waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:47 Page 1
W
a
r
S
z
a an na S e n iuk
słowo wstępne
W
a
LATA
70. z serii
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:47 Page 2
1
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:47 Page 3
// anna seniuk //
z CzTerDzieSToLaTkieM W TaMTej WarSzaWie odkąd pamiętam, zawsze byłam w podróży. urodziłam się w Stanisławowie, ślicznym polskim mieście na kresach. niestety, w 1945 roku musieliśmy opuścić rodzinne strony i jako wypędzeni tułaliśmy się po miastach i miasteczkach południowej Polski. Brzeszcze, jawiszowice. W zatorze koło oświęcimia zamieszkaliśmy w neogotyckim pałacu Potockich – tam mieściła się szkoła rolnicza, której dyrektorem był mój ojciec. zamek i park pełen dzikiego uroku. Potem krzeszowice pod krakowem – dawne dziewiętnastowieczne uzdrowisko, gdzie Galicjanie „jeździli do wód”… . ostatecznie przygarnął nas kraków. nietrudno było zakochać się w tym wyjątkowym mieście. a więc 2 kres wędrówki! W 1970 roku otrzymałam propozycję angażu z Teatru ateneum, więc zgodziłam się opuścić kraków na jeden sezon i wystąpić gościnnie w Warszawie. Miasto pamiętałam z krótkiej wycieczki w 1955 roku – jeszcze pełne ruin i pustych placów. Gdy teraz przyjechałam do stolicy – dużo się zmieniło, ale nie spodobało 3 mi się to miasto. obca architektonicznie bryła Pałacu kultury i nauki imienia józefa Stalina, hotel MDM – stojący w poprzek Marszałkowskiej tak, by swym klocem zasłonić wysmukły kościół na placu zbawiciela. niezgrabne bloki za Żelazną Bramą, drewniany, tymczasowy Dworzec Centralny.
W końcu jednak przedłużyłam swój urlop w krakowskim Teatrze Starym, gdyż otrzymałam kilka interesujących propozycji z telewizji i filmu. Warszawa wtedy aż kipiała od wydarzeń teatralnych; co tydzień premiera w poniedziałkowym Teatrze Telewizji. W otwartym po remoncie Teatrze Powszechnym andrzej Wajda przygotował wielką inscenizację Sprawy Dantona, zygmunt Hübner słynną Zemstę, z kreacjami Wojciecha Pszoniaka, Bronisława Pawlika i Władysława kowalskiego, w której brałam udział. Teatr Dramatyczny przeżywał okres swojej największej świetności. Wybitne role Gustawa Holoubka, zbigniewa zapasiewicza, Marka Walczewskiego w spektaklach Ludwika rené i Witolda zatorskiego wzbudzały entuzjazm.
1.
Anna Seniuk, fotografia z lat 70. 2, 3.
Anna Seniuk we Wspólniku według Friedricha Dürrenmatta (1973) i w Pannie Tutli-Putli według Stanisława Ignacego Witkiewicza (1975), Teatr Ateneum w Warszawie
3
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-18 22:49 Page 4
WA R S Z A WA / / / L ata 7 0 .
4.
Anna Seniuk w filmie Lalka Wojciecha Hasa, 1968 rok 5.
Anna Seniuk, fotografia z lat 70.
Teatr Współczesny pod dyrekcją Erwina Axera przyciągał widzów znakomitą literaturą i aktorstwem na najwyższym poziomie. Otwarty w 1976 roku Teatr na Woli nadawał nowego kolorytu miastu. Tam powstały wielkie kreacje Tadeusza Łomnickiego, to tam później Roman Polański wyreżyserował Amadeusza. A Balladyna w reżyserii Adama Hanuszkiewicza z Goplaną na hondzie? A Wieczór Trzech Króli w śmiałej reżyserii Jana Kulczyńskiego w Starej Prochowni? Udział 4 w Pannie Tutli Putli Witkacego w Ateneum był dla mnie spełnieniem marzeń! Z kolei Teatr Studio szokował malarskimi wizjami Józefa Szajny. A jeszcze kabarety z „Dudkiem” na czele. Edward Dziewoński z brawurą szykował coraz to nowe premiery w kawiarni Nowy Świat. To tu narodziła się piosenka Wojciecha Młynarskiego 5
4
W Polskę idziemy w kongenialnym wykonaniu Wiesława Gołasa. Słowem – mimo wszystko dobry czas dla kultury i sztuki. Jak temu tyglowi nie ulec? W końcu uległam – miał około czterdziestki, przystojny, wrażliwy, pracowity – CZTERDZIESTOLATEK! Kultowy serial z lat 70. w reżyserii Jerzego Gruzy, który z czasem został dokumentem epoki gierkowskiej propagandy sukcesu. Przewędrujmy z inżynierem Karwowskim place budowy lat 70. (a trzeba Państwu wiedzieć, że ekipa filmowa kręciła na autentycznych budowach tego okresu – w czeluściach wykopów Dworca Centralnego i błotach Trasy „Ł”!). Trasa Łazienkowska! Nowoczesny most, estakady, ślimaki zjazdów – powiało Zachodem! Dworzec Centralny – śmiały uskrzydlony projekt na tle monotonnych bloków. Twórcom filmu udało się jednak przemycić parę epizodów świadczących o absurdalnych przepisach i utrudnieniach, z którymi borykali się na co dzień budowlańcy i mieszkańcy stolicy, a plącząca się pod nogami deska na budowie stała się dyskretnym symbolem bałaganu i niegospodarności.
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:47 Page 5
// anna seniuk //
Propaganda sukcesu robiła swoje. otwarcie Trasy Łazienkowskiej było wielkim świętem, a uruchomienie Dworca Centralnego – wydarzeniem na skalę krajową. Wszędzie towarzyszyło nam hasło „Program partii programem narodu” – dlaczego nie odwrotnie? a na ulicach maluchy, maluchy, maluchy, które świadczyły o wysokiej stopie życia Polaków. nawet inżynierowi karwowskiemu trudno było znaleźć wśród nich swojego ukochanego fiacika 126p. a nowiutki 6 port lotniczy? rodzina Czterdziestolatka żegnała tam pana Stefana wyruszającego w daleką podróż do Budapesztu (oczywiście z kryształem, niezbędnym atrybutem podróży prywatnych i służbowych – w tych czasach posiadanie obcej waluty było przestępstwem, więc solidny wazon lub monumentalna popielniczka ułatwiały handel wymienny za granicą). Państwo czuwało również 7 nad elegancją Polek – firma Moda Polska była jaskółką wytwornego stylu i smaku. oczywiście, żona Czterdziestolatka również korzystała z dobrodziejstw tego domu mody. kreacja Madzi „góra do dołu, dół do góry” zainspirowała wiele kobiet do poszukiwania odważnych rozwiązań, by podkreślić przysłowiową urodę Polek.
Lata 70. to czas rozmachu, nowych wyzwań, inwestycji i… nadziei! jedynie w Stacji Filtrów panował spokój z cichym szumem wody w tle, dyskretnym brzękiem próbówek, łagodnym tembrem głosu inżyniera Gajnego i powłóczystym spojrzeniem Madzi k. zauroczenie? Miłość? Miłość! W 1971 roku wyszłam za mąż za chłopaka z Warszawy. W 1975 pojawił się na świecie syn – już warszawiak, później córka, warszawianka. Wszyscy oni kochają swoje miasto i dobrze się tu czują. a ja? Mieszkałam w tylu pięknych miejscach, ale myślę, że już tu zostanę. Wybrałam Warszawę, coś w tym mieście jednak jest! anna Seniuk
6.
Anna Seniuk i Andrzej Kopiczyƒski na planie Czterdziestolatka, 1974 rok 7.
Anna Seniuk, fotografia z 2014 roku
5
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:47 Page 6
// wielkie inwestycje //
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:47 Page 7
// wielkie inwestycje //
9
7
8
10
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:48 Page 14
Wa r S z a Wa / / / L ata 7 0 .
24, 25.
Dworzec Centralny, jeszcze nowy i czysty, lata 1975–1978
14
24
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:48 Page 15
// wielkie inwestycje //
15
25
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:48 Page 22
/ / p r o pa g a n d a sukcesu / /
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:48 Page 23
/ / p r o pa g a n d a s u kc e s u / /
39
38.
Dekoracja propagandowa na Zlot Młodzie˝y Polskiej. Hotel Metropol przy skrzy˝owaniu Alei Jerozolimskich i ulicy Marszałkowskiej, 1974 rok 39, 40.
Dekoracje pierwszomajowe na gmachu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przy ulicy Grzybowskiej oraz na siedzibie Zwiàzku Socjalistycznej Młodzie˝y Polskiej przy ulicy Smolnej, 1978 rok
23
38
40
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:49 Page 24
Wa r S z a Wa / / / L ata 7 0 . 41
42
24
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:49 Page 27
/ / p r o pa g a n d a s u kc e s u / /
47
27
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:50 Page 40
// puls stolicy //
74
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:50 Page 41
// puls stolicy //
75
78
76
79
74–79.
74
77
W coraz bardziej ruchliwym centrum miasta pojawiły si´ pierwsze wysokoÊciowce, nieÊmiało konkurujàce z Pałacem Kultury i Nauki. Przy skrzy˝owaniu ulicy Marszałkowskiej i Alei Jerozolimskich w 1974 roku wzniesiono hotel Forum (75), a przy ulicy Stawki powstał w 1975 roku wie˝owiec Intraco I (77)
41
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:51 Page 52
Wa r S z a Wa / / / L ata 7 0 .
98–100.
Przez całe lata 70. kiermasze z okazji Dni Ksià˝ki i Prasy organizowane zawsze w maju na placu Defilad cieszyły si´ wielkà popularnoÊcià warszawiaków. Na zdj´ciach – Jarosław Iwaszkiewicz (98) i Seweryna Szmaglewska (99) podpisujà swoje ksià˝ki na kiermaszu, lata 1975–1979 101.
Teatr Syrena, przedstawienie åwierç za kominem. Niezwykle popularny wówczas piosenkarz, Jerzy Połomski, Êpiewa piosenk´ Inaczej ni˝ wy, 1970 rok 102.
Maryla Rodowicz w programie telewizyjnym Muzyka lekka, łatwa i przyjemna, 1970 rok. W tym samym roku piosenkarka zdobyła nagrod´ TVP za wykonanie piosenki Jadà wozy kolorowe na festiwalu w Opolu
98
99
52
100
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:51 Page 53
// puls stolicy //
101
53
102
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:52 Page 66
Wa r S z a Wa / / / L ata 7 0 . 121
122
66
123
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:52 Page 67
// puls stolicy //
121.
Wystawa artykułów gospodarstwa domowego w Centralnym Domu Dziecka (dawnym CDT) u zbiegu ulicy Kruczej i Alei Jerozolimskich, 1970 rok 122.
WÊród zamo˝niejszych warszawiaków niezwykłà popularnoÊcià cieszyły si´ meble z Henrykowa, powtarzajàce wzory dziewi´tnastowiecznych mebli zabytkowych, 1979 rok 123.
Wystawa mebli dla dzieci Niemowl´ te˝ człowiek w Centralnym Domu Dziecka, 1973 rok 124.
Warszawskie mieszkania w latach 70. bardzo si´ zmieniły, w kuchniach pojawiły si´ charakterystyczne komplety szafek i elektryczny sprz´t AGD, 1971 rok 125.
Projektantka mody Gra˝yna Hase w swojej stylizowanej na ludowo kuchni, lata 1971–1972 124
67
125
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:53 Page 80
/ / wa r s z aw s k i dzień //
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:53 Page 81
/ / wa r s z aw s k i d z i e ń / /
145.
W Ogrodzie Saskim, 1977 rok 146.
Naro˝nik ulic Rutkowskiego i Hibnera (obecnie Chmielnej i Zgody), 1975 rok 147.
Przystanek autobusowy w okolicy dworca PKP Ochota, ulica Towarowa, 1974 rok
146
147
81
145
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:55 Page 103
/ / wa r s z aw s k i d z i e ń / /
192
103
193
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:56 Page 104
Wa r S z a Wa / / / L ata 7 0 . 194
195
104
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:56 Page 108
/ / j a n paw e ł i i w wa r s z aw i e / /
203
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 07:56 Page 109
/ / j a n paw e ł i i w wa r s z aw i e / /
203.
Pierwsza pielgrzymka Ojca Âwi´tego Jana Pawła II do Polski, przejazd „papamobilu” ulicami Warszawy, 2 czerwca 1979 roku 204.
Powitanie Ojca Âwi´tego Jana Pawła II na lotnisku Ok´cie, obok papie˝a przewodniczàcy Rady Paƒstwa Henryk Jabłoƒski i prymas Polski, Stefan Wyszyƒski, 2 czerwca 1979 roku 205.
Msza papieska na placu Zwyci´stwa, 2 czerwca 1979 roku
205
109
203
204
waw_70_PRESS.qxp:Layout 1 15-09-14 15:41 Page 112
wars zawa LATA
70. z serii
słowo wstępne anna seniuk
redakcja Jan łoziński
projekt graficzny Justyna czerniakowska
korekta sabina niedzielska, Beata kowalczyk
wybór fotografii Jan łoziński przy współpracy Magdaleny Hartwig, katarzyny kalisz, łukasza karolewskiego, piotra niedzieli, sylwii zawackiej Fotografie pochodzą z Narodowego archiwum Cyfrowego (zespoły: 3/39/0 wojskowa agencja Fotograficzna, 3/40/0 archiwum fotograficzne Grażyny rutowskiej, 3/42/0 archiwum fotograficzne Edwarda Hartwiga, 3/44/0 archiwum fotograficzne włodzimierza Barchacza, 3/51/0 archiwum fotograficzne zbyszka siemaszki, 3/53/0 archiwum fotograficzne Lecha zielaskowskiego) autorzy: włodzimierz Barchacz 52g edward Hartwig 3, 53g, 57 Grażyna rutowska 6, 7d, 8gp, 8d, 9, 10g, 11, 12, 13, 16, 17d, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 32, 33, 35, 36, 37, 38d, 39, 41gl, 41śl, 41dl, 41dp, 43gp, 43gl, 44, 45, 46, 47gp, 47d, 50, 51, 52dp, 52dl, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107 zbyszko siemaszko 7g, 10d, 15, 38g, 40, 41gp, 42, 43d lech zielaskowski 108, 109, 110, 111 wojskowa agencja Fotograficzna 8gl, 14, 17g, 30, 31, 47gl, 48, 49, 91 pozostałe fotografie Jerzy Troszczyński/Filmoteka Narodowa 2, 4g romuald Pieńkowski/Filmoteka Narodowa 4d witold rozmysłowicz/PaP 5g Ireneusz sobieszczuk/PaP 5d stanisław Dąbrowiecki/PaP 34g Tadeusz zagoździński/PaP 34d zygmunt Januszewski/PaP 53d Ireneusz radkiewicz/PaP 54 stanisław Dąbrowiecki/PaP 55 renard Dudley/PaP 56 /g – górne, d – dolne, gl – górne lewe, gp – górne prawe, dl – dolne lewe, dp – dolne prawe, śl – środkowe lewe/
przygotowanie ilustracji do druku studio kolor, rzeszów druk: drukarnia skleniarz, kraków © copyright by Bosz 2015
|
|
printed in poland
© copyright for photos by narodowe archiwum cyfrowe w warszawie 2015
Olszanica 2015 wydanie I IsBN 978-83-7576-255-6
BOsz szymanik i wspólnicy sp. jawna 38-722 Olszanica 311 Biuro: ul. Przemysłowa 14, 38-600 Lesko tel. +48 13 469 90 00, +48 13 469 90 10 faks +48 13 469 61 88 biuro@bosz.com.pl www.bosz.com.pl Partnerem wydawnictwa jest Narodowe archiwum Cyfrowe