Govari Civil 238

Page 1

‫ساڵی پێنجه‌م‬

‫روماڵكردنێكی بێالیەنانە‬

‫شەممە ‪2014/7/5‬‬

‫ژماره‌ ‪238‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‪ :‬ژیروان نوری‬

‫سەرنووسەر‪ :‬مەریوان عومەر‬

‫بەڕێوەبەری هونەری‪ :‬لوقمان رەشیدی‬

‫بەڕێوەبەری كارگێڕی‪ :‬بەهرە حەمەڕەش‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬بیالل سەعید‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی‬

‫‪civilmagzaine‬‬

‫‪Tel: 0750 460 7290‬‬

‫رزگار رەزا چوچانی‬

‫نرخ (‪ )1500‬دینار‬

‫‪Email: mariwan_2014@yahoo.com‬‬

‫سەروەر ساڵەیی‬

‫ژمارەی ریكالم‪07506515797 :‬‬

‫‪www.civilnews.org‬‬

‫چاپ‪ :‬چاپخانەی رۆكسانا ‪07504675264‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪1 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫كۆبوونەوە تاكالیەنەكەی یەكێتی لەگەڵ مالیكی گومانەكانی قوڵتر كردۆتەوە‬

‫نوری مالیكی لە رێی یەكێتیەوە هەوڵی‬ ‫پەرتەوازەكردنی كورد لە بەغدا دەدات‬

‫راوێژ كامەران‬

‫پاش كۆتایهاتنی هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی‬ ‫عێراق‪ ،‬الیەنە سیاسیەكان لەهەرێمی كوردستان‬ ‫بەئاشكرا باس���یان لە لێكنزیكبونەوەی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان دەكرد لەگەڵ فراكسیۆنی‬ ‫دەوڵەت���ی یاس���ا و ن���وری مالیك���ی س���ەرۆك‬ ‫وەزیرانی عێراق و سەرۆكی فراكسیۆنەكەش‪،‬‬ ‫بەاڵم كۆبونەوەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫لەگەڵ نوری مالیكی بەر لە یەكەمین دانیشتنی‬ ‫پەرلەمانی عێراق گومانی لێكنزیكبونەوەی ئەم‬ ‫دوو الیەنەی زیاتر كرد‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە بەفەرمان���ی مەس���عود بارزانی‬ ‫س���ەرۆكی هەرێم���ی كوردس���تان‪ ،‬لیژنەیەكی‬ ‫دانوس���تان كار لەسەرجەم الیەنە سیاسیەكان‬ ‫لەهەرێم���ی كوردس���تاندا پێكهێن���درا‪ ،‬ت���ا ئ���ەو‬ ‫الیەنان���ە بەیەك���ەوە گفتوگ���ۆ لەس���ەر ماف و‬ ‫ئیمتیازاتەكانی گەلی كورد بكەن لەبەغدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی لەسەر ئەرزی واق دەبیندرێت شتێكی‬ ‫دیكەی���ە‪ ،‬ئەمەش پاش ئ���ەوەی یەكێتی بەتەنها‬ ‫لەگەڵ الیەنە شیعەكاندا كۆدەبێتەوە‪.‬‬ ‫بەپێ���ی بەیاننامەیەكی نوس���ینگەی ئیبراهیم‬ ‫جەعفەری لەبەغدای پایتەختی عێراق‪ ،‬وەفدێكی‬ ‫یەكێتی لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆكوەزیرانی‬ ‫عێراق و ئیبراهیم جەعفەری سەرۆكوەزیرانی‬

‫‪ 2‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ی‬ ‫پێش���وو كۆبوونەوەی ئەنجامداوە‪ ،‬شاندەكە ‌‬ ‫یەكێت���ی‌ پێكهاتب���وون ل���ە نەجمەدی���ن كەری���م‬ ‫ی یەكێتی‌ و لەتیف‬ ‫ی سیاس���ی ‌‬ ‫ئەندام���ی‌ مەكتەب ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمار ‌‬ ‫رەش���ید راوێ���ژكاری‌ س���ەرۆكایەت ‌‬ ‫ی‬ ‫عێراق‪ ،‬لە كۆبونەوەكەش���دا باس لەبارودۆخ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومەت ‌‬ ‫سیاسیی‌ ئێستای‌ عێراق و پێكهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س���ەرەك ‌‬ ‫داهات���ووی‌ عێ���راق بەبەش���دار ‌‬ ‫هەموو الیەنە سیاس���یەكان كراوە و هەردووال‬ ‫جەختی���ان كردووەت���ەوە لەس���ەر پێویس���تی‬ ‫یەكڕی���زی نیش���مانی و بەش���داریكردنی كارا‬ ‫لەیەكەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق‪ ،‬كە دواتر‬ ‫دانیش���تنەكە بەچون���ەدەرەوەی پەرلەمانت���ارە‬ ‫ك���وردەكان ل���ەو دانیش���تنە كۆتای���ی پێه���ات‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەی جارێك���ی دیكە ب���ووە جێگەی‬ ‫دروس���تكردنی گومان‪ ،‬مانەوەی د‪ .‬نەجمەدین‬ ‫كەری���م چەند پەرلەمانتارێك���ی دیكە بوو لەنێو‬ ‫هۆڵ���ێ پەرلەمان���دا‪ ،‬كە ئ���ەوەش جارێكی دیكە‬ ‫گومان���ی بوونی پەیوەندی ژێربەژێری یەكێتی‬ ‫لەگەڵ نوری مالكیدا دروستكردەوە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم بەوت���ەی د‪ .‬بەختی���ار ش���اوەیس‬ ‫پەرلەمانت���اری یەكێت���ی لەپەرلەمان���ی عێ���راق‬ ‫كۆبونەوەی وەفدەكەی یەكێتی بەر لەیەكەمین‬ ‫دانیش���تنی پەرلەم���ان لەگ���ەڵ ن���وری مالكی���دا‬ ‫كۆبونەوەیەك���ی ئاس���ایی ب���ووە‪ .‬د‪ .‬بەختی���ار‬ ‫وتی"ئەو كۆبونەوەیەی ش���اندی یەكێتی لەگەڵ‬

‫نوری مالكی كۆبونەوەیەكی ئاس���اییە بووە و‬ ‫تەنها باس لەبارودۆخی ئێستای عێراق كراوە‪،‬‬ ‫ئەوەش شتێكی ئاساییە كە الیەنە سیاسیەكان‬ ‫لەگ���ەڵ الیەنێك���ی سیاس���ی دیك���ە كۆببن���ەوە‪،‬‬ ‫ئەگەرنا كۆبونەوەكەی یەكێتی هیچ پەیوەندی‬ ‫بە بەش���داری تاكالیەنەی یەكێتی و وەرگرتنی‬ ‫پۆس���ت لەبەغدا نەبووە‪ ،‬وەك ئەوەی هەندێك‬ ‫لەمیدیاكان باسی دەكەن"‪.‬‬ ‫ئ���ەم قس���انەی د‪ .‬بەختی���ار لەكاتێكدای���ە‬ ‫ك���ە پێش���تر س���امی عەس���كەری س���ەركردە‬ ‫لەفراكسیۆنی دەوڵەتی یاسا رایگەیاندبوو‪ ،‬كە‬ ‫ی‬ ‫ی پیش���انداوە بەش���دار ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫یەكێتی ئامادەی ‌‬ ‫ی‬ ‫لەحكومەت���ی‌ داهاتوی‌ عێراق بەس���ەرۆكایەت ‌‬ ‫ی‬ ‫نوری‌ مالیكیدا ب���كات‪ ،‬جگەلەوەی ژمارەیەك ‌‬ ‫زۆر لەوانەی‌ لەهەڵبژاردنەكاندا سەركەوتوون‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی كوردس���تانی‌ و چ پێكهاتەكان ‌‬ ‫چ هاوپەیمان��� ‌‬ ‫دیك���ە ئامادەیی���ان پیش���انداوە لەگ���ەڵ مالكیدا‬ ‫كاربكەن‪.‬‬ ‫هەموو ئەمان���ەش لەكاتدێكدایە كە لەدواین‬ ‫كۆبونەوەیاندا لەگەڵ مەسعود بارزانی‌‪ ،‬الیەنە‬ ‫كوردییەكان رێكەوتن لەس���ەر ئەوەی‌ بەیەك‬ ‫تی���م بچنە بەغدا و گفتوگ���ۆ لەگەڵ الیەنەكانی‌‬ ‫دیك���ەدا بك���ەن بۆ پێكهێنان���ی‌ حكومەت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یەكێت���ی‌ لەبەیاننامەی‌ كۆتای���ی‌ كۆبونەوەكەدا‬ ‫دژایەت���ی‌ خۆی‌ بۆ دەس���تەواژەی‌ "دەرچوون‬


‫سياسەت‬

‫لەكۆدەنگی‌ كورد هێڵی‌ سورە" نیشانداوە‪.‬‬ ‫ه���ەر بەوت���ەی پەرلەمانتارەك���ەی یەكێتی‪،‬‬ ‫ئ���ەوان لەكۆدەنگ���ی ك���ورد دەرنەچ���وون‪،‬‬ ‫ئ���ەو وت���ی "مان���ەوەی د‪ .‬نەجمەدی���ن كەری���م‬ ‫لەهۆڵی پەرلەمان لەس���ەر رێكەوتنی هەموان‬ ‫ب���ووە‪ ،‬ئ���ەوەش ب���ۆ ئ���ەوەی ئ���اگاداری هەر‬ ‫گۆڕانكاریەك بین كە لەپەرلەماندا روودەدات‬ ‫و د‪ .‬نەجمەدینی���ش وەك س���ەرۆكی لیس���تی‬ ‫یەكێتی لەپەرلەماندا ماوەتەوە"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم پەرلەمانتارێك���ی یەكگرت���وو‬ ‫لەپەرلەمان���ی عێ���راق ئام���اژە ب���ەوە دەدات‪،‬‬ ‫كە ئەوەن���دەی ئ���ەوان هەس���تیان پێكردووە‪،‬‬ ‫یەكێتی و پارتیش هەر لە زووەوە دەس���تیان‬ ‫بە كۆكردن���ەوەی غەنیمەی پۆس���ت لە بەغدا‬ ‫ك���ردوە‪ ،‬د‪ .‬موس���ەنا وت���ی "بەڕوون���ی‌ دیارە‬ ‫كە هەردوو ح���زب دەیانەوێت بەدووبەرەكی‌‬ ‫پۆس���تەكانی‌ بەغدا و بەدیاریكراوی‌ پۆس���تی‌‬ ‫س���ەرۆك كۆم���ار بەدەس���ت بهێن���ن‪ ،‬بەب���ێ‬ ‫بوونی‌ روئیایەكی‌ نیش���تمانی‌ بۆ كێش���ەكانی‌‬ ‫كورد لەبەغ���دا‪ ،‬هەر بۆیە بەنهێنی دەس���تیان‬ ‫بەدانوس���تان ك���ردووە لەگ���ەڵ ن���وری مالكی‬ ‫س���ەرۆك وەزیرانی عێراق‪ ،‬بەاڵم نابێت رێگا‬ ‫بدرێت بەهیچ هێزێكی‌ كوردی‌ س���ازش لەگەڵ‬ ‫هیچ لیس���ت و س���ەركردەیەكی‌ عێراقی‌ براوە‬ ‫بكات و تاكالیەنان���ە هەوڵی‌ هاوپەیمانی‌ بدات‬ ‫بۆ بەدەس���تهێنانی‌ بەرژەوەندی‌ شەخس���ی‌ و‬ ‫حزبی‌"‪.‬‬ ‫چاودێرێكی سیاس���یش كۆبونەوەی الیەنە‬ ‫سیاس���یە كوردی���ەكان لەگ���ەڵ ن���وری مالكی‬ ‫بەئاس���ایی ناودەبات‪ ،‬بەمەرجێك نەبێتە هۆی‬ ‫تێكدان���ی یەكڕی���زی الیەن���ە كوردی���ەكان ل���ە‬ ‫بەغدا‪ .‬د‪ .‬كامەران مەنتیك مامۆس���تای بەشی‬ ‫سیاس���ەت لەزانك���ۆی س���ەاڵحەدین وتی"بەو‬ ‫پێی���ەی تائێس���تا ئێم���ە بەش���ێكین لەعێ���راق‪،‬‬ ‫بۆیە كۆبون���ەوەی پارتە سیاس���یەكان لەگەڵ‬ ‫نوری مالیكی ش���تێكی ئاس���اییە‪ ،‬بەاڵم نابێت‬ ‫ئ���ەو كۆبونەوەیە لەس���ەر حس���ابی یەكڕیزی‬ ‫نەتەوەی���ی كوردی بێت‪ ،‬چونكە ئێس���تا نوری‬ ‫مالیك���ی هەوڵ���ی زۆر دەدات كورد پەرتەوازە‬ ‫ب���كات و بەش���داری بەالیەنێ���ك ب���كات وەك‬ ‫نەت���ەوەی ك���ورد و بەش���داری بەالیەنێك���ی‬ ‫دیكەش نەكات‪ ،‬كە ئەوەش هەڵەیەكە نابێت نە‬ ‫یەكێت���ی و نە پارتی بكەونە ئەو داوەی نوری‬ ‫مالیكیەوە"‪.‬‬ ‫د‪ .‬كامەران مەنتیك وتیش���ی "هەر الیەنێك‬ ‫گ���ەر بەیەوێ���ت ل���ە بەغ���دا دەنگ���ی ك���ورد‬ ‫پەرتەوازە بكات‪ ،‬ئەوا ڕای گش���تی لەهەرێمی‬ ‫كوردس���تان قبوڵی ناكات‪ ،‬بۆیە ل���ەو باوەڕدا‬ ‫نیم هیچ كام لەالیەنە سیاس���یەكان لەبەغدا دژ‬ ‫بەبەرژەوەندی بااڵی كورد مامەڵە بكەن"‪.‬‬

‫‪ ‬د‪ .‬نەجمەدین كەریم‪ ،‬نوری مالیكی‪ ،‬لەتیف رەشید‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪3 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫بارزانی پەرلەمانی راسپارد میكانیزمێك بۆ ریفراندۆم دیاری بكەن‬

‫كورد بڕیارە چارەنوسسازەكە دەدات‬ ‫"گەر تا قیامەت چاوەڕێ بین كەس بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردی فەرموومان لێ ناكات"‬

‫پێشەوا محەمەد‬

‫دامەزراندن���ی كۆمس���یۆنی س���ەربەخۆی‬ ‫هەڵبژاردن���ەكان و راپرس���ی ل���ە هەرێم���ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬وەك یەكەم هەنگاوی ئەنجامدانی‬ ‫ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان باسكرا‪،‬‬ ‫ئێس���تا پەرلەمان���ی كوردس���تانیش لەبەردەم‬ ‫ئەو پرس���ە دای���ە و لەرێگەی پەس���ەندكردنی‬ ‫یاساكەیەوە هەوڵی پێكهێنانی ئەو كۆمسیۆنە‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫هەفت���ەی راب���ردوو‪ ،‬هەفت���ەی تەقین���ەوەی‬ ‫پرسی سەربەخۆیی و راپرسی بوو لەناوەندە‬ ‫سیاس���یی و میدی���ا جیهانییەكان���دا‪ ،‬زۆر ل���ە‬ ‫میدی���ا بەناوبەنگەكان���ی جیه���ان‪ ،‬س���ەبارەت‬ ‫بەس���ەربەخۆیی ك���ورد بەدواداچوونیان كرد‬ ‫و بەش���ێك لەنوس���ەرە گەورەكان���ی دونیاش‬ ‫لەو بارەیەوە دواون‪ .‬بەش���ێك لەو نووس���ەر‬ ‫و رۆژنامە جیهانیانە س���ەربەخۆیی بۆ كورد‬ ‫و هەم بۆ رۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت بەپێوس���ت‬ ‫دەزان���ن‪ ،‬بەش���ێكی تریش���یان پێیانوایە كورد‬ ‫ناتوانێت ئەو هەنگاوە بنێت‪.‬‬ ‫لەس���ەر ئاس���تی سیاس���یش‪ ،‬ئیس���رائیل‬ ‫بەفەرم���ی پش���تگیریی س���ەربەخۆیی كوردی‬ ‫ك���ردووە و هەریەكە لە ئێ���ران و ئەمریكاش‬ ‫ب���ە فەرمی پش���تگیریان لەیەكپارچەیی عێراق‬ ‫راگەیاند‪.‬‬ ‫رۆژنامەیەك���ی بەریتانی باڵوی كردۆتەوە‪،‬‬ ‫بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردی‪،‬‬ ‫هەرێمی كوردس���تان پێویستی بەرەزامەندی‬ ‫و ه���اوكاری توركی���ا و ئێ���ران هەی���ە‪ ،‬ئەم���ە‬

‫‪ 4‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫لەكاتێك���دا ئێران دژایەتی ئەو دەوڵەتە دەكات‬ ‫و توركیا دوو بۆچوونی راگەیاندووە‪.‬‬ ‫رۆژنام���ەی فاینانش���اڵ تایمز‪ ،‬ك���ە یەكێكە‬ ‫لەرۆژنامە بەناوبانگەكانی بەریتانیا و لەسەر‬ ‫ئاس���تی جیهانیش تایبەتمەن���دی خۆی هەیە‪،‬‬ ‫نوس���یویەتی "ب���ۆ دروس���تكردنی دەوڵەت���ی‬ ‫س���ەربەخۆ و جیابوونەوەی���ان لەعێ���راق‪،‬‬ ‫كوردانی هەرێم پێویستیان بەپشتیوانی توركیا‬ ‫و ئێران هەیە‪ ،‬ئەگەر ئەوەش روونەدات‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئەو قسانە تەنها خەونە"‪.‬‬ ‫راپۆرتی ئەو رۆژنامە بەریتانییە لەكاتێكدایە‪،‬‬ ‫هەری���ەك لەواڵتان���ی‪ ،‬توركیا و فەرەنس���اش‬ ‫بەش���ێوەیەكی نافەرم���ی پش���تیوانییان ب���ۆ‬ ‫دەوڵەتی كوردی راگەیاندووە‪ ،‬بەاڵم لەس���ەر‬ ‫ئاس���تی فەرم���ی‪ ،‬وتوویان���ە "ئەوان دەس���ت‬ ‫لەكاروب���اری ناوخ���ۆی عێ���راق وەرن���ادەن"‪،‬‬ ‫هەرچەن���دە ئەوەش���یان نەش���اردۆتەوە‪ ،‬ك���ە‬ ‫ئەگ���ەر بێت���و كێش���ەكانی عێ���راق كۆتای���ی‬ ‫نەی���ات‪ ،‬جیابوونەوەی ك���ورد دەبێتە دیفاكتۆ‬ ‫لەجیهاندا‪.‬‬ ‫هاوكات لە كۆتاییەكانی مانگی رابردوودا‪،‬‬ ‫وەزی���ری دەرەوەی بەریتانی���اش س���ەردانی‬ ‫هەرێمی كوردس���تانی كرد و س���ەركردایەتی‬ ‫سیاس���ی كوردی راس���پارد بگەڕێنەوە بەغدا‬ ‫و بەش���داری ل���ە حكومەت���ی بنكەفراوان���ی‬ ‫نیشتمانیدا بكەن‪.‬‬ ‫رۆژی پێن���ج ش���ەممە‪ ،‬مەس���عود‬ ‫بارزان���ی‪ ،‬س���ەرۆكی هەرێم���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫س���ەردانی پەرلەمان���ی كوردس���تانی ك���رد و‬ ‫لەكۆبوونەوەیەك���ی داخ���راوی پەرلەمان���دا‪،‬‬

‫س���ەرۆكی هەرێ���م پەرلەمان���ی راس���پارد‬ ‫میكانیزمێك بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆمی گشتی‬ ‫بۆ س���ەربەخۆیی كوردس���تان و گەرانەوەی‬ ‫ناوچە كێش���ە لەس���ەرەكان بدۆزن���ەوە‪ ،‬وەك‬ ‫راشیگەیاند پێویس���تە پەرلەمانی كوردستان‬ ‫یاسای دروستكردنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن‬ ‫و راپرسی هەرێم پەسەند بكات‪.‬‬ ‫فەرخرەدی���ن قادر‪ ،‬س���كرتێری پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ب���ە س���ڤیلی راگەیان���د‪ ،‬ئێس���تا‬ ‫پەرلەم���ان چ���اوی كراوەی���ە و بەربەرس���تە‬ ‫یاس���اییەكانی نەم���اوە ب���ۆ جێبەجێك���ردن و‬ ‫پەسەندكردنی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی هەرێم‪.‬‬ ‫ئەو گوت���ی "بێگومان یەكەم هەن���گاو بریتییە‬ ‫لەدروس���تكردنی ئەو كۆمسیۆنە و پاشانیش‬ ‫ئەنجامدانی راپرسی"‪.‬‬ ‫ت���ەواوی حیزب���ە كوردس���تانییەكان بەبێ‬ ‫جی���اوازی‪ ،‬ل���ەزۆر یاداش���ت و لێدوان���ی‬ ‫رۆژنامەوانی���دا‪ ،‬پش���تگیریی خۆی���ان ب���ۆ‬ ‫راپرس���یی و س���ەربەخۆیی كوردس���تان‬ ‫دەربڕی���وە‪ ،‬سەرجەمیش���یان تەئكیدیان لەوە‬ ‫كردۆتەوە‪ ،‬ك���ورد لەمێژە بەدوای بەدیهێنانی‬ ‫ئەو خەونەوەیە‪.‬‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ ،‬ئەندام���ی س���ەركردایەتی‬ ‫یەكێتیی نیش���تیمانی كوردستان‪ ،‬ئاماژە بەوە‬ ‫دەكات‪ ،‬گ���ەر ئێم���ە تا قیامەت چ���اوەڕێ بین‬ ‫ك���ەس فەرموومان لێ ناكات ب���ۆ راگەیاندنی‬ ‫دەوڵەتی كوردی پێمان بڵێت مافی شایستەی‬ ‫خۆتان���ە و دەش���ڵێت "ئێم���ە ك���ە هەم���وو‬ ‫مەرجەكان���ی دەوڵەتبوونم���ان تێدای���ە‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫دەرفەتەش هاتۆتە پێشەوە‪ ،‬دەبێت لەدەستی‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬بارزانی لەپەرلەمان رایگەیاند پشتیوانی نێودەوڵەتیمان هەیە‪ ،‬ئەوانەشی پشتگیرییمان ناكەن دژایەتیشمان ناكەن‬

‫نەدەی���ن‪ ،‬لەبەرئەوەی دەبێت ئێمە س���ەرجەم‬ ‫هێزە كوردس���تانییەكان پشتیوانی لەهەوڵێكی‬ ‫ل���ەو ج���ۆرە بكەین كە تێیدا مەس���ەلەی خاك‬ ‫و هێنان���ەوەی ناوچەكەیە بۆ س���ەر هەرێمی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ك���ە دەی���ان س���اڵە قوربانی بۆ‬ ‫دەدرێت"‪.‬‬ ‫لەیەكەم كاردانەوەشیاندا‪ ،‬كۆمكاری واڵتانی‬ ‫عەرەبی‪ ،‬راپرس���یەكەی هەرێمی كوردس���تان‬ ‫لەبارەی س���ەربەخۆییەوە رەتدەكاتەوە و بە‬ ‫نادەستووری لە قەڵەمی دەدەن‪.‬‬ ‫ف���ازڵ ج���ەواد‪ ،‬یاری���دەدەری ئەمین���داری‬ ‫گش���تی ب���ۆ كاروب���اری سیاس���یی كۆمكاری‬ ‫عەرەب���ی‪ ،‬رایگەیان���د "هەوڵەكانی س���ەرۆكی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان لەبارەی راپرس���یەوە‬ ‫بۆ س���ەربەخۆیی هەرێم قسەی راگەیاندنە و‬ ‫دەستووری عێراقی رێگە بەوە نادات‪ ،‬چونكە‬ ‫كورد بەشێكە لەعێراق‪ ".‬گوتیشی "دەستوری‬ ‫عێ���راق رێگەی ن���ەداوە بەجیابوونەوە‪ ،‬بەڵكو‬

‫تەنی���ا ب���اس لەدروس���تكردنی هەرێم���ەكان‬ ‫دەكات"‪.‬‬ ‫ئاشكراش���ی كردووە‪ ،‬قس���ەكردن لەبارەی‬ ‫راپرس���یەوە بۆ هەرێم���ك نییە بەتی���ا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دەب���ێ گەلی عێراق راپرس���ی لەس���ەر بكات‪،‬‬ ‫ئەوەش���ی دركان���دووە‪ ،‬ك���ە ك���ورد دەب���ێ‬ ‫ئ���اگاداری بارودۆخی خۆی بێ���ت‪ ،‬كە عێراق‬ ‫و ئێ���ران و توركیا دراوس���ێنی و ئەوان رێگە‬ ‫بەمە نادەن‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەس���ەر هەم���ان ریت���م‪ ،‬وتاری‬ ‫هەفت���ەی رابردووی مالیك���ی بەو جۆرە بوو‪،‬‬ ‫كە هەوڵی كورد بۆ راپرس���ی س���ەربەخۆیی‬ ‫نادەستوورییە و راشیگەیاند‪ ،‬شەڕی ئێستای‬ ‫عێراق لەسەر یەكپارچەییە‪.‬‬ ‫لەبەرانبەریش���دا‪ ،‬خەس���رەو گ���ۆران‪،‬‬ ‫پەرلەمانتاری پارتی دیموكراتی كوردس���تان‬ ‫لەپەرلەمان���ی عێراق‪ ،‬بە س���ڤیلی گوت "نوری‬ ‫مالیك���ی هەركاتێ���ك ویس���تی و ح���ەزی كرد‬

‫باسی دەس���توور دەكات‪ ،‬ئەگەر نەشیەوێت‪،‬‬ ‫وەك م���اددەی ‪140‬ی دەس���توور‪ ،‬ئ���ەوا ب���ۆ‬ ‫زیاتر لە ‪ 10‬ساڵ پشتگوێی دەخات"‪.‬‬ ‫گ���ۆران تەئكیدی ل���ەوە ك���ردەوە‪ ،‬بڕیاری‬ ‫ئەنجامدان���ی راپرس���ی و ماف���ی چ���ارەی‬ ‫خۆنوس���ین تەنها لە دەس���ت ك���ورد خۆیدایە‬ ‫و هی���چ دژیەكیەكیش���ی لەگەڵ دەس���تووری‬ ‫عێراقیدا نییە‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی لەكۆتاییدا تێبین���ی دەكرێت‪ ،‬كورد‬ ‫پش���تگیرییەكی رێژەیی دەرەك���ی هەیە‪ ،‬وەك‬ ‫سەرۆكی هەرێمیش لە پەرلەمانی كوردستاندا‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬ئەو واڵتانەی پشتگیریی هەرێمیش‬ ‫ناك���ەن ب���ۆ س���ەربەخۆیی‪ ،‬ئەوا دژایەتیش���ی‬ ‫ناك���ەن‪ ،‬هەلومەرج���ی ئێس���تای عێ���راق و‬ ‫بارودۆخ���ە تازەك���ەش هاوكاری ك���وردن و‬ ‫ماوەت���ەوە س���ەر بڕیارە چارەنوسس���ازەكە‪،‬‬ ‫ئەوی���ش دیاریكردن���ی رۆژی راپرس���یی و‬ ‫سەربەخۆییە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪5 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬ئەمڕۆ لەكوردستان لەبارەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی و تەنانەت شەڕكردن لەگەڵ داعشیشەوە دوو ئاڕاستەی جیاواز بە روونی دەبینرێت‬

‫دووبەندی ستراتیژی كامیان‪:‬‬ ‫كوردستان یان عێراق!‬ ‫دووبەندی گوتاری ستراتیژی لە هەرێمی كوردستان و ئاكامە نەرێنییەكانی‬ ‫‪ 6‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫سياسەت‬

‫ئەمڕۆ لەالیەك باسی‬ ‫ریفراندۆم‪ ،‬سەربەخۆیی‬ ‫و جاڕدانی دەوڵەت‬ ‫دەكرێت‪ ،‬كەچی لەهەمان‬ ‫كاتدا پەرلەمانتاران‬ ‫و وەزیرە كوردەكان‬ ‫لە بەغدا باس لە‬ ‫"شەراكەتی راستەقینە"‬ ‫دەكەن!‬

‫بەشی سیاسەت‬ ‫لەم رۆژانەدا لەگەڵ پێش����هاتەكانی نەینەوا و‬ ‫س����ەاڵحەددین و دیالە‪ ،‬كۆمەڵێك وش����ە‪ ،‬زاراوە‪،‬‬ ‫دەس����تەواژە و چەمكی سیاس����ی و س����تراتیژی‬ ‫لەن����او نێوەن����دی سیاس����ی و میدیای����ی هەرێمی‬ ‫كوردس����تاندا بەر باسوخواس دەخرێن‪ .‬ئەمەش‬ ‫پێدەچێ یەكێ����ك لەوێس����تگەكانی وەرچەرخانی‬ ‫مێژووی����ی هەرێم����ی كوردس����تان بێ����ت‪ .‬ئەمڕۆ‬ ‫لەالی����ەك باس����ی ریفران����دۆم‪ ،‬س����ەربەخۆیی و‬ ‫جاڕدانی دەوڵەت دەكرێت‪ ،‬كەچی لەهەمان كاتدا‬ ‫پەرلەمانت����اران و وەزی����رە ك����وردەكان لە بەغدا‬ ‫ب����اس لە "ش����ەراكەتی راس����تەقینە" دەك����ەن! ئەم‬ ‫دوو چەمكە ناتەبایە س����ەرگەردانیی س����تراتیژی‬ ‫نوخب����ەی بڕیاربەدەس����تی هەرێمی كوردس����تان‬ ‫پیشاندەدات‪ .‬ئەمە تەنها لەناو نوخبەی سیاسیدا‬ ‫پەنگینەخواردۆتەوە‪ ،‬بەڵكو پەلی بۆ ناو بەشێك‬

‫لەنوخبەی ئەكادیمیش هاویشتووە‪.‬‬ ‫ئەمێس����تا لەهەولێ����رەوە رۆژێ����ك گوێ����ت‬ ‫لەگوت����اری س����ەروەری و بنیتاتنان����ی دەوڵەت����ی‬ ‫س����ەربەخۆ دەبێ����ت‪ ،‬رۆژێكیش گوێ����ت لەدانانی‬ ‫پێش����مەرج ب����ۆ بەش����داریكردن لەپرۆس����ەی‬ ‫سیاس����ی عێراق دەبێت‪ ،‬كە خۆی لەش����ەراكەتی‬ ‫راس����تەقینەدا نمای����ش دەكات‪ .‬وەنەبێ ئەم دوو‬ ‫گوت����ارە‪ ،‬ئەم دوو چەمكە و لەنیهایەتیش����دا ئەم‬ ‫دوو س����تراتیژییە تەریب بەی����ەك بەڕێوەببرێن‪.‬‬ ‫ئەمە ئەستەمە و تەنها یەك راستی دەردەبڕێت‪،‬‬ ‫ك����ە "بڕیارس����از" و پرۆس����ەی بڕیارس����ازی‬ ‫كوردستانی لەدڵەڕاوكێ و دودڵییەكی ترسناكدا‬ ‫دەژی����ت و رەنگبێ پێ����ش هەموان خۆی باوەڕی‬ ‫بەگوتاری س����ەربەخۆیی و بەدەوڵەتبون نەبێت‪.‬‬ ‫ئێس����تا پرسیارێك لێرەوە خۆی هەڵدەقورتێنێت‪:‬‬ ‫ئ����ەرێ نوخبەی سیاس����ی هەرێمی كوردس����تان‬ ‫هەتاك����ەی دەتوان����ێ لەنێوان ئ����ەم دووبەندی و‬

‫دوفاقییە ستراتیژییەدا گەمەبكات؟ ئەم نوخبەیە‬ ‫لەم وێستگە هەڵكەوتوو و هەستیارە مێژوییەدا‬ ‫س����ەرەنجام خۆی بەس����ودی كام الیان یەكالیی‬ ‫دەكاتەوە‪ :‬كوردستان یاخود عێراق؟‬ ‫نەبوونی ستراتیژی ئاسایشی نیشتمانی‬ ‫ئاسایش����ی نیش����تمانی ئاماژە ب����ەو ئیلزاماتە‬ ‫دەكات‪ ،‬ك����ە مان����ەوەی دەوڵ����ەت (ق����ەوارەی‬ ‫قەومی) لەرێ����ی بەكارهێنانی ئامرازەكانی هێزی‬ ‫ئابووریی‪ ،‬س����ەربازی‪ ،‬سیاس����ی و قۆستنەوەی‬ ‫دەزگای دیپلۆماس����یەوە دەپارێزێت‪ .‬ئاسایش����ی‬ ‫نیش����تمانی خ����ۆی چەمكێك����ی خۆرئاوایی����ە و‬ ‫بەتایب����ەت دەتوان����رێ بگوت����رێ چەمكێك����ی‬ ‫ئەمریكاییش����ە‪ ،‬ك����ە لەكۆتاییەكان����ی ‪1945‬وە‬ ‫س����ەریهەڵداوە‪ .‬لەم����ەڕ ئاسایش����ی نەتەوەییەوە‬ ‫گەلێك پێناس����ەكاریی جۆربەجۆر دەخرێنەروو‪.‬‬ ‫ئەم چەمك����ەش وەك چەمكەكانی تری زانس����تە‬ ‫مرۆییەكان‪ ،‬وەنەبێ پێناس����ەكارییەكی یەكانگیر‬ ‫و گش����تگیری هەبێت‪ ،‬بەشێوەیەك كە هەمووان‬ ‫لەس����ەری كۆك بن‪ .‬هۆكاری ئەم ناچونیەكیەش‬ ‫بۆ هەوڵی تێگەیش����تنی جیاوازی گروپ‪ ،‬الیەن و‬ ‫دەوڵەتەكان سەبارەت بەم چەمكە دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫ك����ە هەریەك����ە و بەگوێ����رەی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫خۆی پێناس����ەی دەكات‪ .‬بۆی����ە ئەڕنۆڵد وۆڵفرز‬ ‫دەڵێت "ئاسایشی نیشتمانیی هێمایەكی تەماوییە‪،‬‬ ‫كە پێناچێ هیچ واتایەك بەدەستەوەبدات"‪.‬‬ ‫س����تراتیژی ئاسایشی نیش����تمانیش بەتیكڕای‬ ‫ئەو بەڵگەنامە‪ ،‬پالن‪ ،‬بڕیار و گوتارانە دەگوترێ‬ ‫ك����ە بەش����ێوەیەكی ئامادەك����راو و داڕێ����ژراو بۆ‬ ‫پراكتیكی سیاس����ی دادەنرێت‪ .‬لێرەوە دەتوانرێ‬ ‫بگوت����رێ س����تراتیژی ئاسایش����ی نیش����تمانی‬ ‫گوزارشتە لەتوانای واڵتێك بۆ بەرپەرچدانەوەی‬ ‫هەڕەش����ەكان لەس����ەر ژیان����ی سیاس����ی یاخود‬ ‫بەرژەوەندیی����ە نیش����تمانییەكانی‪ .‬واڵت����ر لیپمان‬ ‫توێژەری ئەمریكایی دەڵێت "نەتەوەیەك ئەوكاتە‬ ‫ئاسایشی هەیە‪ ،‬كە بتوانێ بەبێ جەنگ بەهاكانی‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪7 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫خ����ۆی بپارێزێ����ت و لەگەڵ قەومانی جەنگیش����دا‬ ‫بتوان����ێ بەهاكان����ی ب����ەرەو پێش����ەوە بب����ات"‪.‬‬ ‫گەڕان ب����ەدوای ئاس����ایش یەكێ����ك لەنیازەكانی‬ ‫مرۆڤ����ە‪ .‬ئەمە بەپلەیەكی بەرینت����ر "دەوڵەت"یش‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬كەوا لەرووی پێگەی جیۆسیاس����ی‪،‬‬ ‫سەرچاوە سروشتییەكان و نفوسەوە هاوپایەی‬ ‫ی����ەك نین‪ .‬بۆیە تەس����ەوراتیان لەمەڕ س����نوری‬ ‫بەرژەوەندییەكانی����ان لەكۆمەڵگەی نێونەتەوەیی‬ ‫یەكس����ان نیی����ە و ئامرازەكانی بەردەستیش����یان‬ ‫دیسان هاوپایە نین‪ .‬ئەمەش دەبێتە سەرچاوەی‬ ‫ناكۆك����ی و س����ەرەنجام ملمالن����ێ و تەنان����ەت‬ ‫جەنگیشی لێدەكەوێتەوە‪ .‬ئا لەمەوە دەشێ بێژین‬ ‫"هەوڵ����دان بۆ دابینكردنی ئاسایش����ی نیش����تمانی‬ ‫یەكێ����ك لەگرنگتری����ن ئامانجەكان����ی دەوڵەت����ان‬ ‫لەگۆڕەپانی نێونەتەوەییە"‪.‬‬ ‫ئێستا با ڕوو لەهەرێمی كوردستان بكەینەوە‬ ‫و ئ����ەم چەمكە لێرە تاوتوێ بكەین‪ .‬ئایا هەرێمی‬ ‫كوردس����تان س����تراتیژی یاخود دكتۆرینێكی بۆ‬ ‫ئاسایش����ی نیش����تمانی خ����ۆی هەی����ە؟ ئاس����تەمە‬ ‫بەبەڵ����ێ وەاڵم����ی ئ����ەم پرس����یارە بدرێت����ەوە‪،‬‬ ‫چونك����ە لەهەرێم����ی كوردس����تان هەڕەش����ەكان‬ ‫پۆلێ����ن نەك����راون و نازانی����ن هەڕەش����ەی یەكەم‬ ‫چیی����ە‪ ،‬هەڕەش����ەی دووەم چیی����ە و س����ێیەم‬ ‫كامەیە‪ .‬بۆیە لەمەش����ەوە ستراتیژییە بەدیلەكان‬ ‫ب����ۆ رەواندن����ەوەی س����ەرچاوەی هەڕەش����ەكان‬ ‫جۆربەجۆرن‪ .‬بۆ نمونە هەر لەگەڵ سەرهەڵدانی‬ ‫"داعش" ب����ەو قەب����ارە گەورەی����ەوە لەگۆڕەپانی‬ ‫سیاس����ی عێراق����دا‪ ،‬دوو ئاڕاس����تەی س����تراتیژی‬ ‫ب����ۆ پێناس����ەكردنی ئ����ەم هەڕەش����ەیە و چۆنێتی‬ ‫بەرەنگاربوون����ەوەی بەدیدەكرێ����ت‪ :‬یەكەمی����ان‬ ‫دەڵێت‪ :‬داعش هەڕەش����ەیە ب����ەاڵم بەپلەی یەكەم‬ ‫هەڕەشەیە بۆ سەر عێراق و ئاڕاستەی هەڕەشە‬ ‫و ملمالنێك����ەی زیاتر بەرەو ش����یعەیە‪ .‬بۆیە ئەم‬ ‫ئاڕاس����تەیە دەڵێت با لەئاست داعش ستراتیژیی‬ ‫س����ەربازی بەرگری چ����االك پیادەبكەین و كەی‬ ‫نزیكب����ۆوە لێیبدەی����ن و ل����ەوە واوەتریش بەهیچ‬ ‫ش����ێوەیەك نەبین����ە الی����ەن لەجەنگ����ی مەزهەبی‬ ‫عێراق‪ .‬ئەم ئاڕاستەیە دەڵێ چیتر عیراق بۆ پێش‬ ‫پێش����هاتی موس����ڵ ناگەرێتەوە و ئەوەی ئێس����تا‬ ‫هەیە بەشێنەیی سەقام دەگرێت‪.‬‬ ‫لەبەرانبەر ئەوەدا ئاڕاس����تەی دووەم پێیوایە‬ ‫"داعش" س����ەرچاوەی س����ەرەكی هەڕەشەیە بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان نەك رژێمی شیعەی عێراق‪.‬‬ ‫ئەم����ەش بەپێچەوانەی ئاڕاس����تەی یەكەمە‪ .‬ئەم‬ ‫ئاڕاس����تەیە دەڵێ درەنگ ی����ان زوو داعش روو‬ ‫لەكوردس����تان دەكات و جەنگێك����ی س����ەختمان‬ ‫بەس����ەردا دەس����ەپێنێت‪ .‬بۆی����ە ناب����ێ ئەوەن����دە‬ ‫دەستەوەستان بین تاكو دوژمن خۆی شوێن و‬ ‫كاتی جەنگەكەمان بەسەردا بسەپێنێت‪ .‬دەبا هەر‬ ‫لەئێس����تاوە لەگەڵ ئەو كۆدەنگیی����ە ئەمەریكایی‪،‬‬ ‫ئێرانی����ی و عێراقیی����ە یەكبكەوین‪ ،‬ك����ە دەیانەوێ‬ ‫بەزووتری����ن كات لەدژی داع����ش گەلەكۆمەیەك‬

‫‪ 8‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ئاڕاستەیەك لەكوردستان‬ ‫پێیوایە دەبێ پشت‬ ‫بەسیاسەتی عێراقی‬ ‫ببەسترێ‪ ،‬ئاڕاستەیەكیش‬ ‫حەزی لەسیاسەتی‬ ‫كوردستانییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خاڵێ هاوبەشی هەردوو‬ ‫ئاڕاستە سیاسییەكە‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬كە بوێری‬ ‫تەواویان بۆ پیادەكردنی‬ ‫سیاسەتەكانیان نییە‬ ‫دەس����پێبكەن‪ .‬ئ����ەم ئاڕاس����تەیە ل����ەو بڕوایەدایە‬ ‫ك����ە داع����ش دیاردەیەك����ی كاتییە و س����ەرەنجام‬ ‫حكومەت����ی عێراق بەهاوكاری ئەمەریكا و ئێران‬ ‫و بەپەس����ەندی روس����یا بەس����ەر بارودۆخەكەدا‬ ‫زاڵدەبێتەوە و ئەوسا سیاسەتی ئاقاڵنە بۆ كورد‬ ‫ئەوەیە دیسان لەبەغدا بمێنێتەوە! ئێستا بەرۆشنی‬ ‫دەردەكەوێ لەهەرێمی كوردستان ستراتیژیەتی‬ ‫پۆلێنكراوی ئاسایشی نیش����تمانی بوونی نییە و‬ ‫هەریەك لەئاڕاستە سیاسییەكان بەنەوای خۆی‬ ‫دەیژەنێت و لەمەشەوە ستراتیژیەتی پێكەوەنانی‬ ‫دەوڵەت پەكیدەكەوێت‪.‬‬ ‫كامیان‪ :‬دەوڵەتی كوردس����تان یان دەوڵەتی‬ ‫عێراق؟‬ ‫ئەم����ڕۆ دووبەن����دی و دوفاقێتی س����تراتیژی‬ ‫و گوت����اری سیاس����ی باڵ����ی بەس����ەر هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تاندا كێش����اوە‪ .‬دەك����رێ ئەم����ە‬ ‫بەئیزدیواجیەتی س����تراتیژی نیشتمانیش ناوزەد‬ ‫بكەی����ن‪ .‬ئ����ەم دووبەندیی����ە پەیوەن����دی ب����ەدوو‬ ‫گوتارەوە هەیە‪ ،‬كە راس����تیەكەی س����ەر بۆ دوو‬ ‫ئاخوڕی جیاواز دەكوتن‪ .‬یەكیان س����تراتیژیەتی‬ ‫بنیاتنان����ەوەی پایەكانی دەوڵەت����ی عێراقە‪ ،‬كە بۆ‬ ‫چەندەمی����ن ج����ار هەڵدەوەش����ێتەوە و كوردیش‬ ‫لەخۆڕایی خۆی دەروەست بەدروستكردنەوەی‬ ‫دەزانێ����ت‪ .‬ئەویتریش����یان گوت����اری بنیاتنان����ی‬ ‫دەڵەوتی سەربەخۆی كوردستانە كەوا چەندین‬ ‫نەوەی����ە هەوڵ����ی ب����ۆ دەدرێت‪ .‬ئ����ەم باردۆخەی‬ ‫ئەم����ڕۆ یاخەی وەچی ئێس����تاكەی كوردس����تانی‬ ‫گرت����ووە‪ ،‬رێك هاوش����ێوەی ئ����ەو بارودۆخەیە‪،‬‬ ‫ك����ە لەس����اڵی ‪1914‬وە یاخ����ەی وەچ����ی یەكەمی‬ ‫سیاسییەكانی كوردی لەسەدەی پێشوو گرتبوو‪.‬‬ ‫لەو سەردەمەیش����دا هەر ئەم دوو ئاڕاس����تەیەی‬ ‫ئەمڕۆ هەن‪ ،‬ئەوس����اش نوخبەی سیاس����یی ئەو‬

‫سەردەمەی كوردستانی دووكەرت كردبوو‪.‬‬ ‫ئاڕاس����تەیەك لەو نوخبە سیاس����یە پێیوابوو‪،‬‬ ‫ك����ە بەریتانیا عێراق بنیاتدەنێت و هیچ هێزێكیش‬ ‫ناتوان����ێ بەرپەرچ����ی ئەم����ە بدات����ەوە‪ ،‬تەنان����ەت‬ ‫مس����تەفا كەمال ئاتاتوركیش نەیتوانی مەسەلەی‬ ‫ویالیەتی موس����ڵ یەكالییبكاتەوە و س����ەرەنجام‬ ‫تەسلیم بەخواستی بەریتانیاییەكان بوو‪ .‬بۆیە وا‬ ‫باش����ترە كورد الیەنێكی س����ەرەكی دامەزراندنی‬ ‫ئەو دەوڵەتە تازەیە بێ����ت‪ ،‬كە ناونراوە "عێراق"‪.‬‬ ‫ئەم ئاڕاس����تەیە رووی����ان لەبەغدا ك����رد و لەناو‬ ‫ئ����ەم دامودەزگایان����ە خۆی����ان رێكخس����ت ك����ە‬ ‫بەریتانیایی����ەكان ب����ۆ دروس����تكردنی عێ����راق‬ ‫ئامادەیان كردبوو‪ .‬كەسەكانی ناو ئەم ئاڕاستەیە‬ ‫بوون‪ ،‬كە بناغەی س����وپای عێراقیان دانا‪ .‬ئەمانە‬ ‫ئەو ئەفس����ەرانە بوون‪ ،‬كە لەئۆردوی عوسمانی‬ ‫گەڕابونەوە و لەگەڵ س����وپای بەریتانیا بەتەمای‬ ‫دامەزراندن����ی س����وپای عێراق بوون‪ .‬بەش����ێكی‬ ‫زۆریش����یان بەپلەی جۆربەج����ۆر وەزارەتەكانی‬ ‫عێراقیان وەرگرت‪.‬‬ ‫لەبەرانب����ەر ئەم����ەدا ئاڕاس����تەی دووەم ل����ەو‬ ‫بڕوای����ەدا بوو كە "كوردس����تان" كیانێكی جیاواز‬ ‫و س����ەربەخۆ لەعێراق����ی پێویس����تە و نابێ تەك‬ ‫عێراق����ی عەرەب����ی بخرێ����ت‪ .‬ئ����ەم ئاڕاس����تەیە‬ ‫پێیوابوو كورد پێویس����تە خۆی مەلیكیەتی خۆی‬ ‫بنیاتبنێ و هی����چ حاجەتی بەوە نییە خۆی بكاتە‬ ‫پاش����كۆی مەلیكیەتی عەرەبی عێراق‪ .‬ئاڕاستەی‬ ‫دووەم لەس����ەرەتادا ئومێ����دی ب����ەو مقاوەمەی����ە‬ ‫بەس����تبوو‪ ،‬ك����ە مس����تەفا كەم����ال لەئەنادۆڵ����ەوە‬ ‫لەدژی بەریتانیا‪ ،‬فەرەنس����ا‪ ،‬یۆنان‪ ،‬ئیتاڵیا و‪..‬هتد‬ ‫رێكیخس����ت‪ .‬تاماوەیەكیش مستەفا كەمال لەرێی‬ ‫هێزەكانی ئۆزدەمیرەوە‪ ،‬كە رەوانەی رەواندزی‬ ‫كردب����وون‪ ،‬هاوكاری ش����ێخ مەحم����ودی دەكرد‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬ئێستا لەهەولێرەوە رۆژێك گوێت لە گوتاری سەربەخۆیی دەبێت و رۆژێكی تریش گوێت لەپێشمەرجی بەشداریكردنی پرۆسەی سیاسی عێراق دەبێت‬

‫س����ەرنجام مس����تەفا كەمال ناچار بوو بەسودی‬ ‫بەریتانی����ا واز لەویالیەت����ی موس����ڵ بهێنێ����ت و‬ ‫پاشەكش����ێ بكات‪ .‬لەالوش ئاڕاس����تەی بنیاتنانی‬ ‫دەوڵەت لەكوردس����تان بەس����وودی ئاڕاس����تەی‬ ‫یەك����ەم‪ ،‬كە الیەنگری سیاس����ەتی عێراقی بوون‪،‬‬ ‫پاشەكش����ێیان كرد و رێگەكە ب����ۆ عێراقگەراكان‬ ‫تەخت بوو! شكس����تی ئاڕاستەی س����ەربەخۆیی‬ ‫لەكوردس����تان ش����ەرعیەتی بەعێراقب����ازەكان دا‪،‬‬ ‫تاوەك����و بەهەندێ����ك مافی كولتوری و سیاس����ی‬ ‫لەچوارچێ����وەی عێراق����دا رازی بب����ن و واز‬ ‫لەسیاسەتی كوردستانی بهێنن‪.‬‬ ‫ئەم����ڕۆش مێ����ژوو بەهەم����ان ش����ێوە و‬ ‫رێك����ەوت لەگ����ەڵ رۆژ‪ ،‬مان����گ و س����اڵەكانی‬ ‫هەم����ان س����ەدەدا خ����ۆی دووب����ارە دەكات����ەوە‪.‬‬ ‫ئاڕاس����تەیەك لەكوردس����تان پێیوای����ە دەب����ێ‬ ‫پش����ت بەسیاس����ەتی عێراقی ببەس����ترێ‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەمەری����كا (هاوش����ێوەی بەریتانیاكەی س����ەدەی‬ ‫پێش����وو) بەس����ەر عێراقدا بااڵدەست دەبێتەوە و‬ ‫ئێرانیش رێگە بەهەڵوەش����انەوەی عێراق نادات‪.‬‬ ‫كەوابوو باشترە لەدژی عەرەبی سوننە بكەوینە‬ ‫جەنگەوە و لەبنیاتنانەوەی عێراقدا رۆڵ بگێڕێن‪.‬‬ ‫ئاڕاستەیەكیش حەزی لەسیاسەتی كوردستانییە‬ ‫و كاری بۆ دەكات‪ .‬بەاڵم خاڵێ هاوبەشی هەردوو‬ ‫ئاڕاستە سیاسییەكە ئەوەیە‪ ،‬كە بوێری كامڵیان‬ ‫بۆ پیادەكردنی سیاس����ەتەكانیان نییە‪ .‬نەئاڕاستە‬ ‫عێراقییەكە دەوێرێ بەتەواوەتی لەدژی ئاڕاستەی‬ ‫س����ەربەخۆیی كوردس����تان بوەس����تێتەوە و ن����ە‬ ‫ئاڕاستە كوردس����تانییەكەش دەتوانێ بەشەفافی‬ ‫خواس����تی خۆی ب����ۆ جیابون����ەوەی یەكجارەكی‬ ‫لەعێ����راق دەرببرێ����ت‪ .‬ه����ەردوو ئاڕاس����تەكەش‬ ‫ئەمیان كاتێك باس لەسیاسەتی عێراقی دەكات‪،‬‬ ‫ئ����ەوە دەم لەس����ەربەخۆیی كوردس����تان دەدات‪.‬‬

‫ئەویش����یان كاتێك باس لەس����ەربەخۆیی دەكات‪،‬‬ ‫ئەوە باس لەش����ەراكەتی راستەقینە لەحكومەتی‬ ‫نوێی عێراقدا دەكات‪.‬‬ ‫ئەنجام‪ :‬ئەم دۆخە یەك راستی نمایش دەكات‪،‬‬ ‫كە پس����پۆڕانی سیاسی ناویان لێناوە "سیاسەتی‬ ‫بش����ێوی ئەكتەیڤ"‪ .‬سیاس����ەتی بشێوی ئەكتیڤ‬ ‫ب����ەو سیاس����ەتە دەگوت����رێ‪ ،‬كە الیەنی س����ێیەم‬ ‫ل����ەدەرەوەی الیەن����ی یەك����ەم و دووەم ئیدارەی‬ ‫رۆژەڤ����ی سیاس����ی ه����ەردوو الیەنەك����ە دەدات‪.‬‬ ‫بۆی����ە بەسەرلێش����یوانی الیەن����ی دووەم كە لێرە‬ ‫هەرێمی كوردس����تانە‪ ،‬ئەوە سیاس����ەتی بشێوی‬ ‫ئەكتیڤی ناوەتەوە و كوردی لەبازنەی بێكوتایی‬ ‫س����وڕانەوە لەناو عێراق و كوردس����تاندا قەتیس‬ ‫كردوە‪ ،‬كە نە ئەمیانە و نە ئەویان‪ .‬هەم ئەمیانە‬ ‫و ه����ەم ئەویان‪ .‬نە بەتەواوەتی كوردس����تانییە و‬ ‫ن����ە بەتەواوەتی����ش عێراقییە‪ .‬هەم كوردس����تانییە‬ ‫و ه����ەم عێراقیی����ە‪ .‬ه����ەم ح����ەزی لەپێكەوەنانی‬ ‫دەوڵەت����ی س����ەربەخۆی كوردس����تانە و هەمیش‬ ‫حەزی لەكایەی بەناو ش����ەراكەتی راس����تەقینەی‬ ‫عێراقیە‪ .‬لەالی����ەك بۆخۆیان ب����اس لەریفراندۆم‬ ‫و پێكەوەنان����ی دەوڵەت دەك����ەن‪ ،‬كەچی لەالوش‬ ‫كادی����رە بااڵكانی����ان لەبەغدا خەریك����ی گفتوگۆن‬ ‫س����ەبارەت بەبەش����داربوون لەپێكەوەنان����ی‬ ‫حكومەتی عێراق!‬ ‫ئەم����ەش وانەیەك����ە ك����ە س����ەدەیەك پێ����ش‬ ‫ئێس����تا مێژوو ئەنجامەكانی بەكورد نیش����انداوە‪.‬‬ ‫س����ەدەیەك پێش����تر ك����ورد بەدەس����تی خۆی����ان‬ ‫عێراقێكی����ان بنیاتن����ا‪ ،‬كە نە بووە نیش����تمان و نە‬ ‫ناس����نامە و نە هەس����تی ئینتیماش����ی الی خۆیان‬ ‫دروس����تكرد‪ .‬ئەم����ڕۆش دوای ی����ەك س����ەدە‬ ‫كورد دیس����ان ئ����ەو مێژووە دوب����ارە دەكەنەوە‪،‬‬ ‫ك����ە تەنها ی����ەك ئاكام����ی لێكەتەوە‪ ،‬ك����ە ئەویش‬

‫ئێستا بەرۆشنی‬ ‫دەردەكەوێ لەهەرێمی‬ ‫كوردستان ستراتیژیەتی‬ ‫پۆلێنكراوی ئاسایشی‬ ‫نیشتمانی نییە و‬ ‫هەریەك لەئاڕاستە‬ ‫سیاسییەكان بەنەوای‬ ‫خۆی دەیژەنێت‪،‬‬ ‫لەمەشەوە ستراتیژیەتی‬ ‫پێكەوەنانی دەوڵەت‬ ‫پەكیدەكەوێت‬ ‫هەڵڵوش����ین و هاڕین����ی چەن����د وەچێ����ك ب����ووە‪.‬‬ ‫بێگوم����ان هاتنەدەرەوە لە "سیاس����ەتی بش����ێوی‬ ‫ئەكتیڤ" بوێرییەك����ی مێژوویی دەوێت‪ .‬ئەویش‬ ‫گەڕانەوەی����ە ب����ۆ "خ����ۆ" ب����ۆ س����ەرچاوەكانی‬ ‫بەرهەمهێنانی هێز و س����تراتیژیەتی نیش����تمانی‪.‬‬ ‫ئەم����ەش ئەو س����تراتیژیەتەیە‪ ،‬ك����ە تەنها بەیەك‬ ‫پێش����مەرج كوردس����تان بەعێراقەوە دەبەستێت‪،‬‬ ‫ك����ە خ����ۆی "دەوڵەتێكی س����ەربەخۆ" بێ����ت‪ .‬واتە‬ ‫لەچوارچێوەیەی یەكەیەك����ی كۆنفیدراڵدا لەگەڵ‬ ‫عێ����راق یەكدەگرێت����ەوە‪ :‬بەهەلوم����ەرج و توانای‬ ‫یەكسانەوە!‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪9 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫‪" ‬ئەمریكا پێیوایە سەربەخۆیی كوردستان هاوسەنگی هێز و سەقامگیریی عێراق تێكدەدات"‬

‫بۆچی ئەمریكا پشتگیریی سەربەخۆیی‬ ‫هەرێمی كوردستان ناكات؟‬ ‫"ئەمریكا دژی دەرهێنانی نەوتی هەرێم نیە‪ ،‬بەاڵم لەبەر ترسی تێكچوونی نەخشەی‬ ‫ناوچەكە‪ ،‬دژی سەربەخۆیی كوردستانە"‬ ‫"گەر كورد سەربەخۆی رابگەیەنێت‪ ،‬ئەمریكا ناچارە دانی پێدا بنێت"‬ ‫"هەڵوێستی ئیسرائیل لەبارەی سەربەخۆیی كوردستان كاریگەری زۆری لەسەر ئەمریكا دەبێت"‬ ‫راوێژ كامەران‬

‫هەرچەن���دە بەدرێ���ژای دەی���ەی راب���ردوو‬ ‫كورد ئەمری���كای بەرزگاركەر و هاوپەیمانی‬ ‫س���تراتیژی خ���ۆی دەزانی‪ ،‬بەاڵم لەئێس���تادا‬ ‫ك���ە هەرێم���ی كوردس���تان لەهەم���وو كاتێك‬

‫‪ 10‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫زیات���ر پێویس���تی بەئەمریكای���ە‪ ،‬ئ���ەو واڵت���ە‬ ‫زلهێ���زە پش���تگیریی راگەیاندن���ی دەوڵەت���ی‬ ‫س���ەربەخۆی خ���ۆی ن���اكات‪ ،‬چاودێران���ی‬ ‫سیاس���یش هۆكارەكەی بۆ ئەوە دەگێڕنەوە‪،‬‬ ‫ك���ە راگەیاندن���ی ئ���ەو دەوڵەت���ە كوردییە لە‬ ‫بەرژەوەندی ئەمریكادا نیە و كێشەی زیاتری‬

‫بۆ دروست دەكات‪.‬‬ ‫پ���اش ئ���ەوەی لەس���ەر زاری بنیامی���ن‬ ‫ناتنیاه���ۆی س���ەرۆك وەزیران���ی ئیس���رائیل‪،‬‬ ‫واڵتی ئیس���رائیل بەفەرمی پش���تگیری خۆی‬ ‫بۆ دروس���تكردنی دەوڵەتی كوردی دەربڕی‪،‬‬ ‫ئەم پش���تگیرییە لەسەر ئاس���تی نێودەوڵەتی‬


‫سياسەت‬

‫"لەئێستادا ئەمریكا زیاتر‬ ‫وەك سەرئێشەیەك‬ ‫سەیری مەسەلەی‬ ‫سەربەخۆیی كوردستان‬ ‫دەكات"‬ ‫دروس���تكردنی دەوڵەتێك���ی ب���ۆ ك���ورد‬ ‫لەهەرێم���ی كوردس���تانی ك���ردە بابەتی رۆژ‪،‬‬ ‫بەتایبەتی���ش لەكاتێك���دا هەریەك���ە لەواڵتانی‬ ‫توركیا و فەرەنس���ا و س���وید و دانیماركیش‬ ‫بەناراستەوخۆ پش���تگیریان بۆ دروستكردنی‬ ‫ئەو دەوڵەتە دەربڕی���وە‪ ،‬ئەمەش لەكاتێكدایە‬ ‫لەساڵی ‪ 1946‬كە واڵتی جەزائیر سەربەخۆی‬ ‫خۆی راگەیاند‪ ،‬لەس���ەرەتادا تەنها ئیس���رائیل‬ ‫دان���ی پێدان���ا و دواتری���ش ب���ووە دەوڵەتێكی‬ ‫سەربەخۆ‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی ئێس����تا بۆتە یەكێك لەكێش����ە‬ ‫سەرەكیەكانی بەردەم راگەیاندنی ئەم دەوڵەتە‬ ‫كوردییە‪ ،‬پشتگیری نەكردنی ئەمریكایە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەمریكا عێراقێك����ی یەكگرتووی دەوێت‪ ،‬نەك‬ ‫دابەشبوونی واڵتەكە‪ ،‬ئەم بۆچونەی ئەمریكاش‬ ‫بەئاش����كرا لەالی����ەن ج����ۆن كێ����ری وەزی����ری‬ ‫دەرەوەی ئەمری����كاوە گەیەندرای����ە مەس����عود‬ ‫بارزان����ی س����ەرۆكی هەرێم����ی كوردس����تان‪،‬‬ ‫ه����اوكات جێ����ن س����اكی وتەبێ����ژی وەزارەتی‬ ‫دەرەوەی ئەمری����كا لەب����ارەی پش����تگیری ئەو‬ ‫واڵتە بۆ س����ەربەخۆیی كوردستان رایگەیاند‬ ‫ك����ە "ئەمریكا لەگ����ەڵ عێراقێك����ی یەكگرتوو و‬ ‫بەهێز دایە و هی����چ گۆڕانكاریەك لەبۆچوونی‬ ‫ئەمریكادا رووینەداوە س����ەبارەت بەو بابەتە‪،‬‬ ‫هەرچەن����دە ئەمری����كا هەس����تی بەداخ����وازی‬ ‫كوردەكان كردووە‪ ،‬كە چەندین س����اڵە داوای‬ ‫دەكەن‪ ،‬ب����ەاڵم ئەمریكا بەپێویس����تی دەزانێت‬ ‫بۆ بەرەنگاربونەوەی تیرۆر ئەوان یەكگرتوو‬ ‫بن"‪.‬‬ ‫لەگەڵ هەموو ئەمانەش����دا تائێستا هەرێمی‬ ‫كوردستان سوورە لەسەر دیاریكردنی رۆژێك‬ ‫بۆ ریفراندۆم بۆ س����ەربەخۆیی كوردس����تان‪،‬‬ ‫مەس����عود بارزان����ی س����ەرۆكی هەرێم����ی‬ ‫كوردس����تانیش بەئاش����كرا لەچەن����د دیدارێكی‬ ‫رۆژنامەنوس����یدا ئ����ەوەی راگەیان����دووە‪ ،‬ك����ە‬ ‫ئەوان لەگەڵ پەرلەمانی كوردس����تاندا رۆژێك‬ ‫دی����اری دەك����ەن ب����ۆ ئەنجامدان����ی ریفراندۆم‬ ‫لەبارەی سەربەخۆیی كوردستانەوە‪.‬‬ ‫پس����پۆڕان و چاودێران����ی سیاس����یش ئەوە‬ ‫بۆ س����ڤیل رووندەكەنەوە‪ ،‬ك����ە بۆچی ئەمریكا‬

‫پشتگیری س����ەربەخۆیی هەرێمی كوردستان‬ ‫ن����اكات‪ .‬بەوتەی د‪ .‬س����ەردار عەزیز پس����پۆر‬ ‫لەسیاس����ەتی نێودەوڵەتی هەرچەندە ئەمریكا‬ ‫دژی دەرهێنانی نەوتی هەرێم نیە‪ ،‬بەاڵم دژی‬ ‫س����ەربەخۆیی هەرێمی كوردس����تانە‪ .‬سەردار‬ ‫عەزیز وتی "ئەمریكا لەبەر مەترسی تێكچونی‬ ‫نەخش����ەی ناوچەك����ە دژ بەس����ەربەخۆیی‬ ‫هەرێمی كوردستانە‪ ،‬بەاڵم كورد دەبێت خۆی‬ ‫لەناوچەكەدا بەهێزبكات‪ .‬هەتا كورد بە‌هێزبێت‬ ‫بە الی ئەمەریكاوە گرنگە"‪.‬‬ ‫س����ەردار عەزیز وتیشی "بەهێزبونی كورد‬ ‫لەحكومەتی باش‌و سەقامگیریی‌ و ئابووریی‌‬ ‫و سیس����تەمی سیاس����ی س����ەردەمیانەدایە‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە دەبینین راپۆرتی رەوشی مافی مرۆڤ‬ ‫لەجیهاندا لەالی����ەن ئەمەری����كاوە لەوەزارەتی‬ ‫دەرەوە دەردەچێ����ت ب����ەو مانایەی ئامرازێكی‬ ‫دیپلۆماسییە‪ .‬دیارە ئەمەریكا گوێ بەرەوشی‬ ‫مافی مرۆڤ نادا‪ ،‬بەاڵم گەر پێویستیكرد ئەوا‬ ‫وەك ئامرازێك����ی دیپلۆماس����ی بەكاریدەێنێت‪،‬‬ ‫بۆی����ە هەمو بوارێكی خراپ لەئەنجامدا دەبێتە‬ ‫ئامرازێك����ی بەهێ����زی دیپلۆماس����ی لەالی����ەن‬ ‫ئەمەریكاوە"‪.‬‬ ‫جگەلەوەش بەوتەی وریا رەحیمی‪ ،‬پسپۆر‬ ‫لەبواری پەیوەندی (كورد‪-‬ئەمریكا)‪ ،‬حكومەتی‬ ‫ئەمریكا بەتەواوەتی دژ بەسەربەخۆیی هەرێمی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬بەوتەی رەحیمی "ئەمریكا پێیوایە‬ ‫سەربەخۆیی كوردستانی عێراق سەقامگیریی‬ ‫و هاوسەنگی هێز تێكدەدات و دەبێتە مەترسی‬ ‫ب����ۆ ئاسایش����ی نەتەوەی����ی و یەكپارچەی����ی‬ ‫خاكی واڵتانی دراوس����ێ‪ .‬كەوابوو مەسەلەی‬ ‫بەرژەوەن����دی ئەمری����كا و هاوپەیمانەكان����ی‬ ‫و س����ەقامگیریی ناوچ����ە و هاوس����ەنگی هێ����ز‬ ‫لەمەس����ەلەی مافی چارەی خۆنوسینی كورد‬ ‫و دیموكراس����ی و ماف����ی مرۆڤ ب����ۆ ئەمریكا‬ ‫زۆر گرنگترە‪ .‬لەبارودۆخی ئێس����تادا ئەمریكا‬ ‫زیاتر وەك سەرئێشەیەك سەیری مەسەلەی‬ ‫س����ەربەخۆیی كوردس����تان دەكات ت����ا ئەمری‬ ‫واقیع‪ ،‬بەاڵم كە سەربەخۆیی كوردستان بوو‬ ‫بەئەم����ری واقع‪ ،‬بێگومان ئەمریكا دانی پێدەدا‬ ‫دەنێت و قبوڵیشی دەكات"‪.‬‬ ‫ئ����ەم پس����پۆرە سیاس����یە ئام����اژە ب����ەوەش‬ ‫دەدات‪ ،‬ك����ە هەرێم����ی كوردس����تان ئێس����تا‬ ‫وەكو پێش����وو پێویس����تی بەئەمری����كا نەماوە‪،‬‬ ‫چونك����ە ل����ەم بارودۆخ����ەدا ئەمری����كا كارێكی‬ ‫ئەوتۆی بۆ كورد لەدەس����تنایەت‪ ،‬ئەو وتیشی‬ ‫"ئەمری����كا بەتەواوی پش����تگیریی یان دژایەتی‬ ‫هەرێمی كوردس����تان یان بەغ����دا ناكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بێگومان بۆ مەسەلەی سەربەخۆیی‪ ،‬هەرێمی‬ ‫كوردس����تان پێویس����تی بەپش����تگیری ئەمریكا‬ ‫و واڵتان����ی دیك����ە دەبێت‪ ،‬ب����ەاڵم پێش هەموو‬

‫ش����تێك بارودۆخی سیاس����ی عێراق و پاشان‬ ‫بارودۆخ����ی ئابووری����ی و سیاس����ی هەرێمی‬ ‫كوردس����تانە‪ ،‬كە كورد لەس����ەربەخۆیی نزیك‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬گەرنا لەئێس����تادا ن����ە ئەمریكا و نە‬ ‫هیچ واڵتێكی رۆژئاوایی لەگەڵ س����ەربەخۆیی‬ ‫كوردستانی عێراقدا نیە"‪.‬‬ ‫وری���ا رەحیمی ئاماژە ب���ەوەش دەدات‪ ،‬كە‬ ‫لە رابردوودا یەكێك لەگرنگترین هۆكارەكان‬ ‫ك���ە رێگ���ر ب���وو لەب���ەردەم نزیكبوون���ەوەی‬ ‫كورد لەئەمریكا‪ ،‬مەسەلەی گوشاری توركیا‬ ‫و ئاسایش���ی ئ���ەم واڵت���ە ب���ووە‪ ،‬ئ���ەو وت���ی‬ ‫"ئەمری���كا و توركی���ا و ئیس���رائیل هاوپەیمان‬ ‫ب���وون و هەركاتێ���ك باس���ی بەرژەوەن���دی‬ ‫واڵتانی عەرەبی دەك���را‪ ،‬ئەمریكا لەروانگەی‬ ‫ئیس���رائیلەوە س���ەیری مەس���ەلەكەی دەكرد‪،‬‬ ‫هەر كاتیكیش باس���ی مەسەلەی كورد دەكرا‪،‬‬ ‫ئەمری���كا لەروانگ���ەی توركی���اوە س���ەیری‬ ‫كێش���ەكەی دەكرد‪ .‬ئیستاش���ی لەگەڵ���دا بێت‬ ‫ئەمری���كا و توركی���ا هاوپەیمان���ن و ئەمری���كا‬ ‫دەیەوێ���ت دەوری توركی���ا لەناوچەك���ە‬ ‫پەرەبسێنێت و دەس���ەاڵتی ئێران كەمبێتەوە‪،‬‬ ‫كەوابوو رازیبوونی ئیسرائیل بەسەربەخۆیی‬ ‫كوردس���تان كاریگەری زۆری هەیە لەس���ەر‬ ‫هەڵوێستی ئەمریكا سەبارەت بەسەربەخۆیی‬ ‫كوردستان"‪.‬‬ ‫د‪ .‬رێب���وار كەریم مامۆس���تای سیاس���ەت‬ ‫لەزانك���ۆی س���لێمانیش بەهەم���ان ش���ێوەی‬ ‫بۆچونەكانی س���ەرەوە ئاماژە ب���ەوە دەكات‪،‬‬ ‫كە ئەمری���كا دژ بەراگەیاندنی س���ەربەخۆییە‬ ‫لەالی���ەن هەرێم���ەوە‪ ،‬چونك���ە بەوت���ەی ئەو‬ ‫"ئەمریكا لەگەڵ مانەوەی عێراقێكی یەكگرتوو‬ ‫دایە‪ ،‬چونك���ە ئەوە زیات���ر بەرژەوەندیەكانی‬ ‫دەپارێزێت لەدابینكردنی ئارامی و فرۆشتنی‬ ‫نەوت و جێبەجێكردنی بەڵێنەكانی ئەمریكا كە‬ ‫لەساڵی ‪ 2003‬دای بەجیهان بۆ دروستكردنی‬ ‫عێراقێكی نوێ‪ ،‬بەاڵم گەر ئەو واڵتە دابەشبێت‪،‬‬ ‫هەموو ئەو ئامانجان���ەی ئەمریكا تێكدەچێت‪،‬‬ ‫هەر بۆی���ە ئەمری���كا نایەوێت كێش���ەی دیكە‬ ‫بۆخۆی دروستبكات"‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم د‪ .‬رێب���وار وتیش���ی "گ���ەر ك���ورد‬ ‫تاكالیەنە دەوڵەت���ی خۆی رابگەیەنێت‪ ،‬رەنگە‬ ‫ئەمریكا لەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پش���تگیریی‬ ‫ئەو دەوڵەتە نەكات‪ ،‬بەاڵم دژایەتیشی ناكات‪،‬‬ ‫بەهەمان ش���ێوەی پرۆسەی فرۆشتنی نەوتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬كاتێك كەش���تی رەوانەك���را‪ ،‬ئەمریكا‬ ‫فشاری لەس���ەر كۆمپانیاكانی دروستكرد كە‬ ‫كەس نەیانكڕێت‪ ،‬بەاڵم لەپاش رووداوەكانی‬ ‫نەینەوا و بەهۆی الوازی حكومەتی عێراقەوە‪،‬‬ ‫تەنان���ەت كەش���تی چوارەمی���ش فرۆش���را و‬ ‫ئەمریكا هیچ ڕێگریەكی بۆی نەبوو"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪11 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫ۆڤە‬ ‫شر‬

‫الیەنگریی‬ ‫ئیسرائیل بۆ كورد‬ ‫رەنگە هۆكارێكی پشتیگریی ئیسرائیل بۆ كورد ئەوە‬ ‫بێت‪ ،‬كە جولەكە لەمێژوودا ئازاری زۆریان چەشتبێت و‬ ‫باشتر لەوانی تر‪ ،‬لەئازارەكانی كورد تێبگەن‬ ‫دەشێ ئیسرائیل بەدوای هاوپەیمانێكی ستراتیژیی‬ ‫لەناوچەكەدا بگەڕێت‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستەش لەكورد‬ ‫باشتری نەدۆزیبێتەوە‬ ‫هەر هەنگاوێك بەئاڕاستەی دیموكراتی لەناوچەكەدا‬ ‫لەزیانی سیستەمە تۆتالیتار و دیكتاتۆرەكانی عەرەب و‬ ‫لەقازانجی سیستەمێكی دیموكراسی وەكو ئیسرائیلە‬

‫عەتا قەرەداخی‬

‫هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت‬

‫‪ 12‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫گەر سیاسەتی ئەمەریكا و عەقڵی جولەكە‪ ،‬كە لۆبی‬ ‫جولەكە لەجیهاندا بەڕێوەی دەبات‪ ،‬لەپشتی ئەم‬ ‫لێدوانانەی ئیسرائیلەوە بن‪ ،‬مانای ئەوەیە دەوڵەتی كوردی‬ ‫دەبێتـە ئەمری واقیع و نە ناسیونالیستی عەرەبی و فارسی‬ ‫و توركی و نە هیچ هێزێكی تر ناتوانێت رێگای لێبگرێت‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬هەردوو سەرۆكی واڵت و سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل لەدوو بۆنەی جیاوازدا پشتیوانیان بۆ سەربەخۆیی كوردستان نیشانداوە‬

‫ناسیونالیس���تە ش���ۆڤێنیەكانی ع���ەرەب‬ ‫بەدرێژای���ی مێ���ژووی دروس���تبوونیان دژی‬ ‫ماف���ە رەواكان���ی كوردبوون‪ ،‬نەك ه���ەر دانیان‬ ‫بەمافەكان���ی ئ���ەم نەتەوەی���ەدا نەن���اوە‪ ،‬بەڵك���و‬ ‫بەهەم���وو ش���ێوەیەك هەوڵیانداوە شووناس���ی‬ ‫كوردبوونی ئەم پێكهاتەیە بسڕنەوە و تەنانەت‬ ‫پاكتاوی رەگەزیش���ی بكەن‪ .‬كە ئەوەش���یان بۆ‬ ‫فەراه���ەم نەكراوە‪ ،‬كەوتوونەت���ە تاوانباركردنی‬ ‫ك���ورد‪ .‬دەمێك بەپیاوی مەجووس���ی و دەمێك‬ ‫ب���ە بەكرێگی���راوی بێگان���ە و ئیمپریالی���زم و‬ ‫دەمێ���ك بەبوون���ی پەیوەندی لەگەڵ ئیس���رائیل‬ ‫و دوژمنەكان���ی نەت���ەوەی ع���ەرەب و ئیس�ل�ام‬ ‫و دەمێكی���ش بەتێكدەری یەكێت���ی خاكی عێراق‬ ‫تاوانباری���ان ك���ردووە و دەیك���ەن‪ .‬ئ���ەوەش‬ ‫ئاش���كرایە لەكاتێكدا عەرەبە ش���ۆڤێنیەكان بەم‬ ‫جۆرە ك���ورد تاوانبار دەكەن‪ ،‬زۆر لەدەوڵەتانی‬ ‫ع���ەرەب خۆی���ان پەیوەندی ئاش���كرا‪ ،‬ی���ان ژێر‬ ‫بەژێریان لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیە‪.‬‬ ‫بەهەرح���اڵ رەنگە ئەوەی ئیس���رائیل ئێس���تا‬ ‫بەجۆرێ���ك داكۆكی لەك���ورد دەكات بگەڕێتەوە‬ ‫بۆ چەند هۆكارێك‪ .‬یەكێك لەوانە ئەوە بێت‪ ،‬كە‬ ‫جولەكە لە مێژوودا ئازاری زۆریان چەشتبێت‪،‬‬ ‫ه���ەر لەقۆناغ���ە كۆنەكانی مێ���ژووەوە تادەگاتە‬ ‫جینۆسایدی جولەكە و هۆلۆكۆست‪ ،‬كە ئەوەش‬ ‫هۆكارێك بێت بۆ ئەوەی جولەكە باشتر لەوانی‬ ‫ت���ر‪ ،‬لەئازارەكان���ی ك���ورد تێبگ���ەن‪ .‬ه���ەروەك‬

‫هەندێ���ك بۆچوون���ی مێژوویش هەی���ە‪ ،‬كە باس‬ ‫ل���ەوە دەك���ەن لەس���ەردەمی دەوڵەت���ی می���ددا‪،‬‬ ‫جولەكەكان بەس���ەختی لەالیەن كلد و ئاشوور‬ ‫و بابلیەكان���ەوە چەوس���ێندراونەتەوە و ئەوەی‬ ‫پاراستوونی دەوڵەتی مید بووە‪ .‬جولەكەكانیش‬ ‫می���د وەك���و دەوڵەتێكی كوردی س���ەیر دەكەن‪،‬‬ ‫دەشێ ئەمەش الی ئەوان وەها لێكبدرێتەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئەوان قەرزاری ئەو چاكەیەی كوردن‪.‬‬ ‫هۆكارێكی تر دەش���ێ ئەوەبێت‪ ،‬كە ئیسرائیل‬ ‫خ���ۆی وەك���و دەوڵ���ەت بەع���ەرەب و ئیس�ل�ام‬ ‫دەورەدراوە و بەردەوامی���ش عەرەب���ەكان‬ ‫و دەوڵەتان���ی ت���ری ئیس�ل�امی وەك���و ئێ���ران‬ ‫هەڕەشەی لێدەكەن‪ .‬هاوشێوەی جولەكە كورد‬ ‫رەگەزێكی جیاوازە لەعەرەب و تورك و فارس‪،‬‬ ‫كە ئەوان نەتەوەی بەهێز و بەژمارە زۆرەكانی‬ ‫ناوچەكەن‪ .‬واتە جولەكە و كورد لەوان جیاوازن‪،‬‬ ‫ئەگەرچی ك���ورد لەرووی ئایین���ەوە هاوئایینی‬ ‫عەرەب و تورك و فەرس���ەكانە‪ ،‬بەاڵم دەش���ێ‬ ‫ئیسرائیل وەها سەیری كورد بكات‪ ،‬كە ئەمیش‬ ‫وەك���و جولەكە جیاوازە و دەش���ێ ب���ۆ داهاتوو‬ ‫ببێتـە دۆس���تی ئیس���رائیل‪ ،‬رەنگە ئیس���رائیلیش‬ ‫لەئێس���تادا بەرەو ئەو ئاس���ۆیە بڕوانێت‪ ،‬كە بۆ‬ ‫داهات���وو تەنیا نەبێ���ت‪ ،‬بەڵكو هێ���ز و دەوڵەتی‬ ‫ت���ر هەبن لەناوچەكەدا‪ ،‬كە دۆس���ت و هاوكاری‬ ‫ئەوبن‪ ،‬بەتایبەتیش كورد‪ .‬بەمانایەكی تر دەشێ‬ ‫ئیس���رائیل ب���ەدوای هاوپەیمانێكی س���تراتیژیدا‬

‫لەناوچەك���ەدا بگەڕێ���ت‪ ،‬ب���ۆ ئەو مەبەس���تەش‬ ‫لەكورد باشتری نەدۆزێتەوە‪.‬‬ ‫دەش���ێ هۆكارێكی تری الیەنگری ئیس���رائیل‬ ‫بۆ كورد ئەوەبێت‪ ،‬كە س���ەرباری ژێردەستەیی‬ ‫دوورودرێ���ژی ك���ورد‪ ،‬كاتێ���ك بوارێكی كەمی‬ ‫ب���ۆ رەخس���اوە سیس���تەمێكی ئیداری سیاس���ی‬ ‫دروس���تكردووە بەهەموو كەموكورتیەكانییەوە‬ ‫زۆر جیاوازە لەسەرجەم سیستەمە تۆتالیتار و‬ ‫دیكتاتۆر و ش���مولیەكانی ناوچەكە‪ ،‬بەعەرەب و‬ ‫فارسەوە‪ .‬ئەمەش خاڵێكی پۆزەتیفە كە دەوڵەتی‬ ‫ئیسرائیل وەكو باش���ترین نموونەی سیستەمی‬ ‫دیموكراتی لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬بەئومێدەوە‬ ‫سەیری ئەو ئەزموونەی كورد بكات لەباشووری‬ ‫كوردستاندا و پێیوابێت پێویستە پشتگیری ئەو‬ ‫ئەزموون���ە بكرێت بۆ س���ەربەخۆیی و دەوڵەت‪،‬‬ ‫ب���ەو هیوای���ەی ببێـتە قەاڵیەكی دیموكراس���ی و‬ ‫ئ���ازادی لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاس���تدا‪ ،‬كە ئەوەش‬ ‫بێگوم���ان كاریگەری لەس���ەر ناوچەكە دەبێـت‪.‬‬ ‫هەڵهێنان���ی ه���ەر هەنگاوێكی���ش بەئاڕاس���تەی‬ ‫دیموكرات���ی لەناوچەك���ەدا لەزیانی سیس���تەمە‬ ‫تۆتالیتار و دیكتاتۆرەكانی عەرەبە و لەقازانجی‬ ‫سیستەمێكی دیموكراسی وەكو ئیسرائیلە‪.‬‬ ‫یەكێك لەو سیس���تەمە شمولیانەی ناوچەكە‪،‬‬ ‫ك���ە ب���ەردەوام هەڕەش���ە لەئیس���رائیل دەكات‪،‬‬ ‫كۆماری ئیس�ل�امی ئێرانە‪ .‬بوونی دەس���ەاڵتێكی‬ ‫ش���یعەمەزهەبی پاش���كۆی ئێ���ران لەعێراق���دا‪،‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪13 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫دەش���ێ رێگاخۆش���كەر بێ���ت بۆ ئ���ەوەی ئێران‬ ‫ناوبەناو بتوانێت لەوێوە هەڕەش���ە لەئیس���رائیل‬ ‫بكات‪ ،‬هەرچۆن لەرێگای حیزبوڵاڵی لوبنانیەوە‬ ‫لەباش���ووری لوبنانەوە ئێران دوژمنیەتی خۆی‬ ‫بەكردەوە بەرامبەر بەئیس���رائیل دەكات‪ .‬ئەگەر‬ ‫دەوڵەت���ی ك���وردی لەباش���ووری كوردس���تاندا‬ ‫دروس���ت ببێـت و س���ەروەری خۆی���ی هەبێت‪،‬‬ ‫ئ���ەوا لەو ئاڕاس���تەوە مەس���افەی نێ���وان ئێران‬ ‫و ئیس���رائیل دوورت���ر دەكەوێت���ەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫رووبەری دەسەاڵتی دەوڵەتی شیعەی عێراقیش‬ ‫زیاتر تەسك دەبێـەوە و ئەگەری دەستگەیشتنی‬ ‫ئێ���ران بەئیس���رائیل كەمت���ر دەبێت���ەوە‪ ،‬ئەم���ە‬ ‫جگەل���ەوەی پش���تگیری ئیس���رائیل ب���ۆ ك���ورد‬ ‫دەش���ێ نەخش���ەیەكی دووربینانەی ئیس���رائیل‬ ‫بێ���ت بۆ ئەوەی ك���ورد لەمەدار و فەلەكی ئێران‬ ‫بهێنێـت���ە دەرەوە‪ ،‬بە تایبەت كە تاكو ئێس���تاش‬ ‫بەش���ێك لەهێزەكان���ی باش���ووری كوردس���تان‬ ‫لەژێر هەژموون���ی ئێرانی دەرنەچوون و زیاتر‬ ‫لەتەوەری ئێران و شیعەدان‪.‬‬ ‫هەروەك دەش���ێ كاریگەرییەك���ی كەمی ئەو‬ ‫كوردە جولەكانەش لەسەر حكومەتی ئیسرائیل‬

‫پێویستە كورد لەدڵەوە‬ ‫سوپاسگوزاری ئیسرائیل‬ ‫و هەردەوڵەت و‬ ‫كەسایەتیەكی جیهانی‬ ‫بێت‪ ،‬كە الیەنگری‬ ‫سەربەخۆیی كوردستان‬ ‫و دروستبوونی دەوڵەتی‬ ‫كوردی بێت‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬ك���ە تاك���و س���اڵی ‪ 1948‬لەباش���ووری‬ ‫كوردستان ژیاون و ئەوكاتە حكومەتی عێراقی‬ ‫ناچاری كردن ماڵ و مڵك و سامانیان بەجێبهێڵن‬ ‫و رووبكەن���ە ئیس���رائیل‪ .‬دەش���ێ ئ���ەو ك���وردە‬ ‫جولەكان���ەش جۆرێك لەس���ۆزدارییان بۆ كورد‬ ‫مابێت‪ ،‬بەتایبەت كە پێشتر ئەوان بەشێوەی برا‬ ‫لەگەڵ كوردە موسوڵمانەكاندا پێكەوە ژیاون و‬ ‫لەو رووەش���ەوە دەنگی ئ���ەوان ئەگەر دەنگێكی‬ ‫بەهێزیش نەبێت‪ ،‬بەاڵم بەجۆرێك بگاتە ناوەندی‬ ‫بڕیاری ئیسرائیل‪.‬‬ ‫ه���ەروەك دەش���ێ سیاس���ەتی ئەمەری���كا و‬ ‫عەقڵ���ی جولەكەش كە لۆب���ی جولەكە لەجیهاندا‬

‫‪ 14‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫بەڕێوەی دەب���ات‪ ،‬زۆرێك لەجومگە گرنگەكانی‬ ‫بڕی���اری دنی���ای بەدەس���تەوەیە‪ ،‬لەپش���تی ئەم‬ ‫لێدوانانەی ئیس���رائیلەوە بن بۆ پشتگیریكردنی‬ ‫دروس���تكردنی دەوڵەتی كوردی‪ ،‬ك���ە بێگومان‬ ‫ئەگ���ەر ئەم بۆچوونە راس���ت بێت ئ���ەوا مانای‬ ‫ئەوەی���ە دەوڵەتی ك���وردی دەبێتـە ئەمری واقیع‬ ‫و ن���ە ناسیونالیس���تی عەرەب���ی و فارس���ی و‬ ‫تورك���ی و نە هیچ هێزێكی ت���ر ناتوانێت رێگای‬ ‫لێبگرێ���ت‪ .‬بێگومان ئەوەی لەپش���تی پەردەوەیە‬ ‫ئێم���ە نازانی���ن چییە‪ ،‬ب���ەاڵم ئەوەش ئاش���كرایە‬ ‫ك���ە كەوتنە ناوباس���ی دەوڵەتی ك���وردی لەالی‬ ‫ئیس���رائیل و دەوڵەتانی تر و ل���ەالی راگەیاندنە‬ ‫جیهانیەكان و لەالی سیاسی و لێكۆڵەر و دەزگا‬ ‫ستراتیژییەكانی جیهان‪ ،‬بێبنەما نییە‪.‬‬ ‫ئایا وەاڵمدانەوەی ك���ورد چی بێت بەرامبەر‬ ‫بەو پشتگیریەی ئیسرائیل؟ ئایا كورد لەئێستادا‬ ‫بۆخ���ۆی كاربكات و بەپێ���ی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫خ���ۆی بجوڵێ���ت‪ ،‬یان دیس���ان وەك���و زۆربەی‬ ‫كات بیەوێ���ت ع���ەرەب و دەوڵەتان���ی بەن���او‬ ‫موس���وڵمان و ئیس�ل�امیە توون���دڕەوەكان‬ ‫رازیبكات و پاكانەیان بۆ بكات كە ئەو بەتەمای‬ ‫س���ەربەخۆیی و دروس���تكردنی دەوڵەت نییە و‬ ‫پێیش���ی خۆش نییە ئیس���رائیل پشتگیری بكات؟‬ ‫یان بەجۆرێكی تر كورد بەدەوڵەتانی عەرەب و‬ ‫مسوڵمان بڵێت‪ ،‬دەبوو ئێوە یارمەتی كوردتتان‬ ‫بدای���ە بۆ ئ���ەوەی لەغ���ەدری مێژوویی چەندین‬ ‫س���اڵەی رزگاری ببێـت و دەوڵەتی سەربەخۆی‬ ‫دابمەزرێنێ���ت و ئ���ەو س���نوورانەی‪ ،‬هەم���وو‬ ‫دەیزان���ن ل���ەدوای هەڵوەش���اندنەوەی دەوڵەتی‬ ‫عوس���مانی بەناو كوردس���تانی ژێر دەس���ەاڵتی‬ ‫پێشتری عوس���مانییەكاندا كێش���ران‪ ،‬الببرێن و‬ ‫ئەم نیش���تیمانە بەزۆر دابەش���كراوە بكرێـتەوە‬ ‫بەی���ەك نیش���تیمان‪ .‬پێویس���تە كورد بەئاش���كرا‬ ‫بڵێت ئەگ���ەر عەرەب و مس���وڵمانان لەتورك و‬ ‫فارسەكان لەو رووەوە پشتگیری كورد نەكەن‬ ‫و دژیشی بووەستنەوە‪ ،‬ئەوا دەوڵەتان و الیەنی‬ ‫تر پەیدا دەبن‪ ،‬كە ئەو پشتگیرییە لەكورد بكەن‪،‬‬ ‫چونكە بەدەنگهاتنی ئیس���رائیل سەرەتایەكە بۆ‬ ‫زیات���ر بەهێزبوونی ئەو دەنگ���ی الیەنگیرییە بۆ‬ ‫كورد‪.‬‬ ‫بەهەرح���اڵ م���ن پێموای���ە دەبێت ك���ورد لەم‬ ‫بارودۆخ���ەدا زۆر حەكیمان���ە كاربكات و خۆی‬ ‫لەه���ەر هەڵچوونێك���ی ژێر كاریگەری س���ۆز و‬ ‫عاتیف���ە بپارێزێ���ت‪ .‬هەروەك پێویس���تە لەدڵەوە‬ ‫سوپاس���گوزاری ئیس���رائیل و هەردەوڵ���ەت‬ ‫و كەس���ایەتیەكی جیهان���ی بێ���ت ك���ە الیەنگری‬ ‫س���ەربەخۆیی كوردس���تان و دروس���تبوونی‬ ‫دەوڵەت���ی ك���وردی بێ���ت‪ .‬لەالیەك���ی تریش���ەوە‬ ‫دەبێ���ت ل���ەوەش تێب���گات س���ۆز و عاتیف���ەی‬ ‫مس���وڵمانان و ناسیونالیس���تی عەرەبی بەدژی‬ ‫خۆی نەوروژێنێـت‪ ،‬ئەویش بەوە دەبێت‪ ،‬كە ئەو‬

‫پێویست بەوە ناكات‪،‬‬ ‫كورد لەئێستادا پاكانە‬ ‫بۆ نەبوونی پەیوەندی‬ ‫خۆی لەگەڵ ئیسرائیلدا‬ ‫بكات‪ ،‬چونكە هەر‬ ‫پاكانەكردنێك‬ ‫لەناوەرۆكدا نیشاندەری‬ ‫جۆرێك لەالوازییە‬ ‫هەڵوێستەی ئیس���رائیل بەسروشتی وەربگرێت‬ ‫و لەپاڵ ئەوەش���دا كاربكات بۆ هەمان مەبەست‬ ‫لەناو دەوڵەتانی عەرەبی و ئیسالمیدا الیەنگری‬ ‫و پش���تگیری بۆ س���ەربەخۆبوونی باش���ووری‬ ‫كوردس���تان و دروس���تكردنی دەوڵ���ەت تیای���دا‬ ‫بەدەس���تبهێنێـت‪ .‬دیارە پێویست بەوەش ناكات‪،‬‬ ‫كورد لەئێس���تادا پاكانە ب���ۆ نەبوونی پەیوەندی‬ ‫خ���ۆی لەگ���ەڵ هی���چ الیەك���دا ب���كات‪ ،‬چونك���ە‬ ‫ه���ەر پاكانەكردنێ���ك لەناوەرۆكدا نیش���اندەری‬ ‫جۆرێك لەالوازییە‪ .‬م���ن پێموایە ئەگەر عەرەبە‬ ‫ش���ۆڤێنیەكان لەعێ���راق و نیش���تمانی عەرەبیدا‬ ‫و فارس���ە ش���یعەكانیش دڵنیابن ل���ەوەی كورد‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ ئیس���رائیلدا هەیە و دڵنیاش بن‬ ‫لەوەی ئیسرائیل بەجدی الیەنگری كورد دەكات‪،‬‬ ‫ئ���ەوا پێگەی ك���ورد ل���ەوەی ئێس���تای بەهێزتر‬ ‫دەبین���ن و دەش���ێ بوێری ئەوە ناكەن فش���اری‬ ‫زۆر لەسەر كورد دابنێن‪ ،‬بەڵكو رەنگە لەترسی‬ ‫داهات���ووی خۆی���ان هەوڵب���دەن پەیوەندییەك���ی‬ ‫بەهێزتر و هاوس���ەنگتر لەگەڵ كورددا دروست‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫هەڵب���ەت ئ���ەوەی ئێس���تا لەس���ەر گۆڕەپانی‬ ‫سیاس���ەتی جیهانی دەبینرێ���ت‪ ،‬پێدەچێت كاتی‬ ‫ئ���ەوە هاتبێـ���ت جارێك���ی دیك���ە فایل���ی كوردی‬ ‫بخرێـت���ەوە س���ەر مێ���زی گفتوگ���ۆ‪ ،‬بەتایبەت���ی‬ ‫دوای ئ���ەوەی ش���یعەی عێراق���ی و ئەمەریكاش‬ ‫شكس���تیان هێن���ا ل���ەوەدا ك���ە سیس���تەمێكی‬ ‫دیموكرات���ی لەعێراق���دا دروس���تبكەن‪ ،‬هەم���وو‬ ‫لەس���ایەیدا مافەكانیان پارێزراو بێت‪ .‬شكس���تی‬ ‫پێكهێنان���ی عێراقێك بۆ هەمووان‪ ،‬دەش���ێ ببێتە‬ ‫دەس���تپێك بۆ پێكهێنانی دەوڵەت���ی كوردان‪ .‬بۆ‬ ‫ئەو مەبەس���تەش كورد پێویس���تی بەپشتگیری‬ ‫دەوڵەتان���ی جیه���ان هەی���ە‪ ،‬ه���ەر دەوڵەتێكیش‬ ‫زووت���ر ئ���ەو پش���تگكیریەی بۆ كورد نیش���اندا‪،‬‬ ‫بێگوم���ان كورد چاكە و دۆس���تایەتی ئەوی بیر‬ ‫ناچێـت���ەوە‪ ،‬ب���ە تایبەت كە كوردس���تان واڵتێكە‬ ‫ئەگەر س���ەربەخۆ بێت‪ ،‬دەتوانێت زۆر بەباشی‬ ‫چاكەی دۆستەكانی بداتەوە‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫دوای دەربڕینی راشكاوانەی پشتیوانی ئیسرائیل بۆ دەوڵەتی كوردی‬

‫كورد چۆن لەگەڵ ئیسرائیلدا مامەڵە بكات‬ ‫هاوپەیمانیەتی یان دووركەوتنەوە؟‬ ‫پێشەوا محەمەد‬

‫هێش����تا هی����چ ش����تێك دیارنەب����وو‪ ،‬ك����ە‬ ‫ئیس����رائیل‪ ،‬زەنگی س����ەربەخۆیی كورد و‬ ‫پشتگیریی واڵتەكەی بۆ ئەو سەربەخۆییە‬ ‫بۆ دونیا بەیانكرد‪ ،‬ئەم پش����تگیرییكردنەی‬ ‫ئیس����رائیل ب����ۆ ك����ورد‪ ،‬هەلومەرجێ����ك و‬ ‫قسەوباس����ی جۆراوجۆری هێنایە ئاراوە‪،‬‬

‫س����ەبارەت بەوەی ئایا كورد چۆن مامەڵە‬ ‫لەگ����ەڵ ئیس����رائیلدا ب����كات‪ ،‬لەكاتێك����دا ل����ە‬ ‫رۆژهەالتی ناوەڕاستدا‪ ،‬پەیوەندی بەستن‬ ‫لەگەڵ ئیس����رائیلدا‪ ،‬وەك یاریكردن بەئاگر‬ ‫وایە‪.‬‬ ‫س����ەرەتا ش����یمۆن پیرێزی‪ ،‬س����ەرۆكی‬ ‫ئیس����رائیل و دواتریش بنیامین ناتانیاهۆی‬ ‫س����ەرۆك وەزیرانی ئەو واڵتە‪ ،‬بەئەمریكا‬

‫و جیهانی����ان راگەیان����د دروس����تبوونی‬ ‫دەوڵەتێك����ی ك����وردی بۆتە ئەم����ری واقیع‬ ‫و پێویس����تە پش����تگیریی بكرێ����ت‪ ،‬ب����ۆ ئەو‬ ‫مەبەستەش پشتگیریی ئیسرائیلیان بۆ ئەو‬ ‫دۆسییەیە راگەیاند‪.‬‬ ‫لەناو كورددا‪ ،‬بۆچوونی جیاواز لەسەر‬ ‫ئەو لێدوانانەی س����ەركردەكانی ئیسرائیل‬ ‫دروس����تبووە‪ ،‬هەندێ����ك پەیوەندییەك����ە‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪15 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫بەئاس����ایی و پاڵپش����تییەكی بەهێز دەزانن‬ ‫بۆ س����ەربەخۆیی كوردس����تان‪ ،‬هەندێكیش‬ ‫بەمەترس����یداری دەبینن و پێیانوایە كورد‬ ‫یاری بەئاگر دەكات‪.‬‬ ‫رۆژنامەنووسێك‪ ،‬تەئكید لەوە دەكاتەوە‪،‬‬ ‫ئێستا كاتی ئەوەیە كورد روو لەزلهێزێكی‬ ‫دونیا بكات‪ ،‬تا پش����تگیریی بكەن‪ ،‬پێشیوایە‬ ‫ئەو نەوتەی ئێس����تای كورد بۆ ئیس����رائیل‬ ‫بێت باش����ترە وەك لەتوركی����ا و ئێران‪ ،‬كە‬ ‫چەند س����اڵە جگەلە نائارامی هیچی تریان‬ ‫بۆ كورد پێنەبووە‪.‬‬ ‫ئاس����ۆ عەبدوللەتی����ف‪ ،‬رۆژنامەنووس‪،‬‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬ئەوەی گرنگی پێنادرێت لەتوركیا‬ ‫پرسی كورد و دۆزە رەواكەیەتی‪ ،‬ئەوەشی‬ ‫گرنگ����ی پێدەدرێت نەوت و بیزنس����ە‪ .‬ئەو‬ ‫پێیوای����ە‪ ،‬توركیا بەه����ۆی نەوتەوە هیچ بۆ‬ ‫پرس����ی كورد ناكات‪ ،‬ئەگەر دەسەاڵتەكانی‬ ‫لەرۆژهەاڵت����ی ناوی����ن و ئاس����یای نزی����ك‬ ‫زەمان����ەت نەكرێ����ت‪ .‬راش����یدەگەنێت‪ ،‬ئ����ەو‬ ‫بەرژەەندیانەش بێگومان بەكورد زەمانەت‬ ‫ناكرێ����ت‪ ،‬بەدەوڵەتێك����ی وەكو ئیس����رائیل‬ ‫زەمان����ەت دەكرێ����ت‪ ،‬ك����ە نی����و س����ەدەیە‬ ‫هاوپەیمانی ستراتیجی توركیایە‪.‬‬ ‫ل����ەو روانگەی����ەوە گوت����ی "ن����ەوت دان‬ ‫بەتوركیا ن����ەوت دانە بەئیس����رائیل‪ ،‬نەوت‬ ‫دانیش بەئیس����رائیل زەمانەتكردنی نفوز و‬ ‫قەڵەمرەویەكان����ی توركیای����ە لەناوچەكەدا‪،‬‬ ‫هەربۆی����ە ئیس����رائیل زۆر نەرمت����رە ب����ۆ‬ ‫س����ەربەخۆیی ك����وردی‪ ،‬لەبەرئەوەی����ە‬ ‫توركیاش هەندێك نەرمی میدیایی نواندوە‪،‬‬ ‫كەواتە نەوت بۆ ئیس����رائیل بڕوات هێشتا‬ ‫باش����ترە ت����ا ئەم مینج����ە مینج����ەی توركیا‬ ‫ب����ۆ س����ەربەخۆیی و دان ن����ان بەمافەكانی‬ ‫كورددا‪ ،‬بۆ كورد ئێستا دەوڵەتێكی گەورە‬ ‫گرنگە‪ ،‬كە ب����ێ دوودڵی دان بەمافەكانی و‬ ‫سەربەخۆییەكەیدا بنێت"‪.‬‬ ‫گەرچ����ی ئ����ەو دەنگۆیان����ە پشتڕاس����ت‬ ‫نەكرانەوە‪ ،‬بەڵكو لەهەندێك س����ەرچاوەوە‬ ‫رەتكرانەوە‪ ،‬بەاڵم باڵوبوونەوەی دەنگۆی‬ ‫فرۆش����تنی نەوت����ی هەرێ����م بەئیس����رائیل‬ ‫قسەوباسی زۆری لەدوای خۆیەوە هێنا‪.‬‬ ‫عەبدوللەتیف‪ ،‬ئاماژەی بەوەشدا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئ����ەو دەنگۆیانە راس����ت بن‪ ،‬ئەوا باش����ترە‬ ‫نەوت����ی كوردس����تان ب����ۆ زلهێزێك����ی وەك‬ ‫ئیس����رائیل بێت و دەش����ڵێت "بەم هەنگاوە‬ ‫سەرسەختترین نەیاری كورد كە توركیایە‬ ‫نەرمی دەنوێنێت بۆ س����ەربەخۆیی كورد‪،‬‬ ‫چونكە چەند بەرامبەر قازانج لەرۆیش����تنی‬

‫‪ 16‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫نەوتی هەرێ����م وەردەگرێت‪ ،‬هەم واڵتێكی‬ ‫بەهێ����زی وەك ئیس����رائیلیش پش����تگیریی‬ ‫سەربەخۆیی كورد دەكات"‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم‪ ،‬د‪.‬یەحی����ا ئەحم����ەد‪ ،‬مامۆس����تای‬ ‫زانكۆ و چاودێریی سیاس����یی‪ ،‬پێیوایە ئەو‬ ‫لێدوانانەی بەرپرسانی ئیسرائیل لەئێستادا‬ ‫بۆ ك����ورد باش نەب����وون‪ .‬بەو ه����ۆكارەی‬ ‫"كورد هێشتا بەشێكە لەعێراق و عێراقیش‬ ‫هیچ پەیوەندییەكی لەگەڵ ئیس����رائیلدا نییە‪،‬‬ ‫بۆی����ە ل����ەم بارودۆخ����ەدا ئەو پش����تگیرییە‬ ‫كاریگەری نەرێنی لەسەر دۆسییەی كورد‬ ‫هەی����ە‪ ،‬بەتایەبەت بەغدا دەتوانێت س����كااڵ‬ ‫لەهەرێم بكات و گومان لەپەیوەندی نهێنی‬ ‫كورد و ئیسرائیل بكات"‪.‬‬ ‫دوای وتەكان����ی گ����ەورە بەرپرس����انی‬ ‫ئیس����رائیل‪ ،‬ئەمریكا لەبەرانبەر هاوپەیمانە‬ ‫ستراتیژەكەیدا رایگەیاند‪ ،‬ئەمریكا عێراقێكی‬ ‫یەكگرت����ووی پ����ێ بەهێزت����رە‪ .‬ه����اوكات‬ ‫ئێرانیش سەربەخۆیی كوردی رەتكردەوە‬ ‫و جەخت����ی لەعێراقێكی یەكگرتوو كردەوە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئایا ئ����ەوەی ئەمریكا و ئێران داوای‬ ‫دەك����ەن لەس����ەر ئ����ەرزی واقیع دروس����ت‬ ‫دەبێت؟ بەبڕوای پس����پۆڕان و چاودێرانی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬عێراقێكی یەكگرتوو و یەكپارچە‬ ‫بۆت����ە خەونێك ك����ە هەرگی����ز جارێكی دی‬ ‫بەدینایەت‪.‬‬ ‫الی خۆش����یانەوە‪ ،‬الیەنە سیاسییەكانی‬ ‫كوردس����تان‪ ،‬دەرب����ارەی ئ����ەو لێدوانانەی‬ ‫ئیس����رائیل و پەیوەندی كورد و ئیسرائیل‬ ‫بۆچوونی جیاوازیان هەیە‪.‬‬ ‫بەرپرس����ی پەیوەندییەكان����ی یەكێت����ی‬ ‫نیش����تمانی كوردس����تان دەڵێ‪ ،‬هەڵوێستی‬ ‫ئێ����ران بەرانب����ەر بەقس����ەی بەرپرس����انی‬ ‫ئیس����رائیل لەس����ەر دەوڵەت����ی ك����وردی‬ ‫پەیوەندی بەوەوە هەیە‪ ،‬ئەو واڵتە‌ ترس����ی‬ ‫لەئاساییشی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫س����ەعدی ئەحم����ەد پی����رە‪ ،‬بەرپرس����ی‬ ‫پەیوەندییەكان����ی یەكێت����ی نیش����تمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬رایگەیاند‪ ،‬ناوهێنانی ئیسرائیل‬ ‫ك����ە گوایە پەیوەن����دی لەگەڵ ك����ورد هەیە‬ ‫قەوانێكی سواوە‪ .‬رایوایە‪ ،‬ناحەزانی كورد‬ ‫رۆژنارۆژێ����ك مەس����ەلەی پرس����ی ك����ورد‬ ‫لەس����ەر مێزی گفتوگۆ ب����اس دەكەن‪ ،‬الی‬ ‫ئێران دەڵێن كورد داردەس����تی ئەمریكایە‪،‬‬ ‫الی ئەمری����كاش دەڵێن كورد داردەس����تی‬ ‫ئێران����ە‪ ،‬هەروەه����ا الی عەرەبی����ش دەڵێن‬ ‫كورد داردەستی ئیسرائیلە‪.‬‬ ‫پی����رە گوت����ی "س����ااڵنێكە پەیوەن����دی‬

‫ئیسرائیل و عەرەب زۆر بەهێزترە لەوەی‬ ‫كە كورد و ئیس����رائیل پەیوەندیان هەبێت‪،‬‬ ‫ئ����ەو واڵت����ەش واڵتێك����ی بەهێزە لەس����ەر‬ ‫ئاستی دونیا‪ ،‬بۆیە ئەگەر هەر پەیوەندیەك‬ ‫هەبێ لەنێوان ئێمە و ئیس����رائیل پێویس����تە‬ ‫نوێنەرایەتی ئەو واڵتە لەبەغدای پایتەختی‬ ‫عێراق هەبێت"‪.‬‬ ‫مێ����ژووی پەیوەن����دی ك����ورد و جولەكە‬ ‫ش����تێكی ن����وێ نیی����ە‪ ،‬ب����ەو پێی����ە پێ����ش‬ ‫دروس����تبوونی ئیس����رائیل لەچلەكان����ی‬ ‫سەدەی رابردوو‪ ،‬ژمارەیەكی زۆر جولەكە‬ ‫لەهەرێم����ی كوردس����تان ب����وون و دوات����ر‬ ‫ب����ۆ ئیس����رائیل كۆچیان كرد‪ .‬پرس����یارەكە‬ ‫ئەوەی����ە‪ ،‬ئایا ك����ورد لەبەرژەوەن����دی نییە‬ ‫پەیوەن����دی لەگەڵ ئیس����رائیل هەبێ یاخود‬ ‫چاوەڕێی عێراق دەكات‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬رایەك هەیە پێیوایە پشتیوانی ئیسرائیل لەم كاتەدا بۆ كورد بەزیان كورد تەواو دەبێت‬

‫لەوب����ارەوە س����ەعدی پی����رە دەڵ����ێ‬ ‫"پەیوەندی رەس����می و نارەسمیمان لەگەڵ‬ ‫ئیسرائیل نییە‪ ،‬ئەگەر ئیسرائیل پەیوەندی‬ ‫لەب����واری ئاس����ایش و هەواڵ گواس����تنەوە‬ ‫هەواڵێكم����ان بدات����ێ سوپاس����ی دەكەی����ن‪.‬‬ ‫ئەگ����ەر پێ����ش رووداوەكانی ‪1‬ی ش����وباتی‬ ‫‪ 2004‬زانی����اری بداینای����ە ك����ە خۆكوژێ����ك‬ ‫دێ����ت خ����ۆی دەتەقێنێت����ەوە لەهەولێر زۆر‬ ‫سوپاسمان دەكرد‪ .‬بوونی پەیوەندی نێوان‬ ‫ئیسرائیل و هەرێمی كوردستان پەیوەستە‬ ‫بەعێراقەوە‪ ،‬هەر كاتێ����ك پەیوەندی نێوان‬ ‫ئەو دوو واڵتە دروست بوو‪ ،‬یەكەم كەس‬ ‫دەبم سەردانی ئیسرائیل دەكەم"‪.‬‬ ‫پیرە سەبارەت بەهەڵوێستی بەرپرسانی‬ ‫ئیس����رائیل ب����ۆ دەوڵەت����ی ك����وردی گوت����ی‬ ‫"بەردەوام����ی باس����كردنی ماف����ی كورد بۆ‬

‫دەوڵ����ەت دەلیل����ی ئەوەی����ە پرس����ی ك����ورد‬ ‫گرنگ����ە‪ .‬هەرچەن����دە پرس����ی ك����ورد ئەوە‬ ‫نیی����ە ئەم����ڕۆ دەس����تی پێكردب����ێ‪ ،‬لێدوانی‬ ‫بەرپرسانی ئیسرائیل كاردانەوەیە لەسەر‬ ‫زیادبوونی نفوزی تیرۆریس����تان لەعێراق‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەدوای رووداوەكانی سنووری‬ ‫موس����ڵ و كەركوك‪ ،‬ئەگینا بۆچی پێش����تر‬ ‫بەرپرس����انی ئیسرائیل ئەو هەڵوێستانەیان‬ ‫دەرنەدەبڕی‪ .‬ئێس����تا داعش نەخش����ەیەكی‬ ‫دان����اوە بەپێ����ی ئەم نەخش����ەیە س����نووری‬ ‫ئیس����رائیلیش دەگرێت����ەوە بۆیە ئیس����رائیل‬ ‫هاتۆتەسەر خەت"‪.‬‬ ‫دەربارەی هەڵوێستی ئێرانیش بەرانبەر‬ ‫پرسی كورد لەدوای لێدوانەكانی ئیسرائیل‪،‬‬ ‫پیرە جەختی لەوە كردەوە‪ ،‬ئێران ئیسرائیل‬ ‫بەمەترسی دەزانێت لەناوچەكەدا و بۆ ئەو‬

‫مەبەستەش ترس����ی تێكچوونی ئاساییشی‬ ‫خۆی هەیە‪.‬‬ ‫بەاڵم محەمەد حەكیم‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسیی كۆمەڵی ئیسالمی‪ ،‬هەموو جۆرە‬ ‫پەیوەندییەك لەگەڵ ئیسرائیل رەتدەكاتەوە‬ ‫و بە مەترسی ناودەبات‪ .‬ئەو گوتی "كورد‬ ‫بەپەیوەن����دی لەگ����ەڵ ئیس����رائیل س����ۆزی‬ ‫واڵتان����ی عەرەب����ی و ناوچەك����ە لەخ����ۆی‬ ‫دووردەخات����ەوە‪ ،‬بۆ كوردیش لەئێس����تادا‬ ‫رەزامەندی واڵتان����ی دەوروبەری و واڵتە‬ ‫عەرەبییەكانی زۆر پێویستە"‪.‬‬ ‫ئاشكراش����ی ك����رد‪ ،‬واڵتان����ی ناوچەك����ە‬ ‫بەوریایی����ەوە لەمامەڵەك����ردن لەگ����ەڵ‬ ‫ئیس����رائیل دووردەكەون����ەوە‪ ،‬بۆی����ە كورد‬ ‫دەبێ����ت زۆر وریا بێ����ت و نەكەوێتە وەها‬ ‫پەیوەندییەكەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪17 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫خالید شوانی‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی بۆ سڤیل‪:‬‬

‫تائێستا كەس لە پڕۆسەی سیاسی بەغدا‬ ‫نەكشاوەتەوە و بایكۆتی نەكردووە‬ ‫تا بڵێین بەغدا بۆ ئێمە كۆتایی هاتووە‬ ‫‪ 18‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫سياسەت‬

‫بەالمانەوە گرنگە‬ ‫ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫بەرێگاچارەی ئاشتییانە‬ ‫و دەستووریی و یاسایی‬ ‫بگەڕێنەوە سەر هەرێم‬

‫ل����ەم دیمانەیەی س����ڤیلدا خالید ش����وانی‬ ‫ئەندام����ی س����ەركردایەتی یەكێت����ی و‬ ‫پەرلەمانت����اری دوو خول����ی راب����ردووی‬ ‫پەرلەمانی عێراق لەسەر بازنەی كەركوك‪،‬‬ ‫باس لەچەند پرس����ێكی تایبەت بەكەركوك‬ ‫و ناوچ����ە كوردس����تانییەكانی دەرەوەی‬ ‫هەرێ����م دەكات‪ ،‬كە ل����ەدوای رووداوەكانی‬ ‫‪10‬ی حوزەیرانەوە لەالیەن پێش����مەرگەوە‬ ‫كۆنتڕۆڵك����راون‪ ،‬ئ����ەو جەخ����ت ل����ەوە‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬كە پێویس����تە كار بۆ بەخش����ینی‬ ‫دڵنیایی بەتوركمانەكانی كەركوك بكرێت‪،‬‬ ‫تاك����و بەگەڕان����ەوەی كەرك����وك بۆ س����ەر‬ ‫كوردستان رازی بن‪.‬‬ ‫سەروەر ساڵەیی‬

‫یەكێتی چۆن لەو بارودۆخە دەڕوانێت‪،‬‬ ‫كە لەناوچە كوردس���تانییەكانی دەرەوەی هەرێم‬ ‫هاتووەتە ئاراوە؟‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ :‬پاراس���تنی ئ���ەو ناوچانە لەو‬ ‫ئەولەویەت���ی كارەكان���ی یەكێت���ی نیش���تیمانی‬ ‫كوردس���تانە‪ ،‬بەتایبەت���ی ك���ە ئێس���تا هێ���زی‬ ‫پێش���مەرگەی كوردس���تان ل���ەو ناوچانەی���ە و‬ ‫دەیانپارێزێ���ت‪ ،‬ئێم���ەش لەس���ەرەتاوە ئ���ەو‬ ‫ناوچانەم���ان بەناوچ���ەی كوردس���تانی زانی���وە‪،‬‬ ‫پێش���تریش یەكێت���ی بەیاننام���ەی رەس���می‬ ‫هەبووە س���ەبارەت ب���ەوەی پێویس���تە لەماوەی‬ ‫س���اڵێكدا م���اددەی ‪ 140‬جێبەج���ێ بكرێت و هەر‬ ‫لەچوارچێوەی���ەی ئ���ەو س���تراتیژییەتەدا كار بۆ‬ ‫گەڕاندنەوەی ئەو ناوچانە بۆ س���ەر كوردستان‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئێس���تاش بارودۆخەكە بەو ئاڕاستەیەی‬ ‫ئێس���تادا رۆیش���تووە و هێ���زی پێش���مەرگە ئەو‬ ‫ناوچان���ە دەپارێزێ���ت‪ ،‬ئێس���تا ئەولەویەتم���ان‬ ‫پاراس���تنی ئ���ەو ناوچان���ەو ستراتیژیش���مان‬ ‫گەڕاندنەوەیانە‪.‬‬ ‫ئەو س���تراتیژەی باست كرد چ پالن و‬ ‫بەرنامەیەك لەخۆ دەگرێت؟‬ ‫خالید ش���وانی‪ :‬بەتەئكید ئێس���تا ئ���ەو ناوچانە‬ ‫بەگش���تی نف���وزی یەكێتیی���ان تێدای���ە‪ ،‬یەكێتیش‬ ‫بەرنامەكان���ی روون���ن بۆ ناوخ���ۆی كەركوك و‬ ‫ئ���ەو ناوچانە‪ ،‬هەم لەگەڵ بەغ���دا و وكۆمەڵگەی‬ ‫نێودەوڵەتی و واڵتە ئیقلیمییەكان بۆ مامەڵەكردن‬ ‫لەگ���ەڵ بارودۆخی كەركوك و هەمووش���ی بەو‬ ‫ئاڕاس���تەیەیە‪ ،‬ك���ە كەرك���وك بگەڕێتەوە س���ەر‬ ‫هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫ماوەیەك پێش ئێس���تا بەیاننامەیەكتان‬ ‫لەب���ارەی بارودۆخی ناوچە كوردس���تانییەكانی‬ ‫دەرەوەی هەرێم باڵوكردەوە‪ ،‬بۆچی پێشتر ئەو‬ ‫بەیاننامەیەتان باڵونەكردەوە؟‬ ‫خالید ش���وانی‪ :‬پێش���تریش گوتبوومان و ئەو‬ ‫بارودۆخانەم���ان هەم���ووی ش���یكردبۆوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫ماوەی چەندین س���اڵە دەس���تی دەستی بەدۆزی‬ ‫كەرك���وك دەكرێ���ت‪ ،‬بۆی���ە بەب���ڕوای یەكێتی و‬ ‫حیزبە كوردس���تانییەكانی دیك���ەش‪ ،‬ئیتر ناكرێت‬ ‫ئێمە چاوەڕێ���ی بەغدا بكەین ب���ۆ جێبەجێكردنی‬ ‫ماددەی ‪.140‬‬ ‫بۆچی لەو بەیاننامەیەدا بەهارتان وەك‬

‫ئێستا ئێمە دەبێ قسە‬ ‫لەسەر چارەنووسی ناوچە‬ ‫دابڕاوەكان بكەین‪ ،‬نەك‬ ‫ئەوەی مادەی ‪ 140‬ماوە‬ ‫یا نەماوە‬ ‫دوا وادە دەستنیش���انكردبوو ب���ۆ جێبەجێكردنی‬ ‫ئەو ماددەیە؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬ئێمە ماوەی ساڵێكمان دیاریكرد‪،‬‬ ‫واتا ئەوپەڕی تا دەگاتە بەهاری ‪.2015‬‬ ‫ئ���ەو بەیانامەیەت���ان درەنگوەخ���ت‬ ‫نەبوو؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬نەخێر درەنگوەخت نەبوو‪ ،‬پێش‬ ‫هەڵگیرسانی ئەم بارودۆخە زیاتر لەمانگێك بەر‬ ‫لەهەڵگیرسانی بارودۆخەكە بەرپرسی دەستەی‬ ‫كارگێ���ڕی یەكێتی لەكۆنگ���رەی نەتەوەیی كورد‬ ‫بەفەرم���ی ئ���ەم پەی���ام و بەرنامەی���ەی یەكێت���ی‬ ‫راگەیاند‪.‬‬ ‫س���ەرۆكایەتی هەرێ���م و چەن���د‬ ‫بەرپرس���ێكی دیكەی هەرێم دەڵێن ماددەی ‪140‬‬ ‫كۆتایی هاتووە‪ ،‬بەاڵم ئێوە باس لەوە دەكەن‪ ،‬كە‬ ‫پێویس���تە كورد بگەڕێتەوە ب���ۆ حكومەتی بەغدا‬ ‫بۆ بڕیاردان لەسەر ئەو ناوچانە‪ ،‬ئەم جیاوازییە‬ ‫بۆچی؟‬ ‫خالید ش���وانی‪ :‬ئێمە ئەوەی بەالمانەوە گرنگە‬ ‫ئەوەی���ە ئ���ەو ناوچانە بگەڕێنەوە س���ەر هەرێمی‬ ‫كوردس���تان و گەڕاندنەوەكەشی بەڕێگەچارەی‬ ‫ئاش���تییانە و دەستوریی و یاس���ایی بێت‪ .‬ئێستا‬ ‫هێزی پێش���مەرگە ئەو ناوچانە دەپارێزێت‪ ،‬نەك‬ ‫یەكێت���ی‪ ،‬بەڵك���و هەموو هێزە كوردس���تانییەكان‬ ‫جارێك���ی ت���ر بەهەم���ان ئالیەت���ی جاران باس���ی‬ ‫جێبەجێكردن���ی ماددەی ‪ 140‬ناكەین‪ ،‬بەڵكو باس‬ ‫لەتەواوكردنی رێوش���وێنە یاس���اییەكان دەكەین‬ ‫بۆ گەڕاندن���ەوەی ئەو ناوچانە‪ ،‬ئەو رێوش���وێنە‬ ‫یاساییانەش لەدەستووردا بوونیان هەیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫باسی ئەنجامدانی ریفراندۆم یان داوای گەڕانەوە‬ ‫بۆ س���ەر هەرێم لەالیەن ئەنجومەنی پارێزگاوە‪،‬‬ ‫ئەمانە هەموو رێوش���وێنی یاسایی و دەستوری‬ ‫و سیاسین و دەبێت پەنایان بۆ ببەین‪.‬‬ ‫لێدوانەكان���ی ع���ادل م���وراد لەبارەی‬ ‫تەواونەبوون���ی م���اددەی ‪140‬ەوە چ���ۆن‬ ‫لێكدەدەیتەوە؟‪ ،‬ئایە ئەو قس���انە تەنها بۆچوونی‬ ‫خۆیەتی؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬بەبۆچوونی تایبەتی من ئەگەر‬ ‫باس لەدروس���تكردنی دەوڵەتی كوردیش بكەین‪،‬‬ ‫پێویس���تمان ب���ەوە هەی���ە بەرنامەیەكمان هەبێت‬ ‫كە تێك���ڕای حیزب���ە كوردس���تانییەكان كۆك بن‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪19 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫لەسەری و پەرلەمانی كوردستانیش رەزامەندی‬ ‫لەس���ەری دەرببڕێ���ت‪ ،‬ئ���ەو كاتیش پێویس���تمان‬ ‫بەگەیاندن���ی ئ���ەو پەیامەی���ە بەبەغ���دا و واڵتانی‬ ‫دراوس���ێ و نەتەوەیەكگرتووەكان‪ ،‬بۆیە تائێستا‬ ‫كەس لەبەغدا نەكش���اوەتەوە‪ ،‬كەس���یش بایكۆتی‬ ‫پڕۆسەی سیاسی لەبەغدا نەكردووە‪ ،‬تاكو بڵێین‬ ‫ئیتر بەغدا بۆ ئێمە كۆتایی هاتووە‪.‬‬ ‫چارەنوسی ماددەی ‪ 140‬چی دەبێت؟‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ :‬واقعێك���ی ن���وێ هاتووەت���ە‬ ‫پێش���ەوە‪ ،‬وادەخوازێت ئێمە بەهەمان میكانیزمی‬ ‫جاران گفتوگۆ لەسەر جێبەجێكردنی ئەو ماددەیە‬ ‫نەكەی���ن‪ ،‬بەڵكو دەبێت باس لەوە بكرێت‪ ،‬كە ئەو‬ ‫ناوچان���ە بخرێنەوە س���ەر هەرێمی كوردس���تان‬ ‫نەك باس لەئاساییكردنەوە بكرێت‪ ،‬یان كەسێك‬ ‫بڵێ���ت ماددەك���ە م���اوە ی���ان نەماوە و كێش���ەی‬ ‫یاسایی لێ دروست بكرێت‪ ،‬بەكورتی دوای ئەو‬ ‫گۆڕانكارییانەی هاتوونەتە ئاراوە‪ ،‬پێویستە قسە‬ ‫لەسەر چارەنوسی ئەو ناوچانە بكرێت‪.‬‬ ‫عەرەب���ی كەرك���وك لەچەن���د رۆژی‬ ‫راب���ردوودا دژایەت���ی خۆی���ان بۆ ئ���ەو ماددەیە‬ ‫دووپاتكردەوە‪ ،‬ئایا ئەو دژایەتییە لەژێر رۆشنایی‬ ‫ئەو هەلومەرجە نوێیە هیچ بایەخێكی دەبێت؟‬ ‫خالید ش���وانی‪ :‬ئەمە یەكەمج���ار نییە عەرەبی‬ ‫كەركوك دژی ئ���ەو ماددەیە بێت‪ ،‬بەاڵم بەواقیع‬ ‫ئێس���تا زۆربەی ناوچ���ە عەرەبییەكانی كەركوك‬ ‫لەژێ���ر دەس���تی داعش���دایە‪ ،‬ئەوان���ەی ب���اس‬ ‫لەدژایەتیكردنی ماددەی ‪ 140‬دەكەن نوێنەرایەتی‬ ‫ناوچەكانی خۆشیان ناكەن‪ ،‬من پێت دەڵێم ئێستا‬ ‫واقیعێكی نوێ هاتووەتە پێشەوە و لەچوارچێوەی‬ ‫ئەو واقیعە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخەكە دەكرێت‪،‬‬ ‫نەك لەسەر ئەوەی پەرلەمانتارێكی عەرەب چی‬ ‫دەڵێت‪ ،‬ماددەی ‪ 140‬ماوە یان نەماوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو میكانیزمە چییە كە پێتان باش���ە‬ ‫لەرێی���ەوە مامەڵ���ە لەگەڵ پرس���ی ئ���ەو ناوچانە‬ ‫بكرێت؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬پێموایە بارودۆخە سیاسییەكە‬ ‫گۆڕاوە و گرنگ ئەوەیە ئێمە چۆ بتوانین كەركوك‬ ‫بەرینەوە س���ەر كوردستان‪ ،‬ئیتر لەڕێی ماددەی‬ ‫‪140‬ەوە بێت یان لەڕێی یاس���ایەكی ترەوە بێت‪،‬‬

‫ئێمە وەك یەكێتی‬ ‫رێگەنادەین هیچ‬ ‫تەشكیلەیەكی میلیشیایی‬ ‫لەدەرەوەی هێزە‬ ‫ئەمنییەكان لە كەركوك‬ ‫هەبێت‬ ‫‪ 20‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ی���ان لەڕێی هێزی پێش���مەرگەی كوردس���تانەوە‬ ‫بێ���ت‪ ،‬كاتی ئ���ەوە هاتووە‪ ،‬ئیتر پێویس���ت ناكات‬ ‫بچینە ناو وردەكارییەكانەوە‪.‬‬ ‫ب���ەڕای ت���ۆ ك���ورد لەخول���ی نوێ���ی‬ ‫پەرلەمانی عێراقدا چی بكات باشە؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬جارێ پێویستە لیژنەی گفتوگۆی‬ ‫ك���وردی بەرنامەیەكی هەبێت ب���ۆ گفتوگۆكردن‬ ‫لەگ���ەڵ عێ���راق و میكانیزمێك دی���اری بكات بۆ‬ ‫گێڕان���ەوەی ئەو ناوچانە بۆ س���ەر كوردس���تان‪،‬‬ ‫بەدی���ل بۆ ئ���ەو چارەس���ەرانە بدۆزرێن���ەوە‪ ،‬كە‬ ‫س���ەركەوتوو نەب���وون‪ ،‬پەرلەمانتارانی���ش وەك‬ ‫پەرلەمانتاران���ی پێش���وو نوێنەرایەتی هاواڵتیانی‬ ‫كوردستان بكەن بەگشتی‪.‬‬ ‫كەركوك س���ەنگی قورسایی یەكێتییە‪،‬‬ ‫ب���اس ل���ەوە دەكرێت‪ ،‬ئێ���وە هەوڵ���دەدەن بەپێی‬ ‫ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی نیس���انی رابردوو ئەو‬ ‫ش���ارە ببەن بەڕێ���وە و و الیەنەكانی تر لەئیدارە‬ ‫بێبەش بكەن؟‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ :‬ئێمە لەئێس���تادا پێویس���تمان‬ ‫بەیەكڕیزی ماڵی كورد هەیە بۆ رووبەڕوونەوەی‬ ‫كێشەكان و یەكێتیش بەش���ێوەیەكی بەرپرسانە‬ ‫مامەڵەی كردووە‪.‬‬ ‫جموجۆڵ���ی چەكدارەكان���ی ش���یعە‬ ‫لەن���او كەركوك مایەی مەترس���ی نییە بۆ س���ەر‬ ‫شارەكە؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬ئیدارەی شارەكە تائێستا رێگەی‬ ‫ن���ەداوە هیچ چەكدارێك ل���ەدەرەوەی دامەزراوە‬ ‫ئەمنییەكان هەبێت‪ ،‬هەوڵەكانیش���یان بەردەوامن‬ ‫لەم رووەوە و ئێمەش وەك یەكێتی رێگەنادەین‬ ‫هیچ تەش���كیلەیەكی میلیشیایی لەدەرەوەی هێزە‬ ‫ئەمنییەكان هەبێت‪.‬‬ ‫ئەی ئەو چەكدارانەی هێرش���یان كردە‬ ‫سەر داعش لەگوندی بەشیر كێ بوون؟‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ :‬ئ���ەوە خەڵكی بەش���یر بەبێ‬ ‫هەماهەنگی بەو كارە هەستان و خراپیش بەسەر‬ ‫خۆیاندا شكایەوە‪.‬‬ ‫پێتوای���ە پێكهاتەكانی دیكەی ش���ارەكە‬ ‫ب���ەوە رازی ب���ن كەرك���وك لەالی���ەن هەرێمەوە‬ ‫ئیدارە بدرێت؟‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ :‬پێموای���ە ئێس���تا ع���ەرەب‬ ‫قورس���اییەكی ئەوتۆی لەناو كەرك���وك نەماوە‪،‬‬ ‫بەاڵم پێویس���تە ئێمە كۆمەڵێك زەماناتی یاسایی‬ ‫و دەستوورییان لەس���ەر ئاستی هەرێم پێبدەین‬ ‫ب���ۆ ئەوەی ئەو متمانەیەیان الدروس���ت بێت‪ ،‬كە‬ ‫بەگەڕانەوە بۆ سەر هەرێم مافەكانیان پارێزراو‬ ‫دەبێت‪ ،‬پێشموایە دەتوانین بەم پڕۆژەیە قەناعەت‬ ‫بەتوركمانەكان بهێنین‪.‬‬ ‫هیچ هەنگاوێك نراوە بۆ دروستكردنی‬ ‫ئەو دڵنیاییە الی توركمانەكان؟‬ ‫خالی���د ش���وانی‪ :‬لەیەك���ەم رۆژی ئ���ەم‬ ‫گۆڕانكارییان���ە یەكێت���ی بەرنامەی خۆی هەبووە‬ ‫و وەفدێك���ی ب���ااڵی یەكێت���ی س���ەردانی بەرەی‬

‫دوای ئەوەی پێشمەرگە‬ ‫بەرپەچی هێرشی داعشی‬ ‫بۆ سەر ناحیەی تازە‬ ‫دایەوە‪ ،‬سەرۆكی بەرەی‬ ‫توركمانی هات و سوپاسی‬ ‫پێشمەرگەی كرد‬

‫توركمان���ی ك���ردووە و لەگەڵ س���ەرۆكی بەرەو‬ ‫ئەندامەكان���ی كۆبوونەت���ەوە‪ ،‬ئێم���ە تێڕوانین���ی‬ ‫خۆم���ان پێیانگەیان���دوون ب���ەوەی بەگەڕان���ەوە‬ ‫بۆ س���ەر هەرێ���م لەئایندەی خۆی���ان دڵنیا دەبن‪،‬‬ ‫پێویستیشە لەس���ەر ئاستی سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫و پەرلەمان���ی كوردس���تان و حكومەت���ی هەرێم‬ ‫ئەم پڕۆژەیە پێش���كەش بەتوركمان بكرێت‪ ،‬واتا‬ ‫پێویستە پڕۆژەی كورد بێت نەك تەنها پڕۆژەی‬ ‫حیزبێك‪.‬‬ ‫هەڵوێس���تی ب���ەرەی توركمان���ی ل���ەو‬ ‫كۆبوونەوانە چۆن بوو؟‬ ‫خالید ش���وانی‪ :‬گۆڕانكاری بەسەر هەڵوێستی‬ ‫ئەوانیش���دا هاتووە و ج���اران دژی هاتنی هێزی‬ ‫پێش���مەرگە بوون ئێس���تا سوپاس���ی پێشمەرگە‬ ‫دەكەن ك���ە دەیانپارێزێت‪ ،‬راس���تە چەند رۆژێك‬ ‫دوای كۆبوونەوەكە ئەرش���ەد ساڵحی سەرۆكی‬ ‫ب���ەرەی توركمان���ی رایگەیان���د‪ ،‬كە ئ���ەوان دژی‬ ‫سەپاندنی سیاسەتی ئەمری واقیعن لەكەركوك‪،‬‬ ‫بەاڵم دوو رۆژ دواتر كە پێش���مەرگە بەرپەرچی‬ ‫هێرشێكی داعشی بۆ سەر ناحیەی تازە دایەوە‪،‬‬ ‫خۆی س���ەردانی ئێمەی كرد لەدوا سنوورەكانی‬ ‫پێش���مەرگە و سوپاسی هێزی پێشمەرگەی كرد‪،‬‬ ‫كە ئ���ەو ناوچانە دەپارێزێت‪ ،‬ه���ەر لەوێش ئێمە‬ ‫كۆبوونەوەیەكی دیكەمان لەگەڵیدا ئەنجامدا‪.‬‬ ‫فرۆش���تنی نەوت���ی كەرك���وك لەالیەن‬ ‫هەرێم���ەوە چ���ۆن لێكدەدەیتەوە؟ ئ���ەو هەنگاوە‬ ‫تاچەند یاساییە؟‬ ‫خالید شوانی‪ :‬ئەو پرسە پرسێكی ئاسان نییە‪،‬‬ ‫هەر كارێكی واش بكرێت پێویستی بەهەماهەنگی‬ ‫ئی���دارەی كەركوك و هەرێم هەیە و كارێك نییە‬ ‫وا بەئاس���انی بكرێت‪ ،‬ئ���ەو لێدوانەش كە درابوو‬ ‫باس���ی ل���ەوە كردب���وو‪ ،‬ئەگەر حكومەت���ی بەغدا‬ ‫پێداویس���تییەكانی كەرك���وك دابین ن���ەكات‪ ،‬ئەوا‬ ‫حكومەتی هەرێم نەوتی ش���ارەكە دەفرۆش���ێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم تائێس���تا حكومەت���ی بەغ���دا مووچ���ەی‬ ‫فەرمانب���ەران و پ���ارەی پڕۆژەكان���ی ناردووە و‬ ‫تائێستا بڕیاری فرۆشتنی نەوتەكە نەدراوە‪.‬‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان‬

‫بەهۆی پشكەكانی لەحكومەتدا یەكگرتوو‬ ‫دووچاری قەیرانێكی قووڵی ناوخۆیی دەبێت‬ ‫فاتیح سەنگاوی‪ :‬لەپێناو خوا و پاشان مێژوو و‬ ‫بۆ دوورخستنەوەی كێشەی ناوخۆیی كشانەوەی خۆم راگەیاند‬

‫تایبەت‬

‫بەپێی زانیارییەكانی گۆڤاری سڤیل هەفتەی‬ ‫رابردوو‪ ،‬یەكگرتووی ئیس�ل�امی بەقەیرانێكی‬ ‫گەورەی ناوخۆیدا تێپەڕیوە‪ ،‬سەرجەم ئەندامە‬ ‫بااڵكان���ی بادین���ان لەن���او یەكگرتوو لەس���ەر‬ ‫ئاستی مەكتەبی سیاس���ی و سەركردایەتی و‬ ‫رێكخراوی گەشەپیدانی قوتابیانی كوردستان‬ ‫بایكۆت���ی ئۆرگانە حیزبیەكان���ی یەكگرتوویان‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬بەهۆی ئ���ەوەی یەكگرتوو لەدانانی‬

‫وەزیرەكانی كابینەی هەشتەم هیچ وەزیرێكی‬ ‫بادینانی دانەناوە‪.‬‬ ‫پشكەكانی یەكگرتوو لەكابینەی هەشتەمی‬ ‫حكومەت���ی هەرێمی كوردس���تان گەورەترین‬ ‫كێش���ەی ناوخوێ���ی لەمێ���ژووی ئ���ەو حیزبە‬ ‫دروس���تكردووە‪ ،‬تەنیا لەم���اوەی دوو مانگی‬ ‫رابردوودا دوو پاڵیوراوی دەستنیش���انكراوی‬ ‫ئ���ەو حزب���ە ب���ۆ پل���ەی وەزی���ری دەس���تیان‬ ‫لەپۆس���تەكانیان كش���اندوەتەوە‪ ،‬س���ەرجەمی‬ ‫بەرپرسە بااڵكانی یەكگرتوو لەدەڤەری بادینان‬

‫هەڕەشەی هەڵویستوەرگرتنیان لەحیزبەكەیان‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬ئەگ���ەر یەكێ���ك لەوەزی���رەكان بۆ‬ ‫دەڤەری بادینان یەكالنەكرێتەوە‪.‬‬ ‫یەكگرت���ووی ئیس�ل�امی كوردس���تان ك���ە‬ ‫لەس���اڵی ‪ 1994‬دامەزراوە و تائێس���تا شەش‬ ‫كۆنگ���رەی بەس���تووە‪ ،‬لەهەری���ەك لەكابینەی‬ ‫چوار و پێنجەم و هەشتەمی حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان بەش���داربووە‪ ،‬بەاڵم یەكەمجارە‬ ‫یەكگرت���وو لەپەرلەمانی كوردس���تان خاوەنی‬ ‫‪ 10‬كورس���ی پەرلەم���ان بێ���ت و لەحكوم���ەت‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪21 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫بەرێژەیەكی بەرچاو بەشداری بكات‪.‬‬ ‫دواب���ەدوای گفتۆگ���ۆی نێ���وان الیەن���ە‬ ‫براوەكانی هەڵب���ژاردن‪ ،‬یەكگرتوو بەهەریەك‬ ‫لەپۆس���تەكانی وەزارەت���ی (كارەب���ا‪ ،‬كار و‬ ‫كاروب���اری كۆمەاڵیەتی‪ ،‬وەزی���ری هەرێم بۆ‬ ‫هەماهەنگ���ی نێ���وان حكوم���ەت و پەرلەم���ان‪،‬‬ ‫وەزی���ری هەرێ���م ب���ۆ كاروب���اری ناوچ���ە‬ ‫كوردس���تانییەكانی دەرەوەی ئی���دارەی‬ ‫هەرێم)‪ ،‬فەرمانگەی رێكخراوە ناحكومیەكان‪،‬‬ ‫بەش���داری لەكابین���ەی هەش���تەمی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان كردووە‪.‬‬ ‫لەگەڵ راگەیاندنی پش���كەكانی یەكگرتووی‬ ‫ئیس�ل�امی لەكابین���ەی هەش���تەم‪ ،‬كێبركێیەكی‬ ‫تون���د لەنێ���وان ئەندامان���ی س���ەركردایەتی‬ ‫و مەكتەب���ی سیاس���ی و گەنجان���ی ن���او ئ���ەو‬ ‫حیزب���ە س���ەربارەت بەپش���كەكانی یەكگرتوو‬ ‫لەحكومەت دروستبووە‪ ،‬لەژێر فشاری دەنگە‬ ‫ناڕازییەكان���ی یەكگرتوو س���ەبارەت بەزۆری‬ ‫ئەندامان���ی س���ەركردایەتی لەوەرگرتن���ی‬ ‫پۆستەكان لەقۆناغە سەرەتاییەكانی پرۆسەكە‪.‬‬ ‫ئەندامێكی س���ەركردایەتی بەناوی "د‪ .‬عومەر‬ ‫محەم���ەد" كە پاڵی���وراوی یەكگرت���وو بوو بۆ‬ ‫ب���ۆ پۆس���تی وەزی���ری هەرێم ب���ۆ كاروباری‬ ‫ناوچە كوردس���تانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی‬ ‫هەرێ���م‪ ،‬دوای دەس���ت لەكاركێش���انەوەی لە‬ ‫روونكردنەوەیەك���دا دەڵ���ی "دوای ئەوەی وام‬ ‫هەستكرد هەندێك سەرنج و نیگەرانی لەالیەن‬ ‫ژمارەی���ەك خوش���كان و برایانی یەكگرتووی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردستان دروس���ت بوو‪ ،‬بەوەی‬ ‫زیاتر لە سێ كەس لەئەندامانی سەركردایەتی‬ ‫پۆس���تی وەزیری���ان بەهەڵب���ژاردن وەرگرت‪،‬‬ ‫لەالیەن خۆم���ەوە ئارەزوومەندان���ە بڕیارمدا‬ ‫ئەو پۆستە بەجێبهێڵم"‪.‬‬ ‫دواب���ەدوای دەس���ت لەكاركیش���انەوەی د‪.‬‬ ‫عوم���ەر محەم���ەد لەكۆبوون���ەوەی ئاس���ایی‬ ‫ئەنجومەن���ی س���ەركردایەتی یەكگرت���وو ك���ە‬ ‫لەش���اری هەولێ���ر لەب���ەرواری ‪2014/6/14‬‬ ‫بەڕێوەچ���وو‪ ،‬مامۆس���تای زانك���ۆ فاتی���ح‬ ‫س���ەنگاوی بەزۆرین���ەی دەن���گ ب���ۆ وەزیری‬ ‫هەرێم بۆ كاروباری ناوچە كوردس���تانیەكانی‬ ‫دەرەوەی هەرێ���م پاڵێ���ورا‪ .‬ب���ەاڵم تەنیا چەند‬ ‫رۆژێك پێ���ش پێكهێنانی حكومەت���ی هەرێمی‬ ‫كوردس���تان بەهۆی رەتكردن���ەوەی محەمەد‬ ‫هاودیان���ی وەزی���ری هەرێ���م ب���ۆ هەماهەنگی‬ ‫نێوان حكومەت و پەرلەمان لەالیەن نێچیرڤان‬ ‫بارزانییەوە پۆستەكە لەهاودیانییەوە گۆڕدرا‬ ‫بەمەولود باوەمرادی س���ەرۆكی فراكس���یۆنی‬ ‫یەكگرت���وو لەپەرلەمان و محەم���ەد هاودیانی‬ ‫وەك وەزی���ری كار و كاروباری كۆمەاڵیەتی‬ ‫دیاریكرا‪.‬‬

‫‪ 22‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫"بەهۆی ئەم كێشانەوە‬ ‫ئەگەری جیابوونەوەی‬ ‫باڵی بادینییەكان لەناو‬ ‫یەكگرتوو هەبوو"‬ ‫بەپێ���ی زانیارییەكان���ی گۆڤاری س���ڤیل بۆ‬ ‫رێگ���ە گرتن لە لێكترازانی یەكگرتوو لەماوەی‬ ‫هەفتەی رابردوو مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو‬ ‫چەندین گوش���اری جیاوازیان لەس���ەر فاتیح‬ ‫س���ەنگاوی وەزی���ری هەرێ���م ب���ۆ كاروباری‬ ‫ناوچە دابڕێنراوەكان دروستكرد‪ ،‬تاكو دەست‬ ‫لەپۆس���تەكەی هەڵبگرێت تاوەكو ئەو پۆس���تە‬ ‫بدرێت بەبادینیەكان‪.‬‬ ‫تەنی���ا دوای ‪ 17‬رۆژ لەدیاریكردن���ی فاتیح‬ ‫س���ەنگاوی‪ ،‬پاڵێوراوی یەكگرتوو بۆ پۆس���تی‬ ‫وەزی���ری هەرێ���م ب���ۆ كاروب���اری ناوچ���ە‬ ‫دابڕێنراوەكان‪ ،‬لەژێر فشاری رێكخستنەكانی‬ ‫یەكگرتوو دەس���تی لەپۆس���تەكەی كیشایەوە‬ ‫و دەش���ڵی"لەپێناوی خ���وا و پاش���ان مێ���ژوو‬ ‫بڕیاریم���داوە ئارەزوومەندان���ە دەس���ت ل���ەو‬ ‫ماف���ە رەوا و ش���ەرعییەی خ���ۆم هەڵگ���رم و‬ ‫ئەو پل���ە و پایەیە رەتبكەمەوە و كش���انەوەی‬ ‫خۆم رابگەیەنم"‪ .‬هەر ل���ە روونكردنەوەكەیدا‬ ‫هاتووە‪":‬دوای چەندین پرۆس���ەی هەڵبژاردن‬ ‫و لەس���ەر چەند ئاستێك ش���ەرعیەتی تەواوم‬ ‫بەدەس���تهێنا و ماف���ی ئ���ەوەم بۆ رەخس���اوە‬ ‫ببمە وەزی���ری هەرێ���م‪ ،‬ئ���ەم متمانەپێدانەش‬ ‫بەرەنجام���ی خەلفیەت���ی كاركردن���م ب���وو‬ ‫لەچەن���د بوارێك���ی نزیك لەو پۆس���تە و ژیان‬ ‫لەنێو زەمین���ەی موعاناتی س���تەمكارییەكانی‬ ‫بەع���س و دەرەنجامەكانی���دا‪ ،‬لەئێستاش���دا‬ ‫س���یڤییەكەم رەوان���ەی پەرلەم���ان ك���راوە‌ بۆ‬ ‫رۆژی س���وێندخواردن‪ ،‬هەر دەستهەڵگرتنێكم‬ ‫لەم پۆس���تە دەبێ���ت ئارەزوومەندان���ە بێت و‬ ‫بەرژەوەندییەك���ی گ���ەورەی هێنابێت���ە پێ���ش‬ ‫و زیانێك���ی بەرچ���اوی لەیەكگرت���وو الدابێت‪،‬‬ ‫بەوپێیەی كاندیدی ئەو قەوارەیە بووم"‪.‬‬ ‫فاتی���ح س���ەنگاوی ه���ەر لەب���ارەی‬ ‫دەستلەكاركێشانەوەكەی لە روونكردنەوەكەیدا‬ ‫زیاتر دەڵێ "لەم دۆخەدا كە تائێس���تا سوێندی‬ ‫یاس���اییم نەخواردوە و دوای هەڵس���ەنگاندنی‬ ‫وردی هەندێ بارودۆخی تایبەت بەیەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی كوردس���تان و لەبەرەنجامی حساب‬ ‫نەكردنێكی وردی دواس���اتەكانی هەڵبژاردنی‬ ‫وەزیرەكان‪ ،‬هەندێك گرفت و كێشە هاتەئاراوە‪،‬‬ ‫ك���ە دەب���وو یەكێ���ك لەچ���وار وەزیرەك���ەی‬

‫یەكگرت���وو وەك هەڵوێس���تێكی بەرپرس���انە‬ ‫و خۆنەویس���تانە دەس���ت لەكاربكێش���ێتەوە‪،‬‬ ‫لەپێن���او دورخس���تنەوەی كێش���ەی ناوخۆیی‬ ‫ل���ەو حیزب���ە و ب���رەودان بەهەن���گاوی جیدی‬ ‫چاكس���ازی و گۆڕان���كاری ئیجابییان���ە‪ ،‬دوای‬ ‫نەبوونی یا نەتوانینی هەڵوێستێكی لەو شێوە‬ ‫بەهەر پاساوێك بێت‪ ،‬لەپێناوی خوا و پاشان‬ ‫مێژوودا بڕیارمدا ئارەزوومەندانە دەست لەو‬ ‫مافە رەوا و ش���ەرعییەی خۆم هەڵگرم و ئەو‬ ‫پلە و پایەیە رەتبكەمەوە و كش���انەوەی خۆم‬ ‫رابگەیەنم"‪.‬‬ ‫س���یروان رەم���ەزان‪ ،‬رۆژنامەنووس���ی‬ ‫یەكگرت���وو بە(س���ڤیل) ی راگەیاند "یەكگرتوو‬ ‫لەبادین���ان دەنگەكان���ی لەهەڵكش���اندایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫س���ەیرە لەك���ۆی چ���وار وەزارەت هیچی���ان‬ ‫نەدرای���ە بادین���ان‪ ،‬بۆی���ە بادینی���ەكان خۆیان‬ ‫بەس���تەملێكراو دەزانن‪ ،‬پێموای���ە ئەمە هەموو‬ ‫لەئەنجام���ی ئ���ەو نەفەس���ە وێرانكاری���ەی‬ ‫ناوچەگەرایەتیەی���ە‪ ،‬ك���ە لەن���او یەكگرت���وودا‬ ‫بەخێرایی تەشەنەدەكات و بۆتە هۆی ئەوەی‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬قەیرانە ناوخۆكانی ئەمدواییە یەكگرتووی تا لێواری كەرتبوون برد‬

‫تەناتەت لەناو س���ەركردایەتی ئەوەندەی قسە‬ ‫لەس���ەر پش���كی ناوچەكان دەكرێت‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫قسە لەسەر لێهاتوویی كاندیدەكان ناكرێت"‪.‬‬ ‫لەدوای���ن كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاس���ی‬ ‫یەكگرتوو كە لە ‪ 2014/7/2‬لەش���اری هەولێر‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬لەكۆبوونەوەیەكدا كە سەبارەت‬ ‫بەب���ارودۆخ و گۆڕان���كاری كوردس���تان و‬ ‫عێ���راق و ناوچەكە بەڕێوەچوو‪ ،‬س���ەرجەمی‬ ‫ئەندامان���ی مەكتەب���ی سیاس���ی یەكگرت���ووی‬ ‫ئیس�ل�امی كوردس���تان بەش���داریان ك���رد و‬ ‫ماڵپ���ەری یەكگرت���وو ب���ەدوو ئامان���ج وێنەی‬ ‫كۆبوونەوەكانی باڵوكردەوە‪ ،‬یەكەم گرنگیدانی‬ ‫ئەندامان���ی مەكتەب���ی سیاس���ی بەبارودۆخی‬ ‫ئێس���تا و خاڵ���ی دووەم ب���ەو ئامانج���ەی ئەو‬ ‫هەوااڵن���ە رەتبكاتەوە‪ ،‬كە بەرپرس���ە بااڵكانی‬ ‫یەكگرتوو لەبادینان بەشداری كۆبوونەوەكان‬ ‫ناكەن‪.‬‬ ‫بەپ���ی زانیارییەكان���ی گۆڤ���اری س���ڤیل‬ ‫ل���ەدوای دیاریكردنی س���ەرجەم پش���كەكانی‬ ‫یەكگرت���وو لەكابین���ەی داهات���وو‪ ،‬بەه���ۆی‬

‫ئەوەی بەزۆرینەی دەنگی مەكتەبی سیاس���ی‬ ‫یەكگرتوو تەنیا وەزیرە بادینیەكەی یەكگرتوو‬ ‫لەئەنجامی گۆڕینی وەزیرەكان لەپۆس���تەكەی‬ ‫دوورخرای���ەوە و كاندی���دی هەولێریی���ەكان‬ ‫ك���ە "محەم���ەد هاودیانی" بوو خرایە ش���وێنی‬ ‫"نەس���رەدین س���ەعید" كاندیدی بادینان‪ ،‬بۆیە‬ ‫س���ەرجەمی بەرپرس���ە بااڵكانی بادینان لەناو‬ ‫یەكگرتوو هەڕەش���ەی هەڵویست وەرگرتنیان‬ ‫ك���رد و بایكۆت���ی س���ەرجەم كۆبوونەوەكانی‬ ‫یەكگرتوویان كردووە‪.‬‬ ‫س���ەرچاوەكەی س���ڤیل ئاماژە بەوەدەكات‪،‬‬ ‫بەه���ۆی بایكۆتكردن���ی س���ەرجەم كار و‬ ‫چاالكیەكان���ی یەكگرت���وو لەم���اوەی رابردوو‬ ‫لەالی���ەن بەرپرس���ە بااڵكان���ی بادین���ان لەناو‬ ‫یەكگرت���وو‪ ،‬محەم���ەد ف���ەرەج ئەمین���داری‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان نوسراوێك‬ ‫ئاڕاس���تەی س���ەرجەم دام���ەزراوە و مەڵبەند‬ ‫و لقەكان���ی یەكگرت���وو دەكات و هەڕەش���ەی‬ ‫هەڵویستوەرگرتن لەسەرجەم ئەو بەرپرسانە‬ ‫دەكات‪ ،‬كە بەدەوامی رۆژانەوە پابەندنابن‪.‬‬

‫رۆژنامەنووس���ەكەی یەكگرتوو سەبارەت‬ ‫بەئەگەری كاردانەوەكانی بەرپرس���ە بااڵكانی‬ ‫بادین���ان لەن���او یەكگرت���وو دەڵ���ی "ئەگەرچی‬ ‫ئ���ەوەی ب���ە م���ن گەیش���تووە كێش���ەكە بەرە‬ ‫چارەس���ەری دەڕوات و گەیش���توونەتە‬ ‫رێكەوت���ن‪ ،‬ب���ەاڵم ئەگ���ەر ب���ەردەوام بێ���ت و‬ ‫كێشەكە بێ چارەسەر بمێنێت‪ ،‬ئەوا دوو رێگا‬ ‫لە بەردەمیانە‪ :‬یەكەمیان پێشخستنی كۆنگرەیە‬ ‫و كۆنگرەك���ەش ب���ێ كێش���ە نابێ���ت و بابەتی‬ ‫ناوچەگەرێتی زیاتر قۆڵ دەبێتەوە‪ ،‬دووەمیان‪:‬‬ ‫جیابوونەوەی یەكگرتووی بادینانە‪ ،‬كە رەنگە‬ ‫ئەمە لەئێس���تادا كارێكی ئەس���تەم بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێموایە یەكگرتووی بادینان مقوماتی پارتێكی‬ ‫سەربەخۆی تێدایە"‪.‬‬ ‫سڤیل بۆ وەرگرتنی رای ئەندامانی مەكتەبی‬ ‫سیاسی و سەركردایەتی یەكگرتوو لەسنوری‬ ‫بادین���ان پەیوەن���دی بەچەندی���ن بەرپرس���ی‬ ‫یەكگرت���ووەوە كرد‪ ،‬بەاڵم كەس ئامادە نەبوو‬ ‫س���ەبارەت ب���ەو بارودۆخەی ن���او یەكگرتوو‬ ‫قسەبكات‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪23 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫فەخرەدین قادر‪ ،‬سكرتێر ‌ی پەرلەمانی‌ كوردستان‪:‬‬

‫پەرلەمانی ئەم جارە زیاتر مۆركی هاواڵتیبوونی‬ ‫پێوە دیارە و تێكەڵ بەخەم و ئازاری خەڵك بووە‬

‫خانەنشینی پلە بااڵكان بۆتە نەزیفێكی بەردەوام بۆ داهاتی ئەم واڵتە‬ ‫بەشێكی پڕۆژەبارانكردنی پەرلەمان موزایەدەی سیاسی و ئیعالمییە‬ ‫لەم خولەی پەرلەمان بەیاسا ئەزمونی دوو ئیدارەیمان هەڵوەشاندەوە‬ ‫‪ 24‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫سياسەت‬

‫فەخرەدی���ن ق���ادر لەچاوپێكەوتنێك���ی‌‬ ‫گۆڤ���اری س���ڤیل ئام���اژە ب���ەوەدەكات‪ ،‬كە‬ ‫خانەنش���ینی پلە ب���ااڵكان بۆت���ە نەزیفێكی‬ ‫بەردەوام بۆ داهاتی ئەم واڵتە و دەش���ڵی‬ ‫"پەرلەمانی كوردستان لەالیەن فراكسیۆنە‬ ‫جیاوازەكان���ی پەرلەمانەوە پ���ڕۆژە باران‬ ‫كراوە"‪.‬‬ ‫بیالل سەعید‬

‫لەرێكەوت���ن و گفتۆگۆكان���ی نێوان‬ ‫یەكێتی و پارتی وابڕیاردرا پۆستی سكرتێری‬ ‫پەرلەم���ان بگەڕێندرێتەوە ب���ۆ یەكێتی‪ ،‬كاتی‬ ‫رادەس���تكردنی ئەو پۆس���تە دیارە‪ ،‬یان ئێوە‬ ‫لەپۆستەكەتان دەمێننەوە؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬دی���ارە تائێس���تا هی���چ‬ ‫زانیاریەكمان نیە لەس���ەرئەوەی س���كرتێری‬ ‫پەرلەمان ی���ان جێگری س���ەرۆكی پەرلەمان‬ ‫گۆڕانكاریی���ان بەس���ەردا دێت ی���ان نا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ل���ەرووی یاس���اییەوە ئ���ەو س���تافەی ن���اوی‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانە‪ ،‬دەستەیەكی‬ ‫هەمیشەییە بەدەنگدان لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫هەڵبژێ���ردراون‪ ،‬ه���ەركات رێكەوتنێك���ی‬ ‫سیاس���ی ل���ەدەرەوەی پەرلەم���ان لەنێ���وان‬ ‫الیەنە سیاسیەكان س���ەبارەت بەپۆستەكانی‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان بێتەكایەوە‪،‬‬ ‫ك���ە پۆس���تی سیاس���ی و س���یادین‪ ،‬دەكرێت‬ ‫گۆڕانكاری بەسەردابێت‪ ،‬ئێمەش پابەند دەبین‬ ‫بەهەر رێكەوتنامەیەك بێتەكایەوە‪ ،‬ئەوكاتیش‬ ‫ئەگەر ماینەوە لەخزمەتی هاواڵتیانی خۆمان‬ ‫دەبی���ن‪ ،‬ئەگ���ەر نەماینەوە بەهەم���ان رێكاری‬ ‫یاس���ایی دەس���ت لەكاردەكێش���ینەوە‪ ،‬وەك‬ ‫ئەن���دام پەرلەمانێ���ك درێ���ژە بەكاركردنم���ان‬ ‫دەدەین‪.‬‬ ‫رای كۆمەڵی ئیس�ل�امی چی دەبێت‬ ‫گەر ئەم پۆستەی لێ وەربگیرێتەوە؟‬ ‫فەخرەدی���ن قادر‪ :‬ئێمە س���ەرەتا ئومێدمان‬ ‫واب���وو و داواش���مان كردب���وو س���كرتێری‬ ‫پەرلەم���ان بدرێتە كۆمەڵی ئیس�ل�امی و تاكید‬ ‫دەكەین���ەوە ل���ەم دەس���تەی س���ەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان���ە یەكێ���ك لەنوێن���ەری الیەن���ە‬ ‫ئیس�ل�امیەكان هەبێت‪ ،‬بەگرنگ���ی دەزانین بۆ‬ ‫رەنگاڵەیی سیاسی لەهەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫لەرۆژان���ی راب���ردوو لەئەنجومەنی‬ ‫پارێ���زگای س���لێمانی فراكس���یۆنی یەكگرتوو‬ ‫و كۆم���ەڵ یەكیانگ���رت‪ ،‬ئای���ا لەپەرلەمان���ی‬ ‫كوردس���تانی هەردوو فراكسیۆنی یەكگرتوو‬ ‫و كۆمەڵ یەكدەگرن؟‬

‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬مەس���ەلەی یەكگرتن���ی‬ ‫ه���ەردوو فراكس���یۆن دەمێنێتەوە س���ەر ئەو‬ ‫گفتۆگ���ۆ و دانوس���تانانەی لەنێوان یەكگرتوو‬ ‫و كۆم���ەڵ هاتۆت���ە كای���ەوە‪ ،‬ئومێ���د دەك���ەم‬ ‫وەك ئیس�ل�امیەكان بتوانی���ن كاری هاوبەش‬ ‫ن���ەك تەنیا لەئەنجومەنی پارێ���زگاكان‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەت���ەواوی كارەكان پێك���ەوە بی���ن و كاری‬ ‫جدیمان هەبێت‪.‬‬ ‫لەم���اوەی راب���ردوودا چەن���د‬ ‫پەرلەمانتارێ���ك بەه���ۆی كاری حیزب���ی یان‬ ‫پۆستی حكومەت دەس���تیان لەكاركێشایەوە‪،‬‬ ‫چەن���د پەرلەمانت���اری دیكە بەنیازن دەس���ت‬ ‫لەكاربكێشنەوە؟‬ ‫فەخرەدین قادر‪ :‬ئەو كەس���انەی دەستیان‬ ‫لەكاركێشایەوە لەفراكسیونی زەرد و سەوز‬ ‫ب���وون‪ ،‬لەفراكس���یۆنی زەرد كاك ئەن���وەری‬ ‫حەم���ە عەلی بەه���ۆی كاری حیزبی دەس���تی‬ ‫لەكاركیش���ایەوە و لەالی���ەن پەرلەمان���ەوە‬ ‫قبوڵكرا‪ ،‬لەفراكسیۆنی سەوز و یەكگرتووش‬ ‫بەهۆی ئەوەی سیفەتی وەزیریان وەرگرتووە‬ ‫دەس���تیان لەكاركێش���اوەتەوە‪ ،‬بەاڵم تائێستا‬ ‫داوای دەس���ت لەكاركێش���انەوەی دیكەم���ان‬ ‫بۆ نەهاتووە‪ ،‬هەرچەندە ئەوەی فراكس���یۆنی‬ ‫یەكگرت���ووی ئیس�ل�امی ب���رای بەڕێ���زم كاك‬ ‫مەولود دەست لەكاركێشانەوەكەی وەستاوە‪،‬‬ ‫بەهۆی هەندێك رێكەوتنی سیاس���ی كە لەناو‬ ‫حیزبەكەی خۆیان هەیە‪.‬‬ ‫واتە تائێستا دەست لەكاركێشانەوەی‬ ‫سەرۆكی فراكس���یونی یەكگرتوو لەپەرلەمان‬ ‫قبوڵ نەكراوە؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬نەخێ���ر تائێس���تا قبوڵ‬ ‫نەك���راوە لەس���ەر داوای خۆی ب���وو‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێمە لەئەجیندای پەرلەمان دامان نابوو بەاڵم‬ ‫كاك مەول���ود داوایەك���ی پێش���كەش كردبوو‪،‬‬ ‫ك���ە دەس���ت لەكاركێش���انەوەكەی رابگیرێت‬ ‫ت���ا ئەوكاتەی لەنێوان خۆی���ان گفتۆگۆیەكیان‬ ‫هەی���ە س���ەبارەت بەدیاریكردن���ی كەس���ێكی‬ ‫دیك���ە بۆ ئەو ش���وێنە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی ش���ایانی‬ ‫باس���ە ئ���ەو س���وێندی یاس���ایی خ���واردوە و‬ ‫ئێستا وەزیری كابینەی هەشتەمی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستانە‪.‬‬ ‫واتە یەكگرتوو هیچ ناوێكی دیكەی‬ ‫نەن���اردووە ب���ۆ ش���وێنگرتنەوەی مەول���ود‬ ‫باوەموراد؟‬ ‫فەخرەدین قادر‪ :‬نەخێر‪ ،‬چونكە تا دەس���ت‬ ‫لەكاركێش���انەوەی قب���وڵ نەكرێ���ت ناكرێ���ت‬ ‫كەسێكی دیكە بخرێتە شوێنی‪.‬‬ ‫پەرلەمانی كوردس���تان و دەستەی‬ ‫س���ەرۆكایەتی پەرلەم���ان ب���ەوە تۆمەتب���ار‬ ‫دەكرێ���ت‪ ،‬ك���ە ل���ەرووی بەڕێوەبردن���ی‬

‫كۆبوونەوەكان���ی پەرلەم���ان و هەروەه���ا‬ ‫رووداوەكانی كوردستان ئەدای الوازە‪ ،‬ئێوە‬ ‫دەڵێن چی؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬م���ن پێموای���ە خ���ەوی‬ ‫ناخ���ۆش بینینە بەپەرلەمانی كوردس���تانەوە‪،‬‬ ‫ئەگین���ا پەرلەمانی كوردس���تان لەس���ەرەتا و‬ ‫دەسپێكی كارەكانی وەك گروپێكی پەرلەمانی‬ ‫كاریكردووە و دەس���تەی س���ەرۆكایەتی زۆر‬ ‫بەهێز و پتەوە و پەیوەندییەكی زۆر باشمان‬ ‫لەگەڵ تەواوی فراكسیۆنەكانی پەرلەمان هەیە‬ ‫و كۆبوونەوەكانی پەرلەمان باشترین شایەتن‬ ‫لەسەر كارەكانی پەرلەمان‪ ،‬بڕیاردان لەسەر‬ ‫ئ���ەدا یان الوازی ئەم خول���ەی پەرلەمان یان‬ ‫دەس���تەی س���ەرۆكایەتی پەرلەمان بڕیارێكی‬ ‫زووە‪ ،‬چونك���ە ئێمە چەندی���ن خاڵی جوانمان‬ ‫تۆماركردووە‪ ،‬كە لەرابردوودا نەبووە‪ ،‬وەك‬ ‫هەمواركردن���ەوەی یاس���ای س���ەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تان‪ ،‬ك���ە ب���ۆ راس���پاردنی‬ ‫كابینەی حكومی بەپێی یاس���ای سەرۆكایەتی‬ ‫ب���ۆ خۆی ش���ەرعیەتی ت���ەواوی داوەتە دوو‬ ‫ئیدارەیی و سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەی‬ ‫رادەسپارد بۆ پێكهینانی حكومەت‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫ئ���ەو یاس���ایەمان هەمواركردەوە‪ ،‬دڵنیاش���ت‬ ‫دەكەمەوە ئەگەر ئەو فشارە یاساییە نەبوایە‬ ‫لەالیەن پەرلەمانی كوردس���تان‪ ،‬كە ئەزمونی‬ ‫‪ 22‬ساڵی پێش���وو و ئەزمونی دوو ئیدارەیی‬ ‫بەیاس���ا هەڵوەش���اندۆتەوە‪ ،‬بەدڵنیای���ەوە‬ ‫پێكهینان���ی ئ���ەم كابینەیە دوادەك���ەوت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەه���ۆی ئ���ەو فش���ارە یاس���اییە و هەروەه���ا‬ ‫خۆش���بەختانە بەه���ۆی واژووكردنی لەالیەن‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬ئەنجامدرا‪،‬‬ ‫ئەم���ە یەكێك لەخاڵە جوانەكان بوو‪ .‬جگەلەوە‬ ‫ئێم���ە كۆمەلێك پرۆژە یاس���ای زۆر گرنگمان‬ ‫لەئەجیندای دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان داناوە‪ ،‬بەهاوكاری و هەماهەنگی‬ ‫لەگ���ەڵ س���ەرۆكی فراكس���یۆنەكان كۆمەڵیك‬ ‫یاسامان دیاریكردووە‪ ،‬كە بەجدی دەمانەوێت‬ ‫كاری لەسەر بكەین‪ .‬بۆ نمونە ئێمە دەمانەوێت‬ ‫پڕۆژە یاسای ئەنجومەنی دانوستان لەنێوان‬ ‫حكومەت���ی هەرێم و عێراق پەس���ەند بكەین‪،‬‬ ‫ئەم پرۆژە یاس���ایە خوێندنەوەی یەكەمی بۆ‬ ‫كردووە‪ ،‬ئەمە خاڵی جەوهەرییە كە لەرابردوو‬ ‫نەبووە‪ ،‬بەم ئەنجومەنە دەتوانین لەئەجیندای‬ ‫حیزب���ی بێین���ە دەرەوە‪ .‬بۆی���ە پەرلەمانی ئەم‬ ‫ج���ارە زیات���ر مۆركێك���ی هاواڵتیبوونی پێوە‬ ‫دیارە تاوەكو ئ���ەوەی موركێكی حیزبی پێوە‬ ‫دیاربێت‪ ،‬راس���تە كەس���ەكان كە لەپەرلەمانن‬ ‫پێش���تر حیزب���ی بوون‪ ،‬ب���ەاڵم هاواڵتی بوون‬ ‫بەالیان���ەوە گرنگ���ە و پەرلەمانی كوردس���تان‬ ‫لەئێس���تا تیك���ەڵ بەئ���ازار و ناخۆش���یەكانی‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪25 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫هاواڵتیان ب���ووە‪ ،‬ئەوی���ش بەحوكمی ئەوەی‬ ‫لەرووداوە جۆراوجۆرەكانی ماوەی رابردوو‬ ‫پەرلەمان رای خۆی هەبووە‪ ،‬بۆ نمونە كاتێك‬ ‫دەس���تدرێژی دەكرێت���ە س���ەر پاس���ەوانێكی‬ ‫كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی و ش���ەهید دەكرێ���ت‪،‬‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تان دێت���ە س���ەرخەت‪،‬‬ ‫ی���ان لەش���ەنگال كاتێك كارێكی تیرۆریس���تی‬ ‫ئەنجامدرا‪ ،‬پەرلەمان هاتەسەرخەت‪ .‬هەروەها‬ ‫بۆ ناوچە كوردس���تانیەكانی دەرەوەی هەرێم‬ ‫چ���وار لیژنەی دروس���تكردووە و س���ەردانی‬ ‫ش���وێنەكانیان كردووە‪ ،‬ئەم كارانە پەرلەمانی‬ ‫كوردس���تان دەرئەنجام���ی باش���ی هەب���ووە‪.‬‬ ‫سەرۆكی هەرێمی كوردستان هاتە پەرلەمان‬ ‫و لەگ���ەڵ وەزیرەكان لەس���ەر خەتی���ن‪ .‬بۆیە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان جۆرێك لەگەرموگوری‬ ‫زۆر باشی هەیە لەم قۆناغە‪.‬‬ ‫لەس���ەر ماڵپ���ەری پەرلەمان���ی‬ ‫كوردس���تان ژمارەیەك���ی زۆر پڕۆژە یاس���ا‬ ‫دیارە‪ ،‬كە گەیش���تۆتە پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئێوە چۆن فریای ئەو هەموو پڕۆژە یاس���ایە‬ ‫دەكەون كاری لەسەر بكەن؟‬ ‫فەخرەدی���ن قادر‪ :‬پێویس���تە بەپالن كار بۆ‬ ‫پرۆژە یاس���اكان بكەین‪ ،‬ب���ۆ نمونە كۆمەڵیك‬ ‫پ���رۆژە یاس���ا هەن بۆ ئ���ەم قۆناغ���ە گرنگن‪،‬‬ ‫جگەلەوەش ب���ۆ یەكەمجارە خول���ی گرێدانی‬ ‫پەرلەمان درێژ دەكرێتەوە‪ ،‬كە بەپێی پەیڕەوی‬ ‫ناوخ���ۆ پش���ووی پەرلەم���ان لەمانگی حەوت‬ ‫دەس���ت پێدەكات‪ ،‬بەاڵم ئێم���ە ئەو ماوەیەمان‬ ‫بۆ كاركردن درێژكردەوە‪ ،‬تا بتوانین لەس���ەر‬ ‫كۆمەڵێ���ك پرۆژە یاس���ای گرن���گ كاربكەین‪،‬‬ ‫وەك پرۆژە یاس���ای ریكخستنی خۆپیشاندان‬ ‫و یاسای دانوستان و پرۆژە یاسای بودجەی‬ ‫حیزبەكان و دەستەی هەڵبژاردن و راپرسی‪.‬‬ ‫هەس���ت بەوەناكەن حیزبەكان پەلە‬ ‫پەلەیەكیان كرد بۆ رەوانەكردنی ئەو هەموو‬ ‫پرۆژە یاس���ایە بۆ ناو پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫لەكاتێك سەیری بەشێك لەو پرۆژانە دەكەی‬ ‫هەس���ت بەوەناكەی پەرلەمانتار یان كەس���ی‬ ‫یاسایی پڕۆژەی لەو شێوەیەی نوسیبێت؟‬

‫بەنزینخانەیەك‬ ‫لەهەولێر رۆژانە بۆ‬ ‫ماوەی دوو كاتژمێر‬ ‫بەنزین دەداتە‬ ‫پەرلەمانتاران‬ ‫‪ 26‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬هۆكارەك���ەی ئەوەی���ە‬ ‫لەراب���ردوودا ئ���ەو پ���رۆژە یاس���ایانەی‬ ‫پێشكەش���كراون‪ ،‬بەجۆرێ���ك لەحەساس���یەت‬ ‫مامەڵەیان لەگەڵ كراوە‪ ،‬جا ئەگەر دەس���ەاڵت‬ ‫پێشكەش���ی كردبێ���ت‪ ،‬ئ���ەوە ئۆپۆزس���یۆن‬ ‫بەموزایەدات���ی سیاس���ی س���ەیری ك���ردووە‪،‬‬ ‫هەروەه���ا ئەگ���ەر ئۆپۆزس���یون پێشكەش���ی‬ ‫كردبێ���ت‪ ،‬بەهەم���ان ش���ێوە دەس���ەاڵت وەك‬ ‫موزایەدەك���ی سیاس���ی س���ەیری ك���ردووە‪،‬‬ ‫بەرادەی���ەك لەس���ەر زمان���ی بەرپرس���ێكی‬ ‫ئەوكات���ە ئام���اژەی بەوەكردووە‪ ،‬كە راس���تە‬ ‫پرۆژە یاس���ا هەبووە‪ ،‬باش���ە بەاڵم جێبەجێی‬ ‫ناكەین بۆ ئەوەی ئ���ەوان پێمان نەڵین ئەوان‬ ‫بڕیارەكان���ی ئێمەی���ان جێبەج���ی ك���رد‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫نەفەس���ە ئێس���تا گ���ۆڕاوە‪ ،‬ئەم���ە یەكێكە لەو‬ ‫خااڵن���ەی پەرلەمان���ی كوردس���تان لەالی���ەن‬ ‫فراكس���یۆنەكانی پەرلەمان���ەوە پ���ڕۆژە باران‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬ئێم���ەش پالنێك���ی س���تراتیژیمان بۆ‬ ‫پ���رۆژە یاس���اكان هەی���ە‪ ،‬بەپێ���ی ئەولەویات‬ ‫و گرنگی���ان ئ���ەو پ���رۆژە یاس���ایانە دەخەینە‬ ‫بەرنامەی كاری پەرلەمان‪.‬‬ ‫كۆمەڵ���ی ئیس�ل�امی یەكێ���ك لەوانە‬ ‫نەب���وو‪ ،‬ك���ە لەم���اوەی راب���ردوو پەرلەمانی‬ ‫كوردستانی پڕۆژە بارانكرد؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬فراكس���یۆنی كۆمەڵ���ی‬ ‫ئیسالمیش وەك الیەنێك لەالیەنەكان ئەوەی‬ ‫كردووە‪ ،‬بەش���ێكی دیكەی پرۆژە بارانكردنی‬ ‫پەرلەم���ان لەالی���ەن الیەن���ەكان م���ن پێموایە‬ ‫پەیوەندی بەموزایەدەی سیاسی و ئیعالمییەوە‬ ‫هەبێت‪ ،‬یان جاری واهەبووە هێشتا پرۆژەكە‬ ‫نەگەیش���تۆتە پەرلەمان‪ ،‬بەاڵم لەكۆنگرەیەكی‬ ‫رۆژنامەنووس���انی راگەیەن���راوە‪ ،‬بۆیە ئەوە‬ ‫موازیەدەیە‪ ،‬چونكە ئایا كی ناڵێ ئەو پرۆژەیە‬ ‫لەرووی یاسایەوە كۆمەڵێك كەموكورتی تێدا‬ ‫نی���ە‪ ،‬كە بۆتان بگەڕێنرێتەوە؟ پرۆژە هەبووە‬ ‫گەڕاندومانەتەوە بۆ فراكسیونەكە‪.‬‬ ‫بەرای شارەزایانی یاسایی بەشێك‬ ‫لەپرۆژە یاساكان كە لەالیەن پەرلەمانتارانەوە‬ ‫رەوانەی پەرلەمان كراون‪ ،‬لەرووی یاس���ایی‬ ‫و زمانەوانی���ەوە كێش���ە و گرفتیان هەیە‪ ،‬ئایا‬ ‫ئێوە بۆ ئەو گرفتە چۆن مامەڵە لەگەڵ پرۆژە‬ ‫یاساكان دەكەن؟‬ ‫فەخرەدین ق���ادر‪ :‬ئێمە لیژنەی یاس���ایمان‬ ‫لەپەرلەمان���ی كوردس���تان هەیە‪ ،‬ك���ە یەكێك‬ ‫لەلیژنە هەمیش���ەیی و چاالك و ماندووەكانی‬ ‫پەرلەمان���ی كوردس���تانە و س���ەرجەمی‬ ‫یاس���اكان رەوان���ەی ئ���ەو لیژنەی���ە دەكەین‪،‬‬ ‫جگەلەوەش كۆمەلێك راوێژكاری یاس���ایمان‬ ‫هەی���ە بەهاوكاری ئەوان ئ���ەو كەموكورتیانە‬ ‫پردەكەینەوە‪ ،‬ئەگەر لەحاڵەتیك كەموكورتیەكە‬

‫سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكگرتوو داوایكردووە‬ ‫دەست لەكاركێشانەوەكەی‬ ‫رابگرین‬ ‫جەوه���ەری ب���ن رەوان���ەی فراكس���یونەكەی‬ ‫دەكەینەوە‪.‬‬ ‫هەواڵ���ی ئەوە هەی���ە پەرلەمانتاران‬ ‫خەمی خۆیان خواردەوە و كێش���ەی بەنزینی‬ ‫خۆیان چارەسەركردووە‪ ،‬ئایا ئەی پەرلەمان‬ ‫بۆ كێشەی بەنزینی هاواڵتیان چی كردووە؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬ئێم���ە خەم���ی خۆم���ان‬ ‫نەخ���واردووە‪ ،‬پێ���ش ئەوەی خ���ەم لەخۆمان‬ ‫بخۆی���ن خەمم���ان لەهاواڵتی���ان خ���واردووە‪،‬‬ ‫لەچەن���د رۆژی راب���ردوو ژم���ارەی یاس���ایی‬ ‫پەرلەمانت���اران واژووی���ان كۆكردۆت���ەوە‪،‬‬ ‫ك���ە وەزی���ری س���امانە سروش���تیەكان بێت���ە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان سەبارەت بەو قەیرانەی‬ ‫دروس���تبووە‪ ،‬بەاڵم وەزی���ر لەدەرەوەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫بۆی���ە نەتوان���را بانگهیش���تی كۆبوون���ەوەكان‬ ‫بكرێ���ت‪ ،‬بەاڵم لەم هەفتەیە وەزیری س���امانە‬ ‫سروشتیەكان بانگهێش���تی پەرلەمان دەكەین‬ ‫بۆ ئەوەی روونكردنەوە بدات سەبارەت بەو‬ ‫قەیرانەی دروس���تبووە‪ ،‬بەاڵم پەرلەمانتارانی‬ ‫كوردستان لەبەرئەوەی تائێستا شۆفیریان بۆ‬ ‫دانەمەزرێنراوە‪ ،‬بۆیە زۆرینەیان بەئۆتۆمبێلی‬ ‫خۆیان و بەش���ۆفیری خۆیان لەس���ەرجەمی‬ ‫شاروش���ارۆچكەكان دێن���ە كۆبوونەوەكان���ی‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬پەرلەمانتار هەیە بەچەند س���ەعات‬ ‫لەس���ەرەی بەنزی���ن وەس���تاوە و دوات���ر ‪30‬‬ ‫لیتری وەرگرتووە‪ ،‬ب���ەاڵم نایگەیەنێتە نیوەی‬ ‫رێگاك���ە‪ ،‬جگەل���ەوەش بەنزین���ی بازرگان���ی‬ ‫لەبازاڕدا نیە و دەستناكەوێت‪ .‬بەاڵم لەكۆتایی‬ ‫هەفت���ەی رابردوو بەهۆی فش���ارێك لەالیەن‬ ‫پەرلەمانتارانەوە‪ ،‬كە ناتوانن هاتوچۆ بكەن و‬ ‫سەردانی شوێنەكان بكەن و بڕونە كەركوك‬ ‫و ناوچەكان���ی دیكە بەهۆی نەبوونی بەنزین‪،‬‬ ‫بۆی���ە هەوڵیكمان دا وەك ئ���ەو دیاریكردنەی‬ ‫كە بۆ تەكس���ی یان س���ەیارەی وەزارەتەكان‬ ‫ی���ان ئەنجومەن���ی وەزی���ران دیاریك���راوە بۆ‬ ‫پەرلەمانتارانیش بەنزینخانەیەك دیاریبكرێت‪،‬‬ ‫بۆی���ە بەنزینخانەیەك دیاریك���راوە لەهەولێر‬ ‫رۆژان���ە دوو س���ەعات ب���ۆ ئۆتۆمبێلەكان���ی‬ ‫پەرلەمانتاران‪ ،‬بەاڵم ئەوانیش بەهەمان شێوە‬ ‫پێویستە س���ەڕە بگرن و قەرەباڵغی دروست‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬ئ���ەوە دوای ‪ 10‬رۆژ لەبەرئ���ەوەی‬


‫سياسەت‬

‫‪ ‬فەخرەدین تاهیر سكرتێری پەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی كۆمەڵی ئیسالمی‬

‫كێش���ەمان ب���ۆ دروس���تبوو و پەرلەمانتاران‬ ‫نەیانتوان���ی ئی���ش و كاری���ان بك���ەن بۆی���ە‬ ‫بەناچاری ئەوەمان كردووە‪ .‬ئەگەر واقیعیش‬ ‫بی���ن پەرلەمانتارێ���ك ك���ە نوێنەرایەتی خەڵك‬ ‫دەكات‪ ،‬لێی قبۆڵ ناكرێت لەماڵەوە دابنیشێت‬ ‫و بێدەن���گ بێ���ت‪ ،‬بۆی���ە ئەم���ە وا دەخوازێت‬ ‫كارئاس���انی بۆ بكەی بۆ ئ���ەوەی پەیامەكەی‬ ‫خۆی بگەیەنێت‪.‬‬ ‫لەهەڵمەتی هەڵبژاردنەكان زۆرینەی‬ ‫لیس���تەكان باس���یان لەهەڵوەش���انەوەی‬ ‫خانەنشینی پەرلەمان كرد‪ ،‬ئایا هیچ یاسایەك‬ ‫لەبەردس���تی ئێ���وە هەیە بۆ هەڵوەش���انەوەی‬ ‫خانەنشینی پەرلەمانتاران؟‬ ‫فەخرەدین قادر‪ :‬وەك دەستەی سەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان پرۆژە یاسایەكمان ئامادەكردووە‪،‬‬ ‫كە ژمارەی یاس���ایی پەرلەمانتاران واژویان‬ ‫لەس���ەركردووە و خوێندنەوەی یەكەممان بۆ‬ ‫كردووە‪ .‬پڕۆژە یاس���اكە باس لەخانەنش���ینی‬ ‫پەرلەمانت���اران دەكات‪ ،‬ب���ەاڵم ئێم���ە بڕوامان‬ ‫وای���ە ئەو خانەنش���ینەی لەعێ���راق و هەرێمی‬ ‫كوردستان هەیە‪ ،‬واتە خانەشینی پلە بااڵكان‬ ‫بریتیە لەنەزیفێكی ب���ەردەوام بۆ داهاتی ئەم‬ ‫واڵت���ە و بۆت���ە ه���ۆی دروس���تبوونی هێزێك‬ ‫لەخانەنش���ینی پەرلەمانت���ار و وەزی���ر و‬ ‫راوێ���ژكار و پلەی تایبەت‪ ،‬بۆیە ئێمە لەپرۆژە‬ ‫یاس���اكە باس���مان لەوەكردووە‪ ،‬كە بەش���ێك‬ ‫لەمانە فرسەتی زۆر لەپێشیان ماوە تا بتوانن‬ ‫خزمەت بكەن لەرووی ئەكادیمی و تەمەنەوە‪،‬‬

‫جا ئەگەر ماموس���تای زانكۆیە یان كەس���ێكی‬ ‫سیاس���ی و ئیدارییە‪ ،‬بۆیە ئێمە لەگەڵ ئەوەین‬ ‫سیس���تەمی خانەنش���ینی چارەس���ەر بكرێت‪،‬‬ ‫جگەل���ەوەش پێویس���تە سیس���تەمی موچ���ە‬ ‫بەت���ەواوی رێكبخرێت لەكوردس���تان‪ ،‬چونكە‬ ‫نادادپەروەری لەپێدانی موچە هەیە‪.‬‬ ‫قس���ە زۆر لەس���ەر ژمارەی زۆری‬ ‫راوێژكارانی پەرلەمان دەكرێن‪ ،‬كە بووونەتە‬ ‫ه���ۆی بەهەدەردان���ی بودجەیەك���ی زۆری‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئایا ئێوە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو‬ ‫مەسەلەیە دەكەن؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬راوی���ژكاران تەنی���ا‬ ‫لەپەرلەمان زۆر نین‪ ،‬بەڵكو لەدامودەزگاكانی‬ ‫دیكەش زۆرن‪ ،‬ب���ەاڵم لەكابینەكانی رابردوو‬ ‫دوو حیزب دەس���ەاڵت و هەیمەنەی بەس���ەر‬ ‫س���ەرجەم كای���ە ئیدارییەكان���ی حكوم���ەت و‬ ‫پەرلەم���ان هەب���ووە‪ ،‬بۆی���ە هەریەكێك لەوانە‬ ‫كێبڕكێی���ان لەنێوان���دا هەب���ووە ب���ۆ دانان���ی‬ ‫راوێژكار‪ ،‬بۆیە ئەگەر راوێژكارێك پێویس���ت‬ ‫بووبێت‪ ،‬بەاڵم راوێژكاری دووەم پێویس���تی‬ ‫نەكردبێ���ت‪ ،‬الیەنی دووەم وەك ئیس���تحقاقی‬ ‫سیاس���ی هات���ووە دایمەزران���دووە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫پێویس���تە بزانی���ن راوی���ژكار گرێبەس���ت نیە‬ ‫بەڵكو هەمیشەییە‪ ،‬ناكرێت هەڵیبوەشێنینەوە‪،‬‬ ‫بۆیە ئێستا كار لەسەر ئەوە دەكەین‪ ،‬كە چۆن‬ ‫س���ود لەتوانای ئ���ەو راویژكارانە وەربگرین‪،‬‬ ‫بۆیە دەستەی سەرۆكایەتی لەبەرنامەی دایە‬ ‫راوی���ژكاران دابەش���ی لیژنەكان���ی پەرلەمان‬

‫ئێمە سەرەتا داواشمان‬ ‫كردبوو لەپێناو‬ ‫رەنگاڵەیی سیاسی‬ ‫لەهەرێمی كوردستان‬ ‫سكرتێری پەرلەمان‬ ‫بدرێتە كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫یان نوێنەری الیەنە‬ ‫ئیسالمیەكان لە دەستەی‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەماندا‬ ‫هەبێت‬ ‫ب���كات‪ ،‬كە ئێس���تا ژمارەی���ان ‪ 22‬لیژنەیە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی هاوكاری لیژنەكان بكەن‪.‬‬ ‫ژم���ارەی راویژكاران���ی پەرلەم���ان‬ ‫گەیشتوەتە چەند؟‬ ‫فەخرەدی���ن ق���ادر‪ :‬لەراب���ردوو دەگوت���را‬ ‫ژمارەیان ‪ 56‬راویژكارە‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا نازانم‪،‬‬ ‫چونك���ە لەوانەی���ە هەندێك راوی���ژكار زیادی‬ ‫كردبێت‪ ،‬بەهۆی ئەوەی بەشێك لەراوێژكاران‬ ‫لەكاتی تەواوبوونی خولی پێشووی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان خانەنشینكراون‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪27 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫سێ كاندیدی هەڵبژاردنە‬ ‫چارەنوسسازەكە‬ ‫تەیب ئەردۆغان‪ ،‬سەاڵحەددین دەمیرتاش‬ ‫ئەكمەلەددین ئیحسانئۆغڵو‬

‫بەشی سیاسەت‬ ‫رۆژی یەكی تەمموز كاندیدی ئاك پارتی بۆ‬ ‫یەكەم هەڵبژاردنی راس���تەوخۆی سەرۆكایەتی‬ ‫توركی���ا یەكالییب���ۆوە و وەك پیش���بینش دەكرا‬ ‫"رەجەب تەیب ئەردۆغان" خۆی پااڵوت‪ .‬لەالیەكی‬ ‫تریش���ەوە یەكێك لەموفاجئە سیاس���یەكانی ئەم‬ ‫هەڵبژاردنەیش خۆكاندیدكردنی س���ەاڵحەددین‬ ‫دەمیرتاش���ی بەرب���ژاری ك���ورد و بەرب���ژاری‬ ‫هەرەگەنجە‪ ،‬كە بۆی هەیە رەوتی هەڵبژاردنەكە‬ ‫بگۆڕێ���ت‪ ،‬كە ئەویش رۆژێك پێ���ش ئەردۆغان‬ ‫كاندیدبوون���ی خ���ۆی راگەیاند‪ .‬پێ���ش ئەم دوو‬ ‫كەس���ەش بەه���ۆی دەسپێش���خەری دەوڵ���ەت‬ ‫باخچەلی سەرۆكی پارتی بزاڤی نەتەوەپەرست‬ ‫فۆرمولی "بەربژاری چەتر" پەس���ەندكرا و تێیدا‬ ‫پارتی بزاڤی نەتەوەپەرس���ت و پارتی كۆماری‬ ‫گەل بۆ ئەوەی دەنگەكانیان لەئاست دەنگەكانی‬ ‫ئ���اك پارت���ی بەفێڕۆنەچ���ێ‪ ،‬ئەكمەلەددی���ن‬ ‫ئیس���حانئۆغڵویان بەربژاركرد‪ .‬بەمجۆرە چوار‬ ‫رەوتی سیاسی دیاری گۆڕەپانی سیاسی توركیا‬ ‫لەسەر سێ كاندید بۆ كێبڕكێكانی سەرۆكایەتی‬ ‫ئەم واڵتە خۆی���ان یەكالییكردۆتەوە و پێدەچێ‬ ‫باقی گروپە سیاس���ییەكانی تریش بەس���ەر ئەم‬ ‫سێ بەربژارەدا یەكالیی ببنەوە‪.‬‬ ‫ئەم هەڵبژاردنە كە بۆخۆی یەكەم هەڵبژاردنی‬ ‫راس���تەوخۆی س���ەرۆكایەتی توركیای���ە‪،‬‬ ‫لەناوەرۆك���ی خۆی���دا چەن���د موفاجئەیەك���ی‬ ‫هەڵگرت���ووە‪ .‬یەكێ���ك لەس���ورپرایزەكان‬ ‫رێككەوتن���ی دووالیەنی س���یكۆالر – عەلمانییە‬ ‫لەسەر بەربژارێكی موحافزەكاری ئیسالمگەرا‪،‬‬ ‫واتە ئەكمەلەدین ئیحسانئۆغڵو‪ .‬ئەمەش بۆخۆی‬ ‫ش���تێكی دانس���قەیە‪ ،‬چونكە پێش���تر بەخەون و‬

‫‪ 28‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫خەیاڵی كەسیش���دا نەدەهات بیرل���ەوە بكاتەوە‬ ‫پارتییەك���ی چەپ���ی دیموكرات���ی س���ەخت دەنگ‬ ‫ب���ۆ بەربژارێك���ی محاف���زەكاری ئیس�ل�امگەرا‬ ‫كۆبكات���ەوە‪ .‬هەروەها س���ورپرایزی دووەمیش‬ ‫خۆبەربژاركردن���ی كاندیدێك���ی ك���وردە‪ ،‬ك���ە‬ ‫لەمێ���ژووی توركی���ادا یەكێ���ك لەدانس���قەترین‬ ‫ش���تەكانە‪ .‬راس���تە لەمێ���ژووی هاوچەرخ���ی‬ ‫توركیادا چەند كوردێك پۆستی سەركۆماری و‬ ‫سەرۆكوەزیرانیان بەدەستهێناوە‪ ،‬بەاڵم هیچیان‬ ‫بەناس���نامەی سیاس���ی كوردی���ەوە ئەمەی���ان‬ ‫دەسنەكەوتووە و بەناسنامەی توركیەوە بۆیان‬ ‫ل���واوە‪ .‬بۆیە كاتێ���ك س���ەاڵحەددین دەمیرتاش‬ ‫دێ���ت و بەناوی سیاس���ەتمەدارێكی ناس���راوی‬ ‫ناس���نامەخوازی ك���وردەوە خ���ۆی بۆ پۆس���تی‬ ‫سەركۆماری توركیا دەپاڵێوێت‪ ،‬ئەوە ئەمە خۆی‬ ‫یەكێ���ك لەنیش���انەكانی وەرچەرخانی سیاس���ی‬ ‫گ���ەورەی ناوچ���ەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس���ت و‬ ‫كۆماری توركیاشە‪.‬‬ ‫س���ەاڵحەددین دەمیرتاش‪ :‬كاندیدی رەوتە‬ ‫كوردستانییەكان‬ ‫لەمێ���ژووی هاوچەرخ���ی توركی���ا چەن���د‬ ‫كوردێ���ك بەناس���نامەی توركی���ەوە توانیویان���ە‬ ‫ببنە س���ەركۆمار و سەرۆكوەزیرانی ئەو واڵتە‪.‬‬ ‫ب���ۆ نمون���ە دەگێڕن���ەوە عیس���مەت ئینۆن���ۆ كە‬ ‫ماوەیەكی زۆر سەرۆكوەزیران و سەركۆماری‬ ‫توركیا بووە و دوای مس���تەفا كەمال ئاتاتورك‬ ‫س���ەرۆكی پارت���ی كۆم���اری گەلی���ش ب���ووە‪،‬‬ ‫بەبنەچ���ە ك���وردە و باپیرانی خەڵك���ی مەاڵتییە‬ ‫ب���وون‪ ،‬دواتر بەه���ۆی فتوحاتی عوس���مانیەوە‬ ‫چوونەت���ە س���ەالنیكی (ناوچ���ەی توركنش���ینی‬


‫سياسەت‬

‫یۆن���ان)‪ .‬هەروەها هەندێك س���ەرچاوەیش باس‬ ‫لەوە دەكەن‪ ،‬كە بولەنت ئەجەویتیش لەبنەچەدا‬ ‫كورد بووە‪ ،‬كە پۆس���تی س���ەرۆكوەزیرانی ئەو‬ ‫واڵتەی بەدەستهێناوە‪ .‬هەڵبەت هێشتا سەرچاوە‬ ‫فەرمییە باوەڕپێكراوەكان ئەمەیان پشتراس���ت‬ ‫نەكردۆت���ەوە‪ .‬جگەلەوە تورگ���وت ئۆزال خۆی‬ ‫بەدەمی خۆی لەچەندین بۆنەدا رایگەیاندوە‪ ،‬كە‬ ‫باپی���ری (لەباوكەوە) ك���وردە و خەڵكی مەاڵتییە‬ ‫بووە‪ .‬ناوبراو تەنانەت لەگەلێك بۆنەشدا ئەوەی‬ ‫نەشاردۆتەوە كە خۆی بەكورد دەزانێت‪.‬‬ ‫ئ���ەم كەس���انە ب���وون بەس���ەركۆمار و‬ ‫س���ەرۆكوەزیرانی توركی���ا‪ ،‬ب���ەاڵم هیچی���ان‬ ‫دانی���ان ب���ەوەدا نەن���اوە بەن���اوی ك���ورد و‬ ‫بەناسنامەی كوردییەوە ئەم پۆستە وەردەگرن‪.‬‬ ‫بەپێچەوانەوە كەسانێكی وەكو عیسمەت ئینۆنۆ‬ ‫تاس���ەر ئێسقان رۆڵیان لەداپڵۆس���ینی راپەڕینە‬ ‫كوردیی���ەكان و ناس���نامەی كوردی���دا هەبووە‪.‬‬ ‫ئەوانەی وەكو ئۆزالیش قەت شانازیان بەوەوە‬ ‫نەك���ردوە‪ ،‬ك���ە باپیری���ان ناس���نامەی كوردیان‬ ‫هەب���ووە‪ .‬بۆیە ئ���ەم دۆخەی بۆ س���ەالحەددین‬ ‫دەمیرت���اش هاتۆتەكایەوە گەلێك لەو دۆخانەی‬ ‫تر جیاوازە‪ ،‬چونگە دەمیرتاش سیاسەتمەدارێكی‬ ‫كوردس���تانییە و پش���ت بەناس���نامەی ك���وردی‬ ‫و دەنگ���دەری ك���وردی دەبەس���تێت و یەكێ���ك‬ ‫ل���ەو س���ەركردانەیە‪ ،‬ك���ە م���اوەی دە س���اڵێكە‬ ‫لەملمالنێیەكی سەختی بەدەستهێنانی مافەكانی‬ ‫پێناس���خوازی كوردس���تانی دای���ە‪ .‬لەمڕووەوە‬ ‫س���ەاڵحەددین دەمیرت���اش ج���ا چی���ی ببێ���ت‬ ‫بەس���ەركۆمار و چی نەبێت‪ ،‬ئ���ەوە الپەڕەیەكی‬ ‫نوێ لەمێژووی توركیا هەڵدەداتەوە و كوردێك‬ ‫دەچێت���ە ملمالنێی س���ەركۆماری ئ���ەو واڵتەوە‪،‬‬ ‫وەك���و چۆن جەالل تاڵەبانی وەكو كوردێك ئەو‬ ‫پۆس���تەی لەعێراق بەدەس���تهێنا‪ .‬بۆیە لەمەودوا‬ ‫ك���ورد بەناس���نامەی خۆیان دەچنە پێش���بڕكێی‬ ‫پۆس���تە س���ەروەرییەكانی ئەو كۆم���ارەوە‪ ،‬كە‬ ‫نزیكەی سەدەیەكە حاشای لەبوونیان كردوە‪.‬‬ ‫ئەكمەلەدی���ن ئیحس���انئۆغڵو‪ :‬كاندی���دی‬ ‫موسڵمانی رەوتە سیكۆالرەكان!‬ ‫پارتی بزاڤی نەتەوپەرەست‪ ،‬كە ئاڵپ ئاساڵن‬ ‫توركیش بنیاتیناوە‪ ،‬پارتییەكی راستی پەڕگیرە‬ ‫و لەس���ەر سەنتێزی تورانیەت (نەك تۆرانیەت!)‬ ‫عەلمانی���ەت و مەیل���ی ئیس�ل�امی عوس���مانیەت‬ ‫دام���ەزراوە‪ .‬لەگەڵ هاتن���ی د‪ .‬دەوڵەت باخچەلی‬ ‫ئ���ەم پارتیی���ە لەنەتەوەپەرس���تی پەڕگی���رەوە‬ ‫لەناس���نامەیەكی نەرمت���ر دەگەڕێ���ت‪ .‬بۆی���ە‬ ‫بەمدواییانە دوای ئەوەی دەنگە محافزەكارەكانی‬ ‫دەریای رەش و ئانادۆڵی ناوەڕاست و هەندێك‬ ‫ش���وێنی كەناری دەریای س���پی لەدەس���تداوە‪،‬‬ ‫نی���ازی هەی���ە بەتۆخكردن���ەوەی ناس���نامە‬ ‫ئیسالمییەكەی ئەم بۆشاییە لەئاست ئاك پارتیدا‬ ‫قەرەب���وو بكات���ەوە‪ .‬بۆیە لەس���ەر ئەكمەلەددین‬ ‫ئیس���حانئۆغڵو رێكەوت���ووە و توانیویش���یەتی‬

‫پارتی كۆماری گەل لەسەر ناوبراو ئیقناع بكات‪.‬‬ ‫بۆی���ە ئەكمەلەددین بەربژارێكی ئیس�ل�امگەرای‬ ‫دوو رەوت���ی س���یكۆالرە‪ .‬ئەمەش یەك راس���تی‬ ‫دەس���ەلمێنێ‪ ،‬كە چیتر توركی���ا توركیای جاران‬ ‫نییە و پارامەتر و گۆڕاوی ئیسالمگەرایی رۆڵی‬ ‫لەبەالداخستنی پرسە سیاسییەكاندا هەیە‪.‬‬ ‫ئەمە وەنەب���ێ بۆ جەهەپە ئاوا وەكو مەهەپە‬ ‫بەئاس���انی ه���ەرس بكرێ���ت‪ .‬هەرئێس���تا لەن���او‬ ‫جەهەپ���ە ئەم پرس���ە س���ەرلەنوێ پرس���ەكانی‬ ‫ملمالنێ���ی دەس���ەاڵتی لەنێوان باڵ���ی دیموكرات‬ ‫و باڵ���ی نەتەوەپەرس���تدا تۆخكردۆت���ەوە‪ .‬باڵی‬ ‫چەپگ���ر و نەتەوەپەرس���ت تائێس���تا ئەوەی���ان‬ ‫قبوڵنەك���ردووە‪ ،‬كە ئیس���حانئۆغڵو بە بەربژاری‬ ‫خۆیان بناس���ن‪ .‬بۆیە بۆمباك���ە لەناو جەهەپەدا‬ ‫تەقیوەت���ەوە و چەندی���ن كۆبون���ەوە ب���ۆ‬ ‫دیاریكردن���ی بەربژارێكی ن���وێ هاتۆتەكایەوە‪.‬‬ ‫ئەم باڵە بەئاش���كرا بەرهەڵستیی سیاسەتەكانی‬ ‫كەمال كلجدارئۆغڵو دەكات و تەنانەت دەیەوێ‬ ‫ئەم پرس���ەش بۆ سیاس���ەتی ناوحیزبی خۆیان‬ ‫بقۆزنەوە و لەدژی كلجدارئۆغڵو‪ ،‬وەكو كارتێكی‬ ‫یەكالكەرەوە بەكاری بهێنن‪ .‬بۆیە ئەكمەلەددین‬

‫جەنگیز چاندار‪:‬‬ ‫ئەمجارە ئەستێرەی كورد‬ ‫روو لە درەوشانەوەیە‬ ‫دەشێ كاندیدێكی خوازراوی مەهەپە بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەدڵنیاییەوە بۆ جەهەپە وانابێت و ئەگەری زۆر‬ ‫ئەوەی���ە بەش���ێكی زۆر لەدەنگدەران���ی جەهەپە‬ ‫دەنگ���ی پێن���ەدەن‪ .‬بۆی���ە ئا لەمەوە ئەس���تێرەی‬ ‫بەختی تیشكی كەمتر دەنوێنێت‪.‬‬ ‫تەی���ب ئەردۆغ���ان‪ :‬بەرب���ژاری گۆڕین���ی‬ ‫سیستەم بۆ سەرۆكایەتی‬ ‫رەجەب تەیب ئەردۆغان كە سەرۆكوەزیران‬ ‫و س���ەرۆكی پارتی داد و گەشەپێدانیشە‪ ،‬خۆی‬ ‫بۆ پۆس���تی سەرۆكایەتی واڵت كاندید كردووە‪،‬‬ ‫بەوت���ەی چاودێ���رەكان بەهێزتری���ن بەربژاری‬ ‫ئ���اك پارت���ی و تەنانەت بەهێزتری���ن بەربژاری‬ ‫توركیاش���ە‪ .‬لێ���رە چەن���د كێش���ەیەك بەرۆك���ی‬ ‫ناوبراو دەگرن‪ .‬یەك���ەم‪ ،‬ئەردۆغان ئەندازیاری‬ ‫رەوت���ی ئیس�ل�امگەرایی نوێ���ی توركیای���ە‪ ،‬ك���ە‬ ‫بۆت���ە مۆدێلێك بۆ ناوخۆی توركی���ا و واڵتانی‬ ‫موس���ڵمانیش‪ .‬ئەو خۆی راستەوخۆ ئاك پارتی‬ ‫بەرێوەبردووە‪ .‬كێش���ەكە ئەوەیە ئایا بەچوونی‬ ‫ئەو بۆ كۆشكی چانكایا‪ ،‬چ كەسێكی تر دەتوانێ‬ ‫بۆش���ایی ناوبراو لەناو ئ���اك پارتی پڕبكاتەوە؟‬ ‫لەكەوالیسەوە باس لەچەند كەسێك دەكرێ‪ ،‬كە‬ ‫دوای ئ���ەو دەتوان���ن ببن بەس���ەرۆكی پارتی و‬

‫سەرۆكوەزیرانیش‪ .‬یەكێك لەم كەسانە عەبدوڵاڵ‬ ‫گیولە‪ ،‬كە دەڵێن بەه���ۆی چەند گۆڕانكارییەكی‬ ‫پەیڕەوی پارتی و دەستووریش���ەوە بۆی هەیە‬ ‫س���ەرلەنوێ بێتەوە ن���او گۆڕەپانی سیاس���ەت‪.‬‬ ‫خۆی پێش���تریش س���ەرۆكوەزیران بووە‪ .‬بەاڵم‬ ‫تائێس���تا هیچ���ی رانەگەیان���دوە و گوتوش���یەتی‬ ‫جارێ���ك بیری ل���ەوە نەكردۆتەوە دێت���ەوە ناو‬ ‫سیاسەت یان نا!‬ ‫كەس���ێكیتریش بولەنت ئارینجە‪ ،‬كە بەكەسی‬ ‫س���ێیەمی ئاك پارتی دەناس���رێ و بەكوچكەی‬ ‫سێیەمی ئەم رەوتە ناودەبرێت‪ .‬هەڵبەت ناوبراو‬ ‫بەنەرمترین كەس���ی ئاك پارتی ناسراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەستەم دەنوێنێـت خۆی بۆ ئەو پۆستە بپاڵێوێت‪.‬‬ ‫هەروەه���ا ب���اس لەعەل���ی باباج���ان و نوعم���ان‬ ‫كولتورموش���یش دەك���رێ‪ ،‬ب���ەاڵم چاودێرەكان‬ ‫دەڵێن هیچیان جێگەكەی ئەردۆغان پڕناكەنەوە‬ ‫و لەمڕووەوە ئاك پارتی سەردەمێكی قڵپبونەوە‬ ‫بەخۆی���ەوە دەبینێ���ت‪ .‬ئەم���ە رێك هاوش���ێوەی‬ ‫تورگ���وت ئۆزال و س���لێمان دەمیریلە‪ ،‬كە دوای‬ ‫ئەوەی بوون بە س���ەركۆمار‪ ،‬چیتر كەسەكانی‬ ‫دوای ئ���ەوان واتە تانس���ۆ چیللەر و مەس���عود‬ ‫یڵم���از نەیانتوانی جێگەكەیان پڕبكەنەوە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەمەش ئەردۆغان بەنیازە بەس���ەركەوتنی لەم‬ ‫هەڵبژاردنە مۆری خۆی لەمێژووی هاوچەرخی‬ ‫ئ���ەم واڵتە ب���دات‪ .‬پس���پۆڕەكان دەڵێ���ن یەكێك‬ ‫ل���ەو گۆڕانكارییان���ەی ئەردۆغ���ان دەی���ەوێ‬ ‫دوای س���ەركەوتنی بیكات‪ ،‬گۆڕینی سیستەمی‬ ‫پەرلەمانی واڵتە بۆ سیس���تەمی س���ەرۆكایەتیی‬ ‫یاخ���ود نیوە س���ەرۆكایەتیی‪ .‬ئێس���تا سیس���تەم‬ ‫پەرلەمانیی���ە و س���ەرۆكوەزیران بەفیعل���ی‬ ‫كەس���ی یەكەم���ی دەس���ەاڵتی جێبەجێكردن���ە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پس���پۆڕان دەڵێ���ن ئەردۆغ���ان دەی���ەوێ‬ ‫ئەگ���ەر ب���ۆی بل���وێ بیگ���ۆڕێ بۆ سیس���تەمی‬ ‫س���ەرۆكایەتی (وەك ئەمەری���كا) ی���ان النیەكەم‬ ‫نیوە س���ەرۆكایەتی (وەك فەرەنسا)‪ ،‬كە ئەوسا‬ ‫سەركۆمار دەبێتە سەرۆكی پارتی و سەرۆكی‬ ‫دەس���ەاڵتی جێبەجێكردنی���ش‪ .‬ل���ەم حاڵەت���ەددا‬ ‫پرسی ناوحیزبیش بەالدا دەخات‪.‬‬ ‫ئەنجام‪ :‬هێشتا زووە لەسەر ئاكامەكانی ئەم‬ ‫هەڵبژاردنە قس���ەیەك بوترێت‪ ،‬بەاڵم چاودێران‬ ‫دەڵێ���ن توركی���ا س���ەختترین هەڵبژاردنی خۆی‬ ‫تەیدەكات و ئەمەش یەكێك لەشتەكانی "خەرقی‬ ‫عادەت"ی سیاسی دەنگدەر و نوخبەی سیاسی‬ ‫ئ���ەو واڵتەیە‪ .‬بۆیە چاوەڕوانی كێش���ەی زۆری‬ ‫لێدەكرێ���ت‪ .‬بەقس���ەی چاودێرانی���ش بەئەگەری‬ ‫زۆر پێش���بڕكێكان لەخول���ی یەكەم���دا ب���ەالدا‬ ‫ناك���ەون و دەكەوێتە خولی دووەمەوە‪ .‬هەندێك‬ ‫لەراپرس���ی و ئانكێت���ە پێش���وەختەكانیش ه���ەر‬ ‫لەئێس���تاوە دەڵێن لەخول���ی دووەمدا بەئەگەری‬ ‫زۆر ئەردۆغان دەیباتەوە‪ ،‬بەاڵم ئیس���حانئۆغڵو‬ ‫تاڕادەیەك لەرووی رێژەی دەنگەكانەوە تەنگی‬ ‫پێهەڵدەچنێت!‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪29 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫گێڕانەوە‬

‫بۆ‬ ‫لەبیرنەكردن‬

‫مامۆستا هەژار موكریانی‬

‫محەمەد مەال قادر‬ ‫‪ 30‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ن���اوی ت���ەواوی عەبدولڕەحم���ان م���ەال‬ ‫محەمەد شەڕەفكەندییە‪ ،‬لەكوردستان ناوی‬ ‫بەه���ەژار موكریان���ی دەركرد‪ ،‬ش���اعیرێكی‬ ‫م���ەزن ب���ووە و ش���یعرەكانی هەم���ووی‬ ‫نیش���تیمانی و نەتەوەی���ی بوون���ە‪ .‬ئەم كەڵە‬ ‫شاعیرە لە ‪ 1921/4/15‬لە شاری مەهاباد لە‬ ‫خێزانێكی ئاینی لەدایكبووە‪ ،‬لە قوتابخانەی‬ ‫ئاین���ی خوێندویەت���ی و ماوەی���ەك لەس���ەر‬ ‫دەستی مەال فەوزی لەگەڵ هێمن و زەبیحی‬ ‫خوێندویەت���ی‪ ،‬ماوەیەكی���ش ل���ە تەكی���ەی‬ ‫بورهان خوێندویانە‪ .‬لەساڵی ‪ 1940‬دەستی‬ ‫كردووە‪ ،‬نوسینی شیعر‪ .‬شیعرەكانی حاجی‬ ‫قادری كۆیی و مەالی جەزیری و ئەحمەدی‬ ‫خان���ی كاریگەری زۆریان لەس���ەر هەبووە‪.‬‬ ‫لە كۆماری كوردستان لەساڵی ‪ 1946‬رۆڵی‬ ‫ل���ە ش���یعر گوتن و چاالك���ی الوان هەبووە‪،‬‬ ‫هەروەه���ا لەگەڵ هێمن و هێ���دی‪ ،‬هەڤاڵ و‬ ‫هۆگری یەكتر بوونە‪.‬‬ ‫لە پێشەوا قازی محەمەد زۆر نزیك بووە‬ ‫و ه���ەر لەوێ���ش بارزانی نەمری ناس���یوە‪،‬‬ ‫ئ���ەم دوو كەس���ە و هێمنی���ش لەكۆمەڵ���ەی‬ ‫الوان���ی دیموك���رات رۆڵیان هەب���ووە‪ ،‬پاش‬ ‫هەرەس���هێنانی كۆم���اری كوردس���تان روو‬ ‫لەكوردس���تانی عێ���راق دەكا و نزیك���ەی ‪3‬‬ ‫س���اڵ لەو ناوە كاردەكات و ماوەیەكی زۆر‬ ‫لەهەولێ���ر ل���ە گۆڤ���اری (هەولێر) بەش���دار‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬كە لەالیەن ش���ارەوانی هەولێرەوە‬ ‫دەردەك���را‪ .‬هەروەها ب���ۆ ماوەیەك دەچێتە‬ ‫بەغدا و لەوێ دەژی و كاردەكات‪.‬‬ ‫كە شۆڕشی مەزنی ئەیلول لە ‪1961/9/1‬‬ ‫ب���ە رێب���ەری بارزانی نەمر دەس���تی پێكرد‪،‬‬ ‫پەیوەندی دروس���تكرد و گەیشتە ریزەكانی‬ ‫ش���ۆڕش‪ ،‬لەرووی راگەیاندن رۆڵی گرنگی‬ ‫گێ���ڕاوە‪ ،‬چ لەدەنگ���ی كوردس���تان ی���ان لە‬ ‫گۆڤ���اری كادی���ر و رۆژنام���ەی خەب���ات و‬ ‫دەنگ���ی پێش���مەرگە‪ ،‬زۆرج���ار بەدەنگ���ی‬ ‫خ���ۆی ش���یعرەكانی خ���ۆی دەخوێن���دەوە‪،‬‬ ‫لەكات���ی شۆڕش���دا‪ ،‬ش���یعرەكانی خ���ۆی بە‬ ‫ناوی (هەژار بۆ كوردس���تان) و بەرگەكەی‬ ‫ت���ری بەن���اوی (كوردس���تان بۆ ه���ەژار) لە‬ ‫بەی���روت بە چاپ گەیاند و كەوتە دەس���تی‬ ‫پێشمەرگە و كادیران و خەڵكی كوردستان‬ ‫كاریگەرییەكی زۆری هەبوو‪.‬‬ ‫ل����ە رێكەوتی ‪11‬ی ئ����ازای ‪ 1970‬دەبێتە‬ ‫س����ەرۆكی یەكێت����ی نوس����ەران و هەر بەو‬ ‫هۆی����ەوە دەبێتە ئەندام لە ك����ۆڕی زانیاری‬ ‫ك����ورد و ل����ەو رۆژگارەدا دەتوان����ێ كتێبی‬ ‫ش����ەڕەفنامە وەربگێڕێت����ە س����ەر زمان����ی‬


‫سياسەت‬

‫ك����وردی و بە ه����اوكاری ك����ۆڕی زانیاری‬ ‫چاپی بكات‪.‬‬ ‫بەرهەمە ئەدەبییەكانی مامۆس����تا هەژار‬ ‫ئەمانەن‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئاڵەكۆك لە كۆمەڵە شیعری سەردەمی‬ ‫ژ‪ .‬كاف ل����ە س����اڵی ‪ 1945‬وەریگێردراوەتە‬ ‫س����ەر زمانی ئازەری و فارسی و ئەرمەنی‬ ‫و روسی‪.‬‬ ‫‪ .2‬بەیتی س����ەر مەڕ و الس����ایی سەگ و‬ ‫مانگەشەو لەساڵی ‪ 1957‬لە شام بە قاچاخ‬ ‫چاپكراوە‪.‬‬ ‫‪ .3‬م����ەم و زین����ی ئەحم����ەدی خان����ی‬ ‫لەكرمانجی بۆ س����ۆرانی لەس����اڵی ‪ 1961‬لە‬ ‫بەغدا چاپكراوە‪.‬‬ ‫‪ .4‬دیوان����ی ه����ەژار ب����ۆ كوردس����تان و‬ ‫كوردس����تان ب����ۆ ه����ەژار لەكاتی شۆڕش����ی‬ ‫ئەیلول لە لوبنان چاپ كراوە‪.‬‬ ‫‪ .5‬شەڕەفنامەی ش����ەڕەفخانی بەدلیسی‬ ‫ل����ە فارس����یەوە وەریگڕاوەتە س����ەر زمانی‬ ‫كوردی‪.‬‬ ‫‪ .6‬چوارینەكان����ی عوم����ەری خەی����ام ل����ە‬ ‫فارس����ییەوە ب����ۆ ك����وردی‪ ،‬زۆر دەگوترێت‬ ‫ك����ە كوردییەك����ەی خەی����ام بەهێزت����رە ل����ە‬ ‫فارسییەكەی‪.‬‬ ‫‪ .7‬مێژووی ئەردەالن‪.‬‬ ‫‪ .8‬راڤ����ەی دیوان����ی م����ەال جەزی����ری ب����ە‬ ‫شیعری سۆرانی‪.‬‬ ‫‪ .9‬وەرگێڕان����ی (تەرجوم����ەی) قورئان����ی‬ ‫پیرۆز‪ .‬زۆربەی كات لەس����ەر هەندێ رستە‬ ‫رەئ����ی منی وەردەگرت‪ ،‬ئەوكاتەی لە ئێران‬ ‫بەیەكەوە بووین‪.‬‬ ‫‪ .10‬ی����ەك لەپەن����ای خ����اڵ و س����فری بێ‬ ‫بڕان����ەوە لەنوس����ینی عەلی ش����ەریعەتی‪ ،‬لە‬ ‫فارسییەوە بۆ كوردی وەریگێڕاوە‪.‬‬ ‫‪ .11‬دایە‪ ،‬باوە‪ ،‬كێ خراوە‪ ،‬نوسینی عەلی‬ ‫شەریعەتی لە فارسییەوە بۆ كوردی‪.‬‬ ‫‪ .12‬ه����وزی ل����ە بیرك����راوی گاوان ل����ە‬ ‫نوسینی دكتۆر مستەفا جەواد‪.‬‬ ‫‪ .13‬فەرهەنگی (قاموسی) هەمبانەبۆرینە‬ ‫كوردی‪-‬كوردی‪ ،‬كوردی‪-‬فارسی‪.‬‬ ‫‪ .14‬فەرهەنەنگ����ی فارس����ی ب����ە ك����وردی‬ ‫التینی چاپ نەكراوە‪.‬‬ ‫‪ .15‬دیوانی مەال ئەحمەدی جەزیزی دەق‬ ‫و مانا لێك دانەوە‪.‬‬ ‫‪ .16‬چێش����تی مجێ����ور‪ ،‬بیروەرییەكان����ی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫‪ .17‬نامیلەكەی����ەك ب����ە ن����اوی (پێن����ج‬ ‫ئەنگوست دەبنە یەك مست) بۆ مندااڵن‪ ،‬لە‬

‫‪ ‬مامۆستا هەژار موكریانی دەریاچەیەك بوو لە زانستی زمانی كوردی و مێژوو‬

‫تاران بە فارسی چاپ كراوە‪.‬‬ ‫‪ .18‬مێژووی سلێمانی (تاریخ سلیمانی)‬ ‫‪ .19‬پەیوەن����دی نێ����وان ئێ����ران و میس����ر‬ ‫(پەیوەندیی����ە كەلتوورییەكان����ی نێوان ئێران‬ ‫و میسر)‪.‬‬ ‫‪ .20‬قان����ون در ط����ب نوس����ینی عەلی بن‬ ‫ئەبی سینا لە عەرەبییەوە بۆ فارسی‪.‬‬ ‫‪ .21‬اث����ار الب��ل�اد واخبار العب����اد زەكەریا‬ ‫قەزوێنی لە عەرەبییەوە بۆ فارسی‪.‬‬ ‫‪ .22‬بە دەیان و سەدان وتار لە رۆژنامە‬ ‫و گۆڤارەكان‪.‬‬

‫جا بەڕاستی من لە زووەوە ناوی هەژار‬ ‫موكریانیم بیس����تبوو‪ ،‬بەاڵم لەناو شۆڕشدا‬ ‫ئاش����نایەتیم لەگەڵی پەیداك����رد‪ ،‬رۆژ بەرۆژ‬ ‫خۆشەویس����تی و دۆس����تایەتی لەنێوانم����ان‬ ‫پتەوتر دەبوو‪ .‬مامۆستا هەژار دەریاچەیەك‬ ‫بوو لە زانستی زمانی كوردی و مێژوو‪ .‬جا‬ ‫لێ����رەدا دەمەوێ هەن����دێ لەبیرەوەریەكانی‬ ‫خ����ۆم لەبارەی ئەو كەڵ����ە پیاوەی ئەدەب و‬ ‫مێژووی كورد بگێڕمەوە‪.‬‬ ‫پاش هەرەس����هێنانی شۆڕش����ی ئەیلول‪،‬‬ ‫ئاوارەی ئێران بووین‪ ،‬هەندێكمان نزیكەی‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪31 2014/7/5‬‬


‫سياسەت‬

‫مامۆستا هەژار لە كاتی‬ ‫وەرگێڕانی (تەرجومەی)‬ ‫قورئانی پیرۆز‪ .‬زۆربەی‬ ‫كات لەسەر هەندێ رستە‬ ‫رەئی منی وەردەگرت‬

‫س����ەد ماڵ دەبووین لە عەزیمیەی ش����اری‬ ‫كەرج نیشتەجێ بووین‪ .‬بەهۆی هاتوچۆوە‬ ‫پەیوەندیم����ان لەگ����ەڵ یەكت����ری بەگش����تی‬ ‫بەهێزتر بوو‪.‬‬ ‫یەكێ����ك لەوان����ە مامۆس����تا ه����ەژار بوو‪،‬‬ ‫بەڕاستی جگەلەوەی دەریاچەیەكی ئەدەب‬ ‫و زم����ان و مێ����ژووی ك����ورد بوو‪ ،‬قس����ەی‬ ‫نەس����تەق و مەتەڵی كوردی زۆر بوو‪ ،‬واتە‬ ‫لەهەمان كات فۆلكلۆریست بوو‪ .‬رۆژێكیان‬ ‫گێڕای����ەوە گوتی‪ :‬خاڵێكی ل����ە گوند هەبوو‪،‬‬ ‫خۆش����ی لەمەهاباد دەیخوێن����د‪ ،‬دەچێت بۆ‬ ‫الی خاڵی و خاڵیش����ی پێ����ی دەڵێ‪ ،‬كاوڕێكم‬ ‫بۆت دیاری ك����ردووە‪ ،‬بەهار دەچێ و پایز‬ ‫دەچی‪ ،‬كاوڕەكە هەر ناگاتە دەس����تی‪ ،‬خاڵی‬ ‫پێ����ی دەڵێ خوارزا بە داخ����ەوە بەرخەكەت‬ ‫گ����ورگ خ����واردی‪ ،‬گوتی منی����ش پێم گوت‪:‬‬ ‫خاڵە ئ����ەوە چی بوو لەو هەم����وو بەرخانە‬ ‫بەرخ����ی من گورگ خواردی‪ ،‬باش����ترە پێم‬ ‫بڵێیت خوارزا پەشیمان بوومەتەوە!!‬ ‫رۆژێكی����ان بارزان����ی نەمر ل����ە عەزیمیە‪،‬‬ ‫ئەوی����ش وەك ئێم����ە ل����ەوێ نیش����تەجێ‬ ‫ب����وو‪ ،‬توش����ی نەخۆش����ییەك هاتب����وو‪،‬‬ ‫نەخۆشییەكەش����ی (ش����ێرپەنجە) ب����وو‪،‬‬ ‫سەفەری ئەمەریكای دەكرد بۆ چارەسەری‪،‬‬ ‫لە دوای هەڤااڵن����ی دێرینی خۆی ناردبوو‪،‬‬ ‫ئێمەمانانیش لە ماڵەكەی ئەو كۆبووینەوە‪.‬‬ ‫كاتێك چ����اوی گێڕا هەژار دی����ار نەبوو‪ ،‬لە‬ ‫كاك ئیدریس����ی هەمیش����ە زیندووی پرسی‬ ‫ئ����ەرێ بۆچی هەژار دیار نییە؟ وتی نازانم‪،‬‬ ‫وتی ئێس����تا لەدوای بنێرن و س����ەیارەكەی‬ ‫من����ی بۆ بنێرن‪ ،‬س����ەیارە چ����وو و هەژاری‬ ‫هێن����او لێی پرس����ی دی����ار نەبووی����ت؟ وتی‬ ‫قورب����ان ب����ێ ئۆتۆمبێل����ی بۆ خوا باش����ە و‬

‫‪ 32‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫رێگاك����ەش زۆر هەوراز ب����وو نەمدەتوانی‬ ‫بەپێیان بێم!!‬ ‫رۆژێك����ی ت����ر م����ن و كاك ئیدریس����ی‬ ‫رەحمەت����ی لە مەكتەبی سیاس����ی بەیەكەوە‬ ‫بووی����ن‪ ،‬كارێك هاتە پێ����ش‪ ،‬كاك ئیدریس‬ ‫گوت����ی‪ :‬بارزان����ی كە س����ەفەرەی دەرەوەی‬ ‫كرد گوتی ئاگات ل����ە پەنابەرەكانی خۆمان‬ ‫بێت‪ ،‬بەتایبەت سێ كەس‪ ،‬هەژار موكریانی‬ ‫و فرەنس����ۆ حەری����ری و عەبدوڵ��ڵ�ا ئاغای‬ ‫پش����دەی‪ ،‬بۆیە من رەفتاری تایبەتم لەگەڵ‬ ‫ئەو سێ كەسە هەیە‪.‬‬ ‫كات����ی كۆچ����ی دوای����ی بارزان����ی نەمر لە‬ ‫ش����نۆیێ حەش����اماتێكی زۆر لە جەماوەری‬ ‫كوردس����تانی ئێ����ران و ئاوارەكانی خۆمان‬ ‫كۆبوونەوە ئەن����دازە دەكرا بە ‪ 300‬تا ‪400‬‬ ‫ه����ەزار ك����ەس‪ ،‬ه����ەژار موكریان����ی بەهۆی‬ ‫كۆچ����ی دوای����ی بارزانی ش����یعرێكی ئامادە‬ ‫كردب����وو خوێندیەوە گوت����ی (بارزانی بابی‬ ‫ه����ەژاران‪ ،‬هەتوان����ی دڵ برین����داران‪).....‬‬ ‫بەیتێك����ی درێژبوو زۆربەی حەش����امەتەكە‬ ‫دەستیان كرد بە گریان و داد و فیغان‪.‬‬ ‫ه����ەژاری هەمیش����ە زین����دوو س����ااڵنە‬ ‫ب����ۆ مەكتەب����ی سیاس����ی پارت����ی لەناوچەی‬ ‫مەرگ����ەوەری كوردس����تانی ئێ����ران دەهات‪،‬‬ ‫بەراس����تی ئ����ەو چەن����د رۆژەی لەالم����ان‬ ‫دەمایەوە زۆر خۆشحاڵ دەبووین‪.‬‬ ‫جارێك وا رێكەوت هەژار و هێدی وەك‬ ‫سەردانی ئێمە هاتبوونە مەكتەبی سیاسی‪،‬‬ ‫ئێم����ەش بە باش����مانزانی بەدوای هەمیش����ە‬ ‫زیندوو هێمنیش����دا بنێرین‪ ،‬كە س����ێ هەڤاڵ‬ ‫و هۆگ����ری یەكتربوون لەمەهاباد‪ ،‬هێمنیش‬ ‫ه����ات‪ ،‬ئەوكات ل����ە ورمێ بوو ل����ە گۆڤاری‬ ‫(س����روە) كاری دەك����رد و ت����ازە گەڕابۆوە‪.‬‬

‫شەو من و كاك فازڵ میرانی و فەلەكەدین‬ ‫كاكەی����ی و هۆش����یاری زێب����اری و م��ل�ازم‬ ‫یون����س رۆژبەیان����ی لەگەڵی����ان دانیش����تین‪،‬‬ ‫ش����ەوێكی یەكج����ار خۆش����بوو‪ ،‬چونك����ە‬ ‫بیروەرییەكانی زەمانی فەقێیەتیان لەس����ەر‬ ‫یەكتری دەگێڕایەوە‪ ،‬تائێستاش ئەو شەوە‬ ‫لە یادگارییە هەرەخۆشەكانی منە‪.‬‬ ‫جا یادگاری ئەم مرۆڤە گەورەیە یەكجار‬ ‫زۆرە و كۆتایی پێ نایەت‪ ،‬لەبیرەوەریەكی‬ ‫‪18‬ی ش����وباتی ‪ 1991‬لە بارەگای لقی ‪ 6‬لە‬ ‫عەزیمیەدا ئاهەنگێكی بچكۆڵە س����ازكرابوو‪،‬‬ ‫ئەوی����ش بان����گ كراب����وو‪ ،‬ب����ەاڵم بەداخەوە‬ ‫ل����ەوێ وەزع����ی تێكچ����وو‪ ،‬ل����ە تەنی����ش من‬ ‫دانیش����تبوو‪ ،‬وت����ی وابزان����م ئەوج����ارە دوا‬ ‫ژیانی منە‪ .‬من و هەڤاڵێكی تر قۆڵمان گرت‬ ‫و بردمان����ە دەرەوە و ناردم����ان ب����ۆ تاران‬ ‫بۆ چارەس����ەری‪ ،‬لە نەخۆشخانە یەك دوو‬ ‫ب����رادەری لەگ����ەڵ بوو‪ ،‬بە داخ����ەوە لە ‪/21‬‬ ‫شوباتی هەمان ساڵ ماڵئاوایی لە هەمووان‬ ‫كرد و ئەو ش����ەوە لە عەزیمیە بووە ش����ین‬ ‫و گری����ان‪ ،‬لە كاتێكدا بەف����ر دەباری‪ ،‬منیش‬ ‫هەندێك نەس����اغ بووم‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەو ش����ین‬ ‫و گریان����ە جەماوەریی����ە چووم و بەش����دار‬ ‫بووم‪ ،‬بۆ بەیانی رەوانەی مەهابادمان كرد‬ ‫و لەگۆڕس����تانی باغی فیردەوس لەش����اری‬ ‫مەهاب����اد لەت����ەك هێمن بەخاك س����پێردرا‪،‬‬ ‫بە هەزاران كەس����ی مەهاباد و ئاوارەكانی‬ ‫ك����ورد ل����ەو مەراس����یمە بەش����داربوون‪،‬‬ ‫س����ەرۆكی پارتیش كاك مەسعود بارزانی‬ ‫لەو مەراسیمە شكۆدارە بەشدار بوو‪.‬‬ ‫درود ل����ە گیان����ی ئ����ەو كەڵ����ە زانایە و لە‬ ‫هەموو ش����ەهیدانی كورد و كوردس����تان و‬ ‫بارزانی نەمر‪.‬‬


‫نــــاوخــــــــــۆ‬

‫ئاوارەكان بارگرانیەكی زۆریان خستۆتە سەر‬ ‫ژیانی خەڵكی هەرێم‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪33 2014/7/5‬‬


‫ناوخۆ‬

‫قەیسەری كفری‬ ‫شار لە سەردەمە زێڕینەكەیدا‬

‫راوێژ كامەران‬

‫هەرچەن����دە لەهەرێم����ی كوردس����تان‬ ‫ژمارەیەكی زۆر ناوچە و ناوەندی كلتوری‬ ‫هەن‪ ،‬كە دەكرێت وەك ئامرازێكی گرنگ بۆ‬ ‫راكێشانی گەش����تیاران بۆ هەرێمەكە بەكار‬ ‫بهێندرێن‪ ،‬بەاڵم هەتا ئێستاش وەك پێویست‬ ‫گرنگ����ی ب����ەو ناوچ����ە و ش����وێنە مێژووی����ە‬ ‫گەشتیاریانە نەدراوە‪ ،‬ئەمەش لە كاتێكدایە‪،‬‬ ‫ك����ە ناوچەی مێژوویی یەكێك����ە لەگرنگترین‬ ‫كەرتە گەشتیاریەكان لەجیهاندا‪.‬‬ ‫ی‬ ‫یەكێكە لە قەیسەرییە گەورە و گرنگەكان ‌‬ ‫باش����ووری‌ كوردس����تان قەیس����ەری كفریە‪،‬‬ ‫ی ب����ۆ س����ەدەی‌ نۆزدەهەم‬ ‫ك����ە مێژووەك����ە ‌‬ ‫دەگەڕێت����ەوە‪ .‬ئ����ەم قەیس����ەریە چیرۆك����ی‬ ‫ژیانی كورد و كوردەواریمان لەس����ەدەكانی‬ ‫رابردوودا بۆ دەگێڕێتەوە‪ ،‬جگەلەوەی توانای‬ ‫تەالرس����ازی و هونەرەكان����ی ئەندازی����اری‬ ‫ئەو كات����ەی كوردیش����مان ب����ۆ دەردەخات‪،‬‬ ‫قەیسەرەیەكە لەرابردوودا ژمارەیەكی زۆر‬ ‫دوكانی‌ هەبووە‪ ،‬جگەلە چەندین خان‪ ،‬لەوانە‬ ‫ی مەال عەباس ناسراو‬ ‫‪ :‬خانی‌ خەڵووز‪ ،‬خان ‌‬ ‫ی موحسن ئاغا‪.‬‬ ‫بەخانی‌ گەنم و خان ‌‬ ‫ش���اری كف���ری بۆخۆی یەكێ���ك بووە لە‬ ‫ش���ارە گرنگەكان لە مێژووی كوردس���تاندا‬

‫‪ 34‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫ناوخۆ‬

‫‪ ‬قەیسەری كفری كە مێژووەكە بۆ سەدەی نۆزدەهەم دەگەڕێتەوە‬

‫و دەكەوێت���ە الی رۆژئ���اوای لوتك���ەی‬ ‫باوەشاس���وارەوە‪ ،‬ل���ە ناوچ���ەی گەرمیان‪،‬‬ ‫لەم شارەش���دا كورد و عەرەب و توركمان‬ ‫بەیەك���ەوە دەژین‪ ،‬ش���ارەكەش هەرچەندە‬ ‫ش���ارێكی رەس���ەنی كوردیی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم ل���ە‬ ‫س���اڵی ‪ 1975‬خراوەت���ە س���ەر پارێ���زگای‬ ‫دیال���ە و ئێس���تاش یەكێكە لە ناوچە كێش���ە‬ ‫لەس���ەرەكان‪ .‬ب���ەاڵم یەكێ���ك ل���ەو بەڵگ���ە‬ ‫كۆنانەی رەس���ەنایەتی كوردبوونی شاری‬ ‫كفری دەسەلمێنێ‪ ،‬شێوەی بیناكردنی چوار‬ ‫تاقی س���ەر گۆڕس���تانەكەی باوەشاسوارە‪،‬‬ ‫كە بەش���ێوەی چ���وار تاقی پەرس���تگاكانی‬ ‫ئاینی زەردەشتی دروست كراون‪ .‬زۆربەی‬ ‫بین���ا و خانوەكان���ی كفری كۆن بەش���ێوەی‬ ‫كەم���ەر (كەوانەی���ی) دروس���تكراون ئ���ەم‬ ‫جۆرە بیناس���ازیە لەدێر زەمانەوە لە ناوچە‬ ‫كوردیەكاندا باو بووە‪.‬‬ ‫قەیس���ەری كفری ئێس���تا بۆتە هێمایەك‬ ‫بۆ ئەو ش���ارە بەر لە ‪ 200‬س���اڵ لەمەوبەر‬ ‫دروس���تكراوە و لەو كات���ەدا زیاتر لە ‪150‬‬ ‫دوكانی تێدا بووە‪ .‬قەیس���ەرییەكە كۆمەڵێك‬ ‫یەكەی‌ بیناسازی‌ ناوازە و جوانی‌ بۆ كراوە‪،‬‬ ‫وەك گوم���ەز‌ و تاقی‌ كەوانەیی جۆراوجۆر‬ ‫و دەروازەی‌ ف���راوان و تونێ���ل‪ ،‬هەروەه���ا‬ ‫سیس���تەمی‌ خ���ان و بین���ای‌ دوو نهۆم���ی‌‬

‫س���ەرنجڕاكێش و زۆرێك���ی‌ ت���ر‪ ،‬بەوت���ەی‬ ‫دانیش���توانی ناوچەك���ەش قەیس���ەریەكە‬ ‫مەڵبەندی‌ شارێكی تەواو پێشكەوتوو بووە‪،‬‬ ‫بنكەیەكی بازرگانی‌ گرنگی‌ ناوچەكە بووە‪،‬‬ ‫كە لەچەند ئاڕاستەیەكەوە قافڵەی‌ بازرگانی‌‬ ‫روویتێكردووە‪.‬‬ ‫ئەحم���ەد عەل���ی یەكێكە لە دانیش���توانی‬ ‫ئەو ناوچەیە‪ ،‬ئەو لەبارەی قەیسەرەیەكەوە‬ ‫ب���ە س���ڤیلی وت "لەكۆن���دا ئ���ەم ب���ازاڕە‬ ‫جم���ەی دەه���ات لەخەڵ���ك و بازارگانەكان‬ ‫لەناوچەكان���ی دیكەوە دەهاتن���ە ئەم بازارە‬ ‫و دەس���تیان دەك���رد بەكڕین و فرۆش���تن‪،‬‬ ‫بۆیە خەڵكی ئێس���تا ئومێ���دی ئەوە دەكەن‪،‬‬ ‫ئەم بازاڕە وەكو ش���ێوازی پێشووی خۆی‬ ‫دروس���ت بكرێتەوە‪ ،‬چونكە ش���وێنەوارێكی‬ ‫كۆن���ی كفریە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئێس���تا وەك‬ ‫خۆت���ان دەیبین���ن ن���ۆژەن نەكراوەت���ەوە و‬ ‫ه���ەر وەك ك���ەالوە ماوەت���ەوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫چەند جارێك بڕیاری نۆژەنكردنەوەشی بۆ‬ ‫دەرچووە"‪.‬‬ ‫ئێس���تا ب���ەدەر ل���ە قەیس���ەری كف���ری‪،‬‬ ‫بەنداوێكی���ش لەش���ارەكەدا دروس���تكراوە‪،‬‬ ‫ك���ە خەڵك���ی ش���ارەكە و زۆرێكی���ش ل���ەو‬ ‫كەس���انەی بۆ س���ەردان دێنە شاری كفری‬ ‫س���ەردانی دەك���ەن‪ ،‬ب���ەاڵم وەك بەش���ێكی‬

‫زۆر لەدانیش���توانی ش���اری كفر ئاماژەیان‬ ‫پێ���دا‪ ،‬نۆژەنكردن���ەوەی قەس���یەری كف���ری‬ ‫بەو ش���ێوەیەی لەكۆندا هەبووە‪ ،‬گرنگترین‬ ‫پرۆژەیە كە بۆ ش���ارەكەیان بكرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ه���ەر ب���ە چونت ب���ۆ نێو ئ���ەو قەیس���ەریە‬ ‫دەگەڕێیت���ەوە ب���ۆ مێژوویەك���ی كۆن���ی‬ ‫نەتەوەك���ەت‪ ،‬ك���ە تێی���دا چەندی���ن دوكان‬ ‫و ب���ازاڕ بەش���ێوازێكی ئەندازەی���ی ن���اوازە‬ ‫دروستكراون‪.‬‬ ‫ش���اری كف���ری ب���ەدەر لەقەیس���ەری‬ ‫كفری‪ ،‬ك���ە بەناوبانگترین ش���ێونەواریەتی‪،‬‬ ‫چەن���د ش���وێنەوارێكی دیكەش���ی تێدایە كە‬ ‫لەدیارترینیان ئاس���كی كفری و ئاش���تۆكان‬ ‫و( تلیش���ان ) و (دوانزە ئیمام) و (سەرقەاڵ)‬ ‫و (گردەگۆزین���ە) و چەن���دان ش���وێنی ت���ر‬ ‫لەناوچ���ەی كف���ری ‪ .‬لەنزیك ش���اری كفری‬ ‫ژمارەیەك ناوچەی تێكدراوی شوێنەواری‬ ‫ف���راوان ه���ەن‪ ،‬وەك ( ق���ەرە ئۆغ�ڵ�ان) كە‬ ‫پاش���ماوەی خانووەكانی لەب���ەرد و گەچ و‬ ‫نەخ���ش و نی���گاری گەچ���كاری دەبینرێ���ت‪،‬‬ ‫هەروەه���ا ب���ە دووری (‪)5‬ك���م لەباكووری‬ ‫كفریەوە گردێكی ش���وێنەوار هەیە‪ ،‬كە پێی‬ ‫دەگوترێت قەاڵی كچان (قز قلعەسی)‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەم���وو ئ���ەم پ���رۆژە ش���وێنەواریانە هەتا‬ ‫ئێستاش لەچاوەڕوانی نۆژەنكردنەوەدان‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪35 2014/7/5‬‬


‫ناوخۆ‬

‫‪ ‬بەهۆی كەمی بەنزین هەندێك شۆفێر پاسەكانیان لەماڵەوە راگرتووە‬

‫لەگەڵ قەیرانی بەنزین هێڵەكانی گواستنەوەی‬ ‫ناو شار زیاتر پەكیانكەوتووە‬ ‫هاواڵتیەك‪ :‬یەك كاتژمێر زیاتر چاوەڕێی پاسم كردووە نەهاتووە!‬ ‫شۆفێری پاسێك‪ :‬ئەو بڕە بەنزینەی بە سڕە وەریدەگرین‬ ‫بەشی یەك سەفەرمان ناكات!‬ ‫‪ 36‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫ناوخۆ‬

‫چرۆ حوسێن‬

‫"ماڵ����م لەدەرەوەی ش����ارە‪ ،‬جاری وابووە‬ ‫زیات����ر لەكاتژمێرێ����ك وەس����تاوم ب����ۆ پاس‬ ‫كەچ����ی نەهات����ووە"‪ .‬لوقمان ب����ە توڕەییەوە‬ ‫ئەو قس����انەی بۆ "سڤیل" كرد‪ ،‬كاتێك لەسەر‬ ‫ش����ەقامی س����ەرەكی كەس����نەزان هەولێ����ر‬ ‫لەچاوەڕوانی پاسدا وەستابوو‪.‬‬ ‫نەبوون����ی رێكخس����تن ل����ە گواس����تنەوەی‬ ‫ب����ە كۆمەڵ بەیەكێ����ك لەگرفت����ە گەورەكانی‬ ‫هاتووچ����ۆی ناوش����ار دادەنرێ����ت‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫قەیران����ی س����وتەمەنی ئ����ەم گرفت����ەی‬ ‫قوڵتركردۆت����ەوە‪ .‬الیەنی بەپرس����یش ئاماژە‬ ‫بەوە دەكات‪ ،‬كە لەهەوڵی چارەس����ەركردنی‬ ‫ئەو گرفتانەن و پڕۆژەی نوێیان هەیە‪.‬‬ ‫ئاوارە حوس����ێن دەرچوویەك����ی زانكۆیە‬ ‫بەگلەیی����ەوە ب����اس ل����ەوە دەكات‪ ،‬ك����ە چوار‬ ‫س����اڵی زانكۆی زۆر بەناخۆش����ی تەواوكرد‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت "جاری وابووە كاتژمێر ‪ 10‬وانەم‬ ‫تەواو ب����ووە‪ ،‬كەچ����ی كاتژمێ����ر ‪ 2‬لەماڵەوە‬ ‫بووم‪ ،‬چاوەڕێ����ی هاوڕێكانم دەكرد تاوەكو‬ ‫ت����ەواو بن پێكەوە تاكس����ی بگری����ن‪ ،‬بەهۆی‬ ‫نەبوون����ی پ����اس هەمیش����ە بۆ ماڵ����ەوە و بۆ‬ ‫زانكۆ دوادەكەوتم"‪.‬‬ ‫هێڵەكان����ی گواس����تنەوەی هاواڵتی����ان‬ ‫دوو بەش����ن‪ ،‬بەش����ێكیان ناوخۆیی����ە‪ ،‬ك����ە‬ ‫لەس����ەنتەری ش����ارەوە دەس����ت پێدەكات بۆ‬ ‫هەم����وو گەڕەك����ەكان و لەش����اری هەولێ����ر‬ ‫زیاتر لەهەژدە هێڵ هەیە‪ ،‬بەشەكەی دیكەی‬ ‫دەرەوەی شارە‪ ،‬كە هەر یەكەیان ئۆتۆمبێلی‬ ‫تایبەت بەخۆی هەیە‪ ،‬هێڵی دەرەوەی ش����ار‬ ‫دابەش بووە بەسەر دوو تەرمیناڵی باكوور‬ ‫و رۆژئ����اوای هەولێ����ر‪ ،‬لەماس����تەرپالنی‬ ‫هەولێر‪ ،‬كەسنەزان و بنەساڵوە و دارەتوو‪..‬‬ ‫هتد‪ ،‬بەناوەوەی شار لەقەڵەم دراون‪.‬‬ ‫ش����ۆفێران كەمی بەزین دەكەنە هۆكاری‬ ‫س����ەرەكی بۆ ناڕێكوپێكی لەوادەی گەیشتن‬ ‫و هاتوچۆی پاسەكانی گواستنەوە‪.‬‬ ‫پش����تیوان محەم����ەد بەرپرس����ی هێڵ����ی‬ ‫مامۆستایانە لەناو شاری هەولێر‪ ،‬باس لەوە‬ ‫دەكات‪ ،‬ك����ە ئەوان پێش����تر كاتی دەرچوون‬ ‫و هاتنەوەی����ان دیارب����ووە‪ ،‬ئێس����تا لەب����ەر‬ ‫قەیرانی كەمی بەنزین وایكردووە بەش����ێك‬ ‫لەشۆفێرەكان پاسەكانیان لەماڵەوە رابگرن‪.‬‬ ‫هەروەها پشتیوان گوتیشی "لەكاتی دەوامی‬ ‫قوتابخانەكان بەو پێیەی خاوەن پاس����ەكان‬ ‫هاتوچ����ۆ بەقوتابیان دەكەن‪ ،‬بۆیە كێش����ەی‬ ‫هاتووچۆی هاواڵتیان زۆر دەبێت‪ ،‬ئێستاش‬ ‫بەه����ۆی مانگ����ی رەمەزانیش����ەوە بەش����ێك‬ ‫لەشۆفێرەكان ناتوانن كار بكەن"‪.‬‬

‫هەرچەن����دە هێڵی كەس����نەزان لەماس����تەر‬ ‫پالن����ی هاتوچۆی هەولێر بەهێڵی ناو ش����ار‬ ‫لەقەڵ����ەم دەدرێت‪ ،‬هاوكات بەرپرس����ی ئەم‬ ‫هێڵ����ە خۆی����ان ب����ەدەرەوەی ش����ار لەقەڵ����ەم‬ ‫دەدەن‪ ،‬چونكە تاوەكو دەگەنە ناو شار كات‬ ‫و بەنزینێكی زۆرتر خەرج دەكەن‪.‬‬ ‫كەریم عەزیز بەرپرسی هێڵی كەسنەزان‬ ‫دەڵێ "م����ن لەدوێنێوە پاس����ەكەم راگرتووە‪،‬‬ ‫چووم بۆ سرەگرتنی بەنزین‪ ،‬ئەو بەنزینەشی‬ ‫وەریدەگرین بەش����ی ئێمە ناكات بۆ ئەوەی‬ ‫یەك جار بچینە ناو شار و بگەڕێینەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫داوا لەحكوم����ەت دەكەی����ن بەنزینخانەیەكی‬ ‫تایبەت بەپاسەكان بكاتەوە‪ ،‬چونكە پاس بۆ‬ ‫چینی كەمدرامەت و هەژارە"‪.‬‬ ‫سەندیكای گواستنەوە و گەیاندن كاریان‬ ‫رێكخس����تنی هێڵەكان����ی هاتۆچۆی����ە لەن����او‬ ‫گ����ەڕەكان و دەوروب����ەری ش����اری هەولێر‬ ‫بەگش����تی‪ .‬بەپێی ئامارێك لەو سەندیكایەوە‬ ‫ژم����ارەی پ����اس و كی����ا لەهێلەكان����ی ناوە و‬ ‫دەرەوەی ش����ار دەگات����ە زیات����ر ل����ە ‪800‬‬ ‫ئۆتۆمبێلی گواستنەوە‪.‬‬ ‫عەبدوڵ��ڵ�ا كەری����م بەرپرس����ی س����ەندیكا‬ ‫هۆكاری نارێكوپێكی لەرێكخستنی پاسەكان‬ ‫و هاتوچۆی بەكۆمەڵ بۆ فراوانبوونی شاری‬ ‫هەولێ����ر دەگێڕێت����ەوە و دەش����ڵێت "ب����ۆ ئەو‬ ‫گەڕەكە نوێیانەش كە دروس����ت دەبن تەنها‬ ‫دەتوانین هێڵ����ەكان درێژ بكەینەوە‪ ،‬ناتوانین‬ ‫هێڵ زیاد بكەین‪ ،‬چونكە هێڵە دیاریكراوەكان‬ ‫تێكەڵ و ئاڵۆز دەبن‪ ،‬هەر بۆیە ماوەی چەند‬ ‫س����اڵێكە هێ����ڵ داب����ەش نەك����راوە"‪ .‬هەروەها‬ ‫ئەو بەرپرس����ە دووپاتیدەكاتەوە‪ ،‬كە لەگەڵ‬ ‫وەزارەت����ی گواس����تنەوە رێككەوت����وون‬ ‫لەم����ەودوا هێڵی ن����وێ لەن����اوە و دەرەوەی‬ ‫شار دابەش بكەن‪.‬‬ ‫ئەندازیار عەبدولخالق عەلی بەڕێوەبەری‬ ‫گواستنەوەی هەولێر‪ ،‬ئاماژە بە كەموكوڕی‬ ‫لەگواس����تنەوەی بەكۆمەڵ لەشاری هەولێر‬ ‫دەكات‪ ،‬ب����ەو پێیەی لەگواس����تنەوەدا كەمتر‬ ‫رەچ����اوی كات����ی م����اوەی نێوان پاس����ەكان‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بەڵكو رەچاوی بەیانیان و ئێواران‬ ‫دەكرێ����ت‪ ،‬ل����ەو كاتان����ەدا هاتوچ����ۆ زیات����ر‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫عەبدولخال����ق دەڵ����ێ لەئێس����تادا لەرێگەی‬ ‫كۆمپانیایەك����ی ئیتاڵی����ەوە بەن����اوی (ئی����ف‬ ‫جی تەكن����ۆ پۆڵۆ) ه����ەوڵ دەدرێت پڕۆژەی‬ ‫پاس س����تی بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە‬ ‫و ‪%20‬ی دیزان����ی پڕۆژەك����ە ت����ەواو ب����ووە‪.‬‬ ‫جەخ����ت لەوەش دەكاتەوە‪ ،‬ك����ە "پارێزگاری‬ ‫هەولێ����ر لەهەوڵی ئەوەدایە هەرچی زووترە‬ ‫پڕۆژەكە تەواوبێت"‪ .‬پێشیوایە ئەم پڕۆژەیە‬

‫بەڕێوەبەری گواستنەوەی هەولێر‪:‬‬

‫پڕۆژەی "پاس ستی"‬ ‫كێشەی هاتوچۆی ناو‬ ‫هەولێر چارەسەر دەكات‬

‫دەتوانێت كێشەی هاتووچۆ لەشاری هەولێر‬ ‫چارەس����ەر ب����كات‪ ،‬چونكە بەسیس����تەمێكی‬ ‫تایم����ی رێكخ����راو كاردەكات‪ ،‬بەش����ێوەیەك‬ ‫هەر كەس����ێك بۆ ماوەی چەن����د خولەكێكی‬ ‫كەم لەوێس����تگەی پاس چ����اوەڕوان دەبێت‪،‬‬ ‫لەوكات����ەی ب����ۆی دیاریكراوە دەبێ����ت بگاتە‬ ‫شوێنی خۆی بێ دواكەوتن‪.‬‬ ‫هاواڵتی����ان تەنه����ا كێش����ەیان دواكەوتنی‬ ‫پاس����ەكان نییە‪ ،‬بەڵكو بەش����ێك لەپاس����ەكان‬ ‫زۆر كۆن����ن‪ .‬عەبدولخال����ق ل����ەم بارەی����ەوە‬ ‫دەڵێ����ت "بەبڕی����اری پارێزگار هەركەس����ێك‬ ‫پ����اس ن����وێ بكات����ەوە نابێ����ت بیگۆرێ����ت بۆ‬ ‫پاسێك كە مۆدێلەكەی لە ‪ 2010‬كەمتر بێت‪،‬‬ ‫حكومەت سێ هەزار دۆالر بەدیاری دەداتە‬ ‫هەر ش����ۆفێرێك پاس����ەكەی ن����وێ بكاتەوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم هەندێ����ك ك����ەس لەتوانایان����دا نیی����ە‬ ‫پاس����ەكەیان بگۆڕن‪ ،‬بۆیە ناتوانین فشاریان‬ ‫بخەینەسەر"‪.‬‬ ‫ب����ەو پێی����ەی ب����ەردەوام ش����اری هەولێر‬ ‫دوای‬ ‫بەتایب����ەت‬ ‫لەگەورەبوندای����ە‪،‬‬ ‫دروس����تكردنی ئەو یەكە نیشتەجێبوونانەی‬ ‫لەس����ەنتەری ش����ار دوورن‪ ،‬هیچ پاسێكیان‬ ‫ب����ۆ تەرخ����ان نەكراوە‪ ،‬ب����ەاڵم بەگوتەی ئەو‬ ‫بەڕێوەب����ەرە بەتەواوبوونی پڕۆژەی س����تی‬ ‫پ����اس كێش����ەی هاتووچۆی ئ����ەو گەڕەك و‬ ‫شارە نوێیانە كەمدەبێتەوە‪.‬‬ ‫عەبدولخالق عەلی لەبارەی پڕۆژەی "ترام‬ ‫وەی" ك����ە دیزاینەك����ەی تەواو ب����ووە‪ ،‬گوتی‬ ‫"ئ����ەو پڕۆژەیە تێچوونێك����ی زۆری دەوێت‪،‬‬ ‫لەم كاتەدا لەتوانای حكومەتدا نییە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫كەمی بودجە‪ ،‬بەاڵم لەهەوڵی ئەوەداین یەك‬ ‫هێڵی تەواو بكەین"‪.‬‬ ‫بەش����ێك لەهاواڵتیان پێیانوایە لەم كاتەدا‬ ‫كە قەیرانی بەنزین هەیە‪ ،‬پێویستە حكومەت‬ ‫كاری زیاتر بكات بۆ ئامرازی گواستنەوەی‬ ‫بەكۆم����ەڵ‪ .‬لوقم����ان گەنجێك����ە ش����اگردی‬ ‫دوكانێكە‪ ،‬گوتیشی "ئەگەر بەتاكسی هاتوچۆ‬ ‫بكەین نرخەكەی دوو هێندەی جارانە‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویس����تە ل����ەم قەیران����ەی كەم����ی بەنزین����دا‬ ‫حكومەت هێڵەكانی پاس زیاتر تۆكمە بكات‪،‬‬ ‫بەتایبەت بۆ ئەو هاواڵتیانەی كەمدرامەتن"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪37 2014/7/5‬‬


‫ناوخۆ‬

‫ئاوارەكان بارگرانیەكی زۆریان خستۆتە سەر ژیانی خەڵكی هەرێم‬ ‫چرۆ حوسێن‬

‫"دەچین���ە ب���ازاڕ كااڵ گران ب���ووە‪ ،‬خانوو‬ ‫بەدەست ناكەوێت‪ ،‬كرێ زۆر زیادی كردووە‪،‬‬ ‫زۆرب���ەی دراوس���ێكانمان كورد نی���ن"‪ .‬ئەمە‬ ‫گوتەی كاردۆ عەلیە‪ ،‬دانیش���تووی یەكێك لە‬ ‫گەڕەكە تازەكانی هەولێرە‪.‬‬ ‫بەه���ۆی ناس���ەقامگیری بارودۆخ���ی‬ ‫ناوچەكان���ی خ���واروو و ناوەڕاس���تی عێراق‬ ‫و بارودۆخ���ی واڵت���ی س���وریا‪ ،‬ژمارەیەك���ی‬ ‫زۆر ئ���اوارە روویان لەهەرێمی كوردس���تان‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬رۆژ بەرۆژی���ش ژمارەی���ان‬ ‫لەزیادبووندایە‪ ،‬بەتایبەت دوای داگیركردنی‬ ‫بەش���ێك لەش���ارەكانی عێ���راق لەالی���ەن‬ ‫داعش���ەوە‪ ،‬بەهاتن���ی ئاوارەكان���ی موس���ڵ و‬ ‫ئەنب���ار هێن���دەی دیك���ە قورس���ایی كەوتۆتە‬ ‫سەر ش���انی هاواڵتیانی هەرێمی كوردستان‬ ‫و داوا لەحكوم���ەت دەك���ەن پالنی هەبێت بۆ‬ ‫رووبەروو بوونەوەی ئەم دۆخە‪.‬‬ ‫ش���نۆ بەختی���ار چەند س���اڵیكە دەرچووی‬ ‫زانكۆی���ە و دەڵێ���ت "لەهەم���وو واڵتێ���ك‬ ‫ئەولەویەت ب���ۆ هاواڵتیی خۆیانە‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫لەكوردس���تان دەبینی���ن خەڵك���ی بیان���ی دێن‬ ‫گوزەرانی���ان لەئێم���ە باش���ترە‪ ،‬دەچین���ە هەر‬ ‫ش���وێنێكی گش���تی هیچ كەس بەكوردی قسە‬ ‫ن���اكات‪ ،‬بەدوای كاردا دەگەڕێین لەبەر بیانی‬ ‫و ئاوارە بۆ ئێمە نییە"‪.‬‬ ‫ئام���ارەكان دەری دەخ���ەن رێژی���ەی‬

‫‪ 38‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ئاوارەكان���ی س���وریا لەهەرێمی كوردس���تان‬ ‫دەگات���ە ‪ 215‬ه���ەزار ك���ەس‪ ،‬هەرچەن���دە بۆ‬ ‫ئاوارەكانی موس���ڵ داتایەكی ورد نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێ���ی ئامارێ���ك لەمانگ���ی س���وری عێراقی‬ ‫ژمارەی���ان نزیكەی ‪ 300‬هەزار كەس���ە‪ ،‬ئەو‬ ‫ئاوارانەش���ی لەئەنبار و فەلوج���ەوە هاتوون‬ ‫نزیكەی ‪ 12‬ه���ەزار خێزانن‪ ،‬هەروەها بەپێی‬ ‫ئامارێ���ك لەوەزارەت���ی كار و كاروب���اری‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی ئ���ەو كەس���انەی لەرێگ���ەی‬ ‫كۆمپانیاكان���ی وەبەرهێنانەوە ب���ۆ كاركردن‬ ‫هاتوون���ە هەرێم���ی كورس���تان‪ ،‬ژمارەی���ان‬ ‫نزیكەی ‪ 15‬هەزار كەسە‪.‬‬ ‫ئەو ژمارە زۆرەی ئاوارەكان بارگرانیەكی‬ ‫زۆریان خس���تۆتە س���ەر ژیان���ی هاواڵتیانی‬ ‫هەرێ���م‪ .‬لەبازاڕ و مۆڵەكانەوە تاكو باخچە و‬ ‫شوێنە گشتیەكان و بەنزیخانە و نەخۆشخانە‬ ‫و تەنانەت ل���ە مزگەوتەكانیش قەرەباڵغیەكی‬ ‫زۆریان دروس���تكردووە‪ .‬كارمەندێكی س���ەر‬ ‫ب���ە دەزگایەكی ئەمنی‪ ،‬كە كاروباری مۆڵەتی‬ ‫نیشتەجێبوونی ئەو ئاوارانە رایی دەكات‪ ،‬بۆ‬ ‫س���ڤیل گوت���ی "رۆژانە لە كاتژمێ���ر ‪ 8‬تا ‪4‬ی‬ ‫ئێ���وارە ئیس���راحەتمان نی���ە‪ ،‬ه���ەر خەریكی‬ ‫راییكردنی كاروباری ئەوئاوارە عەرەبانەین‪،‬‬ ‫فش���ارێكی زۆریان لەس���ەر ئێمەش دروست‬ ‫كردووە"‪.‬‬ ‫د‪ .‬دین���دار زێب���اری جێگ���ری بەرپرس���ی‬ ‫پەیوەندییەكان���ی دەرەوە ب���ۆ كاروب���اری‬ ‫رێكخراوە نێو دەوڵەتییەكان لەبارەی بوونی‬

‫پالنێ���ك ب���ۆ ئ���ەم بارودخە بۆ س���ڤیل گوتی‬ ‫"تێكچوونی بارودۆخەك���ە لەناكاو بوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫حكومەت نەیتوانی پالنێكی بۆ دابنێت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەش���دا رۆژانە واڵتانی دیكە و رێكخراوە‬ ‫نێودەوڵەتیی���ەكان ئ���اگادار دەكەین���ەوە‪ ،‬ك���ە‬ ‫هەرێمی كوردستان لەتوانایدا نییە ئەو هەموو‬ ‫ئاوارەیە وەربگرێت"‪ .‬د‪.‬دیندار باسی لەوەش‬ ‫كرد‪ ،‬كە ئەوان ناتوانن رێگری بكەن لەهاتنی‬ ‫ئەو ئاوارانە‪ ،‬چونكە بارودۆخی واڵتی خۆیان‬ ‫زۆر مەترسیدارە دەبێت خەڵكی لەوە تێبگەن‬ ‫كە عێ���راق هەموو ش���ارەكانی لەش���ەڕدایە‪،‬‬ ‫گوتیشی "ناتوانین الیەنە مرۆییەكە پشتگوێ‬ ‫بخەی���ن‪ ،‬چونك���ە رۆژگارێك ب���وو كوردیش‬ ‫ب���ەو دۆخەدا تێپەڕی‪ ،‬كە ب���ە ملیۆنان خەڵك‬ ‫لە كوردس���تانەوە رایانكرد ب���ۆ واڵتی ئێران‬ ‫و توركیا"‪.‬‬ ‫ب���ە پێ���ی گوت���ەی ئ���ەو بەرپرس���ە كەمپی‬ ‫ئاوارەكانی موس���ڵ دەگوازرێنەوە بۆ ناوچە‬ ‫كوردس���تانییەكانی دەرەوەی هەرێ���م‪ ،‬لەوێ‬ ‫سێ كەمپیان بۆ دروست دەكرێت‪.‬‬ ‫هاواڵتی���ان داوا دەك���ەن ل���ەدەرەوەی‬ ‫ش���ارەكان كەم���پ بۆ ئ���اوارەكان دروس���ت‬ ‫بكرێ���ت و رێ���گا نەدرێت ش���ەپۆلی ئاوارەان‬ ‫بڕژێن���ە نێ���و ش���ارەكانەوە‪ .‬بۆی���ە كاردۆ‬ ‫لەوب���ارەوە دەڵێ "گ���ەر حكوم���ەت ناتوانێت‬ ‫پالنێكی باش���ی بۆ ئەم دۆخە هەبێت‪ ،‬با چیتر‬ ‫ئ���اوارە وەرنەگرێت و ژیانی خەڵكی هەرێمی‬ ‫كوردستان تێكنەدات"‪.‬‬


‫كۆمەاڵیەتی‬

‫هیندۆسی‬ ‫ئاینی سەرەكی و رەسەنی هیندستان‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪39 2014/7/5‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫‪ ‬هیندۆسەكان زیاتر لە ‪%80‬ی كۆمەڵگای هیندی پێكدەهێنن‬

‫هیندۆسی‬

‫ئاینی سەرەكی و رەسەنی هیندستان‬ ‫هەندێك الیەنی لەیەكچوو لەنێوان ئاینی هیندۆسی و ئیسالمدا هەیە‬ ‫تەیار عادل گۆران ــ مۆمبای‬

‫‪ 40‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫هیندس����تان پ����اش واڵتی چی����ن لەرووی‬ ‫ژم����ارەی دانیش����توانەوە دووەمی����ن واڵت����ی‬ ‫جیهانە‪ .‬قس����ەكردن لەس����ەر الیەن����ی ئایینی‬ ‫لەهیندستان تارادەیەك سەختە‪ ،‬چونكە یاسا‬ ‫و رێسای توند دانراوە بۆ ئەوانەی سوكایەتی‬ ‫بە ئایی����ن و مەزهەبەكانی ئەم واڵتە دەكەن‪.‬‬ ‫كاتێك وەكو گۆڤاری س����ڤیل لەهیندستانەوە‬ ‫خەریك����ی دروس����تكردنی ئ����ەم ریپۆرت����اژە‬ ‫بووی����ن‪ ،‬لەگ����ەڵ رۆژنامەنوس����ێكی هین����دی‬ ‫كەوتمە گفتوگۆ‪ .‬بەرلەوەی من پرسیاری ئەو‬ ‫بابەتەی لێبكەم‪ ،‬ئەو پرسی‪ :‬لەكوردستان چ‬ ‫ش����تێك بڤەیە رۆژنامەنووس قسەی لەسەر‬ ‫ب����كات؟ منی����ش گوت����م هەڵدان����ەوەی مەلەفی‬ ‫گەندەڵی بەرپرسان ئەو دایە قاقای پێكەنین!!‬ ‫منی����ش پرس����یم‪ :‬ئ����ەی الی ئێ����وە؟ نوس����ین‬ ‫لەسەر هەركام لە ئاینەكان‪ .‬رۆژنامەنوسان‬

‫لەهیندس����تان بەهی����چ ش����ێوەیەك بۆیان نییە‬ ‫قس����ە لەس����ەر بابەتێك بكەن‪ ،‬كە پەیوەست‬ ‫بێت بە الیەنی ئاینییەوە‪.‬‬ ‫ئاین����ە رەس����ەن و هاوردەكراوەكان����ی‬ ‫هیندستان‪:‬‬ ‫لەسەرانس����ەی دونیادا بەپێی سروش����تی‬ ‫جوگرافیای����ی و كۆن����ی مێژووەك����ەی و‬ ‫گەورەی����ی قەب����ارەی س����نوورەكە و رێژەی‬ ‫زۆری ژم����ارەی دانیش����توانی‪ ،‬هیندس����تان‬ ‫بەواڵتێك����ی فرەج����ۆری جوگراف����ی و ئایی����ن‬ ‫و مەزهەبی دەناس����رێت‪ .‬لەهەندێك بەش����ی‬ ‫هیندس����تاندا چیای گەورە گەورە لەبەشێكی‬ ‫تریشیدا دەشتی پان و بەرین و سەوزایی و‬ ‫دارستانی چڕ دەبینی‪ .‬هەریەك لەو ناوچانە‬ ‫خاوەن دیالێكت و كەلتوور و شێوەی زمانی‬ ‫جی����اوازی خۆیانن‪ .‬لەم راپۆرت����ە مەیدانیەدا‬ ‫وەك گۆڤاری س����ڤیل ویس����تمان كار لەسەر‬ ‫تەوەری ئایینی لەهیندستان بكەین‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ئاینی هیندۆسی‪.‬‬ ‫پرۆفیسۆر "د‪ .‬رامبوالل كیشن" مامۆستای‬ ‫بەش����ی مێ����ژوو لەزانكۆی سیمبۆیس����ی نێو‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬لەوالیەتی مهاراشترای هیندستان‬ ‫بۆ س����ڤیل گوت����ی "ئایینی هیندۆس����ی لەگەڵ‬ ‫هەریەكە لەئایینەكانی س����یخی و بوودایی و‬ ‫جین����ی بەئایینی فەرمی ناوخۆی هیندس����تان‬ ‫یاخ����ود ئایین����ی ب����اب و باپی����ران ئەژم����ار‬ ‫دەكرێ����ت‪ .‬هەریەكە لەئایینەكانی ئیس��ل�ام و‬ ‫مەس����یحی بەئایینێكی هاوردە ل����ەدەرەوەی‬ ‫هیندس����تان ئەژمار دەكرێ����ت‪ ،‬كە بەم دواییە‬ ‫بەش����ێك لەهیندیەكان چوونە سەر ئەم دوو‬

‫ئایینە"‪ .‬د‪ .‬كیش����ن گوتیش����ی "بەپێ����ی دوایین‬ ‫سەرژمێری كە لەساڵی ‪ 2001‬ئەنجامدراوە‪،‬‬ ‫لەواڵتی هیندس����تان بیروباوەڕدارانی ئایینی‬ ‫بەپێی رێژە وەها دابەش بوونە‪:‬‬ ‫ئایینی هیندۆسی ‪ %80.5‬و ئایینی ئیسالم‬ ‫‪ %13.4‬و ئایین����ی مەس����یحی ‪ %2.3‬و ئایین����ی‬ ‫س����یخی ‪ %1.9‬و ‪ %1.8‬ئاینەكان����ی دیك����ەن‪.‬‬ ‫ب����ەم ش����ێوەیە هیندۆس����ی گەورەترین ئاینی‬ ‫هیندستانە‪.‬‬ ‫زۆر جار كاتێك لەكوردستان باسی ئایینی‬ ‫هیندۆس����ی دەكرێت‪ ،‬خەڵك ه����ەر لەخۆیەوە‬ ‫باس����ی مش����ك و مار و چێل و ش����تی سەیر‬ ‫س����ەیر دەكەن‪ ،‬كە ئەو ش����تانە لەهیندس����تان‬ ‫زۆر دەگمەنە‪ .‬وەك ئەو مامۆستایەی زانكۆ‬ ‫دەیگوت "ئەگەر هەش����بێت كەس نایانبینێت‪،‬‬ ‫تەنه����ا لەبەش����ی باش����ووری هیندس����تان‬ ‫خەڵكێك����ی دواكەوتوو و ناش����ارەزا هەن‪ ،‬كە‬ ‫لەئێس����تادا لەدوورگ����ە چ����ۆڵ و گەورەكانی‬ ‫هیندس����تان خەریك����ی ژیان����ی كش����توكاڵین‪،‬‬ ‫ئەوان لەسەر ئایینی جۆراوجۆرن و رێژەی‬ ‫نەخوێندەواری����ان تێ����دا ب����ەرزە و زۆربەیان‬ ‫هەژارن"‪.‬‬ ‫الیەن����ە لەیەكچووەكان����ی خواوەن����دی‬ ‫هیندۆسی و چیرۆكی ئیبراهیم پێغەمبەر‪:‬‬ ‫رەنگ����ە بەالی زۆر لەخوێنەرانەوە س����ەیر‬ ‫بێت‪ ،‬گەر بزان����ن نزیكیەك لەنێوان چیرۆكی‬ ‫خواوەن����دی هیندۆس����ی وات����ە "گرەنت پەتی‬ ‫پەپ����ا" و چیرۆكی پێغەمبەر "ئیبراهیم خەلیل"‬ ‫(د‪.‬خ) و "ئیسماعیل"ی كوڕی هەیە‪ .‬هەروەك‬ ‫خوای گ����ەورە لەقورئانی پیرۆز باس����ی لەو‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪41 2014/7/5‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫هیندیەكان ئاینەكانی‬ ‫هیندۆسی و سیخی و‬ ‫بودایی بەئاینی رەسەن و‬ ‫ئیسالم و مەسیحیەتیش‬ ‫بە ئاینی هاوردەكراو‬ ‫دەبینن‬ ‫"ئەوانەی مشك‬ ‫و مانگا و ئاژەڵ‬ ‫دەپەرستن‪ ،‬خەڵكانێكی‬ ‫دواكەوتوون و لەدوورگە‬ ‫چۆڵ و گەورەكانی‬ ‫هیندستاندا دەژین و‬ ‫كەس نایانبینێت"‬

‫‪ 42‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫چیرۆك����ە ك����ردووە‪ ،‬كاتێ����ك چ����ۆن لەرۆژی‬ ‫یەكەم����ی جەژن����ی قورب����ان ئیبراهی����م (د‪.‬خ)‬ ‫دەیەوێت كوڕەكەی ئیسماعیل بكاتە قوربانی‬ ‫و سەری ببڕێت‪.‬‬ ‫كاتێ����ك ئێم����ە لەپەرەس����تگای "پاش����ان‬ ‫رۆد" زانیاریم����ان لەس����ەر ئاینی هیندۆس����ی‬ ‫وەردەگ����رت‪ ،‬لەباوەڕدارێك����ی هیندۆس����یم‬ ‫پرسی‪ :‬بۆچی ئەو بتانەی دەیانپەرستن یەك‬ ‫رەنگ و روخساریان نییە؟ چونكە لەبنەڕەتدا‬ ‫سێ جۆر بت هەیە‪ ،‬یەكێكیان لەسەر شێوەی‬ ‫پیاوە رەمێكی بەدەس����تەوەیە‪ ،‬ئەوەی تریان‬ ‫لەسەر ش����ێوازی ئافرەتە‪ ،‬سێیەمیان الشەی‬ ‫مندالێك����ە و س����ەری فیل����ی پێوە لێكن����دراوە‪.‬‬ ‫"شەنكەر كۆلی رام" بڕوادارێكی هیندۆسییە‬ ‫و پ����اش تەواوبوون����ی دوع����ا و نوێژەكان����ی‬ ‫لەپەرەس����تگا بچووكەكەی‪ ،‬بۆ س����ڤیل گوتی‬ ‫"ئێمە ‪ 3‬خوداوەندمان هەیە‪ ،‬یەكێكیان خودای‬ ‫باوكە و ئەوەی تریان دایكە و ئەوەی تریان‬ ‫كوڕە"‪.‬‬ ‫ش��ەن��ك��ەر ل���ەب���ارەی خ����ودای ك���وڕ كە‬ ‫سەرەكەی سەری فیلە و بەگانێش‬ ‫(گرەنت پەتی پەپا) ناسراوە‬ ‫گ��وت��ی "چ��ی��رۆك��ێ��ك��ی زۆر‬ ‫ك��اری��گ��ەر لەپشت سەری‬ ‫فیلەوە هەیە‪ .‬قوربانیدان‬ ‫لەواڵتی هیندستان هەمیشە‬ ‫كەلتوورێكی باو بووە‪ .‬لەئایینی‬ ‫ه��ی��ن��دۆس��ی��ش ه���ەم���وو سالێك‬ ‫رۆژێ���ك ه��ەی��ە ب��ۆ قوربانیدان‪.‬‬ ‫سەدەیەك پێش ئێستا كاتێك ئەو‬ ‫رۆژە دادێت و خوداوەندی باوك‬ ‫دەیەوێت قوربانی بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچی دەست ناكەوێت بیكاتە‬ ‫ق��ورب��ان��ی و لەناچارییدا‬ ‫بیر لەكوڕەكەی دەكاتەوە‪،‬‬ ‫س���ەڕی ك��وڕەك��ە "گانیش"‬ ‫ل���ێ���دەك���ات���ەوە و دەیكاتە‬ ‫ق���ورب���ان���ی‪ ،‬ب�����ەاڵم گانیش‬ ‫پ���اش ل��ێ��ك��ردن��ەوەی سەری‬ ‫ه���ەر ب��ەن��ەم��ری دەمێنێتەوە‪،‬‬ ‫باوكیشی ب��ەن��اچ��اری لەجیاتی‬ ‫س��ەری ك��وڕەك��ە‪ ،‬س��ەری بێچوە‬ ‫فیلێك لەشوێنی سەری كوڕەكەی‬ ‫دادەنێت"‪ .‬بەم چەشنە گرەنت پەتی‬ ‫پ��ەپ��ا‪ ،‬ی��اخ��ود خ���ودای م��ن��دال‪ ،‬كە‬ ‫تائێستا س��ەرەك��ەی س��ەری فیلە‬ ‫سااڵنە لەو رۆژەدا‬ ‫هیند ۆ سە كا ن‬ ‫ی������ادی ئەو‬ ‫ئەو چیرۆكە‬

‫ت��راژی��دی��ی��ە دەك���ەن���ەوە‪ ،‬ب��ەج��ەژن��ی گرەنت‬ ‫پەتی پەپا ناوی دەبەن‪ ،‬خوداوەندی منداڵ‬ ‫دەهێننە بازاڕ و شوێنە گشتیەكان و بەدەم‬ ‫سروودی ئایینی خەریك دەبن‪ ،‬تا لەكۆتایی‬ ‫مەراسیمەكە خوداكەیان فڕێ دەدەن��ە نێو‬ ‫رووبار و دەریاچەكان‪ ،‬ئینجا لەبازاڕ بتێكی‬ ‫تر دەك��ڕن��ەوە لەشێوەی س��ەری فیل تاكو‬ ‫ساڵی داهاتوو‪ ،‬هەروەك چۆن موسوڵمانان‬ ‫لەرۆژانی جەژنی قوربان ئاژەڵ سەر دەبڕن‬ ‫و خۆشی دەگێڕن و پیرۆزبایی لە یەكتری‬ ‫دەك���ەن‪ ،‬هیندۆسەكانیش ب��ە هەمانشێوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەو ج��ەژن��ەی ئ��ەوان دەكەوێتە نێو‬ ‫مانگی ‪9‬ی هەموو ساڵێك و جەژنەكە ‪15‬‬ ‫رۆژ دەخایەنێت‪.‬‬ ‫پەرستنی ئەو بتانەی لەبەرد دروستكراون‬ ‫بەالی خەڵكانی غەیرە هیندۆسییەوە كارێكی‬ ‫س����ەیرە‪ ،‬بۆی����ە كاتێ����ك پرس����یارمان ك����رد‬ ‫لەوەاڵم����دا یەكێكیان گوتی "ئ����ەو بتانە تەنها‬ ‫وێنەیەكی ش����كلین و لەس����ەر ئەو شێوازەن‪،‬‬ ‫ئ����ەوە تەنها وێنەكەیان����ە‪ ،‬ئەگەرنا لەبنەڕەتدا‬ ‫ئ����ەوان خودای ئێمەن و لەهەموو ش����وێنێك‬ ‫بوونی����ان هەیە‪ ،‬ئەوان ئێمە دەبینن و ئاگایان‬ ‫لێمانە‪ ،‬بەاڵم ئێمە ئەوان نابینین"‪.‬‬ ‫ئەركە ئاینیەكانی ئاینی هیندۆسی‬ ‫كاتێك لەپەرستگاكە راوەستابووم بەدەم‬ ‫س����ەیركردنی نوێژك����ەرە هیندۆس����یەكان‬ ‫دەمبین����ی باوەڕدارانی هیندۆس����ی س����رەیان‬ ‫لەس����ەر نزیكبوون����ەوە ل����ە بتەك����ە دەگ����رت‪،‬‬ ‫پێاڵوەكانیش����یان دادەكەن����د و هەریەكەی����ان‬ ‫پێ����ش ئەوەی بگەنە ب����ەردەم بتەكە بەتوندی‬ ‫زەنگوڵی دیار بتەكەی����ان دەلەراندەوە‪ ،‬وەك‬ ‫ئاماژەی����ەك ب����ۆ ئاگاداركردن����ەوەی بتەك����ە‪،‬‬ ‫ك����ە ئ����ەوە منم هاتم و ن����ۆرەی نوێژكردن و‬ ‫نزاكانی منە‪ ،‬تۆش گوێم لێڕاگرە و هیواكانم‬ ‫بەج����ێ بێن����ە‪ .‬دوای تەواوبوون����ی دەنگ����ی‬ ‫زەنگولەكە‪ ،‬نوێژكەرەكان هەردوو دەس����تی‬ ‫خۆیان دەكرد بەیەك و خۆیان دەچەماندەوە‬ ‫و بەش����ێكیان بخورێك����ی ب����ۆن خۆش����یان‬ ‫دادەگیرساند و گوێزێكی هیندیان لەژێر پێی‬ ‫بتەكە دەش����كاند‪ .‬دوات����ر بەبێدەنگی و هێمنی‬ ‫خولەكێ����ك لەبەرامبەر بتەكە رادەوەس����تان‪،‬‬ ‫لەدڵ����ەوە خەریكی نزا و پاڕان����ەوە دەبوون‪،‬‬ ‫دواتر هەریەكەیان چەند خولەكێك بەدەوری‬ ‫بتەك����ەدا دەس����ووڕانەوە‪ ،‬ه����ەروەك چ����ۆن‬ ‫موس����وڵمانان (ب����ەدەر لەبەراوردكردنی����ان)‬ ‫ل����ەدەوری كەعب����ەی پی����رۆز دەس����وڕێنەوە‪.‬‬ ‫ئ����ەوان ب����ۆ ه����ەر بتێ����ك پەرس����تگایەك‬ ‫لەبناری دارێك دروس����تی دەك����ەن‪ .‬چەندین‬ ‫زەنگوڵیش بەبەش����ی س����ەرەوەی دارەكەوە‬ ‫شۆڕدەكەنەوە‪.‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫گەنجێك بە ئۆتۆمبێلەكەی پیاوێكی جۆرجی پاندەكاتەوە‬ ‫دهۆك‬

‫لەكات���ی گێڕان���ەوەی چیرۆك���ی كوش���تنی‬ ‫هاواڵتییەكی جۆرجی بەئۆتۆمبێلەكەی خۆی‪،‬‬ ‫نیشانەی ترس بەرووخساریەوە دیاربوو‪ ،‬ئەو‬ ‫بەه���ۆی لیخوڕینی ئۆتۆمبێل بەسەرخۆش���ی‬ ‫لەس���ەر جادەی ‪ 100‬مەتری ش���اری دهۆك‬ ‫هاواڵتییەكی جۆرجی بەئۆتۆمبێل پانكردەوە‪،‬‬ ‫كاتێكی���ش دادوەر س���زاكەی ب���ۆ خوێندەوە‬ ‫دەستی كرد بەگریان‪.‬‬ ‫ئ���ەو رووداوە لەكاتژمێ���ر ‪1:30‬ی یەكێك‬ ‫لەش���ەوەكانی ناوەڕاس���تی مانگی ش���وباتی‬ ‫ئەمس���اڵ لەس���ەر جادەی بارزان لەش���اری‬ ‫ده���ۆك رووی���داوە‪ ،‬كاتێ���ك ئ���ەو گەنج���ە‬ ‫ئۆتۆمبێلێك���ی گالی���زەری رەش���ی پێب���ووە‪،‬‬ ‫س���ێ هاوڕێی خ���ۆی لەگەڵ خ���ۆی دەبات و‬ ‫م���ەی دەخۆن���ەوە‪ ،‬لەكاتی گەڕانەوەش���یاندا‬ ‫پیاوێ���ك دێت���ە ب���ەردەم ئۆتۆمبێلەكەی���ان و‬ ‫ئەوانیش ب���ە ئۆتۆمبێلەكەیان پانی دەكەنەوە‬ ‫و دەس���تبەجێ گیان لەدەس���ت دەدات‪ ،‬دواتر‬ ‫ش���ۆفێری ئۆتۆمبێلەك���ە لەالیەن پۆلیس���ەوە‬ ‫دەس���تگیر دەكرێت‪ ،‬دوای ئەوەی هاوسەری‬ ‫قوربانییەكەش لەس���كااڵ تۆماركردن پاشگەز‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬بەكەفالەت ئازد دەكرێت و لەمانگی‬ ‫ئایاری ئەمس���اڵیش س���ەر لەن���وێ دادگاییی‬ ‫كراوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچ���ی هاوس���ەری قوربانییەك���ە‬ ‫لەدانیش���تنی دادگا ئام���ادە نەب���وو‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫لەئیفادەیەك���ی نوس���راودا ك���ە ب���ۆ دادگای‬

‫ناردبوو‪ ،‬ئام���اژەی بەوەدابوو‪ ،‬كە ئەوكاتەی‬ ‫هاوسەرەكەی تووش���ی رووداوی هاتووچۆ‬ ‫ب���ووە‪ ،‬هەردووكیان پێكەوە لەس���ەر كارەوە‬ ‫ب���ەرەو م���اڵ گەڕاونەت���ەوە‪ ،‬هەروەه���ا‬ ‫نوس���یبووی "كاتێ���ك ویس���تمان لەش���ەقامی‬ ‫بارزان بپەڕینەوە هیچ ئۆتۆمبێلێكمان لێ دیار‬ ‫نەبوو‪ ،‬بەاڵم لەناكاوە گوێم لەدەنگێكی بەهێز‬ ‫بوو‪ ،‬كاتێك ئاوڕم دایەوە بینیم هاوسەرەكەم‬ ‫بۆت���ە دوو پارچ���ە‪ ،‬منیش یەكس���ەر لەهۆش‬ ‫خۆم چووم‪ ،‬تەنها ئەوەندەم زانی ئەو گەنجە‬ ‫الیت���ی ئۆتۆمبێل���ی پێنەكردب���وو و زۆری���ش‬ ‫بەخێرایی دەڕۆیشت"‪.‬‬ ‫هەرچەن���دە ئ���ەو ژنە س���ەرەتا س���كااڵی‬ ‫دژی ش���ۆفێری ئۆتۆمبێلەك���ە تۆماركردبوو‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دواتر لەس���كااڵكەی پاش���گەزبووەوە‬ ‫و ئاماژەش���ی ب���ەوەدا‪ ،‬ك���ە دای���ك و باوكی‬ ‫هاوس���ەرەكەی بەتەمەن���ن و ناتوان���ن‬ ‫لەجۆرجی���اوە بێن���ە كوردس���تان ب���ۆ ئەوەی‬ ‫داوای مافی كوڕەكەیان بكەن‪.‬‬ ‫دوو ك���ەس ل���ەو گەنجان���ەی لەكات���ی‬ ‫رووداوەك���ەدا لەگ���ەڵ ش���ۆفێرەكەدا ب���وون‬ ‫بانگهێش���تی دادگا كراب���وون بۆ ش���ایەتیدان‪،‬‬ ‫یەكێك لەوان لەوتەكانیدا باسی لەوە دەكرد‪،‬‬ ‫كە ئەو كاتەی تووش���ی رووداوەكە هاتوون‬ ‫س���ەرخۆش بوون و خێرایی ئۆتۆمبێلەكەش‬ ‫لەنێ���وان ‪ 120_100‬كیلۆمەت���ر ب���ووە‬ ‫لەكاتژمێرێكدا‪.‬‬ ‫هەرچ���ی گەنجەك���ەی دیك���ەش ب���وو‬ ‫دووپاتیك���ردەوە‪ ،‬ك���ە ش���ۆفێرەكە لەوكاتەدا‬

‫س���ەرخۆش ب���ووە و بەخێرای���ی ئۆتۆمبێلی‬ ‫لێخوڕی���وە‪ ،‬كاتێكی���ش هێزەكان���ی پۆلی���س‬ ‫گەیش���تبوونە س���ەر رووداوەكە‪ ،‬دوو بوتڵی‬ ‫بیرەیان لەناو ئۆتۆمبێلەكە بینیوەتەوە‪.‬‬ ‫ب����ەاڵم تۆمەتب����اری كەیس����ەكە ك����ە‬ ‫ش����ۆفێرەكەیە ب����اس ل����ەوە دەكات‪ ،‬ك����ە ئەو‬ ‫شەوە لەگەڵ هاوڕێكانی بۆ پیاسە چوونەتە‬ ‫ن����او ش����ار و لەناكاودا ئ����ەو پی����اوە لەنێوان‬ ‫دارەكان����ەوە هاتۆتە س����ەر ش����ەقامەكە‪ .‬ئەو‬ ‫لەب����ەردەم دادوەردا گوتی "م����ن ئەو پیاوەم‬ ‫نەبین����ی‪ ،‬كاتێكی����ش لێم����دا‪ ،‬لەئۆتۆمبێلەك����ە‬ ‫دابەزی����م و بینی����م جەس����تەی بۆت����ە دوو‬ ‫پارچ����ەوە‪ ،‬دوات����ر راس����تەوخۆ پەیوەندی����م‬ ‫بەئۆتۆمبێل����ی فریاكەوتنەوە كرد و خۆش����م‬ ‫رادەستی پۆلیس كرد"‪.‬‬ ‫هەروەها وتەی هاوڕێكانی لەبارەی خێرایی‬ ‫ئۆتۆمبێلەك���ەی رەتك���ردەوە و رایگەیاند‪ ،‬كە‬ ‫خێراییەك���ەی لەنێ���وان ‪ 100_80‬كیلۆمەت���ر‬ ‫ب���ووە لەكاتژمێرێكدا‪ ،‬دووپاتیش���یكردەوە كە‬ ‫بەئەنقەست ملی لەو پیاوە نەناوە‪.‬‬ ‫لەكۆتایی دایش���تنەكەدا دادوەری دادگای‬ ‫تاوانەكانی دهۆك لەژێر رۆش���نایی ماددەی‬ ‫‪24‬ی یاس���ای هاتووچۆ سزای زیندانیكردنی‬ ‫س���اڵێك و ش���ەش مان���گ و غەرامەكردن���ی‬ ‫بەبڕی سێ ملیۆن دینار بەسەر شۆفێرەكەدا‬ ‫س���ەپاند‪ ،‬جیال���ەوەش بڕی���اردرا تاوانب���ار‬ ‫قەرەب���ووی م���اددی خێزان���ی قوربانییەك���ە‬ ‫بكات���ەوە‪ .‬لەگەڵ خوێندنەوەی سزاكەش���یدا‪،‬‬ ‫تاوانبار دەستی بە گریان كرد‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪43 2014/7/5‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫فرمێسك‪:‬‬

‫باوكم وەك دوژمن و كەسێكی دڕندە‬ ‫دێتە بەرچاوم‬ ‫عومەر چاوشین‬

‫فرمێسك ناوی خوازراوی كچێكی تەمەن‬ ‫‪ 14‬ساڵەیە‪ ،‬بااڵیەكی گۆشتنی مام ناوەند و‬ ‫روخسارێكی ئەس����مەری هەیە‪ ،‬چیرۆكێكی‬ ‫س����ەیری رەفتارەكانی باوكی لەبەرامبەریدا‬ ‫دەگێڕێتەوە‪ ،‬كە مرۆڤ بە بیس����تنی توش����ی‬ ‫شۆك دەكات‪.‬‬ ‫ئ����ەو كچ����ە خێزانەك����ەی خ����ۆی ب����ە‬ ‫"بەدبەخترین خێزان" ناودەبات و دەش����ڵێت‬ ‫هیچ����كات هەس����تی بەس����ۆزی باوكایەت����ی‬ ‫باوك����ی نەك����ردووە‪ ،‬بەڵك����و رەفتارەكان����ی‬ ‫باوكی والێكردووە هەمیشە وەك دوژمن و‬ ‫كەسێكی دڕندە بێتە بەرچاوی‪ .‬ئەو لەبارەی‬ ‫س����ەرەتای تەمەن����ی و هەس����تكردنی ب����ەم‬ ‫رەفتارانەی باوكی گوتی "تەمەنم ‪10‬سااڵن‬ ‫ب����وو‪ ،‬باوكم زۆر لەگەڵ دایكم خراپ بوو و‬ ‫بەردەوام لێیدەدا‪ ،‬كاتێكیش گەورەتر بووم‪،‬‬ ‫وردە وردە هەس����تم كرد ئەو هەرگیز وەك‬ ‫كچ����ی خ����ۆی تەماش����ای من ن����اكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەمیش����ە بەدوو چاوی پڕ لە ش����ەهوەت و‬ ‫غەریزەوە لێمی دەڕوانی"‪.‬‬ ‫فرمێس����ك چەندجارێ����ك لەگ����ەڵ دایكیدا‬ ‫باس����ی لەم����ە ك����ردووە‪ ،‬دایكیش����ی بەهۆی‬ ‫ئەمەوە لەباوكی توڕە بووە و جێیهێشتووە‪.‬‬ ‫فرمێس����ك لەگێڕان����ەوەی ئ����ەم رەفت����ارە‬ ‫قێزەونان����ەی باوكی گوت����ی "زۆرجار باوكم‬ ‫لەب����ەر فلیم����ە سێكس����ییەكان تادرەنگان����ی‬ ‫ش����ەو دادەنیشت و مەشروبی دەخواردەوە‬ ‫و س����ەرخۆش دەب����وو‪ ،‬كاتێكی����ش دایك����م‬ ‫و منداڵ����ەكان دەخەوت����ن‪ ،‬دەه����ات دەس����تی‬ ‫دەخس����تە س����ەردەمم و بانگ����ی دەكردم����ە‬ ‫ژوورەك����ەی خۆی‪ ،‬منی����ش بەتوڕەبوونەوە‬ ‫بەس����ەریدا ه����اوارم دەك����رد‪ .‬لەوەت����ەی لە‬ ‫دەرەوەی كوردستانیش����ەوە گەڕاوەت����ەوە‬

‫‪ 44‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ئ����ەم رەفت����ارەی چەندی����ن ج����ار دووب����ارە‬ ‫دەبوویەوە‪ ،‬منیش كەسوكارم لەوە ئاگادار‬ ‫كردبوویەوە"‪.‬‬ ‫بەوت����ەی ئەو كچە چەن����د جارێك باوكی‬ ‫هەوڵی����داوە پێك����ەوە بەتەنه����ا لەماڵ����ەوە‬ ‫بمێنن����ەوە‪ ،‬بەاڵم وەك خ����ۆی دەڵێت "پوور‬ ‫و دایكم شارەزای هەڵسوكەوتەكانی باوكم‬ ‫ب����وون و رازی نەب����وون بەتەنیا لێی نزیك‬ ‫ببمەوە"‪.‬‬ ‫فرمێس����ك رەفتاری یەكەمج����اری باوكی‬ ‫بیركەوتب����ۆوە و بەگریان����ەوە ی����اری ب����ە‬ ‫پەنجەكان����ی خ����ۆی دەك����رد و دەیگ����وت‬ ‫"ك����ە یەكەمج����ار باوكم دەس����تی ب����ۆ بردم‪،‬‬ ‫پ����وورم ئ����اگادار ك����ردەوە‪ ،‬وت����م ناوێ����رم‬ ‫لەباوك����م نزیكببم����ەوە‪ ،‬ب����ەردەوام خۆی����م‬ ‫لێدەخشێنێت"!!‬ ‫فرمێس����ك دەگێڕێتەوە‪ ،‬كە باوكی دەیان‬ ‫ج����ار بەزللە و ش����ەق لێی����داوە و جارێكیش‬ ‫بەچەق����ۆ برینداری ك����ردووە‪ ،‬بۆیە ئێس����تا‬ ‫س����وورە لەس����ەر ئەوەی لێی خۆشنابێت و‬ ‫س����كااڵی لەس����ەر تۆمار دەكات‪ .‬دەش����ڵێت‬ ‫"ئ����ەو لەخان����ەی م����رۆڤ دەرچ����ووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫منی����ش هەس����ت بەوە ناك����ەم باوكم هەیە و‬ ‫هیچ ئامادەنیم لەگەڵیدا بژیم"‪.‬‬ ‫ئەو پیاوە ئێس����تا لەس����ەر دوو كەیس����ی‬ ‫ت����ر زیندانیكراوە كچەكەش����ی دەڵ����ێ "بەڵكو‬ ‫بەگشت داوا و كەیسەكان سزای هەموومان‬ ‫وەربگرێت"‪.‬‬ ‫دایكی فرمێسك ژنێكی تەمەنی ‪ 40‬ساڵەیە‪،‬‬ ‫بەردەوام خەم بەرووخساریەوە دەبینرێت‪،‬‬ ‫ئ����ەو بەدەنگێكی ن����زم بۆ س����ڤیل گوتی "بە‬ ‫رێك����ەوت ش����ووم ك����رد‪ ،‬ب����ەاڵم ئەوەندەی‬ ‫ئاخم لەدەس����ت هاوس����ەرەكەم هەڵكێشاوە‪،‬‬ ‫ئەوەن����دە خەن����دەم بەخۆم����ەوە نەبینی����وە‪،‬‬ ‫چونكە بەردەوام سەرخۆشە و قومارچییە‪،‬‬

‫زۆرجار كاس����بی دەكات ت����ا كەمێك پارەی‬ ‫دێتەدەس����ت‪ ،‬دوات����ر دەیدۆڕێنێ����ت‪ ،‬ب����اری‬ ‫ئابوورییمان باش نییە"‪.‬‬ ‫وەك ئ����ەو ژن����ە باس����یدەكات هەركاتێك‬ ‫هاوس����ەرەكەی پ����ارەی نەمابای����ە بیانووی‬ ‫بەكەس����ێك دەگ����رت و توڕەی����ی خ����ۆی‬ ‫بەس����ەریدا دادەمركان����دەوە‪ .‬دەیان جاریش‬ ‫لێیداوە و بەدار و بەرد و س����ۆندە داركاری‬ ‫ك����ردووە‪ .‬ه����ەروەك جەخ����ت لەڕاس����تی‬ ‫قس����ەكانی كچەكەی دەكاتەوە و دەش����ڵێت‬ ‫"لەگەڵ كچەكەم زۆر خراپە و چەند جارێك‬ ‫ویس����توویەتی دەس����تدرێژی بكاتەسەر‪ ،‬كە‬ ‫كچی گەورە و راستەقینەی خۆیەتی"‪.‬‬ ‫وەك دایكی باسیدەكات تائێستا فرمێسك‬ ‫چوار ج����ار ئ����ەوی لەرەفتارەكان����ی باوكی‬ ‫ئاگاداكردۆتەوە و هانایان بۆ كەسوكارەكەی‬ ‫ب����ردووە‪ ،‬بەاڵم وەك ئەو ژنە باس����یدەكات‬ ‫"دوات����ر دەس����تی دەك����ردەوە بەئیهانەكردن‬ ‫و ب����ەردەوام دەب����وو لەرەفتارەكانی‪ ،‬منیش‬ ‫چوارجار لەالی رۆیشتوم و لەدادگا سكااڵم‬ ‫لەسەر تۆماركردووە و داوای جیابوونەوەم‬ ‫كردووە‪ ،‬ئێستاش باری دەروونی كچەكەم‬ ‫باش نابینم"‪.‬‬ ‫پووری فرمێسك‪ ،‬كە خوشكی دایكیەتی‪،‬‬ ‫باس ل����ەوە دەكات چەن����د جارێك ئەو كچە‬ ‫هان����ای بۆ ب����ردووە‪ ،‬ئ����ەو دەڵێت "لەس����ەر‬ ‫ئ����ەوەی پارێزگاری����م لێ����ی دەك����رد‪ ،‬رق����ی‬ ‫لەبنەماڵەكەش����مان دەبووەوە و هەڕەشەی‬ ‫كوش����تنی لێدەك����ردم"‪ .‬هەروەها گوتیش����ی‬ ‫"دەمانەوێ خوش����كەكەمان لێی جیاببێتەوە‬ ‫ئامادەی����ن بەخێوی����ان بكەی����ن و هاوكاریان‬ ‫بین"‪.‬‬ ‫مافپ����ەروەر باوكی ئەن����ەس‪ ،‬ئاماژە بەوە‬ ‫دەدات كە "بەپێ����ی بڕگەی یەكەمی ماددەی‬ ‫‪396‬ی یاس����ای س����زادانی عێراق����ی ژم����ارە‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دایكی فرمێسك‪:‬‬ ‫بەهۆی رەفتاری‬ ‫باوكیەوە باری دەروونی‬ ‫كچەكەم تێكچووە‬

‫‪111‬ی ساڵی ‪1969‬ی هەمواركراو هەر‬ ‫كەسێك هەوڵبدات لەهەر رێیەكەوە بێت‬ ‫بەزۆر دەستدرێژی بكاتە سەر كەسێكی‬ ‫یەكێ����ك لەئەندامان����ی خانەوادەك����ەی و‬ ‫هەوڵەكەی س����ەرنەگرێت‪ ،‬سزادەدرێت‬ ‫بەزیندانیكردن بۆ ماوەیەك لە ‪ 10‬ساڵ‬ ‫زیاتر نەبێت"‪.‬‬ ‫هاوكات بەختی���ار محەمەد توێژەری‬ ‫دەروونی دەڵێ "پەروەردەی سێكس���ی‬ ‫لەناو خێزاندا زۆر الوازە و قس���ەكردن‬ ‫لەس���ەر ئ���ەو بابەتە ب���ە عەیب س���ەیر‬ ‫دەكرێت‪ .‬دایك و باوكان ناچارن گرنگی‬ ‫بەدابینكردن���ی بژێ���وی و جلوب���ەرگ و‬ ‫پێداویستیەكانی تری منداڵەكانیان بدەن‪،‬‬ ‫زۆر بەدەگمەن گۆشەیەكی پەروەردەی‬ ‫خێزان���ی تەرخانك���راوە ب���ۆ الیەن���ی‬ ‫پەروەردەی سێكسی"‪ .‬بەختیار وتیشی‬ ‫"الدان���ە سێكس���ییەكان زۆر جۆری���ان‬ ‫هەیە و بەگرفت و نەخۆش���ی دەروونی‬ ‫دادەندرێ���ن‪ ،‬هەندێ���ك ل���ەو جۆران���ە‬ ‫ئارەزووی سێكس���كردن دەكەن لەگەڵ‬ ‫من���داڵ‪ ،‬هەندێ���ك حەز بەسێكس���كردن‬ ‫دەكەن لەگ���ەڵ مردوودا هەندێك لەگەڵ‬ ‫پیر و هەندێك لەگەڵ كەسانی هاوڕەگەز‬ ‫و هەندێ���ك لەگ���ەڵ باڵن���دە و هەندێ���ك‬ ‫لەگ���ەڵ ئاژەڵەكان‪ ،‬دوو ج���ۆری الدانی‬ ‫ترمان هەیە كە (س���ادی و ماسۆش���ی)‬ ‫ن"‪ .‬لەبارەی هۆكاری ئ���ەم حاڵەتانەش‬ ‫گوت���ی "لەزۆرب���ەی كاتەكان���دا ژینگە و‬ ‫دەستبەتاڵی و بێكاری گاریگەریان هەیە‬ ‫لەسەر ئەنجامدانی ئەم كارە نەشیاوان‪،‬‬ ‫جا قوربانییەكە كەس���انی خزم و نزیكی‬ ‫بن‪ ،‬یان دووربن‪ .‬لەوانەشە توندوتیژیی‬ ‫و دەس���تدرێژییەكە بەكۆم���ەڵ بكرێت���ە‬ ‫سەر تاكێك"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪45 2014/7/5‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫‪ ‬ئەو كارەی كرێكارە بیانیەكان دەیكەن‪ ،‬هیچكات گەنجەكانی كوردستان پێی رازی نابن و بە شەرمی دەزانن‬

‫زۆزك تاهیر‬

‫كافتریاكان پڕن لەگەنجی‬ ‫بێكار و شاگردەكانیشیان‬ ‫هەمووی بیانین‬ ‫خاوەن كافتریایەك‪:‬‬ ‫گەنجانی ئێمە حەزیان لە ئیشی كەم و پارەی زۆرە‬

‫‪ 46‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫زۆربەی گەنجان گلەیی لەوە دەكەن كاریان‬ ‫دەس���ت ناكەوێ���ت‪ ،‬لەبەرامبەریش���دا دەی���ان‬ ‫كۆمپانی���ا هەن دەس���تی كاری بیانی دەهێنن‪،‬‬ ‫زۆربەی گازینۆ و كافتریاكان پڕن لە گەنجی‬ ‫بێكار‪ ،‬هاوكات زۆربەشیان بەدەستی كەسانی‬ ‫بیان���ی بەڕێوەدەبرێ���ن‪ .‬ئابووریناس���ێكیش بە‬ ‫پێویستی دەزانێ حكومەت بە پڕۆژەی بچووك‬ ‫پش���تگیری گەنجان بكات‪ .‬توێژەرێكیش ئەوە‬ ‫دەخاتەڕوو‪ ،‬كە گەنج���ان بە بیانووی ئەوەی‬ ‫لەواڵتێكی دەوڵەمەندن تەمبەڵی دایگرتوون‪.‬‬ ‫ه���اوكار كەم���ال‪ ،‬خاوەن���ی كافتری���ای‬ ‫"س���ەبوەی"ە لەگەڕەك���ی برایەت���ی ش���اری‬ ‫هەولێ���ر‪ ،‬ئام���اژە ب���ەوە دەكات رۆژانە دەیان‬ ‫گەن���ج س���ەردانیان دەك���ەن و لەكافتریاكەیان‬ ‫نێرگەلە دەكێش���ن‪ .‬تەنانەت كەس���انی وا هەن‬ ‫لەبەیانییەوە دێن تادرەنگانی شەو دەمێننەوە‬ ‫و هی���چ كار و كەس���ابەتێكیان نییە‪ ،‬تەنیا كات‬ ‫دەكوژن‪ .‬هاوكار سێ كرێكاری هەیە‪ ،‬دوانیان‬ ‫عەرەب و یەكیان كوردی رۆژئاوایە‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫سەردانیش���یان ك���ردووە هەم���ووی گەنج���ە‬ ‫كوردەكانی باش���وورن‪ .‬دەش���ڵێ "كەس���ی وا‬ ‫دەهات���ە الم‪ ،‬ئەو خۆی وەس���تاكەی منی فێرە‬ ‫نێرگەلە دەكرد‪ ،‬پێمگوت بۆ نایەی كارم لەگەڵ‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی‬

‫دەرچوویەكی كۆلێژ‪:‬‬ ‫دەرچووی زانكۆ بم و بچم‬ ‫شاگردایەتی بكەم؟!!!‬

‫بك���ەی‪ ،‬من رۆژانە ‪ 60‬هەزار بەوەس���تایەكی‬ ‫عەرەب دەدەم‪ ،‬بۆ نەیدەمە تۆ هەر بێئیش���ی؟‬ ‫كەمێكی���ش توڕە ب���وو‪ ،‬گوت���ی لەگازینۆ ببمە‬ ‫ش���اگرد؟ پێی شەرم بوو كار لەگازینۆ بكات‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بەالیەوە ئاس���ایی ب���وو رۆژانە ‪ 10‬بۆ‬ ‫‪ 12‬كاتژمێر لەكافتریا دانیش���ێت‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫نێرگەل���ەی بە قەرز دەكێش���ا"!! بۆی���ە هاوكار‬ ‫پێیوای���ە گەنجەكانی خۆم���ان‪ ،‬خۆیان حەزیان‬ ‫لەكار نییە و هەس���تێكی خۆ بەگەورەزانینیان‬ ‫هەی���ە‪ .‬كاتێكیش لێمان پرس���ی بۆچی بەدوای‬ ‫كرێ���كاری كورددا نەگ���ەڕاوە‪ ،‬گوتی "حەزیان‬ ‫ل���ەكار نییە‪ ،‬یان حەزیان ل���ەكاری جدی نییە‪،‬‬ ‫چەند كەس���م هێناوە‪ ،‬حەزی���ان لەپارەی زۆر‬ ‫و ئیش���ی كەم���ە‪ ،‬دەیانەوێ���ت بەتەمبەڵی كار‬ ‫بكەن"‪.‬‬ ‫چ���االك كەری���م‪ ،‬گەنجێك���ی دەرچ���ووی‬ ‫كۆلێژە‪ ،‬ماوەی دوو ساڵە دەرچووە و بێكارە‬ ‫و داش���نەمەزراوە‪ ،‬لەب���ارەی كاركردنی���ەوە‪،‬‬ ‫راش���كاوانەوە دەڵێ���ت "خەری���ج ب���م و بچ���م‬ ‫ش���اگردایەتی بك���ەم؟ حەقی خۆمە ‪ 16‬س���اڵ‬ ‫خوێندوم���ە و دابمەزرێ���م‪ ،‬رەنجم بەخەس���ار‬ ‫نەڕوا"‪ .‬ئەو گەنجە پێیوایە حكومەت خەتابارە‪،‬‬ ‫چونكە دەرفەتی بۆ گەنجان نەرەخس���اندووە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم یاس���ین كە هاوڕێ���ی ئ���ەوە‪ ،‬ماوەیەك‬ ‫لەئەوروپا بووە‪ ،‬تەواو پێچەوانەی قس���ەكانی‬

‫چ���االك گوتی "لەواڵتێك كار بۆ بیانی هەبێت‪،‬‬ ‫بۆچی بۆ گەنجی ناوخۆ نییە؟ ئەوە نییە سەدان‬ ‫كرێ���كاری بیانی لێرە كاردەك���ەن‪ ،‬بۆ خەڵكی‬ ‫خۆم���ان پێ���ی ش���ەرمە كار ب���كات؟ لەكاتێكدا‬ ‫ئەگ���ەر لەواڵتێك���ی دیك���ە بوای���ە‪ ،‬قاپش���ۆری‬ ‫پ���ێ ش���ەرم نەبوو‪ ،‬بەاڵم لێرە ش���ەرم دەكات‬ ‫هەم���وو كارێك ب���كات و هەم���ووكات چاوی‬ ‫لەدامەزراندنە"!! بۆیە چاالك پێیوایە گەنجانی‬ ‫ئێرە وەك خەڵكی واڵتانی كەنداویان لێهاتووە‬ ‫و هەم���وو كارێك ناكەن‪ .‬پێش���یوایە گەنجانی‬ ‫بەش���ەكانی ت���ری كوردس���تان كاركەرت���رن‪،‬‬ ‫دەش���ڵێ "بڕۆ گەنجەكانی بەش���ەكانی دیكەی‬ ‫كوردس���تان ببین���ە‪ ،‬بزانە چۆن لێ���رە كاریان‬ ‫دەست كەوتووە‪ ،‬بۆچی ئەوان كاریان دەست‬ ‫دەك���ەوێ؟ بۆ ئەوان بە هەموو كارێك رازین‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئەوەی خۆمان وا نییە؟ ئەوە ش���ەرمە‪،‬‬ ‫ئ���ەوە عەیبەی���ە‪ ،‬كەچ���ی گەورەترین ش���ەرم‬ ‫و عەی���ب ئەوەی���ە بێ���كار دابنیش���ی و تەمبەڵ‬ ‫بی���ت‪ ،‬دامەزراندن تەنیا كات بەس���ەربردن و‬ ‫رازیبوونە بەپارەیەكی كەم"‪.‬‬ ‫عەل���ی س���ەعدولاڵی تەم���ەن ‪ 61‬س���اڵ‪،‬‬ ‫مامۆستای زمانی عەرەبییە‪ ،‬ئەو بەسەرهاتێك‬ ‫دەگێڕێتەوە‪ ،‬كە س���ااڵنی هەش���تاكان پیاوێكی‬ ‫چینی لێرە كاری كردووە‪ ،‬چەند كەسێكی بینوە‬ ‫تەسبێحیان لەدەست بووە و خۆیان پێخەریك‬ ‫كردووە‪ ،‬ئەویش پرسیویەتی ئەمە بۆ چییە‪ ،‬ئایا‬ ‫چارەسەری پزیشكیە یان جۆرە وەرزشێكە؟‬ ‫لەوەاڵم���دا گوتویانە تەنی���ا خۆخەریككردنە و‬ ‫هیچی دیكە‪ ،‬ئەویش داویەتە قاقای پێكەنین و‬ ‫گوتویەتی ئەگ���ەر ئەو پەنجە خەریككردنە بۆ‬ ‫ئەوە بێت شەقشەقەیەكی مندااڵنی پێدروست‬ ‫بكرێت باشتر نییە و سوودی ماددی و هزری‬ ‫زیات���ری نابێ���ت؟ بۆیە ئەم مامۆس���تایە دەڵێ‬ ‫"ئێمە بەبێكاری و قس���ەی گەورە راهاتووین‪،‬‬ ‫بەاڵم دەتوانرێ���ت لەكەمترین دەرفەت و هەر‬ ‫لەدانیشتن‪ ،‬شتێك بكەیت‪ ،‬بۆچی گەنجی كورد‬ ‫كە كاڵشێك لەبەردەكات پێیوایە كوردایەتییە‪،‬‬ ‫كەچ���ی كەس بیر لەدروس���تكردنی ناكاتەوە؟‬ ‫دەچێتە واڵتێك كارێكی دەستی سادە دەكڕێت‬ ‫و دەیكاتە دی���اری‪ ،‬ئەگەر خۆی پێوە خەریك‬ ‫بكات‪ ،‬دەتوانێت خۆی دروستی بكات"‪.‬‬ ‫هۆش���مەند رەفیق���ی ئابوورین���اس‪ ،‬ئاماژە‬ ‫بەوە دەكات‪ ،‬كە كوردستان بەرەو كرانەوەی‬

‫زیات���ر دەچێ���ت و دەس���تی كاری دەرەك���ی‬ ‫لەالی���ەن هەندێك كۆمپانیاوە بۆ كوردس���تان‬ ‫دێ���ت و هەس���ت بەلێپرس���راویەتی ناك���ەن‪،‬‬ ‫ه���اوكات ئیلتیزامێك���ی ئەخالقی���ان بەرامب���ەر‬ ‫نەت���ەوە و هاواڵتیان���ی خۆی���ان نیی���ە‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫ئەمەش بێكاری دروست دەكات‪ .‬بەتایبەت كە‬ ‫بیانیەكان بەكرێیەكی كەم كاردەكەن‪ ،‬دەشڵێت‬ ‫"بەداخ���ەوە دەبینی���ن چەندین ك���ەس بێكارە‪،‬‬ ‫س���ااڵنە لە زانكۆكانی كوردستان نزیكەی ‪30‬‬ ‫هەزار گەنج دەردەچێت و دامەزراندنیش نییە‪،‬‬ ‫بۆی���ە دەبێ���ت حكومەت هەلی دیكە دروس���ت‬ ‫بكات‪ ،‬ئەگەرنا رۆژبەرۆژ كافتریاكان زیاتر پڕ‬ ‫گەنجی بێكاردەب���ن‪ ،‬ئەمەش ئاكامی ئابووری‬ ‫و كۆمەاڵیەت���ی خراپ���ی لێدەكەوێت���ەوە"‪ .‬ئەو‬ ‫ئابووریناس���ە پێیوای���ە بەش���ێك لەهۆكارەكە‬ ‫حكومەت���ی هەرێم���ە‪ ،‬چونك���ە كەش���ێكی وای‬ ‫دروس���تكردووە‪ ،‬گەنج لەزانك���ۆ دەردەچێت‪،‬‬ ‫تەنیا بیر لەدامەزراندن یان كارێك بكاتەوە‪ ،‬كە‬ ‫دەستمایەی زۆر بێت‪ ،‬هەموو كەسێكیش ئەو‬ ‫كارانەی دەست ناكەوێت‪ ،‬كە داهاتی زۆربێت‪.‬‬ ‫هەروەه���ا دەڵێ���ت "گەنجی ئێم���ە رانەهێنراوە‬ ‫لەهەموو شوێنێك كاربكات‪ ،‬دەبێت حكومەت‬ ‫بی���ر لەپ���ڕۆژەی بچووك بكات���ەوە و چەندین‬ ‫گەن���ج بەهاوبەش���ی كاربك���ەن‪ ،‬دەرچوویەك‬ ‫لەجیاتی ئەوەی شاگردی بكات لەشوێنێك‪ ،‬با‬ ‫حكومەت پڕۆژەیەك ب���ۆ كۆمەڵێكیان دابنێت‪،‬‬ ‫ئەوان خۆیان كافتریای���ەك بكەنەوە‪ ،‬ئەوكات‬ ‫زیاتر گرنگی پێدەدەن‪ .‬یاخود ئەو كۆمپانیایانە‬ ‫خەڵكی بیانی نەهێن���ن‪ ،‬حكومەت گەنجی ئێمە‬ ‫بەكاربخات و بەخول توانستیان زیاد بكات"‪.‬‬ ‫رۆژگار محەمەدی توێ���ژەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫ئاماژە بەوە دەكات‪ ،‬گەنجانی ئێمە بە بیانووی‬ ‫ئ���ەوەی لەواڵتێك���ی دەوڵەمەن���دن‪ ،‬پێیانوای���ە‬ ‫دەبێ���ت كارێكیان هەبێت داهاتی���ان باش بێت‬ ‫و لەگ���ەڵ پێگ���ەی كۆمەاڵیەتی���ان بگونجێ���ت‪.‬‬ ‫دەش���ڵێت "بێگوم���ان هیچ م���ەرج نییە ئەوە بۆ‬ ‫هەم���وو گەنجێ���ك فەراهەمبێ���ت"‪ .‬س���ەبارەت‬ ‫بەچارەس���ەركردنی ئ���ەم كێش���ەیەش دەڵ���ێ‬ ‫"پێویس���تە حكوم���ەت و دەزگا كۆمەاڵیەتی و‬ ‫راگەیاندنەكان‪ ،‬یەكەمجار هەوڵبدەن كاركردن‬ ‫پی���رۆز بك���ەن و وا لەگەنج���ان بگەیەن���ن كە‬ ‫هی���چ كارێك بەهیچ ش���ێوەیەك ش���ەرم نییە‪،‬‬ ‫چونك���ە كاری بچووكی���ش س���ەرەتایەكە ب���ۆ‬ ‫كاری گەورەت���ر‪ .‬چونكە هەی���ە پێیوایە ئەگەر‬ ‫كارگوزاری چێشتخانەیەك بێت و دەرچووی‬ ‫كۆلێژی���ش بێت‪ ،‬ئەوە ش���ەرمە"‪ .‬هەروەها ئەو‬ ‫توێ���ژەرە جەخت لەوەدەكات���ەوە‪ ،‬گەر بیمەی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی لەگش���ت كارەكان هەبێت‪ ،‬گەنج‬ ‫تەنی���ا بی���ر لەدامەزران���دن ناكات���ەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوان���ەش رێگە نەدرێت دەس���تی كاری بیانی‬ ‫بەرەهایی بهێنرێتە كوردستان‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪47 2014/7/5‬‬


‫كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی‪ /‬ئا‪ :‬ساڵحی مام عەلی‬

‫لەپێناو رۆژویەكی ئاسان و بێ هیالكی‬ ‫لەبەرئەوەی رەمەزان كەوتۆتە هاوینەوە و پلەی گەرمی بەرزە‪،‬‬ ‫بێگومان هیالك و تینو دەبیت‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەوەی رۆژویەكی ئاسان‬ ‫و بێ هیالكی بگریت‪ ،‬دەتوانی ئەم خااڵنە جێ بەجێ بكەیت‪:‬‬ ‫‪ .1‬لەپ����اش رۆژ و ش����كاندن ت����ا كات����ی خەوت����ن ئ����او زۆر‬ ‫بخۆرەوە‪.‬‬ ‫‪ .2‬بەبێ پارشێو رۆژو گرتنەكەت زۆر زیاتر هیالكت دەكات و‬ ‫فشار دەخاتە سەر جەستەت‪ ،‬باشتر وایە پارشیو بكەی‪.‬‬ ‫‪ .3‬لەپاشێوان چای و قاوە زۆر مەخۆرەوە‪ ،‬هەروەها ترشیاتیش‬ ‫مەخۆ‪ ،‬چونكە كافاین و خوێ تینویەتیت زیاد دەكەن‪.‬‬ ‫‪ .4‬پارش���ێوان ش���یر و پەنیر و بەرهەمە شیریەكان زۆرباشن‬ ‫بۆ خواردن‪.‬‬ ‫‪ .5‬میوەكان���ی وەك كاڵ���ەك و ش���وتی ئێ���واران و پارش���یوان‬ ‫بەسودن و لەتینویەتی دەتپارێزن‪.‬‬

‫ناجێگیریی لە رێژەی شەكردەدا مەترسیدارە‬ ‫س����ەنتەری ئەڵمان����ی ب����ۆ نەخۆش����ی ش����ەكرە ئ����اگاداری ئەو‬ ‫كەس����انە دەكاتەوە‪ ،‬كە نەخۆش����ی ش����ەكریان هەیە‪ ،‬نابیت بهێڵن‬ ‫رێژەی ش����ەكرەكەیان بەردەوام لەب����ەرزی و نزمی زۆردا بێت‪،‬‬ ‫چونك����ە ئ����ەو هەڵكش����ان و دابەزین����ە دەبێت����ە ه����ۆی تێكچوونی‬ ‫دەمارە هەس����تیەكان‪ ،‬بەتایبەت لەقاچەكان و پێیەكاندا كە توشی‬ ‫س����ڕبوون دەبن‪ ،‬هەروەها واهەست دەكەن پێیان ساردە لەگەڵ‬ ‫ئ����ەوەی لەكاتی دەس����ت لێدانی‪ ،‬پلەی گەرمی ئاس����اییە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫نیش����انەی لەدەستدانی هەس����تە لەپێیەكان‪ ،‬كە دەگاتە رادەیەك‪،‬‬ ‫ئەگەر برینداریش بێت هەس����تی پێناكات‪ ،‬ئەمەش زۆر خراپە و‬ ‫لەوانەیە ببێتە هۆی لەدەستدانی قاچەكانی‪.‬‬ ‫بۆیە پێویس����تە رۆژانە پشكنین بۆ رێژەی شەكرەكەیان بكەن‬ ‫و بەردەوام ئاگاداری خۆیان بن‪،‬‬ ‫بەتایبەت قاچەكانیان‪.‬‬

‫‪ 48‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫لە سوودەكانی نانخواردنی‬ ‫هێواش و لەسەرخۆ‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫كێن ئەوانەی نابێت بەرۆژو بن؟‬ ‫ئەوكەس����انەی نابێ����ت لەرەمەزان����دا بەرۆژوب����ن‪ ،‬لەبەرئ����ەوەی‬ ‫نەخۆش����ن و نەخۆش����یەكەیان رێگەیان پێنادات بەپێی س����ەرچاوە‬ ‫پزیشكی و شەرعیەكان بریتین لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئەوان����ەی نەخۆش����ی ش����ەكرەیان هەیە و دەرزی ئەنس����ۆلین‬ ‫بەكاردەهێن����ن دەتوانن بەرۆژو نەبن‪ ،‬یاخ����ود رۆژوگرتن بۆئەوان‬ ‫باش نیە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەوان����ەی نەخۆش����ی فش����اری خوێنی����ان هەی����ە‪ ،‬ئەگ����ەر بێتو‬ ‫فش����ارەكەیان كۆنتڕۆڵ نەكرابێت باش����تر وایە بەرۆژو نەبن‪ ،‬دەبێ‬ ‫لەكاتی شكاندنی رۆژودا زۆر ئاگاداری خۆیان بن‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئەو ژنانەی دووگیانن دەتوانن بەرۆژو نەبن‪.‬‬ ‫‪ .4‬ئەو ژنانەی شیر دەدەنە منداڵەكەیان دەتوانن بەرۆژو نەبن‪.‬‬ ‫‪ .5‬ئ����ەو نەخۆش����خانەی گورچیلەی����ان بۆ دەش����ۆردرێت‪ ،‬نابێت‬ ‫بەرۆژو بن‪.‬‬

‫نانخواردنی هێواش و جوینی نان و پارچەكردنی لەدەمدا‬ ‫ئاماژەیەك بۆ مێش���ك دەنێرێت و ئ���اگاداری دەكاتەوە لەو‬ ‫لیكەی���ی پێویس���تە لەدەمدا بڕژێ���ت‪ .‬هەروەه���ا دیاریكردنی‬ ‫بری ئەو ئەنزیمانەی دەبێ لەگەدەدا بڕژێن بۆهەرسكردنی‬ ‫خواردن���ەكان‪ ،‬بەم���ەش زۆرتری���ن س���ود لەخۆراكەك���ە‬ ‫وەردەگریت و رادەی هەڵمژین زیاد دەبێت‪.‬‬ ‫لەكاتێ���دا خ���واردن بەخێرای���ی بخورێت ئەو‬ ‫رێكخس���تنە تێكدەچێ���ت و الواز دەبێ���ت و‬ ‫كاری���ش دەكات���ە س���ەر ل���ەش‪ .‬بۆنمونە‬ ‫زۆرجار توش���ی ترشانی گەدە دەبێت‪.‬‬ ‫هەروەه���ا لەس���ودەكانی هێ���واش‬ ‫خ���واردن وجوین���ی زۆر لەدوایی���ن‬ ‫لێكۆڵین���ەوەدا دەركەوت���ووە‪ ،‬دەبێتە‬ ‫ه���ۆی دابەزاندن���ی كێش���ی ل���ەش‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت ب���ۆ ئ���ەو چەوریی���ەی‬ ‫لەكەمەردا كۆدەبێتەوە‪ .‬بۆیە پێویستە‬ ‫‪ 20‬ت���ا ‪ 30‬خولەكم���ان پ���ێ بچێ���ت‬ ‫تاوەك���و نان دەخۆین و لەو‬ ‫كاتەدا خۆمان سەرقاڵی‬ ‫ش���تی ت���ر نەكەی���ن‪.‬‬ ‫لەنێوان پركردنەوەی‬ ‫قاپ���ی یەك���ەم و‬ ‫دووەم���دا كەمێ���ك‬ ‫بوس���تە‪ ،‬ئینجا پڕی‬ ‫بك���ەرەوە‪ ،‬تێدەگەی‬ ‫كە ئەوەندە برس���ی‬ ‫نی���ت وەك خ���ۆت‬ ‫پێشبینی دەكەیت‪.‬‬

‫سودەكانی تۆشوتی‬ ‫س����ەربارەی ئ����ەوەی ش����وتی س����ودی تەندروس����تی زۆری‬ ‫هەیە‪ ،‬بەهەمان ش����ێوە خواردنی تۆش����وتیش كۆمەڵێك س����ودی‬ ‫تەندروس����تی هەیە‪ .‬لەوانە‪ :‬رێژەیەكی زۆر لەپرۆتینی تێدایە‪ ،‬كە‬ ‫بۆلەش پێویستە‪ .‬هەروەها رێژەیەك لەچەوری تێدایە‪ ،‬كە بۆپێست‬ ‫باش����ە و دژی پیرییە‪ .‬جگەلەمانەش رێژەیەك فس����فۆری تێدایە‪،‬‬ ‫كە ئێسكەكان بەهێزدەكات و رێژەیەك لەپۆتاسیۆمیشی تێدایە‪،‬‬ ‫ك����ە لەبەرزبوونەوەی فش����اری خوێن دەتپارێزێت‪ .‬س����ەربارەی‬ ‫هەری����ەك ل����ە مەنگەنیز و زەنك و ترش����ی فۆلی����ك و كۆمەلێك‬ ‫مادەی بەس����ودی تر‪ ،‬كە هەریەكەیان س����ود بە سیستەمی دڵ و‬ ‫بەرگری لەش و هەرس و هەستەدەمارەكانی لەش دەگەیەنن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪49 2014/7/5‬‬


‫كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی‬

‫هۆشیاریی تەندروستیی‬

‫هەفتانە د‪.‬ع لەپزێڕین دەینوسێت‬

‫دووگیانی و مەترسییەكەی‬ ‫لەسەر گیانی دایكان‬ ‫هەم���وو ئافرەتێ���ك ك���ە خێ���زان لەگ���ەڵ پی���او‬ ‫پێكدەهێن���ی‪ ،‬ئ���ەوەی لەبی���رە كە دەبێت���ە دایك‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر كچێك توانای دووگیانی نەبێ‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫زگم���اك روحمی دروس���ت نەبوبێ‪ ،‬بەزەحمەت‬ ‫هاوسەرگیری دەكات‪.‬‬ ‫لەس���ەرەتای دامەزراندن���ی كۆرپەل���ە‪ ،‬لەن���او‬ ‫روحمی دایكان‪ ،‬پرۆس���ەكە فیزیۆلۆجی لەش���ی‬ ‫دەگۆڕێ بەهۆی هۆڕمۆنەكانی هێلكەدان و ئەو‬ ‫هۆڕمۆنانەی لەوێالش���ەكە دەس���ت بەكاردەبن‪.‬‬ ‫(‪ )HCG‬ئ���ەو هۆڕمۆن���ە لەرێ���ژەی س���فرەوە‬ ‫دەگات���ە س���ەد ه���ەزار یەك���ە‪ ،‬لەم���اوەی ‪ 3‬تا ‪4‬‬ ‫هەفت���ە‪ ،‬كاردەكاتە س���ەر تەندروس���تی گەدە و‬ ‫تێكچ���وون و رش���انەوە‪ ،‬ئەگ���ەر زۆرب���وو جار‬ ‫هەیە پێویستی بەنوس���تن دەبێ لەنەخۆشخانە‪،‬‬ ‫چونك���ە هاوس���ەنگی كانزاكان���ی ن���او خوێن���ی‬ ‫تێكدەچێ‪ .‬ئەو پرۆسەیە تاكو ‪ 4‬مانگ بەردەوام‬ ‫دەب���ێ‪( ،‬بیزوكردن) لەمانگ���ی ‪ 7-5‬لەبەرئەوەی‬ ‫لەن���او خوێنی ئ���او زۆر كۆدەبێتەوە و پالزمای‬ ‫خوێنی زۆر خەفی���ف دەبێتەوە‪ ،‬رێژەی خرۆكە‬ ‫س���وورەكان ك���ەم دەك���ەن‪ ،‬وات���ا هیمۆگڵۆبین‬ ‫دێتەخ���وارێ‪ ،‬ئینج���ا توش���ی دڵەكوت���ە دەبێت‪.‬‬ ‫بەگشتی دڵی ئافرەتانی دووگیانی زیاتر لێدەدا‪،‬‬ ‫جار هەیە هەناس���ەی تەنگ دەبێ‪ ،‬لەو كاتەشدا‬ ‫پێویس���تی بەپش���ووە‪ ،‬لەواڵتانی پێشكەوتوو ‪2‬‬ ‫مانگ���ی ت���ەواو پێش منداڵبوون پش���وو هەیە بۆ‬ ‫ئافرەت���ان‪ ،‬ئومێ���دەوارم لەواڵت���ی ئێمەش وەك‬ ‫جارانی لێبێتەوە‪ ،‬جاران ‪ 6‬مانگ پش���ومان دەدا‬ ‫بەموچەی تەواو‪ ،‬ئینجا ‪ 6‬مانگی تریش بەنیوەی‬ ‫موچ���ە‪ ،‬ئافرەتانی كارمەن���دی حكومی مانگێك‬ ‫پێش منداڵبوون سودیان لێوەردەگرت‪.‬‬ ‫ئ���ەو كورت���ە روونكردنەوەم لەس���ەر ئەوەبوو‪،‬‬ ‫كە دووگیانی پرۆس���ەیەكی قورس و ترس���ناكە‬ ‫ب���ۆ گیانی ئافرەت‪ .‬هەركاتێك لەو ماوە توش���ی‬ ‫خوێنڕێژی ببێت‪ ،‬لەس���ەرەتا كۆرپەكە لەدەست‬ ‫دەچێت و وێالشەكە دەمێنێتەوە‪ ،‬زۆرجار دەڵێن‬ ‫(كورتاجیان بۆ كردووە)‪ ،‬ئەو كورتاجەی باسی‬ ‫دەك���ەن ئاس���ان نییە‪ ،‬زانین���ی دەوێ‪ ،‬جار هەیە‬

‫‪ 50‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫وێالش���ەكەش ناهێنێت���ە دەرەوە و روحمەكەش‬ ‫زامدار دەكات‪ ،‬كون���ی دەكات‪ ،‬ئەگەر بەردەوام‬ ‫بوو لەسەر ئەو كارە‪ ،‬ریخەڵۆك بریندار دەكات‪،‬‬ ‫پیس���ایی دەرژێتە ناو هەناوی‪ ،‬ئەگەر پێڕابگەن‬ ‫نەش���تەرگەری ب���ۆ بك���ەن بەكتوپ���ڕی‪ ،‬زگ���ی‬ ‫بكەنەوە و ریخەڵۆكە دەربهێنن‪ ،‬ئەگینا (فاتحیە)‬ ‫بۆ ئافرەتەكە بخوێنە‪.‬‬ ‫راس���تە خ���وا دەفەرم���وێ ئەجەل���ی هیچ كەس‬ ‫دواناكەوێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم ئەو ئایەتە پی���رۆزە واتای‬ ‫ئ���ەوە ناگەێن���ی كە رۆڵی پزیش���كی ن���ەزان لەم‬ ‫كارەدا نییە‪ ،‬خۆی لەپرۆسەكە بدزێتەوە‪ .‬لەمانگی‬ ‫راب���ردوو ژنێ���ك وای لێه���ات و نەش���تەرگەری‬ ‫گ���ەورەی بۆك���را‪ ،‬جار هەیە لەكات���ی دووگیانی‬ ‫لەمانگی ‪ 9-8‬خوێنڕێژیەكەی زۆر دەبێ‪ ،‬بەهۆی‬ ‫جیابوونەوەی وێالشەكەی‪ ،‬دەبێتە هۆی مردنی‬ ‫كۆرپەل���ە و دایكیش ئەگەر زوو بەزوو لەالیەن‬ ‫پزیش���كێكی لێزان���ەوە چارەنەك���رێ‪ ،‬حیس���ابی‬ ‫تەواو بووە‪.‬‬ ‫نام���ەوێ بچمە ناوەرۆك���ی هۆیەكانی كە دەبنە‬ ‫كوش���تنی دایك‪ ،‬ب���ەاڵم بە پێ���ی بەدواداچوونی‬ ‫رێكخ���راوی تەندروس���تی جیهان���ی (‪)WHO‬‬ ‫ئەوانەی خوارەوەی وەك هۆكار دەستنیش���ان‬ ‫كردووە‪:‬‬ ‫‪ .1‬خوێنڕێژی بە هۆی منداڵ لەبارچوون‪.‬‬ ‫‪ .2‬خوێنڕێژی لە دوای منداڵ لەبارچوون‪.‬‬ ‫‪ .3‬خوێن تێكردن بەهەڵە‪.‬‬ ‫‪ .4‬خوێن مەیین‪.‬‬ ‫‪ .5‬سڕكردن لە كاتی دووگیانی‪.‬‬ ‫‪ .6‬گیران���ی س���ییەكان بەگەڕان���ەوەی خواردنی‬ ‫گەدە بۆ ناو هەناسە و گیرانی بۆڕیەكانی‪.‬‬ ‫‪ .7‬جەڵتەی سییەكان بەخوێن مەیین‪.‬‬ ‫‪ .8‬جەڵتەی خوێن لە كاتی زیادی پاڵەپەس���تۆی‬ ‫خوێن و ژەهراوی بوون‪.‬‬ ‫‪ .9‬هەس���تیاری بەو دەرمانانەی ب���ە كتوپڕ پێی‬ ‫دەدرێ‪.‬‬ ‫‪ .10‬خوێنبەرب���وون لەن���او روح���م‪ .‬ك���ە ناهێتە‬ ‫دەرەوە و نەخۆش���ەكە لەخۆدەچ���ێ‪ ،‬زۆرج���ار‬

‫پێیڕاناگەن و گیان لەدەستدەدا‪.‬‬ ‫دوای منداڵبوون روحم دەتوانێ هەموو خوێنی‬ ‫ل���ەش ‪ 6-5‬بوت���ڵ كۆبكات���ەوە‪ ،‬ئینج���ا هەتاك���و‬ ‫‪ Emergency‬خوێنی بۆ پەیدادەكەن‬ ‫بە ‬ ‫و دەیگەڕێننەوە ژیان‪ ،‬گورچیلەكانی و مێش���كی‬ ‫زیانیان پێدەكەوێت‪ .‬ئەو ‪ 10‬خاڵەی باس���م كرد‬ ‫و زۆری دیكەش هەن هەتاكو بزانین ئافرەت لە‬ ‫كاتی دووگیانی لە چ ترسناكییەك دایە‪.‬‬ ‫پی���او هەس���تی پێن���اكات چونك���ە ئازارەك���ە لە‬ ‫لەش���ی ئ���ەوان نیی���ە‪ ،‬زۆرج���ار هەی���ە لەب���ەر‬ ‫دووبارەبوونەوەی نەش���تەرگەری س���یزیریان‬ ‫كۆرپەلەكە وێالش���ەكەی لەس���ەر برینە كۆنەكە‬ ‫دادەمەزرێنێ و روحمەكە كون دەكا‪ ،‬ئەو جۆرە‬ ‫كتوپ���ڕە و پزیش���كی ب���ێ توان���ا پێڕان���گا ژیانی‬ ‫ئافرەتەكە رزگار بكات‪.‬‬ ‫ل���ە واڵت���ی بەڕیتانی���ا ئەگ���ەر دایكێك ل���ە كاتی‬ ‫دووگیانی بمرێ���ت‪ ،‬بابەتەكە نابڕێت���ەوە‪ ،‬دادگە‬ ‫دەب���ێ بگاتە راس���تیەكە‪ ،‬هەم���وو دۆكیۆمنێت و‬ ‫زانی���ارەكان لەفەڕاش���ەوە بگرە تاكو پزیش���كی‬ ‫راوێ���ژكار دەبردرێن���ە دادگا‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی بگاتە‬ ‫راس���تییەكە‪ ،‬ئەگ���ەر پزیش���كەكە ‪ 10‬خول���ەك‬ ‫دواكەتبوو سزادەدرێ‪ ،‬ئەگەر نەشتەرگەریەكی‬ ‫خراپ���ی بۆ كردبوو‪ ،‬س���زادەدری‪ ،‬لێرە لەواڵتی‬ ‫ئێم���ە دوای پێداچوونەوەیەك���ی ورد ب���ۆم‬ ‫دەركەوت���ووە ه���ەر لەش���اری هەولێ���ر مانگانە‬ ‫‪ 2‬حاڵەت���ی مردن���ی ئافرەت���ی دووگی���ان هەی���ە‪،‬‬ ‫كەس���یش پێی نازان���ێ‪ ،‬حاڵەت هەی���ە مردووە‪،‬‬ ‫پزیشك نەگەیشتۆتەی س���ەری لەنەخۆشخانە‪،‬‬ ‫بەاڵم لێپرسینەوە نەبووە‪ ،‬ویژدان نەبووە‪.‬‬ ‫لەو رۆژانە نەخۆشێكی گەنج لەنەخۆشخانەیەكەی‬ ‫تایب���ەت مرد‪ ،‬بەه���ۆی حاڵەتێكی زۆر ئاس���ایی‬ ‫ك���ە س���ڕكردنی ناوێت‪ ،‬كەس���یش باس���ی ناكا‪،‬‬ ‫حكومەتیش پێی نازانێ بۆچی؟‬ ‫هۆیەكانی‪:‬‬ ‫‪( .1‬الق���در) گوایە ئ���ەو بۆی نوس���راوەتەوە كە‬ ‫ب���ەم حاڵە بمرێ‪ ،‬یاخ���ود وای لێبێ���ت!! ئەوە چ‬ ‫قەدەرێكە كە پزیش���كێك بەنەزانین (یەك مەتر)‬ ‫گ���وز لەناو هەناوی نەخۆش���ی گەن���ج جێبهێڵی‬ ‫بەنەزانین و ئیهمالی؟‬ ‫‪ .2‬گون���اه‪ ،‬قەیدیدناكا‪ ،‬عەیبە!! ئەو وش���ەیە وای‬ ‫كردووە یاسا لەواڵتی ئێمە پوچەڵ ببێتەوە‪.‬‬ ‫‪ .3‬نەبوونی‪ ،‬باری ئابووریی نەخۆشەكە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫وابوو نەیتوانی پارەی بداتە پزیش���كان‪ ،‬لەكاتی‬ ‫نەش���تەرگەری دەكەوێت���ە دەس���تی ئەوان���ەی‬ ‫خۆیانی لێ فێر دەكەن‪.‬‬ ‫‪ .4‬نەخوێندەواری دەردی س���ەرەكی كۆمەڵگەی‬ ‫ئێمەی���ە‪ ،‬كاتێ���ك نەخۆش یان مێ���ردی تێیاگات‪،‬‬ ‫نەخۆش���ەكە چی بۆ نوس���راوە یان ب���ۆ كراوە‪،‬‬ ‫دەرمانیش���ی بەهەڵە پێ���دەدرێ‪ ،‬ه���ەر ئەوەندە‬ ‫دەزانی بڵی دكتۆر گوت���ی!! واتێ دەگات دكتۆر‬ ‫پاك و بێگ���ەردە لەهەموو كردەوەیەكی خراپ‪..‬‬ ‫بەداخەوە‪.‬‬


‫هـــونـــەری‬ ‫سەرپەرشتیار‪ :‬زانا دڵشاد دزەیی‬

‫كاروان نوری‪:‬‬

‫لە هونەر‬ ‫دوورنەكەوتوومەتەوە‬ ‫مەگەر مردن‬ ‫دوورمبكاتەوە‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪51 2014/7/5‬‬


‫هونەری‬

‫بۆچی ماوەیەك بێدەنگی؟‬ ‫كاروان ن���وری‪ :‬بێدەنگ���ی م���ن مان���ای‬ ‫ئ���ەوە ناگەیەنێت‪ ،‬كە من لەكاری هونەری‬ ‫دووركەوتوومەت���ەوە‪ ،‬مەگ���ەر م���ردن لە‬ ‫هون���ەرم دوورم بكات���ەوە‪ ،‬چونكە هونەر‬ ‫لەگ���ەڵ خوێن���م تێك���ەڵ ب���ووە‪ ،‬دەمەوێت‬ ‫ئ���ەوەش بە هەواداران���م رابگەیێنم‪ ،‬كە من‬ ‫لەكاری هون���ەری دوورنەكەوتوومەتەوە‬ ‫و لەئێس���تادا خەریكی چەن���د گۆرانییەكی‬ ‫تازەم‪.‬‬ ‫تۆ لەدوای هاوس���ەرگیری وەكو‬ ‫ج���اران گەرموگوڕی���ت ل���ەكاری هونەری‬ ‫نەماوە؟‬ ‫كاروان ن���وری‪ :‬نەخێر ب���ە پێچەوانەوە‬ ‫هاوس���ەرەكەم زۆر هاوكارم���ە بۆ ئەوەی‬ ‫لەكاری هونەری بەردەوام بم‪.‬‬ ‫هاوس���ەرەكەت ح���ەز ب���ە‬ ‫گۆرانیەكانی تۆ دەكات؟‬ ‫كاروان نوری‪ :‬بەڵێ هاوسەرەكەم حەز‬ ‫بە گۆرانیەكانم دەكات‪.‬‬ ‫بۆچ���ی زۆرب���ەی گۆرانییەكانت‬ ‫غەریبی���ن‪ ،‬ئای���ا دەتوانی���ن بڵێی���ن كاروان‬ ‫شكستی خواردووە لەعیشق؟‬ ‫ك����اروان ن����وری‪ :‬ن��ەخ��ێ��ر هونەرمەند‬ ‫موڵكی هەموو خەڵكە‪ ،‬بۆیە دەبی خۆشی‬ ‫و خ���ەم و ئ�����ازاری ئ���ەو خ��ەڵ��ك��ە بكاتە‬ ‫گۆرانی‪ ،‬مەرج نییە ئەوەی ئێمە دەیڵێین‬ ‫بەسەرهاتی خۆمان بێت‪ ،‬پاشان من‬ ‫وەكو هونەرمەندێك حەزم لەو جۆرە‬ ‫ستایلەیە و هیچ پەیوەندییەكی بە ژیانی‬ ‫خۆمەوە نییە‪.‬‬ ‫ئەمە راستە تۆ ئێستا تەنیا‬ ‫ب��ەش��داری لەئاهەنگ و بۆنەكاندا‬ ‫دەكەیت؟‬ ‫ك�������اروان ن������وری‪ :‬نەخێر‬ ‫بەهیچ شێوەیەك بەشداری‬ ‫ئاهەنگ و بۆنەكان ناكەم‪،‬‬ ‫ب���ەش���داری ئاهەنگی‬ ‫س������������ەری س����اڵ����م‬ ‫ك������ردووە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫من بازرگانی بە‬

‫‪ 52‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫هونەرەكەمەوە ناكەم‪ ،‬لەماڵێك دادەنیشن‬ ‫و گۆرانی بەسەر شانی و باڵی كەسانێكدا‬ ‫هەڵدەڵێن! من ئەوە بە هونەر نازانم‪.‬‬ ‫بۆچ���ی گۆران���ی ئێس���تا زۆری‬ ‫بەسەر عەشق و خۆشەویستییە؟‬ ‫كاروان نوری‪ :‬هونەرمەند مادام موڵكی‬ ‫خەڵكە دەبێ���ت بزانێت خەڵك چی دەوێت‪،‬‬ ‫بۆی���ە بەبڕوای من ئەگەر هونەر عەش���ق‬ ‫و خۆشەویس���تی تێ���دا نەبێ���ت‪ ،‬ناتوانێ���ت‬ ‫بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫لەئێس���تادا چ كارێك���ی نوێ���ت‬ ‫بەدەستەوەیە؟‬ ‫كاروان نوری‪ :‬لەئێستادا لەگەڵ وێنەگری‬ ‫بەتوان���ا كاك بڕی���ار فەت���اح س���ەرقاڵی‬ ‫س���یناریۆییەكی جوانی���ن ب���ۆ گۆرانی (كە‬ ‫مەغریب دێ)‪ ،‬ئینش���اڵاڵ بەمنزیكانە كلیپی‬ ‫دەك���ەم و دەیكەم���ە دی���اری هەواداران���ی‬ ‫خۆشەویستم‪.‬‬ ‫كاری هون���ەری لەئێس���تادا‬ ‫س���ەخەت ب���ووە‪ ،‬هەندێكیش پێی���ان وایە‬ ‫لەگەڵ پێش���كەوتنی تەكنەلۆژیا هونەر‬ ‫زۆر ئاسان‬ ‫بووە؟‬

‫كاروان ن���وری‪ :‬ئێس���تا س���ەخت بووە‪،‬‬ ‫ئەگ���ەر الیەنێ���ك لەپش���تت نەبێ���ت كاری‬ ‫هونەری���ت ب���ۆ ناكرێ���ت و زۆر زەحمەت‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬بەداخ���ەوە هونەرمەن���د دەبێ���ت‬ ‫چاوەڕێی دەس���تی ئەمالو ئەوال بێت‪ ،‬تاكو‬ ‫بتوانێت لەكاری هونەری بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫لەوبارەی���ەوە گلەیی���ت لەك���ەس‬ ‫هەیە؟‬ ‫كاروان ن���وری‪ :‬زۆر گلەیی���م هەی���ە‪،‬‬ ‫س���ەیر بك���ە هونەرمەند هەی���ە تەنیا بەناو‬ ‫هونەرمەن���دە‪ ،‬بە چەندەها دەفتەر دۆالری‬ ‫بۆ س���ەرف دەكەن و نازانێ گۆرانی بڵێت‬ ‫و خۆش���ی ب���اوەڕی بە خۆی نیی���ە‪ ،‬بەڵێ‬ ‫زۆری���ش گلەییم لەوەزارەتی رۆش���نبیری‬ ‫هەی���ە‪ ،‬ئ���ەم وەزارەتە بەناو ب���ۆ خزمەتی‬ ‫هونەرمەن���د و رۆش���نبیرانە‪ ،‬ب���ەاڵم گ���ەر‬ ‫خۆیان مەبەس���تیان نەبێت هاوكاری هیچ‬ ‫هونەرمەندێك ناكەن‪.‬‬


‫هونەری‬

‫گۆرانیبێژ كاروان نوری دوای‬ ‫بێدەنگیەكی زۆر لەگۆرانیگوتن‬ ‫لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ (سڤیل)‬ ‫رایدەگەیێنێ ئەو لە هونەر‬ ‫دوورنەكەوتۆتەوە‪ ،‬بەاڵم هاوكاری‬ ‫ناكرێ و هونەر الی ئەو وەكو جاران‬ ‫نییە‪ ،‬پێویستە هونەرمەند چاوی لەمال‬ ‫و ئەوال بێت‪ .‬ئەوەش رەتدەكاتەوە‪،‬‬ ‫كە بەهۆی هاوسەرەكەیەوە لەهونەر‬ ‫دووركەوتبیێتەوە‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬سەفین ئیسماعیل‬ ‫ئەحمەد تاریق‬

‫گۆرانییەكانم هیچ‬ ‫پەیوەندییان بە ژیانی‬ ‫خۆمەوە نییە‬

‫كاروان نوری‪:‬‬

‫لە هونەر دوورنەكەوتوومەتەوە‬ ‫مەگەر مردن دوورمبكاتەوە‬ ‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪53 2014/7/5‬‬


‫هونەری‬

‫شەهریبان كوردی بۆ سڤیل‪:‬‬

‫دیدارەكەم لەگەڵ‬ ‫سەرۆك بارزانی‬ ‫لە دانیشتنی‬ ‫خوشك و برایەك‬ ‫دەچوو‬

‫‪ 54‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫هونەری‬

‫بەهۆی بێ پارەییەوە‬ ‫ئەلبوومم زۆر كەمە‬

‫هونەری كوردی لەباشوور‬ ‫كاریگەری عەرەبی و‬ ‫توركی لەسەر زۆرە و‬ ‫هەندێكی شتێكی خراپ و‬ ‫بازاڕییە‬ ‫بەشێكی زۆركەم لەو‬ ‫كچ و ئافرەتانەی تازەن‬ ‫كارەكانیان جوان بووە‪،‬‬ ‫ئەوانی تر هونەرەكەیان‬ ‫هونەری پارە و خۆبادان‬ ‫بووە‬ ‫ش���ەهریبان س���اڵی ‪ 1975‬لەش���اری‬ ‫مێردی���ن لەدایك ب���ووە‪ ،‬تاوەك���و پێنجی‬ ‫س���ەرەتایی خوێن���دووە‪ ،‬ئینجا دەس���تی‬ ‫ب���ە گۆرانیگوتن���ی شۆڕش���گێری ك���رد‬ ‫و بەهۆی���ەوە لەخوێن���دن دابڕا‪ ،‬پاش���ان‬ ‫بەخۆشەویس���تی ش���ویكرد و لەگ���ەڵ‬ ‫هاوسەرەكەی پێكەوە چەند ئەلبوومێكیان‬ ‫ل���ەدژی حكومەتی توركی���ا باڵوكردەوە‪.‬‬ ‫بەهۆی دەرچوونی بڕیاری زیندانیكردنی‬ ‫هەمیشەیی بۆ هەردووكیان‪ ،‬ساڵی ‪1992‬‬ ‫لەباكووری كوردستان رایانكرد و ئێستا‬ ‫لەئەڵمانیا نیشتەجێن‪ .‬شەهریبان بەهۆی‬ ‫دووبارەكردن���ەوەی گۆران���ی (نەورۆز)‬ ‫ـی حەس���ەن زی���رەك لەس���اڵی ‪ 2008‬لە‬ ‫باش���ووریش بووە ناوێكی دیار و ئاشنا‪،‬‬ ‫(سڤیل) چەند پرسیارێكی ئاڕاستەكرد‪.‬‬ ‫زانا دڵشاد دزەیی‬

‫ن���ەورۆز ت���ۆ لەكوردس���تان‬ ‫بوویت‪ ،‬ئەمجارەیان چ شتێكی جیاوازتر‬ ‫و سەرنجیڕاكێشترت بینی؟‬ ‫شەهریبان كوردی‪ :‬جاری یەكەم هاتم‬ ‫‪ 2008‬یەكەمجار بووم ئااڵی كوردستان‬ ‫ب���ە ئازادی ببینم‪ ،‬هەروەها س���ەربازانی‬ ‫كوردس���تان و پەرلەمان���ی كوردس���تان‬ ‫لەس���ەر خاك���ی كوردس���تان بین���ی‪ ،‬بە‬ ‫تایبەت لەوكاتەی كە لەگەڵ سەربازان و‬ ‫پیشمەرگەكانی كوردستان قسەم دەكرد‬ ‫بەكوردی وەاڵمی منیان دەدایەوە‪ ،‬زۆر‬ ‫خۆشحاڵ بووم زمانی شیرینی كوردی‬ ‫زمانی رس���می واڵتەك���ەی خۆمە‪ ،‬ئەوە‬ ‫ب���ۆ كەس���ێكی خەبات���كار س���ەرمایەكی‬ ‫گەورەی���ە‪ ،‬گەل���ی ئێم���ە گەلێك���ی زۆر‬ ‫خەبات���كارە و ش���ایەنی ژیانێكی خۆش‬ ‫و بەخت���ەوەرە‪ ،‬ج���اری كۆتایی كە هاتم‬ ‫بینیم كوردستان پێشكەوتنێكی گەورەی‬ ‫سیاسی و بارزگانی و ئاوەدانی بەخۆوە‬ ‫بینیوە‪ ،‬خەڵكی باشوور كەیف خۆش و‬ ‫بێ كێش���ە دەژین‪ ،‬لەئێس���تادا یەكڕیزی‬ ‫نێو حزبەكان و ب���ۆ میللەتی كورد زۆر‬ ‫پێویستە‪ ،‬تاكو ئەو دەستكەوتانە بپارێزن‪،‬‬ ‫ئەوە تاكە داواكاری منە لە باشوور‪ ،‬من‬ ‫كاتێ���ك ئەو پێش���كەوتنەم بینی گریام و‬ ‫پڕبەدڵ هی���وای ئەوەم خواس���ت زێدی‬ ‫منیش (باكوری كوردستان) ئاوا ئازادی‬ ‫و س���ەربەخۆیی خۆیان بەدەس���ت بێنن‬ ‫و منی���ش بگەڕێم���ەوە مێردین و هەموو‬ ‫پارچەكانی كوردس���تان یەك دەوڵەتیان‬ ‫هەبێ‪.‬‬ ‫زۆر بی���ری مێردی���ن دەكەیت؟‬ ‫كەی مێردینت جێهێشت؟ لەوێ خوێندنت‬ ‫تەواوكرد؟‬ ‫ش���ەهریبان ك���وردی‪ :‬س���اڵی ‪-1992‬‬ ‫‪ 1993‬م���ن و هاوس���ەرەكەم بەرێگ���ەی‬ ‫قاچاغ لەتوركی���ا رامانكرد‪ ،‬لە باكووری‬ ‫كوردس���تان زوڵم و توندوتیژی هەبوو‪،‬‬ ‫ئێم���ە رۆژانە رووب���ەڕووی توندوتیژی‬ ‫دەبووینەوە‪ ،‬وەك هێرشكردنە سەر ماڵی‬ ‫ئێمە و گرتن و زیندانیكردن‪ ،‬گۆرانیگوتن‬ ‫لەمن قەدەغەكرا‪ ،‬هاوسەریش���م لەزانكۆ‬ ‫دەیخوێن���د‪ ،‬لەهەمانكاتیش���دا خەریك���ی‬ ‫خەباتی سیاس���ی ب���وو‪ ،‬لەكاتی ئاهەنگ‬ ‫و كۆنس���ێرتی سیاس���ییەكانی تایب���ەت‬ ‫بەرێكخ���راوەكان‪ ،‬ئەوكات���ە هاوس���ەرم‬ ‫پێشكەش���كاریی دەكرد‪ ،‬زیاتر لەجارێك‬ ‫ئێم���ە زیندان���ی كراین‪ ،‬پاش���ان بڕیاری‬

‫زیندانیكردن���ی هەمیش���ەیی ب���ۆ م���ن و‬ ‫هاوس���ەرەكەم دەرچ���وو و لەتوركی���ا‬ ‫رامانكرد‪ .‬هەروەها كاتێك من لەماردین‬ ‫بووم رەوشی ئابووریی خێزانمان باش‬ ‫نەب���وو‪ ،‬هەروەه���ا ماڵم���ان لەش���ارێكی‬ ‫توركەكان بوو‪ ،‬بۆی���ە دەرفەتی تەواوم‬ ‫نەب���وو زیاتر لەخوێندن���دا بەردەوام بم‪،‬‬ ‫خۆزگ���ە دەرفەت���م هەبوای���ە بۆئ���ەوەی‬ ‫خوێندن���ی زانكۆش���م ت���ەواو بكردبایە‪،‬‬ ‫هیواداریش���م هەم���وو گەن���ج و كچانی‬ ‫كورد گرنگی خوێندنیان لەبەرچاو بێت‬ ‫و لەزانكۆكانیش خوێندنی خۆیان تەواو‬ ‫بك���ەن‪ ،‬ئەگەر خوێندن و ش���ارەزاییمان‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬دەتوانی���ن لەهەموو ش���وێنێك‬ ‫بەسەربەرزییەوە خزمەت بەكوردستان‬ ‫و گەلی كورد بگەینێن‪.‬‬ ‫نێوانت لەگەڵ مەسعود بارزانی‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان باشە‪،‬‬ ‫ئەوە بۆچی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫شەهریبان كوردی‪ :‬من خۆشەویستی‬ ‫و س�ڵ�اوم بۆ بەڕێز مەس���عود بارزانی‬ ‫دەنێ���رم و هیوادارم تەندروس���تی باش‬ ‫بێت‪ ،‬س���ەرۆك هونەرمەندی راستەقینە‬ ‫و شۆڕش���گێری خۆش���دەوێت و‬ ‫حەزیدەكرد لەنزیك���ەوە لەهونەرمەندان‬ ‫نزی���ك بێتەوە‪ ،‬ئاگاداری ژیان و كاریان‬ ‫بێ���ت‪ ،‬دیارەكەك���ەی منی���ش لەرێگ���ەی‬ ‫بەڕێز ش���ێخ س���یروان بارزانی رێكخرا‪،‬‬ ‫ئەوەی س���ەرنجی راكێش���ام س���ەرۆك‬ ‫مەس���عود بارزانی وەكو كەسێكی زۆر‬ ‫نزیك لەمن هەڵس���وكەوتی لەگەڵ كردم‬ ‫و وەكو لەدانیش���تنی خوشك و برایەك‬ ‫دەچوو‪ ،‬ئەوە بۆ من زۆر زۆر موفاجەئە‬ ‫بوو‪ ،‬داواش���ی لێكردم ب���ەردەوام بم و‬ ‫گوت���ی چیتر هەیە پێشكەش���ی بكەی بۆ‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬م���ن گوت���م خزمەت���ی من‬ ‫ب���ۆ كوردس���تان وەك���و هونەرمەندێكی‬ ‫شۆڕش���گێر ب���ە گۆرانییەكان���م ب���ووە‬ ‫و ئێس���تاش ئەلبوومێك���م ئامادەی���ە‪،‬‬ ‫پیرۆزبای���ی لێك���ردم‪ ،‬گوتیش���ی یەكت���ر‬ ‫دەبینینەوە‪.‬‬ ‫كەوات���ە ئەلبووم���ت ئامادەی���ە‪،‬‬ ‫گۆرانییەكان چین؟‬ ‫ش���ەهریبان ك���وردی‪ :‬بەڵ���ێ‪ ،‬گۆرانی‬ ‫سۆرانییشی تێدایە‪ ،‬لەوانەیە ‪ 10‬گۆرانی‬ ‫بێ���ت‪ ،‬یەكێ���ك ل���ە گۆرانیی���ەكان كلی���پ‬ ‫دەك���ەم‪ ،‬ئ���ەوە بەرهەمی چەند س���اڵێك‬ ‫پێش ئێستام بووە‪ ،‬كە لەبەر نەبوونی و‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪55 2014/7/5‬‬


‫هونەری‬

‫بەهۆی نازناوی‬ ‫(كوردی)یەوە باجی زۆرم‬ ‫داوە‬

‫توركی و ئەڵمانی دەزانم‬ ‫و ئێستاش خەریكم خۆم‬ ‫فێری ئینگلیزی دەكەم‬

‫هونەرمەندێكی تورك‬ ‫هەبوو بەناوی شەهریبان‬ ‫تورك منیش كردم بە‬ ‫شەهریبانی كوردی‬

‫زۆری خەرجی چەند س���اڵێك كارەكانم‬ ‫وەس���تابوون‪ ،‬لەوانەیە ب���ۆ دوو مانگی‬ ‫دیك���ە گوێبیس���تی ئەلبوومەك���ەم بن و‬ ‫بكەوێتە دەستتان‪.‬‬ ‫ئەوەن���دە بەبێ پ���ارەی ناتوانی‬ ‫كار بكەیت؟‬ ‫شەهریبان كوردی‪ :‬تەنیا ئەوەندەمان‬ ‫هەی���ە‪ ،‬كە ژیانی ئاس���ایی بژی���م‪ ،‬ڤێال و‬ ‫سەیارەی گرانبەها و پارەی زۆرم نییە‪،‬‬ ‫تەنان���ەت چەندین س���اڵە دەمەوێت بێمە‬ ‫كوردس���تانی ئازاد بژیم‪ ،‬ب���ەاڵم توانای‬ ‫كڕینی خانوویەكی بچووكی ئێرەم نییە‪،‬‬ ‫ئەلب���ووم دروس���تكردن و كلی���پ پارەی‬ ‫زۆری دەوێت‪ ،‬دەبێ ئێمە پێنج ساڵ پارە‬ ‫كۆبكەین���ەوە ئەلبوومێكی پێ دروس���ت‬ ‫بكەین‪ ،‬من تائیس���تا ‪ 10‬ئەلبوومم هەیە‪،‬‬ ‫كلیپ���م زۆر زۆر كەم���ە‪ ،‬ئەوی���ش لەبەر‬ ‫پ���ارە‪ ،‬زۆر ك���ەس پرس���یارم لێ دەكەن‬ ‫گۆرانیەكان���ت زۆرن و خۆش���ن‪ ،‬بۆچی‬ ‫كلیپ ناكەیت‪.‬‬ ‫دەركەوتنی چەند ستایلێك نوێ‬ ‫ل���ە میوزیك و گۆرانی ك���وردی لەالیەن‬ ‫چەن���د هونەرمەندێك���ەوە‪ ،‬بەتایبەت ئەو‬ ‫كچانەی تازە دەستیان بەكاری هونەری‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬ئ���ەو گۆرانكاریی���ە چ���ۆن‬ ‫دەبینی؟‬ ‫شەهریبان كوردی‪ :‬من هیچ بەپێویستی‬ ‫نازان���م ئ���ەو ج���ۆرە س���تایالنە بوون���ی‬ ‫هەبێ���ت و هی���چ خزمەتێ���ك بەهونەری‬ ‫ك���وردی ن���اكات‪ ،‬چونكە ك���وردی نییە‪،‬‬ ‫بەحوكمی ئەوەی م���ن لەئەڵمانیا دەژیم‬ ‫زۆر باش ئ���اگاداری ئێرە نیم‪ ،‬بەاڵم كە‬ ‫لەتەلەڤزیۆنەكان���ەوە دەبینم هەندی كار‬ ‫ك���راوە‪ ،‬دەڵێ���م بەداخەوە ب���ۆ میوزیكی‬

‫‪ 56‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫هونەری‬

‫كەناڵ و رۆژنامە‬ ‫توركیەكان دەڵێن‬ ‫پاشگری (كوردی)‬ ‫لەناوەكەت الدە دیدارت‬ ‫لەگەڵ دەكەین‬

‫كوردی‪ ،‬بەتایبەتی هی ئێرە واتا باشوور‬ ‫زۆر كاریگ���ەری عەرەب���ی و توركی���ان‬ ‫لەسەرە‪ ،‬شتێكی زۆر خراپ و بازاڕییە‪،‬‬ ‫ئ���ەوە پێیان دەگوترێ هون���ەری پارە و‬ ‫خۆبادان‪ ،‬بەش���ێكی زۆرك���ەم لەو كچ و‬ ‫ئافرەتان���ەی ت���ازەن كارەكانی���ان جوان‬ ‫بووە‪ ،‬ئەوانیتر بەس كچی زۆر جوان و‬ ‫سەرنجڕكێشن‪ ،‬شارەزان لەخۆدەرخستن‬ ‫و جلوبەرگ‪ ،‬بەاڵم كارەكانیان ناش���رین‬ ‫و جێی شەرمەزارییە‪.‬‬ ‫نازناوی (ك���وردی)ت لەچیەوە‬ ‫هەڵگرتووە؟‬ ‫شەهریبان كوردی‪ :‬لەو كاتەی دەستم‬ ‫بەكاری هونەری كرد ساڵی ‪ 1989‬خۆم‬ ‫ئەو ن���اوەم هەڵبژارد‪ ،‬ح���ەزم دەكرد وا‬ ‫نیش���ان بدەم كە كورد هەیە‪ ،‬ئەوكاتەش‬ ‫هونەرمەندێك���ی توركی���ش هەبوو ناوی‬ ‫(ش���ەهریبان ت���ورك) ب���وو و منی���ش‬ ‫(ك���وردی)م بەكارهێن���ا‪ ،‬بۆئەوەی ئەوان‬ ‫بزانن ك���ە ش���ەهریبانی كوردیش هەیە‪،‬‬ ‫ئەم نازناوە باجێكی زۆر گەورەی پێدام‬ ‫و لەكەناڵە تەلەڤزیۆنەكان و رادیۆیەكانی‬ ‫توركیا پێش���ان نادرێم و چاوپێكەتنیش‬ ‫لەگەڵ من س���از ناك���ەن و دەڵێن ئەگەر‬ ‫تەنه���ا بەناوی ش���ەهریبان رازی دەبیت‬ ‫ئێمە دەتوانین لەبەرنامە تەلەڤزێونەكان‬ ‫پێش���انت بدەی���ن‪ ،‬هەروەه���ا رۆژنام���ە‬ ‫توركییەكانیش پێم دەڵێن ئێمە دەتوانین‬ ‫دیداری���ت لەگ���ەڵ بكەی���ن بەمەرجێ���ك‬ ‫(كوردی) لەناوەكەت جیابكەیتەوە‪.‬‬ ‫چەند زمان دەزانی؟‬ ‫شەهریبان كوردی‪ :‬كوردی و توركی‬ ‫و ئەڵمانی‪ ،‬ئێستاش خەریكم خۆم فێری‬ ‫ئینگلیزی دەكەم‪.‬‬

‫دووپشك و داعش!‬ ‫كەمجار هەی����ە كەناڵێك درامای����ەك دووبارە نمایش‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬بینەر و جەماوەری هەبێت‪ ،‬چونكە دراما وەك‬ ‫فیل����م نیە‪ ،‬خەڵك حەز بەدووبارە و س����ێبارە بینینەوەی‬ ‫بكات‪ ،‬لەكاتێكیش����دا كە فرەكەناڵی و بوونی ئەو هەموو‬ ‫درام����ا توركی و عەرەب����ی و بیانیانە كاریگەری خۆیان‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫یان كاتێكدا هەموو خەڵك خەریكی بەزمی داعش����ن‪.‬‬ ‫بەاڵم دووبارەكردنەوەی درامای كوردی (دووپش����ك)‬ ‫پشتیوان عەبدولاڵ‬ ‫لەكەناڵی كوردس����تان تیڤ����ی لەكاتێك����ی زۆر گونجاودا‬ ‫ب����وو‪ ،‬ئەو درامای����ە توانی زۆرترین بین����ەر و جەماوەر‬ ‫لەخ����ۆی كۆبكات����ەوە‪ ،‬بەتایبەتیش دووبارەك����راو بوو‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم زۆرینەی خەڵك نەیاندیتبوو‪ ،‬كاتێك س����اڵی پار لەمانگی رەمەزانی پیرۆز نمایش‬ ‫كرا‪ ،‬یاخود زۆربەی كەس بەكامڵی نەیان دیتبوو‪ ،‬من ساڵی پاریش لەنوسینێكدا ئاماژەم‬ ‫بەو درامایە كرد‪ ،‬كە پێش����تر س����ینارۆیەكەم خوێندبووە‪ ،‬بەاڵم منیش ئەوساڵ دووبارە‬ ‫س����ەیرم كردەوە‪ ،‬هەندێ ش����تی ت����ازەم لێوەرگرت‪ ،‬كە مایەی س����ەركەوتنی س����ەرەكی‬ ‫دراماكە بوو‪.‬‬ ‫نوس����ەر و پاڵ����ەوان و دەرهێن����ەری دراماكە كاكە (میهران ش����ێری) كە خۆی خەڵكی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستانە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی جێگەی سەرنج بوو لەو درامایە هەستمان بەهیچ‬ ‫س����تایلێكی ئێرانی (درامای ئێرانی و س����ینەما) لە دراماكەدا نەك����رد‪ ،‬كە ئەمەیان مایەی‬ ‫س����ەركەوتن بوو‪ ،‬هەس����ت دەك����ەم دراماكە تەواو كوردییە‪ ،‬تەنیا لەش����ێوەی نوس����ینی‬ ‫س����یناریۆ و گێڕان����ەوەی چیرۆك نەبێت‪ ،‬كە زۆر لەس����یناریۆی چیرۆك����ی فیلمی هیندی‬ ‫نزی����ك ب����وو‪ .‬بەاڵم بەچارەس����ەرێكی گونجاو و ج����وان موقنیع بۆ جەم����اوەر و بینەری‬ ‫درامای كوردی‪.‬‬ ‫دەرهێنەر زیرەكانە س����تیالی كاركردنی درامای توركی لەو درامایەدا بەكارهێنا بوو‪،‬‬ ‫س����تایلی جۆری كارك����ردن (وێنەگرتن‪ ،‬بزاوی كامێرا و چەندین چارەس����ەری هونەری‬ ‫وێنەگرتن بەكارهێنانی ئەكتەری پاڵەوانی گەنج و سیماجوان‪ ،‬دەرخستنی كێشە ئێستای‬ ‫گەنجان لەكۆمەڵگەی تازەی كوریدا)‪.‬‬ ‫ئەمان����ە هەموو ه����ۆكاری س����ەركەوتنی دراماكە ب����وون‪ ،‬هەرچەن����دە دەرهێنەر زۆر‬ ‫گەنجانە كاری كردووە‪ ،‬بەاڵم نەدەكرا (دكتۆر) دەوەن نەوزاد ئەوەندە گەنج بێت!! دەكرا‬ ‫ماكی����اژ بكراب����ا‪ ،‬یاخود رۆڵەكە بدرابا بە یەكێك����ی دی‪ ،‬لەكاتێكد وابزانم خاتوو (دەوەن)‬ ‫خۆی مێكئەپی ئەم كارە بوو‪ ،‬سپێشەل ئینفێكت لەكارەكەدا الواز بوو‪ ،‬بەتایبەت لەكاتی‬ ‫تەقەكردنی ئاسۆ لەنێو سەیارەكە‪ ،‬كە شەو دوای كەوتبوون‪.‬‬ ‫ئەو درامایە تەنانەت لەهەڵبژاردنی گۆرانی تایتڵدا زۆر سەركەوتوو بوو‪ ،‬گۆرانیەكەشی‬ ‫زۆر نایاب بوو‪ ،‬هاوچەش����نی كارەك����ە هەڵبژێردرابوو‪ ،‬ئەمە جگەل����ەوەی دراماكە باس‬ ‫لەژیانی هاوچەرخی ئێس����تای كوردستان دەكات و واقیعی ئەمڕۆ دەردەخات‪ ،‬پێم وایە‬ ‫ئ����ەم درامایە ئەگەر بۆ جاری س����ێیەمیش لەكاتێكی تردا نمای����ش بكرێتەوە‪ ،‬جەماوەری‬ ‫خۆی دەبێت و سەرنجراكێشە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪57 2014/7/5‬‬


‫هونەری‬

‫"رۆژین"یش‬ ‫دژی داعش چەك هەڵدەگرێ‬ ‫سڤیل‪ :‬پشتیوان عەبدوڵاڵ‬ ‫رۆژین ش���ەریفی كچ���ە ئەكتەرێك���ی مۆدێرنی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردس���تانە و ئێس���تا لەسلێمانی‬ ‫نیش���تەجێیە‪ ،‬رایگەیاند‪ ،‬لە دژی داعش چەك‬ ‫هەڵدەگرێت‪.‬‬ ‫رۆژی���ن ك���ە لەدرام���ای دووپش���ك رۆڵی‬ ‫سەرەكی بینیووە‪ ،‬ئەو درامایەی شەوانە‬ ‫ل���ە كوردس���تان تیڤ���ی پەخ���ش دەكرێ‪،‬‬ ‫ل���ە لێدوانێكیدا ب���ۆ (س���ڤیل) دەربارەی‬ ‫بارودۆخ���ی ئێس���تای كوردس���تان‬ ‫پشتگیری خۆی بۆ پێشمەرگە دەربڕی‬ ‫و رایگەیان���د "ئام���ادەم شانبەش���انی‬ ‫برایانی پێش���مەرگە چ���ەك هەڵگرم و‬ ‫دژی داعش شەڕ بكەم"‪.‬‬

‫‪ 58‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫هونەری‬

‫ئەحمەد ساالر گەڕایەوە‬ ‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫دوای مان����ەوەی دوو مانگ لەواڵتی ئەڵمانیا بە مەبەس����تی وەرگرتنی‬ ‫چارەسەر‪ ،‬هونەرمەند ئەحمەد ساالر گەڕایەوە كوردستان‪.‬‬ ‫هونەرمەند ئەحمەد س����االر ش����انۆكاری گەورەی كوردستان‪ ،‬بەهۆی‬ ‫تێكچووی باری تەندروستی و نەخۆشی دڵ‪ ،‬سەردانی واڵتی ئەڵمانیای‬ ‫كرد بۆ وەرگرتنی چارەسەری‪ ،‬كە پتر لە دوو مانگی خایاند‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫ساالر بە(س����ڤیل)ـی راگەیاند‪ ،‬ئێس����تا باری تەندروستی زۆر‬ ‫باش����ە و گوتیشی "سوپاسی خوا و هەموو دۆست و‬ ‫هاوڕێیانم دەكەم‪ ،‬كە هەواڵی منیان پرسیووە‪،‬‬ ‫ئێس����تا زۆرباش����م و دووبارە دەست‬ ‫بەكاری هونەری و نووس����ین‬ ‫دەكەمەوە"‪.‬‬

‫فەرهاد پیرباڵ دەبێتە شەهابە‬ ‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫فەره���اد پیرباڵ بەش���داری لە فیلمی س���ینەمایی (ش���ەهاب و ڤینۆس)‬ ‫دەكات‪ ،‬كە رۆڵی شەهابە دەبینێ‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە حەس���ەن عەلی دەرهێنەری فیلمی داس���تانی (شەهابە و‬ ‫ڤینۆس) بە س���ڤیلی راگەیاند‪ ،‬لەناو قەالی هەولێر دەس���تیان كردووە‬ ‫بە وێنەگرتنی فیلمەكەی و دەش���ڵێ "دكتۆر فەرهاد پیرباڵ و گەالوێژ‬ ‫بۆكانی رۆڵی س���ەرەكی لە فیلمەكەم دەبینن‪ ،‬كە داستانێكی كوردییە‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆ یەكەمجارە پیرباڵ بەش���داری لە فیلمی سینەمایی بكات و‬ ‫ببێتە ئەكتەر"‪ .‬هەروەها دەرهێنەر راش���یگەیاند‪ ،‬بەمنزیكانە ئەم فیلمە‬ ‫لە سینەماكانی كوردستان نمایش دەكرێ‪.‬‬

‫دەشنێ‬ ‫لە گۆرانی دوور دەكەوێتەوە‬ ‫سڤیل‪ :‬زانا دزەیی‬ ‫بەه���ۆی نەخۆش���ییەوە كچ���ە گۆرانیبێ���ژ دەش���نێ ب���ۆ ماوەی���ەك لە‬ ‫گۆرانیگوتن دوور دەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫دەش���نێ لە ماڵپەڕی تایبەتی خۆی لە ئینس���تەگرام ئاش���كرایكردووە‪،‬‬ ‫ك���ە دووركەوتنەوەی ماوەیەكی ئەو ل���ەكاری هونەری پەیوەندی بە‬ ‫ناجێگیری باری تەندروس���تییەوە هەیە و دەش���ڵێت "خۆشەویس���تانم‬ ‫پێت���ان رادەگەیەن���م ماوەیەكە لێت���ان دوورم پەیوەندی بەنەخۆش���ی‬ ‫من���ەوە هەیە‪ ،‬ماوەی���ەك لە كاری هون���ەری دووردەكەومەوە تاوەكو‬ ‫تەندروستیم بەرەو باشتر دەچێت"‪.‬‬ ‫بەاڵم دەش���نێ ئاماژەی بەجۆری نەخۆش���ییەكەی نەكردووە و تەنیا‬ ‫نوسیوویەتی "پێویستم بەچارەسەری سروشتی هەیە"‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪59 2014/7/5‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫سیامەند كەریم‪:‬‬

‫بوونی كێبڕكێ گرنگە بۆ پێشخستن‬ ‫بێت نەك یەكترشكاندن‬ ‫ئەحمەد تاریق‬ ‫راگەیاندنكار س���یامەند كەریم حوسێن لەس���اڵی ‪ 1988‬لەشاری هەولێر‬ ‫لەدایكب���ووە و خێزاندارە‪ ،‬دەرچووی پەیمان���گای راگەیاندنە‪ ،‬ئەزموونی‬ ‫جۆراوج���ۆری ل���ەكاری راگەیان���دن تاقیكردۆت���ەوە‪ ،‬وەك رادی���ۆی‬ ‫پێشكەوتنی الوان و رادیۆی نەورۆز و گۆڤاری پێشكەوتن و رۆژنامەی‬ ‫پ���رس‪ .‬دواتری���ش لەكەناڵ���ی تەلەفزیۆن���ی لۆكاڵ���ی ‪ SRT‬بەرنام���ەی‬ ‫"بەاڵنس"ی پێش���كەش كردووە‪ .‬ماوەیەكیش وەك بێژەری وەرزش���ی لە‬ ‫كەناڵی رووداو كاری كردووە‪ ،‬ئێس���تاش بێ���ژەری ئابوورییە لە كەناڵی‬ ‫كوردستان تیڤی‪.‬‬ ‫سیامەند لەگەڵ ئەوەی عاشقی كاری راگەیاندنە‪ ،‬بەاڵم پێشیوایە ئەوەی‬ ‫جێ���گای داخ���ە كاری راگەیاندن ب���ۆ زۆرب���ەی راگەیاندن���كاران نەبۆتە‬ ‫سەرچاوەیەك بۆ بژێوییەكی ئینس���انیانە‪ ،‬بەجۆرێك پێویستی بە كاری‬ ‫ت���ر نەبێت‪ ،‬چونك���ە وەك خۆی دەڵێت "بەش���ێكی زۆری راگەیاندنكاران‬ ‫لەپ���اڵ كاری راگەیان���دن كاری ت���ر دەكەن‪ ،‬یان لەب���ەر بژێویان ناچارن‬ ‫لەدوو دەزگای راگەیاندن كار بكەن‪ ،‬ئەمەش كاریگەری بەس���ەر كار و‬ ‫خۆیان دەبێت"‪.‬‬ ‫داهێنانی���ان لەبوارەك���ەی‬ ‫س���یامەند بوونی كێبڕكێش‬ ‫لەنێو راگەیاندنكاران و‬ ‫دەزگا راگەیاندنەكانی‬ ‫كارێك���ی‬ ‫ب���ە‬ ‫پۆزەتی���ڤ دەبینێت‪،‬‬ ‫ب���ەو مەرج���ەی "بۆ‬ ‫پێشخس���تن بێ���ت‬ ‫نەك یەكترش���كاندن و‬ ‫ناوزڕاندن"‪.‬‬

‫‪ 60‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫كیت وینسلت باس لەنهێنی‬ ‫جوانییەكەی دەكات‬ ‫خانمە ئەكتەری بەریتانی "كیت وینس���لت"‪ ،‬لەدیمانەیەكدا باس‬ ‫لە نهێنیەكانی مانەوەی رووخس���اری بەو جوانیەی ئێس���تای‬ ‫دەكات و دەش���ڵێت "نهێنیەك���ی راس���تەقینە نی���ە‪ ،‬تەنیا ئەوە‬ ‫نەبێت‪ ،‬كە ش���ێوازێكی دروس���ت و تەندروس���تم بۆ ژیانم‬ ‫هەڵبژاردووە"‪.‬‬ ‫وینس���لت لەوب���ارەوە زیات���ر دەڵ���ێ "كاتێك���ی زۆر لەو‬ ‫شوێنانەدا بەسەر دەبەم‪ ،‬كە هەوای پاكیان هەیە‪ .‬حەزم‬ ‫ل���ە خواردنی تەندروس���تە‪ ،‬هەس���تێكی خۆش���م دەداتێ‪.‬‬ ‫زۆریش ئاو دەخۆمەوە‪ .‬وازهێنانیشم لە جگەرە بەر لە ‪3‬‬ ‫ساڵ زیاتر یارمەتی باشتركردنی رووخساری داوم"‪.‬‬ ‫یەكەم هەنگاوی رۆژانەی وینس���لت لەو پێناوەدا‪ ،‬وەك‬ ‫خۆی باسی دەكات "شوشتنی ددانەكانمە راستەوخۆ‬ ‫دوای بەئاگاهاتن���م لەبەیانیان���دا‪ .‬ئینج���ا خۆم‬ ‫دەش���ۆم‪ ،‬ل���ە رۆژدا كرێمێك���ی تایبەت بۆ‬ ‫ش���ێداركردنی رووخسارم بەكاردەهێنم‪،‬‬ ‫ب���ەر لە خەوتنیش كرێمێك���ی تایبەت لە‬ ‫پێڵ���وی چاوەكانم هەڵدەس���ووم‪ ،‬كە ئەو‬ ‫هێڵە باریكانەی س���ەر پێڵ���و الدەدات و‬ ‫دەوروبەری چاوەكان درەوش���اوەتر‬ ‫دەكات"‪.‬‬


‫رەنــگاوڕەنــــگ‬

‫ئۆالال‪ ..‬لەنمایشی جلوبەرگەوە‬ ‫بۆ راهیبەی كڵێسا‬ ‫خانم���ە نمایش���كاری جلوبەرگ���ی‬ ‫ئیس���پانی "ئ���ۆالال ئۆلیڤێ���روس"‪،‬‬ ‫لەمیان���ەی س���ەردانێكیدا بۆ واڵتی‬ ‫پورت���وگال و كڵێس���ای "فاتیم���ە"‬ ‫لەو واڵت���ەدا‪ ،‬بڕیارێك���ی كتوپڕ و‬ ‫س���ەیری لەبارەی ژیانی خۆیەوە‬ ‫دا‪.‬‬ ‫ئۆالال راهاتبوو بەوەی بەش���داری‬ ‫ل���ە فیلم���ە س���ینەماییەكان و‬ ‫وێنەگرتن���ی رێكالمی���ی ب���كات‬ ‫و ب���ەردەوام وێن���ەی گ���ەورەی‬ ‫هەڵواس���راوی خۆی وەك رێكالم لە ش���وێنە گش���تیەكاندا ببینێت‪ ،‬دوای‬ ‫ئەم س���ەردانەی بۆ كڵێساكەی واڵتی پورتوگال‪ ،‬بڕیاریدا واز لە دیزاین‬ ‫و نمایش���كاری جلوبەرگ بهێنێت و پۆشاكی راهیبەیەكی سادە بپۆشێت‬ ‫و بچێتە پەرستگای "قدیس مایكل" و ببێتە راهیبە لەو كڵێسایەدا‪.‬‬ ‫ئۆالال رایگەیاند‪ ،‬كە ئەم بڕیارەی بەهۆی سەردانیكردنی ئەم كڵێسایەی‬ ‫واڵتی پورتوگال داوە و ئامادەش نەبوو قسەی زیاتری لەبارەوە بكات‪،‬‬ ‫تەنیا هێندە نەبێت كە بۆ ماڵپەڕی "ناش���یوناڵ كاسولیك" وتبووی "خودا‬ ‫هەرگی���ز هەڵە ن���اكات‪ ،‬ئەو داوای لێكردم دوای بك���ەوم‪ ،‬بێگومان منیش‬ ‫رەتم نەكردەوە"‪.‬‬

‫‪ 68‬ساڵ بۆ تەنیا رۆژێكیش لێك دانەبڕان‬ ‫ژن و مێردێ���ك‪ ،‬كە لە ماوەی ‪68‬‬ ‫ساڵەی هاوس���ەریەتیاندا بۆ تەنیا‬ ‫رۆژێكی���ش لەی���ەك دانەبڕابوون‪،‬‬ ‫لەكات���ی مردنیش���یاندا‪ ،‬تەنی���ا ‪10‬‬ ‫كاتژمێر نێوانی مەرگیان بوو‪.‬‬ ‫رۆژنامەی دەیل���ی میلی بەریتانی‬ ‫ب�ڵ�اوی كردۆت���ەوە‪ ،‬كە ئ���ەم ژن‬ ‫و پی���اوە لەش���اری مانچس���تەری‬ ‫بەریتانی���ا‪ ،‬لەس���ەردەمی جەنگ���ی‬ ‫جیهان���ی دووەم���دا یەكتری���ان‬ ‫ناسیوە و ژیانی هاوسەرگیرییان‬ ‫پێكهێن���اوە‪ .‬دوو ك���وڕی و پێن���ج‬ ‫نەوە و دوو كوڕی نەوەیان هەیە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەی لە پەیوەن���دی ئەم‬ ‫دوو هاوس���ەرەدا سەرنجڕاكێشە‪،‬‬ ‫ل���ە ماوەی ‪ 68‬س���اڵەی هاوس���ەرگیرییاندا ب���ۆ تەنی���ا رۆژێكیش لەیەك‬ ‫دانەبڕاون‪ ،‬بەهیچ بیانو و ئیش و كار و پاساوێك‪.‬‬ ‫بەاڵم دوای ئەوەی پیاوە تەمەن ‪ 91‬ساڵەكە "جۆرج دۆتی" خێزانەكەی ‪92‬‬ ‫ساڵەكەی "دوروس���ی" گیان لەدەست دەدات‪ ،‬راستەوخۆ دەگوازرێتەوە‬ ‫نەخۆشخانە و بەشی چاودێری چڕی پزیشكی‪ .‬بەاڵم تەنیا ‪ 10‬كاتژمێر‬ ‫دوای مردنی ژنەكەی‪ ،‬ئەویش سەری نایەوە و گیانی سپارد‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪61 2014/7/5‬‬


‫پشــووی سڤیـل‬

‫گا ‪5/20–4/21‬‬

‫كاوڕ ‪4/20-3/21‬‬

‫ب���ێ���دەن���گ���ی���ت���ان گ����وم����ان����ی الی‬ ‫بەرامبەرەكەتان دروستكردووە‪،‬‬ ‫خۆشەویستیتان لە دەوروب���ەردا‬ ‫زی����اد دەك������ات‪ ،‬گ��رن��گ��ی ب���ە رێ��ك��پ��ۆش��ی و‬ ‫رووخستان بدەن‪ .‬پلەوپایەتان بەرز دەبێتەوە‬ ‫و پەیوەندیتان لەگەڵ كەسانێكی گرنگ بۆ‬ ‫دروست دەبێت‪.‬‬

‫دووانە ‪6/20-5/21‬‬

‫ب��ی��ر ل��ە ئ��ەن��ج��ام��دان��ی سەفەرێك‬ ‫دەك��ەن��ەوە‪ ،‬ب��ۆ هەندێكیشتان بە‬ ‫كتوپڕی رێك دەكەوێ‪ ،‬پێشنیاری‬ ‫ك��ارێ��ك��ت��ان ب���ۆ دەك���رێ���ت ب���ە هاوبەشی‪،‬‬ ‫پەیوەندیتان لەگەڵ بەرپرسەكانتان بەهێز‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬كاتێكی ل��ەب��ارە بۆ دەستكەوت و‬ ‫دەرامەت‪.‬‬

‫تەرازوو ‪10/20-9/21‬‬

‫هەوڵەكانتان بەگەڕ بخەن‪ .‬باشترین‬ ‫ك��ات��ی دەس��ت��ك��ەوت و داراییتانە‪.‬‬ ‫ل��ەك��ارە ن��وێ��ی��ی��ەك��ان سەركەوتن‬ ‫ب���ەدەس���ت ب��ه��ێ��ن��ن‪ .‬ف��ش��ارە داراییەكانتان‬ ‫لەسەر كۆدەبێتەوە‪ .‬لەگەڵ دەوروبەرتان بە‬ ‫شێوەیەكی باشتر خۆتان بگونجێنن‪ ،‬چونكە‬ ‫هەوڵ دەدەن هاوكاریتان بكەن‪.‬‬

‫دووپشك ‪11/20-10/21‬‬

‫ئەگەری بە دیهێنانی ئاواتەكانتان‬ ‫بە هێز دەبێت و چەند هەوڵێكی‬ ‫دیكەی بۆ دەدەن‪ .‬گرنگی زیاتر‬ ‫بە رێكخستن دەدەن وەك لە ئەنجامدانی‬ ‫كار‪ .‬بەاڵم هەوڵێكی تەواو دەدەن بۆ ئەوەی‬ ‫سەركەوتنی گەورە بەدەست بهێنن‪.‬‬

‫كەوان ‪12/20-11/21‬‬

‫رەنگە نەتوانی بە باشی شتەكان بۆ‬ ‫بەرامبەرەكەت دەرببڕی‪ .‬كاتێكی‬ ‫باشە بۆ رێكخستن و بەرنامەرێژی‪.‬‬ ‫بەاڵم بۆ ئەنجامدانی كاری قورس باش نییە‪.‬‬ ‫هەلە باشەكان كۆنتڕۆڵ بكە‪ .‬ئەگەر لەشتێكی‬ ‫رابردوودا سەركەوتوو نەبوویت هەمان هەل‬ ‫دووبارە دەبێتەوە‪.‬‬

‫بەرپرسیارییەكانتان لەم هەفتەیەدا‬ ‫زیاتر دەكات‪ .‬دەتوانن ئەو كارانە‬ ‫بپارێزن‪ ،‬كە چەند هەنگاوێكتان‬ ‫بۆ هەڵێناوە و بەگەڕیان بخەنەوە‪ .‬گرنگی‬ ‫بەهاوبەش و هاوكارەكانتان بدەن و رەنگە‬ ‫بیانەوێت بابەتێكی گرنگتان پێڕابگەێنن‪.‬‬

‫وشەی نادیار‬

‫وشەی یەكتربڕ‬

‫وشەی نادیار لە دوو بڕگە و (‪ )10‬پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە‪.‬‬ ‫سڤیل‬ ‫ب‬ ‫چ‬ ‫ێ‬ ‫پ‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫ب‬ ‫ك‬ ‫د‬

‫ئـ‬ ‫ك‬ ‫پ‬ ‫ا‬ ‫ئـ‬

‫ب‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫و‬

‫ه‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ت‬

‫س‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ی‬

‫ێ‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫و‬

‫ك‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫و‬

‫ا‬ ‫ێ‬ ‫گ‬ ‫ا‬ ‫ه‬

‫ڵ‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ی‬

‫ئـ‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫د‬

‫ی‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ن‬

‫ب‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫ر‬

‫ه‬ ‫ت‬ ‫ێ‬ ‫م‬ ‫و‬

‫س‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ك‬

‫ه‬ ‫ن‬ ‫ێ‬ ‫ا‬ ‫ێ‬

‫ه‬ ‫ێ‬ ‫ێ‬ ‫ژ‬ ‫ر‬

‫ه‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫ا‬

‫ر‬ ‫ب‬ ‫ج‬ ‫ت‬ ‫سڤیل‬

‫ئەگەر بێت و لە ژوورێكی تەنهادا پێنج كەس برسیان بێت و بەشی چوار‬ ‫كەس نانیان پێبێت‪ ،‬ئەوەی دەڵێت برسیم نییە‪ ،‬دایكە‪.‬‬ ‫تێبینی‪( :‬هـ) و (ە) بە یەك پیت دەژمێردرێن‪.‬‬

‫بیدۆزەرەوە‬

‫ئەم بەرازە لە وێنەكەدا مەلە دەكات هەرچەندە دەڵێن بەراز ناتوانێ مەلە بكات‪.‬‬ ‫بەاڵم وادیارە گیانلەبەرێكی تر‪ ،‬جگە لە بەرازەكە‪ ،‬لە وێنەكەدا هەیە‪ .‬ئایا دەزانی‬ ‫ئەم گیانلەبەرە چییە؟‬

‫‪ 62‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫سڤیل‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫‪6‬‬

‫‪5‬‬

‫‪7‬‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫‪10‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪ .1‬واڵتێكە لە ئاسیا‪.‬‬ ‫‪ .2‬خانمە گۆرانیبێژێكی كۆچكردووی‬ ‫ئێرانییە ‪ -‬پیتی لەیەكچوو‪.‬‬ ‫‪ .3‬هۆزێكی بەناوبانگە لە كینیا ‪-‬‬ ‫(بەرگ) بەتێكەاڵویی‪.‬‬ ‫‪ .4‬ن��ی��وەی (ب��ان��ە) ‪ -‬شاكارێكی‬ ‫نەجیب مەحفوزە‪.‬‬ ‫‪ .5‬پیتی لەیەكچوو ‪ -‬جۆرێكە لە‬ ‫باڵندە (پ)‪.‬‬ ‫‪ .6‬الدێ ‪ -‬وێنەكە‪.‬‬ ‫‪ .7‬پای (پ) ‪ -‬پیتی لەیەكچوو‪.‬‬ ‫‪ .8‬بەخت‪.‬‬ ‫‪ .9‬پیتی لەیەكچوو‪.‬‬ ‫‪ .10‬دوڕ‪.‬‬

‫ستوونی‪:‬‬ ‫‪ .1‬واڵتێكە لە ئاسیا‪.‬‬ ‫‪ .2‬پ��ی��ت��ی ل��ەی��ەك��چ��وو ‪ -‬پیتی‬ ‫لەیەكچوو ‪ -‬نیوەی (دوور)‪.‬‬ ‫‪ .3‬س���ێ پ��ی��ت ل���ە (زی�������وس) ‪-‬‬ ‫ئیسراحەت‪.‬‬ ‫‪ .4‬زنجیرە هۆتێلێكی جیهانییە (پ)‪.‬‬ ‫‪ .5‬هێلكە ‪ -‬جۆرێكە لە میوە‪.‬‬ ‫‪ .6‬ناوێكی ك��وڕان��ەی عەرەبییە‬ ‫(پ)‪.‬‬ ‫‪ .7‬ناسوور‪.‬‬ ‫‪ .8‬واڵتێكە لە ئەفریقیا (پ)‪.‬‬ ‫‪ .9‬تاڤگە بەناوبانگەكەی نێوان‬ ‫ئەمریكا و كەنەدا‪.‬‬ ‫‪ .10‬ژمارە (پ)‪.‬‬

‫تێبینی‪( :‬پ) = پێچەوانە‪( .‬ت) = تێكەاڵو‪.‬‬ ‫(ه) و (هـ) بە یەك پیت دەژمێردرێن‪.‬‬


‫پشــووی سڤیـل‬

‫قرژاڵ ‪7/20-6/21‬‬

‫ماوەی بێزارییەكانتان كۆتایی دێت‪.‬‬ ‫تیشكی ه��ەت��او ل��ە ئەستێرەكەتانە‪،‬‬ ‫گەشبینی و توانا جەستەییەكانتان‬ ‫زی���اد دەك���ات‪ .‬دەت��وان��ن الپ��ەڕەی��ەك��ی ن��وێ لە‬ ‫ژیانتان هەڵبدەنەوە و دەست بە جێبەجێكردنی‬ ‫ئەو بەرنامانە بكەن‪ ،‬كە ماوەیەكی زۆرە بیری‬ ‫لێدەكەنەوە‪.‬‬

‫گیسك ‪1/20–12/21‬‬

‫گۆزە ‪2/20 –1/21‬‬

‫ئ��ەن��ج��ام��ی گ��رن��گ بەدەستدێنن‪.‬‬ ‫دەستپێشخەری بكەن هەتا كارەكان‬ ‫ل���ەژێ���ر ك��ۆن��ت��ڕۆڵ��ی خۆتاندایە‪،‬‬ ‫هەوڵبدەن هەلەكان كۆنتڕۆل بكەن‪ .‬چونكە‬ ‫كاتێكی باشە بۆ پێداچوونەوە و سوككردنی‬ ‫كارە كەڵەكە بووەكانی ماوەی رابردوو‪.‬‬

‫نەهەنگ ‪3/20-2/21‬‬

‫هەوڵ دەدەن چەند كارێكی نوێ بكەن‬ ‫و سەركەوتنێكی گ��ەورەش بە دەست‬ ‫دێنن‪ .‬گرنگی زیاتر بە تەندروستیتان‬ ‫بدەن‪ .‬كاتێكی باشە بۆ خوێندنەوە و تێگەیشتن لەو‬ ‫بابەتانەی پێویستە فێری ببن‪ .‬رێكەوتنی كەسانێك‬ ‫دەكەن كە لەگەڵ هەندێك لە بیر و بۆچەنەكانتان‬ ‫یەك دەگرنەوە‪.‬‬

‫تەنها ‪ 8‬جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن‪ .‬كامانەن؟‬

‫وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو‬ ‫وشەی یەكتربڕ‬ ‫سڤیل‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫‪5‬‬

‫‪6‬‬

‫‪7‬‬

‫‪1‬‬

‫ك‬

‫ه‬

‫م‬

‫ت‬

‫ی‬

‫ا‬

‫ر‬

‫ق‬

‫‪2‬‬

‫ه‬

‫خ‬

‫ا‬

‫و‬

‫‪3‬‬

‫ر‬

‫ا‬

‫ك‬

‫و‬

‫ن‬

‫‪4‬‬

‫ی‬

‫ی‬

‫ر‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫‪10‬‬

‫ی‬

‫ی‬

‫ه‬

‫ب‬

‫ر‬

‫ش‬

‫و‬

‫ا‬

‫ن‬

‫م‬

‫ه‬

‫ه‬

‫د‬

‫ی‬

‫‪5‬‬

‫م‬

‫ی‬

‫ك‬

‫س‬

‫ۆ‬

‫ب‬

‫ل‬

‫ی‬

‫د‬

‫‪6‬‬

‫ك‬

‫ل‬

‫ی‬

‫و‬

‫ن‬

‫ا‬

‫ر‬

‫د‬

‫ۆ‬

‫‪7‬‬

‫ا‬

‫ا‬

‫‪8‬‬

‫ب‬

‫و‬

‫‪9‬‬

‫ا‬

‫‪10‬‬

‫ن‬

‫ه‬

‫س‬

‫ر‬

‫د‬

‫ر‬

‫ك‬

‫ا‬

‫ی‬

‫ت‬

‫ه‬

‫ح‬

‫ا‬

‫ش‬

‫م‬

‫ی‬

‫ل‬

‫وشەی نادیار‪:‬‬ ‫چاڕلی چاپڵن‬ ‫بیدۆزەرەوە‬

‫ئا‪ :‬رۆڤار رواندزی‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪63 2014/7/5‬‬

‫ئا‪ :‬جەالل هیرانی‬

‫ب���ی���رك���ردن���ەوەك���ان���ت���ان راس�����ت و‬ ‫دروس��ت��ن‪ .‬ئ��ەم دۆخ��ە گونجاوە بۆ‬ ‫چارەسەری كێشەكان‪ .‬هەموو ئەو‬ ‫بڕیارانەتان كە بۆ باشتركردنی كارەكەتان‬ ‫داوتانە هەنگاوێكی نوێیە و سەركەوتووە‪.‬‬ ‫ئ��اگ��ادار بن هەندێك ك��ات عینادیی هەنگاوە‬ ‫رێكخراوەكانتان تێك دەدات‪.‬‬

‫شێر ‪8/20-7/21‬‬

‫هەوڵ بدەن پاشكەوت لە دەرامەت‬ ‫ب��ك��ەن‪ .‬دەس��ك��ەوت��ەك��ان ب���ەردەوام‬ ‫دەب��ن‪ .‬ب��ەاڵم بەم شێوەیە باشەی‬ ‫ئێستا نییە‪ .‬پەیوەندییەكانتان زۆر دەبن‬ ‫و دی��داری كەسانێك دەك��ەن‪ ،‬كە گرنگن بۆ‬ ‫ژیانتان‪ .‬ئەركەكانتان فەرامۆش مەكەن و‬ ‫لێیان سارد مەبنەوە‪.‬‬

‫فەریك ‪9/20-8/21‬‬

‫الی��ەن��ی س������ۆزداری ب��ە شێكی‬ ‫زۆر لە بیركردنەوەكانتان داگیر‬ ‫دەكات‪ .‬دەست بە ئەنجامدانی كارێكی نوێ‬ ‫دەك��ەن‪ .‬هەموو ئەو كارانەی ئەنجامیان‬ ‫دەدەن ه��ەت��ا زان��ی��اری زی��ات��ری لەسەر‬ ‫ك��ۆب��ك��ەن��ەوە س��ەرك��ەوت��ن��ت��ان مسۆگەرتر‬ ‫دەبێت‪.‬‬


‫هاوێنە‬

‫گافریلۆ‬ ‫ئەو هەرزەكارەی بە دوو گوللە جیهانی‬ ‫گۆڕی و ملیۆنەها كەسی كوشت‬

‫‪ 64‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫ئاالن عومەر‬

‫‪ 10‬ساڵ لەمەوبەر لەیەكێك لەپەرستگاكان‬ ‫دەمانچەی���ەك دەرك���ەوت‪ ،‬ك���ە چیرۆكەكەی‬ ‫كورتە‪ ،‬بەاڵم لەهەرە قێزەوەنترین چیرۆكەكانی‬ ‫مێ���ژووە‪ ،‬بەو دەمانچەی���ە هەرزەكارێك دوو‬ ‫گوللەی تەقاند‪ ،‬بەدوایاندا "سۆنامی" خوێن بۆ‬ ‫ماوەی ‪ 4‬س���اڵ هەموو ئەوروپای داپۆش���ی‪،‬‬ ‫بە گۆڕانكاری جیۆسیاس���یەكان لەنێو هێز و‬ ‫هاوپەیمانەكان���دا كۆتای���ی ه���ات‪ ،‬كەس بیری‬ ‫ناچێ���ت‪ ،‬زیاتر ل���ە ‪ 15‬ملیۆن ك���وژراو و ‪21‬‬ ‫ملیۆن برین���داری لێكەوت���ەوە‪ ،‬ئەمە پوختەی‬ ‫رووداوێكە‪ ،‬كە لە كوش���تنی كەسێك دەستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬هەفتەی رابردوو ‪ 100‬ساڵ بەسەریدا‬ ‫تێپەڕی‪.‬‬ ‫ب���ەدوو گولل���ەی دەمانچ���ەی ج���ۆری‬ ‫(براون���گ ‪9‬مل���م‪ FN – 1910 ،‬جۆری بەلجیكی‬ ‫نیوتۆماتیك)‪ ،‬میراتگری عەرشی ئیمپراتۆڕی‬ ‫نەمساوی‪-‬مەجەڕی لە ‪/28‬حوزەیران‪1914/‬‬ ‫خ���ۆی و خێزانەك���ەی ك���وژران‪ ،‬ل���ەو كاتەی‬ ‫لەشانشینی س���ربیا لەس���ەردانێكی رەسمیدا‬ ‫بوون‪ ،‬دوای یەك مان���گ وەك تۆڵەكردنەوە‪،‬‬ ‫تۆقێنەرترین فتیلی ش���ەڕ هەڵگیرسا‪ ،‬ئەویش‬ ‫جەنگی جیهانی یەكەم بوو‪.‬‬ ‫ئ���ەو كەس���ەی تەقەك���ەی ك���رد‪( ،‬گافریل���ۆ‬ ‫بیرێس���یب) قوتابیەك���ی س���ڕبی ب���وو‪ ،‬ئ���ەو‬ ‫گەنجەی لەوانەیە لەهەموو جیهاندا كەس���ێك‬ ‫نەبێ���ت ب���ە ت���ەواوی بیناس���ێت‪ ،‬وێنەكەی و‬ ‫دەمانچەكەی‪ ،‬كە لەساڵی ‪ 2004‬لەپەرستگای‬ ‫مەسیحییەكان لەشاری "گراتس"ی پایتەختی‬ ‫ویالیەتی "سیتریا" ‪ 200‬كیلۆمەتر لەباشووری‬ ‫رۆژهەاڵت���ی ڤییەنن���ای پایتەخت���ی نەمس���ا‬ ‫دۆزایەوە‪ ،‬باڵوكراوەتەوە‪.‬‬ ‫لەس���اڵی ‪ 2004‬وێن���ەی دەمانچەك���ە‬ ‫دەرك���ەوت‪ ،‬لەگ���ەڵ زانیارییەكانی‪ .‬ئەو كوڕە‬ ‫هەرزەكارە‪ ،‬كە ‪ 90‬ساڵ بەسەر تەقاندنی دوو‬ ‫گولل���ە بە لولەی ئەو دەمانچەیە تێپەڕ دەبێت‪،‬‬ ‫میراتگری شاهانەی نەمسا (فرانز فێردیدناند)‬ ‫لەگەڵ خێزانەكەی (سۆفی كە ‪ 4‬ساڵ لەخۆی‬ ‫بچوكت���ر بوو و ‪ 3‬كوڕی لێیهەبوو) كوش���ت‪،‬‬ ‫كاتێك لەش���ەقامەكانی ش���اری س���ەرایڤۆ بە‬ ‫ئۆتۆمبێلێكی سەركراوە دەگەڕان‪ ،‬لەكۆتاییدا‬ ‫تەنیا الشەكانیان گەڕێندرانەوە ڤیەننا‪.‬‬ ‫مانگێك بەس���ەر ئ���ەم كوش���تنەدا تێپەری‬ ‫نەكردبوو‪ ،‬ئیمپراتۆڕی نەمس���اوی‪-‬مەجەڕی‬ ‫تۆڵەی خۆی لەشانش���ینی س���ربیا كردەوە و‬ ‫لە ‪ 28‬ی تەموزی ‪ 1914‬جاڕی ش���ەڕی دا و‬ ‫داگیری ك���رد‪ .‬ئەڵمانیا بەداگیركردنی بەلجیكا‬ ‫و لۆكس���مبۆرگ وەاڵم���ی دای���ەوە‪ ،‬بەم���ەش‬ ‫رووب���ەرووی راگەیاندن���ی ش���ەڕ لەالی���ەن‬


‫هاوێنە‬

‫بەریتانیاوە ب���ووەوە‪ ،‬دوای ‪ 3‬مانگ دەوڵەتی‬ ‫عوس���مانی هاتە ناو ش���ەڕەكە‪ ،‬بەمش���ێوەیە‬ ‫ئەورپا ترس���ناكترین جەنگی ئەزموونكرد‪ ،‬كە‬ ‫‪ 4‬ساڵی خایاند‪.‬‬ ‫بەخێرای���ی جیه���ان گ���ۆڕا‪ ،‬ئ���ەو جەنگەی‬ ‫كۆتای���ی بەئیمپڕاتۆریەت���ی عوس���مانی هێن���ا‪،‬‬ ‫بەهەم���ان ش���ێوە بەدۆڕانی ئەڵمانی���ا كۆتایی‬ ‫پێه���ات‪ .‬دۆڕانەك���ە ب���ووە ه���ۆی داڕوخان���ی‬ ‫ئابووری���ی‪ ،‬وای لەئەڵمانەكان ك���رد ئەدۆڵف‬ ‫هیتل���ەر و حیزب���ە نەتەوەییەكەی بێنە س���ەر‬ ‫حوك���م‪" .‬فوه���رر – س���ەركردە‪ ،‬تایب���ەت بۆ‬ ‫هیتلەر بەكار دێ���ت" جەنگی جیهانی دووەمی‬ ‫هەڵگیرس���اند‪ ،‬بەه���ۆكاری ئەم���ەش بۆمب���ی‬ ‫ناوەك���ی لەدای���ك ب���وو‪ ،‬پاش���ان دەوڵەت���ی‬ ‫ئیسرائیلی دروست بوو‪ ،‬دواتر جەنگی ساردی‬ ‫نێوان ئەمریكا و یەكێتی س���ۆڤیەت‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫عەرەب���ەكان س���ەرگەرمی چێژوەرگرت���ن‬ ‫بوون لەتامی س���ەربەخۆیبوونیان لەدەس���تی‬ ‫ئیستعمارەكانیان‪.‬‬ ‫هەر لەو گۆڕانكارییەكانەدا‬ ‫جیه���ان ش���اهیدی بینینی‬ ‫جەنگ���ی كۆری���ا ب���وو‪،‬‬ ‫خراپتری���ش لەم���ە‬ ‫جەنگی ڤێتنام‪ ،‬پاشان‬ ‫دۆخ���ی زۆرین���ەی‬ ‫عەرەب���ەكان دوای‬ ‫ش���ەڕی ‪ 1976‬لەگ���ەڵ‬ ‫ئیس���رائیل گۆڕا‪ ،‬سیس���تەمی‬ ‫حوك���م لەئێ���ران و ئەفغانس���تان گۆڕا‪،‬‬ ‫ئەمریكیی���ەكان ئەفغانیی���ە عەرەبەكانی���ان‬ ‫مەش���ق پێ���دەدا‪ ،‬ت���ا ب���ن الدن و "قاعی���دە" و‬ ‫‪11‬ی س���ێپتەمبەر و جەن���گ دژی تی���رۆر و‬ ‫داگیركردنی عێراق روویاندا‪.‬‬ ‫هەموو ئەمە بەهۆی هەرزەكارێك بوو‪ ،‬كە‬ ‫گ���ەر برس���ی نەبایە و نەچووبا ب���ۆ خواردنی‬ ‫"س���اندەویچ"ێك‪ ،‬لەدوكانێك���ی ش���ەقامەكە‪،‬‬ ‫دەمانچەك���ەی بەكارنەدهێن���ا‪ .‬وا بڕیار نەبوو‬ ‫كەژاوەی شای نەمسا بەوێدا تێپەڕ بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەقەدەر وانوسرابوو‪ ،‬گەر ئەمە نەبایە‪ ،‬كەس‬ ‫نەیدەزانی جیهان ئێستا لەچ حاڵێكدا دەبوو‪.‬‬ ‫"گارفریل���ۆ" ك���وڕی چوارەم ل���ە ‪ 9‬كوڕی‬ ‫خێزانێك���ی جوتیارە‪ ،‬یەكێكە لەو ‪ 6‬كەس���ەی‬ ‫رێكخ���راوی "چنگ���ی رەش"ی چاالك���ی ب���ۆ‬ ‫س���ەربەخۆیی س���ربیا‪ ،‬ئەوكات بۆ كوش���تنی‬ ‫پاش���ای نەمس���ا لەكات���ی س���ەردانیكردنی‬ ‫ب���ۆ س���ەرایڤۆ هەڵیبژاردب���وون‪ ،‬هەمووی���ان‬ ‫لەمەسحییەكانی سربیا بوون‪ ،‬بەاڵم بەگوێرەی‬ ‫لێكۆڵینەوەكان گرنگتری���ن كەس لەنێوان ئەم‬ ‫ش���ەش كەس���ەدا موس���ڵمانێكی بۆسنی بووە‬ ‫بەن���اوی "محەم���ەد باش���یك" ك���ە پالندانەری‬

‫سەرەكی كرداری كوشتنەكە بووە‪.‬‬ ‫هەریەكێ���ك لەوان���ە ش���وێنی جی���اواز‬ ‫لەیەكتریان گرتبوو‪ ،‬ه���ەر یەكێكیان بۆمبێكی‬ ‫دەستیان پێبوو بۆ ئەوەی لەكاتی تێپەڕبوونی‬ ‫كەژاوەی ش���ا (فرانز فێردینان���د) فڕێی بدەنە‬ ‫س���ەر ئۆتۆمبێلەك���ەی‪ ،‬تەنی���ا "گافریلۆ" نەبێ‪،‬‬ ‫ئەركی ئ���ەو تەنیا بریتب���وو لەچاودێریكردن‪،‬‬ ‫بۆیە تەنیا دەمانچەیەكی پێبوو‪ ،‬لەش���وێنێكی‬ ‫دوور چاوەڕێ���ی هاتوچۆكردن���ی ك���ەژاوەی‬ ‫پاش���ای دەك���رد‪( .‬فێردینان���د) بەش���ەقامێكدا‬ ‫تێپ���ەڕی یەكێ���ك ل���ەو ‪ 6‬كەس���ە س���ێرەی‬ ‫لێرگرتب���وو‪ ،‬بۆمبەك���ەی فڕێدا‪ ،‬ب���ەاڵم كەوتە‬ ‫خوارەوەی ئۆتۆمبێلەكە‪ .‬كەژاوەی ئۆتۆمبێلی‬ ‫پاش���ا دوای رزگاربوونی لەهەوڵی كوشتنی‪،‬‬ ‫تێپەڕ دەبێت‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەم رووداوە پاش���ا س���ەردانی‬ ‫ئەو نەخۆش���خانەیەی ك���رد‪ ،‬ك���ە بریندارانی‬ ‫هەوڵ���ی تیرۆركردنەك���ەی بەبۆم���ب ب���ۆی‬ ‫گواسترابوونەوە‪ ،‬كاتێك خۆی و خێزانەكەی‬ ‫هاتنە دەرەوە‪ ،‬شۆفێرەكە رێگەكەی هەڵەكرد‪،‬‬ ‫تا هاتە ش���ەقامێك‪ ،‬لەگۆش���ەی شەقامەكە‬ ‫دوكانێك هەبوو‪ ،‬لەناویدا "گارفیلۆ‬ ‫برێنسیب" سەندەویچێكی‬ ‫دەكڕی‪ ،‬گوێی‬

‫دوور بوو‪ ،‬دەمانچەكەی راكێشا و بەخێرایی‬ ‫گوللەیەك���ی تێگ���رت و گوللەی دووەمیش���ی‬ ‫لەخێزانەكەی گرت و كوشتی‪.‬‬ ‫خێرا لەش���وێنی رووداوەكە دەس���تگیركرا‪،‬‬ ‫ژەهری "زرنیخ"ی لەگیرفانیدا بوو‪ ،‬خواردی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پێیانزان���ی و بەپەلە گەدەیان شوش���ت‬ ‫و بەزیندووی���ی هێش���تیانەوە‪ ،‬خس���تیانە‬ ‫گرتووخانەیەك���ی تاكەكەس���ی‪ ،‬ت���ەواوی‬ ‫تێوەگالوانی���ان گرت‪ ،‬بردیانن���ە بەردەم دادگا‬ ‫و هەمووی���ان بڕی���اری لەس���ێدارەدانیان ب���ۆ‬ ‫دەرچوو‪ ،‬بەاڵم "گافریلۆ" لەبەرئەوەی تەمەنی‬ ‫‪ 19‬س���اڵ بوو‪ ،‬بەپێی یاس���ای ئەوكات ناكام‬ ‫ب���وو‪ ،‬بۆیە بەبەندكردن بۆ ماوەی ‪ 20‬س���اڵ‬ ‫سزایاندا‪.‬‬ ‫دوای چ���وار س���اڵ‪ ،‬ب���ەر لەچەن���د مانگێك‬ ‫لەكۆتای���ی هاتن���ی جەنگ���ی جیهان���ی یەك���ەم‪،‬‬ ‫بەتوندی توشی نەخۆشی "سیلی ئێسك" بوو‪،‬‬ ‫هەموو ئێس���كەكانی خوران و كێشی گەیشتە‬ ‫‪ 40‬كیلۆگ���رام‪ ،‬ت���ا ئەو رادەی���ەی ناچاربوون‬ ‫یەكێ���ك لەباڵەكان���ی بەتەواوی ببڕن‪ ،‬پاش���ان‬ ‫بەه���ۆی نەخۆش���ییەكەوە م���رد‪ ،‬ب���ەاڵم ب���ێ‬ ‫ئەوەی بزانێت بەرووداوەكەی چ كودەتایەكی‬ ‫گەورەی لەتەواوی جیهاندا بەرپاكرد‪.‬‬

‫لەژاوەژاوێك‬ ‫بوو‪ ،‬زانی كەژاوەی‬ ‫پاشا هات و نزیك بۆتەوە‪.‬‬ ‫گارفیل���ۆ برس���ێتی لەبیرچ���وو‬ ‫فڕێدای���ە‬ ‫س���ەندویچەكەی‬ ‫و‬ ‫سەرش���ەقامەكە‪ ،‬چاوەڕێی گەیشتنی‬ ‫ئۆتۆمبێلەك���ەی دەك���رد‪ ،‬ك���ە نێچیرە‬ ‫بەنرخەكەی تێدایە‪ ،‬پێیوابوو یەكێك‬ ‫لەهاوڕێكانی لەتیرۆركردنی پاشای‬ ‫ئیمپراتۆڕ سەركەوتووبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەچاوی خۆی لەناو ئۆتۆمبێلەكە‬ ‫بینی‪ ،‬كە دوو مەتر كەمتر لێی‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪65 2014/7/5‬‬


‫هاوێنە‬

‫مەریوان عومەر‬

‫چیرۆكی س���ەركەوتنەكانی واڵت���ی ئیمارات‪،‬‬ ‫كامڵە پیاوێكی ئەسمەری ریشداری كەمێك الواز‬ ‫نوس���یەوە‪ .‬ئەوەی ئەو پیاوە لەماوەی چارەگە‬ ‫سەدەیەكدا بۆ ئیمارات بەدیهێنا‪ ،‬پێشتر هەرگیز‬ ‫خەڵكی ئ���ەم ئەمارەتە پەرتوب�ڵ�او و بەدەویانە‬ ‫بەخەونی���ش نەیانبینی���وە‪ .‬ئ���ەو واڵتەك���ەی ل���ە‬ ‫بیابانێك���ی رووتەڵ و بێخێرەوە گەیاندە رۆژی‬ ‫ئەم���ڕۆی‪ ،‬كە ببێتە یەكێك لە ه���ەرە گرنگترین‬ ‫مەڵبەن���دە بازرگان���ی و ئابوورییەكانی جیهان‪،‬‬ ‫بەجۆرێ���ك هەرچەندە واڵتێك���ی دەوڵەمەندە بە‬ ‫نەوت‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا لەپاڵ نەوتدا گەشتیاریی و‬ ‫زەویوزار و بوونی بە مەڵبەندێكی بازرگانی و‬ ‫ئابووریی‪ ،‬بوونەتە س���ەرچاوەیەكی گرنگتر لە‬ ‫نەوت بۆ ئابووریی ئەم واڵتە‪.‬‬ ‫ش���ێخ زای���د ب���ن س���وڵتانی دامەزرێن���ەی‬ ‫واڵت���ی ئیم���ارات‪ ،‬لەس���اڵی ‪ 1918‬لەدایكب���ووە‪.‬‬ ‫خانەوادەكەی لەماوەی س���ااڵنی ‪1926-1922‬‬ ‫فەرمانڕەوایەت���ی ئەمارەت���ی "ئەب���و زەبی"ی���ان‬ ‫ك���ردووە‪ .‬س���اڵی ‪ 1946‬دەبێت���ە فەرمانڕەوای‬ ‫ناوچ���ەی رۆژهەاڵت���ی ئەمارەت���ی ئەب���و زەبی‪،‬‬ ‫م���اوەی ‪ 20‬س���اڵ ب���ەردەوام دەبێ���ت‪ .‬پاش���ان‬ ‫لەس���اڵی ‪ 1966‬دوای براكەی فەرمانڕەوایەتی‬

‫ت���ەواوی ئەمارەت���ی ئەبو زەب���ی وەردەگرێت‪.‬‬ ‫بەهۆی بیرتی���ژی و دووربینیەكەی���ەوە‪ ،‬توانی‬ ‫فەرمان���ڕەوا دراوس���ێكانی ت���ری ل���ە ئەمارەتە‬ ‫پەڕپ���وت و دواكەوتووەكان���ی ئ���ەوكات رازی‬ ‫بكات‪ ،‬تاك���و هەموویان لەژێر ئ���ااڵی ئیماراتی‬ ‫عەرەبی كۆببنەوە‪.‬‬ ‫س���ەرەتا ش���ێخ زاید لەگەڵ "ش���ێخ راشد"ی‬ ‫برای گفتوگ���ۆی لەبارەی ئ���ەم بیرۆكەیە كرد‪،‬‬ ‫پاش���ان فەرمانڕەوكان���ی ت���ر بانگێش���ت كران‬ ‫و بیرۆكەكەی���ان لەگ���ەڵ باس���كرا‪ .‬ئەوەب���وو‬ ‫دواج���ار هەوڵەكانی ش���ێخ زاید س���ەریگرت و‬ ‫ئەمارەتەكانی یەكیانگ���رت (ئەبوزەبی‪ ،‬دوبەی‪،‬‬ ‫ش���اریقە‪ ،‬عجم���ان‪ ،‬ئوملقیوی���ن‪ ،‬رەئس���لخێمە‪،‬‬ ‫ئەلفجی���رە) و ئ���ەم واڵت���ەی ئێس���تایان پێكهێنا‪،‬‬ ‫"شێخ زاید"یش بووە سەرۆكی واڵتەكە‪.‬‬ ‫واڵت���ی بەریتانی���اش بەڵێنەك���ەی خ���ۆی‬ ‫بەجێگەیان���د‪ ،‬كە تاك���و س���اڵی ‪ 1971‬كەنداوی‬ ‫عەرەبی جێبهێڵێت‪ .‬هەرچەندە ئەم جێهێشتنەی‬ ‫بەریتانی���ا فەراغێكی سیاس���ی و س���ەربازی لە‬ ‫ناوچەكەدا دروستكرد‪ ،‬بەاڵم بووە پاڵنەرێكیش‬ ‫ب���ۆ یەكگرتنی ئەم ئەمارەتانە و پێكهاتنی واڵتی‬ ‫ئیمارات���ی عەرەب���ی و وەس���تانی لەس���ەر پێی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫ج���ا كاتێك ش���ێخ زای���د جڵەوی دەس���ەاڵتی‬

‫ئ���ەم واڵت���ە دەوڵەمەن���د ب���ە نەت���ەوەی كەوتە‬ ‫دەس���ت‪ ،‬بڕیاریدا دەس���ت بكرێت ب���ە پڕۆژەی‬ ‫گەش���ەپێدانی گشتگیر لەسەرتاس���ەری واڵتدا‪.‬‬ ‫ئ���ەم پیاوە ب���اوەڕی وابوو كە دەبێ���ت داهاتی‬ ‫واڵت ب���ۆ پێش���كەوتن و خێ���ر و خۆش���ی‬ ‫خەڵكەك���ەی بخرێتەگەڕ‪ .‬لەوكات���ەوە چیرۆكی‬ ‫س���ەركەوتنە یەك لەدوای یەكەكانی ئەم واڵتە‬ ‫دەستی پێكرد‪ ،‬بەرادەیەك لە ئاستی بۆچوونی‬ ‫پێش���بینیكراو تێپ���ەڕی ك���رد‪ ،‬پرۆس���ەیەكی‬ ‫گشتگیریی گەشەپێدان تەواوی كایەكانی ژیانی‬ ‫گرتەوە‪ .‬ئیمارات بووە واڵتێكی خاوەن سومعە‬ ‫و ناوبانگێك���ی جیهان���ی‪ ،‬بووە ب���ە ژمارەیەكی‬ ‫گ���ەورە ل���ە نەخش���ەی بازرگان���ی و ئابووریی‬ ‫جیهانیدا‪.‬‬ ‫وەك لە وێنەكەدا دەردەكەوێت‪ ،‬ئەندازیاری‬ ‫بەناوبانگی میسری "عەبدولڕەحمان حەسەنێن‬ ‫مەخل���وف" نەخش���ەرێگای پڕۆژەكان���ی‬ ‫گەش���ەپێدانی واڵتی ئیمارات بۆ "شێخ زاید بن‬ ‫سوڵتان"ی س���ەرۆكی ئیماراتی عەرەبی روون‬ ‫دەكات���ەوە‪ ،‬ل���ە یەك���ەم دامەزراندن���ی دەوڵەتی‬ ‫ئیماراتدا لە ساڵی ‪ ،1971‬ئەویش زۆر بە وردی‬ ‫گوێ���ی لێراگرتووە و هاتووە لەس���ەر زەوی لە‬ ‫تەنیشت ئەندازیارەكە دانیشتووە‪.‬‬ ‫دەگێڕن���ەوە‪ ،‬لەس���ەرەتاكانی دامەزراندن���ی‬

‫شێخ زاید دەیویست ئیمارات‬ ‫وەك بەسڕە لێبكات!!!!‬

‫شارەكانی عێراق خەون و نمونەی بااڵی فەرمانڕەواكەی ئیمارات بوون‬

‫‪ 66‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬


‫هاوێنە‬

‫دەوڵەتی ئیماراتدا‪ ،‬شێخ زاید لەكاتی هەوڵدانی‬ ‫ب���ۆ رازیكردنی فەرمانڕەواكان���ی ئەماراتەكانی‬ ‫ئ���ەوكات‪ ،‬ب���ۆ كۆكردنەوەی���ان لەژێ���ر ئ���ااڵی‬ ‫ئیماراتدا‪ ،‬بەڵێنیان پێدەدات‪ ،‬كە لە ماوەی كەمتر‬ ‫لە ‪ 20‬ساڵدا‪ ،‬ئیمارات بكات بە بەسڕە!!!‬ ‫ئەم قسەیەی شێخ زاید دوای سەردانێكی بۆ‬ ‫عێراق دێت‪ ،‬كە تێیدا ش���اری بەغدا و بەسڕەی‬ ‫بینیبوو و زۆر بەپێشكەوتنی ئەوكاتی ئەم دوو‬ ‫شارە سەرسام ببوو‪ .‬ئەمەش دەریدەخات‪ ،‬كە‬ ‫واڵت���ی ئیمارات لەوكاتەدا چەندە دواكەوتوو و‬ ‫دوور لە س���یمای شارستانی بووە‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫سەرۆكی واڵتەكەیان تەمەننای ئەوە بخوازێت‪،‬‬ ‫ش���اری وەك ش���ارەكانی عێراق بنیات بنێت و‬ ‫ئیمارات ببێتە بەسڕە!!!!!‬ ‫ش���ێخ زای���د لەم���اوەی كەمتر لە ‪ 20‬س���اڵدا‬ ‫بەڵێنەكەی زۆر بەزیادەوە بەجێگەیاند‪ ،‬دوبەی‬ ‫ن���ەوەك ل���ە ئاس���ت بەس���ڕە نەوەس���تا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئیمارات بووە یەكێ���ك لەهەرە دەوڵەمەندترین‬ ‫واڵتان���ی جیه���ان و ش���اری "دوب���ەی"ش بووە‬ ‫یەكێ���ك لە ه���ەرە گرنگترین و س���تراتیژیترین‬ ‫و پێش���كەوتووترین ش���اری جیه���ان لەرووی‬ ‫بازرگان���ی و تەالرس���ازیی و پێش���كەوتنە‬ ‫جۆربەجۆرەكانی ترەوە‪.‬‬ ‫كەچی بەسڕە بەهۆی جەنگ و كاوكلكارییە‬

‫‪ ‬شێخ زاید و ئەندازیاری میسری عەبدولڕەحمان حەسەنێن خەلەف‬

‫ی���ەك ل���ەدوای یەك���ەكان‪ ،‬تەنان���ەت دوای ‪11‬‬ ‫س���اڵ لە رووخانی رژێم���ی دكتاتۆری بەعس‬ ‫و بەهەدەردان���ی ملیارەه���ا دۆالر لە بودجەی‬ ‫ئەم واڵتە‪ ،‬لەژێر ناوی ئاوەدانی و گەشەپێدان‬ ‫و پ���ڕۆژەی خزمەتگوزاریدا‪ ،‬ب���ووە بە وێرانە‪.‬‬ ‫بەجۆرێ���ك ئ���ەوەی ج���اران دەگوت���را "اللی ما‬ ‫یش���وف بص���رە یم���وت بالحس���رە" (ئ���ەوەی‬ ‫بەسڕای نەدیبێت بەداخ و كەسەرەوە دەمرێت)‬ ‫ئێس���تا دەبێ���ت بگوترێت "اللی یش���وف بصرە‬ ‫یموت بالحسرە" (ئەوەی بەسڕا ببینێت بەداخە‬ ‫و كەسەرەوە دەمرێت)!!!!‬

‫ژمار ‌ه ‪238‬‬

‫‪67 2014/7/5‬‬


‫شەموان‬

‫بارزانی دواهەمین قسەی خۆی دەكات‬

‫فاروق یوسف‬

‫س���ەركردەی كورد "مەسعود بارزانی" كە‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمی كوردستانیشە‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫كەسێكی عێراقیە‪ ،‬النیكەم لەئاستی فەرمیدا‪،‬‬ ‫كەس���ێكی راش���كاو و روونە لە قس���ەكردن‬ ‫لەب���ارەی ئایندەی پەیوەندی نێوان هەرێم و‬ ‫عێراق لەداهاتوودا‪.‬‬ ‫ب���ژاردەی س���ەبەخۆیی و راگەیاندن���ی‬ ‫دەوڵەت���ی كوردی‪ ،‬ئ���ەوەی عێراقی���ەكان بە‬ ‫جیابوونەوە ناوی دەهێنن‪ ،‬ئەگەرێكی دوور‬ ‫نی���ە‪ .‬بگ���رە بارزان���ی گوتویەت���ی ك���ە دوای‬ ‫ماوەیەكی كەم ریفراندۆم ئەنجام دەدەن‪ ،‬بۆ‬ ‫زانینی رای هاواڵتیانی هەرێم لەمبارەوە‪.‬‬ ‫"ئامادەنین لەس���ەرێكەوە لەگەڵ داعش و‬ ‫لەس���ەرێكی تریش���ەوە لەگەڵ گروپی ئەهلی‬ ‫ح���ەق خۆم���ان بگونجێنی���ن" ئەم���ە قس���ەی‬ ‫بارزانیە‪ ،‬تێیدا ئاماژە بەو دۆخە نەهامەتئامێزە‬ ‫دەكات‪ ،‬ك���ە عێراق���ی تێدایە‪ ،‬دوای هەش���ت‬ ‫س���اڵ لە فەرمانڕەوایەتی تاكڕەوانەی نوری‬ ‫مالیكی بەهەموو دەسەاڵتەكانەوە‪.‬‬ ‫خیانەتك���ردن لەواق���ع نیە گ���ەر بگوترێت‬ ‫عێراقی ت���ازە یەك هەن���گاوی نەناوە بەرەو‬ ‫ئاڕاستەی بوون بە پڕۆژەی دەوڵەت‪ .‬عێراق‬ ‫پێش���تریش و ئێستاش واڵتێك بووە میلیشیا‬ ‫تائیەفیەكان فەرمانڕەوایەتیان كردووە‪.‬‬ ‫ك���ەس ناتوانێ���ت لۆمەی ك���ورد بكات بۆ‬ ‫خۆدوورگرتنی���ان لەو عێراق���ەی بۆتە پاتاڵی‬

‫‪ 68‬ژمار ‌ه ‪2014/7/5 238‬‬

‫فیتن���ە تائیەفیەكان‪ .‬مەس���عود بارزانی خۆی‬ ‫لەهەم���وو ك���ەس باش���تر دەزانێ���ت عێ���راق‬ ‫ب���ە چ ئەقڵیەتێ���ك بەڕێوەدەچێ���ت‪ .‬ئەم���ەش‬ ‫وایلێك���ردووە لەب���ارەی توانین���ی بنیاتنان���ی‬ ‫دەوڵەتێك���ی ت���ازە ل���ە عێراق���دا هەس���ت بە‬ ‫نائومێدی بكات‪.‬‬ ‫بارزان���ی لۆمەی ن���وری مالیك���ی دەكات‪،‬‬ ‫بەاڵم مەبەس���تی ش���تێكی ترە‪ .‬ئ���ەو دەركی‬ ‫پێ���دەكات‪ ،‬كە فەش���ەلی حكومەت���ی عێراقی‬ ‫لەئاوەدانكردن���ەوەدا‪ ،‬بەب���ەراورد ب���ەو‬ ‫س���ەركەوتنەی هەرێم���ی كوردس���تان‬ ‫لەماوەیەكی كەمدا بەدەس���تیهێناوە‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئ���ەو سیس���تەمە نەخۆش���ەی دابەش���كاریی‬ ‫تائیفی���ە‪ ،‬ناش���توانێت كێش���ە ئاڵۆزەكان���ی‬ ‫تێپەڕێنێت‪ ،‬تاكو روو لە كێشەی گەشەپێدان‬ ‫و خزمەتگوزاریی عێراقیەكان بكات‪.‬‬ ‫بۆیە نامەكەی بارزانی بۆ سیس���تانی‪ ،‬كە‬ ‫بەهەڵە والێكدەدرێتەوە داوای لە سیس���تانی‬ ‫كردبێ���ت دژی كاندیدكردن���ەوەی مالیكی بۆ‬ ‫ویالیەتی سێیەم هەڵوێست وەرگرێت‪ .‬بەڵكو‬ ‫من پێ���م وایە ئەم نامەیە لەدوو توێی خۆیدا‬ ‫ئام���اژەی بە بەرپرس���یاریەتی هەمووالیەك‬ ‫داوە‪ ،‬لەنێوانیش���یاندا مەرجەعیەتی نەجەف‪،‬‬ ‫لەو بارودۆخەی عێراقی پێدا تێپەڕ دەبێت‪.‬‬ ‫بەدڵنیایی���ەوە بارزان���ی ل���ە نامەكەی���دا‬ ‫باس���ی س���ەربەخۆیی هەرێمی بۆ سیستانی‬ ‫نەكردووە‪ ،‬ئەو وەك كەسی حزبێكی عەلمانی‬ ‫باش دەزانێت‪ ،‬كاتێك بارودۆخ پەیوەندی بە‬ ‫چارەنووس���ی گەلێكەوە دەبێ���ت‪ ،‬بۆچوونی‬ ‫پیاوی ئاینی هیچ بەهایەكی نابێت‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ویس���تی مەرجەعیەتی���ش ئ���ەوە‬ ‫ببیس���تێت‪ ،‬كە خۆی بێدەنگ كردووە لەزۆر‬ ‫لەو كارەس���اتانەی بەس���ەر عێراقدا هاتووە‪،‬‬ ‫بەه���ۆی ئ���ەو كەس���انەی بەرەكەت���ی دواین‬ ‫وتارەك���ەی (سیس���تانیان) بەركەوتووە‪ .‬ئەو‬ ‫وتارەی هەواڵێكی خۆش���ی بۆ مەرجەعیەت‬

‫پێنەبوو و لە تەیاركردنی تائیفیانەی خەڵكیش‬ ‫بۆ شەڕكردن‪ ،‬هاوهەڵوێستی ئێران بوو‪.‬‬ ‫بارزان���ی ك���ە رۆڵ���ەی نەتەوەیەك���ە‬ ‫بەدرێژای���ی ماوەیەك���ی زۆر دووچ���اری‬ ‫س���تەم و پەراوێزخس���تن و س���ەركوتكاریی‬ ‫بۆت���ەوە‪ ،‬دەرك ب���ەو س���تەمەش دەكات‪ ،‬كە‬ ‫س���وننەكانی عێراق بەهۆی سیاس���یەتەكانی‬ ‫دەس���ەاڵتدارانی بەغ���داوە چ س���تەمێكیان‬ ‫لێدەكرێ���ت‪ ،‬بەپش���تیوانیكردنێكی تائیفیانەی‬ ‫مەرجەعیەت���ی نەج���ەف‪ .‬بۆی���ە هێزەكان���ی‬ ‫پێش���مەرگە رووب���ەڕووی ئ���ەو گرووپ���ە‬ ‫چەكدارانە نەبوونەوە‪ ،‬كە موس���ڵ و تكریت‬ ‫و زۆر شار و ش���ارۆچكەی تری تەریب بە‬ ‫هەرێمی كوردستانیان داگیركرد‪.‬‬ ‫بارزان���ی دەیزان���ی ئ���ەوەی رووی���دا‬ ‫دەب���وو رووب���دات‪ .‬پێش���یوایە دانیش���توانی‬ ‫ناوچ���ە راپەڕی���وەكان ل���ە شۆڕش���ەكەیان‬ ‫زۆر دواكەوت���ن‪ .‬ئ���ەوان شایس���تەی ئ���ەوە‬ ‫نی���ن لەفەزایەك���ی تائیفی پ���ڕ لەهاتوهاواردا‬ ‫بمێنن���ەوە‪ ،‬ك���ە تەنانەت لە مافی ژیانیش���یان‬ ‫بێب���ەش بن‪ ،‬ئ���ەی كەواتە دەب���ێ چی بكەن‪،‬‬ ‫كاتێك داوای مافی هاواڵتیبوونیش بكەن؟‬ ‫لەراس���تیدا بارزانی بانگەشەكاری یەكێتی‬ ‫خاك���ی عێراق نەبووە‪ .‬ئ���ەو پیاوە مكوڕ بوو‬ ‫لەسەر ئەوەی میانڕەویی و ناوەندگیرییەكەی‬ ‫نیشانبدات‪ ،‬چونكە پەیوەس���تبوونێكی بەناو‬ ‫ب���ە عێراقەوە لەقازانج���ی هەرێمەكەیدا بوو‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ئێس���تا ك���ە بارهەڵگ���رە نەوتیی���ەكان‬ ‫لەكوردس���تانەوە ب���ە جیهان���دا باڵودەبنەوە‪،‬‬ ‫ئەو پیاوە بەراشكاوانە هەڵوێستی نەیارانەی‬ ‫خۆی بۆ دۆخی پەككەوتە و فشۆڵی عێراقی‬ ‫تازە لەسایەی حكومەتێكی تائیفیدا دەربڕی‪،‬‬ ‫ئەم���ەش هانیدا ئاماژە بە بێبەریبوونی خۆی‬ ‫بدات لەوەی لەعێراقدا روودەدات‪.‬‬ ‫میدل ئیست ئۆنالین‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.