۆ خۆمان كاردەكەین، ئەگەرنا ئێستاش هاورێیەتیمان خۆشە".
هونەری
كامەران عومەر دەڵێت "تۆ پێبكەنە" سڤیل :ئەحمەد تاریق هونەرمەن���د كامەران عومەر م���ژدەی باڵوكردنەوەی بەرهەمێكی نوێ بە هەوادارانی دەدات ،كە خۆی لەكلیپێكدا دەبینێتەوە بەناوی (تۆ پێبكەنە). ئ���ەو هونەرمەندە لەالپەڕەی تایبەتی خ���ۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیس���بووك ئ���ەو هەواڵ���ەی بەهەواداران���ی داوە و رایگەیاندووە "هۆن���راوەی ئ���ەو گۆرانییە لەنوس���ینی بەرزان ق���ادرە و لەالیەن هونەرمەن���د عەتا ئەحم���ەدەوە ئاوازی بۆ دانراوە ،دلێر حوس���ێن كاری دابەشكردنی میوزیكی بۆ كردووە ،پەنا بەخوا بەجوانترین شێوە پێشكەشی هەوادارانی دەنگی خۆمی دەكەم".
فرمێسك مستەفا :كەسایەتی من وەكو پیرە دارێكی رەگپتەوە سڤیل :ئەحمەد تاریق خانمە ئەكتەری شانۆكار فرمێسك مستەفا جەخت لەوەدەكاتەوە، ك���ە بەش���ەونخونی و هەوڵی تاكەكەس���ی خۆی پێگەیش���تووە و كەس���ایەتی خۆش���ی بەدارێك دەش���وبهێنێت ،كەڕەگ���ی لەقواڵیی زەویدا داكوتیوە. گەرچی ئەو پێی خۆش نییە باس���ی كەسایەتی خۆی بكات و ئەو باس���ەی بۆ دەوروبەرەكەی جێهێش���تووە ،ب���ەاڵم لەلێدوانێكی بۆ س���ڤیل گوتی "كەسایەتی من كەسایەتییەكی س���ادەیە ،وەك پیرە دارێك���ە ڕەگی پتەوی ل���ە زەویدایە و چەند ه���ەوڵ بدەن بەتەور بیبڕن���ەوە ،ئ���ەو لەژێرەوە نەمام���ی دیكەی لێدەبێتەوە و س���ەوز دەبێتەوە ،چونكە رەگەكانی بەش���ەونخونی و هەوڵی تاكەكەس���ی خۆی بووە".
ژمار ه 228
59 2014/4/26
"شاكیرە خائین و قێزەونە" خانمە گۆرانیبێژی كۆڵۆمبی "ش���اكیرا" دۆس���تی یاریزانی یانەی بەرشەلۆنەی ئیس���پانی "جی���رارد پیك���ێ" ل���ە چ���اوی ئیس���پانیەكانەوە ب���ە كەس���ێكی خائی���ن و قێ���زەون وەس���ف دەكرێ���ت ،ئەم���ەش بەه���ۆی ئەوەی ل���ە ئەلبووم���ە تازەكەیدا گۆرانیەكی تۆمارك���ردووە ،تێیدا باس لە س���ەربەخۆبوونی هەرێم���ی كەتەلۆنی���ای ئیس���پانی ك���ردووە و گۆرانیەكەش���ی ب���ە زمان���ی كەتەلۆنی گوت���ووە .ئەمەش ئیس���پانیەكانی زۆر توڕەك���ردووە و وایكردووە شاكیرە بە كەسێكی خائین و قێزەوەن وەسف بكەن.
60ژمار ه 2014/4/26 228
رەنــگاوڕەنــــگ
شنۆ محەمەد: چەند جارێك لەبەر شیعر نوسین چێشتەكەم سووتاوە سڤیل :ئەحمەد تاریق خانمە شاعیر شنۆ محەمەد لەساڵی 1980لەسلیمانی لەدایكبووە .لە تەمەنی 2س���اڵیدا بەرەو ئێران كۆچیان كردووە و لەشاری سنە و مەریوان ژیاوە. لەساڵی 2010كتێبی "جیژوان"ی چاپكردووە و ناوی كچەكەی لێناوە ،وەك خ���ۆی دەڵ���ێ "لەبەر ئەوە زۆر الم ئازیزە و زۆریش خوشەویس���تە" .ش���نۆ محمەد لەبارەی شیعرنووسینەوە بۆ سڤیل دەڵێ "چەند جارێك كە خەریكی دروس���تكردنی خواردن بووم���ە ،لەوكاتە ئیلهامم بۆ هاتووە و ویس���توومە بینوسمەوە ،یەكسەر وازم لە چێشتەكە هێناوە و بەخێرایی شیعرم نوسیوە، كە هاتومەتەوە بینیومە چێشتەكەم سوتاوە".
مەی حەریری بە عەبدولفەتاح سیسی سەرسامە رەشیدە جۆنز: دەبێ ژنان وەبەرهێنان لە ئەقڵیاندا بكەن نەك جوانیان خانمە ئەكتەری ئەمریكی رەشید جۆنز ،پێی وایە ئەقڵ زۆر لە رووخس���ار گرنگترە ،هەرئەمەش نهێنی سەركەوتنی رەشیدە خۆیەتی لە كاری نواندندا .رەشیدە چیرۆكی وێنەدار بۆ مندااڵن دەنوس���ێت و سیناریۆش دەنوسێت ،س���ەرەڕای گۆرانیگوتنی ناوەن���اوەی .هەربۆیەش رەش���یدە ئام���ۆژگاری ژنان دەكات، ك���ە وەبەرهێنان ل���ە ئەقڵیاندا بكەن ،نەك ل���ە جوانیان ،چونكە رووخسار و جوانی شتێكی كاتیە و لەگەڵ دەركەوتنی یەكەم نیشانەی پیریی نامێنێت ،بەاڵم ئەقڵ و بەهرە و داهێنان لەگەڵ بەتەمەنداچووندا گەورەتر وبەنرختر دەبن.
ل���ە دیمانەیەك���ی بەرنام���ەی "برایك" خانم���ە گۆرانیبێژی لوبنان���ی م���ەی حەری���ری، جی���اواز ل���ە زۆرین���ەی هونەرمەن���دان ،ك���ە قس���ە لە سیاس���یەتدا ناكەن ،دەمی لە سیاس���ەت وەردا و گوت���ی، ك���ە زۆر ب���ە كەس���ایەتی سیس���ی، عەبدولفەت���اح پاڵێ���وراوی س���ەرۆكایەتی میس���ر سەرس���امە .م���ەی وتیشی ،كە ئەو بۆیە سیسی خۆشدەوێت ،چونكە جەمال عەبدولناسڕی بیردەخاتەوە. ه���ەروەك وتیش���ی كە الدان و دادگاییكردن���ی موب���ارەك كارێكی هەڵەبوو.
ژمار ه 228
61 2014/4/26
پشــووی سڤیـل
گا 5/20–4/21
كاوڕ 4/20-3/21
هەوڵ بدە پاشەكەوت لە دەرامەتتاندا ب��ك��ەن .دەس��ك��ەوت��ەك��ان��ت��ان ب���ەردەوام دەب���ن ،ب���ەاڵم ب��ەم ش��ێ��وەی��ەی ئێستا نامێنێتەوە .گ���ەڕان و پەیوەندیەكانتان زۆر دەبێت و دیداری كەسانێك دەكەن ،كە گرنگن بۆ ژیانتان .ئەركەكانتان فەرامۆش مەكەن و پشتتان لێیان ساردمەكەنەوە.
دووانە 6/20-5/21
الیەنی سۆزدارییتان بە شێكی زۆر ل��ە بیركردنەوەتان داگیردەكات. دەس���ت ب��ە ئ��ەن��ج��ام��دان��ی كارێكی نوێ دەكەن .هەموو ئەو كارانەی ئەنجامیان دەدەن ،بۆ دەستكەوتنی زان��ی��اری زۆرتر، سەركەوتنتان مسۆگەر دەكات.
تەرازوو 10/20-9/21
ئەگەری بەدیهێنانی ئاواتەكانتان بەهێز دەب��ێ��ت و چ��ەن��د هەوڵێكی دیكەی بۆ دەدەن .گرنگی زیاتر بە رێكخستن دەدەن ،وەك لە ئەنجامدانی كارەكان ،بەاڵم هەوڵێكی تەواو دەدەن تاكو سەركەوتنی گەورەتر بەدەست بهێنن.
دووپشك 11/20-10/21
ئەنجامی گرنگ بەدەست دەهێنن. دەستپێشخەری بكەن تا كارەكان لەژێر كۆنتڕۆڵی خۆتاندایە .هەوڵ ب��دەن دەرفەتەكان كۆنتڕۆڵ بكەن ،چونكە كاتێكی باشە بۆ پێداچوونەوە و سوككردنی كارە كەڵەكەبووەكانی رابردوو.
كەوان 12/20-11/21
ب���ێ���دەن���گ���ی���ت���ان گ����وم����ان����ی الی بەرامبەرەكەتان دروستكردووە. خۆشەویستیی چواردەورتان زیاد دەكات .گرنگی بە رێكپۆشی و رووخسارتان ب����دەن .پ��ل��ە و پ��ای��ەت��ان ب��ەرزدەب��ێ��ت��ەوە و پەیوەندیتان ل��ەگ��ەڵ كەسانێكی گرنگ بۆ دروست دەبێت.
ه��ەوڵ دەدەن چەند كارێكی نوێ ئ��ەن��ج��ام ب����دەن و سەركەوتنی گەورەشی تێدا بەدەست دەهێنن. گ��رن��گ��ی زی��ات��ر ب��ە ت��ەن��دروس��ت��ی��ت��ان ب���دەن. كاتێكی باشە بۆ خوێندنەوە و تێگەیشتن لەو بابەتانەی پێویستە فێریان ببن .رێكەوتنی كەسانێك دەكەن ،كە لەگەڵتان هاوڕان.
وشەی نادیار
وشەی یەكتربڕ
وشەی نادیار لە ( )8پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە. سڤیل ت ه ك ئـ
ی ب و ب سڤیل
و ج پ چ ه
ۆ ئـ ب ل ج
ئـ س و ا ا ه ن ا ه م
ه و ێ ه ڤ ب ن ئـ ڵ و
ك ا ه د ه ب ا ه ر ێ
ر ش ن ن ر ا ب ك ت و
ه ه د س ه و ا ه و ن
ا ه ن و ه
ن ه ن ه ن
و ه ا ی ا و و ر ه ۆ
سڤیل ی ه ی ز
ه ن ی ه سڤیل
بۆ ئەوەی مرۆڤەكان باشتر بناسنەوە ،تەنها ئەوەندە بەسە یەكجار بە پێچەوانەی ئارەزووەكانیانەوە بجووڵێنەوە. تێبینی( :هـ) و (ە) بە یەك پیت دەژمێردرێن.
سێگۆشە ئ���ای���ا دەزان���������ی چەند س��ێ��گ��ۆش��ە ل���ە شكڵەدا هەیە؟
62ژمار ه 2014/4/26 228
سڤیل
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ستوونی: ئاسۆیی: .1ژمارەیەكە -دوو پیت لە (سیم) .1 -ئەندامێكی لەشە -دوو پیت لە (پەح) - ئاوە بەناوبانگەكەی مەككە. پیتی لەیەكچوو. .2خانمەكەی زاوا -پیتی لەیەكچوو. .2مامز (پ) -نیوەی (رەنج). .3یانەیەكی ت��ۆپ��ی پێی بەناوبانگی .3دڵ و قودسی كوردستانە -نیوەی (پرسە). ( .4سوپاس) بە فەرەنسی (پ) ( -پەنجەرە) بە عەرەبی. ئیسپانییە. .5خواردەمەنییە لە جۆری دەغڵ ( -جوان) بە ئینگلیزی. .4پلكێ -عیشوە. .5ف��ەرم��ان��ڕەوای��ەت��ی -س��ێ پ��ی��ت لە .6بەناوبانگترین زیندان لە ئەمریكا كە لە ساڵی 1963دا داخرا. (كارت). .6ن��ی��وەی (ك��وك��و) -ناحیەیەكە لە .7نیشانەی نەخۆشییەكە. .8خانمە شاعیر و رۆماننووسی ئینگلیزی، سلێمانی. لە بەرهەمەكانی (جەین ئێر). .7گزنگ (پ). .8نیوەی (ماما) -سێ پیت لە (بورج) .9 .ئەو ماددەیەی بۆ بێهۆشكردنی مرۆڤ .9شۆڕشگێڕێكی مەكسیكی بەناوبانگە .پێش نەشتەرگەرییەكان بەكاردێت. .10پیتی لەیەكچوو. .10وێنەكە. تێبینی( :پ) = پێچەوانە( .ت) = تێكەاڵو. (ه) و (هـ) بە یەك پیت دەژمێردرێن.
پشــووی سڤیـل
قرژاڵ 7/20-6/21
بەرپرسیاریەتیتان لەم هەفتەیەدا زی���ادەك���ات .دەت��وان��ن ئ��ەو كارانە ب��پ��ارێ��زن ،ك��ە چەند هەنگاوێكتان بۆ هەڵێناوە و بەگەڕیان بخەنەوە .گرنگی بە هاوبەش و هاوكارەكانتان بدەن ،رەنگە بیانەوێت بابەتێكی گرنگتان ال باس بكەن.
گیسك 1/20–12/21
گۆزە 2/20 –1/21
هەوڵەكانتان بەگەڕبخەن .باشترین كاتە بۆ دەسكەوتە داراییەكانتان. لە كارە تازەكانتاندا سەردەكەون، بەاڵم بەشێوەیەكی باشتر خۆتان بگونجێنن، چونكە هاوڕێكانتان هەوڵ دەدەن هاوكاریتان بكەن.
نەهەنگ 3/20-2/21
ماوەی بێزارییەكانتان كۆتایی دێت. تیشكی هەتاو لە ئەستێرەكەتانەوە گەشبینی و توانای جەستەییتان زیاد دەكات .دەتوانن الپەڕەیەكی نوێ لە ژیانتاندا هەڵدەنەوە و دەست بە جێبەجێكردنی ئەو بەرنامانە بكەن ،كە ماوەیەكی زۆرە بیری لێدەكەنەوە.
تەنها 10جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن .كامانەن؟
وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو وشەی یەكتربڕ سڤیل
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
ه
ه
ر
ا
و
ه
ۆ
ر
ی
ا
د
ه
ی
ی
ی
س
ت
ن
ۆ
ا
ا
ا
ی
ب
2
ك
ش
3
ۆ
ی
ك
4
ن
ك
ه
5
ج
ل
و
ج
6
ه
7
ل
8
ق
ه
9
ا
ه
10
ق
ه
ه ا
د ز
و
ك
ت
ی
ا
ا
ن
ڕ پ
ێ
ا م ه
ك
ۆ
ر
ز
ب
د
ه
ی ل
ك
وشەی نادیار: بالۆرە سێ تۆپ تۆپی ژمارە ( )4دێنیتە سەر تۆپی ژمارە ()2
ئا :رۆڤار رواندزی
ژمار ه 228
63 2014/4/26
ئا :جەالل هیرانی
ب��ی��ر ل��ە ئ��ەن��ج��ام��دان��ی سەفەرێك دەك����ەن����ەوە ،ب���ۆ هەندێكیشتان بەكتوپڕی رێكدەكەوێت ،پێشنیاری ك��ارێ��ك��ت��ان ب���ۆ دەك���رێ���ت ب���ە هاوبەشی. پەیوەندیتان لەگەڵ بەرپرسەكانتان بەهێز دەب��ێ��ت .كاتێكی ل��ەب��ارە ب��ۆ دەس��ك��ەوت و دەرامەت.
شێر 8/20-7/21
رەنگە نەتوانن بە باشی شتەكان بۆ بەرامبەرەكانتان دەرببڕن .كاتێكی باشە بۆ رێكخستن و بەرنامەڕێژی، بەاڵم بۆ ئەنجامدانی كاری قورس باش نیە. دەرفەتە باشەكان كۆنتڕۆڵ بكە .ئەگەر لە شتێكی راب���ردوودا سەركەوتوو نەبوویت، هەمان دەرفەتتان بۆ دووبارە دەبێتەوە.
فەریك 9/20-8/21
ب��ی��رك��ردن��ەوەك��ان��ت��ان راس�����ت و دروس���ت���ن .ئ���ەم دۆخ���ە گونجاوە بۆ چ��ارەس��ەری كێشەكانتان .هەموو ئەو بڕیارانەتان كە بۆ باشتركردنی كارەكەتان دەیدەن ،هەنگاوی تازەن و تێیدا سەركەوتوو دەب��ن .ئ��اگ��ادارب��ن هەندێك ك��ات عینادیتان هەنگاوە رێكخراوەكانتان تێكدەدات.
هاوێنە
مهحموود زامدار لهو هسفی هاشم سهراج د هنووس���ێ "زناركهكا لهالی ئهم شاعیر نی ش���یعری رهس���هن ه رۆ قووڵ���هوه لهتافهت شنبیره ل هكانیلكهی هكی ���اف د ه دا، پ���ڕۆژهی تاق���ه چامهی���هك لهالی���دا ژیا ن��� ه وه و م���هرگ و م��� هرگ و ژیان���هوهی سهمهندهرئاس���ایه"، زام ���د ار ب ���ۆ س���هراج د هش���ڵێ "بهگهرمهتای مه س���ئوولییهتێكی س��� ه خت ه و ه مامهڵه لهگهڵ و ش��� ه ی ج ���وان دهكا، بهوریای���ی دهدوێ، ك��� ه د ه ش��� دو ێ د هزان ���ی چ���ۆن دهپهیڤ���ێ و چیدهڵێ". محهمهد گۆران
هاشم سهراج:
لە دەرەوەی عیشق شیعر نانوسرێت 64ژمار ه 2014/4/26 228
زۆرب���هی نووس���هر ه رۆ ژههاڵتیی��� هكان ،كاریگ ر ی ب ه اوك بهس���هر ژ ی��� ان و ب ه ره ه م���ه ئهده بیی هكانیانهوه دیاره، ب ���ۆ ن مو ون ه ل ه ن او كورد (ش���ێرزاد حهس���هن و ب او ك��� ی) ئ ه ی كاریگه ری ب���اوك الی ئێو ه چۆن بووه؟ هاش���م س��� هراج: س���هبارهت بهدنی���ای ش���یعر و ن وو س ���ین ،م ���ن ه���هر بهرێككهوت تووش���ب وو م، ل هب���اره ی باوكیش���م هوه ههندێج ار با س ���ی شیعر ی دهكرد و جۆرێك لهحهز كر دن بۆ ش���یعر ی ههب���وو ،زۆرجار لهبه رخۆی���هوه ههن���دێ ش���تی دهگووتهوه، ه��� هر لهدوكانەك ەش���ی، ك��� ه ئێم��� ه دوكان���ی زی ند رو وم ان ه ه بوو ،حه بیب میرانی ش���اعیر ز ۆر ب��� راد ه ر ی باوك���م ب���وو ،دههاته الی و ه ه رجاره و دیوانێكی ش ���یعری یان كتێبێكی بۆ باوكم دههێنا و منی ش د همخوێندنهوه .جا له وان ه ی ه ل ێر ه و ه حاڵهته كە دهستپێبكا ،و هكو كار یگهری باوكم بۆ س��� ه رمن و ناساندنێكی زۆر سهرهتا یی بۆ دنیای شیعر. چ���ۆن و هس��� فی گهڕهك���ی خانهقا ده ك���ەی كه ژیان���ی من داڵ���ی و ههرزهكاری ت لهوێ بووه؟ هاش���م س���هراج :خان هقا گهڕ هكێكی میللی ب���و و ،ئهوكاته پێكهاتهیه ك���ی غهریب بوو و كۆم هڵ���ێ نهتهوهی لێ د هژی���ا ،جگ ه لهكورد ماڵ��� ه عهج���هم و ع���هره ب و توركمانیش���ی لێب ���وو .ئێم���هش ل���هوێ ههب���وون بووی���ن، ی هكد وو خانوومان ههبو و ،جگه لهو خانوو ه س پیی هی كه تێیدا دهژیای ن .حاڵهتێكی خۆشی ك ۆم هاڵیهت���ی ههب���وو و ئ���هو حاڵهتان��� هش ل ه ش ���یعر هكانمدا رهنگی داوهتهوه ،بهتایب هتی ل ه شی عری "دووك هڵ" ،و ه سفی خانوو ه زهرد و س پیی هكان ،مرۆڤ هكانی ئهوێ و تاڕادهی هك خانهق���ا هاتۆت��� ه ن���او دنی���ای ش���یعرم .ههر ب ه رێكك هوتی���ش لهس��� ه رد همی ه���هرزهكاری و ێ له تووشی جۆ رێك لهعیشق هاتم.
هاوێنە
هموو شاعیرانی كالسیكی كوردی ه و مزگهوت��� هكان پێگهیش���توونه؟ لهحوج���ره یگ��� هری ئاین بهتایبهت تهس���هوف ئێ���وه كار شیعری ش���اعیرانی كوردەوە چۆن بەسەر دهبینن؟ هراج :من تاوهكو ئێستا دووجار هاشم س كالس���یكی كوردی���م خوێندۆتهوه، ش���یعری ك���هم بهش���ێوهی س���هرپێی بوو، ج���اری یه ���ژم لێو هرگرتووه .ج���اری دووهم ب���هاڵم چێ كان بهقووڵی كالسیكم خوێندهوه، لهههش���تا وێس���تگهكانی ناڵی و مس���تهفا بهگ زیاتر له ر هزای تاڵهبان���ی و مهول��� هوی، و ش���ێخ ه سۆرانییهكهش���ی ،وهس���تام و بهفهره هنگ��� ێ���ژ لێبینی ،بێگومان كاریگ هری ئاین زۆرم چ وانه ه هبووه ،بهتایب���هت لهالیهن ه ل هس���هر ئه و سۆفیزمهكهی ،بهاڵم بهنیسبهت ئیستاتیكی م���ن ههم���وو كتێب���ه ئاینیی��� هكان خۆم���هوه، ئینجل و قورئان)م خوێندۆتهوه، (تهورات و تێكست هكانیشم ر هنگی داوهتهوه. لهزۆر له ئ���هی كاریگهری تهریقهتی قادری دی لهسهر شاعیرانی كورد چۆن و نهقشبهن دهبینی؟ هراج :بێگومان ئهو دوو تهریقهت ه هاشم س یان لێوهكراوه لهالیهن شاعیرانهو ه زۆر باس كاریگهریان ه هبووه ،لهوانه شێخ و زۆریش س���ت ه ك هس���ێكی س���هر بهس���ۆفیزم رهزا ،را ت���ی ق���ادری ب���ووه ،ب���هاڵم ئ���هو و تهریق ه هریب ه و ش���یعرهكانی داشۆرین ه دنیایهكی غ دهالالتی غهریب و قووڵه .بهاڵم و ه هڵگ���ری ندیی هكان ئ��� هوان هێمنت���رن و زیاتر نهقش���به دڵ���هوه كاردهك���هن ،لهم هش���یان ل هرێ���گای ش���اعیرمان ههی��� ه ك ه س���هر بهو كۆم هڵ���ێ ههر لهناو ش���اعیرانی كالس���یكی رێب���ازهن، ێب���ازی دیك���هی س���ۆفیگهریش ك���ورد ،ر هكو م هوالنا خالید نهقش���بهندی. دهبینرێ ،و ���اعیرانی كالسیك ئهو سۆفیزم ه بۆیە الی ش ێك���هڵ بهجوان ش���وناس ك���راو ه و زیات���ر ت وای خۆشهویس���تی ،خود ،خودا، گهڕان ه بهد وای جۆرێ���ك لهئارامی و هێمنی گ���هڕان بهد ۆڤ ،ئ���هوهش الی ش���اعیر بهزمان ب���ۆ م���ر لێو ه دهكرێت .بەاڵم جێگای داخ ه گوزارشتی كو ئێس���تا وهك ع���هرهب و فارس ئێمه تاوه مانتوانیو ه كار لهس���هر تێكس���ت ه و تورك ،نه ێرین هكان بكهی���ن ،كه پڕن لهدنیای ك���ۆن و د یفی و ئاماژه و حاڵهتی سۆفیزم. مهعر هش���یعر و چی���رۆك و رۆم���ان، ل هقێك���ی وام���ان ههبێ���ت لهن���او پێتوای���ه د ش���ایانی وهرگێڕان بێت ب���ۆ زمان ه ك���ورددا جیهانییهكان؟ س���هراج :ئهگ���هر باس ل هئاس���تی هاش���م هین ،ئ���هوه پهیوهندییهكی قووڵی جیهانی بك
بهداهێنان���هو ه ههی���ه .ئێس���تا م���ن رۆمانێكم لهبهردهس���تای ه و خ هریك���ی خوێندنهوهی���م (میرنام���ه) تێكس���تێكی زۆرجوان���ه و كاری لهن���او كهلتووری كوردی ك���ردووه .پێموایه ئهگ���هر ئ���هو دهق��� ه وهربگێڕدرێت��� ه س���هر زمانهكان���ی ئینگلی���زی و فهر هنس���ی ،زۆر بهگهرم���ی لهالی���هن خوێنهرهكانیان���هو ه پێشوازی لێبكرێت .لههۆنراوهش چ لهئێستا و چ لهرابردوودا رهنگ ه دهقی زۆر جوانمان ههبێ���ت ،ئهگ���هر ئێس���تا چ���ۆن كار لهس���هر دهقهكان���ی (ئیبن عهرهب���ی) دهكرێت ،ئاواش كار لهس���هر دهقهكانی (م���هالی جهزیری و ناڵ���ی و م هح���وی) بكرێ���ت و وهربگێڕدرێن ه سهر زمانهكانی دیكه ،زۆر ب هئاسایی دهبینم ئهگهر ل���هالی خوێنهران���ی میللهتان���ی دیك ه بهگهرمی پێش���وازییان لێبكرێ���ت و چێژیان لێوهربگیرێت. عیش���ق الی ت���ۆ چیی���ه؟ چ كاتێك ههست بهعیشق دهكهی؟ هاش���م س���هراج :م���ن باوهڕناك���هم هی���چ ش���اعیرێك لهدهرهوهی عیش���قهو ه تێكس���ت بنووس���ێ ،عیش���ق حاڵهتێك���ی جهمال���ی و ئیس���تاتیكیی ه و ه���هر مرۆڤێ���ك لهن���او دڵ و دهروون���ی خ���ۆی كۆمهڵ���ێ حاڵهت���ی عیش���قی تێدا ههی���ه ،یان بههۆی عیش���قهو ه دهخوێنێت���هوه ،ب���هس عیش���قی مهعش���وق، بێگومان س���هرچاوهیهكی بههێزه لهكردهی نووسینیش���دا .ش���یعریش خ���ۆی بهش���ێك ه ل هزم���ان و ئیش���ی تێدادهكهی���ت ،عیش���ق و ئیستاتیكاش جوڵێنهری ئهو زمانهیه. ئێ���وه باوهڕتان بهئهدهب���ی مێین ه ههیه؟ واتا دهكرێ ههست و سۆزی ئهدهبی دابهش بكرێ؟ هاش���م س���هراج :م���ن هی���چ جیاوازییهك نابین���م ،چونك ه دواجار ئ���هوه ی دهمێنێتهو ه دهق و داهێنان���ه .ب���ا نموون��� ه ب ه (س���اڤۆ)ی ش���اعیر بهێنینهوه ،ك ه ژنە ش���اعیرێكی زۆر كۆن���ه ،كۆمهڵێك ش���تی نووس���یو ه لهئیتیك و مۆڕاڵهكانی ئهوس���ا و ئێس���تاش الیداوه. باس لهههن���دێ حاڵهتی پانپانۆك���ێ دهكات، ك ه ئافرهت چێ���ژی لێوهرگرتووه ،بهاڵم ئهو تێكس���ته ی س���اڤۆ نووس���یویەتی ،لهوانهی��� ه وهك چ���ۆن مێین��� ه چێ���ژی لێوهرد هگ���رێ، نێرینهش ئاوا چێژی لێ ببینێ ،ئهمه دهچێت ه چوارچێ���وهی داهێنان���هوه ،بۆی���ه پێموای��� ه داهێنان ئهم��� ه كۆدهكاتهوه ،من ناتوانم بڵێم ئهدهبی نێرین ه یاخود ئهدهبی مێینه. دهقێك���ی جوان���ت بینی���وه لهالیهن مێینهیهكی كوردهو ه نوسرابێت؟ هاش���م س���هراج :بۆن���ا؟ ك���هژاڵ ئهحمهد، نهزهند بهگیخانی ،ئهوان ه تێكس���تی جوانیان
نووسیوه. بۆچی وهك چ���ۆن بهردهوامیتان ئهزموون���ی ئ���اواش بهش���یعردا، چیرۆكنووسیتان پهره پێنهدا؟ س���هراج :من لهژیانی خۆمدا یهك هاش���م نووسیوه ،ئهویش بهرێككهوت بوو، چیرۆكم ش لهس���هر چایخانهی مهچكۆیه، چیرۆكهكه نۆڤڵێتێكی بچووكیشم بههاوب هشی ههروهها لی حهمهخان بهناونیشانی (تاریكی لهگهڵ عه سی ،ئهویش وهك چۆن ل هكاروان خۆر) نوو ش���ێك باڵوبۆوه ،تاوهكو ئێس���تا بهچ هن���د به ۆت��� ه كتێب .من زیات���ر ل هدوو خانه نهمانكرد دۆزم���هوه ،یهكهم ش���یعر ،دووهم خ���ۆم ده هی كتێ���ب ،ئی���دی ههس���تدهكهم خوێندن���هو ش���ی ك���ه بم هوێت بهرۆم���ان بیڵێم، ئهو شت ه شیعر ب هزمانێكی چڕ و كورتبڕی دهتوانم به ���تی لێبك���هم و لهناو سیس���تهمێكی گوزارش نیی ئهو شتانه بڵێم كه پێمبكرێ. زما ئەدیب���ی ك���ورد توانیویەت���ی انی گەلەكەی بەدونیا بناسێنێت، نەهامەتیەك ك���ورد لەمب���ارەوە كهمتهرخهم و ئهدیبان���ی دهستهوهستان نین؟ س���هراج :ئهوه دهگهڕێتهوه سهر هاش���م ش���اعیر ،ئیشیش كراوه لهسهر ئهو ه هستی ی بهسهر كورددا هاتووه ،بهاڵم كارهساتانه و قووڵیی ه كاری لهسهر نهكراوه، راس���ت ه به لهداهاتوودا لهناو كورددا ئهدیب لهوانهش��� ه ری وا ه هڵك��� هوێ بتوان���ێ ب���هو و نووس���ه ب���كات ،ك��� ه ش���ایان بهگهور هی���ی هێ���زه كار كارهساتهكان بێت. ئاف���رهت و س���ێكس الی ت���ۆ چی كاریگ���هری ئهم دووان ه ل هس���هر دهگهین���ێ؟ و خوڵقاندنی دهقی جوان چییه؟ ئهفراندن سهراج :ئافرهت جهمال و جوانیی ه هاش���م و نهت��� هوێ تهواوك��� هری تۆی���ه و بت��� هوێ ت���ۆ لهدای���ك دهبێ���ت و وهكو تۆش و وهك اڵم من وا ههس���تدهكهم لهدنیای دهمرێت ،به رۆمان���ی ك���وردی ،مامهڵهیهكی چی���رۆك و ���االری لهگهڵ ئافرهتدا كراوه .وا زۆر باوكس هی ك ه كابرا تین���وو ه و دهیهوێت ههس���تدهك ك داگیربكات ،لهو داگیركردنهش جهس���تهیه دات��� ه خ���ۆی و هك���و سێكس���ێكی ههقهك��� ه ب ن���هوهك ئیرۆتی���ك ،چونك��� ه و هحش���یان ه گهمهی جهس���تهیه ،تۆ چۆن چێژ ئیرۆتی���ك ئهو وهردهگری ،دهبێت ئهویش لهجهستهی لهجهس���تهی تۆ وهربگ���رێ .ئهو ئ���اوا چێ���ژ ن���ی باوكس���االریی ه لهن���او ئهد هب���ی ههژموو یه .ب���ەالی منەوە ئاف���رهت زیاتر ئێم���هدا هه و جوانیی���ه ،جاری���وا هەب���ووە ئیس���تاتیك ی ئافرهتێك تێكس���تێكی الی من زهردهخهنه دروستكردووه.
ژمار ه 228
65 2014/4/26
هاوێنە
سهفهری بێ کۆتایی جادووگهری وش ه بۆ دهربازبوون له تهنیایی ناسر مورادی
گابریێل خۆزه گارس���یا مارکیز لهس���اڵی 1927لهباک���ووری کۆلۆمبی���ا لەش���اری ئاركات���اكا لەدایكبووە .خۆی لهیهکهم کتێبی بیرهوهریهکانی���دا دهنووس���ێ "س���هردهمی منداڵیی ،س���هرچاوه و ئیلهامبهخش���ی کۆی نوس���راو و چیرۆکهکان���م ب���ووه" .لهژێ���ر کاریگ���هری باپیری که مرۆڤێکی ئازادیخواز ب���ووه و لهه���هر دوو ش���هڕی ناوخۆی���ی کۆلۆمبی���ادا بهش���داری کردب���وو ،رێچکهی سیاسی دهگرێته بهر. مارکیز که به تهواوهتی لهژێر کاریگەری ه���زری (ویلی���ام فالکنێر) گهوره نوس���هری ئهمریکایی���دا ب���وو ،یهک���هم کتێب���ی خ���ۆی لهتهمهن���ی 23س���اڵیدا ب���ه چاپگهیان���د ،ک���ه لهالیهن رهخنهگرانهوه پێشوازی لێکرا .ساڵی 1954وهک ههواڵنێری (ئێل ئیس���پیکتادۆر) چ���ووه رۆم و س���اڵی 1955دوای داخرانی رۆژنامهک���هی رووی لهپاری���س ک���رد. لهس���هفهرێکی کورتی بۆ کۆلۆمبیا ،لهساڵی 1958له گهڵ دهزگیرانهکهی (مێرسێدێسبار کاپاردۆی) تهمهن 13ساڵه ژیانی هاوبهشی ب���ۆ ماوه نیو س���هده پێکهێن���ا .زۆربهی ئهم س���ااڵنهی لهمهکسیک به س���هربرد ،لهنێوان س���اڵهکانی 1955بۆ 1961سهردانی چهند واڵتی بلۆکی رۆژههاڵت و ئهوروپایی کرد و ساڵی 1961مهکسیکی بۆ ژیان ههڵبژارد. لهس���اڵهکانی 1965-1967-دهس���تی دایه نوس���ینی رۆمانی "سهد س���اڵ تهنیایی" .ئهم رۆمان���هی له بۆینێ���س ئایرێس چاپکرا و به بۆچوونی زۆربهی رهخنهگران و شارهزایان، بەش���اکاری مارکیز دێته ئهژم���ار .ههر ئهم رۆمان���ه مارکیزی ک���رده ب���راوهی خهاڵتی نۆبڵی ئهدهبیات لهس���اڵی .1982سهد ساڵ تهنیای���ی له 30س���اڵی یهکهمی دوای چاپی، لهسهراس���هری جیهان زیاتر ل���ه 30ملیۆن دانهی لێفرۆشرا و وهرگێڕدراوهته سهر 30 زمان .لهس���هرهتاکانی دهیهی 80گهڕایهوه کولۆمبیا ،بهاڵم لەژێر ههڕهشهی ئهرهتشی ئهم واڵته ،هاوڕێ له گهڵ هاوس���هر و دوو
66ژمار ه 2014/4/26 228
منداڵهک���هی گهڕای���هوه مهکس���یک .مارکی���ز ل ه ساڵی 1990وهک پیاوی ساڵی ئەمریکای التین ههڵبژی���ردرا و س���اڵی 2000لهالیهن خهڵکهوه داوای لێکرا بهرپرسیاریەتی سهرۆک کۆماریی ئهم واڵته بگرێتە ئەس���تۆ ،ب���هاڵم نهچووه ژێر باری ئهم داخوازیانه. ساڵهکانی کۆتایی ژیانی بهرهب���هره توان���ا و حەوس���ەڵەی نوس���ینی لهدهس���تدا ،نووس���ینی کتێب���ی "بی���رهوهری لهشفرۆشه خهمناکهکانی من" 10ساڵی خایاند، ل���ه كانوونی دووەمی 2006رایگهیاند که ئیتر ح���هزی نووس���ینی نهم���اوه .میرات���ی مارکیز کۆمهڵێک کتێبی داس���تانی و غهیره داستانییه، ک���ه لهرێ���گای پێكەوەگرێدان���ی ئهفس���انه و مێ���ژووهوە ههموو ش���تێکی مومکی���ن دهخاته بهرچ���او .کاتی خۆی بنیاتی نۆب���ڵ ،مارکیزی وهک"جادووگ���هری وشه"وهس���ف کردب���وو. کۆی بهرههمهکانی به ش���ێوازیک نووس���ران، ک���ه تهنی���ا دهک���رێ لهگ���هڵ کەرنهڤاڵهکان���ی ئەمری���کای باش���ووری ب���هراوهرد بکرێ���ن. بهه���ۆی دهوڵهمهن���دی دهق و گواس���تنهوهی ئەندێش���ەی نووسهر بۆ خوێنهر،بهرههمهکانی س���تایش دهکرێن .زۆر جاریش مهترسی باڵی بهس���هر ژی���ان و بهرههمهکانیدا کێش���اوه ،بۆ نموون���ه کاتێك کتێبی "س���هفهری ش���اراوهی میگێڵ لیتین بۆ ش���یلی"ی نووس���ی ،حکومهتی دیکتاتۆری���ی جەن���ەڕاڵ پینۆش���ه 15ه���هزار دان���هی ل���ێ س���ووتاند .لهمهجالی سیاس���هتدا ژیان���ی مارکی���ز گەلێ���ک ه���هوراز و نش���ێوی بهخۆوه بینیوه ،لهدۆس���تایهتی بیل کلینتۆن و فرانسوا میترانهوه بگره تادهگاته نوێنهرایی و داکۆکیكردن لهحکومهتی ڤیدل کاسترۆ. مارکیز ئێستاش له لووتکهی رۆماندایه پاۆل���ۆ کۆیل���ۆ ،گ���هوره نووس���هر بهرازیلی دهربارهی سهفهری ههتا ههتایی مارکیز دهڵێ: مارکیز بههۆی بهرههمهکانیهوه دیواری نێوان واقعی���هت و خهیاڵی رووخان���د و رێچکهیهکی نوێ���ی خس���تهروو ب���ۆ بهرهیهک���ی ن���وێ ل���ه نووس���هرانی ئهمریکای التین .پیتەر ئهنگۆلهند بەرپرسی دائیمی کومیتهی نۆبڵ ،دوای مهرگی ماركی���ز رایگهیان���دووه ک���ه هون���هری مارکیز
لهنێوماندا ههتا ههتاییه" .ئەو لهو نووسهرانه بوو که سێبهری دهخست و ئهم سێبهرهش دوای مهرگ���ی ک���ورت نابێتهوه .س���هرۆک کۆم���اری کۆڵۆمبی���اش لهتویترهکهی خۆیدا هێناویهت���ی "ه���هزار س���اڵ تهنیای���ی و خهم لهپێن���اوی مهرگی گهورهتری���ن کۆلۆمبیایی بهدرێژایی مێژوو". مارکی���ز ب���ه وش���ه س���یحر و ج���ادووی دهکرد ،تێکهڵکێش���ێک لهحهقیقهت و جادوو، پیاوێ���ک که لهئاس���مانهوه لهجیات���ی باران، گوڵ���ی زهردی دهباران���د و ژن���ه جوانهکانی به مهالفهوه دهنارد بۆ ئاس���مان .پیاوێک که لهو پهڕی ناخۆشیهکانیدا چیرۆکی خۆشیی دهخوڵقان���د و ل���هرووداوی تاڵ���ی م���رۆڤ رفان���دن ،داس���تانێکی سەرس���وڕهێنەری دهئافران���د .مارکی���ز تهنی���ا ناوێ���ک نیی���ه، مرۆڤێک���ه پڕاوپ���ڕ لهستایش���ی ئ���ازادی ،به رادهی گهورهیی خۆی خاكەڕا بوو .ههموو راس���تیهکانی ژیان���ی خ���ۆی و س���هردهمی خۆی گێڕاوهت���هوه و داهێنهرێکی ریالیزمی جادویی بوو .کاریگهری ریالیزمی جادویی و بهتایبهت ئهو قورساییهی مارکیز ههیبوو، وایانک���رد ک���ه ش���ێوازێکی نوێ لهنوس���ین پیشانی نووس���هرانی جیهانی سێههم بدات، تا بهو هۆیهوه بتوانن تهکنیکهکانی نوس���ین لهرۆژئ���اوا وهربگ���رن و نهری���ت و خولیا و ئارهزوهکانی خۆیان بگێڕنهوه. گابری���ل گارس���یا مارکی���ز رۆژی پێن���ج ش���هممه ،لهرێکهوت���ی 17نیس���انی 2014 لهتهمهن���ی 87س���اڵی لهمهکس���یکۆ س���یتی س���هفهری ب���ێ کۆتایی دهس���تپێکرد .رۆژێ دوات���ر لهمهکس���یکۆ س���یتی تهرمهک���هی س���ووتێندرا و بهش���ێک لهخۆڵهمێش���هکهی نێردرایهوه بۆ زێدهکهی لهکۆلۆمبیا. مارکی���ز مل���ی رێ���گای ئ���هم س���هفهر دوورودرێ���ژهی گرت���ه ب���هر ،وات���ه رۆمان نووس���ێک مرد ،ب���هاڵم ئ���هوی وهک میرات بهجێیهێش���ت ،نهمری���ی رۆمان���هکان و ههتاههتاییبوون���ی س���حر و ج���ادووی وش���هکانیهتی ،ک���ه بیر و زهین���ی نەوەكانی داهاتووش داگیر دهکات.
هاوێنە
ژمار ه 228
67 2014/4/26
شەموان
مەهزەلەی هەڵبژاردنەكانی عێراق
عێراق دەروازەی گۆڕانكارییەكی فەوزاییە لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا حوسێن حافز
چیت����ر ناتوانرێ����ت نكوڵ����ی ل����ەوە بكرێ����ت، بریتی����ن عێ����راق هەڵبژاردنەكان����ی ك����ە لەدووبارەبوونەوەیەك����ی فزوڵ����ی جیهانی����ی ب����ۆ میكانیزمەكان����ی دیموكراتی����ەت ،ك����ە دەبن����ە ه����ۆی دەركەوتن����ی ئەنجامگەلێك����ی ئەرێن����ی لەواڵت����ە دیموكراس����ییەكاندا .بەاڵم لەواڵتە دواكەوتووەكان و بەتایبەت����ی لەعێراق و لەس����ەر ئاس����تی تەوافوقە سیاس����ییەكانی ئەو واڵتە ،ئەنجامگەلێكی نەرێنییان لێدەكەوێتەوە .س����ەرئەنجام ئەنجام����ە كۆتاییەكانی پێكهێنان����ی حكومەتە یەك ل����ەدوای یەكەكانی پاش س����اڵی 2005بەحكومەتی ئێستاشەوە بریتی بوون لەحكومەتگەلێ����ك ،كە وەاڵم����دەرەوەی كارتێكەری دەرەكی ،بەتایبەتی ئێران و ویالیەتە یەكگرتووەكانی ئەمری����كا بوون ،ب����ێ تێڕوانین لەپێداویس����تییەكانی ناوخۆی عێراق ،ك����ە ئەو حكومەتانەی بەرهەمهێنا. ئەمەش راس����تییەكە پێویستە بەس����ادەیی ئاماژەی پێبدرێت لەس����ەر ئاس����تی خراپ����ی حزمەتگوزارییە كۆمەاڵیەتیی����ەكان و ئاسایش����ی گش����تی واڵت و باڵوبوون����ەوەی فەوزا لەهەموو ش����تێكدا ،لەس����ەر ئ����ەو بنەمایەی س����ەرۆك وەزیرانی چین (ش����و ئان الی) وەك خاڵی دەس����تپێك دەستنیشانیكرد ،كاتێك لەبارەی داهاتووی جیه����ان لەپاش جەنگی جیهانی دووەم پرس����یاری لێكراو ل����ە وەاڵمدا گوتی "جیهان لەهەم����وو ش����تێكدا بەرەو ف����ەوزا هەن����گاو دەنێت"، لەئێستاش����دا عێ����راق واڵت����ی فەوزای����ە لەهەم����وو ش����تێكدا ،هەروەها دەروازەی گۆڕانكاری فەوزاییە لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گەورەدا. دەكرێ����ت لەم����ڕۆدا نەخش����ەی سیاس����ی هەڵبژاردنەكان����ی عێ����راق لەس����ێ گۆش����ەوە بخوێنرێتەوە: یەكەمیان :ئەو ریزبەندییەی لەسەر تائیفەگەری و نەتەوەگ����ەری بونیادن����راوە ،لێرەش����دا ئاماژە بە لیستە شیعییە ناس����راوەكان دەدەین ،كە بریتین لە دەوڵەت����ی قانون ،ئەح����رار و و مواتن و ئەو قەوارە و الیەنان����ەی لەچوار دەوریان كۆبوونەتەوە ،دواتر ئاماژە بەلیس����تە بچووك����ەكان و هاوش����ێوەكانیان دەدەی����ن ،ك����ە دەچن����ە خان����ەی س����وودوەرگرتن لەسیس����تمی هەڵبژاردنەكان����ی (س����انت لیگ����ۆ)ی هەموارك����راو ،بەمەبەس����تی یارمەتیدان����ی ق����ەوارە گەورەكان ب����ەو ئەنجامە زیادانەی كە پێویس����تیان پێیەتی بۆ بردنەوەی كورسی پەرلەمانی زیاتر. دواتر ئاماژە بەلیس����تە كوردییەكان دەدەین ،كە
68ژمار ه 2014/4/26 228
بریتین لە هەردوو حزبی سەرەكی پارتی دیموكراتی كوردس����تان و یەكێت����ی نیش����تیمانی كوردس����تان، ك����ە لەگ����ەڵ الیەنەكانی تر توانای راكێش����انی كۆی پێكهات����ەی كوردیان هەیە بۆ بەهێزكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان. دوات����ر ئام����اژە ب����ە ب����ەو لیس����تانە دەدەی����ن كە نوێنەرایەت����ی تائیف����ەی س����وننە دەك����ەن و ب����ەدەر لەلیس����تەكانی دیك����ە پەرتەوازەب����وون بەه����ۆی سروش����تی س����ەركردە خراپەكانی ئ����ەو تائیفەیە و خراپ����ی بارودۆخی ئەمن����ی ئ����ەو پارێزگایانەی كە زۆرینەی دانیش����تووانەكانیان سوننە مەزهەبن ،كە دەكرێ����ت ئەمەش كاریگەری بخاتە س����ەر ئەنجامی كۆتایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكان. گۆشەی دووەم ،بریتییە لەساختەكاری ،كە لەم چوارچێوەی����ەدا باس����ی كڕینی كارت����ی ئەلیكترۆنی دەنگ����دان دەكرێ����ت و مەرجەعییەت����ە ئاینییەكان و حكومەتی����ش ئاماژەی����ان بەبوون����ی ئاڕاس����تەیەك داوە الی هەندێ����ك لەكوتل����ەكان ب����ۆ كڕینی دەنگی دەنگدەران. گۆش����ەی س����ێیەمیش بریتییە لەتوان����ای بكەری دەرەكی كە خۆی لەئێران و ویالیەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبینێتەوە لەسەر كاریگەری خستنە سەر ئەنجام����ی كۆتایی هەڵبژاردن����ەكان ،ئێران دەیەوێت بەردەوام����ی بەمۆرك����ی ئاین����ی ش����یعە لەعێ����راق ب����دات و ویالیەت����ە یەكگرتووەكانی����ش دەیەوێ����ت زۆرترین رێ����ژەی بەدەنگەوەچوونی بەرژەوەندییە ئەمریكییەكان لەعێراق بەدەستبهێنێت. ل����ەم چوارچێوەی����ەدا ئێم����ە باس����ی كەوتنە پێش ئەنجامەكان����ی هەڵبژاردنەوە ناكەی����ن ،بەاڵم دەڵێین بەڕاستی سەیرە ،كە كلتوری دەستگرتن بەدەسەاڵتی سیاس����ی لەعێ����راق هەرگی����ز ویس����تی عێراقییەكان نیی����ە ،بەبەڵگ����ەی ئ����ەوەی ك����ە خوالێخۆش����بوو (عەبدولموحسین س����ەعدون)ی سەرۆك وەزیرانی عێ����راق لەس����ااڵنی س����ییەكانی س����ەدەی راب����ردوو لەنامەیەكیدا بۆ كوڕەكەی باس����ی ئەوەی كردبوو، ك����ە بەهۆی ئ����ەوەی نەیتوانی����وە لەو س����ەردەمەدا لەبەدەنگەوەچوون����ی داخوازییەكان����ی جەم����اوەر لەعێراق����دا ،گۆڕانكاری لەپەیڕەوی حكومەتدا بكات، بۆیە پەنای بۆ خۆكوشتن بردووە. بەهەم����ان ش����ێوە بی����رەوەری عێراق����ی زۆر هەڵوێس����تی س����ەركردەكانی عێ����راق پاراس����تووە، وەك س����ەركردەی كۆچك����ردوو عەبدولكەری����م
قاس����م ،كە ئەو كاتەی لەبینای رادیۆ و تەلەفزیۆندا ك����وژرا پس����ولەیەكی ق����ەرز لەگیرفان����ی چاكەت����ە س����ەربازییەكەیدا دۆزرایەوە ،كە قەرزی دوورینی چاكەتەك����ەی بوو لەالی����ەن بەرگدوورێكەوە بەبڕی س����ێ دینار .مێژووی عێراقی پڕە ل����ەو نموونانەی بەڵگ����ەن بۆ خۆنەویس����تی الی كەس����ایەتی عێراقی، كەوایە ئەم ش����ەڕكردنە لەسەر دەسەاڵتی سیاسی لەئێستادا بۆچی؟ بەگەڕانەوە بۆ دەستپێكی بابەتەكە ،ئێستا سەیرە بەتێڕوانی����ن لەقەبارەی بانگەش����ەی هەڵبژاردنەكان هی����چ بانگەش����ەیەكی هاوش����ێوە لەواڵتان����ی دیك����ە نابینی����ن ،ش����ەقام و كۆاڵنەكان����ی بەغ����دا و پارێزگا عێراقیی����ەكان پڕب����وون لەوێنەی هەندێ����ك تاوانبار و بك����وژ و خاوەن����ی مێ����ژووی پ����ڕ لەش����ورەیی و ئیغراكەر و ئەو كەس����انەی لەساڵی 2005ەوە تاكو ئێستا حكومەتە یەك لەدوای یەكەكان چاوپۆشییان لێك����ردوون ،بەوپ����ەڕی ریس����واییەوە وێن����ەی ئەو كەسانە بەرزدەكرێنەوە ،كە تاوانباری قێزەونترین تاوانەكان����ن ،تاك����و جارێكی دیك����ە هەڵبژێردرێنەوە و پۆس����تگەلێكی بنەڕەت����ی لەه����ەردوو دەس����ەاڵتی یاسادانان و جێبەجێكردن داگیربكەن. ئەوە برینێكی گەورەی����ە لەویژدانی عێراقیدا ،كە تائێستا كارەس����اتی مرۆیی هاوشێوەی لەمێژووی درێ����ژی خ����ۆی نەبینی����وە ،ك����ە دەگەڕێتەوە س����ەر س����ەرەتاكانی شارس����تانییەتی مرۆڤایەتی لەبابل و ئاشور و ئەكەد و سۆمەر. ئەوەش كارەس����اتە گەورەكەی دیموكراسییەتی ئەمریكیی����ە ،ئەوەی بۆ ئەو كەس����انە حەاڵڵكردووە، ك����ە گوم����ان لەنیش����تیمانپەروەری و راس����تگۆییان دەكرێ����ت تاك����و لەپێش����كەوتووترین ناوچ����ەی جیه����ان (شارس����تانییەتی وادی رافیدەین) لەس����ەر پۆستگەلێكی سیادی دابنیشن. لێرەوە پێویستە ئاماژە بەوە بدەین ،كە مەهزەلەی هەڵبژاردنەكان����ی لەعێ����راق دەبێت����ە هۆی گەیش����تن ب����ەو ئاس����تە نزمانەی كە عێراقیان ب����ەرەو كەناری دابەش����بوونی نەتەوەی����ی و تائیفی ب����رد ،هەروەها ئام����اژە ب����ەو بنەمایەی ئی����رادەی ئەمری����كا بكەین، كە باس����ی لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاس����تی نوێ دەكات، وەك مەغزای����ەك ب����ۆ ئەنجام����ی دابەش����كارییەكان لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گەورەدا. لە (الخلیج االماراتیة) وەرگیراوە و /سەروەر ساڵەیی