Wawel1.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
1:20 PM
Page 3
Rezydencje KRÓLEWSKIE ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE – MUZEUM PAŁAC KRÓLA JANA III W WILANOWIE ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
Wawel1.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
1:21 PM
Page 6
Wawel1.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
1:21 PM
Page 7
Zamek Kr贸lewski na Wawelu
Wawel1.30.07Layer.qxp:Layout 1
10
7/30/15
1:21 PM
Page 10
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
Wawel na widoku Krakowa, rycina w dziele G. Brauna i F. Hogenberga, Civitates Orbis Terrarum, rok 1617
architektury, którego wielki, monumentalny dziedziniec, uj´ty trzema kondygnacjami kru˝ganków, jest wyjàtkowym zjawiskiem artystycznym. Z budowlami tymi pozostajà zwiàzane zbiory sztuki i pamiàtki historyczne prezentowane w swym naturalnym, pierwotnym otoczeniu lub udost´pniane na wystawach stałych i czasowych. Zachowane relikty romaƒskich budowli pozwalajà na odtworzenie przypuszczalnego wyglàdu ówczesnej siedziby władców i towarzyszàcych jej budowli sakralnych. Zespół ten zajmował wschodnià, najwy˝ej
poło˝onà cz´Êç wzgórza. Owe budowle ustàpiły miejsca zaprojektowanej na wielkà skal´ rezydencji gotyckiej, wzniesionej w wieku XIV przez króla Kazimierza Wielkiego. Pozostałà powierzchni´ wzgórza zacz´ły zapełniaç zabudowania zwiàzane z dworem władcy i działalnoÊcià kleru katedralnego. Wznoszono te˝ kolejne Êwiàtynie. W ten sposób ukształtowało si´ z czasem swoiste miasteczko wawelskie o własnej, specyficznej urbanistyce. Przebudow´ gotyckiego zamku zainicjował król Aleksander Jagielloƒczyk. Renesansowà rezydencj´
Wawel1.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
1:21 PM
Page 11
ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU
wznoszono przez kilkadziesiàt lat. W jej obr´b włàczono i adaptowano wczeÊniejsze struktury budowlane. Odbywało si´ to w kilku etapach, podczas których powstawały skrzydła wpierw zachodnie, nast´pnie wschodnie i południowe. Prace rozpocz´te przez króla Aleksandra kontynuował jego brat i nast´pca na tronie Zygmunt I, zwany Starym, który wraz z mał˝onkà Bonà Sforzà decydujàco wpłynàł na kształt architektoniczny zamku, wyra˝ajàc dzi´ki programowi artystycznemu ró˝norodne i skomplikowane treÊci ideowe. Prace budowlane zakoƒczył Zygmunt II August, ostatni monarcha z dynastii Jagiellonów. Działania kilkakrotnie przerywane po˝arami podejmowano na nowo, nie rezygnujàc z pierwotnej skali artystycznych zamierzeƒ. Było to przedsi´wzi´cie na miar´ europejskà, zrealizowane głównie przez artystów włoskich i niemieckich, wspomaganych przez miejscowych twórców i rzemieÊlników. Znane sà nam w wi´kszoÊci tylko ich imiona. Byli wÊród nich mistrzowie: Eberhard, Benedykt, Franciszek zwany Florentczykiem, a tak˝e Bartolomeo Berrecci, architekt i rzeêbiarz. Nowa budowla wchłon´ła cz´Êç gotyckiej rezydencji Piastów, co nadało jej charakterystycznà, przez stulecia rozpoznawalnà sylwet´. Zamek wawelski, ozdobiony wykutymi w kamieniu portalami i obramieniami okien, zyskał bogatà dekoracj´ wn´trz dzi´ki malowidłom i rzeêbionym stropom. Wielkà zasługà Zygmunta Augusta, wybitnego kolekcjonera i konesera sztuki, było wyposa˝enie komnat, które w szczególnych okolicznoÊciach ozdabiała monarsza kolekcja arrasów, głównie flamandzkich, zamówionych przez króla w połowie XVI stulecia, a tak˝e obrazy i wyroby ze szlachetnych kruszców. Pałac wawelski mieÊcił nie tylko prywatne apartamenty króla, członków jego rodziny oraz komnaty przeznaczone dla ich dworów, ale tak˝e wielkie sale o charakterze reprezentacyjnym, słu˝àce najwa˝niejszym instytucjom paƒstwowym, takim jak sejm i senat (stàd nazwy sal: Poselska i Senatorska) oraz urz´dom administracyjnym. Specjalne pomieszczenia przeznaczono dla Skarbca
Koronnego, chroniàcego przede wszystkim insygnia koronacyjne polskich monarchów i pamiàtki historyczne, oraz dla Archiwum Koronnego, w którym gromadzono dokumenty o znaczeniu paƒstwowym i mi´dzynarodowym. Siedzib´ miały tu te˝ inne instytucje paƒstwowe, jak Sàd Wy˝szy Prawa Niemieckiego, sàdy grodzki i ziemski czy Wielkorzàdztwo Krakowskie. Po˝ar zamku w roku 1595 stał si´ okazjà do odbudowy rezydencji, której cz´Êci wn´trz nadano nowe oblicze, ukształtowane w duchu rzymskiego baroku. Prace, przy których był zatrudniony m.in. włoski architekt Giovanni Trevano, były prowadzone sumptem króla Zygmunta III Wazy. W przebudowanych salach pojawiły si´ wówczas marmurowe elementy architektoniczne, takie jak portale i kominki, nierzadko opatrzone wazowskim herbem Snopek, dekoracje stiukowe sklepieƒ, złocone plafony wypełnione malowidłami. Decyzja Zygmunta III o przeniesieniu na poczàtku wieku XVII siedziby dworu królewskiego do Warszawy zawa˝yła na dalszych losach Wzgórza Wawelskiego. Odtàd Wawel o˝ywał jedynie przy okazji monarszych koronacji i pogrzebów, niektórych posiedzeƒ sejmu, uroczystoÊci paƒstwowych oraz religijnych. Pomimo i˝ nadal działały w nim liczne instytucje paƒstwowe, to jednak zamek, powoli pozbawiany swego wyposa˝enia
Smok u stóp Wawelu, rycina w dziele S. Münstera, Cosmographia, rok 1618
11
Wawel2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:21 PM
Page 22
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
22
Zabudowania Wawelu – widok od południa
Zabudowania Wzgórza Wawelskiego – widok od południowego zachodu
Wawel2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:21 PM
Page 23
ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU
Zamek Królewski i katedra – widok od północy
Zamek Królewski – widok od północnego wschodu
23
Wawel2.30.07Layer.qxp:Layout 1
24
7/30/15
3:22 PM
Page 24
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
Dziedziniec arkadowy Zamku Królewskiego
Północne i zachodnie skrzydło zamku NA STRONACH 26–27 Sala Poselska
Wawel2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:22 PM
Page 25
ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU
Południowe i wschodnie skrzydło zamku
Kru˝ganki drugiego pi´tra wschodniego skrzydła zamku
25
Wawel2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:22 PM
Page 28
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
28
Sala Senatorska NA STRONACH 30–31 Sala Turniejowa
Wawel2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:22 PM
Page 29
ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU
29
Zamek1A.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:25 PM
Page 56
Zamek1A.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:25 PM
Page 57
Zamek Kr贸lewski w Warszawie
Zamek1A.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:25 PM
Page 60
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
60
Widok Warszawy od strony Pragi, na podstawie rysunku Erika J. Dahlbergha z roku 1656
królowie z dynastii saskiej, August II i August III, dokonali znacznych przekształceƒ, przede wszystkim przebudowujàc skrzydło północno-wschodnie i tworzàc wspaniałà elewacj´ od strony Wisły. Wówczas te˝ opasano skarp´ zamkowà długà oficynà, w której mieÊciły si´ pomieszczenia dworskie. Gdy tron w 1764 roku objàł Stanisław August, zamek wymagał gruntownego remontu. Ambicjà króla była wprawdzie zasadnicza rozbudowa rezydencji, powstało nawet kilka interesujàcych projektów, ale nie udało si´ ich zrealizowaç. Król poprzestaç musiał na nowym urzàdzeniu wn´trz. Zamek za Stanisława Augusta był niekwestionowanym centrum ˝ycia towarzyskiego, kulturalnego i politycznego kraju. Tu kształtowała si´ idea reformy paƒstwa, która urzeczywistniła si´ w najbardziej doniosłym akcie Ustawy Rzàdowej – konstytucji uchwalonej w Sali Senatorskiej 3 maja 1791 roku.
Rozbiory poło˝yły kres ÊwietnoÊci zamku. Został zdegradowany do podrz´dnej roli jednej z wielu prowincjonalnych rezydencji, najpierw króla Prus, a potem cara Rosji. Był jednak Êwiadkiem bardzo doniosłych wydarzeƒ: pozbawienia korony polskiej cara Mikołaja I aktem jego detronizacji uchwalonym przez sejm powstaƒczy w Sali Senatorskiej 25 stycznia 1831 roku oraz krwawo tłumionych manifestacji patriotycznych na placu Zamkowym przed powstaniem styczniowym 1863 roku. Po odzyskaniu niepodległoÊci zamek stał si´ ponownie gmachem reprezentacyjnym Rzeczypospolitej: najpierw siedzibà Naczelnika Paƒstwa, a od 1926 roku – prezydenta. W latach 1924–1926 przeprowadzono jego gruntowny remont połàczony z pracami konserwatorskimi. Stał si´ znowu miejscem wielu wydarzeƒ najwy˝szej rangi,
Zamek1A.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:26 PM
Page 61
ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE
Portret króla Zygmunta III, około roku 1610
co ugruntowało jego znaczenie jako symbolu polskiej paƒstwowoÊci i suwerennoÊci. NAJBARDZIEJ HEROICZNE DOÂWIADCZENIA
wpisuje si´ w histori´ zamku podczas II wojny Êwiatowej. Pierwsze bomby spadły na rezydencj´ królewskà 17 wrzeÊnia 1939 roku. W płomieniach stan´ły dachy i Wie˝a Zegarowa. Runàł przepalony strop Sali Wielkiej, niszczàc doszcz´tnie jej plafon p´dzla Marcello Bacciarellego. Na apel prezydenta Warszawy na ratunek zamkowi pospieszyli mieszkaƒcy Starego Miasta oraz pracownicy licznych instytucji kultury. Nie baczàc na ostrzał z samolotów niemieckich, rzucili si´ do gaszenia po˝arów i ratowania bezcennego wyposa˝enia zamku. Wiele osób poniosło Êmierç podczas tej akcji, w tym kustosz zamkowy Kazimierz Brokl. Po opanowaniu ognia rozpocz´to systematycznà
ewakuacj´ najcenniejszych elementów wyposa˝enia. Do czasu zaj´cia Warszawy przez Niemców uratowano znacznà cz´Êç dzieł sztuki, przewo˝àc je do piwnic Muzeum Narodowego, gdzie w wi´kszoÊci przetrwały lata wojny. Ale prawdziwa groza nastała wraz z niemieckà okupacjà i widmem całkowitego zniszczenia zamku. Ju˝ w paêdzierniku 1939 roku wstrzymane zostały przez okupantów prace porzàdkowe i zabezpieczajàce. Pojawiły si´ specjalne ekipy wojskowe, które rozpocz´ły systematyczny rabunek i dewastacj´ jego wn´trz. W poczàtkach listopada saperzy niemieccy zacz´li w pomieszczeniach parteru wierciç otwory na ładunki wybuchowe: w dwóch rz´dach, na wysokoÊci półtora metra, co siedemdziesiàt pi´ç centymetrów. Z dziennika Hansa Franka wynika, ˝e Hitler podjàł decyzj´ o unicestwieniu zamku przed 4 listopada 1939 roku. Z nara˝eniem ˝ycia, przy
61
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:16 AM
Page 78
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
78
Pokój Audiencjonalny Stary
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:16 AM
Page 79
ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE
Marcello Bacciarelli, Alegoria SprawiedliwoÊci – jedna z czterech supraport w Pokoju Audiencjonalnym Starym, około roku 1777
79
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:18 AM
Page 90
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:18 AM
Page 91
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
94
7/30/15
11:18 AM
Page 94
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
Sala Tronowa
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:19 AM
Page 95
ZAMEK KRĂ“LEWSKI W WARSZAWIE
Tron z zapleckiem i baldachimem
95
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:20 AM
Page 104
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
104
NA STRONACH 102–103 Kancelaria Sztabowa w Apartamencie Ksi´cia Józefa Poniatowskiego w pałacu Pod Blachà
Zamek od strony Wisły z Ogrodem Górnym
Zamek2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
11:20 AM
Page 105
ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE
Wn´trze Arkad Kubickiego, wzniesionych w latach 1818–1827
105
Wilanow1.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:05 PM
Page 106
Pałac Króla
Wilanow1.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:06 PM
Page 107
Jana III w Wilanowie
Wilanow2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:32 PM
Page 126
Wilanow2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:32 PM
Page 127
Wilanow2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:33 PM
Page 130
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
130
NA STRONACH 128–129 Johann Albrecht Siegwitz, Apollo i Mars (?), lata 1729–1734. Rzeêby na tle fasady ogrodowej, od strony południowej
Chłopiec z łab´dziem zdobiàcy fontann´ w Ogrodzie Ró˝anym. Przechowywany w Pawilonie Rzeêby oryginał powstał według projektu Theodora E. Kalidego, wykonany został przez warszawskà fabryk´ Karola Mintera w połowie wieku XIX
Wilanow2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:33 PM
Page 131
PAŁAC KRÓLA JANA III W WILANOWIE
Z warsztatu Jana Chryzostoma Redlera, L´k, około roku 1745. Na balustradzie muru oporowego
Rzeêby zdobiàce balustrad´ muru oporowego. Na pierwszym planie putto na sfinksie, warsztat Jana Chryzostoma Redlera, około roku 1745 NA STRONACH 132–133 Widok na fasad´ oraz cz´Êç północnà muru oporowego od strony dolnego tarasu Ogrodu Wschodniego
131
Wilanow2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:36 PM
Page 152
Wilanow2.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
5:36 PM
Page 153
Lazienki01.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:38 PM
Page 156
Ĺ azienki
Lazienki01.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:39 PM
Page 157
Kr贸lewskie w Warszawie
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
174
7/30/15
3:54 PM
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
Pałac na Wyspie, elewacja południowa
Pałac na Wyspie, elewacja północna
Page 174
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:54 PM
Page 175
ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
Pałac na Wyspie, elewacja południowa – widok z Amfiteatru
Pałac na Wyspie
175
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
188
7/30/15
3:58 PM
Page 188
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
Stara Oran˝eria
Królewska Galeria Rzeêby w Starej Oran˝erii – widok na tzw. Kolumnad´ Kamsetzera
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:59 PM
Page 189
ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
Królewska Galeria Rzeêby w Starej Oran˝erii, Grupa Laokoona, odlew gipsowy
Królewska Galeria Rzeêby w Starej Oran˝erii
Królewska Galeria Rzeêby w Starej Oran˝erii, Flora Farnese, marmur
189
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
192
7/30/15
3:59 PM
Page 192
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
NA STRONACH 190–191 Królewska Galeria Rzeêby w Starej Oran˝erii
Amfiteatr
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
3:59 PM
Page 193
ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
Attyka Amfiteatru
Amfiteatr – widok na scen´ na wyspie
193
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
200
7/30/15
4:01 PM
Page 200
REZYDENCJE KRÓLEWSKIE
Âwiàtynia Sybilli i Omphalos
Ogród Romantyczny – widok na Belweder
Ogród Romantyczny – widok na Âwiàtyni´ Sybilli
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
4:01 PM
Page 201
ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
Âwiàtynia Egipska
201
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/31/15
10:12 AM
Page 206
èRÓDŁA FOTOGRAFII p – prawa, l – lewa, g – góra, d – dół ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU
Waldemar Panów 6–7, 22g, 24d; Zbigniew Panów 22d, 23d; Zamek Królewski na Wawelu 8–12, 14–17, 19–21, 23g, 24g, 25–42, 43g, 44–47, 48lg, 48pg, 49 (ze Skarbca Koronnego), 50–55; Zakład Narodowy im. Ossoliƒskich we Wrocławiu (depozyt) 48ld; Metropolitan Museum w Nowym Jorku (depozyt) 48pd ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE – MUZEUM
Waldemar Panów 56–57, 70–71, 104; Zbigniew Panów 80; Zamek Królewski w Warszawie 58, 60–62, 64, 67–68, 72–79, 81–103, 105; Narodowe Archiwum Cyfrowe 63; Muzeum Historyczne m.st. Warszawy 62; Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie 65 PAŁAC KRÓLA JANA III W WILANOWIE
Waldemar Panów 128–129; Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie 106–107, 110 (rycina z: J. Arnout, Ch. Lalaisse, Pologne. Chateau de Willanow), 111, 117, 120, 122–127, 130–155; Zamek Królewski w Warszawie 108, 112, 114, 118; Archiwum Drezdeƒskie 113 ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie 158, 166; Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie 160, 164, 169; Stacja Naukowa PAN w Rzymie 161–162, 168; Fundacja Zbiorów im. Ciechanowieckich w Zamku Królewskim w Warszawie 163; Biblioteka Narodowa w Warszawie 165, 171; Narodowe Archiwum Cyfrowe 167, 170; Łazienki Królewskie w Warszawie 156–157, 172–203, 204g, 204–205 AUTORZY FOTOGRAFII ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU
D. Bła˝ewski 40–41, 48pd; M. Gorgolewski 20–21; J. Kietliƒski 48lg; S. Michta 24g, 25g, 45d, 46pd, 48ld, 50d, 54pd, 55lg; W. Panów 6–7, 22g, 24d; Z. Panów 22d, 23; M. Plewiƒski 37d, 48pg, 54ld; Ł. Schuster 25d, 34, 46g, 46ld, 49–51, 55pg, 55d; A. Stankiewicz 26–33, 35–39, 42–45, 50g, 52–53; R. Tomków (oprac.) 47; A. Wierzba 23g, 37g, 45g, 54g ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE – MUZEUM
M. Bronarski 60, 64–65, 96; P. Jaworek 102–103; B. Kuc 105; W. Panów 56–57, 70–71, 104; Z. Panów 80; W. Pikiel 68; A. Ring 61, 84–87, 97; A. Ring, L. Sandzewicz 72–75, 77–79, 81–83, 88–95, 98–101; A. Ring, B. Tropiło 67, 76 PAŁAC KRÓLA JANA III W WILANOWIE
W. Holnicki 106–107, 124–127, 130–133, 140g, 141, 151, 154–155; A. Indyk 111, 138–139; Z. Myczkowski 122–123; W. Panów 128–129; Z. Reszka 110, 134–137, 140d, 142–150, 152–153; A. Ring, B. Tropiło 108, 112, 114, 118 ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
P. Bownik 205g; P. Ceraficki 176g, 177ld, 177Êd, 177pd, 203d; C. Czapliƒski 198d, 204pd, 205ld, 205pd; G-M Studio M. Gerstmann, J. Malinowski 201; M. Konopczyƒski 198g; S. Nofok-Sowiƒski 165; R. Op´chowski 178–179; Photo-Plat 167–168; W. Panów 156–157, 175, 180–182, 186–188, 189lg, 189d, 190–197, 199, 200–202, 203g, 204g, 204ld; J. Pietrzak, J. Gierlach 176d, 177g, 184–185; H. Podd´bski 161–162, 164, 169; S. Polaƒski 174; A. Ring, L. Sandzewicz 163, 183–184; Ł. Widziszowski 172–173; P. Zambrzycki 189pg
Lazienki02.30.07Layer.qxp:Layout 1
7/30/15
4:03 PM
Page 207
TEKSTY I WYBÓR FOTOGRAFII Jan K. Ostrowski, Jerzy T. Petrus ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU – PA¡STWOWE ZBIORY SZTUKI
Andrzej Rottermund, Przemysław Mrozowski ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE – MUZEUM REZYDENCJA KRÓLÓW I RZECZYPOSPOLITEJ
Paweł Jaskanis MUZEUM PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE
Tadeusz Zielniewicz, Izabela Zychowicz MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE W WARSZAWIE
PROJEKT GRAFICZNY Andrzej Barecki REDAKCJA
Anna Kubalska
WSPÓŁPRACA REDAKCYJNA
Sabina Niedzielska
KOREKTA Jolanta Spodar, Beata Kowalczyk PRZYGOTOWANIE ILUSTRACJI DO DRUKU
Studio Kolor, Rzeszów DRUK
Drukarnia Gorenjski tisk storitve, Kranj Printed in Slovenia © Copyright by BOSZ / Olszanica 2015 © Copyright for photos and text by Zamek Królewski na Wawelu – Paƒstwowe Zbiory Sztuki © Copyright for photos and text by Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej © Copyright for photos and text by Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie © Copyright for photos and text by Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie ALBUM POWSTAŁ PRZY WSPÓŁPRACY
Zamku Królewskiego na Wawelu – Paƒstwowe Zbiory Sztuki Zamku Królewskiego w Warszawie – Muzeum. Rezydencji Królów i Rzeczypospolitej Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
Wydanie pierwsze ISBN 978-83-7576-247-1
BOSZ Szymanik i wspólnicy sp. jawna 38-722 Olszanica 311 Biuro: ul. Przemysłowa 14, 38-600 Lesko tel. +48 13 469 90 00, +48 13 469 90 10 faks +48 13 469 61 88 biuro@bosz.com.pl www.bosz.com.pl